are+old

ădŭlescens (only ădŏl- in the verb and part. proper), entis ( gen. plur. usu. adulescentium, e. g. Cic. Tusc. 5, 27 al.:

adulescentum,

Plaut. Ps. 1, 3, 130).

P. a., growing up, not yet come to full growth, young:

eodem ut jure uti senem liceat, quo jure sum usus adulescentior, Ter. Hec. prol. alt. 3: uti adulescentior aetati concederet, etc.,

Sall. H. 1, 11 (Fragm. ap. Prisc. 902).— Trop., of the new Academic philosophy:

adulescentior Academia,

Cic. Fam. 9, 8, 1.— Sup. and adv. not used.—

Subst. comm. gen., one who has not yet attained maturity, a youth, a young man; a young woman, a maiden (between the puer and juvenis, from the 15th or 17th until past the 30th year, often even until near the 40th; but the same person is often called in one place adulescens, and in another juvenis, e. g. Cic. Fam. 2, 1, with Att. 2, 12; cf. id. Top. 7; often the adulescentia passes beyond the period of manhood, even to senectus; while in other cases adulescentia is limited to 25 years, Cic. Tusc. 2, 1, 2 Goer.: “Primo gradu usque ad annum XV. pueros dictos, quod sint puri, i. e. impubes. Secundo ad XXX. annum ab adolescendo sic nominatos,” Varr. ap. Censor. cap. 14. “Tertia (aetas) adulescentia ad gignendum adulta, quae porrigitur (ab anno XIV.) usque ad vigesimum octavum annum,” Isid. Orig. 11, 2, 4. Thus Cicero, in de Or. 2, 2, calls Crassus adulescens, though he was 34 years old; in id. Phil. 2, 44, Brutus and Cassius, when in their 40th year, are called adulescentes; and in id. ib. 46, Cicero calls himself, at the time of his consulship, i. e. in his 44th year, adulescens; cf. Manut. ap. Cic. Fam. 2, 1, p. 146):

tute me ut fateare faciam esse adulescentem moribus,

Plaut. Mil. 3, 1, 67:

bonus adulescens,

Ter. And. 4, 7, 4:

adulescentes bonā indole praediti,

Cic. Sen. 8, 26:

adulescens luxu perditus,

Ter. Ad. 4, 7, 42:

adulescens perditus et dissolutus,

Cic. Tusc. 4, 25; Vulg. Gen. 34, 19; ib. Matt. 19, 20.—Homo and adulescens are often used together:

amanti homini adulescenti,

Plaut. Trin. 4, 2, 94; Ter. Phorm. 5, 9, 53; Cic. Fam. 2, 15:

hoc se labore durant homines adulescentes,

Caes. B. G. 6, 28; Sall. C. 38; id. J. 6; Liv. 2, 6.— Fem.:

optimae adulescenti facere injuriam,

Ter. And. 3, 2, 8:

Africani filia adulescens,

Cic. Div. 1, 18 fin. The young Romans who attended the proconsuls and propraetors in the provinces were sometimes called adulescentes (commonly contubernales), Caes. B. C. 1, 23; 1, 51. Sometimes adulescens serves to distinguish the younger of two persons of the same name:

Brutus adulescens,

Caes. B. G. 7, 87: P. Crassus adulescens, id. ib. 1, 52, and 3, 7:

L. Caesar adulescens,

id. B. C. 1, 8.

aes, aeris (often used in plur. nom. and acc.; abl. aeribus, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll., and Lucr. 2, 636; gen. AERVM, Inscr. Orell. 3551), n. [cf. Germ. Eisen = iron, Erz = copper; Goth. aiz = copper, gold; Angl.Sax. ar, ær = ore, copper, brass; Eng. iron, ore; Lat. aurum; with the com. notion of brightness; cf. aurora, etc.].

Any crude metal dug out of the earth, except gold and silver; esp.,

Aes Cyprium, whence cuprum, copper: scoria aeris, copper dross or scoria, Plin. 34, 11, 24, § 107:

aeris flos,

flowers of copper, id. 34, 11, 24, § 107:

squama aeris,

scales of copper, Cels. 2, 12 init.:

aes fundere,

Plin. 33, 5, 30, § 94:

conflare et temperare,

id. 7, 56, 57, § 197:

India neque aes neque plumbum habet,

id. 34, 17, 48, § 163:

aurum et argentum et aes,

Vulg. Ex. 25, 3.—

An alloy, for the most part of copper and tin, bronze (brass, an alloy of copper and zinc, was hardly known to the ancients. For their bronze coins the Greeks adhered to copper and tin till B.C. 400, after which they added lead. Silver is rare in Greek bronze coins. The Romans admitted lead into their bronze coins, but gradually reduced the quantity, and, under Calig., Nero, Vesp., and Domit., issued pure copper coins, and then reverted to the mixture of lead. In the bronze mirrors now existing, which are nearly all Etruscan, silver predominated to give a highly reflecting surface. The antique bronze had about 87 parts of copper to 13 of tin. An analysis of several objects has given the following centesimal parts: statua ex aere, Cic. Phil. 9, 6:

simulacrum ex aere factum,

Plin. 34, 4, 9, § 15:

valvas ex aere factitavere,

id. 34, 3, 7, § 13.—Hence:

ducere aliquem ex aere,

to cast one's image in bronze, id. 7, 37, 38, § 125; and in the same sense poet.:

ducere aera,

Hor. Ep. 2, 1, 240:

aes Corinthium,

Plin. 34, 2, 3, §§ 5-8; v. Corinthius.—

Meton.

(Esp. in the poets.) For everything made or prepared from copper, bronze, etc. ( statues, tables of laws, money), and (as the ancients had the art of hardening and tempering copper and bronze) weapons, armor, utensils of husbandry: aes sonit, franguntur hastae, the trumpet sounds, Enn. ap. Non. 504, 32 (Trag. v. 213 Vahl.):

Et prior aeris erat quam ferri cognitus usus: Aere solum terrae tractabant, aereque belli Miscebant fluctus et vulnera vasta serebant, etc.,

Lucr. 5, 1287:

quae ille in aes incidit, in quo populi jussa perpetuasque leges esse voluit,

Cic. Phil. 1, 17; cf. id. Fam. 12, 1; Tac. A. 11, 14; 12, 53; id. H. 4, 40: aere ( with the trumpet, horn) ciere viros, Verg. A. 6, 165:

non tuba directi, non aeris cornua flexi,

Ov. M. 1, 98 (hence also rectum aes, the tuba, in contr. with the crooked buccina, Juv. 2, 118); a brazen prow, Verg. A. 1, 35; the brazen age, Hor. Epod. 16, 64.—In plur.: aera, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll.; Verg. A. 2, 734; Hor. C. 4, 8, 2 al.—

Money: the first Roman money consisted of small rude masses of copper, called aes rude, Plin. 33, 3, 13, § 43; afterwards as coined:

aes signatum,

Cic. Leg. 3, 3; Plin. 33, 3, 13, § 43;

so aes alone: si aes habent, dant mercem,

Plaut. As. 1, 3, 49:

ancilla aere suo empta,

Ter. Phorm. 3, 2, 26: aes circumforaneum. borrowed from the brokers in the forum, Cic. Att. 2, 1: Hic meret aera liber Sosiis, earns them money, Hor. A. P. [p. 61] 345:

gravis aere dextra,

Verg. E. 1, 36:

effusum est aes tuum,

Vulg. Ez. 16, 36:

neque in zona aes (tollerent),

ib. Maarc. 6, 8:

etiam aureos nummos aes dicimus,

Dig. 50, 16, 159.—Hence,

Aes alienum, lit. the money of another; hence, in reference to him who has it, the sum owed, a debt, Plaut. Curc. 3, 1, 2:

habere aes alienum,

Cic. Fam. 5, 6:

aes alienum amicorum suscipere,

to take upon one's self, id. Off. 2, 16:

contrahere,

to run up, id. Q. Fr. 1, 1, 8:

facere,

id. Att. 13, 46:

conflare,

Sall. C. 14, 2; 24, 3:

in aes alienum incidere,

to fall into debt, Cic. Cat. 2, 9:

in aere alieno esse,

to be in debt, id. Verr. 2, 2, 4, § 6; so,

aere alieno oppressum esse,

id. Font. 1; so Vulg. 1 Reg. 22, 2:

laborare ex aere alieno,

Caes. B. C. 3, 22:

liberare se aere alieno,

to get quit of, Cic. Att. 6, 2; so,

aes alienum dissolvere,

id. Sull. 56:

aere alieno exire,

to get out of, id. Phil. 11, 6.—

In aere meo est, trop., he is, as it were, among my effects, he is my friend (only in the language of common conversation):

in animo habui te in aere meo esse propter Lamiae nostri conjunctionem,

Cic. Fam. 13, 62; 15, 14.—

Alicujus aeris esse, to be of some value, Gell. 18, 5.—

In aere suo censeri, to be esteemed according to its own worth, Sen. Ep. 87.—

Sometimes = as, the unit of the standard of money (cf. as); hence, aes grave, the old heary money (as weighed, not counted out):

denis milibus aeris gravis reos condemnavit,

Liv. 5, 12:

indicibus dena milia aeris gravis, quae tum divitiae habebantur, data,

id. 4, 60; so, aes alone and in the gen. sing., instead of assium:

aeris miliens, triciens,

a hundred millions, three millions, Cic. Rep. 3, 10:

qui milibus aeris quinquaginta census fuisset,

Liv. 24, 11.—Also for coins that are smaller than an as (quadrans, triens, etc.):

nec pueri credunt, nisi qui nondum aere, i. e. quadrante, lavantur (those who bathed paid each a quadrans),

Juv. 2, 152 (cf.:

dum tu quadrante lavatum Rex ibis,

Hor. S. 1, 3, 137).—

Wages, pay.

A soldier's pay = stipendium:

negabant danda esse aera militibus,

Liv. 5, 4. And soon after: annua aera habes: annuam operam ede.— Hence in plur., = stipendia, Cic. Verr. 2, 5, 13, § 33.—

Reward, payment, in gen., Juv. 6, 125: nullum in bonis numero, quod ad aes exit, that has in view or aims at pay, reward, Sen. Ep. 88.—

In plur.: aera, counters; hence also the items of a computed sum (for which, later, a sing. form aera, ae (q. v.), came into use): si aera singula probāsti, summam, quae ex his confecta sit, non probare? Cic. ap. Non. 3, 18.

ăpĕrĭo, ĕrŭi, ertum, 4, v. a. ( fut. aperibo, Plaut. Truc. 4, 2, 50; Pompon. ap. Non. p. 506, 30) [ab-pario, to get from, take away from, i.e. to uncover, like the opp. operio, from obpario, to get for, to put upon, i. e. to cover; this is the old explanation, and is received by Corssen, Ausspr. I. p. 653; II. p. 410, and by Vanicek, p. 503], to uncover, make or lay bare.

Lit.:

patinas,

Plaut. Ps. 3, 2, 51: apertae surae, Turp. ap. Non. p. 236, 16:

apertis lateribus,

Sisenn. ib. p. 236, 26:

capite aperto esse,

Varr. ib. p. 236, 25;

p. 236, 28: ut corporis partes quaedam aperiantur,

Cic. Off. 1, 35, 129:

caput aperuit,

id. Phil. 2, 31; Sall. H. Fragm. ap. Non. p. 236, 20:

capita,

Plin. 28, 6, 17, § 60:

aperto pectore,

Ov. M. 2, 339; and poet. transf. to the person:

apertae pectora matres,

id. ib. 13, 688:

ramum,

Verg. A. 6, 406 al. — Trop., to make visible, to show, reveal, Liv. 22, 6:

dispulsā nebulā diem aperuit,

id. 26, 17 (cf. just before:

densa nebula campos circa intexit): dies faciem victoriae,

Tac. Agr. 38:

lux aperuit bellum ducemque belli,

Liv. 3, 15:

novam aciem dies aperuit,

Tac. H. 4, 29:

his unda dehiscens Terram aperit,

opens to view, Verg. A. 1, 107.—From the intermediate idea of making visible,

Metaph.

1.. To unclose, open: aperto ex ostio Alti Acheruntis, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

aperite aliquis ostium,

Ter. Ad. 4, 4, 26; so id. Heaut. 2, 3, 35:

forem aperi,

id. Ad. 2, 1, 13:

fores,

id. Eun. 2, 2, 52; Ov. M. 10, 457; Suet. Aug. 82:

januas carceris,

Vulg. Act. 5, 19:

fenestram,

ib. Gen. 8, 6:

liquidas vias,

to open the liquid way, Lucr. 1, 373; so Verg. A. 11, 884:

sucum venis fundere apertis,

to pour out moisture from its open veins, Lucr. 5, 812:

saccum,

Vulg. Gen. 42, 27:

os,

ib. ib. 22, 28:

labia, ib. Job, 11, 5: oculos,

ib. Act. 9, 8:

accepi fasciculum, in quo erat epistula Piliae: abstuli, aperui, legi,

Cic. Att. 5, 11 fin.; so id. ib. 1, 13;

6, 3: aperire librum,

Vulg. Apoc. 5, 5; 20, 12:

testamentum,

Plin. 7, 52, 53, § 177 (cf.:

testamentum resignare,

Hor. Ep. 1, 7, 9); Suet. Caes. 83; id. Aug. 17:

sigillum aperire,

to break, Vulg. Apoc. 6, 3 al.:

ferro iter aperiundum est,

Sall. C. 58, 7:

locum... asylum,

to make it an asylum, Liv. 1, 8:

subterraneos specus,

Tac. G. 16:

navigantibus maria,

Plin. 2, 47, 47, § 122:

arbor florem aperit,

id. 12, 11, 23, § 40 et saep.: aperire parietem, to open a wall, in order to put a door or window in it, Dig. 8, 2, 40: alicui oculos aperire, to give sight to (after the Heb.), Vulg. Joan. 9, 10; 9, 14 al.; so,

aures aperire,

to restore hearing to, ib. Marc. 7, 35.—

Trop.:

nec ita claudenda est res familiaris, ut eam benignitas aperire non possit,

Cic. Off. 2, 15, 54: amicitiae fores. id. Fam. 13, 10:

multus apertus cursus ad laudem,

id. Phil. 14, 6 fin.:

tibi virtus tua reditum ad tuos aperuit,

id. Fam. 6, 11:

philosophiae fontes,

id. Tusc. 1, 3, 6; id. Mil. 31, 85 et saep.: alicujus oculos aperire, to open one's eyes, make him discern (after the Heb.), Vulg. Gen. 3, 5; 3, 7; ib. Act. 26, 18; so,

alicujus cor aperire,

ib. ib. 16, 14: ventus [p. 136] incendio viam aperuit, Liv. 6, 2:

occasionem ad invadendum,

id. 4, 53; so id. 9, 27: si hanc fenestram aperueritis (i.e. if you enter upon the way of complaint), nihil aliud agi sinetis, Suet. Tib. 28 (cf. Ter. Heaut. 3, 1, 72:

Quantam fenestram ad nequitiem patefeceris!): quia aperuisset gentibus ostium fidei,

Vulg. Act. 14, 27; ib. Col. 4, 3.— So of the new year, to open it, i.e. begin:

annum,

Verg. G. 1, 217:

contigit ergo privatis aperire annum (since the consul entered upon his office the first of January),

Plin. Pan. 58, 4 Gierig and Schaef.—So also of a school, to establish, set up, begin, or open it:

Dionysius tyrannus Corinthi dicitur ludum aperuisse,

Cic. Fam. 9, 18; so Suet. Gram. 16; id. Rhet. 4.— Poet.:

fuste aperire caput,

i.e. to cleave, split the head, Juv. 9, 98.—

Aperire locum (populum, gentes, etc.), to lay open a place, people, etc., i.e. to open an entrance to, render accessible (cf. patefacio);

most freq. in the histt., esp. in Tacitus: qui aperuerint armis orbem terrarum,

Liv. 42, 52; 42, 4:

Syriam,

Tac. A. 2, 70:

omnes terras fortibus viris natura aperuit,

id. H. 4, 64:

novas gentes,

id. Agr. 22:

gentes ac reges,

id. G. 1:

Britanniam tamdiu clausam aperit,

Mel. 3, 6, 4; Luc. 1, 465 Cort.:

Eoas,

id. 4, 352:

pelagus,

Val. Fl. 1, 169.—

Transf. to mental objects, to disclose something unknown, to unveil, reveal, make known, unfold, to prove, demonstrate; or gen. to explain, recount, etc.:

occulta quaedam et quasi involuta aperiri,

Cic. Fin. 1, 9, 30:

explicanda est saepe verbis mens nostra de quāque re atque involutae rei notitia definiendo aperienda est,

id. Or. 33, 116:

alicui scripturas aperire,

Vulg. Luc. 24, 32:

tua probra aperibo omnia,

Plaut. Truc. 4, 2, 50: ne exspectetis argumentum fabulae;

hi partem aperient,

Ter. Ad. prol. 23:

non quo aperiret sententiam suam, sed etc.,

Cic. de Or. 1, 18, 84:

eo praesente conjurationem aperit,

Sall. C. 40, 6:

naturam et mores,

id. ib. 53 fin.; so id. ib. 45, 1; 47, 1; id. J. 33, 4:

lux fugam hostium aperuit,

Liv. 27, 2:

aperiri error poterat,

id. 26, 10:

casus aperire futuros,

to disclose the future, Ov. M. 15, 559:

futura aperit,

Tac. H. 2, 4.—So also, se aperire or aperiri, to reveal one's true disposition, character:

tum coacti necessario se aperiunt,

show themselves in their true light, Ter. And. 4, 1, 8:

studio aperimur in ipso,

Ov. A. A. 3, 371:

exspectandum, dum se ipsa res aperiret,

Nep. Paus. 3, 7; Quint. prooem. § 3.—Sometimes constr. with acc. and inf., a rel.-clause, or de:

cum jam directae in se prorae hostes appropinquare aperuissent,

Liv. 44, 28:

domino navis, quis sit, aperit,

Nep. Them. 8, 6; so id. Eum. 13, 3: de clementiā, Auct. ad Her. 2, 31.—In a gen. sense (freq. in epistt.) in Cic. Att. 5, 1, 2: de Oppio factum est, ut volui, et maxime, quod DCCC. aperuisti, you promised, i.e. that it should be paid to him (= ostendisti te daturum, Manut.); cf.

the more definite expression: de Oppio bene curāsti, quod ei DCCC. exposuisti,

id. ib. 5, 4, 3.—Hence, ăpertus, a, um, P. a.; pr., opened; hence, open, free.

Lit.

Without covering, open, uncovered (opp. tectus):

naves apertae,

without deck, Cic. Verr. 2, 5, 40; Liv. 31, 22 fin.; cf. id. 32, 21, 14: centum tectae naves et quinquaginta leviores apertae, et saep.; v. navis.—Also, without covering or defence, unprotected, exposed:

locus,

Caes. B. C. 3, 84.— Poet., of the sky, clear, cloudless:

caelo invectus aperto,

Verg. A. 1, 155:

aether,

id. ib. 1, 587:

aperta serena prospicere,

id. G. 1, 393.—

Unclosed, open, not shut (opp. clausus):

Janua cum per se transpectum praebet apertum,

since this affords an open view through it, Lucr. 4, 272:

oculi,

id. 4, 339:

oculorum lumine aperto,

id. 4, 1139 et saep.:

nihil tam clausum, neque tam reconditum, quod non istius cupiditati apertissimum promptissimumque esset,

Cic. Verr. 2, 4, 20:

caelum patens atque apertum,

id. Div. 1, 1 (diff. from 1.); so Ov. M. 6, 693:

vidit caelos apertos,

Vulg. Marc. 1, 10:

apertus et propatulus locus,

Cic. Verr. 2, 4, 49:

iter,

Liv. 31, 2:

apertior aditus ad moenia,

id. 9, 28:

campi,

id. 38, 3:

per apertum limitem (viae),

Tac. H. 3, 21; Ov. M. 1, 285:

fenestrae,

Vulg. Dan. 6, 10:

ostia,

ib. ib. 13, 39:

aequor,

Ov. M. 4, 527; so id. ib. 8, 165; 11, 555 et saep. — Poet., of a battle: nec aperti copia Martis Ulla fuit, an action in the open field, Ov. M. 13, 208.—Very freq. ăpertum, subst., that which is open, free; an open, clear space:

in aperto,

Lucr. 3, 604:

per apertum fugientes,

Hor. C, 3, 12, 10:

impetum ex aperto facerent,

Liv. 35, 5:

castra in aperto posita,

id. 1, 33; so id. 22, 4:

volantem in aperto,

Plin. 10, 8, 9, § 22:

in aperta prodeunt,

id. 8, 32, 50, § 117:

disjecit naves in aperta Oceani,

Tac. A. 2, 23.—

Trop.

a.. Opp. to that which is concealed, covered, dark, open, clear, plain, evident, manifest, unobstructed:

nam nihil aegrius est quam res secernere apertas ab dubiis,

nothing is, indeed, more difficult than to separate things that are evident from those that are doubtful, Lucr. 4, 467; so id. 4, 596; 1, 915; 5, 1062:

cum illum ex occultis insidiis in apertum latrocinium conjecimus,

Cic. Cat. 2, 1:

simultates partim obscurae, partim apertae,

id. Manil. 24:

quid enim potest esse tam apertum tamque perspicuum?

id. N. D. 2, 2, 4:

quid rem apertam suspectam facimus?

Liv. 41, 24:

non furtim, sed vi aperta,

id. 25, 24:

apertus animi motus,

Quint. 10, 3, 21:

invidia in occulto, adulatio in aperto,

Tac. H. 4, 4 et saep.—So, in rhet., of clear, intelligible discourse:

multo apertius ad intellegendum est, si, etc.... apertam enim narrationem tam esse oportet quam, etc.,

Cic. de Or. 2, 80, 328; cf. id. Inv. 1, 20.—Hence,

Esp. as subst.: in aperto esse,

To be clear, evident, well known, notorious, en tôi phanerôi einai:

ad cognoscendum omnia illustria magis magisque in aperto,

Sall. J. 5, 3.—

To be easily practicable, easy, facile (the figure taken from an open field or space):

agere memoratu digna pronum magisque in aperto erat,

there was a greater inclination and a more open way to, Tac. Agr. 1:

hostes aggredi in aperto foret,

id. H. 3, 56:

vota virtusque in aperto omniaque prona victoribus,

id. Agr. 33.—

Of character, without dissimulation, open, frank, candid:

animus apertus et simplex,

Cic. Fam. 1, 9; id. Off. 3, 13, 57:

pectus,

id. Lael. 26, 97. —Hence, ironically: ut semper fuit apertissimus, as he has always been very open, frank (for impudent, shameless), Cic. Mur. 35.—Hence, ăpertē, adv., openly, clearly, plainly.

In gen.:

tam aperte irridens,

Ter. Phorm. 5, 8, 62:

ab illo aperte tecte quicquid est datum, libenter accepi,

Cic. Att. 1, 14, 4; id. Or. 12, 38; id. Am. 18, 67:

cum Fidenae aperte descissent,

Liv. 1, 27:

aperte quod venale habet ostendit,

Hor. S. 1, 2, 83:

aperte revelari,

Vulg. 1 Reg. 2, 27:

non jam secretis colloquiis, sed aperte fremere,

Tac. A. 11, 28:

aperte adulari,

Cic. Am. 26, 99:

aperte mentiri,

id. Ac. 2, 6, 18:

aperte pugnare, id. ap. Aquil. Rom. 10: aperte immundus est,

Vulg. Lev. 13, 26.— Comp.:

cum ipsum dolorem hic tulit paulo apertius,

Cic. Planc. 34; id. Att. 16, 3, 5; Curt. 6, 1, 11:

ab his proconsuli venenum inter epulas datum est apertius quam ut fallerent,

Tac. A. 13, 1.— Sup.:

hinc empta apertissime praetura,

Cic. Verr. 1, 100:

equite Romano per te apertissime interfecto,

id. Har. Resp. 30:

largiri,

id. ib. 56:

praedari,

id. Verr. 1, 130.—

Esp. of what is set forth in words or writing, plainly, clearly, freely, without reserve:

nempe ergo aperte vis quae restant me loqui?

Ter. And. 1, 2, 24; id. Phorm. 4, 3, 49:

aperte indicat (lex) posse rationem habere non praesentis,

Cic. ad Brut. 1, 5, 3:

Non tu istuc mihi dictura aperte es, quicquid est?

Ter. Eun. 5, 1, 3:

narrare,

id. Heaut. 4, 3, 24:

scribere,

Cic. Fam. 5, 7, 3; Quint. 1, 5, 43.— Comp.:

Planius atque apertius dicam,

Cic. Rosc. Com. 14, 43:

distinguere,

Quint. 3, 6, 45.— Sup.:

istius injurias quam apertissime vobis planissimeque explicare,

Cic. Verr. 2, 64, 156:

aliquid apertissime ostendere,

Quint. 5, 12, 11.

ăpĕrĭo, ĕrŭi, ertum, 4, v. a. ( fut. aperibo, Plaut. Truc. 4, 2, 50; Pompon. ap. Non. p. 506, 30) [ab-pario, to get from, take away from, i.e. to uncover, like the opp. operio, from obpario, to get for, to put upon, i. e. to cover; this is the old explanation, and is received by Corssen, Ausspr. I. p. 653; II. p. 410, and by Vanicek, p. 503], to uncover, make or lay bare.

Lit.:

patinas,

Plaut. Ps. 3, 2, 51: apertae surae, Turp. ap. Non. p. 236, 16:

apertis lateribus,

Sisenn. ib. p. 236, 26:

capite aperto esse,

Varr. ib. p. 236, 25;

p. 236, 28: ut corporis partes quaedam aperiantur,

Cic. Off. 1, 35, 129:

caput aperuit,

id. Phil. 2, 31; Sall. H. Fragm. ap. Non. p. 236, 20:

capita,

Plin. 28, 6, 17, § 60:

aperto pectore,

Ov. M. 2, 339; and poet. transf. to the person:

apertae pectora matres,

id. ib. 13, 688:

ramum,

Verg. A. 6, 406 al. — Trop., to make visible, to show, reveal, Liv. 22, 6:

dispulsā nebulā diem aperuit,

id. 26, 17 (cf. just before:

densa nebula campos circa intexit): dies faciem victoriae,

Tac. Agr. 38:

lux aperuit bellum ducemque belli,

Liv. 3, 15:

novam aciem dies aperuit,

Tac. H. 4, 29:

his unda dehiscens Terram aperit,

opens to view, Verg. A. 1, 107.—From the intermediate idea of making visible,

Metaph.

1.. To unclose, open: aperto ex ostio Alti Acheruntis, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

aperite aliquis ostium,

Ter. Ad. 4, 4, 26; so id. Heaut. 2, 3, 35:

forem aperi,

id. Ad. 2, 1, 13:

fores,

id. Eun. 2, 2, 52; Ov. M. 10, 457; Suet. Aug. 82:

januas carceris,

Vulg. Act. 5, 19:

fenestram,

ib. Gen. 8, 6:

liquidas vias,

to open the liquid way, Lucr. 1, 373; so Verg. A. 11, 884:

sucum venis fundere apertis,

to pour out moisture from its open veins, Lucr. 5, 812:

saccum,

Vulg. Gen. 42, 27:

os,

ib. ib. 22, 28:

labia, ib. Job, 11, 5: oculos,

ib. Act. 9, 8:

accepi fasciculum, in quo erat epistula Piliae: abstuli, aperui, legi,

Cic. Att. 5, 11 fin.; so id. ib. 1, 13;

6, 3: aperire librum,

Vulg. Apoc. 5, 5; 20, 12:

testamentum,

Plin. 7, 52, 53, § 177 (cf.:

testamentum resignare,

Hor. Ep. 1, 7, 9); Suet. Caes. 83; id. Aug. 17:

sigillum aperire,

to break, Vulg. Apoc. 6, 3 al.:

ferro iter aperiundum est,

Sall. C. 58, 7:

locum... asylum,

to make it an asylum, Liv. 1, 8:

subterraneos specus,

Tac. G. 16:

navigantibus maria,

Plin. 2, 47, 47, § 122:

arbor florem aperit,

id. 12, 11, 23, § 40 et saep.: aperire parietem, to open a wall, in order to put a door or window in it, Dig. 8, 2, 40: alicui oculos aperire, to give sight to (after the Heb.), Vulg. Joan. 9, 10; 9, 14 al.; so,

aures aperire,

to restore hearing to, ib. Marc. 7, 35.—

Trop.:

nec ita claudenda est res familiaris, ut eam benignitas aperire non possit,

Cic. Off. 2, 15, 54: amicitiae fores. id. Fam. 13, 10:

multus apertus cursus ad laudem,

id. Phil. 14, 6 fin.:

tibi virtus tua reditum ad tuos aperuit,

id. Fam. 6, 11:

philosophiae fontes,

id. Tusc. 1, 3, 6; id. Mil. 31, 85 et saep.: alicujus oculos aperire, to open one's eyes, make him discern (after the Heb.), Vulg. Gen. 3, 5; 3, 7; ib. Act. 26, 18; so,

alicujus cor aperire,

ib. ib. 16, 14: ventus [p. 136] incendio viam aperuit, Liv. 6, 2:

occasionem ad invadendum,

id. 4, 53; so id. 9, 27: si hanc fenestram aperueritis (i.e. if you enter upon the way of complaint), nihil aliud agi sinetis, Suet. Tib. 28 (cf. Ter. Heaut. 3, 1, 72:

Quantam fenestram ad nequitiem patefeceris!): quia aperuisset gentibus ostium fidei,

Vulg. Act. 14, 27; ib. Col. 4, 3.— So of the new year, to open it, i.e. begin:

annum,

Verg. G. 1, 217:

contigit ergo privatis aperire annum (since the consul entered upon his office the first of January),

Plin. Pan. 58, 4 Gierig and Schaef.—So also of a school, to establish, set up, begin, or open it:

Dionysius tyrannus Corinthi dicitur ludum aperuisse,

Cic. Fam. 9, 18; so Suet. Gram. 16; id. Rhet. 4.— Poet.:

fuste aperire caput,

i.e. to cleave, split the head, Juv. 9, 98.—

Aperire locum (populum, gentes, etc.), to lay open a place, people, etc., i.e. to open an entrance to, render accessible (cf. patefacio);

most freq. in the histt., esp. in Tacitus: qui aperuerint armis orbem terrarum,

Liv. 42, 52; 42, 4:

Syriam,

Tac. A. 2, 70:

omnes terras fortibus viris natura aperuit,

id. H. 4, 64:

novas gentes,

id. Agr. 22:

gentes ac reges,

id. G. 1:

Britanniam tamdiu clausam aperit,

Mel. 3, 6, 4; Luc. 1, 465 Cort.:

Eoas,

id. 4, 352:

pelagus,

Val. Fl. 1, 169.—

Transf. to mental objects, to disclose something unknown, to unveil, reveal, make known, unfold, to prove, demonstrate; or gen. to explain, recount, etc.:

occulta quaedam et quasi involuta aperiri,

Cic. Fin. 1, 9, 30:

explicanda est saepe verbis mens nostra de quāque re atque involutae rei notitia definiendo aperienda est,

id. Or. 33, 116:

alicui scripturas aperire,

Vulg. Luc. 24, 32:

tua probra aperibo omnia,

Plaut. Truc. 4, 2, 50: ne exspectetis argumentum fabulae;

hi partem aperient,

Ter. Ad. prol. 23:

non quo aperiret sententiam suam, sed etc.,

Cic. de Or. 1, 18, 84:

eo praesente conjurationem aperit,

Sall. C. 40, 6:

naturam et mores,

id. ib. 53 fin.; so id. ib. 45, 1; 47, 1; id. J. 33, 4:

lux fugam hostium aperuit,

Liv. 27, 2:

aperiri error poterat,

id. 26, 10:

casus aperire futuros,

to disclose the future, Ov. M. 15, 559:

futura aperit,

Tac. H. 2, 4.—So also, se aperire or aperiri, to reveal one's true disposition, character:

tum coacti necessario se aperiunt,

show themselves in their true light, Ter. And. 4, 1, 8:

studio aperimur in ipso,

Ov. A. A. 3, 371:

exspectandum, dum se ipsa res aperiret,

Nep. Paus. 3, 7; Quint. prooem. § 3.—Sometimes constr. with acc. and inf., a rel.-clause, or de:

cum jam directae in se prorae hostes appropinquare aperuissent,

Liv. 44, 28:

domino navis, quis sit, aperit,

Nep. Them. 8, 6; so id. Eum. 13, 3: de clementiā, Auct. ad Her. 2, 31.—In a gen. sense (freq. in epistt.) in Cic. Att. 5, 1, 2: de Oppio factum est, ut volui, et maxime, quod DCCC. aperuisti, you promised, i.e. that it should be paid to him (= ostendisti te daturum, Manut.); cf.

the more definite expression: de Oppio bene curāsti, quod ei DCCC. exposuisti,

id. ib. 5, 4, 3.—Hence, ăpertus, a, um, P. a.; pr., opened; hence, open, free.

Lit.

Without covering, open, uncovered (opp. tectus):

naves apertae,

without deck, Cic. Verr. 2, 5, 40; Liv. 31, 22 fin.; cf. id. 32, 21, 14: centum tectae naves et quinquaginta leviores apertae, et saep.; v. navis.—Also, without covering or defence, unprotected, exposed:

locus,

Caes. B. C. 3, 84.— Poet., of the sky, clear, cloudless:

caelo invectus aperto,

Verg. A. 1, 155:

aether,

id. ib. 1, 587:

aperta serena prospicere,

id. G. 1, 393.—

Unclosed, open, not shut (opp. clausus):

Janua cum per se transpectum praebet apertum,

since this affords an open view through it, Lucr. 4, 272:

oculi,

id. 4, 339:

oculorum lumine aperto,

id. 4, 1139 et saep.:

nihil tam clausum, neque tam reconditum, quod non istius cupiditati apertissimum promptissimumque esset,

Cic. Verr. 2, 4, 20:

caelum patens atque apertum,

id. Div. 1, 1 (diff. from 1.); so Ov. M. 6, 693:

vidit caelos apertos,

Vulg. Marc. 1, 10:

apertus et propatulus locus,

Cic. Verr. 2, 4, 49:

iter,

Liv. 31, 2:

apertior aditus ad moenia,

id. 9, 28:

campi,

id. 38, 3:

per apertum limitem (viae),

Tac. H. 3, 21; Ov. M. 1, 285:

fenestrae,

Vulg. Dan. 6, 10:

ostia,

ib. ib. 13, 39:

aequor,

Ov. M. 4, 527; so id. ib. 8, 165; 11, 555 et saep. — Poet., of a battle: nec aperti copia Martis Ulla fuit, an action in the open field, Ov. M. 13, 208.—Very freq. ăpertum, subst., that which is open, free; an open, clear space:

in aperto,

Lucr. 3, 604:

per apertum fugientes,

Hor. C, 3, 12, 10:

impetum ex aperto facerent,

Liv. 35, 5:

castra in aperto posita,

id. 1, 33; so id. 22, 4:

volantem in aperto,

Plin. 10, 8, 9, § 22:

in aperta prodeunt,

id. 8, 32, 50, § 117:

disjecit naves in aperta Oceani,

Tac. A. 2, 23.—

Trop.

a.. Opp. to that which is concealed, covered, dark, open, clear, plain, evident, manifest, unobstructed:

nam nihil aegrius est quam res secernere apertas ab dubiis,

nothing is, indeed, more difficult than to separate things that are evident from those that are doubtful, Lucr. 4, 467; so id. 4, 596; 1, 915; 5, 1062:

cum illum ex occultis insidiis in apertum latrocinium conjecimus,

Cic. Cat. 2, 1:

simultates partim obscurae, partim apertae,

id. Manil. 24:

quid enim potest esse tam apertum tamque perspicuum?

id. N. D. 2, 2, 4:

quid rem apertam suspectam facimus?

Liv. 41, 24:

non furtim, sed vi aperta,

id. 25, 24:

apertus animi motus,

Quint. 10, 3, 21:

invidia in occulto, adulatio in aperto,

Tac. H. 4, 4 et saep.—So, in rhet., of clear, intelligible discourse:

multo apertius ad intellegendum est, si, etc.... apertam enim narrationem tam esse oportet quam, etc.,

Cic. de Or. 2, 80, 328; cf. id. Inv. 1, 20.—Hence,

Esp. as subst.: in aperto esse,

To be clear, evident, well known, notorious, en tôi phanerôi einai:

ad cognoscendum omnia illustria magis magisque in aperto,

Sall. J. 5, 3.—

To be easily practicable, easy, facile (the figure taken from an open field or space):

agere memoratu digna pronum magisque in aperto erat,

there was a greater inclination and a more open way to, Tac. Agr. 1:

hostes aggredi in aperto foret,

id. H. 3, 56:

vota virtusque in aperto omniaque prona victoribus,

id. Agr. 33.—

Of character, without dissimulation, open, frank, candid:

animus apertus et simplex,

Cic. Fam. 1, 9; id. Off. 3, 13, 57:

pectus,

id. Lael. 26, 97. —Hence, ironically: ut semper fuit apertissimus, as he has always been very open, frank (for impudent, shameless), Cic. Mur. 35.—Hence, ăpertē, adv., openly, clearly, plainly.

In gen.:

tam aperte irridens,

Ter. Phorm. 5, 8, 62:

ab illo aperte tecte quicquid est datum, libenter accepi,

Cic. Att. 1, 14, 4; id. Or. 12, 38; id. Am. 18, 67:

cum Fidenae aperte descissent,

Liv. 1, 27:

aperte quod venale habet ostendit,

Hor. S. 1, 2, 83:

aperte revelari,

Vulg. 1 Reg. 2, 27:

non jam secretis colloquiis, sed aperte fremere,

Tac. A. 11, 28:

aperte adulari,

Cic. Am. 26, 99:

aperte mentiri,

id. Ac. 2, 6, 18:

aperte pugnare, id. ap. Aquil. Rom. 10: aperte immundus est,

Vulg. Lev. 13, 26.— Comp.:

cum ipsum dolorem hic tulit paulo apertius,

Cic. Planc. 34; id. Att. 16, 3, 5; Curt. 6, 1, 11:

ab his proconsuli venenum inter epulas datum est apertius quam ut fallerent,

Tac. A. 13, 1.— Sup.:

hinc empta apertissime praetura,

Cic. Verr. 1, 100:

equite Romano per te apertissime interfecto,

id. Har. Resp. 30:

largiri,

id. ib. 56:

praedari,

id. Verr. 1, 130.—

Esp. of what is set forth in words or writing, plainly, clearly, freely, without reserve:

nempe ergo aperte vis quae restant me loqui?

Ter. And. 1, 2, 24; id. Phorm. 4, 3, 49:

aperte indicat (lex) posse rationem habere non praesentis,

Cic. ad Brut. 1, 5, 3:

Non tu istuc mihi dictura aperte es, quicquid est?

Ter. Eun. 5, 1, 3:

narrare,

id. Heaut. 4, 3, 24:

scribere,

Cic. Fam. 5, 7, 3; Quint. 1, 5, 43.— Comp.:

Planius atque apertius dicam,

Cic. Rosc. Com. 14, 43:

distinguere,

Quint. 3, 6, 45.— Sup.:

istius injurias quam apertissime vobis planissimeque explicare,

Cic. Verr. 2, 64, 156:

aliquid apertissime ostendere,

Quint. 5, 12, 11.

bĭbo, bĭbi (post-class. part. fut. bĭbĭtūrus, Hier. Isa. 8, 25, 8; Vulg. Matt. 20, 22; id. Act. 23, 12; Cassiod. Hist. Eccl. 1, 1; part. perf. bĭbĭtus, a, um, Cael. Aur. Chron. 4, 3, 60; Capitol. Ver. 5, 3; Aem. Mac. c. de Porro; Plin. Val. 2, 18; inf. apocop. biber, Cato, Titin., and Fannii Annal. ap. Charis. p. 99), 3, v. a. [root bi; Gr. pi-, pinô, pepôka; whence Lat. poto, as if from po; Sanscr. pī; Slav. piti; Lith. pota], to drink (usually from thirst, a natural want; poto, to drink from passion, habit, etc.; but poto is occasionally used of water, etc., e. g. Plin. 11, 37, 68, § 179; cf.:

bibere naturae est, potare luxuriae,

Isid. Diff. 1. 74; and the partt. potus and potatus are regularly used instead of the partt. of bibo).

With acc.

Of the liquid drunk:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

Cato, R. R. 73:

jejunus heminam bibito,

id. ib. 126:

si voles vinum Choum bibere, licebit bibas,

id. ib. 48: eapse merum condidicit bibere;

foribus dat aquam quam bibant,

Plaut. Curc. 1, 3, 4:

vicit vinum quod bibi,

Ter. Eun. 4, 5, 1:

Darius in fugā cum aquam turbidam bibisset,

Cic. Tusc. 5, 34, 97:

patrono malo suadebat ut mulsum frigidum biberet,

id. de Or. 2, 70, 282:

viveret, nisi illud (i. e. venenum) bibisset,

Quint. 8, 5, 31:

bibo aquam,

id. 6, 3, 93:

cur apud te vinum aetate tuā vetustius bibitur?

Sen. Vit. Beat. 17, 2:

nisi Hy. mettia mella Falerno Ne biberis diluta,

Hor. S. 2, 2, 15:

et Veientani bibitur faex crassa rubelli,

Mart. 1, 103, 9:

lac bibere,

to suck, Ov. Am. 3, 10, 22; id. M. 9, 377; 9, 615.—Also nutricem bibere (i. e. lac de nutrice), App. M. 2, p. 115, 29.— Poet.;

Caecubam... Tu bibes uvam (i. e. vinum),

Hor. C. 1, 20, 10:

in usu radix tantum duabus drachmis bibenda (i. e. sucus radicis),

Plin. 25, 6, 30, § 67.—

Pocula or cyathos bibere.

Poet., = vinum (cf. pinein kratêras):

tristia cum multo pocula felle bibat,

Tib. 1, 5, 50:

ipse bibebam Sobria suppositā pocula victor aquā,

id. 1, 6, 28:

plura pocula = plus vini,

id. 1, 9, 59; so,

nomismata and aera,

id. 1, 26, 3.—

Of the number of cups drunk at a merry-making: vide quot cyathos bibimus: St. Tot quot digiti sunt tibi in manu, Plaut. Stich. 5, 4, 24.—Esp. of the custom of drinking names, i. e. as many cups as there are letters in a name proposed; the number is frequently expressed by fractional parts of the as (uncia = a cyathus;

quincunx = 5 cyathi, etc.): quincunces et sex cyathos bessemque bibamus, Gaius ut fiat, Julius, et Proculus,

Mart. 11, 36, 7:

crebros ergo licet bibas trientes,

id. 1, 106, 8:

diluti bibis unciam Falerni,

id. v. 3 (cf. with potare:

sextantes et deunces,

id. 12, 28).—Hence, nomen bibere, Julium, etc., bibere:

ut jugulem curas, nomen utrumque bibam,

Mart. 8, 57, 26:

Laevia sex cyathis, septem Justina bibatur, Quinque Lycas, Lyde quattuor, Ida tribus,

id. 1, 71, 1 sq.:

Astyanacta bibes,

id. 8, 6, 16.—

Fluvium, undam, pruinas bibere ( poet.).

= aquam ex flumine bibere:

priusquam Pabula gustassent Trojae Xanthumque bibissent,

Verg. A. 1, 473:

jam crassus torrens bibitur tamen,

Stat. Th. 4, 821:

puram bibis amnibus undam,

Claud. Laud. Herc. 74.—

Trop., to arrive at the region of the river:

non illum nostri possunt mutare labores, Nec si... Hebrumque bibamus Sithoniasque nives... subeamus (i. e. si Thraciam adeamus),

Verg. E. 10, 65:

ante... Aut Ararim Parthus bibet, aut Germania Tigrim Quam, etc.,

sooner will the Parthians come to Germany, or the Germans to the country of the Parthians, id. ib. 1, 63:

turbaque Phasiacam Graia bibistis aquam,

Ov. H. 12, 10.—Hence,

Qui flumen bibunt, = the inhabitants of the country through which the river passes:

qui Tiberim Fabarimque bibunt,

Verg. A. 7, 715:

qui profundum Danubium bibunt,

Hor. C. 4, 15, 21:

qui Nilum ex ipso protinus ore bibunt,

Mart. 7, 88, 6:

populosque bibentes Euphraten,

Luc. 8, 213:

qui te, Nile, bibit, Claud. Prob. et Olybr. 38.—So of an inland sea: caesamque bibens Maeotin Alanus,

Claud. in Rufin. 1, 812.—Of a single person:

extremum Tanaim si biberes, Lyce,

Hor. C. 3, 10, 1.—Similarly, montium pruinas bibere, of the rivers fed by a mountain range:

amniumque... quicunque Odrysias bibunt pruinas,

Mart. 10, 7, 2: fluvios qui... Alpinasque bibunt de more pruinas, Claud. Prob. et Olybr. 255.—

Bibere aquas, to be drowned:

neu bibat aequoreas naufragus hostis aquas,

Ov. H. 7, 62.— Transf., of ships, to founder, to be wrecked: o utinam... Argo funestas pressa bibisset aquas! Ov. Am. 2, 11, 6.—

Sanguinem or cruorem bibere.

Sanguinem, in a figurative sense, = sanguinem sitire:

cujus sanguinem (Antonium) non bibere censeatis? (sitire, animo bibere),

Cic. Phil. 11, 5, 10.—

Cruorem bibere, to draw blood, to kill:

hasta virgineum alte bibit acta cruorem,

Verg. A. 11, 803; Claud. in Rufin. 1, 78.—

Transf. to things other than liquids.

Of concrete things: dixit et ardentes avido bibit ore favillas, breathed in, drew in (of the sparks of a funeral pyre), Mart. 1, 42, 5:

vigilandae noctes et fuligo lucubrationum bibenda,

inhale, Quint. 11, 3, 23.—

Figuratively, of abstract things.

= cupideaudire, legere:

pugnas et exactos tyrannos... bibit aure vulgus,

eagerly listens to, Hor. C. 2, 13, 32:

incipe: suspensis auribus ista bibam,

Prop. 3, 4, 8: hinc ille justitiae haustus bibat, imbibe (by reading) the love of justice, Quint. 12, 2, 31: illa divino fruitur sermone parentis, maternosque bibit mores, Claud. Nupt. Hon. et Mar. 231.—

To imbibe, be affected with:

infelix Dido, longumque bibebat amorem,

Verg. A. 1, 749:

totisque novum bibit ossibus ignem,

the fire of love, Stat. Achill. 1, 303.—

To draw out, exhaust: nudae illae artes omnem sucum ingenii bibunt, Quint. prooem. 24.—

To swallow, i. e. forget:

quamquam ego vinum bibo, mandata hau consuevi simul bibere una,

Plaut. Pers. 2, 1, 3. —

Transf., of inanim. subjects, to absorb liquids, draw, imbibe them:

id si feceris metreta oleum non bibet,

Cato, R. R. 100. —So trop.:

claudite jam rivos... sat prata biberunt,

Verg. E. 3, 111:

inriguumque bibant violaria fontem,

id. G. 4, 32:

quae (terra) bibit humorem,

absorbs moisture, id. ib. 2, 218:

amphora fumum bibere instituta,

Hor. C. 3, 8, 11:

mista bibunt molles lacrimis unguenta favillae,

Ov. F. 3, 561:

tunc bibit irriguus fertilis hortus aquas,

Tib. 2, 1, 44:

lanarum nigrae nullum colorem bibunt,

take no color, Plin. 8, 48, 73, § 193; so,

candorem (i. e. colorem candidum) bibere,

id. 31, 11, 47, § 123: arcus bibit (aquas) and nubes bibunt (aquas), the rainbow, the clouds draw water (according to a popular belief among the ancients):

cur bibit arcus aquas?

Prop. 3, 5 (4, 4), 32:

et bibit ingens Arcus,

Verg. G. 1, 380.—And, jestingly, of an old woman given to drink: ecce autem, bibit arcus;

hercle, credo, hodie pluet,

Plaut. Curc. 1, 2, 39 (44):

unde aures nubesque bibunt atque imbrifer arcus,

Stat. Th. 9, 405.—So with object understood:

bibite, festivae fores,

with reference to the wine spilled, Plaut. Curc. 1, 1, 88:

palma toto anno bibere amat, i. e. aquam,

Plin. 13, 4, 7, § 28.—

Absol. (the obj. acc. understood).

Sc. aquam:

nec sitis est exstincta priusquam vita bibendo (of those seized by the plague),

Ov. M. 7, 569.—

Of liquids in general:

numquam sitiens biberat,

Cic. Tusc. 5, 34, 97:

edendi mihi erit bibendique finis desideria naturae restinguere,

Sen. Vit. Beat. 20, 5:

ut nec bibant sine ambitione, nec edant,

id. ib. 12, 5:

conducit inter cibos bibere,

Plin. 23, 1, 23, § 41:

vino debemus homines quod soli animalium non sitientes bibimus,

id. 23, 1, 23, § 42.—

Esp. of wine:

es, bibe, animo obsequere mecum,

Plaut. Mil. 3, 1, 82:

quamquam illud est dulce, esse et bibere,

id. Trin. 2, 1, 37:

jam diu factum postquam bibimus: nimis diu sicci sumus,

id. Pers. 5, 2, 45; id. Poen. 4, 2, 13:

decet luxuriosum bibendo mori,

Quint. 8, 5, 23:

ut jejuni biberent,

Plin. 14, 28 med. — Pass. impers. bibitur, they drink, he drinks, people drink:

dies noctisque estur, bibitur,

Plaut. Most. 1, 3, 78:

ab tertiā horā bibebatur, ludebatur, vomebatur,

Cic. Phil. 2, 41, 104:

bibitur usque eo dum de solio ministretur,

id. Pis. 27, 67.—

With adverbs or adverbial phrases.

Of manner:

jucundius bibere,

Cic. Tusc. 5, 34, 97; id. Att. 13, 52, 1:

large,

Plin. 10, 34, 52, § 105:

fit invitatio ut Graeco more biberetur, i. e. propinando,

Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66.—

With num. adv. denoting the number of cups:

jam bis bibisse oportuit,

Plaut. Bacch. 4, 3, 122:

sic ago, semel bibo,

id. Rud. 3, 6, 46:

plus quam deciens, Sextiliane, bibis,

Mart. 1, 26, 10:

quare bis deciens, Sextiliane bibis?

id. 1, 11, 2.—

With abl. or prep. and abl.

Of the liquid, river, etc.:

de eo vino... bibito ante cenam,

Cato, R. R. 114: a fonte bibatur... [p. 236] an lacu, Mart. 9, 99, 9:

ab amne,

id. 12, 11:

ex aquā,

Prop. 2, 30, 32:

ex fonte,

id. 4, 4, 14.—

Of the vessel.

Abl.:

gemmā, i. e. poculo ex gemmā facto,

Verg. G. 2, 506:

caelato = e poculo caelato,

Juv. 12, 47:

conchā,

id. 6, 304:

fictilibus,

id. 10, 25:

testā,

Mart. 3, 82, 3:

vitro,

id. 1, 37, 2; 4, 85, 1:

ossibus humanorum capitum,

Plin. 7, 2, 2, § 12.—And bibere understood:

poscunt majoribus poculis, i. e. bibi,

Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66.—

With ex: ex solido auro, L. Varius ap. Macr. 6, 1:

e gemmā,

Prop. 3, 3, 26.—

With in:

hac licet in gemmā bibas,

Mart. 14, 120:

in Priami calathis,

id. 8, 6, 16:

in auro,

Sen. Thyest. 453:

in argento potorio,

Dig. 34, 12, 21:

in ossibus capitum,

Flor. 3, 4, 2.—

Particular phrases.

Bibe si bibis = bibe nunc, si omnino bibere vis, a formula urging to drink, Plaut. Stich. 5, 4, 33; 5, 4, 51 (cf.:

age, si quid agis,

id. ib. 5, 4, 35).—

Dare bibere, to give to drink, a Grecism, perh. only in the foll. passages: date illi biber, Titin ap. Charis. p. 99 P. (Com. Rel. v. 78 Rib.):

jubebat biber dari, Fann. Ann. ib: bibere da usque plenis cantharis,

Plaut. Pers. 5, 2, 40 (45):

quod jussi ei dari bibere,

Ter. And. 3, 2, 4; cf.:

ut Jovi bibere ministraret,

Cic. Tusc. 1, 26, 65:

ut bibere sibi juberet dari,

Liv. 40, 47, 5: cf.: dare with subj.:

tum vos date bibat tibicini,

Plaut. Stich. 5, 5, 16.—And with rel. and subj.:

nimium dabat quod biberem,

Plaut. Cist. 1, 1, 19:

dat aquam quam bibant,

id. Curc. 1, 3, 4.—

Prov.:

aut bibat aut abeat, taken from the Greek banquets, in which the chairman (arbiter bibendi,

Hor. C. 2, 7, 25) could demand unconditional submission to the drinking laws (ê pithi, ê apithi), Cic. Tusc. 5, 41, 118.

bĭbo, ōnis, m. [1. bibo], a tippler, drunkard, Firm. Math. 5, 4 fin. —

Esp., a kind of worm bred in wine, Afran. ap. Isid. Orig. 12, 8, 16 (Com. Rel. v. 406 Rib.; al. bibiones).

căno, cĕcĭni, cantum (ancient imp. cante = canite, Carm. Sal. ap. Varr. L. L. 7, § 37 Müll.; fut. perf. canerit = cecinerit, Lib. Augur. ap. Fest. s. v. rumentum, p. 270 ib.; perf. canui = cecini, acc. to Serv. ad Verg. G. 2, 384, predominant in concino, occino, etc.—Examples of sup. cantum and part. cantus, canturus, a, um, appear not to be in use; the trace of an earlier use is found in Paul. ex Fest. p. 46 Müll.: canta pro cantata ponebant;

once canituri,

Vulg. Apoc. 8, 13), 3, v. n. and a. [cf. kanassô, kanachê, konabos; Germ. Hahn; Engl. chanticleer; kuknos, ciconice; Sanscr. kōkas = duck; Engl. cock], orig. v. n., to produce melodious sounds, whether of men or animals; later, with a designation of the subject-matter of the melody, as v. a., to make something the subject of one ' s singing or playing, to sing of, to celebrate, or make known in song, etc.

Neutr., to utter melodious notes, to sing, sound, play.

Of men:

si absurde canat,

Cic. Tusc. 2, 4, 12; Plin. Ep. 3, 18, 9:

celebrare dapes canendo,

Ov. M. 5, 113:

si velim canere vel voce vel fidibus,

Cic. Div. 2, 59, 122; Quint. 5, 11, 124; 1, 8, 2; Gell. 19, 9, 3:

quemadmodum tibicen sine tibiis canere non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338; cf.:

tibia canentum,

Lucr. 4, 587; 5, 1384; Cic. Tusc. 1, 2, 4; Quint. 1, 10, 14:

curvo calamo,

Cat. 63, 22:

harundine,

Ov. M. 1, 683; Suet. Caes. 32:

cithara,

Tac. A. 14, 14:

lituus quo canitur,

Cic. Div. 1, 17, 30; Verg. E. 2, 31:

movit Amphion lapides canendo,

Hor. C. 3, 11, 2; Serv. ad Verg. G. 2, 417 al.; Cic. Brut. 50, 187.—

Of the faulty delivery of an orator, to speak in a sing-song tone:

inclinată ululantique voce more Asiatico canere,

Cic. Or. 8, 27; cf. canto and canticum.—

Of animals (usu. of birds, but also of frogs), Varr. L. L. 5, § 76 Müll.:

volucres nullă dulcius arte canant,

Prop. 1, 2, 14; Cic. Div. 1, 7, 12:

merula canit aestate, hieme balbutit,

Plin. 10, 29, 42, § 80; 10, 32, 47, § 89:

ranae alio translatae canunt,

id. 8, 58, 83, § 227.—Of the raven, Cic. Div. 1, 7, 12.—Esp., of the crowing of a cock:

galli victi silere solent, canere victores,

to crow, Cic. Div. 2, 26, 56; v. the whole section; id. ib. 2, 26, 56, § 57; Col. 8, 2, 11; Plin. 10, 21, 24, § 49 (cf. also cantus):

gallina cecinit, interdixit hariolus (the crowing of a hen being considered as an auspicium malum),

Ter. Phorm. 4, 4, 27.—

In the lang. of the Pythagoreans, of the heavenly bodies (considered as living beings),

the music of the spheres, Cic. N. D. 3, 11, 27.—

Transf., of the instruments by which, or ( poet.) of the places in which, the sounds are produced, to sound, resound:

canentes tibiae,

Cic. N. D. 2, 8, 22:

maestae cecinere tubae,

Prop. 4 (5), 11, 9:

frondiferasque novis avibus canere undique silvas,

and the leafy forest everywhere resounds with young birds, Lucr. 1, 256; Auct. Aetn. 295.

Act., to make something or some person the subject of one ' s singing or playing.

With carmen, cantilenam, versus, verba, etc., to sing, play, rehearse, recite:

cum Simonides cecinisset, id carmen, quod in Scopam scripsisset,

Cic. de Or. 2, 86, 352:

carmina quae in epulis canuntur,

id. Brut. 18, 71:

in eum (Cossum) milites carmina incondita aequantes eum Romulo canere,

Liv. 4, 20, 2:

Ascraeum cano carmen,

Verg. G. 2, 176; Suet. Caes. 49; Curt. 5, 1, 22: canere versus, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 36 Müll. (Ann. v. 222 Vahl.); Cic. Or. 51, 171; id. Brut. 18, 71:

neniam,

Suet. Aug. 100: idyllia erôtika, Gell. 19, 9, 4, § 10:

verba ad certos modos,

Ov. F. 3, 388:

Phrygium,

Quint. 1, 10, 33 Spald.—The homog. noun is rarely made the subject of the act. voice:

cum in ejus conviviis symphonia caneret,

Cic. Verr. 2, 3, 44, § 105.—

Prov.

Carmen intus canere, to sing for one ' s self, i. e. to consult only one ' s own advantage, Cic. Verr. 2, 1, 20, § 53; id. Agr. 2, 26, 68; v. Aspendius.—

Cantilenam eandem canis, like the Gr. to auto adeis asma, ever the old tune, Ter. Phorm. 3, 2, 10; v. cantilena.—

With definite objects.

In gen., to sing, to cause to resound, to celebrate in song, to sing of, Lucr. 5, 328:

laudes mortui,

Varr. L. L. 7, § 70 Müll.:

canere ad tibiam clarorum virorum laudes atque virtutes,

Cic. Tusc. 4, 2, 3; Quint. 1, 10, 10; 1, 10, 31; Liv. 45, 38, 12:

puellis carmine modulato laudes virtutum ejus canentibus,

Suet. Calig. 16 fin.:

dei laudes,

Lact. 6, 21, 9:

deorum laudes,

Val. Max. 1, 8, ext. 8.—So with de:

canere ad tibicinem de clarorum hominum virtutibus,

Cic. Tusc. 1, 2, 3 (cf. cantito):

praecepta,

Hor. S. 2, 4, 11:

jam canit effectos extremus vinitor antes,

Verg. G. 2, 417 Wagn. N. cr.:

nil dignum sermone,

Hor. S. 2, 3, 4:

quin etiam canet indoctum,

id. Ep. 2, 2, 9:

grandia elate, jucunda dulciter, moderata leniter canit,

Quint. 1, 10, 24; Cat. 63, 11:

Io! magna voce, Triumphe, canet,

Tib. 2, 5, 118; Ov. Tr. 4, 2, 52; cf. Hor. C. 4, 2, 47:

haec super arvorum cultu pecorumque canebam,

Verg. G. 4, 559 Wagn.: et veterem in limo ranae cecinere querelam, croaked (according to the ancient pronunciation, kekinere kuerelam, an imitation of the Aristophanic Brekekekex; v. the letter C), id. ib. 1, 378; Lucr. 2, 601:

anser Gallos adesse canebat,

Verg. A. 8, 656:

motibus astrorum nunc quae sit causa, canamus,

Lucr. 5, 510:

sunt tempestates et fulmina clara canenda,

id. 6, 84.—

With pers. objects ( poet. and in post-Aug. prose):

canitur adhuc barbaras apud gentes (Arminius),

Tac. A. 2, 88:

Herculem... ituri in proelia canunt,

id. G. 2:

Dianam,

Cat. 34, 3:

deos regesve,

Hor. C. 4, 2, 13:

Liberum et Musas Veneremque,

id. ib. 1, 32, 10:

rite Latonae puerum,

id. ib. 4, 6, 37;

1, 10, 5: plectro graviore Gigantas, Ov M. 10, 150: reges et proelia,

Verg. E. 6, 3; Hor. C. 4, 15, 32:

arma virumque,

Verg. A. 1, 1:

pugnasque virosque,

Stat. Th. 8, 553:

maxima bella et clarissimos duces,

Quint. 10, 1, 62.—Very rarely, to celebrate, without reference to song or poetry:

Epicurus in quădam epistulă amicitiam tuam et Metrodori grata commemoratione cecinerat,

Sen. Ep. 79, 13.—Esp. of fame, to trumpet abroad:

fama facta atque infecta canit,

Verg. A. 4, 190:

fama digna atque indigna canit,

Val. Fl. 217 al. —And prov., to sing or preach to the deaf:

non canimus surdis,

Verg. E. 10, 8: praeceptorum, quae vereor ne vana surdis auribus cecinerim. Liv. 40, 8, 10.—

Since the responses of oracles were given in verse, to prophesy, foretell, predict.

In poetry:

Sibylla, Abdita quae senis fata canit pedibus,

Tib. 2, 5, 16; cf.:

horrendas ambages,

Verg. A. 6. 99; 3, [p. 280] 444:

fera fata,

Hor. C. 1, 15, 4; cf. id. Epod. 13, 11; id. S. 2, 5, 58; Tib. 1, 7, 1; cf. id. 3, 3, 36; 1, 6, 50; Hor. C. S. 25:

et mihi jam multi crudele canebant Artificis scelus,

Verg. A. 2, 124; Hor. S. 1, 9, 30.—

In prose:

ut haec quae nunc fiunt, canere di inmortales viderentur,

Cic. Cat. 3, 8, 18:

non haec a me tum tamquam fata... canebantur?

id. Sest. 21, 47:

eum, qui ex Thetide natus esset, majorem patre suo futurum cecinisse dicuntur oracula,

Quint. 3, 7, 11; Just. 11, 7, 4; 7, 6, 1; Tac. A. 2, 54; id. H. 4, 54:

cecinere vates, idque carmen pervenerat ad antistitem fani Dianae,

Liv. 1, 45, 5; 5, 15, 4 sq.; 1, 7, 10; Tac. A. 14, 32; Liv. 30, 28, 2; cf. Nep. Att. 16, 4; cf.

of philosophers, etc.: ipsa memor praecepta Canam,

Hor. S. 2, 4, 11 Orell. ad loc.; cf.:

quaeque diu latuere, canam,

Ov. M. 15, 147.

In milit. lang., t. t., both act. and neutr., of signals, to blow, to sound, to give; or to be sounded, resound.

Act.:

bellicum (lit. and trop.) canere, v. bellicus: classicum, v. classicus: signa canere jubet,

to give the signal for battle, Sall. C. 59, 1; id. J. 99, 1:

Pompeius classicum apud eum (sc. Scipionem) cani jubet,

Caes. B. C. 3, 82.— Absol. without signum, etc.: tubicen canere coepit, Auct. B. Afr. 82; cf. Flor. 4, 2, 66.—

Neutr.:

priusquam signa canerent,

Liv. 1, 1, 7:

ut attendant, semel bisne signum canat in castris,

id. 27, 47, 3 and 5; 23, 16, 12;

24, 46 (twice): repente a tergo signa canere,

Sall. J. 94, 5; Liv. 7, 40, 10; Verg. A. 10, 310; Flor. 3, 18, 10:

classicum apud eos cecinit,

Liv. 28, 27, 15.—

Receptui canere, to sound a retreat:

Hasdrubal receptui propere cecinit (i. e. cani jussit),

Liv. 27, 47, 2; Tac. H. 2, 26.— Poet.:

cecinit jussos receptus,

Ov. M. 1, 340.—And in Livy impers.:

nisi receptui cecinisset,

if it had not sounded a counter-march, Liv. 26, 44, 4:

ut referrent pedem, si receptui cecinisset,

id. 3, 22, 6.—

Trop.:

revocante et receptui canente senatu,

Cic. Phil. 12, 3, 8:

ratio abstrahit ab acerbis cogitationibus a quibus cum cecinit receptui,

id. Tusc. 3, 15, 33:

antequam (orator) in has aetatis (sc. senectutis) veniat insidias, receptui canet,

Quint. 12, 11, 4.

to practice magic, to charm, etc., found in the derivv. cantus, canto, etc., are entirely wanting in this verb.

iste, a, ud, gen. istīus (the poets often make the penult of the gen. short:

istĭus,

Verg. A. 12, 648:

istius, dissyl.,

Plaut. Most. 3, 2, 59; Ter. Phorm. 5, 8, 76 al.— An old form of the gen. isti, with modi, Cato ap. Prisc. p. 694 P.; Plaut. Truc. 5, 38.— With affixed ce:

istisce,

Plaut. Rud. 3, 4, 40; and in interrogations, cine:

istoscine patrem aequum'st mores liberis largirier?

id. As. 5, 2, 82.— Dat. isto, App. M. 5, 31, p. 172 fin. al.; dat. f. istae, Plaut. Truc. 5, 38.—Shortened form, ste, sta, stoc, etc.; v. Non. p. 476; Lachm. ad Lucr. 3, 954), pron. demonstr. [compounded of two pronom. stems, i- (cf. is) and to-; Sanscr. -ta; cf. tam, tum], this, that (man, woman, thing), called the demonstr. of the second person, since it is especially used in reference to persons and things connected in place, relation, or thought, with the person addressed.

In gen.

That (person or thing) near to you (in place or thought), that of yours, that of which you speak or with which you are connected:

si ista nobis cogitatio de triumpho injecta non esset,

Cic. Fam. 7, 3, 2:

istae minae,

those threats of yours, Liv. 4, 5:

de istis rebus exspecto tuas litteras,

those affairs of yours, Cic. Att. 2, 5, 2:

quid quod adventu tuo ista subsellia vacuefacta sunt,

those seats where you are sitting, id. Cat. 1, 7, 16; id. de Sen. 17, 59:

quae est ista praetura?

that prætorship of yours, id. Verr. 2, 2, 18, § 46:

quaevis mallem fuisset (causa), quam ista quam dicis,

id. de Or. 2, 4, 15.—

So with pronom. of the second person:

cum enim tuus iste Stoicus sapiens dixerit,

Cic. Ac. 2, 38, 119:

quid iste tuus vates donat?

Ov. Am. 1, 8, 57:

iste vester (sapiens),

Cic. Ac. 2, 33, 105:

quae tua est ista vita,

id. Cat. 1, 7, 16. —

With a general reference, that, this, the very, that particular (person or thing), he, she, it.

Alone, as pron.:

illae quae cum isto cubant,

Plaut. Mil. 1, 1, 65:

credis quod iste dicit,

Ter. Eun. 4, 4, 44:

haec quae ista elementa videantur,

Cic. de Or. 1, 35, 163. —

With substt.:

erat enim ab isto Aristotele, a cujus inventis, etc.,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

ista divina studia,

id. de Sen. 7, 24:

ut jam ne istius quidem rei culpam sustineam,

id. Att. 7, 3, 1:

nec enim ab isto officio abduci debui,

id. Lael. 2, 8.—

With other pronouns:

istius ipsius in dicendo facultatis,

Cic. de Or. 2, 29, 128: transeat idem iste sapiens ad rem publicam tuendam. id. Tusc. 5, 25, 72:

in eodem isto Aegyptio regno vitā privatus,

id. Rab. Post. 9, 23. —

With the rel.:

necesse est eam, quae suum corpus prodixerit turpissimae cupiditati, timere permultos. Quos istos? etc.,

Auct. Her. 4, 16, 23. —

In partic.

Like is in the sense of tantus and talis, such, of such a kind:

quare cum ista sis auctoritate, etc.,

Cic. Mur. 6, 13:

servi mei, si me isto pacto metuerent, ut te metuunt omnes, etc.,

id. Cat. 1, 7, 17:

homines ista auctoritate praediti, qua vos estis,

id. Rosc. Am. 53, 154:

animo isto esse,

Nep. Eum. 11, 4:

egon, quidquam cum istis factis tibi respondeam,

Ter. Eun. 1, 2, 73.—

It freq. implies scorn or contempt:

non erit ista amicitia, sed mercatura,

Cic. N. D. 1, 44, 122; id. Cat. 2, 7:

iste otii et pacis hostis,

id. Dom. 5, 12:

animi est ista mollities, non virtus, inopiam paulisper ferre non posse,

Caes. B. G. 7, 77:

hic vestis cum isto squalore permutandus,

Curt. 4, 1, 22; 3, 2, 16:

tuus iste frater,

Petr. 9:

o isti, an urgent form of address,

Arn. 1, 23, 36 et saep.—

In the abl.: isto, for this reason, therefore:

isto tu's pauper, quom nimis sancte piu's,

Plaut. Rud. 4, 7, 8.

mĕdĭus, a, um, adj. [Sanscr. madhya, the same; Gr. mesos; Angl. - Sax. midd; Germ. Mitte; cf. dimidius, meridies (medi-), etc.], that is in the middle or midst, mid, middle (class.).

Adj.

Lit.:

terra complexa medium mundi locum,

Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. ib. 6, 17, 17:

medium mundi locum petere,

id. Tusc. 5, 24, 69:

versus aeque prima, et media, et extrema pars attenditur,

id. de Or. 3, 50, 192:

ultimum, proximum, medium tempus,

id. Prov. Cons. 18, 43:

in foro medio,

in the midst of the forum, Plaut. Curc. 4, 1, 14; Cic. Q. Fr. 2, 3, 6; cf.:

medio foro,

in the open forum, Suet. Claud. 18 al.:

in solio medius consedit,

sat in the middle, Ov. F. 3, 359; Verg. A. 7, 169:

considit scopulo medius,

id. G. 4, 436:

concilio medius sedebat,

Ov. M. 10, 144:

ignes,

Verg. A. 12, 201:

medio tempore,

in the meantime, meanwhile, Suet. Caes. 76: vinum novum, vetus, medium, i. e. neither old nor new, Varr. ap. Gell. 13, 31, 14:

cum plenus fluctu medius foret alveus,

full to the middle, Juv. 12, 30.—With dat.:

Peloponnesii Megaram, mediam Corintho Athenisque urbem, condidere,

midway between Corinth and Athens, Vell. 1, 2, 4.—With abl.:

si medius Polluce et Castore ponar,

between, Ov. Am. 2, 16, 13.—With inter:

cum inter bellum et pacem medium nihil sit,

there is no medium, no middle course between, Cic. Phil. 8, 1, 4:

inter quos numeros duo medii inveniuntur (sc. numeri),

Mart. Cap. 7, § 737.—With gen.:

locus medius regionum earum,

half-way between, Caes. B. G. 4, 19:

locus medius juguli summique lacerti,

between, Ov. M. 6, 409; 5, 564:

et medius juvenum ibat,

id. F. 5, 67:

medius silentūm,

Stat. Th. 4, 683.—With ex:

medius ex tribus,

Sall. J. 11, 3:

medium arripere aliquem,

to seize one by the middle, around the body, Ter. Ad. 3, 2, 18:

juvenem medium complectitur,

Liv. 23, 9, 9:

Alcides medium tenuit,

held him fast by the middle, Luc. 4, 652:

medium ostendere unguem,

to point with the middle finger, Juv. 10, 53.—

Transf., half (ante- and postclass.):

hieme demunt cibum medium,

half their food, Varr. R. R. 3, 7, 9:

scrupulum croci,

Pall. Jan. 18: aurum... Italicis totum, medium provincialibus reddidit, Capitol. Anton. Pius, 4 fin. —

Trop., of the middle, not very great or small, middling, medial, moderate.

Of age:

aetatis mediae vir,

of middle age, Phaedr. 2, 2, 3.—

Of plans, purposes, etc.:

nihil medium, nec spem nec curam, sed immensa omnia volventes animo,

Liv. 2, 49, 5:

medium quiddam tenere,

Plin. Ep. 4, 9, 9.—

Of intellect:

eloquentiā medius,

middling, tolerable, Vell. 2, 29, 2:

ingenium,

moderate, Tac. H. 1, 49.—

Undetermined, undecided:

medios esse,

i. e. neutral, Cic. Att. 10, 8, 4:

medium se gerere,

Liv. 2, 27:

se dubium mediumque partibus praestitit,

Vell. 2, 21, 1; cf.:

responsum,

indefinite, ambiguous, Liv. 39, 39: vocabula, that can be taken in a good or bad sense, ambiguous, Gell. 12, 9, 1. —

Indifferent, not imperative: officium, a duty which is not distinctly enjoined by the moral law, but is sustained by preponderant reasoning:

medium officium id esse dicunt (Graeci) quod cur factum sit, ratio probabilis reddi possit,

Cic. Off. 1, 3, 8; cf.:

ex quo intellegitur, officium medium quiddam esse, quod neque in bonis ponatur neque in contrariis,

id. Fin. 3, 17, 58; cf.

sqq. and Madv. ad loc.: artes,

which in themselves are neither good nor bad, indifferent, Quint. 2, 20, 1.—

Intermediate:

medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor,

of a middle kind, resembling each in some degree, Liv. 1, 32, 4:

nihil habet ista res (actoris) medium, sed aut lacrimas meretur aut risum,

Quint. 6, 1, 45:

ille jam paene medius adfectus est ex amoribus et desideriis amicorum,

Quint. 6, 2, 17.—Hence, as subst.: mĕdĭus, i, m., one who stands or comes between, a mediator:

medium sese offert,

as a mediator, Verg. A. 7, 536:

pacator mediusque Syphax,

Sil. 16, 222:

pacis eras mediusque belli,

arbiter, Hor. C. 2, 19, 28; cf.:

nunc mediis subeant irrita verba deis,

oaths in which the gods were called upon to be mediators, Ov. R. Am. 678.—

Central, with ex or in:

ex factione media consul,

fully committed to it, Sall. H. 3, 61, 8;

so (nearly = intimus), viros fortīs et magnanimos eosdem bonos et simplicīs... esse volumus: quae sunt ex media laude justititiae,

these qualities are clearly among those which make uprightness praiseworthy, Cic. Off. 1, 19, 63:

partitiones oratoriae, quae e media illa nostra Academia effloruerunt,

id. Part. Or. 40, 139:

ingressio e media philosophia repetita est,

id. Or. 3, 11; id. Leg. 2, 21, 53:

in medio maerore et dolore,

id. Tusc. 4, 29, 63; id. Q. Fr. 2, 15, 1:

in media dimicatione,

the hottest of the fight, Suet. Aug. 10; cf.:

in medio ardore certaminis,

Curt. 8, 4, 27:

in media solitudine,

the most profound, Sen. Brev. Vit. 12, 2:

in mediis divitiis,

in abundant wealth, id. Vit. Beat. 26, 1:

in medio robore virium,

Liv. 28, 35, 6:

in medio ardore belli,

id. 24, 45, 4:

in media reipublicae luce,

the full blaze of public life, Quint. 1, 2, 18:

media inter pocula,

Juv. 8, 217.—Hence,

Subst.: mĕdĭum, ii, n., the middle, midst.

Lit.

Of space (very rare in Cic.):

in medio aedium sedens,

Liv. 1, 57, 9:

maris,

id. 31, 45, 11; for which, without in, medio aedium eburneis sellis sedere, id. 5, 41, 2:

medio viae ponere,

id. 37, 13, 10:

in agmine in primis modo, modo in postremis, saepe in medio adesse,

Sall. J. 45, 2; for which, without in, medio sextam legionem constituit, Tac. A. 13, 38:

medio montium porrigitur planities,

id. ib. 1, 64:

medio stans hostia ad aras,

Verg. G. 3, 486:

medio tutissimus ibis,

Ov. M. 2, 137:

in medium geminos immani pondere caestus Projecit,

Verg. A. 5, 401:

in medium sarcinas coniciunt,

Liv. 10, 36, 1; 13:

equitatus consulem in medium acceptum, armis protegens, in castra reduxit,

id. 21, 46, 9.— Trop.:

tamquam arbiter honorarius medium ferire voluisse,

to cut through the middle, Cic. Fat. 17, 39:

intacta invidiā media sunt, ad summa ferme tendit,

Liv. 45, 35.—

Of time:

diei,

Liv. 27, 48:

medio temporis,

in the meantime, meanwhile, Tac. A. 13, 28; cf.:

nec longum in medio tempus, cum,

the interval, Verg. A. 9, 395; Ov. M. 4, 167; Plin. Ep. 7, 27, 13.—

Transf.

The midst of all, the presence of all, the public, the community (class.):

in medio omnibus palma est posita, qui artem tractant musicam,

lies open to all, Ter. Phorm. prol. 16:

tabulae sunt in medio,

Cic. Verr. 2, 2, 42, § 104:

rem totam in medio ponere,

publicly, id. ib. 2, 1, 11, §

29: ponam in medio sententias philosophorum,

id. N. D. 1, 6, 13:

dicendi ratio in medio posita,

lies open to all, id. de Or. 1, 3, 12:

rem in medium proferre,

to publish, make known, id. Fam. 15, 27, 6: vocare in medium, before the public, before a public tribunal:

rem in medium vocare coeperunt,

id. Clu. 28, 77:

in medio relinquere,

to leave it to the public, leave it undecided, id. Cael. 20, 48; Sall. C. 19, 16: pellere e medio, to expel, reject, Enn. ap. Cic. Mur. 14, 30 (Ann. v. 272 Vahl.); Cic. Off. 3, 8, 37:

cum jacentia verba sustulimus e medio,

adopt words from the people, common words, id. de Or. 3, 45, 177; cf.: munda sed e medio consuetaque verba puellae Scribite, Ov. A. A. 3, 479: tollere de medio, to do away with, abolish:

litteras,

Cic. Verr. 2, 2, 71, § 176: tollere de medio, to put out of the way, cut off, destroy:

hominem,

id. Rosc. Am. 7, 20:

de medio removere,

to put out of sight, id. ib. 8, 23: e medio excedere or abire, to leave the world, to die:

e medio excessit,

she is dead, Ter. Phorm. 5, 7, 74:

ea mortem obiit, e medio abiit,

id. ib. 5, 8, 30:

tollite lumen e medio,

Juv. 9, 106: recedere de medio, to go away, retire, withdraw:

cur te mihi offers? recede de medio,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

in medio esse,

to be present, Ter. Ad. 3, 5, 32:

in medium venire or procedere,

to appear, come forward, show one's self in public, Cic. Verr. 2, 2, 71, § 175: in medium, before the public, for the public, for the community:

communes utilitates in medium afferre,

id. Off. 1, 7, 22:

consulere in medium,

to care for the public good, for the good of all, Verg. A. 11, 335;

so opp. separantem suas res a publicis,

Liv. 24, 22, 14 sq.; 26, 12, 7:

quaerere,

to make acquisitions for the use of all, Verg. G. 1, 127: cedere, to fall or devolve to the community, Tac. H. 4, 64:

conferre laudem,

i. e. so that all may have a share of it, Liv. 6, 6:

dare,

to communicate for the use of all, Ov. M. 15, 66:

in medium conferre, in gaming,

to put down, put in the pool, Suet. Aug. 71: in medio, for sub dio, in the open air:

scorpios fugari posse, si aliqui ex eis urantur in medio,

Pall. 1, 35, 12.—

A half (ante-class. and post-Aug.):

scillae medium conterunt cum aqua,

Varr. R. R. 2, 7:

scrobem ad medium completo,

Col. Arb. 4, 5.—Hence,

Adv.: mĕdĭē, in the middle, in a middling degree, moderately, tolerably (except once in Tac. only post-class.):

qui noluerant medie,

kept quiet, remained neutral, Tac. H. 1, 19:

nec plane optimi, nec oppido deterrimi sunt, sed quasi medie morati,

App. Dogm. Plat. 2, p. 22, 23; Eutr. 7, 13; Lact. 6, 15 fin.:

ortus medie humilis,

Aur. Vict. Caes. 20.—

Indefinitely, Ambros. in Luc. 8, 17, 34.

oscŭlo, āre, v. a. [1. os, ōris], = anastomoô, to supply with a mouth or outlet, to extend a channel, e. g. the veins, Cael. Aur. Tard. 2, 10, 123.

oscŭlo, āre, v. a. (old collat. form of osculor), to kiss: osculavi caput, Titin. ap. Non. 476, 32:

osculato tuo capite,

App. M. 2, p. 117, 23:

genua sibi osculari patiebantur,

Capitol. Max. Juv. 2, § 7.

sērus, a, um, adj. [cf. series; Sanscr. sărat, thread; that which is long drawn out], late (freq. and class.; cf.: tardus, lentus): nescis quid vesper serus vehat (the title of a work by Varro), Varr. ap. Gell. 1, 22, 4; 13, 11, 1:

sero a vespere,

Ov. M. 4, 415:

serā nocte,

Liv. 1, 57, 9; Col. 1 praef.; Prop. 1, 3, 10; Val. Fl. 7, 400:

crepuscula,

Ov. M. 1, 219:

lux,

id. ib. 15, 651:

dies,

Tac. H. 3, 82 (cf. infra, B.):

hiems,

Liv. 32, 28, 6:

anni,

i. e. ripe years, age, Ov. M. 6, 29; 9, 434; id. F. 5, 63; cf.

aetas,

id. A. A. 1, 65; Plaut. Aul. 4, 1, 4:

gratulatio,

Cic. Fam. 2, 7, 1:

portenta deūm Tarda et sera nimis, id. poët. Div. 2, 30, 64: nepotes,

Ov. M. 6, 138:

posteritas,

id. P. 1, 4, 24: sera eruditio, quam Graeci opsimathian appellant, Gell. 11, 7, 3; cf. poet., of persons, with gen.: o seri studiorum! ye late-learned, opsimatheis (i. e. backward, ignorant), Hor. S. 1, 10, 21 (v. infra, b. a): ulmus, late - or slowly-growing (acc. to others, old), Verg. G. 4, 144; so,

ficus,

late in bearing, Col. 5, 10, 10; cf. serotinus, and v. the foll. under sup.—Comp. (rare; not in Cic. or Cæs.; cf. adv. infra fin.):

serior mors (opp. maturior),

Cels. 2, 6 med.:

senectus,

Mart. 5, 6, 3:

spe omnium serius bellum,

Liv. 2, 3, 1:

serior putatio,

Col. 4, 23, 1; 2, 10, 15.— Poet., for posterior:

serior aetas,

Ov. Tr. 5, 9, 7; Tib. 1, 4, 33:

hora,

Ov. H. 19, 14.— Sup.:

successores quam serissimi,

Vell. 2, 131, 2:

serissima omnium (pirorum) Amerina, etc.,

ripening the latest, Plin. 15, 15, 16, § 55; cf. supra.—

Poet.

For the adv. sero, of one who does any thing late:

serus in caelum redeas,

Hor. C. 1, 2, 45:

serus Graecis admovit acumina chartis,

id. Ep. 2, 1, 161:

jusserit ad se Maecenas serum sub lumina prima venire Convivam,

late in the day, id. S. 2, 7, 33:

nec nisi serus abi,

Ov. A. A. 2, 224:

poena tamen tacitis sera venit pedibus,

Tib. 1, 10, 3:

(me) Arguit incepto serum accessisse labori,

Ov. M. 13, 297.—So with things as subjects:

sera rubens accendit lumina Vesper,

Verg. G. 1, 251:

imposita est sero tandem manus ultima bello,

Ov. M. 13, 403:

seros pedes assumere,

id. ib. 15, 384:

Cantaber serā domitus catenā,

Hor. C. 3, 8, 22:

serum ut veniamus ad amnem Phasidos,

Val. Fl. 4, 708.—With gen.:

o seri studiorum!

Hor. S. 1, 10, 21 (v. supra); so,

belli serus,

Sil. 3, 255.—With inf.:

cur serus versare boves et plaustra Bootes?

Prop. 3, 5 (4, 4), 35.—

For adverb. use of sera and serum, v. adv. infra.—

Substt. ‡

sēra, ae, f. (sc. hora), a late hour, the evening hour, hespera, sera, vespra, crepusculum, Gloss. Vet.—

sērum, i, n., late time, late hour (of the day or night; first in Liv.;

esp. in the historians): serum erat diei,

Liv. 7, 8, 4:

quia serum diei fuerit,

id. 26, 3, 1:

jamque sero diei subducit ex acie legionem,

Tac. A. 2, 21 fin.:

extrahebatur in quam maxime serum diei certamen,

Liv. 10, 28, 2 Drak. N. cr.:

in serum noctis convivium productum,

id. 33, 48; cf.: ad serum [p. 1682] usque diem, Tac. H. 3, 82.— Absol., in Sueton., of a late hour of the day:

in serum dimicatione protractā,

Suet. Aug. 17; id. Ner. 22:

in serum usque patente cubiculo,

id. Oth. 11.—

Pregn., too late (class.):

ut magis exoptatae Kalendae Januariae quam serae esse videantur,

Cic. Phil. 5, 1:

neque rectae voluntati serum est tempus ullum, etc.,

Quint. 12, 1, 31:

tempus cavendi,

Sen. Thyest. 487: bellum, Sall. Fragm. ap. Philarg. Verg. G. 4, 144:

Antiates serum auxilium post proelium venerant,

Liv. 3, 5 fin.; 31, 24:

auxilia,

Val. Fl. 3, 562:

improbum consilium serum, ut debuit, fuit: et jam profectus Virginius erat, etc.,

Liv. 3, 46 fin.:

redit Alcidae jam sera cupido,

Val. Fl. 4, 247:

seras conditiones pacis tentare,

Suet. Aug. 17:

cum tandem ex somno surrexissent, in quod serum erat, aliquot horas remis in naves collocandis absumpserunt,

which was too late, Liv. 33, 48, 8:

hoc serum est,

Mart. 8, 44, 1; and with a subj.-clause:

dum deliberamus, quando incipiendum sit, incipere jam serum est,

Quint. 12, 6, 3; so,

serum est, advocare iis rebus affectum, etc.,

id. 4, 2, 115.—

Poet. for the adverb (cf. supra, I. b. a):

tum decuit metuisse tuis: nunc sera querelis Haud justis assurgis,

too late, Verg. A. 10, 94:

ad possessa venis praeceptaque gaudia serus,

Ov. H. 17, 107:

Herculeas jam serus opes spretique vocabis Arma viri,

Val. Fl. 3, 713:

serā ope vincere fata Nititur,

Ov. M. 2, 617:

auxilia ciere,

Val. Fl. 3, 562.—Hence, adv., in three forms.

sēră, late ( poet. and very rare):

sera comans Narcissus,

late in flowering, Verg. G. 4, 122.—

sērum, late at night ( poet. and very rare):

quae nocte sedens serum canit,

Verg. A. 12, 864.—

sērō̆.

(Acc. to I.) Late.

Late, at a late hour of the day or night (rare but class.):

eo die Lentulus venit sero,

Cic. Att. 7, 21, 1 (cf. infra, B.):

domum sero redire,

id. Fam. 7, 22.—

Late, at a late period of time, in gen. (freq. and class.):

res rustica sic est: si unam rem sero feceris omnia opera sero facies,

Cato, R. R. 5, 7; Cic. Brut. 10, 39; Quint. 6, 3, 103:

doctores artis sero repertos,

id. 2, 17, 7; 2, 5, 3.— Comp.:

modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

Ov. M. 4, 198; Liv. 31, 11, 10:

serius, quam ratio postulat,

Quint. 2, 1, 1:

scripsi ad Pompeium serius quam oportuit,

Cic. Fam. 14, 10; 15, 1, 4; id. Sest. 31, 67; Liv. 37, 45, 18; 42, 28, 1:

itaque serius aliquanto notatus et cognitus (numerus),

Cic. Or. 56, 186:

serius egressus vestigia vidit in alto Pulvere,

Ov. M. 4, 105:

ipse salutabo decimā vel serius horā,

Mart. 1, 109, 9: omnium Versatur urna serius ocius Sors exitura, later or earlier (or, as we say, inverting the order, sooner or later), Hor. C. 2, 3, 26; so,

serius aut citius sedem properamus ad unam,

Ov. M. 10, 33:

serius ei triumphandi causa fuit, ne, etc.,

Liv. 39, 6, 4; 38, 27, 4:

in acutis morbis serius aeger alendus est,

Cels. 3, 2.— Sup.:

ut quam serissime ejus profectio cognosceretur,

Caes. B. C. 3, 75 (Scaliger ex conj.); so,

legi pira Tarentina,

Plin. 15, 17, 18, § 61 (al. serissima).—

(Acc to II.) Too late (freq. and class.):

abi stultus, sero post tempus venis,

Plaut. Capt. 4, 2, 90:

idem, quando illaec occasio periit, post sero cupit,

id. Aul. 2, 2, 71; id. Am. 2, 2, 34; id. Men. 5, 6, 31; id. Pers. 5, 1, 16 (Opp. temperi); id. Trin. 2, 4, 14; 2, 4, 167; 4, 2, 147; Ter. Heaut. 2, 3, 103; id. Ad. 2, 4, 8. (Scipio) factus est consul bis:

primum ante tempus: iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,

Cic. Lael. 3, 11; id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9:

sero resistimus ei, quem per annos decem aluimus contra nos,

id. Att. 7, 5, 5; id. Verr. 2, 5, 63, § 164 et saep.:

ne nimis sero ad extrema veniamus,

far too late, id. Phil. 2, 19, 47; Liv. 21, 3, 5.—Hence, in a double sense, alluding to the signif. A. a.:

cum interrogaret (accusator), quo tempore Clodius occisus esset? respondit (Milo), Sero,

Quint. 6, 3, 49.—Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise too late, are troubled with after-wit; v. sapio.— Comp., in the same sense:

possumus audire aliquid, an serius venimus?

Cic. Rep. 1, 13, 20:

ad quae (mysteria) biduo serius veneram,

id. de Or. 3, 20, 75:

doleo me in vitam paulo serius tamquam in viam ingressum,

id. Brut. 96, 330: erit verendum mihi, ne non hoc potius omnes boni serius a me, quam quisquam crudelius factum esse dicat, id. Cat. 1, 2, 5:

serius a terrā provectae naves,

Caes. B. C. 3, 8; Suet. Tib. 52.

T, t. indecl. n. or (to agree with littera) f., the nineteenth letter of the Lat. alphabet ( i and j being counted as one), = Gr. T (tau). It is very freq. as a final letter, esp. in verbal endings of the third person.

As an initial, it is, in pure Lat. words, followed by no consonant except r: traho, tremo, tribuo, etc.; the combinations tl and tm are found only in words borrowed from the Greek: Tlepolemus, tmesis, Tmolus. Hence an initial t occurring in the ancient language before l (like an initial d before v, v. letter D) is rejected in classical Lat.: lātus (Part. of fero) for tlatus, from root tol- of tollo, tuli; cf. with TLAÔ, tlêtos; even when softened by a sibilant, the combination of t and l in stlata (genus navigii), stlembus (gravis, tardus), stlis, stlocus, was avoided, and, except in the formal lang. of law, which retained stlitibus judicandis, the forms lis, locus remained the only ones in use, though the transitional form slis occurs twice in very old inscriptions. Before a vowel or r, the original Indo-European t always retained its place and character. Between two vowels t and tt were freq. confounded, and in some words the double letter became established, although the original form had but one t; thus, quattuor, cottidie, littera, stand in the best MSS. and inscriptions; v. Corss. Ausspr. 1, 174 sqq.—

The sibilant pronunciation of a medial t before i and a following vowel, is a peculiarity of a late period. Isidorus (at the commencement of the seventh century after Christ) is the first who expresses himself definitely on this point: cum justitia sonum z litterae exprimat, tamen quia Latinum est, per t scribendum est, sicut militia, malitia, nequitia et cetera similia (Orig. 1, 26, 28); but the commutation of ci and ti, which occurs not unfrequently in older inscriptions, shows the origin of this change in pronunciation to have been earlier. In the golden age of the language, however, it was certainly [p. 1831] unknown.—

The aspiration of t did not come into general use till the golden age; hence, CARTACINIENSIS, on the Columna Rostrata; whereas in Cicero we have Carthago, like Cethegus, etc.; v. Cic. Or. 48, 160; and cf. letter C.—

T is interchanged with d, c, and s; v. these letters.—

T is assimilated to s in passus from patior, quassus from quatio, fassus from fateor, missus from mitto, equestris from eques (equit-), etc. It is wholly suppressed before s in usus, from utor; in many nominatives of the third declension ending in s: civitas (root civitat, gen. civitatis), quies (quiet, quietis), lis (lit, litis), dos (dot, dotis), salus (salut, salutis), amans (amant, amantis), mens (ment, mentis), etc.; and likewise in flexi, flexus, from flecto, and before other letters, in remus, cf. ratis; Gr. eretmos; in penna; root pat-, to fly; Gr. petomai, etc. In late Lat. the vulgar language often dropped t before r and before vowels; hence such forms as mari, quaraginta, donaus, are found for matri, quatriginta (quad-), donatus, in inscriptions; cf. the French mère, quarante, donné.—

As an abbreviation, T. stands for Titus; Ti. Tiberius; TR. Tribunus; T. F. Testamenti formula; T. F. C. Titulum faciendum curavit; T. P. Tribunicia potestas, etc.

T, t. indecl. n. or (to agree with littera) f., the nineteenth letter of the Lat. alphabet ( i and j being counted as one), = Gr. T (tau). It is very freq. as a final letter, esp. in verbal endings of the third person.

As an initial, it is, in pure Lat. words, followed by no consonant except r: traho, tremo, tribuo, etc.; the combinations tl and tm are found only in words borrowed from the Greek: Tlepolemus, tmesis, Tmolus. Hence an initial t occurring in the ancient language before l (like an initial d before v, v. letter D) is rejected in classical Lat.: lātus (Part. of fero) for tlatus, from root tol- of tollo, tuli; cf. with TLAÔ, tlêtos; even when softened by a sibilant, the combination of t and l in stlata (genus navigii), stlembus (gravis, tardus), stlis, stlocus, was avoided, and, except in the formal lang. of law, which retained stlitibus judicandis, the forms lis, locus remained the only ones in use, though the transitional form slis occurs twice in very old inscriptions. Before a vowel or r, the original Indo-European t always retained its place and character. Between two vowels t and tt were freq. confounded, and in some words the double letter became established, although the original form had but one t; thus, quattuor, cottidie, littera, stand in the best MSS. and inscriptions; v. Corss. Ausspr. 1, 174 sqq.—

The sibilant pronunciation of a medial t before i and a following vowel, is a peculiarity of a late period. Isidorus (at the commencement of the seventh century after Christ) is the first who expresses himself definitely on this point: cum justitia sonum z litterae exprimat, tamen quia Latinum est, per t scribendum est, sicut militia, malitia, nequitia et cetera similia (Orig. 1, 26, 28); but the commutation of ci and ti, which occurs not unfrequently in older inscriptions, shows the origin of this change in pronunciation to have been earlier. In the golden age of the language, however, it was certainly [p. 1831] unknown.—

The aspiration of t did not come into general use till the golden age; hence, CARTACINIENSIS, on the Columna Rostrata; whereas in Cicero we have Carthago, like Cethegus, etc.; v. Cic. Or. 48, 160; and cf. letter C.—

T is interchanged with d, c, and s; v. these letters.—

T is assimilated to s in passus from patior, quassus from quatio, fassus from fateor, missus from mitto, equestris from eques (equit-), etc. It is wholly suppressed before s in usus, from utor; in many nominatives of the third declension ending in s: civitas (root civitat, gen. civitatis), quies (quiet, quietis), lis (lit, litis), dos (dot, dotis), salus (salut, salutis), amans (amant, amantis), mens (ment, mentis), etc.; and likewise in flexi, flexus, from flecto, and before other letters, in remus, cf. ratis; Gr. eretmos; in penna; root pat-, to fly; Gr. petomai, etc. In late Lat. the vulgar language often dropped t before r and before vowels; hence such forms as mari, quaraginta, donaus, are found for matri, quatriginta (quad-), donatus, in inscriptions; cf. the French mère, quarante, donné.—

As an abbreviation, T. stands for Titus; Ti. Tiberius; TR. Tribunus; T. F. Testamenti formula; T. F. C. Titulum faciendum curavit; T. P. Tribunicia potestas, etc.

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].

As adv. of manner.

Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.

In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

ut vales?

id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

ut sese in Samnio res habent?

Liv. 10, 18, 11:

ut valet? ut meminit nostri?

Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—

In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

Plaut. Merc. 3, 4, 76:

ut dissimulat malus!

id. ib. 5, 4, 13:

ut volupe est homini si cluet victoria!

id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

ut lenta materies fuit!

id. Mil. 4, 5, 4:

ut scelestus nunc iste te ludos facit!

id. Capt. 3, 4, 47:

ut saepe summa ingenia in occulto latent,

id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

ut falsus animi est!

Ter. Eun. 2, 2, 42:

heia! ut elegans est!

id. Heaut. 5, 5, 19:

fortuna ut numquam perpetua est bona!

id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

Cic. Att. 7, 21, 1:

quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

id. Mil. 24, 64:

qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

id. Fl. 5, 12:

quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

id. Att. 3, 11, 2:

quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

id. Fin. 5, 22, 61:

ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

Verg. E. 8, 41:

ut melius quidquid erit pati!

Hor. C. 1, 11, 3:

ut tu Semper eris derisor!

id. S. 2, 6, 53:

o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

Sen. Ben. 2, 13, 1:

ut me in supremis consolatus est!

Quint. 6, prooem. 11.—

In dependent questions.

With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

id. Curc. 1, 2, 33:

hoc vide ut dormiunt pessuli,

id. ib. 1, 2, 66:

illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

Ter. Eun. 4, 4, 3:

vide ut otiosus it, si dis placet,

id. ib. 5, 3, 10:

illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

Cat. 61, 77:

viden ut perniciter exiluere?

id. 62, 8:

adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

id. 62, 12:

aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —

With subj. (class.):

nescis ut res sit, Phoenicium,

Plaut. Ps. 4, 4, 1:

oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

id. Merc. 2, 1, 16:

nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

id. Am. prol. 104:

narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

Ter. Hec. 1, 2, 70:

tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

id. Eun. 1, 2, 48:

videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

Cic. Rosc. Am. 46, 135:

videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

id. Att. 1, 16, 4:

videte ut hoc iste correxerit,

id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

Caes. B. G. 1, 43:

veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

Liv. 23, 5, 8:

aspice quo submittat humus formosa colores,

Prop. 1, 2, 9:

infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

Quint. 6, 5, 10:

vides ut alta stet nive candidum Soracte,

Hor. C. 1, 9, 1:

nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

Plin. Ep. 1, 6, 2.—

Relative adverb of manner = eo modo quo, as.

Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

Plaut. Merc. 2, 3, 79:

apparatus sum ut videtis,

id. ib. 5, 2, 10:

verum postremo impetravi ut volui,

id. Mil. 4, 5, 5:

ero ut me voles esse,

id. Capt. 2, 1, 32:

faciam ut tu voles,

id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

ut potero feram,

Ter. And. 5, 3, 27:

faciam ut mones,

id. Hec. 4, 4, 97:

Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

id. Rosc. Am. 14, 39:

ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

id. ib. 17, 49:

homo demens, ut isti putant,

id. Rep. 1, 1, 1:

cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

id. ib. 1, 46, 70:

non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

id. Fam. 9, 16, 7:

Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

Caes. B. G. 1, 22:

cuncta ut gesta erant exposuit,

Liv. 3, 50, 4:

(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

id. 10, 46, 16:

sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

id. 21, 4, 1:

nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

Sen. Vit. Beat. 17, 2:

servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

si virtus digna est gloriatione, ut est,

Cic. Fin. 4, 18, 51:

quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

id. Phil. 10, 9, 18:

quamvis fuerit acutus, ut fuit,

id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

id. Phil. 4, 5, 12:

tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

id. Fam. 7, 1, 5:

satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

id. Phil. 1, 15, 37.—

With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

ego ita ero ut me esse oportet,

Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

sic sum ut vides,

id. Am. 2, 1, 57:

omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

Ter. Phorm. 5, 8, 15:

ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

id. Phil. 14, 11, 29:

sed exigenda est ut optime possumus,

Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

Nep. Epam. 2, 1; cf.:

ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

Hor. S. 1, 5, 33:

cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

id. ib. 2, 8, 48.—

Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

gaudeo, ut ut erga me est merita,

Plaut. Am. 5, 1, 52:

age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

id. Bacch. 5, 2, 85:

utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

id. Ps. 1, 3, 76:

utut res sese habet, pergam, etc.,

id. Most. 3, 1, 14:

non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—

Causal, as, = prout, pro eo ut.

Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

Plaut. Merc. 2, 3, 75:

ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

id. Men. 5, 2, 1:

haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

Ter. Phorm. 5, 2, 9:

praesertim, ut nunc sunt mores,

id. ib. 1, 2, 5:

atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

Cic. Mur. 25, 51:

permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

id. Tusc. 1, 45, 108:

magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

Liv. 3, 6, 1:

tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

id. 3, 71, 5:

transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

Plaut. Men. prol. 30:

Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

id. ib. 5, 33, 92:

ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

Liv. 23, 14, 1.—

Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

hic Geta ut captus est servorum, non malus,

Ter. Ad. 3, 4, 34:

ut est captus hominum,

Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

for those times, id. ib. 26, 102:

nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

(orationis genus) ut in oratore exile,

for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

id. Sen. 4, 12:

consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

Liv. 1, 18, 1:

florentem jam ut tum res erant,

id. 1, 3, 3:

Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

id. 24, 28, 1:

Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

id. 1, 57, 1:

vir, ut inter Aetolos, facundus,

id. 32, 33, 9:

Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

Nep. Epam. 5, 2:

ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

Curt. 9, 1, 14:

multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

Tac. G. 30. —

Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

non demutabo ut quod certo sciam,

seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

Caes. B. G. 5, 31, 6:

facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

Liv. 1, 34, 6:

inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

id. 38, 18, 7:

Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

id. 33, 4, 11:

Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

id. 9, 45, 10:

igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

id. 3, 5, 9:

ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

Liv. 3, 16, 2:

gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

id. 7, 23, 6.—

With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

Cic. Clu. 25, 70:

in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—

Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

Lucil. 8, 18 Mull.:

in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.

Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.

In gen.

With sic as correlative:

haec res sic est ut narro tibi,

Plaut. Most. 4, 3, 40:

quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

Cic. N. D. 2, 39, 99:

Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5:

si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

id. Brut. 72, 251:

sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

id. Rep. 6, 15, 15:

ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—

With ita as correlative:

ut sementem feceris, ita metes,

Cic. Or. 2, 65, 261:

quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

id. Rep. 2, 1. 3:

non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

Liv. 1, 53, 1:

ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

Quint. 9, 3, 39.—

With other correlatives:

in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

Cato, R. R. 78:

encytum ad eundem modum facito uti globos,

id. ib. 80:

cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

Cic. Ac. 2, 15, 47:

disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

id. Am. 3, 4, 9:

fecisti item ut praedones solent,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

id. ib. 2, 1, 45, § 117;

so with item,

id. Or. 60, 202:

is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

si aliter ut dixi accidisset,

Cic. Rep. 1, 4, 7.—

Without correlative:

rem omnem uti acta erat cognovit,

Sall. J. 71, 5:

quare perge ut instituisti,

Cic. Rep. 2, 11, 22:

apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,

id. ib. 1, 38, 59:

miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,

Sen. Vit. Beat. 12, 2:

comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,

id. ib. 13, 5:

ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,

Quint. 8, 2, 23.—

In partic.

Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.

= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:

ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?

Cic. Fam. 10, 20, 2:

ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,

Liv. 26, 37, 6:

Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,

Cic. Fam. 12, 13, 4:

fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,

Sen. Ben. 2, 28, 3.—

Concessive, = etsi... tamen, although... yet:

consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,

Liv. 4, 6, 2:

Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,

id. 21, 11, 5:

ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,

id. 21, 8, 1:

haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

id. 3, 55, 15:

in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,

id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:

uti longe a luxuria, ita famae propior,

Tac. Agr. 6:

ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,

Quint. 10, 1, 74:

ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,

id. 12, 2, 12:

quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,

id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:

ut non demens, crudelis certe videtur,

Quint. 9, 2, 91.—

Ita... ut;

in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,

Plaut. Aul. 3, 5, 22:

ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,

id. ib. 4, 5, 1:

ita vivo ut maximos sumptus facio,

Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:

sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,

Ter. Heaut. 3, 1, 54.—

In exemplifications.

In gen., as for example, for instance:

nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,

Cic. de Or. 3, 29, 112:

sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,

id. Rep. 1, 31, 47:

qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,

id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:

est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,

Sen. Ben. 3, 21, 2:

est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,

Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;

if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,

Cic. de Or. 3, 16, 59.—

Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:

ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,

Auct. Her. 1, 15, 25:

ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,

Cic. Inv. 2, 15, 48:

ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,

id. ib. 1, 18, 26:

ut si qui in foro cantet,

id. Off. 1, 40, 145:

ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,

Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:

ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,

Quint. 3, 8, 23:

ut si des arma timidis et imbellibus,

id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:

ut cum marem feminamque filios dicimus,

Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—

Before an appositive noun, as, the same as, like:

qui canem et felem ut deos colunt,

Cic. Leg. 1, 11, 32:

ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,

id. Rep. 1, 12, 18:

suam vitam ut legem praefert suis civibus,

id. ib. 1, 34, 52:

habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,

id. Verr. 2, 1, 15, § 38:

Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,

Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;

ut hominem ingratum non invitus,

in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:

qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,

Liv. 25, 40, 4:

qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,

id. 24, 45, 12:

Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,

Nep. Att. 16:

et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,

Sen. Vit. Beat. 26, 7:

hunc ut deum homines intuebuntur,

Quint. 12, 10, 65:

id ut crimen ingens expavescendum est,

id. 9, 3, 35.—

Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:

mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,

Ter. Eun. 1, 2, 37:

Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,

Cic. Fam. 7, 20, 1:

ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,

id. ib. 2, 14, 1:

ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,

id. Q. Fr. 1, 1, 6:

qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,

id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:

similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,

like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—

Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

id. Caecin. 2, 7:

ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,

id. Clu. 21, 57:

ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,

id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:

nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,

Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,

With ita understood:

facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,

Cic. Off. 1, 19, 65. —

With virtual superlatives:

ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:

ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,

id. Fin. 5, 20, 57.—

The superlatives omitted in either clause:

ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,

Cic. Sen. 18, 64:

ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,

id. Verr. 2, 4, 64, § 143:

pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,

id. ib. 2, 1, 27, §

68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,

Liv. 9, 6, 1:

ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,

id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:

nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,

in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—

With a comparative in one of the terms:

major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,

Cic. Lael. 5, 19.—

Without superlative, as, according as:

de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,

Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—

Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.

With perf. indic.

In gen., as soon as:

principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

Plaut. Am. 1, 1, 49:

ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,

Ter. And. 3, 4, 11:

ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,

id. Phorm. 4, 3, 12:

ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,

id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:

qui ut peroravit, surrexit Clodius,

Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:

eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,

id. Rep. 1, 11, 7:

qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,

id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:

ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,

Liv. 21, 54, 9:

ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,

id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—

In oblique discourse:

Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,

Caes. B. G. 1, 31.—

With primum, when first, as soon as ever:

atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,

Cic. Rep. 6, 15, 15:

Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,

Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—

Rarely of coincidence in time:

nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,

Plaut. Cist. 4, 2, 46.—

Ut = ex quo tempore. since:

ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,

Cic. Att. 1, 15, 2.—

With imperf. indic.

In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;

deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,

Liv. 10, 22, 2:

deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,

id. 10, 28, 20:

Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,

id. 25, 26, 15:

ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,

id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:

consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,

Liv. 22, 44, 1:

ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,

id. 22, 14, 3:

ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,

id. 24, 1, 6.—

Of repeated past actions, whenever:

ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,

Caes. B. G. 3, 4.—

With plupf.

= postquam (rare):

ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,

Ter. Ad. 4, 4, 10:

ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,

Caes. B. C. 3, 63.—

In epistolary style = the Engl. perf.:

litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),

Cic. Att. 2, 12, 4:

ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),

id. ib. 5, 10, 1.—

Of repeated past actions, whenever:

ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,

Liv. 21, 42, 3 dub.:

ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,

Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:

ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,

id. Clu. 19, 52:

ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,

Caes. B. G. 7, 81; cf.:

ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,

Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:

ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,

Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—

With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:

neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

Cic. Or. 2, 34, 146:

traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,

Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—

Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).

In object clauses.

In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.

After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:

malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,

Plaut. Poen. 5, 4, 18:

equidem mallem ut ires,

Cic. Att. 1, 16, 8:

equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),

id. Fam. 7, 31, 2:

volo uti mihi respondeas num quis, etc.,

id. Vatin. 7, 17:

precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,

id. Q. Fr. 1, 3, 9:

postulo ut ne quid praejudicati afferatis,

id. Clu. 2, 5:

petebant uti equites praemitterent,

Caes. B. G. 4, 11:

tibi instat Hortensius ut eas in consilium,

Cic. Quint. 10, 34:

hoc ut aliquando fieret, instabat,

Sen. Clem. 2, 1, 2:

illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,

Cic. Att. 11, 7, 2:

cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,

Sen. Clem. 2, 2, 2:

senectutem ut adipiscantur omnes optant,

Cic. Lael. 2, 4:

exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,

Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:

Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,

Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;

esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,

Ter. Ad. 4, 6, 2:

ut illum di deaeque perdant,

id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—

After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:

ego vos hortari tantum possum ut, etc.,

Cic. Lael. 5, 17:

quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,

id. Att. 11, 16, 4:

tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,

id. Fam. 1, 9, 26:

censeo ut iter reliquum conficere pergas,

I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:

dixeram a principio ut sileremus,

I had advised, Cic. Brut. 42, 157:

Pompejum monebat ut meam domum metueret,

id. Sest. 64, 133:

equidem suasi ut Romam pergeret,

id. Att. 16, 8, 2:

M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,

exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—

After verbs expressing resolution or agreement to do something:

rus ut irem jam heri constitiveram,

Plaut. Ps. 1, 5, 136:

decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,

Cic. Phil. 5, 2, 4:

constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,

id. Att. 16, 10, 1:

statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,

Caes. B. G. 7, 21:

Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,

Liv. 25, 33, 3:

illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),

id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:

ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,

Cic. Rep. 2, 27, 63:

servitia urbem ut incenderent conjurarunt,

Liv. 4, 45, 1.—

After verbs of command or prohibition:

imperat Laelio ut per collis circumducat equites,

Liv. 28, 33, 11:

illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,

Cic. Lael. 16, 60:

M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,

Liv. 41, 27, 3:

consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,

Cic. Pis. 8, 18:

jubet sententiam ut dicant suam,

Plaut. Am. 1, 1, 50:

hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,

Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:

iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,

Nep. Them. 7, 3.—

Verbs expressing permission:

atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,

Cic. Tull. 20, 47:

concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,

id. Rosc. Am. 19, 54:

dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,

id. de Or. 1, 6, 23:

ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,

id. Div. in Caecil. 14, 45:

illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,

id. Off. 3, 5, 22.—

In dependent clauses implying an aim or end.

After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:

ut plurimis prosimus enitimur,

Cic. Ac. 2, 2, 6:

facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,

he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

navem idoneam ut habeas diligenter videbis,

care, id. Fam. 16, 1, 2:

ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,

id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,

id. Rosc. Am. 19, 53:

cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,

id. Rep. 2, 12, 23:

equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,

id. Planc. 20, 50:

omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,

id. Clu. 41, 116:

omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,

Liv. 24, 34, 12:

omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,

Cic. de Or. 2, 75, 306:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—

Verbs of effecting:

nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,

Plaut. Poen. 2, 6:

prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,

Cic. Tusc. 1, 47, 112:

caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,

id. Verr. 2, 3, 92, § 215:

sol efficit ut omnia floreant,

id. N. D. 2, 15, 41:

potest praestare ut ea causa melior esse videatur,

id. Or. 1, 10, 44:

non committam ut tibi ipse insanire videar,

id. Fam. 5, 5, 3:

di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,

id. Rosc. Am. 52, 151:

effecisti ut viverem et morerer ingratus,

Sen. Ben. 2, 25, 1:

quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,

id. Vit. Beat. 26, 6.—

Verbs of obtaining:

Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,

Caes. B. G. 1, 9:

quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,

what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,

Liv. 35, 51, 6:

vicerunt tribuni ut legem perferrent,

id. 4, 25, 13.—

Verbs of inducing and compelling:

nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,

Cic. Ac. 2, 3, 8:

civitati persuasit ut de finibus suis exirent,

Caes. B. G. 1, 2:

exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,

Cic. Fam. 9, 8, 1:

Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,

id. ib. 16, 18, 2:

ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,

id. Rosc. Am. 52, 150:

impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,

Caes. B. G. 7, 42:

ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,

Sen. Clem. 2, 1, 1.—

After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:

cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,

not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:

obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,

Caes. B. G. 1, 9:

se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,

id. ib. 1, 13:

mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,

Cic. Cat. 2, 12, 27:

(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,

id. N. D. 1, 17, 45:

hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,

he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?

the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:

respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,

id. Or. 1, 54, 272:

meruit ut suspendatur,

Sen. Ep. 7, 5:

quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,

Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—

After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:

rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,

Caes. B. G. 1, 39:

vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,

Cic. Att. 6, 4, 2:

verebar ut redderentur,

id. Fam. 12, 19, 1:

sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,

id. ib. 14, 14, 1:

veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,

id. Leg. 2, 22, 58:

timeo ut sustineas,

id. Fam. 14, 2, 3:

o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,

Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;

si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,

Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:

quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,

Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:

ut ferula caedas meritum... non vereor,

Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —

In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):

me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?

Plaut. Pers. 1, 3, 52:

te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?

Cic. Cat. 1, 9, 22:

egone ut te interpellem?

id. Tusc. 2, 18, 42:

pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?

id. Planc. 13, 31:

egone ut prolis meae fundam cruorem?

Sen. Med. 927.—

In subject clauses, with impersonal predicates.

With a predicate adjective.

With the idea of rule, duty, etc.:

id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,

Ter. And. 1, 1, 34:

reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,

Cic. Imp. Pomp. 20, 59:

praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,

id. Tusc. 3, 29, 73:

ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,

id. de Or. 2, 22, 90:

proximum est ut doceam, etc.,

id. N. D. 2, 29, 73:

extremum est ut te orem, etc.,

id. Fam. 4, 13, 7:

ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,

permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):

aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?

Plaut. Rud. 4, 7, 4:

non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,

id. Bacch. 1, 2, 31.—

In clauses expressing result and consequence:

magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,

that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:

consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,

id. Fin. 3, 20, 68. —

In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):

concedetur verum esse ut bonos boni diligant,

Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:

concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),

id. ib. 5, 18:

si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,

Nep. Hann. 1, 1:

de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,

Cic. Div. 2, 31, 66:

non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,

id. Rosc. Am. 41, 121:

deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,

Sen. Ben. 4, 32, 1; so,

rarum est ut,

Quint. 3, 19, 3:

quid tam inusitatum quam ut, etc.,

Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:

multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,

Liv. 4, 12, 11.—

With predicate nouns.

Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:

quoniam ut aliter facias non est copia,

Plaut. Merc. 5, 4, 30:

Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,

Liv. 6, 31, 7:

vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,

Cic. Planc. 2, 5:

consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),

id. Fam. 3, 3, 1:

fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,

ordained by fate, id. Balb. 26, 58:

tempus est ut eamus ad forum,

Plaut. Mil. 1, 1, 72:

dicasque tempus maximum esse ut eat,

id. ib. 4, 3, 9:

primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,

Cic. Fin. 3, 6, 20:

ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,

id. ib. 4, 14, 38:

caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,

duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,

caput est ut, etc.,

id. de Or. 1, 19, 87:

fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,

id. Rep. 1, 12, 18:

mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,

id. de Or. 2, 72, 292; so,

ratio est ut,

id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:

est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—

Expressing result and consequence:

est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,

Nep. Chabr. 3, 3.—

With impersonal verbs.

Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:

convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,

Plaut. Am. 1, 1, 71:

mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,

Cic. Att. 6, 1, 14:

placitum est ut in aprico loco considerent,

id. Rep. 1, 12, 18:

postea mihi placuit ut, etc.,

id. Or. 1, 34, 155:

ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,

id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:

fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,

Cic. Or. 2, 83, 338:

potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,

it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—

So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,

Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:

sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,

id. Tusc. 2, 26, 63:

utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,

id. Phil. 5, 18, 49.—

Denoting consequence:

ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,

Cic. Off. 2, 3, 10:

sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,

Sen. Ben. 1, 11, 1:

sequitur ut causa ponatur,

Cic. Or. 2, 81, 331.—

Est, in the meaning fit, or causa est:

est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,

it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:

non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,

there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:

quando fuit ut quod licet non liceret?

id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:

jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

Liv. 8, 27, 3:

cum jam in eo esset ut comprehenderetur,

Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:

jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,

Liv. 2, 23, 14:

prope est ut lamentationem exigat,

Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:

arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,

Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:

futurum est ut sapiam,

Sen. Ep. 117, 29.—

In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.

With the idea of resolve, etc.:

vicit sententia ut mitterentur coloni,

Liv. 9, 26, 4:

sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,

Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—

Of agreement:

fide accepta ut remitterent eum,

Liv. 24, 48, 8. —

Of law, rule, etc.:

praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,

Liv. 24, 25, 10:

senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,

id. 35, 24, 2:

haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,

Cic. Clu. 14, 42:

Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,

Caes. B. G. 4, 1.—

Of duty:

jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,

Caes. B. G. 8, 6. —

Of purpose, inclination, etc.:

vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,

make you inclined, Liv. 6, 18, 9:

causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,

Cic. Fin. 3, 2, 8:

confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,

id. Font. 2, 3.—

Of effect, result, etc.:

fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,

id. Pis. 32, 81:

damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,

Caes. B. G. 1, 4.—

In clauses of manner, that, so that.

With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;

anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?

Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—

With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:

ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),

id. ib. 2, 3, 69, §

162: eo perducam servum ut in multa liber sit,

Sen. Ben. 3, 19, 2:

non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,

id. Vit. Beat. 27, 6:

haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,

Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:

hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,

id. ib. 2, 2, 27, § 65.—

Without antecedents, so that:

cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,

Cic. Lael. 24, 90:

in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,

id. Planc. 25, 60:

mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,

Caes. B. G. 1, 6:

accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,

id. B. C. 3, 79:

pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,

Liv. 3, 13, 10:

fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,

id. 8, 17, 6:

nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,

Sen. Vit. Beat. 12, 1.—

Idiomat. with non.

Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,

Liv. 24, 8, 10:

non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,

id. 45, 25, 12:

nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,

Sen. Ira, 2, 7, 2:

ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,

id. Vit. Beat. 6, 3:

nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,

id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;

neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—

Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;

rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,

not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:

haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,

id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:

benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,

Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;

non ut eas res causam adferrent amoris,

Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.

Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,

Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:

quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,

Tac. Or. 10.—

Conditional or concessive.

Granting that ( for argument's sake):

quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?

Cic. Tusc. 1, 21, 49:

sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?

id. N. D. 3, 16, 41:

ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,

id. Clu. 53, 146:

quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,

id. Fin. 4, 15, 40:

quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?

id. Div. 2, 14, 33:

nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,

id. Tusc. 1, 39, 94.—

Even if, although:

qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,

Cic. Phil. 12, 3, 8:

ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,

id. Ac. 2, 34, 108:

ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,

id. de Or. 2, 4, 18:

ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,

id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:

qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,

Liv. 36, 7, 20:

neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,

id. 21, 47, 5:

at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?

id. 34, 32, 13:

ut jam Macedonia deficiat,

id. 42, 12, 10:

cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,

id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:

ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,

Caes. B. G. 3, 9:

ut desint vires tamen est laudanda voluntas,

Ov. P. 3, 4, 79:

ut dura videatur appellatio, tamen sola est,

Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:

quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,

Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:

quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,

Cic. Fam. 10, 2, 2.—

Provided that:

ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,

Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;

succurram perituro, sed ut ipse non peream,

Sen. Ben. 2, 15, 1.—

In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.

In gen.:

quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?

Plaut. Rud. 1, 4, 17:

haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,

Cic. Rosc. Am. 51, 149:

intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,

id. Verr. 1, 15, 43:

Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,

Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:

id ut ne fiat, haec res sola est remedio,

Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:

ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),

Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—

Esp., after certain antecedents.

After id, for the purpose (ante-class.):

id huc reverti uti me purgarem tibi,

Plaut. Am. 3, 2, 28.—

After idcirco:

idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,

Cic. Rosc. Am. 38, 111:

legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,

id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—

After ideo and eo:

non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,

Tac. H. 4, 73:

Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,

Cic. Fam. 16, 1, 1.—

After ad eam rem, ad hoc, in hoc:

ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?

Cic. Rosc. Am. 52, 151:

praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?

Sen. Ben. 2, 17, 6:

homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,

id. ib. 2, 12, 2.—

After ea mente, hac mente:

navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,

Cic. Fam. 12, 14, 1:

hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,

Hor. S. 1, 1, 30.—

After potius quam:

potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,

Liv. 6, 28, 8:

potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,

id. 9, 14, 8.—

Idiomat.

With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:

ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?

to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:

reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,

to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:

Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,

to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:

ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,

Liv. 3, 10, 8.—

Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):

satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,

disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—

Quam ut after comparatives, too much to:

quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,

too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:

quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?

id. Brut. 18, 70:

clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,

too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:

potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,

id. 25, 1, 11:

est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,

Sen. Ben. 2, 16, 2.

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].

As adv. of manner.

Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.

In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

ut vales?

id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

ut sese in Samnio res habent?

Liv. 10, 18, 11:

ut valet? ut meminit nostri?

Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—

In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

Plaut. Merc. 3, 4, 76:

ut dissimulat malus!

id. ib. 5, 4, 13:

ut volupe est homini si cluet victoria!

id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

ut lenta materies fuit!

id. Mil. 4, 5, 4:

ut scelestus nunc iste te ludos facit!

id. Capt. 3, 4, 47:

ut saepe summa ingenia in occulto latent,

id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

ut falsus animi est!

Ter. Eun. 2, 2, 42:

heia! ut elegans est!

id. Heaut. 5, 5, 19:

fortuna ut numquam perpetua est bona!

id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

Cic. Att. 7, 21, 1:

quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

id. Mil. 24, 64:

qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

id. Fl. 5, 12:

quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

id. Att. 3, 11, 2:

quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

id. Fin. 5, 22, 61:

ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

Verg. E. 8, 41:

ut melius quidquid erit pati!

Hor. C. 1, 11, 3:

ut tu Semper eris derisor!

id. S. 2, 6, 53:

o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

Sen. Ben. 2, 13, 1:

ut me in supremis consolatus est!

Quint. 6, prooem. 11.—

In dependent questions.

With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

id. Curc. 1, 2, 33:

hoc vide ut dormiunt pessuli,

id. ib. 1, 2, 66:

illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

Ter. Eun. 4, 4, 3:

vide ut otiosus it, si dis placet,

id. ib. 5, 3, 10:

illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

Cat. 61, 77:

viden ut perniciter exiluere?

id. 62, 8:

adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

id. 62, 12:

aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —

With subj. (class.):

nescis ut res sit, Phoenicium,

Plaut. Ps. 4, 4, 1:

oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

id. Merc. 2, 1, 16:

nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

id. Am. prol. 104:

narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

Ter. Hec. 1, 2, 70:

tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

id. Eun. 1, 2, 48:

videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

Cic. Rosc. Am. 46, 135:

videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

id. Att. 1, 16, 4:

videte ut hoc iste correxerit,

id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

Caes. B. G. 1, 43:

veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

Liv. 23, 5, 8:

aspice quo submittat humus formosa colores,

Prop. 1, 2, 9:

infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

Quint. 6, 5, 10:

vides ut alta stet nive candidum Soracte,

Hor. C. 1, 9, 1:

nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

Plin. Ep. 1, 6, 2.—

Relative adverb of manner = eo modo quo, as.

Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

Plaut. Merc. 2, 3, 79:

apparatus sum ut videtis,

id. ib. 5, 2, 10:

verum postremo impetravi ut volui,

id. Mil. 4, 5, 5:

ero ut me voles esse,

id. Capt. 2, 1, 32:

faciam ut tu voles,

id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

ut potero feram,

Ter. And. 5, 3, 27:

faciam ut mones,

id. Hec. 4, 4, 97:

Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

id. Rosc. Am. 14, 39:

ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

id. ib. 17, 49:

homo demens, ut isti putant,

id. Rep. 1, 1, 1:

cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

id. ib. 1, 46, 70:

non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

id. Fam. 9, 16, 7:

Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

Caes. B. G. 1, 22:

cuncta ut gesta erant exposuit,

Liv. 3, 50, 4:

(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

id. 10, 46, 16:

sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

id. 21, 4, 1:

nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

Sen. Vit. Beat. 17, 2:

servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

si virtus digna est gloriatione, ut est,

Cic. Fin. 4, 18, 51:

quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

id. Phil. 10, 9, 18:

quamvis fuerit acutus, ut fuit,

id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

id. Phil. 4, 5, 12:

tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

id. Fam. 7, 1, 5:

satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

id. Phil. 1, 15, 37.—

With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

ego ita ero ut me esse oportet,

Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

sic sum ut vides,

id. Am. 2, 1, 57:

omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

Ter. Phorm. 5, 8, 15:

ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

id. Phil. 14, 11, 29:

sed exigenda est ut optime possumus,

Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

Nep. Epam. 2, 1; cf.:

ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

Hor. S. 1, 5, 33:

cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

id. ib. 2, 8, 48.—

Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

gaudeo, ut ut erga me est merita,

Plaut. Am. 5, 1, 52:

age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

id. Bacch. 5, 2, 85:

utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

id. Ps. 1, 3, 76:

utut res sese habet, pergam, etc.,

id. Most. 3, 1, 14:

non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—

Causal, as, = prout, pro eo ut.

Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

Plaut. Merc. 2, 3, 75:

ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

id. Men. 5, 2, 1:

haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

Ter. Phorm. 5, 2, 9:

praesertim, ut nunc sunt mores,

id. ib. 1, 2, 5:

atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

Cic. Mur. 25, 51:

permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

id. Tusc. 1, 45, 108:

magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

Liv. 3, 6, 1:

tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

id. 3, 71, 5:

transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

Plaut. Men. prol. 30:

Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

id. ib. 5, 33, 92:

ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

Liv. 23, 14, 1.—

Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

hic Geta ut captus est servorum, non malus,

Ter. Ad. 3, 4, 34:

ut est captus hominum,

Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

for those times, id. ib. 26, 102:

nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

(orationis genus) ut in oratore exile,

for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

id. Sen. 4, 12:

consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

Liv. 1, 18, 1:

florentem jam ut tum res erant,

id. 1, 3, 3:

Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

id. 24, 28, 1:

Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

id. 1, 57, 1:

vir, ut inter Aetolos, facundus,

id. 32, 33, 9:

Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

Nep. Epam. 5, 2:

ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

Curt. 9, 1, 14:

multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

Tac. G. 30. —

Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

non demutabo ut quod certo sciam,

seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

Caes. B. G. 5, 31, 6:

facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

Liv. 1, 34, 6:

inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

id. 38, 18, 7:

Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

id. 33, 4, 11:

Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

id. 9, 45, 10:

igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

id. 3, 5, 9:

ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

Liv. 3, 16, 2:

gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

id. 7, 23, 6.—

With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

Cic. Clu. 25, 70:

in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—

Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

Lucil. 8, 18 Mull.:

in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.

Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.

In gen.

With sic as correlative:

haec res sic est ut narro tibi,

Plaut. Most. 4, 3, 40:

quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

Cic. N. D. 2, 39, 99:

Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5:

si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

id. Brut. 72, 251:

sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

id. Rep. 6, 15, 15:

ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—

With ita as correlative:

ut sementem feceris, ita metes,

Cic. Or. 2, 65, 261:

quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

id. Rep. 2, 1. 3:

non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

Liv. 1, 53, 1:

ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

Quint. 9, 3, 39.—

With other correlatives:

in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

Cato, R. R. 78:

encytum ad eundem modum facito uti globos,

id. ib. 80:

cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

Cic. Ac. 2, 15, 47:

disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

id. Am. 3, 4, 9:

fecisti item ut praedones solent,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

id. ib. 2, 1, 45, § 117;

so with item,

id. Or. 60, 202:

is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

si aliter ut dixi accidisset,

Cic. Rep. 1, 4, 7.—

Without correlative:

rem omnem uti acta erat cognovit,

Sall. J. 71, 5:

quare perge ut instituisti,

Cic. Rep. 2, 11, 22:

apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,

id. ib. 1, 38, 59:

miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,

Sen. Vit. Beat. 12, 2:

comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,

id. ib. 13, 5:

ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,

Quint. 8, 2, 23.—

In partic.

Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.

= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:

ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?

Cic. Fam. 10, 20, 2:

ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,

Liv. 26, 37, 6:

Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,

Cic. Fam. 12, 13, 4:

fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,

Sen. Ben. 2, 28, 3.—

Concessive, = etsi... tamen, although... yet:

consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,

Liv. 4, 6, 2:

Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,

id. 21, 11, 5:

ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,

id. 21, 8, 1:

haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

id. 3, 55, 15:

in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,

id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:

uti longe a luxuria, ita famae propior,

Tac. Agr. 6:

ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,

Quint. 10, 1, 74:

ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,

id. 12, 2, 12:

quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,

id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:

ut non demens, crudelis certe videtur,

Quint. 9, 2, 91.—

Ita... ut;

in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,

Plaut. Aul. 3, 5, 22:

ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,

id. ib. 4, 5, 1:

ita vivo ut maximos sumptus facio,

Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:

sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,

Ter. Heaut. 3, 1, 54.—

In exemplifications.

In gen., as for example, for instance:

nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,

Cic. de Or. 3, 29, 112:

sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,

id. Rep. 1, 31, 47:

qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,

id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:

est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,

Sen. Ben. 3, 21, 2:

est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,

Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;

if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,

Cic. de Or. 3, 16, 59.—

Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:

ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,

Auct. Her. 1, 15, 25:

ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,

Cic. Inv. 2, 15, 48:

ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,

id. ib. 1, 18, 26:

ut si qui in foro cantet,

id. Off. 1, 40, 145:

ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,

Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:

ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,

Quint. 3, 8, 23:

ut si des arma timidis et imbellibus,

id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:

ut cum marem feminamque filios dicimus,

Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—

Before an appositive noun, as, the same as, like:

qui canem et felem ut deos colunt,

Cic. Leg. 1, 11, 32:

ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,

id. Rep. 1, 12, 18:

suam vitam ut legem praefert suis civibus,

id. ib. 1, 34, 52:

habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,

id. Verr. 2, 1, 15, § 38:

Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,

Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;

ut hominem ingratum non invitus,

in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:

qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,

Liv. 25, 40, 4:

qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,

id. 24, 45, 12:

Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,

Nep. Att. 16:

et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,

Sen. Vit. Beat. 26, 7:

hunc ut deum homines intuebuntur,

Quint. 12, 10, 65:

id ut crimen ingens expavescendum est,

id. 9, 3, 35.—

Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:

mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,

Ter. Eun. 1, 2, 37:

Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,

Cic. Fam. 7, 20, 1:

ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,

id. ib. 2, 14, 1:

ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,

id. Q. Fr. 1, 1, 6:

qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,

id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:

similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,

like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—

Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

id. Caecin. 2, 7:

ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,

id. Clu. 21, 57:

ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,

id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:

nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,

Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,