-
1 हतविक्रमोद्यम
-
2 हतविधि
hatá-vidhim. evil fate Bhartṛ. Ṡiṡ. etc.;
mfn. ill-fated, ill-starred Dharmav. (conj.)
-
3 हतविनय
hatá-vinayamfn. lost to a sense of propriety MW.
-
4 हतवीर्य
-
5 हतवृत्त
-
6 हतवृष्णी
hatá-vṛishṇī
-
7 हतवेग
-
8 हतव्रीड
-
9 लुप्ताहतविसर्ग
luptâ̱hata-visarga
-
10 हत
hatámfn. struck, heaten ( alsoﾠ said of a drum), smitten, killed, slain, destroyed, ended, gone, lost (often ibc. = « destitute of», « bereft of», « -less») RV. etc. etc.;
injured, marred, hurt, wounded (lit. andﾠ fig.) MBh. Kathās. ;
struck off (as a head) R. ;
knocked out (as an eye) ib. ;
hit by (instr. orﾠ comp.) Kāv. Kathās. ;
whirled up, raised (as dust) Ṡak. ;
visited orﾠ afflicted orﾠ tormented by, struggling with, suffering from (instr. orﾠ comp.) ṠBr. ChUp. MBh. etc.;
(in astron.) touched, come into contact VarBṛS. ;
violated (sexually, as a woman) MBh. VIII, 2037 ;
ruined, undone, hopeless, miserable, wretched (of persons andﾠ things;
cf. comp.) Mn. MBh. etc.;
worthless, useless ib. ;
defective Sāh. ;
cheated, deceived Kuval.;
deprived of, lapsed from (- tas orﾠ comp.) MBh. R. ;
(in arithm.) multiplied Āryabh. ;
(ā) f. a violated woman ( seeﾠ above);
a despised girl unfit for marriage L. ;
(am) n. striking, killing, hurting W. ;
multiplication ib. ;
+ cf. Gk. φατός, « slain»
- हतकण्टक
- हतकिल्बिष
- हतचित्त
- हतचेतस्
- हतच्छाय
- हतजल्पित
- हतजीवन
- हतजीवित
- हतज्ञान
- हतज्योतिर्निशीथ
- हतताप
- हतत्रप
- हतत्विट्क
- हतत्विष्
- हतदैव
- हतद्विष्
- हतधी
- हतध्वान्त
- हतपरमार्थ
- हतपितृ
- हतपुत्र
- हतप्रभ
- हतप्रभाव
- हतप्रमाद
- हतप्रवीर
- हतप्राय
- हतबान्धव
- हतबुद्धि
- हतभग
- हतभाग्य
- हतभ्रातृ
- हतमति
- हतमातृ
- हतमान
- हतमानस
- हतमूर्ख
- हतमेधस्
- हतयुद्ध
- हतरथ
- हतलक्षण
- हतवर्चस्
- हतविक्रमोद्यम
- हतविधि
- हतविनय
- हतवीर्य
- हतवृत्त
- हतवृष्णी
- हतवेग
- हतव्रीड
- हतशिष्ट
- हतशेष
- हतश्री
- हतसम्पद
- हतसम्मद
- हतसर्वयोध
- हतसध्वस
- हतसूत
- हतस्त्रीक
- हतस्वर
- हतस्वसृ
- हतहिम
- हतहृदय
-
11 हत _hata
हत p. p. [हन्-क्त]1 Killed, slain; सुषेणं च हतो$सीति ब्रुवन्नादत्त सायकम् Mb.8.48.31.-2 Hurt, struck, injured; चक्षुरादिषु हताः स्वार्थावबोधक्रियाः Mu.3.1.-3 Lost, perished; शमं न लेभे हृदयज्वरार्दितो नरर्षभो यूथहतो यथर्षभः Rām.2.85. 21.-4 Deprived or bereft of.-5 Disappointed, frustra- ted; वयं तत्त्वान्वेषात् हताः Ś.1.23.-6 Impeded, obstruct- ed.-7 Utterly ruined, extinguished, destroyed.-8 Multiplied.-9 Whirled up, raised.-1 Suffering from.-11 Violated (sexually).-12 Miserable, wretched.-13 Defective. See हन्. It is often used as the first member of comp. in the sense of 'wretched', 'mis- erable', 'accursed', 'worthless'; अनुशयदुःखायेदं हतहृदयं संप्रति विबुद्धम् Ś.6.6; Māl.9.28; कुर्यामुपेक्षां हतजीविते$स्मिन् R.14.65; हतविधिलसितानां ही विचित्रो विपाकः Śi.11.64.-तम् 1 Killing, striking.-2 Multiplication.-ता 1 A violated woman.-2 A despised girl (unfit for mar- riage).-Comp. -आश a.1 bereft of hope, hopeless, desponding.-2 weak, powerless.-3 cruel, merciless.-4 barren.-5 low, vile, wretched, accursed, villainous.-आश्रय a. one whose refuge is destroyed; Bu. Ch.13. 7.-ईक्षण a. blind; Bu. Ch.8.7.-उत्तर a. giving no answer.-उद्यम a. broken in purpose; Bu. Ch.13. 71.-कण्टक a. freed from thorns or foes.-किल्बिष a. freed from sins; धर्मप्रधानं पुरुषं तपसा हतकिल्बिषम् । परलोकं नयत्याशु भास्वन्तं स्वशरीरिणम् ॥ Ms.4.243.-चित्त a. bewil- dered, confounded.-च्छाया a. bereft of beauty.-जल्पितानि useless talk.-त्रप a. shameless.-त्विष् a. dimmed in lustre; निशीथदीपाः सहसा हतत्विषो बभूवुरालेख्य- समर्पिता इव R.3.15.-दैव a. ill-fated, luckless, ill-starred.-प्रभाव, -वीर्य a. bereft of power or vigour; मन्त्रेण हतवीर्यस्य फणिनो दैत्यमाश्रितः Ku.2.21.-प्रमाद a. freed from carelessness.-बुद्धिः a. deprived of sense, senseless.-भग, -भाग्यः a. ill-fated, unfortunate.-मूर्खः a dolt, blockhead.-युद्ध a. destitute of martial spirit.-रथः a chariot of which the horses and the cha- rioteer are slain.-लक्षण a. devoid of auspicious marks, unlucky.-विनय a. lost to a sense of propriety, wicked; सेव्यानां हतविनयैरिवावृतानां संपर्क परिहरति स्म चन्दनानाम् Ki.7. 29.-शेष a. surviving.-श्री, -संपद् a. reduced to indi- gence, impoverished.-साध्वस a. freed from fear.-स्त्रीक a. one who has killed a woman. -
12 वश _vaśa
वश a. [वश् कर्तरि अच् भावे अप् वा]1 Subject to, in- fluenced by, under the influence or control of, usually in comp; शोकवशः, मृत्युवशः &c.-2 Obedient, submissive, compliant.-3 Humbled, tamed.-4 Charmed, fascina- ted.-5 Subdued by charms.-शः, -शम् 1 Wish, desire, wil; Ait. Up.5.2.-2 Power, influence, con- trol, mastership, authority, subjection, submission; स्ववश 'subject to oneself', independent; परवश 'under the influence of others'; अनयत् प्रभुशक्तिसंपदा वशमेको नृपती- ननन्तरान् R.8.19; वशं नी, or आनी to reduce to subjec- tion, subdue, win over; वशं गम्-इ-या &c. to become subject to, give way, yield, submit; विषमालोड्य पास्यामि मा कीचकवशं गमम् Mb.4.21.48; न शुचो वशं वशिनामुत्तम गन्तुमर्हसि R.8.9; वशे कृ or वशीकृ to subdue, overcome, win over; to fascinate, bewitch; वशात् (abl.) is frequ- ently used adverbially in the sense of 'through the force, power or influence of', 'on account of', 'for the purpose of'; दैववशात्, वायुवशात्, कार्यवशात् &c.-3 Being tamed.-4 Birth.-शः The residence of harlots.-Comp. -अनुग, -ग, -वर्तिन् (so वशंगत) a. obedient to the will of another, submissive, subject; नमस्यामो देवान्ननु हतविधेस्ते$पि वशगाः Bh.2.94. (-m.) a servant.-आढ्यकः a porpoise.-इन्द्रिय a. one who has the command of his senses.-उपनयनम् an instrument to bring people under control; न ह्येवंविधं वशोपनयनमस्ति भूतानां यथा दण्डः Kau. A.1.4.-कारक a. leading to subjection.-क्रिया win- ning over, subjection.-ग a. subject, obedient; नमस्यामो देवान्ननु हतविधेस्ते$पि वशगाः Bh.2.94; Pt.1.139. (-गा) an obedient wife. -
13 अभ्याहत _abhyāhata
अभ्याहत p. p.1 Struck, beaten.-2 Affected, smitten; अभ्याहतं कीर्तिविपर्ययेण (हृदयम्) R.14.33; मृत्युना ˚तः &c.-3 Impeded, obstructed; रक्षोभिरभ्याहतकर्मवृत्तिः Bk.1.17.-4 Faulty, erroneous; अनभ्याहतचित्तः स्यादन- भ्याहतवाग्भवेत् Mb.12.245.16. -
14 अहत _ahata
अहत a.1 Not hurt or struck, uninjured; अजीतो$हतो अक्षतो$ध्यष्ठां पृथिवीमहम् Av.12.1.11.-2 Unbeaten (as cloth in washing). अहतं वासः परिधत्ते Tait. S.-3 Un- washed, new बभूवुस्ते भृशं प्रीताः सर्वे चाहतवाससः Rām.2. 91.64.-4 Unblemished, unsoiled.-5 Not frustrated or disappointed (as hopes &c.)-6 Not beaten (as a drum) अहतायां प्रयाणभेर्याम् K.-तम् An unwashed or new cloth; cf. अप्रहत. -
15 क्षित् _kṣit
क्षित् a.1 Ruling, a ruler; उताहो हतवीर्यास्ते बभूवुः पृथिवी क्षितः Rām.7.31.4.-2 Dwelling. -
16 तावत् _tāvat
तावत् a. (Correlative of यावत् q. v.)1 So much, that much, so many; ते तु यावन्त एवाजौ तावांश्च ददृशे स तैः R.12.45; H.4.72; Ku.2.33.-2 So great, so large, of this extent; यावती संभवेद् वृत्तिस्तावतीं दातुमर्हसि Ms.8. 155;9.249; Bg.2.46.-3 All (expressing totality); यावद्दत्तं तावद् भुक्तम् G. M.-4 Just a little; हतवेगं विनयेन तावता Ki.2.48.-5 (in Alg.) An unknown quantity. -ind.1 First (before doing anything else); आर्ये इतस्ताव- दागम्यताम् Ś.I; आह्लादयस्व तावच्चन्द्रकरश्चन्द्रकान्तमिव V.5.11; Me.13.-2 On one's part, in the meanwhile; सखे स्थिर- प्रतिबन्धो भव । अहं तावत् स्वामिनश्चित्तवृत्तिमनुवर्तिष्ये Ś.2; R. 7.32.-3 Just, now; गच्छ तावत.-4 Indeed. (to em- phasize an expression); त्वमेव तावत् प्रथमो राजद्रोही Mu.1 'thou thyself'; त्वमेव तावत्परिचिन्तय स्वयम् Ku.5.67; गता तावन्निवेद्यैव सा ममोदयपर्वतम् Ks.18 241.-5 Truly; really (to express assent); अल्पो$प्येवं महान्वापि विक्रयस्तावदेवः सः Ms.3.53; दृढस्तावद्बन्धः H.1.-6 As for, with respect to; विग्रहस्तावदुपस्थितः H.3; एवं कृते तव तावत्क्लेशं विना प्राण- यात्रा भविष्यति Pt.1.-7 Completely; तावत्प्रकीर्णाभिनवोप- चाराम् R.7.4 (तावत्प्रकीर्ण = साकल्पेन प्रसारित Malli.).-8 Surprise (oh !, what a wonder). (For the senses of तावत् as a correlative of यावत्, see यावत्).-Comp. -कृत्वस् ind. so many times; यावन्ति पशुरोमाणि तावत्कृत्वो ह मारणम् Ms.5.38. तावत्कृ to square (in Math.)-फल a. having such results; क्लिष्टं नु तावत्फलमेव पुण्यम् Ś.6.1.-मात्रम् just so much. (-त्रे) ind. in that distance; सदनानि तावन्मात्र एव Bhāg.5.24.4.-वर्ष a. so many years old. -
17 नमस्यति _namasyati
नमस्यति Den. P.1 To bow down to, pay homage to, worship; नमस्यामो देवान् ननु हतविधेस्ते$पि वशगाः Bh.2.94.-2 To act humbly towards. -
18 प्रतिहन् _pratihan
प्रतिहन् 2 P.1 To strike back or in return; (तं) विध्यन्तमुद्धृतसटाः प्रतिहन्तुमीषुः R.9.6.-2 To ward off, keep off, prevent, oppose, resist; तोयस्येवाप्रतिहतरयः सैकतं सेतुमोघः U.3.36; प्रतिहतविघ्नाः क्रियाः समवलोक्य Ś.1.13; Me.2; Ku.2.48; V.2.1.-3 To repel, drive back, repulse; अग्निवेगवहः प्राणो गुदान्ते प्रतिहन्यते Mb.3.213.14.-4 To remove, destroy; यद्यत् पापं प्रतिजहि जगन्नाथ नम्रस्य तन्मे Māl.1.3.-5 To counter-act, remedy.-6 To disown, disavow. -
19 मूर्धन् _mūrdhan
मूर्धन् m. [मुह्यत्यस्मिन्नाहते इति मूर्धा, cf. Uṇ.1.156]1 The forehead, brow.-2 The head in general; नतेन मूर्ध्ना हरिरग्रहीदपः Śi.1.18; R.16.81; नैसर्गिकी सुरभिणः कुसुमस्य सिद्धा मूर्ध्नि स्थितिर्न चरणैरवताडनानि U.1.14; Ku.3.22.-3 The highest or most prominent part, top, summit, peak, head; अतिष्ठन्मनुजेन्द्राणां मूर्ध्नि देवपतिर्यथा Mb. 'stood at the head of all kings' &c.; उत्तमे शिखरे जाते भूम्यां पर्वतमूर्धनि Sandhyā Mantra; Ś.5.7; Me.17.-4 (Hence) A leader, head, chief, foremost, prominent.-5 Front, van, forepart; स किल संयुगमूर्ध्नि सहायतां मघवतः प्रतिपद्य महारथः R.9.19.-6 (In geom.) The base.-7 (In gram.) The roof of the palate.-Comp. -अन्तः the crown of the head.-अक्षिषिक्त a.1 consecrated, crowned, inaugurated; मूर्धाभिषिक्तं कुमुदो बभाषे R.16.81.-2 common, stock (as an instance); उत्कृत्योत्कृत्य कृत्तिं इति बीभत्सस्य मूर्धाभिषिक्तमुदाहरणम्.(-क्तः) 1 a consecrated king; पश्य मूर्धाभिषिक्तानामाचार्य कदनं महत् Mb.7.15.12.-2 a man of the Kṣatriya caste.-3 a minister.-4 = मूर्धावसिक्त (1) q. v.-अभिषेकः consecration, inaugura- tion.-अवसिक्तः 1 N. of a particular mixed tribe sprung from a Brāhmaṇa father and Kṣatriya mother.-2 a consecrated king.-कर्णी, कर्परी f. an umbrella.-ग a. sitting down on the head; स्यन्दनैः स्यन्दनगता गजैश्च गजमूर्धगाः Rām.7.7.5.-जः 1 the hair (of the head); पर्याकुला मूर्धजाः Ś.1.3; विललाप विकीर्णमूर्धजा Ku.4.4 'she tore her hair for grief'.-2 the mane.-3 a crown, helmet; विमुक्तमूर्धजा ये च ये चापि हतवाहनाः Mb.1.5.12.-ज्योतिस् n. see ब्रह्मरन्ध्र or मुद्रामार्ग.-पातः splitting of the skull.-पिण्डः a lump upon the head (of an elephant in rut).-पुष्पः the Śirīṣa tree.-रसः the scum of boiled rice.-वेष्टनम् a turban, diadem. -
20 विचित्र _vicitra
विचित्र a.1 Diversified, variegated, spotted, speck- led; इयमुद्ग्रथते स्रजो विचित्राः Mu.1.4.-2 Various, varied.-3 Painted.-4 Beautiful, lovely; क्वचिद्विचित्रं जलयन्त्रमन्दिरम् Ṛs.1.2.-5 Wonderful, surprising, stra- nge; हतविधिलसितानां हि विचित्रो विपाकः Śi.11.64.-त्रः The Aśoka tree.-त्रा A white deer.-त्रम् 1 Variegated colour.-2 Surprise.-3 A figure of speech (implying apparently the reverse of the meaning intended).-Comp. -अङ्ग a. having a spotted body.(-ङ्गः) 1 a peacock.-2 tiger.-अन्नम् a kind of rice food (Mar. खिचडी).-देह a. having a lovely body. (-हः) a cloud.-रूप a. diverse.-वर्षिन् raining here and there.-वीर्यः N. of a king of the lunar race. [He was a son of Śantanu by his wife Satyavatī and so half-brother of Bhīṣma. When he died childless, his mother called Vyāsa (her own son before her marriage), and requested him to raise up issue to Vichitravīrya in accordance with the practice of Niyoga. He complied with the request, and begot on Ambikā and Ambālikā, the two widows of his brother, two sons Dhṛita- rāṣṭra and Paṇḍu respectively.]
Страницы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
hatá-vega — हतवेग … Indonesian dictionary
hatá-vidhi — हतविधि … Indonesian dictionary
hatá-vikramôdyama — हतविक्रमोद्यम … Indonesian dictionary
hatá-vinaya — हतविनय … Indonesian dictionary
hatá-vīrya — हतवीर्य … Indonesian dictionary
hatá-vrīḍa — हतव्रीड … Indonesian dictionary
hatá-vṛishṇī — हतवृष्णी … Indonesian dictionary
hatá-vṛitta — हतवृत्त … Indonesian dictionary
luptâ̱hata-visarga — लुप्ताहतविसर्ग … Indonesian dictionary
