-
81 māximē (or māxumē）
māximē (or māxumē） adv. [maximus], in the highest degree, most particularly, especially, exceedingly, altogether, very: florere: quid laudem maxume? T.: egredi non possim, si maxime velim: huic legioni Caesar confidebat maxime, Cs.: naturalis amicitia: plebi acceptus, Cs.: quae maxime liberalissima: ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate.—In phrases with unus, omnium, multo, vel, quam: qui proelium unus maxime accenderat, in the very highest degree, Cu.: unus omnium maxime, most of all, N.: maxime omnium belli avida, above all others, L.: multo maxime, by far most effectually, T.: ut quam maxime permaneant diuturna corpora.—With qui in the phrases, quam qui maxime, and ut qui maxime, as any one whatever: tam enim sum amicus rei p., quam qui maxime: grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit, L.—With ut quisque... ita: ut quisque animi magnitudine maxume excellit, ita maxume, etc., the more... so much the more: ut quisque maxume ad suum commodum refert... ita minime est vir bonus, the more... the less.— In gradations, first of all, in the first place: maxime quidem... secundo autem loco: maxime... proxime.—With non: quibus si ingenium non maxime defuit, not utterly.—Especially, particularly, principally: quae ratio poëtas maxumeque Homerum inpulit, ut, etc.: cognoscat etiam rerum gestarum ordinem, maxume scilicet nostrae civitatis.—In the phrases, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially: plena exemplorum est nostra res p., cum saepe, tum maxime bello Punico secundo: longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.—With tum or cum, just, precisely, exactly: consulem tum maxime res agentem avocare, L.: tum cum maxime, at that precise moment, L.: nunc cum maxime.—With modus, just about, very much: hoc maxime modo in Italiam perventum est, L.: ruinae maxime modo, L.: in hunc maxime modum locutus est, much to this effect, L.—To emphasize assent or dissent, certainly, by all means, very well, yes: Cr. duc me ad eam. My. maxume, T.—With immo, certainly not, by no means: Immo maxume, T.: immo vero maxume, S. -
82 multum
multum adv. [multus], much, very much, greatly, very, often, frequently, far: salve multum, T.: uti non ita multum sorore, not very much: mecum loqui, often: non ita multum moratus, not long, Cs.: sunt in venationibus, frequently, Cs.: sum multum cum Phaedro: gratiā valere, be in great favor, N.: res multum quaesita: facilis, H.: miseri, O.—With comp, much, far: multum robustior illo, Iu.: haud multum infra viam, L.* * *Imany things (pl.); much; manyIIplus, plurimum ADVmuch, greatly, plenty, very; more; most -
83 nimium
nimium adv. [nimius], too much, too: nimium facere sumptum, T.: impii cives, nimium multi: nimium ne crede colori, V.: neglegens: necesse, V.: o nimium nimiumque oblite tuorum, O.— Very much, greatly, exceedingly: nimium vellem, T.: fortunati Agricolae! V.: illud non nimium probo, not particularly.—In the phrase, nimium quantum, as much as can be, very much indeed, never so much: differt inter honestum et turpe nimium quantum.* * *too, too much; very, very much, beyond measure, excessive, too great -
84 nymphē
nymphē ēs, f, νύμφη, a bride, mistress, young woman, O.— Plur, nymphs, demi-goddesses, who inhabit the sea, rivers, fountains, woods, and mountains, V., H., O.: Libethrides, Muses, V.: vocalis Nymphe, Echo, O. optimē [bonus; for * bone].—Of manner, well, better, best: ager bene cultus: olere, agreeably, V.: succedere, prosperously, T.: optione vendere, dear: emere honorem, cheaply, V.: habitare, in good style, N.: optime video Davum, most opportunely, T.: optime suos nosse, thoroughly, N.: monere, advise well, T.: nuntias, your news is good, T.: putas, aright, T.: partes descriptae, accurately: melius cernere: melius inperatum est, there was better generalship, L.: pugnare, successfully, S.: naturā constituti, well endowed: instituti, educated: de re p. sentiens, patriotic: sentiens, with good intentions: animatus, favorable, N.: quod bene cogitasti, laudo, your good intentions: consulere, to plan well, S.: Si bene quid de te merui, have served you, V.: vivere, correctly: mori, with honor, L.: ea bene parta retinere, honorable acquisitions, S.: iura non bene servare, faithfully, O. — In particular phrases, with verbs: si vales, bene est, i. e. I am glad: optumest, very well, T.: bene est, nil amplius oro, I am satisfied, H.: iurat bene solis esse maritis, are well off, H.: spero tibi melius esse, that you are better: mihi bene erat pullo, i. e. I enjoyed a meal upon, H.: bene habet, it is well: bene dicere haud absurdum est, S.: alcui bene dicere, to praise: vertere Ad bene dicendum, i. e. eulogy, H.: nec bene nec male dicta, cheers nor imprecations, L.: Bene dixti, you are right, T.: bene audire, see audio: bene agere cum aliquo, to treat well, T.: Di tibi Bene faciant, do you good, T.: bene sane facis, sed, etc., many thanks, but, etc.: Bene factum, I am glad of it, T.: bene facit Silius qui transegerit, I am glad that: bene facta male locata male facta arbitror, favors: quid bene facta iuvant, V.: bene factorum recordatio, good deeds: bene gratia facti, V.: bene gesta res p., well administered: occasio rei bene gerendae, a chance of success, Cs.: nec (res) gesturos melius sperare poterant, L.: qui de me optime meriti sunt, have done me excellent service: de re p. bene mereri, to be useful to the state: bene meritus civis: quod bene verteret, turn out well, L.: Di vortant bene Quod agas, bring out well, T.: bene Pericles (sc. dixit): melius hi quam nos (sc. faciebant): quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives, did well to intrust to him, etc., L.: melius peribimus quam, etc., it will be better for us to perish, L. — Of intensity, very, quite: sermo bene longus: fidum pectus, H.: lubenter, T.: penitus, very intimately: notus, widely, H.: bene plane magnus (dolor) videtur, exceedingly: bene ante lucem venire, some time: mane, very early: tutus a perfidiā, entirely, L.: scelerum si bene paenitet, heartily, H.* * *nymph; (semi-divine female nature/water spirit); water; bride; young maiden -
85 per-pusillus
per-pusillus adj., very small, very little: perpusillum rogabo (in a double sense adj. or adv.), I will ask very little, or, the very little man. -
86 pusillus
pusillus adj. dim. [pūsus, boy; 3 PV-], very little, very small, petty, insignificant: testis: terra homines nunc educat pusillos, Iu.: villula: libelli: alqs, H.: habuimus in Cumano quasi pusillam Romam.—As subst n., a very little, trifle: nactus pusillum laxamenti.—Fig., little, small, petty, paltry, pitiful: animus: pusilli animi, timidity, H.: causa, trifling, O.: causidicus, Iu.* * *pusilla -um, pusillior -or -us, pusillissimus -a -um ADJtiny, wee, very small (amount/degree/extent); miniature, on a tiny scale; petty, trifling, insignificant; petty/mean/ungenerous (person/character) -
87 apud
ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).I.A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:B.adsum apud te, genitor,
id. ib. p. 522, 32:alteram (partem) apud me adponito,
Plaut. Trin. 4, 3, 60:nunc hic apud te servio,
id. Capt. 2, 2, 62:scriptorum non magnast copia apud me,
Cat. 68, 33 Mull.:mane apud me,
Vulg. Gen. 29, 19:Advocatum habemus apud Patrem,
ib. 1 Joan. 2, 1:cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,
Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—Esp.1.a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:b.Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,
Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:hic apud me hortum confodere jussi,
id. Aul. 2, 2, 66:si commodumst, apud me, sis, volo,
Ter. Heaut. 1, 1, 110:condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?
Plaut. Trin. 1, 2, 159:Quid sibi volunt homines isti apud te?
Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:cenabis bene apud me,
Cat. 13, 1:apud me habitavit,
Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:apud te cenavit,
id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,
Vulg. Jud. 19, 9:tenet intus apud se,
Lucil. 9, 59 Mull.:Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,
Cic. Att. 5, 6:apud se fecit manere,
Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,
Cic. Cat. 3, 10:Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,
id. Phil. 1, 8:mansit apud eum quattuor mensibus,
Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:apud quem deversatus es,
Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):habitasti apud Heium Messanae,
Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:Fuisti apud Laecam illa nocte,
id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:apud Ostorium Scapulam epulatur,
Tac. A. 14, 48:apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,
id. H. 3, 74; 1, 14:Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,
Vulg. Act. 9, 43:invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,
Cic. Dom. 83:qui apud te esset eductus,
id. Quinct. 69:apud quem erat educatus,
id. Lael. 20, 75:cum alter ejus filius apud matrem educaretur,
id. Clu. 27:disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,
Tac. A. 15, 52:se apud Q. Mucium jus civile didicisse,
id. Or. 30:apud eosdem magistratus institutus,
Suet. Calig. 24:servorum manus tamquam apud senem festinantes,
Tac. H. 1, 7:in convivio apud regem,
id. A. 2, 57: Bene vale;apud Orcum te videbo,
in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,
Tac. A. 11, 27:frater apud Othonem militans,
in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),
id. ib. 2, 27:quorum sint legati apud se,
in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,
id. ib. 1, 47:dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,
at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,
at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,
Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,
Cic. Sest. 41:domi esse apud sese archipiratas dixit duos,
id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,
Cic. Verr. 1, 50:esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,
id. ib. 4, 16:nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,
id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):2.Sumne ego apud me?
Plaut. Mil. 4, 8, 36:Non sum apud me,
Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,
Ter. Heaut. 5, 1, 48:Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,
id. And. 5, 4, 34:Num tibi videtur esse apud sese?
id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):proin tu fac, apud te ut sies,
id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.a.Of civil or military affairs, before:b.cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,
Cic. Arch. 3:apud eosdem judices reus est factus,
id. Clu. 22, 59:vis de his judicari apud me?
Vulg. Act. 25, 9:accusavit fratres suos apud patrem,
ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:hoc, quod nunc apud pontifices agis,
Cic. Dom. 51; 117:istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,
id. Lig. 12:qui hanc causam aliquotiens apud te egit,
id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,
id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:tutoresne defendent apud istius modi praetorem?
Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:omnia apud praetores gererentur,
Tac. Or. 38:causam nescio quam apud judicem defendebat,
Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,
Cic. Lig. 6:apud judicem causam dicere,
id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:apud aliquem dicere,
id. Lig. 6; id. Deiot. 4:verba apud senatum fecit,
id. Verr. 2, 2, 20:habita apud senatum oratione,
Tac. A. 12, 25; 6, 8:haec apud patres disseruit,
id. ib. 2, 43; 4, 2;4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,
Cic. Verr. 4, 18:Quae est ergo apud Caesarem querella?
id. Lig. 25:isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,
id. Caecin. 38:petita multa est apud eum praetorem,
id. Verr. 1, 155:causam contra aliquem apud centumviros dicere,
id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,
Cic. Verr. 3, 120:apud eorum quem qui manumitteretur,
Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—In extra judicial cases, before:c. (α).apud hunc confessus es et genus etc.,
Plaut. Capt. 2, 3, 52:nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,
id. ib. 3, 4, 93:apud erum qui (servos) vera loquitur,
id. Am. 2, 1, 43:apud novercam querere,
id. Ps. 1, 3, 80:ego apud parentem loquor,
Cic. Lig. 30:plura fateri apud amicos,
Tac. A. 14, 62:aliquid apud aliquem laudare,
Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:aliquem apud aliquos vituperare,
Cic. Phil. 2, 11:apud quem tu etiam nos criminari soles,
id. Vatin. 29.—With verbs:(β).apud Tenedios sanctissimus deus habetur,
Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,
id. ib. 2, 126;1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,
id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:apud judicem grave et sanctum esse ducetur,
id. Q. Rosc. 6:Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,
Vulg. Gal. 3, 11:haec apud illos barbatos ridicula videbantur,
Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,
Vulg. 2 Pet. 3, 8.—With adjj.:(γ).fuisti apud pontifices superior,
Cic. Dom. 4:qui honos est apud Syracusanos amplissimus,
id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:quam clara (expugnatio) apud omnes,
id. Verr. 1, 50; 2, 50:Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,
Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,
Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:quod aeque apud bonos miserum est,
id. ib. 1, 29:quae justa sunt apud nos,
Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:tunc eritis inculpabiles apud Dominum,
ib. Num. 32, 22:si is pretio apud istum idoneus esset,
Cic. Verr. 2, 121.—With substt.:d.est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,
Cic. Verr. 1, 46:tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,
id. ib. 5, 150:qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,
id. ib. 2, 111:Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,
Curt. 6, 72:abominatio est uterque apud Deum,
Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,
Liv. 6, 39, 11:Sic apud animum meum statuo,
Sall. de Ord. Rep. 2:sic statuere apud animum meum possum,
Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—And simply before, in the presence of:3.id apud vos proloquar,
Plaut. Capt. prol. 6:nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,
Ter. Heaut. 3, 3, 14:se jactant apud eos, quos inviti vident,
Cic. Fl. 61:licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,
id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:plus quam apud vos commemorari velitis,
Cic. Caecin. 77:non apud indoctos loquor,
id. Pis. 68:ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,
Caes. B. G. 1, 19:quid apud magnum loquerentur Achillem,
Ov. M. 12, 163:neque raro neque apud paucos talia jaciebat,
Tac. A. 4, 7:loqui de se apud aliquem,
Cic. Att. 1, 3:mentiri apud aliquem,
Plaut. Poen. 1, 1, 24:apud aliquem profiteri,
Curt. 7, 7, 24:Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,
Cic. Mur. 61:Caesar apud milites contionatur,
Caes. B. C. 1, 7:gratias agere alicui apud aliquem,
Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,
Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:Quae fundebat apud Samson lacrimas,
Vulg. Jud. 14, 16.—Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:4.quom apud te parum stet fides,
Plaut. Ps. 1, 5, 62:Et bene apud memores veteris stat gratia facti,
Verg. A. 4, 539:At fides mihi apud hunc est,
Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:ut apud me praemium esse positum pietati scias,
id. Hec. 4, 2, 8:alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,
Vulg. Matt. 6, 1:illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,
Cic. Imp. Pomp. 46:(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,
Caes. B. G. 2, 14:si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,
Cic. Sest. 12:Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,
id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,
id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:(servi) apud eum sunt in honore et pretio,
id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,
id. Verr. 5, 181:quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,
id. ib. 1, 42:domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,
id. Clu. 154; id. Mur. 38:Dumnorigem, magna apud plebem gratia,
Caes. B. G. 1, 18:tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,
id. ib. 1, 20:certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,
Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,
Caes. B. G. 1, 40:apud quem ut multum gratia valeret,
Nep. Con. 2, 1:video apud te causas valere plus quam preces,
Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:quod apud vos plurimum debebit valere,
Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,
Cic. Verr. 2, 113:speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,
id. Sex. Rosc. 141:(eum) apud finitimas civitates largiter posse,
Caes. B. G. 1, 18:quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,
Cic. Verr. 1, 19:quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,
id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:qui apud eum plurimum poterat,
id. ib. 3, 130:qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,
id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:faciles sunt preces apud eos, qui etc.,
Cic. Har. Resp. 63:nihil me turpius apud homines fuisset,
id. Att. 2, 19:apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,
Cels. 3, 23.—Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:5.CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,
Cic. Fl. 52:Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,
Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:qui (colonus) perigrinatur apud vos,
Vulg. Exod. 12, 49:qui regnabat apud vos,
ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:si iste apud eos quaestor non fuisset,
Cic. Div. in Caecil. 4; 65:Apud eos fuisse regem Divitiacum,
Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:qui (praetores) apud illos a populo creantur,
Cic. Fl. 44:apud quos consul fuerat,
id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,
id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,
Verg. A. 6, 568;Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,
Cic. Font. 42:qui apud socios nominis Latini censi essent,
Liv. 41, 9:qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,
Cic. Verr. 4, 109:id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,
id. ib. 4, 80:si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,
id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,
Cic. Verr. 2, 131:si tu apud Persas deprehensus etc.,
id. ib. 5, 166:Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,
Caes. B. G. 1, 2:apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,
Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,
Caes. B. G. 1, 50:aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,
Tac. G. 31:Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),
Verg. A. 2, 71:apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,
Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,
in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:apud exercitum mihi fueris tot annos,
id. Mur. 45:quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,
in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,
Tac. H. 5, 10:quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,
with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:6.Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,
id. de Or. 1, 7, 28:quo in libro,
id. ib. 1, 11, 47):ut scriptum apud eundem Caelium est,
Cic. Div. 1, 26, 55:apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,
id. Sen. 22, 79:quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,
id. Off. 1, 9, 28:apud Agathoclem scriptum in historia est,
id. Div. 1, 24, 50:ut est apud poetam nescio quem,
id. Phil. 2, 65:Quod enim est apud Ennium, etc.,
id. Off. 1, 8, 26:de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,
id. ib. 1, 25, 87:Apud Varronem ita est, etc.,
Plin. 18, 35, 79, § 348:ut video scriptum apud Graecos,
Cic. Scaur. 4:invenio apud quosdam auctores,
Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:reperio apud scriptores,
id. ib. 2, 88:apud Solonem,
i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,
Tac. Or. 9. —Also of speakers:apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,
Tac. Agr. 22.—a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:b.quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,
Cic. Leg. 2, 13, 33:juris civilis magnum usum apud multos fuisse,
id. Brut. 41, 152:cum apud eum summum esset imperium populi,
Nep. Phoc. 2, 4:omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,
Sall. C. 20, 8:par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,
Liv. 22, 30, 8:apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),
Tac. A. 12, 35:pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),
id. H. 4, 76:minorem esse apud victos animum,
id. ib. 3, 1;2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,
Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:apud te est fons vitae,
Vulg. Psa. 35, 10:apud Dominum (est) misericordia,
ib. ib. 129, 7.—Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:c.erat ei apud me pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,
Cic. Verr. 4, 29:multa (signa) deposita apud amicos,
id. ib. 4, 36:apud quem inventus est scyphus,
Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:te pix atra agitet apud carnuficem,
in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:qui (obsides) apud eum sint,
Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:II.remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,
Cic. Verr. 4, 2:si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,
Tac. H. 1, 13; 1, 20:qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,
Cic. Div. in Caecil. 8:neque praemia caedis apud interfectorem mansura,
Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:fidens apud aliquem obligare,
Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:Essetne apud te is servos acceptissimus?
Plaut. Capt. 3, 5, 56:non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,
Cic. Verr. 2, 110:apud publicanos gratiosus fuisti,
id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;apud Deum autem omnia possibilia sunt,
Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.Transf. In designations of place,A.At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):B.verecundari neminem apud mensam decet,
Plaut. Trin. 2, 4, 77:Quid apud hasce aedis negotii est tibi?
id. Am. 1, 1, 194:Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?
id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:navem is fregit apud Andrum insulam,
Ter. And. 1, 3, 17:apud Tenedum pugna illa navalis,
Cic. Arch. 21:ut apud Salamina classem suam constituerent,
Nep. Them. 3, 4:apud oppidum morati,
Caes. B. G. 2, 7:agri in Hispania apud Karthaginem Novam,
Cic. Agr. 1, 5:bellatum apud Actium,
Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,
Ov. R. Am. 163:morabatur in castris apud Galgalam,
Vulg. Jos. 10, 6:quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,
Verg. A. 11, 288:apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,
Tac. A. 4, 25:Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. H. 3, 35:apud vexillum tendentes,
id. A. 1, 17:trepidatur apud naves,
id. H. 2, 15:hostis est non apud Anienem, sed in urbe,
Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,
Verg. A. 5, 261:apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,
Verg. A. 12, 331:octo apud Rhenum legiones,
Tac. A. 1, 3:apud ripam Rheni,
id. ib. 2, 83:probavi te apud Aquam Contradictionis,
Vulg. Psa. 80, 8:repertus apud fretum Siciliae,
Tac. A. 6, 14:propitiata Juno apud proximum mare,
id. ib. 15, 44:apud promunturium Miseni consedit in villa,
id. ib. 6, 50:Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,
Cat. 63, 53 Mull.:apud altaria deum pepigere,
before, Tac. A. 11, 9:decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,
id. ib. 14, 12 (cf.:unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,
Liv. 41, 9):apud Caesaris effigiem procubuit,
Tac. A. 12, 17; 13, 23:quartum apud lapidem substiterat,
id. ib. 15, 60:laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),
Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;on the other hand,
id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,
Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,
Tac. A. 2, 49.—At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,III.ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,
Tac. A. 4, 64:apud villam est,
Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,
Plaut. Ep. 2, 2, 67:deponere apud Solos in delubro pecuniam,
Cic. Leg. 2, 16, 40:ut rationes apud duas civitates possim relinquere,
id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,
Liv. 28, 29:donum apud Antium statuitur,
Tac. A. 3, 71:bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,
id. ib. 6, 11:Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,
Suet. Tit. 5:quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,
id. Aug. 93:apud Mediolanum,
Lact. Mort. Persec. 48:eum pugionem apud Capitolium consecravit,
Tac. A. 15, 74:Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,
id. ib. 15, 32:quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,
id. ib. 3, 72:qui (rei) apud aerarium pependissent,
Suet. Dom. 9 Roth:cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,
Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,
Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:apud Pharsaliam,
Liv. Epit. 111:apud Palaestinam,
Eutr. 7, 13:qui erant apud Helladam,
Vulg. 1 Macc. 8, 9. —Of time.A.With words denoting time or occasion, in, at (rare):B.apud saeclum prius,
Ter. Eun. 2, 2, 15:aliquem apud judicium persequi,
at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—With words designating persons, with, among, in the time of:IV.hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,
Cic. Off. 1, 12, 36:fecerunt hoc multi apud majores nostros,
id. Verr. 2, 118; 5, 148:Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,
id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),
Tac. A. 2, 33.—For ad with words implying motion (very rare):► Apud has some peculiarities of position, chiefly in Tac.APVT EVM PERVENIRE,
Inscr. Grut. 786, 5:atque apud hunc eo vicinum,
Plaut. Mil. 2, 5, 70:Bito apud aurificem,
Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:(naves) apud insulas longius sitas ejectae,
Tac. A. 2, 24:qui apud Romanos de societate functus est legatione,
Vulg. 2 Macc. 4, 11.(cf. ad, I. fin. b.)a.It is sometimes placed after its subst.:b.quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,
Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:Is locus est Cumas aput,
Lucr. 6, 747 Lachm.:montem apud Erycum,
Tac. A. 4, 43:ripam apud Euphratis,
id. ib. 6, 31:Misenum apud et Ravennam,
id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—It is sometimes placed between the subst. and adj.:c.barbaras apud gentes,
Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,
id. ib. 14, 14.—Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,
ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416. -
88 bellum
bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.I.Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:II.bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]Form bellum.A.War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).1.Specifying the enemy.a.By adjj. denoting the nation:b.omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:Asiaticum,
id. ib. 22, 64:Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:c.Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—With cum and abl. of the name.(α).Attributively:(β).cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—With cum dependent on the verb:d.quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—With adversus and acc. of the name.(α).Attributively:(β).bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:e.ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—With contra and acc.:f.cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—With in and acc. (very rare):g. h. k.Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—2.With verbs.a.Referring to the beginning of the war.(α).Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:(β).summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:(γ).cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—Bellum differre, to postpone a war:(δ).nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):(ε).omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:(ζ).bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):(η).consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:(θ).sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:(κ).ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:(λ).Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—Bellum oritur or exoritur, a war begins:subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—(ante-class. and poet. ), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.I.Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:II.bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]Form bellum.A.War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).1.Specifying the enemy.a.By adjj. denoting the nation:b.omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:Asiaticum,
id. ib. 22, 64:Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:c.Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—With cum and abl. of the name.(α).Attributively:(β).cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—With cum dependent on the verb:d.quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—With adversus and acc. of the name.(α).Attributively:(β).bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:e.ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—With contra and acc.:f.cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—With in and acc. (very rare):g. h. k.Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—2.With verbs.a.Referring to the beginning of the war.(α).Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:(β).summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:(γ).cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—Bellum differre, to postpone a war:(δ).nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):(ε).omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:(ζ).bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):(η).consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:(θ).sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:(κ).ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:(λ).Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—Bellum oritur or exoritur, a war begins:b.subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:(β).bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—Trahere or ducere bellum, to protract a war:(γ).necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:c.bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—Referring to the end of a war.(α).Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:(β).in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:(γ).timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:d.is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—Less usual connections:3.bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:serere,
Liv. 21, 10, 4:circumferre,
Tac. A. 13, 37:exercere,
id. ib. 6, 31:quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:canere bella,
Quint. 10, 1, 91:bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—As object denoting place or time.a.Proficisci ad bellum, to depart for the war.(α).Of the commander:(β).consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—Of persons partaking in a war:b.si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—c.In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:d.in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—Of time.(α).In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):(β).valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:bello domique,
id. 1, 34, 12:domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:(γ).ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:in eo bello,
id. 23, 46, 6:in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:(δ).bello Italico,
id. Pis. 36, 87:Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:domestico bello,
id. Planc. 29, 70:qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—Inter bellum (rare):4.cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—Bellum in attributive connection.a.Justum bellum.(α).A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):(β).justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—A regular war (opp. a raid, etc.):b.in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—c.Belli eventus or exitus, the result of a war:d.quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—Fortuna belli, the chances of war:e.adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—Belli artes, military skill:f.cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:g.in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:h.trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—B.Transf.1.Of things concr. and abstr.:2.qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—Of animals:3.milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—With individuals:4.quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—5.Personified as god of war ( = Janus):6.tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—Plur.: bella, army ( poet.):7.permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—Battle, = proelium:8.rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:Actia bella,
Verg. A. 8, 675:ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —Bellum = liber de bello:b.quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50.Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:(β).bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—Trahere or ducere bellum, to protract a war:(γ).necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:c.bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—Referring to the end of a war.(α).Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:(β).in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:(γ).timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:d.is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—Less usual connections:3.bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:serere,
Liv. 21, 10, 4:circumferre,
Tac. A. 13, 37:exercere,
id. ib. 6, 31:quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:canere bella,
Quint. 10, 1, 91:bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—As object denoting place or time.a.Proficisci ad bellum, to depart for the war.(α).Of the commander:(β).consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—Of persons partaking in a war:b.si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—c.In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:d.in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—Of time.(α).In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):(β).valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:bello domique,
id. 1, 34, 12:domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:(γ).ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:in eo bello,
id. 23, 46, 6:in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:(δ).bello Italico,
id. Pis. 36, 87:Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:domestico bello,
id. Planc. 29, 70:qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—Inter bellum (rare):4.cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—Bellum in attributive connection.a.Justum bellum.(α).A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):(β).justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—A regular war (opp. a raid, etc.):b.in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—c.Belli eventus or exitus, the result of a war:d.quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—Fortuna belli, the chances of war:e.adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—Belli artes, military skill:f.cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:g.in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:h.trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—B.Transf.1.Of things concr. and abstr.:2.qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—Of animals:3.milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—With individuals:4.quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—5.Personified as god of war ( = Janus):6.tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—Plur.: bella, army ( poet.):7.permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—Battle, = proelium:8.rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:Actia bella,
Verg. A. 8, 675:ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —Bellum = liber de bello:quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50. -
89 coram
cōram, adv. and prep. [prob. kindred with ōs, ōris].I.Object., in the presence of, before the eyes of, in the face of, before (freq. and class.).A.Adv.:b.vereor coram in os te laudare amplius,
Ter. Ad. 2, 4, 5:omnia quae tute dudum coram me incusaveras,
id. Phorm. 5, 8, 21:coram potius me praesente dixissent,
Cic. Agr. 3, 1, 1:Manlius quoque ad restituendam aciem se ipse coram offert,
i. e. before the soldiers, Liv. 2, 47, 4:ut veni coram, singultim pauca locutus,
Hor. S. 1, 6, 56 et saep.:lenissimum genus admonitionis fuit traditio coram pugillarium,
in their presence, in their own hands, Suet. Aug. 39.—With gen. (very rare):2.coram noxae prehensus,
in the very act, App. M. 9, p. 226 fin. —So in coram with gen. in App. = coram:omnium,
App. M. 7, p. 197, 21 Oud.; so id. ib. 9, p. 221, 17; 9, p. 223, 32; 10, p. 241, 5.—Esp., with verbs of command, in one's presence, i. e. on the spot, forthwith (post-Aug.;B.mostly in Suet.): clipeos et imagines ejus coram detrahi jubet,
Suet. Dom. 23:Pinarium... coram confodi imperavit,
id. Aug. 27:essedum... redimi concidique coram imperavit,
id. Claud. 16 (al. explain coram in all these passages as = coram omnibus, i. e. publicly, openly; cf. palam).—Hence, coram deprehensus = ep autophôrôi, in the very act, App. M. 3, p. 131, 2.—Prep with abl.(α).Before the noun:(β).coram genero meo quae dicere ausus es?
Cic. Pis. 6, 12:coram frequentissimo legationum conventu,
Nep. Epam. 6, 4; Quint. 6, 3, 47; Tac. A. 4, 75:coram judicibus,
Suet. Aug. 56:coram ipso,
id. Tib. 43; so id. ib. 62:coram populo,
Hor. A. P. 185:coram latrone,
Juv. 10, 22 al. —After the noun (freq. in Tac.):II.ipso Germanico coram,
Tac. A. 3, 14; so id. ib. 3, 24; 4, 8; 13, 32; Suet. Ner. 33; id. Oth. 1:te coram,
Hor. S. 1, 4, 95.—Subject. adv., present in one's own person or presence, personally (very freq. and class.):quia ted ipsus coram praesens praesentem videt,
Plaut. Ps. 4, 7, 43:istos rastros... faoito coram ut tradas in manum,
id. Merc. 2, 2, 7:sine me expurgem atque illum huc coram adducam,
Ter. And. 5, 3, 29:velut si coram adesset,
Caes. B. G. 1, 32; so,adesse,
Verg. A. 1, 595:eadem fere, quae ex nuntiis litteris cognoverat, coram perspicit,
Caes. B. G. 5, 11; so,opp. letters,
Cic. Att. 1, 20, 1; 7, 3, 12; 12, 1, 2 al.; cf. with abl.:coram me tecum eadem haec agere saepe conantem deterruit pudor, quae nunc expromam absens audacius,
by word of mouth, id. Fam. 5, 12. 1:coram cernere letum nati,
Verg. A. 2, 538:quod coram etiam ex ipso audiebamus,
Cic. Ac. 1, 4, 13:fidem nec dare nec accipere nisi cum ipso coram duce,
Liv. 28, 17, 8; 28, 18, 7; 36, 11, 1; 43, 5, 6: rexque paterque Audisti coram, nec verbo parcius absens, Hor. Ep. 1, 7, 38; Verg. A. 3, 173; Ov. M. 9, 560 et saep. -
90 dubio
dŭbĭus, a, um, adj. [for duhibius, duohabeo, held as two or double, i. e. doubtful; cf. dubito, Corss. Ausspr. 2, 1027].I.Moving in two directions alternately, vibrating to and fro, fluctuating (cf. ambiguus, anceps, incertus, perplexus, duplex).A.Lit. (very rare):B.ut vas non quit constare, nisi humor Destitit in dubio fluctu jactarier intus,
Lucr. 6, 556; cf.:fluctibus dubiis volvi coeptum est mare,
Liv. 37, 16, 4.—Far more freq. and class.,Trop., vacillating in mind, uncertain.1.Act.a.Wavering in opinion, doubting, doubtful, dubious, uncertain, = ambigens, haesitans, etc.:b.sin est is homo, anni multi me dubiam dant,
Plaut. Ep. 4, 1, 17:quae res est, quae cujusquam animum in hac causa dubium facere possit?
Cic. de Imp. Pomp. 10.— With an interrog. clause, A. and S. Gr. §213 R. 4 (1.): temptat dubiam mentem rationis egestas, ecquae nam fuerit mundi genitalis origo,
Lucr. 5, 1211; cf.:equites procul visi ab dubiis, quinam essent,
Liv. 4, 40:dubius sum, quid faciam,
Hor. S. 1, 9, 40:dubius, unde rumperet silentium,
id. Epod. 5, 85:spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati,
Verg. A. 1, 218; cf. Liv. 1, 42:Philippus non dubius, quin, etc.,
id. 31, 42:haud dubius quin,
id. 42, 14; Curt. 5, 12.—With acc. and inf.:dictator minime dubius, bellum cum his populis Patres jussuros,
Liv. 6, 14; so,haud dubius,
id. 31, 24; Curt. 9, 7:nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit,
well aware how hard it is, Verg. G. 3, 289; so,dubius with the genitives animi, Auct. B. Alex. 56, 2: mentis,
Ov. F. 6, 572:consilii,
Just. 2, 13:sententiae,
Liv. 33, 25 Drak.:salutis,
Ov. M. 15, 438:vitae,
id. Tr. 3, 3, 25:fati,
Luc. 7, 611 al.; cf. Zumpt, Gr. § 437; A. and S. Gr. § 213 R. 1 ( a.).—Wavering in resolution, irresolute, undecided (very rare):2.dubio atque haesitante Jugurtha incolumes transeunt,
Sall. J. 107, 6; cf.hostes (opp. firmi),
id. ib. 51 fin.:nutantes ac dubiae civitates,
Suet. Caes. 4 fin.:quid faciat dubius,
Ov. M. 8, 441.— Poet. transf.:cuspis,
Sil. 4, 188.—Pass., that is doubted of, uncertain, doubtful, dubious, undetermined (so most freq. in all periods and kinds of composition):b.videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis atque concessis?
Cic. Div. 2, 51, 106; cf. id. ib. 2, 50 fin.; id. Fin. 4, 24, 67; id. de Or. 1, 20, 92; id. Mur. 32, 68; Quint. 3, 4, 8; 7, 8, 6:nihil aegrius est quam res secernere apertas Ab dubiis,
Lucr. 4, 468 (cf. verba, vague language, opp. aperta, Quint. 7, 2, 48):jus, opp. certum,
id. 12, 3, 6;opp. confessum,
id. 7, 7, 7:in regno, ubi ne obscura quidem est aut dubia servitus,
Cic. Rep. 1, 31:dubium vel anceps genus causarum,
Quint. 4, 1, 40; cf. id. 9, 2, 69: dubii variique casus, Auct. ap. Cic. Clu. 21, 58:et incerta societas,
Suet. Aug. 17 et saep.:quia sciebam dubiam esse fortunam scenicam, Ter. Hec. prol. alt. 8: salus (opp. aperta pernicies),
Cic. N. D. 3, 27, 69:spes pacis,
id. Att. 8, 13:victoria,
Caes. B. G. 7, 80, 6; cf.:victoria, praeda, laus,
Sall. J. 85, 48:Marte,
Vell. 2, 55, 3:spes armorum,
id. 2, 71:discrimen pugnae,
indecisive, Sil. 5, 519:proelia,
Tac. G. 6:auctor,
unknown, Ov. M. 12, 61 et saep.:an auspicia repetenda, ne quid dubiis diis agerem?
i. e. unassured of their favor, Liv. 8, 32:dubii socii suspensaeque ex fortuna fidei (opp. fideles socii and certi hostes),
id. 44, 18; cf. Caes. B. C. 1, 3, 5:Hispaniae,
Tac. A. 3, 44; cf.:gens dubiae ad id voluntatis,
Liv. 9, 15:lux,
i. e. morning twilight, dawn, Ov. M. 11, 596:sidera,
Juv. 5, 22; cf.nox,
evening twilight, Ov. M. 4, 401:caelum,
i. e. over cast, Verg. G. 1, 252:fulgor solis,
Sen. Herc. Fur. 670; cf.:et quasi languidus dies,
Plin. Ep. 6, 20, 6:dubiāque tegens lanugine malas,
i. e. between down and a beard, Ov. M. 9, 398; 13, 754; cf.:dubia lanuginis umbra, Claud. Epith. Pall. et Cel. 42: vina,
not sure to ripen, Plin. 18, 31, 74, § 319:consilia,
wavering, Tac. Agr. 18 et saep.:hunc annum sequitur annus haud dubiis consulibus (shortly thereafter the contrary: Papirius Semproniusque, quorum de consulatu dubitabatur),
Liv. 4, 8; so,haud dubius praetor,
id. 39, 39 fin.:haud dubii hostes,
open enemies, id. 37, 49:haud dubii Galli (opp. degeneres, mixti, Gallograeci vere),
id. 38, 17: cena dubia, see below, II.—In the neutr. absol.(α).(Non, haud) dubium est, it is ( not, not at all) doubtful, uncertain, undecided. (aa) Absol.:(β).si quid erit dubium,
Plaut. Ep. 5, 1, 40:haud dubium id quidem est,
id. Poen. 3, 4, 27; Ter. And. 2, 3, 25; cf.in the interrog.: o! dubiumne id est?
Ter. Eun. 1, 2, 49; id. Heaut. 3, 3, 46; id. Phorm. 5, 2, 9; and with the dat.:an dubium id tibi est?
Ter. Heaut. 5, 1, 38; Cic. Fam. 4, 15.—(bb) With de:de Pompeii exitu mihi dubium numquam fuit,
Cic. Att. 11, 6, 5; so,de eorum jure,
id. de Or. 1, 57:de re,
Quint. 7, 3, 4; cf. id. 7, 6, 3.—(ng) With an interrog. clause:illud dubium (est), ad id, quod summum bonum dicitis, ecquaenam fieri possit accessio,
Cic. Fin. 4, 24, 67; cf. Quint. 7, 9, 12:hoc ergo, credo, dubium est, uter nostrum sit verecundior,
Cic. Ac. 2, 41, 126:hoc enim dubium est, utrum... an,
Quint. 6, 3, 83:Ambiorix copias suas judicione non conduxerit... an tempore exclusus, dubium est,
Caes. B. G. 6, 31, 1:an dubium vobis fuit inesse vis aliqua videretur necne?
Cic. Caecin. 11, 31 et saep.—Since the Aug. per. freq. dubium, absol. and adv.:codicilli, dubium ad quem scripti,
Quint. 7, 2, 52:quo postquam dubium pius an sceleratus, Orestes venerat,
Ov. Tr. 4, 4, 69; Suet. Caes. 58; id. Aug. 28; id. Tib. 10; Flor. 1, 1, 12; 2, 14, 3:Erechtheus, Justitiā dubium validisne potentior armis,
Ov. M. 6, 678; cf. id. Pont. 3, 1, 17:neque multo post exstincto Maximo, dubium an quaesita morte,
Tac. A. 1, 5; Flor. 1, 1, 8; 4, 2, 91 al.—(dd) Non dubium est quin uxorem nolit filius, Ter. And. 1, 2, 1; id. Eun. 5, 6, 27; Cic. de Or. 2, 8, 32; id. Att. 13, 45; Quint. 11, 2, 10 et saep.:haud dubium est, quin,
Ter. And. 2, 3, 17; 3, 2, 50; id. Ad. 5, 9, 19;and interrog.,
Quint. 3, 2, 1; 10, 1, 5. —(ee) With acc. and inf.:periisso me una haud dubium est,
Ter. Hec. 3, 1, 46; so Liv. 38, 6; Suet. Caes. 52 fin.; cf.interrog.: an dubium tibi est, eam esse hanc?
Plaut. Mil. 2, 5, 9.—Ellipt.:si exploratum tibi sit posse te, etc., non esse cunctandum: si dubium sit, non esse conandum,
Cic. Fam. 1, 7, 5.—Dubium habere, to regard as uncertain, to doubt:(γ).an tu dubium habebis, etiam sancte quom jurem tibi?
Plaut. Capt. 4, 2, 112:an dubium habetis, num obficere quid vobis possit? etc.,
Sall. H. Fragm. III. 61, 8 Dietsch; cf.:haec habere dubia, neque, etc.,
Cic. Ac. 2, 9 fin. —In dubium:(δ).in dubium vocare,
to call in question, Cic. de Or. 2, 34; cf.: illud me dixisse nemo vocabit in dubium, Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 5. Vid. also under 3. b.:venire in dubium,
Cic. Quint. 2; id. ib. 21, 67; Liv. 3, 13; cf.:alii non veniunt in dubium de voluntate,
i. e. there is no doubt what their wish is, Cic. Att. 11, 15, 2. Vid. also under 3. b.—In dubio, in doubt, in question, undetermined:(ε).dum in dubio est animus,
Ter. And. 1, 5, 31; cf. Luc. 7, 247:in dubioque fuere utrorum ad regna cadendum esset, etc.,
Lucr. 3, 836; cf. id. 1085; Quint. 7, 9, 9:aestate potius quam hieme dandum, non est in dubio,
Plin. 25, 5, 24, § 59 et saep.:ut in dubio poneret, utrum... an, etc.,
Liv. 34, 5. Vid. also 3. b.—Sine dubio, without doubt, doubtless, indisputably, certainly (very freq.; in Cic. more than twenty times; not in Caes. and Sall.): Th. Numquid dubitas quin? etc. Gn. Sine dubio, opinor, Ter. Eun. 5, 9, 14; Cic. Verr. 2, 1, 2; 47; id. Cat. 2, 1; id. Balb. 24, 55; id. Tusc. 2, 7, 18; id. Off. 1, 29, 102; id. N. D. 1, 9, 23; id. Att. 1, 19, 2 et saep. Vid. the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 134 sq. Sometimes, esp. in Quint., with adversative particles: sed, verum, at, etc., no doubt, doubtless... but, yet, etc.: cum te togatis omnibus sine dubio anteferret... sed, etc.. Cic. N. D. 1, 21, 58; so with sed, id. de Or, 3, 57; Quint. 1, 6, 38; 5, 10, 53; 6, 3, 64;(ζ).with sed tamen,
id. 12, 6, 7;with tamen,
id. 3, 8, 21; 5, 7, 28; 6, 4, 12;with verum,
id. 8 prooem. § 33;with at,
id. 8, 3, 67;with autem,
id. 1, 6, 12 Spald.—Procul dubio, beyond question, undoubtedly (very rare), Lucr. 3, 638; Liv. 39, 40 fin.; Plin. 18, 21, 50, § 187; and:3.dubio procul,
Lucr. 1, 812; 2, 261.—Meton., like anceps (4), doubtful, dubious, i. e. precarious, dangerous, critical, difficult (freq. but mostly poet.):b.res dubias, egenas, inopiosas consili,
critical condition, Plaut. Poen. 1, 1, 2; so,res,
id. Capt. 2, 3, 46; id. Most. 5, 1, 1; Sall. C. 10, 2; 39, 3; id. J. 14, 5; Liv. 2, 50 fin.; Tac. A. 2, 62; Verg. A. 6, 196; 11, 445 al.; cf.pericla (with advorsae res),
Lucr. 3, 55; 1076:tempora (opp. secunda),
Hor. C. 4, 9, 36:mons erat ascensu dubius,
Prop. 4, 4, 83; cf.:quae (loca) dubia nisu videbantur,
Sall. J. 94, 2.—In the neutr. absol. (i. q. discrimen, II. B. 2, and periculum):II.mea quidem hercle certe in dubio vita est,
is in danger, Ter. And. 2, 2, 10 Ruhnk.; Sall. C. 52, 6; cf. Ov. Am. 2, 13, 2:sese suas exercitusque fortunas in dubium non devocaturum,
Caes. B. G. 6, 7, 6; cf. Cic. Caecin. 27, 76:tua fama et gnatae vita in dubium veniet,
Ter. Ad. 3, 2, 42; cf. id. ib. 2, 2, 35; Ov. H. 16, 138 Loers.— Plur. as subst.:hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt,
Verg. A. 7, 86:mens dubiis percussa pavet,
Luc. 6, 596.For the syn. varius, manifold, various (only in the foll. passages): o multimodis variūm et dubiūm et prosperūm copem diem, Pac. ap. Non. 84, 23 (Trag. Rel. p. 115, ed. Rib.). And so prob. is to be explained dubia cena, a multifarious, richly provided supper, Ter. Ph. 2, 2, 28 (for the subjoined explanation of Terence: ubi tu dubites, quid sumas potissimum, is only outwardly adapted to the meaning of dubius); so,(α).dubia cena,
Hor. S. 2, 2, 77; and:fercula dubiae cenae,
Aus. Mos. 102; Hier. Ep. 22, no. 16.—Hence, adv., in two forms.dŭbĭe (acc. to I. B. 1.), doubtfully, dubiously (not in Plaut., Ter., or Caes.):(β).potest accidere, ut aliquod signum dubie datum pro certo sit acceptum,
Cic. Div. 1, 55.—Esp. freq. (particularly since the Aug. per.) with negatives: haud (rarely non) dubie, undoubtedly, indisputably, positively, certainly:etsi non dubie mihi nuntiabatur Parthos transisse Euphratem, tamen, etc.,
Cic. Fam. 15, 1 (nowhere else as an adv. in Cic.):non dubie,
Quint. 7, 2, 6; 9, 4, 67; Front. Strat. 2, 3, 16; and with sed (cf. dubius, I. B. 2. b. e), Quint. 11, 2, 1; so,too, nec dubie,
Liv. 2, 23 fin.; Quint. 2, 14, 2;and with verum,
id. 3, 4, 1;with sed,
Tac. A. 4, 19 fin.: haud dubie jam victor, [p. 615] Sall. J. 102, 1 (cf. on the contrary in Cic.: sine ulla dubitatione hostis, Phil. 14, 4, 10; cf. Liv. 3, 38; Cic. Cat. 4, 3, 5); so,haud dubie,
Liv. 1, 9; 13; 3, 24; 38; 53; 4, 2; 23; 5, 10 fin.; 33 fin.; 49 fin. et saep. (about 70 times; see the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 138); Quint. 10, 1, 85; Tac. A. 2, 43; 88; id. H. 1, 7; 46; 72; 3, 86; 4, 27 fin.; 80; id. G. 28; Suet. Caes. 55; id. Calig. 9; id. Galb. 2; Vulg. Lev. 13, 43.—dubio = dubie, App. M. 9, 2. -
91 dubium
dŭbĭus, a, um, adj. [for duhibius, duohabeo, held as two or double, i. e. doubtful; cf. dubito, Corss. Ausspr. 2, 1027].I.Moving in two directions alternately, vibrating to and fro, fluctuating (cf. ambiguus, anceps, incertus, perplexus, duplex).A.Lit. (very rare):B.ut vas non quit constare, nisi humor Destitit in dubio fluctu jactarier intus,
Lucr. 6, 556; cf.:fluctibus dubiis volvi coeptum est mare,
Liv. 37, 16, 4.—Far more freq. and class.,Trop., vacillating in mind, uncertain.1.Act.a.Wavering in opinion, doubting, doubtful, dubious, uncertain, = ambigens, haesitans, etc.:b.sin est is homo, anni multi me dubiam dant,
Plaut. Ep. 4, 1, 17:quae res est, quae cujusquam animum in hac causa dubium facere possit?
Cic. de Imp. Pomp. 10.— With an interrog. clause, A. and S. Gr. §213 R. 4 (1.): temptat dubiam mentem rationis egestas, ecquae nam fuerit mundi genitalis origo,
Lucr. 5, 1211; cf.:equites procul visi ab dubiis, quinam essent,
Liv. 4, 40:dubius sum, quid faciam,
Hor. S. 1, 9, 40:dubius, unde rumperet silentium,
id. Epod. 5, 85:spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati,
Verg. A. 1, 218; cf. Liv. 1, 42:Philippus non dubius, quin, etc.,
id. 31, 42:haud dubius quin,
id. 42, 14; Curt. 5, 12.—With acc. and inf.:dictator minime dubius, bellum cum his populis Patres jussuros,
Liv. 6, 14; so,haud dubius,
id. 31, 24; Curt. 9, 7:nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit,
well aware how hard it is, Verg. G. 3, 289; so,dubius with the genitives animi, Auct. B. Alex. 56, 2: mentis,
Ov. F. 6, 572:consilii,
Just. 2, 13:sententiae,
Liv. 33, 25 Drak.:salutis,
Ov. M. 15, 438:vitae,
id. Tr. 3, 3, 25:fati,
Luc. 7, 611 al.; cf. Zumpt, Gr. § 437; A. and S. Gr. § 213 R. 1 ( a.).—Wavering in resolution, irresolute, undecided (very rare):2.dubio atque haesitante Jugurtha incolumes transeunt,
Sall. J. 107, 6; cf.hostes (opp. firmi),
id. ib. 51 fin.:nutantes ac dubiae civitates,
Suet. Caes. 4 fin.:quid faciat dubius,
Ov. M. 8, 441.— Poet. transf.:cuspis,
Sil. 4, 188.—Pass., that is doubted of, uncertain, doubtful, dubious, undetermined (so most freq. in all periods and kinds of composition):b.videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis atque concessis?
Cic. Div. 2, 51, 106; cf. id. ib. 2, 50 fin.; id. Fin. 4, 24, 67; id. de Or. 1, 20, 92; id. Mur. 32, 68; Quint. 3, 4, 8; 7, 8, 6:nihil aegrius est quam res secernere apertas Ab dubiis,
Lucr. 4, 468 (cf. verba, vague language, opp. aperta, Quint. 7, 2, 48):jus, opp. certum,
id. 12, 3, 6;opp. confessum,
id. 7, 7, 7:in regno, ubi ne obscura quidem est aut dubia servitus,
Cic. Rep. 1, 31:dubium vel anceps genus causarum,
Quint. 4, 1, 40; cf. id. 9, 2, 69: dubii variique casus, Auct. ap. Cic. Clu. 21, 58:et incerta societas,
Suet. Aug. 17 et saep.:quia sciebam dubiam esse fortunam scenicam, Ter. Hec. prol. alt. 8: salus (opp. aperta pernicies),
Cic. N. D. 3, 27, 69:spes pacis,
id. Att. 8, 13:victoria,
Caes. B. G. 7, 80, 6; cf.:victoria, praeda, laus,
Sall. J. 85, 48:Marte,
Vell. 2, 55, 3:spes armorum,
id. 2, 71:discrimen pugnae,
indecisive, Sil. 5, 519:proelia,
Tac. G. 6:auctor,
unknown, Ov. M. 12, 61 et saep.:an auspicia repetenda, ne quid dubiis diis agerem?
i. e. unassured of their favor, Liv. 8, 32:dubii socii suspensaeque ex fortuna fidei (opp. fideles socii and certi hostes),
id. 44, 18; cf. Caes. B. C. 1, 3, 5:Hispaniae,
Tac. A. 3, 44; cf.:gens dubiae ad id voluntatis,
Liv. 9, 15:lux,
i. e. morning twilight, dawn, Ov. M. 11, 596:sidera,
Juv. 5, 22; cf.nox,
evening twilight, Ov. M. 4, 401:caelum,
i. e. over cast, Verg. G. 1, 252:fulgor solis,
Sen. Herc. Fur. 670; cf.:et quasi languidus dies,
Plin. Ep. 6, 20, 6:dubiāque tegens lanugine malas,
i. e. between down and a beard, Ov. M. 9, 398; 13, 754; cf.:dubia lanuginis umbra, Claud. Epith. Pall. et Cel. 42: vina,
not sure to ripen, Plin. 18, 31, 74, § 319:consilia,
wavering, Tac. Agr. 18 et saep.:hunc annum sequitur annus haud dubiis consulibus (shortly thereafter the contrary: Papirius Semproniusque, quorum de consulatu dubitabatur),
Liv. 4, 8; so,haud dubius praetor,
id. 39, 39 fin.:haud dubii hostes,
open enemies, id. 37, 49:haud dubii Galli (opp. degeneres, mixti, Gallograeci vere),
id. 38, 17: cena dubia, see below, II.—In the neutr. absol.(α).(Non, haud) dubium est, it is ( not, not at all) doubtful, uncertain, undecided. (aa) Absol.:(β).si quid erit dubium,
Plaut. Ep. 5, 1, 40:haud dubium id quidem est,
id. Poen. 3, 4, 27; Ter. And. 2, 3, 25; cf.in the interrog.: o! dubiumne id est?
Ter. Eun. 1, 2, 49; id. Heaut. 3, 3, 46; id. Phorm. 5, 2, 9; and with the dat.:an dubium id tibi est?
Ter. Heaut. 5, 1, 38; Cic. Fam. 4, 15.—(bb) With de:de Pompeii exitu mihi dubium numquam fuit,
Cic. Att. 11, 6, 5; so,de eorum jure,
id. de Or. 1, 57:de re,
Quint. 7, 3, 4; cf. id. 7, 6, 3.—(ng) With an interrog. clause:illud dubium (est), ad id, quod summum bonum dicitis, ecquaenam fieri possit accessio,
Cic. Fin. 4, 24, 67; cf. Quint. 7, 9, 12:hoc ergo, credo, dubium est, uter nostrum sit verecundior,
Cic. Ac. 2, 41, 126:hoc enim dubium est, utrum... an,
Quint. 6, 3, 83:Ambiorix copias suas judicione non conduxerit... an tempore exclusus, dubium est,
Caes. B. G. 6, 31, 1:an dubium vobis fuit inesse vis aliqua videretur necne?
Cic. Caecin. 11, 31 et saep.—Since the Aug. per. freq. dubium, absol. and adv.:codicilli, dubium ad quem scripti,
Quint. 7, 2, 52:quo postquam dubium pius an sceleratus, Orestes venerat,
Ov. Tr. 4, 4, 69; Suet. Caes. 58; id. Aug. 28; id. Tib. 10; Flor. 1, 1, 12; 2, 14, 3:Erechtheus, Justitiā dubium validisne potentior armis,
Ov. M. 6, 678; cf. id. Pont. 3, 1, 17:neque multo post exstincto Maximo, dubium an quaesita morte,
Tac. A. 1, 5; Flor. 1, 1, 8; 4, 2, 91 al.—(dd) Non dubium est quin uxorem nolit filius, Ter. And. 1, 2, 1; id. Eun. 5, 6, 27; Cic. de Or. 2, 8, 32; id. Att. 13, 45; Quint. 11, 2, 10 et saep.:haud dubium est, quin,
Ter. And. 2, 3, 17; 3, 2, 50; id. Ad. 5, 9, 19;and interrog.,
Quint. 3, 2, 1; 10, 1, 5. —(ee) With acc. and inf.:periisso me una haud dubium est,
Ter. Hec. 3, 1, 46; so Liv. 38, 6; Suet. Caes. 52 fin.; cf.interrog.: an dubium tibi est, eam esse hanc?
Plaut. Mil. 2, 5, 9.—Ellipt.:si exploratum tibi sit posse te, etc., non esse cunctandum: si dubium sit, non esse conandum,
Cic. Fam. 1, 7, 5.—Dubium habere, to regard as uncertain, to doubt:(γ).an tu dubium habebis, etiam sancte quom jurem tibi?
Plaut. Capt. 4, 2, 112:an dubium habetis, num obficere quid vobis possit? etc.,
Sall. H. Fragm. III. 61, 8 Dietsch; cf.:haec habere dubia, neque, etc.,
Cic. Ac. 2, 9 fin. —In dubium:(δ).in dubium vocare,
to call in question, Cic. de Or. 2, 34; cf.: illud me dixisse nemo vocabit in dubium, Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 5. Vid. also under 3. b.:venire in dubium,
Cic. Quint. 2; id. ib. 21, 67; Liv. 3, 13; cf.:alii non veniunt in dubium de voluntate,
i. e. there is no doubt what their wish is, Cic. Att. 11, 15, 2. Vid. also under 3. b.—In dubio, in doubt, in question, undetermined:(ε).dum in dubio est animus,
Ter. And. 1, 5, 31; cf. Luc. 7, 247:in dubioque fuere utrorum ad regna cadendum esset, etc.,
Lucr. 3, 836; cf. id. 1085; Quint. 7, 9, 9:aestate potius quam hieme dandum, non est in dubio,
Plin. 25, 5, 24, § 59 et saep.:ut in dubio poneret, utrum... an, etc.,
Liv. 34, 5. Vid. also 3. b.—Sine dubio, without doubt, doubtless, indisputably, certainly (very freq.; in Cic. more than twenty times; not in Caes. and Sall.): Th. Numquid dubitas quin? etc. Gn. Sine dubio, opinor, Ter. Eun. 5, 9, 14; Cic. Verr. 2, 1, 2; 47; id. Cat. 2, 1; id. Balb. 24, 55; id. Tusc. 2, 7, 18; id. Off. 1, 29, 102; id. N. D. 1, 9, 23; id. Att. 1, 19, 2 et saep. Vid. the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 134 sq. Sometimes, esp. in Quint., with adversative particles: sed, verum, at, etc., no doubt, doubtless... but, yet, etc.: cum te togatis omnibus sine dubio anteferret... sed, etc.. Cic. N. D. 1, 21, 58; so with sed, id. de Or, 3, 57; Quint. 1, 6, 38; 5, 10, 53; 6, 3, 64;(ζ).with sed tamen,
id. 12, 6, 7;with tamen,
id. 3, 8, 21; 5, 7, 28; 6, 4, 12;with verum,
id. 8 prooem. § 33;with at,
id. 8, 3, 67;with autem,
id. 1, 6, 12 Spald.—Procul dubio, beyond question, undoubtedly (very rare), Lucr. 3, 638; Liv. 39, 40 fin.; Plin. 18, 21, 50, § 187; and:3.dubio procul,
Lucr. 1, 812; 2, 261.—Meton., like anceps (4), doubtful, dubious, i. e. precarious, dangerous, critical, difficult (freq. but mostly poet.):b.res dubias, egenas, inopiosas consili,
critical condition, Plaut. Poen. 1, 1, 2; so,res,
id. Capt. 2, 3, 46; id. Most. 5, 1, 1; Sall. C. 10, 2; 39, 3; id. J. 14, 5; Liv. 2, 50 fin.; Tac. A. 2, 62; Verg. A. 6, 196; 11, 445 al.; cf.pericla (with advorsae res),
Lucr. 3, 55; 1076:tempora (opp. secunda),
Hor. C. 4, 9, 36:mons erat ascensu dubius,
Prop. 4, 4, 83; cf.:quae (loca) dubia nisu videbantur,
Sall. J. 94, 2.—In the neutr. absol. (i. q. discrimen, II. B. 2, and periculum):II.mea quidem hercle certe in dubio vita est,
is in danger, Ter. And. 2, 2, 10 Ruhnk.; Sall. C. 52, 6; cf. Ov. Am. 2, 13, 2:sese suas exercitusque fortunas in dubium non devocaturum,
Caes. B. G. 6, 7, 6; cf. Cic. Caecin. 27, 76:tua fama et gnatae vita in dubium veniet,
Ter. Ad. 3, 2, 42; cf. id. ib. 2, 2, 35; Ov. H. 16, 138 Loers.— Plur. as subst.:hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt,
Verg. A. 7, 86:mens dubiis percussa pavet,
Luc. 6, 596.For the syn. varius, manifold, various (only in the foll. passages): o multimodis variūm et dubiūm et prosperūm copem diem, Pac. ap. Non. 84, 23 (Trag. Rel. p. 115, ed. Rib.). And so prob. is to be explained dubia cena, a multifarious, richly provided supper, Ter. Ph. 2, 2, 28 (for the subjoined explanation of Terence: ubi tu dubites, quid sumas potissimum, is only outwardly adapted to the meaning of dubius); so,(α).dubia cena,
Hor. S. 2, 2, 77; and:fercula dubiae cenae,
Aus. Mos. 102; Hier. Ep. 22, no. 16.—Hence, adv., in two forms.dŭbĭe (acc. to I. B. 1.), doubtfully, dubiously (not in Plaut., Ter., or Caes.):(β).potest accidere, ut aliquod signum dubie datum pro certo sit acceptum,
Cic. Div. 1, 55.—Esp. freq. (particularly since the Aug. per.) with negatives: haud (rarely non) dubie, undoubtedly, indisputably, positively, certainly:etsi non dubie mihi nuntiabatur Parthos transisse Euphratem, tamen, etc.,
Cic. Fam. 15, 1 (nowhere else as an adv. in Cic.):non dubie,
Quint. 7, 2, 6; 9, 4, 67; Front. Strat. 2, 3, 16; and with sed (cf. dubius, I. B. 2. b. e), Quint. 11, 2, 1; so,too, nec dubie,
Liv. 2, 23 fin.; Quint. 2, 14, 2;and with verum,
id. 3, 4, 1;with sed,
Tac. A. 4, 19 fin.: haud dubie jam victor, [p. 615] Sall. J. 102, 1 (cf. on the contrary in Cic.: sine ulla dubitatione hostis, Phil. 14, 4, 10; cf. Liv. 3, 38; Cic. Cat. 4, 3, 5); so,haud dubie,
Liv. 1, 9; 13; 3, 24; 38; 53; 4, 2; 23; 5, 10 fin.; 33 fin.; 49 fin. et saep. (about 70 times; see the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 138); Quint. 10, 1, 85; Tac. A. 2, 43; 88; id. H. 1, 7; 46; 72; 3, 86; 4, 27 fin.; 80; id. G. 28; Suet. Caes. 55; id. Calig. 9; id. Galb. 2; Vulg. Lev. 13, 43.—dubio = dubie, App. M. 9, 2. -
92 dubius
dŭbĭus, a, um, adj. [for duhibius, duohabeo, held as two or double, i. e. doubtful; cf. dubito, Corss. Ausspr. 2, 1027].I.Moving in two directions alternately, vibrating to and fro, fluctuating (cf. ambiguus, anceps, incertus, perplexus, duplex).A.Lit. (very rare):B.ut vas non quit constare, nisi humor Destitit in dubio fluctu jactarier intus,
Lucr. 6, 556; cf.:fluctibus dubiis volvi coeptum est mare,
Liv. 37, 16, 4.—Far more freq. and class.,Trop., vacillating in mind, uncertain.1.Act.a.Wavering in opinion, doubting, doubtful, dubious, uncertain, = ambigens, haesitans, etc.:b.sin est is homo, anni multi me dubiam dant,
Plaut. Ep. 4, 1, 17:quae res est, quae cujusquam animum in hac causa dubium facere possit?
Cic. de Imp. Pomp. 10.— With an interrog. clause, A. and S. Gr. §213 R. 4 (1.): temptat dubiam mentem rationis egestas, ecquae nam fuerit mundi genitalis origo,
Lucr. 5, 1211; cf.:equites procul visi ab dubiis, quinam essent,
Liv. 4, 40:dubius sum, quid faciam,
Hor. S. 1, 9, 40:dubius, unde rumperet silentium,
id. Epod. 5, 85:spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati,
Verg. A. 1, 218; cf. Liv. 1, 42:Philippus non dubius, quin, etc.,
id. 31, 42:haud dubius quin,
id. 42, 14; Curt. 5, 12.—With acc. and inf.:dictator minime dubius, bellum cum his populis Patres jussuros,
Liv. 6, 14; so,haud dubius,
id. 31, 24; Curt. 9, 7:nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit,
well aware how hard it is, Verg. G. 3, 289; so,dubius with the genitives animi, Auct. B. Alex. 56, 2: mentis,
Ov. F. 6, 572:consilii,
Just. 2, 13:sententiae,
Liv. 33, 25 Drak.:salutis,
Ov. M. 15, 438:vitae,
id. Tr. 3, 3, 25:fati,
Luc. 7, 611 al.; cf. Zumpt, Gr. § 437; A. and S. Gr. § 213 R. 1 ( a.).—Wavering in resolution, irresolute, undecided (very rare):2.dubio atque haesitante Jugurtha incolumes transeunt,
Sall. J. 107, 6; cf.hostes (opp. firmi),
id. ib. 51 fin.:nutantes ac dubiae civitates,
Suet. Caes. 4 fin.:quid faciat dubius,
Ov. M. 8, 441.— Poet. transf.:cuspis,
Sil. 4, 188.—Pass., that is doubted of, uncertain, doubtful, dubious, undetermined (so most freq. in all periods and kinds of composition):b.videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis atque concessis?
Cic. Div. 2, 51, 106; cf. id. ib. 2, 50 fin.; id. Fin. 4, 24, 67; id. de Or. 1, 20, 92; id. Mur. 32, 68; Quint. 3, 4, 8; 7, 8, 6:nihil aegrius est quam res secernere apertas Ab dubiis,
Lucr. 4, 468 (cf. verba, vague language, opp. aperta, Quint. 7, 2, 48):jus, opp. certum,
id. 12, 3, 6;opp. confessum,
id. 7, 7, 7:in regno, ubi ne obscura quidem est aut dubia servitus,
Cic. Rep. 1, 31:dubium vel anceps genus causarum,
Quint. 4, 1, 40; cf. id. 9, 2, 69: dubii variique casus, Auct. ap. Cic. Clu. 21, 58:et incerta societas,
Suet. Aug. 17 et saep.:quia sciebam dubiam esse fortunam scenicam, Ter. Hec. prol. alt. 8: salus (opp. aperta pernicies),
Cic. N. D. 3, 27, 69:spes pacis,
id. Att. 8, 13:victoria,
Caes. B. G. 7, 80, 6; cf.:victoria, praeda, laus,
Sall. J. 85, 48:Marte,
Vell. 2, 55, 3:spes armorum,
id. 2, 71:discrimen pugnae,
indecisive, Sil. 5, 519:proelia,
Tac. G. 6:auctor,
unknown, Ov. M. 12, 61 et saep.:an auspicia repetenda, ne quid dubiis diis agerem?
i. e. unassured of their favor, Liv. 8, 32:dubii socii suspensaeque ex fortuna fidei (opp. fideles socii and certi hostes),
id. 44, 18; cf. Caes. B. C. 1, 3, 5:Hispaniae,
Tac. A. 3, 44; cf.:gens dubiae ad id voluntatis,
Liv. 9, 15:lux,
i. e. morning twilight, dawn, Ov. M. 11, 596:sidera,
Juv. 5, 22; cf.nox,
evening twilight, Ov. M. 4, 401:caelum,
i. e. over cast, Verg. G. 1, 252:fulgor solis,
Sen. Herc. Fur. 670; cf.:et quasi languidus dies,
Plin. Ep. 6, 20, 6:dubiāque tegens lanugine malas,
i. e. between down and a beard, Ov. M. 9, 398; 13, 754; cf.:dubia lanuginis umbra, Claud. Epith. Pall. et Cel. 42: vina,
not sure to ripen, Plin. 18, 31, 74, § 319:consilia,
wavering, Tac. Agr. 18 et saep.:hunc annum sequitur annus haud dubiis consulibus (shortly thereafter the contrary: Papirius Semproniusque, quorum de consulatu dubitabatur),
Liv. 4, 8; so,haud dubius praetor,
id. 39, 39 fin.:haud dubii hostes,
open enemies, id. 37, 49:haud dubii Galli (opp. degeneres, mixti, Gallograeci vere),
id. 38, 17: cena dubia, see below, II.—In the neutr. absol.(α).(Non, haud) dubium est, it is ( not, not at all) doubtful, uncertain, undecided. (aa) Absol.:(β).si quid erit dubium,
Plaut. Ep. 5, 1, 40:haud dubium id quidem est,
id. Poen. 3, 4, 27; Ter. And. 2, 3, 25; cf.in the interrog.: o! dubiumne id est?
Ter. Eun. 1, 2, 49; id. Heaut. 3, 3, 46; id. Phorm. 5, 2, 9; and with the dat.:an dubium id tibi est?
Ter. Heaut. 5, 1, 38; Cic. Fam. 4, 15.—(bb) With de:de Pompeii exitu mihi dubium numquam fuit,
Cic. Att. 11, 6, 5; so,de eorum jure,
id. de Or. 1, 57:de re,
Quint. 7, 3, 4; cf. id. 7, 6, 3.—(ng) With an interrog. clause:illud dubium (est), ad id, quod summum bonum dicitis, ecquaenam fieri possit accessio,
Cic. Fin. 4, 24, 67; cf. Quint. 7, 9, 12:hoc ergo, credo, dubium est, uter nostrum sit verecundior,
Cic. Ac. 2, 41, 126:hoc enim dubium est, utrum... an,
Quint. 6, 3, 83:Ambiorix copias suas judicione non conduxerit... an tempore exclusus, dubium est,
Caes. B. G. 6, 31, 1:an dubium vobis fuit inesse vis aliqua videretur necne?
Cic. Caecin. 11, 31 et saep.—Since the Aug. per. freq. dubium, absol. and adv.:codicilli, dubium ad quem scripti,
Quint. 7, 2, 52:quo postquam dubium pius an sceleratus, Orestes venerat,
Ov. Tr. 4, 4, 69; Suet. Caes. 58; id. Aug. 28; id. Tib. 10; Flor. 1, 1, 12; 2, 14, 3:Erechtheus, Justitiā dubium validisne potentior armis,
Ov. M. 6, 678; cf. id. Pont. 3, 1, 17:neque multo post exstincto Maximo, dubium an quaesita morte,
Tac. A. 1, 5; Flor. 1, 1, 8; 4, 2, 91 al.—(dd) Non dubium est quin uxorem nolit filius, Ter. And. 1, 2, 1; id. Eun. 5, 6, 27; Cic. de Or. 2, 8, 32; id. Att. 13, 45; Quint. 11, 2, 10 et saep.:haud dubium est, quin,
Ter. And. 2, 3, 17; 3, 2, 50; id. Ad. 5, 9, 19;and interrog.,
Quint. 3, 2, 1; 10, 1, 5. —(ee) With acc. and inf.:periisso me una haud dubium est,
Ter. Hec. 3, 1, 46; so Liv. 38, 6; Suet. Caes. 52 fin.; cf.interrog.: an dubium tibi est, eam esse hanc?
Plaut. Mil. 2, 5, 9.—Ellipt.:si exploratum tibi sit posse te, etc., non esse cunctandum: si dubium sit, non esse conandum,
Cic. Fam. 1, 7, 5.—Dubium habere, to regard as uncertain, to doubt:(γ).an tu dubium habebis, etiam sancte quom jurem tibi?
Plaut. Capt. 4, 2, 112:an dubium habetis, num obficere quid vobis possit? etc.,
Sall. H. Fragm. III. 61, 8 Dietsch; cf.:haec habere dubia, neque, etc.,
Cic. Ac. 2, 9 fin. —In dubium:(δ).in dubium vocare,
to call in question, Cic. de Or. 2, 34; cf.: illud me dixisse nemo vocabit in dubium, Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 5. Vid. also under 3. b.:venire in dubium,
Cic. Quint. 2; id. ib. 21, 67; Liv. 3, 13; cf.:alii non veniunt in dubium de voluntate,
i. e. there is no doubt what their wish is, Cic. Att. 11, 15, 2. Vid. also under 3. b.—In dubio, in doubt, in question, undetermined:(ε).dum in dubio est animus,
Ter. And. 1, 5, 31; cf. Luc. 7, 247:in dubioque fuere utrorum ad regna cadendum esset, etc.,
Lucr. 3, 836; cf. id. 1085; Quint. 7, 9, 9:aestate potius quam hieme dandum, non est in dubio,
Plin. 25, 5, 24, § 59 et saep.:ut in dubio poneret, utrum... an, etc.,
Liv. 34, 5. Vid. also 3. b.—Sine dubio, without doubt, doubtless, indisputably, certainly (very freq.; in Cic. more than twenty times; not in Caes. and Sall.): Th. Numquid dubitas quin? etc. Gn. Sine dubio, opinor, Ter. Eun. 5, 9, 14; Cic. Verr. 2, 1, 2; 47; id. Cat. 2, 1; id. Balb. 24, 55; id. Tusc. 2, 7, 18; id. Off. 1, 29, 102; id. N. D. 1, 9, 23; id. Att. 1, 19, 2 et saep. Vid. the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 134 sq. Sometimes, esp. in Quint., with adversative particles: sed, verum, at, etc., no doubt, doubtless... but, yet, etc.: cum te togatis omnibus sine dubio anteferret... sed, etc.. Cic. N. D. 1, 21, 58; so with sed, id. de Or, 3, 57; Quint. 1, 6, 38; 5, 10, 53; 6, 3, 64;(ζ).with sed tamen,
id. 12, 6, 7;with tamen,
id. 3, 8, 21; 5, 7, 28; 6, 4, 12;with verum,
id. 8 prooem. § 33;with at,
id. 8, 3, 67;with autem,
id. 1, 6, 12 Spald.—Procul dubio, beyond question, undoubtedly (very rare), Lucr. 3, 638; Liv. 39, 40 fin.; Plin. 18, 21, 50, § 187; and:3.dubio procul,
Lucr. 1, 812; 2, 261.—Meton., like anceps (4), doubtful, dubious, i. e. precarious, dangerous, critical, difficult (freq. but mostly poet.):b.res dubias, egenas, inopiosas consili,
critical condition, Plaut. Poen. 1, 1, 2; so,res,
id. Capt. 2, 3, 46; id. Most. 5, 1, 1; Sall. C. 10, 2; 39, 3; id. J. 14, 5; Liv. 2, 50 fin.; Tac. A. 2, 62; Verg. A. 6, 196; 11, 445 al.; cf.pericla (with advorsae res),
Lucr. 3, 55; 1076:tempora (opp. secunda),
Hor. C. 4, 9, 36:mons erat ascensu dubius,
Prop. 4, 4, 83; cf.:quae (loca) dubia nisu videbantur,
Sall. J. 94, 2.—In the neutr. absol. (i. q. discrimen, II. B. 2, and periculum):II.mea quidem hercle certe in dubio vita est,
is in danger, Ter. And. 2, 2, 10 Ruhnk.; Sall. C. 52, 6; cf. Ov. Am. 2, 13, 2:sese suas exercitusque fortunas in dubium non devocaturum,
Caes. B. G. 6, 7, 6; cf. Cic. Caecin. 27, 76:tua fama et gnatae vita in dubium veniet,
Ter. Ad. 3, 2, 42; cf. id. ib. 2, 2, 35; Ov. H. 16, 138 Loers.— Plur. as subst.:hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt,
Verg. A. 7, 86:mens dubiis percussa pavet,
Luc. 6, 596.For the syn. varius, manifold, various (only in the foll. passages): o multimodis variūm et dubiūm et prosperūm copem diem, Pac. ap. Non. 84, 23 (Trag. Rel. p. 115, ed. Rib.). And so prob. is to be explained dubia cena, a multifarious, richly provided supper, Ter. Ph. 2, 2, 28 (for the subjoined explanation of Terence: ubi tu dubites, quid sumas potissimum, is only outwardly adapted to the meaning of dubius); so,(α).dubia cena,
Hor. S. 2, 2, 77; and:fercula dubiae cenae,
Aus. Mos. 102; Hier. Ep. 22, no. 16.—Hence, adv., in two forms.dŭbĭe (acc. to I. B. 1.), doubtfully, dubiously (not in Plaut., Ter., or Caes.):(β).potest accidere, ut aliquod signum dubie datum pro certo sit acceptum,
Cic. Div. 1, 55.—Esp. freq. (particularly since the Aug. per.) with negatives: haud (rarely non) dubie, undoubtedly, indisputably, positively, certainly:etsi non dubie mihi nuntiabatur Parthos transisse Euphratem, tamen, etc.,
Cic. Fam. 15, 1 (nowhere else as an adv. in Cic.):non dubie,
Quint. 7, 2, 6; 9, 4, 67; Front. Strat. 2, 3, 16; and with sed (cf. dubius, I. B. 2. b. e), Quint. 11, 2, 1; so,too, nec dubie,
Liv. 2, 23 fin.; Quint. 2, 14, 2;and with verum,
id. 3, 4, 1;with sed,
Tac. A. 4, 19 fin.: haud dubie jam victor, [p. 615] Sall. J. 102, 1 (cf. on the contrary in Cic.: sine ulla dubitatione hostis, Phil. 14, 4, 10; cf. Liv. 3, 38; Cic. Cat. 4, 3, 5); so,haud dubie,
Liv. 1, 9; 13; 3, 24; 38; 53; 4, 2; 23; 5, 10 fin.; 33 fin.; 49 fin. et saep. (about 70 times; see the passages in Stuerenb. Cic. Off. p. 138); Quint. 10, 1, 85; Tac. A. 2, 43; 88; id. H. 1, 7; 46; 72; 3, 86; 4, 27 fin.; 80; id. G. 28; Suet. Caes. 55; id. Calig. 9; id. Galb. 2; Vulg. Lev. 13, 43.—dubio = dubie, App. M. 9, 2. -
93 excedo
I.Neut., to go out, go forth or away, to depart, retire, withdraw (freq. and class.; cf.: discedo, deficio, destituo, desero, linquo, relinquo).A.Lit.1.In gen., with ex and abl., with abl. alone, or absol.:2.ex istoc loco,
Plaut. Aul. 1, 1, 18:e medio,
Ter. Hec. 4, 3, 14:ex civitate,
Caes. B. G. 6, 8, 8:ex Italia,
Cic. Phil. 12, 6, 14:e templo,
Liv. 29, 19;for which, templo,
id. 39, 5:ex finibus,
Caes. B. G. 7, 33, 2;for which, finibus,
id. ib. 4, 18 fin.; 7, 77, 14; Liv. 30, 42; 41, 19 al.: ex illa circumscriptione, [p. 675] Cic. Phil. 8, 8:ex itinere,
Caes. B. C. 1, 79 fin.; cf.:ex via,
id. B. G. 5, 19, 1;for which, viā,
Liv. 24, 20:ex pugna, ex proelio,
Caes. B. G. 3, 4, 3; 4, 33, 2;for which, more freq., pugnā,
id. B. G. 5, 36, 3; id. B. C. 2, 7, 1; Liv. 44, 42; Verg. A. 9, 789 al.;and, proelio,
Caes. B. G. 2, 25, 1; 3, 4, 3; 4, 12 fin.; 7, 80, 3; cf.acio,
id. B. C. 2, 41, 7; 3, 94, 5; Liv. 31, 17:loco,
Caes. B. C. 1, 44, 2; 3, 45, 4; Liv. 36, 10, 15; so,locis,
id. 38, 27, 9; 27, 1, 5;and bello,
Sall. C. 9, 4:domo,
Caes. B. G. 4, 14 fin.:oppido,
id. ib. 7, 78, 1; cf.urbe,
Liv. 26, 24; 30, 7; 31, 17 et saep.:Arimino,
Caes. B. C. 1, 10, 3; 1, 11, 1:Galliā,
id. B. G. 7, 66, 4:provinciis,
id. B. C. 1, 85 fin.:patriā,
Verg. A. 1, 357:sceleratā terrā,
id. ib. 3, 60 et saep.—With de (very rare):de utero matris,
i. e. to be born, Dig. 1, 5, 15.— Absol.:abiit, excessit, evasit, erupit,
Cic. Cat. 2, 1:excedere deos, simul ingens motus excedentium,
Tac. H. 5, 13:primi omnium Macedones metu excesserant,
Liv. 42, 67 fin. —Designating the terminus:cave quoquam ex istoc excessis loco,
Ter. And. 4, 4, 21:agro hostium in Boeotiam,
Liv. 31, 26 fin.:ex his tenebris in lucem illam,
Cic. Tusc. 1, 30 fin.; cf.:ad deos,
Vell. 1. 2:invictum fore donec excederet ad deos,
Curt. 4, 7, § 27:in exsilium,
Dig. 48, 19, 4;in which sense also simply excedere,
ib. 48, 22, 7, § 17.—In partic.a.To go beyond, overstep, rise above, overtop a certain boundary.—Of personal subjects very rarely:b.alter in Pontum, alter usque Aegyptum excessit,
Just. 1, 1, 6.—More freq. of inanimate subjects:ut nulla (pars) excederet extra,
Cic. Univ. 5; Cels. 8, 9 fin.; cf.with eminere,
id. 8, 25 fin.:montes et excedentia in nubes juga,
Plin. 27, 1, 1, § 3.—To depart from life, to decease, to die (cf. decedo):B.sic ille cum undequadraginta annos regnavisset, excessit e vita,
Cic. Rep. 2, 14 fin.; so,e vita,
id. Fin. 3, 18, 60; id. Brut. 20 fin.; id. Lael. 3 fin.; id. Off. 1, 43, 153:vitā,
id. Tusc. 1, 13, 29; id. Brut. 75, 262; id. N. D. 3, 16, 41; Val. Max. 2, 6, 8; 5, 5, 3; Curt. 3, 1, 21; 9, 6, 6; Tac. H. 4, 75:e medio,
Ter. Phorm. 5, 7, 74 Ruhnk.; and simply excedere (postAug.;but v. decedo excessus, I.),
Plin. 7, 13, 11, § 58; Tac. A. 1, 5 fin.; 1, 33; Suet. Aug. 5; id. Claud. 45; id. Vesp. 2; id. Tit. 11; Val. Fl. 1, 826; Curt. 10, 5, 2; Sen. Ep. 77, 10.—Trop.1.In gen. (very rarely):2.cum animus Eudemi e corpore excesserit,
Cic. Div. 1, 25, 53; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 32, 78; id. Lael. 4, 13 al.:corpore excedere,
id. Div. 1, 30, 63: ex pristina bellandi consuetudine, Auct. B. Afr. 73: palmā, to recede from victory, to yield the victory (= decedere alicui de victoria), Verg. A. 5, 380.—Far more freq.,In partic.a.(Acc. to A. 2. a.) To go beyond a certain boundary or a certain measure, to advance, proceed, to transgress, digress (= procedere, progredi): mihi aetas ex magisterio tuo: Plaut. Bacch. 1, 2, 40:b.is postquam excessit ex ephebis,
Ter. And. 1, 1, 24 (quoted in Cic. de Or. 2, 80, 327); cf.:ut primum ex pueris excessit Archias,
Cic. Arch. 3:ad patres etiam et ad publicam querimoniam excessit res,
Liv. 25, 1; cf. Val. Max. 5, 6, 4:haec eo anno in Africa gesta. Insequentia excedunt in eum annum, quo, etc.,
Liv. 30, 26; cf. id. 21, 15:paululum ad enarrandum, etc.,
to digress, Liv. 29, 29, 5; cf.:in fabellam,
Sen. Ep. 77:in aliquid,
Plin. Ep. 5, 6, 44 fin.:res parva dictu, sed quae studiis in magnum certamen excesserit,
Liv. 34, 1; cf. id. 33, 35 fin.; 8, 33; cf. id. 3, 41:eo laudis excedere, quo, etc.,
to attain that height of fame, Tac. Agr. 42 fin.: tantum illa clades novitate et magnitudine excessit, i. e. exceeded, went beyond = eminuit, Tac. A. 2, 24.—(Acc. to A. 2. b.) To depart, disappear:II.cura ex corde excessit,
Ter. Hec. 3, 2, 12:cum cupiditatum dominatus excessit,
Cic. Par. 5, 3, 40:jam e memoria excessit, quo tempore? etc.,
Liv. 26, 13;for which, memoriā,
id. 7, 32 fin.:ubi reverentia excessit animis,
Curt. 8, 8.— Poet.:Cannaene tibi graviorque palude Maeonius Stygia lacus excessere Padusque?
i. e. have they slipped from your memory? Sil. 15, 35.Act. (post-Aug.).A.Lit., to depart from, to leave a place:B.urbem,
Liv. 2, 37, 8; 1, 29, 6; 3, 57, 10;23, 1: curiam,
id. 45, 20; cf. pass. impers.:Crotonem excessum est,
id. 24; 3 fin. —Transf., to go beyond, surpass, exceed a certain limit, to overtop, tower above (cf. above, I. A. 2. a., and B. 2. a.):nubes excedit Olympus,
Luc. 2, 271:statura, quae justam excederet,
Suet. Tib. 68:summam octoginta milium,
Liv. 39, 5;so of numbers, very freq.,
Plin. 7, 2, 2, § 22; 13, 3, 4, § 20; Quint. 9, 4, 79; Tac. A. 1, 14; Suet. Aug. 77 al.; cf.also of age,
Col. 6, 21:triennium vitae,
Plin. 8, 42, 67, § 166:annum aetatis centesimum,
id. 25, 2, 5, § 9; Plin. Ep. 2, 1, 4; 3, 7, 9; Suet. Gramm. 7;of measure: laborum periculorumque modum,
Vell. 2, 122 fin.; so,modum,
Liv. 26, 19; 28, 25; Quint. 3, 6, 62; 8, 3, 48 al.:eloquentia aut aequavit praestantissimorum gloriam aut excessit,
Suet. Caes. 55; cf.:praeturae gradum,
id. Oth. 1:principum fastigium,
id. Calig. 22:fastigium equestre,
Tac. A. 4, 40:excedente humanam fidem temeritate,
Vell. 2, 51, 3; so,fidem,
Plin. 7, 21, 21, § 85; Ov. M. 7, 166:excessisse Priscum inmanitate et saevitia crimina, quibus, etc.,
Plin. Ep. 2, 11, 2:nemine tantum ceteros excedente, ut ei aliquis se summitteret,
Just. 13, 2.—With simple acc.:decretum, ne vasa auro solida ministrandis cibis fierent, etc.... Excessit Fronto ac postulavit modum argento,
went beyond the proposal, Tac. A. 2, 33 (cf.:egredi relationem,
id. ib. 2, 38).— Pass.:duo enim multitudo, unione jam excessā,
Tert. adv. Marc. 1, 5. -
94 exspecto
ex-specto ( expect-), āvi, ātum, 1, v. a., to look out for a thing (syn.: prospecto, opperior, maneo, moror, praestolor).1.Objectively, to await, expect something that is to come or to take place, to be waiting for, etc. (very freq. and class.). —Constr. with the acc., with rel.-clauses, with dum, si, ut, quin, or absol.; very rarely with object-clause.A.In gen.1.With acc.:2.caritatem,
Cato, R. R. 3, 2:alicujus mortem,
Plaut. As. 3, 1, 28:cum ea Scipio dixisset silentioque omnium reliqua ejus exspectaretur oratio,
Cic. Rep. 2, 38:injurias,
id. ib. 1, 5:transitum tempestatis,
id. Att. 2, 21, 2:adventum alicujus,
Caes. B. G. 1, 27, 2; 2, 16, 2:eventum pugnae,
id. ib. 7, 49 fin.:scilicet ultima semper Exspectanda dies homini est,
Ov. M. 3, 136:cenantes haud animo aequo Exspectans comites,
i. e. waiting till they have done eating, Hor. S. 1, 5, 9 et saep.; cf.:exspectandus erit annus,
I must wait a year, Juv. 16, 42. —With relative and esp. interrogative clauses: exspectabat populus atque ora tenebat rebus, utri magni victoria sit data regni, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. s. 90, ed. Vahl.):3.exspecto, quo pacto, etc.,
Plaut. Poen. 4, 1, 1:exspecto, quid ad ista,
Cic. Tusc. 4, 20, 46; id. Verr. 2, 2, 38, § 92:quid hostes consilii caperent, exspectabat,
Caes. B. G. 3, 24, 1:exspectante Antonio, quidnam esset actura,
Plin. 9, 35, 58, § 121:ne utile quidem, quam mox judicium fiat, exspectare,
Cic. Inv. 2, 28, 85; so,quid exspectas quam mox ego dicam, etc.,
id. Rosc. Com. 15, 44:et, quam mox signis collatis dimicandum sit, in dies exspectet,
id. 34, 11, 4; 3, 37, 5:exspectans, quando, etc.,
Quint. 11, 3, 159.—With dum, si, ut, etc.:4.ne exspectetis meas pugnas dum praedicem,
Plaut. Truc. 2, 6, 1:ne exspectemus quidem, dum rogemur,
Cic. Lael. 13, 44:exspectas fortasse, dum dicat, etc.,
id. Tusc. 2, 7, 17:exspectare, dum hostium copiae augerentur,
Caes. B. G. 4, 13, 2:nec dum repetatur, exspectat,
Quint. 4, 2, 45:Caesar non exspectandum sibi statuit, dum, etc.,
Caes. B. G. 1, 11 fin.; cf.:nec vero hoc loco exspectandum est, dum, etc.,
Cic. Ac. 2, 7, 19:rusticus exspectat, dum defluat amnis,
Hor. Ep. 1, 2, 42:jam dudum exspecto, si tuum officium scias,
Plaut. Poen. prol. 12:exspecto si quid dicas,
id. Trin. 1, 2, 61:hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,
Caes. B. G. 2, 9, 1; id. B. C. 2, 34, 1:nisi exspectare vis ut eam sine dote frater conlocet,
Plaut. Trin. 3, 3, 7:mea lenitas hoc exspectavit, ut id quod latebat, erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:nisi forte exspectatis ut illa diluam, quae, etc.,
id. Rosc. Am. 29, 82:neque exspectant, ut de eorum imperio ad populum feratur,
Caes. ib. 1, 6, 6:quare nemo exspectet, ut, etc.,
Quint. 7, 10, 14; Liv. 23, 31, 7; 26, 18, 5; 35, 8, 5 al.— Pass. impers.:nec ultra exspectato, quam dum Claudius Ostiam proficisceretur,
Tac. A. 11, 26 fin.:cum omnium voces audirentur, exspectari diutius non oportere, quin ad castra iretur,
Caes. B. G. 3, 24 fin. —Absol.:5.comites ad portam exspectare dicunt,
Cic. Fam. 15, 17, 1:diem ex die exspectabam, ut statuerem, quid esset faciendum,
id. Att. 7, 26, 3:exspectent paullum et agi ordine sinant,
Quint. 4, 5, 19.—With object-clause:* B.cum expectaret effusos omnibus portis Aetolos in fidem suam venturos,
Liv. 43, 22, 2 Weissenb. ad loc.:venturum istum,
Aug. Conf. 5, 6.—Transf., of an abstract subject, like maneo, to await:II.seu me tranquilla senectus Exspectat seu, etc.,
Hor. S. 2, 1, 58.To look for with hope, fear, desire, expectation, to hope for, long for, expect, desire; to fear, dread, anticipate, apprehend.1.With acc.:2.reliquum est, ut tuam profectionem amore prosequar, reditum spe exspectem,
Cic. Fam. 15, 21 fin.; cf.:quod magna cum spe exspectamus,
id. Att. 16, 16 E. fin.:ego jam aut rem aut ne spem quidem exspecto,
id. ib. 3, 22 fin.: magnum inceptas, si id exspectas, quod nusquam'st, Plaut. Curc. 1, 2, 56:quam (rem) avidissime civitas exspectat,
Cic. Phil. 14, 1, 1:longiores (epistolas) exspectabo vel potius exigam,
id. Fam. 15, 16, 1:finem laborum omnium,
Caes. B. G. 7, 85, 4:illum ut vivat, optant, meam autem mortem exspectant scilicet,
to wish, Ter. Ad. 5, 4, 20:fama mortis meae non accepta solum sed etiam exspectata est,
Liv. 28, 27, 9; cf.in the pun with I.: cum Proculeius quereretur de filio, quod is mortem suam exspectaret, et ille dixisset, se vero non exspectare: Immo, inquit, rogo exspectes,
Quint. 9, 3, 68 Spald.:nescio quod magnum hoc nuntio exspecto malum,
dread, Ter. Ph. 1, 4, 16:mortem,
id. Hec. 3, 4, 8:multis de causis Caesar majorem Galliae motum exspectans,
Caes. B. G. 6, 1, 1: 7, 43 fin. —With a personal object:pater exspectat aut me aut aliquem nuntium,
Plaut. Capt. 2, 3, 22:ite intro, filii vos exspectant intus,
id. Bacch. 5, 2, 86:hic ego mendacem usque puellam Ad mediam noctem exspecto,
Hor. S. 1, 5, 83; cf. Ov. M. 14, 418:video jam, illum, quem exspectabam, virum, cui praeficias officio et muneri,
Cic. Rep. 2, 42.—Aliquid ab (rarely ex) aliquo (a favorite expression of Cicero):3.a te hoc civitas vel omnes potius gentes non exspectant solum, sed etiam postulant,
Cic. Fam. 11, 5, 3; cf. id. ib. 3, 10, 1:dixi Servilio, ut omnia a me majora exspectaret,
id. ib. 3, 12, 4:alimenta a nobis,
id. Rep. 1, 4:ab aliquo gloriam,
id. ib. 6, 19 fin.:tristem censuram ab laeso,
Liv. 39, 41, 2:ut ex iis (proletariis) quasi proles civitatis exspectari videretur,
Cic. Rep. 2, 22, 40.—Aliquid ab or ex aliqua re (rare):4.aliquid ab liberalitate alicujus,
Caes. B. C. 2, 28, 3:dedecus a philosopho,
id. Tusc. 2, 12, 28:omnia ex sua amicitia,
id. ib. 3, 60, 1.—Aliquid aliquem (very rare): ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29; Sat. v. 38 Vahl.—5.With object-clause:6.quid mihi hic adfers, quam ob rem exspectem aut sperem porro non fore?
Ter. Phorm. 5, 9, 36:exspecto cupioque te ita illud defendere,
Cic. Verr. 2, 3, 64, § 151.—With inf. alone (cf. cupio), Front. ad Ver. Imp. p. 137, ed. Rom.—Absol. (very rare):B.cum mihi nihil improviso, nec gravius quam exspectavissem pro tantis meis factis evenisset,
Cic. Rep. 1, 4:aliquando ad verum, ubi minime exspectavimus, pervenimus,
Quint. 12, 8, 11.—Poet. transf., of an abstr. subject, to have need of, require:b.silvarumque aliae pressos propaginis arcus Exspectant,
Verg. G. 2, 27:neque illae (oleae) procurvam exspectant falcem rastrosque tenaces,
id. ib. 2, 421; cf.:lenta remedia et segnes medicos non exspectant tempora mea,
Curt. 3, 5, 13.—Hence, exspectātus ( expect-), a, um, P. a. (acc. to II.), anxiously expected, longed for, desired, welcome (class.):carus omnibus exspectatusque venies,
Cic. Fam. 16, 7; cf.:venies exspectatus omnibus,
id. ib. 4, 10, 1; Plaut. Most. 2, 2, 11:quibus Hector ab oris exspectate venis?
Verg. A. 2, 282:sensi ego in exspectatis ad amplissimam dignitatem fratribus tuis,
who were expected to arrive at the highest dignities of the state, Cic. de Sen. 19, 68:ubi te exspectatum ejecisset foras,
i. e. whose death is waited, longed for, Ter. Ad. 1, 2, 29 Ruhnk.— Comp.:nimis ille potuit exspectatior venire,
Plaut. Most. 2, 2, 12.— Sup.:adventus suavissimus exspectatissimusque,
Cic. Att. 4, 4 a:litterae,
id. Fam. 10, 5, 1:triumphus,
Hirt. B. G. 8, 51 fin. —In the neutr. absol.:quis non diversa praesentibus contrariaque exspectatis aut speret aut timeat?
Vell. 2, 75, 2:hosti Ante exspectatum positis stat in agmine castris,
before it was expected, Verg. G. 3, 348; so,ante exspectatum,
Ov. M. 4, 790; 8, 5; Sen. Ep. 114:ille ad patrem patriae exspectato revolavit maturius,
than was expected, Vell. 2, 123, 1. -
95 horrendus
horrĕo, ui, ēre, v. n. and a. [for horseo, kindred to Sanscr. hrish, to stand erect, to bristle], to stand on end, stand erect, to bristle.I.Lit. (for the most part only poet.;II.not in Ciceron. prose): in corpore pili, ut arista in spica hordei, horrent,
Varr. L. L. 6, § 49 Müll.; cf.:et setae densis similes hastilibus horrent,
Ov. M. 8, 285:saepe horrere sacros doluit Latona capillos,
Tib. 2, 3, 23:horrentibus per totum corpus villis,
Plin. 8, 40, 61, § 150:horrentes barbae,
Petr. 99:horrentibus scopulis gradum inferre,
Plin. Pan. 81, 1:horrentes rubi,
Verg. G. 3, 315:horrentibus hastis,
id. A. 10, 178:horrebant densis aspera crura pilis,
Ov. F. 2, 348:rigidis setis,
id. M. 13, 846:horret capillis ut marinus asperis Echinus aut currens aper,
Hor. Epod. 5, 27:pervigil ecce draco squamis crepitantibus horrens Sibilat,
Ov. H. 12, 101: densantur campis horrentia tela virorum, Enn. ap. Prisc. p. 866 P. (Ann. v. 288 Vahl.); cf.: hastis longis campus splendet et horret, id. ap. Macr. S. 6, 4 (Sat. v. 15 Vahl.); imitated Verg. A. 11, 602 Serv.; Liv. 44, 41, 6: mare cum horret fluctibus, is ruffled, rough, Att. ap. Non. 422, 33:duris cautibus horrens Caucasus,
Verg. A. 4, 366:silvis horrentia saxa fragosis,
Ov. M. 4, 778. —Transf.A.To move in an unsteady, shaking manner.1.In gen., to shake, tremble (very rare):2.corpus ut impulsae segetes Aquilonibus horret,
Ov. H. 10, 139; cf. horresco.—In partic.a.To shake, shiver with cold, rigere ( poet. and very rare):b.saepe etiam dominae, quamvis horrebis et ipse, Algentis manus est calfacienda sinu,
Ov. A. A. 2, 213:horrenti tunicam non reddere servo,
Juv. 1, 93:sola pruinosis horret facundia pannis,
Petr. 83.—To tremble, shudder, quake with fright; more freq. as a verb. act., with an object, to shudder or be frightened at, to tremble at, be afraid of (the class. signif. of the word, equally freq. in prose and poetry; cf.: exsecror, abominor, aversor, abhorreo, odi, exhorresco).(α).Absol.:(β).totus, Parmeno, Tremo horreoque, postquam aspexi hanc,
Ter. Eun. 1, 2, 4: Ph. Extimuit tum illa? Me. Horret corpus, cor salit, Plaut. Cist. 2, 3, 9:arrectis auribus horrent Quadrupedes monstrique metu turbantur,
Ov. M. 15, 516:scilicet horreres majoraque monstra putares, si mulier vitulum ederet,
Juv. 2, 122.—With acc.:(γ).si qui imbecillius horrent dolorem et reformidant,
Cic. Tusc. 5, 30, 85:deorum (conscientiam) horrere,
id. Fin. 1, 16, 51:judicium et crimen,
id. Verr. 2, 5, 29, § 74; cf.:ingrati animi crimen,
id. Att. 9, 2, A, 2:ipsam victoriam,
id. Fam. 7, 3, 2: Ariovisti crudelitatem, * Caes. B. G. 1, 32, 4:nomen ipsum accusatoris,
Quint. 12, 7, 1:fragilitatis humanae vires,
Plin. Pan. 27, 1:pauperiem,
Hor. S. 2, 5, 9:onus,
id. Ep. 1, 17, 39:iratum mare,
id. Epod. 2, 6:nutum divitis,
id. Ep. 1, 18, 11:strictas secures trepida cervice,
Sil. 6, 695 et saep.:te Negligit aut horret,
Hor. Ep. 1, 7, 64; cf.:quem dives amicus odit et horret,
id. ib. 1, 18, 25:horrent admotas vulnera cruda manus,
Ov. P. 1, 3, 16:aciem ac tela horrere,
Liv. 21, 53, 2; Curt. 7, 8, 4; 9, 2, 33:illam, quam laudibus effert, horrere,
to loathe, Juv. 6, 183. —With an inf. or relat.-clause:(δ).ego vestris armis armatus non horrui in hunc locum progredi,
Cic. Agr. 2, 37, 101:horreo dicere,
Liv. 7, 40, 9:horret animus referre,
id. 2, 37, 6; 28, 29, 4; Lact. 7, 15, 11; 6, 17, 7:dominatio tanto in odio est omnibus, ut quorsus eruptura sit, horreamus,
Cic. Att. 2, 21, 1; 1, 27, 1:quemadmodum accepturi sitis, horreo,
id. Phil. 7, 3, 8.—With ne:c.eo plus horreo, ne illae magis res nos ceperint, quam nos illas,
Liv. 34, 4, 3.—To shudder with amazement, to be astonished, amazed (very rare):B.quae mehercule ego, Crasse, cum tractantur in causis, horrere soleo,
Cic. de Or. 2, 45, 188:animo horrere,
id. Dom. 55, 140:cogitatione,
Curt. 9, 6, 12; cf. horrendus, 2.—To be of a rough or frightful appearance; to look rough, look frightful; to be terrible, dreadful, horrid (rare; mostly poet.):2.possetne uno tempore florere, deinde vicissim horrere terra,
Cic. N. D. 2, 7, 19: quaedam loca frigoribus hiemis intolerabiliter horrent, Col. 1, 4, 9; German. Progn. 2, 158; cf.: nec fera tempestas toto tamen horret in anno. Ov. F. 1, 495:Phoebus,
Stat. Th. 4, 1.—Trop.:A.horrebant saevis omnia verba minis,
Ov. R. Am. 664.—Hence,horrens, entis, P. a. (acc. to I.), bristly, shaggy, rough ( poet. and very rare):B.horrens Arcadius sus,
Lucr. 5, 25:horrentique atrum nemus imminet umbra,
Verg. A. 1, 165:horrentes Marte Latinos,
id. ib. 10, 237:horrensque feris altaribus Esus,
Luc. 1, 445.—hor-rendus, a, um, P. a.1.(Acc. to II. A. 2. b.) Dreadful, terrible, fearful, terrific, horrible (mostly poet. and in post-Aug. prose):2.horrendum et dictu video mirabile monstrum,
Verg. A. 3, 26:truces horrendaeque imagines,
Plin. Pan. 52, 5:silva invia atque horrenda,
Liv. 9, 36, 1:Roma,
Hor. C. 3, 3, 45:rabies,
id. S. 2, 3, 323:diluvies,
id. C. 4, 14, 27:tempestas (with foeda),
Vell. 2, 100, 2:nox,
Ov. F. 6, 140:vox,
Val. Fl. 1, 210; cf.:lex erat horrendi carminis,
Liv. 1, 26, 6:juvenis Parthis horrendus,
Hor. S. 2, 5, 62:pallor utrasque Fecerat horrendas aspectu,
id. ib. 1, 8, 26:res horrenda relatu,
Ov. M. 15, 298:horrendum dictu!
Verg. A. 4, 454.— Neutr. adv.:belua Lernae Horrendum stridens,
Verg. A. 6, 288:arma Horrendum sonuere,
id. ib. 9, 732;12, 700: intonet horrendum,
Juv. 6, 485.— Plur.:horrenda circumsonantibus Alemannis,
Amm. 27, 10, 10.—In a good sense, wonderful, awful, venerable ( poet.):horrenda virgo (Camilla),
Verg. A. 11, 507:horrendae procul secreta Sibyllae,
id. ib. 6, 10:tectum augustum, ingens... Horrendum silvis et religione parentum,
id. ib. 7, 172. — Adv.: horrendē, dreadfully, Vulg. Sap. 6, 5; 17, 3. -
96 horrens
horrĕo, ui, ēre, v. n. and a. [for horseo, kindred to Sanscr. hrish, to stand erect, to bristle], to stand on end, stand erect, to bristle.I.Lit. (for the most part only poet.;II.not in Ciceron. prose): in corpore pili, ut arista in spica hordei, horrent,
Varr. L. L. 6, § 49 Müll.; cf.:et setae densis similes hastilibus horrent,
Ov. M. 8, 285:saepe horrere sacros doluit Latona capillos,
Tib. 2, 3, 23:horrentibus per totum corpus villis,
Plin. 8, 40, 61, § 150:horrentes barbae,
Petr. 99:horrentibus scopulis gradum inferre,
Plin. Pan. 81, 1:horrentes rubi,
Verg. G. 3, 315:horrentibus hastis,
id. A. 10, 178:horrebant densis aspera crura pilis,
Ov. F. 2, 348:rigidis setis,
id. M. 13, 846:horret capillis ut marinus asperis Echinus aut currens aper,
Hor. Epod. 5, 27:pervigil ecce draco squamis crepitantibus horrens Sibilat,
Ov. H. 12, 101: densantur campis horrentia tela virorum, Enn. ap. Prisc. p. 866 P. (Ann. v. 288 Vahl.); cf.: hastis longis campus splendet et horret, id. ap. Macr. S. 6, 4 (Sat. v. 15 Vahl.); imitated Verg. A. 11, 602 Serv.; Liv. 44, 41, 6: mare cum horret fluctibus, is ruffled, rough, Att. ap. Non. 422, 33:duris cautibus horrens Caucasus,
Verg. A. 4, 366:silvis horrentia saxa fragosis,
Ov. M. 4, 778. —Transf.A.To move in an unsteady, shaking manner.1.In gen., to shake, tremble (very rare):2.corpus ut impulsae segetes Aquilonibus horret,
Ov. H. 10, 139; cf. horresco.—In partic.a.To shake, shiver with cold, rigere ( poet. and very rare):b.saepe etiam dominae, quamvis horrebis et ipse, Algentis manus est calfacienda sinu,
Ov. A. A. 2, 213:horrenti tunicam non reddere servo,
Juv. 1, 93:sola pruinosis horret facundia pannis,
Petr. 83.—To tremble, shudder, quake with fright; more freq. as a verb. act., with an object, to shudder or be frightened at, to tremble at, be afraid of (the class. signif. of the word, equally freq. in prose and poetry; cf.: exsecror, abominor, aversor, abhorreo, odi, exhorresco).(α).Absol.:(β).totus, Parmeno, Tremo horreoque, postquam aspexi hanc,
Ter. Eun. 1, 2, 4: Ph. Extimuit tum illa? Me. Horret corpus, cor salit, Plaut. Cist. 2, 3, 9:arrectis auribus horrent Quadrupedes monstrique metu turbantur,
Ov. M. 15, 516:scilicet horreres majoraque monstra putares, si mulier vitulum ederet,
Juv. 2, 122.—With acc.:(γ).si qui imbecillius horrent dolorem et reformidant,
Cic. Tusc. 5, 30, 85:deorum (conscientiam) horrere,
id. Fin. 1, 16, 51:judicium et crimen,
id. Verr. 2, 5, 29, § 74; cf.:ingrati animi crimen,
id. Att. 9, 2, A, 2:ipsam victoriam,
id. Fam. 7, 3, 2: Ariovisti crudelitatem, * Caes. B. G. 1, 32, 4:nomen ipsum accusatoris,
Quint. 12, 7, 1:fragilitatis humanae vires,
Plin. Pan. 27, 1:pauperiem,
Hor. S. 2, 5, 9:onus,
id. Ep. 1, 17, 39:iratum mare,
id. Epod. 2, 6:nutum divitis,
id. Ep. 1, 18, 11:strictas secures trepida cervice,
Sil. 6, 695 et saep.:te Negligit aut horret,
Hor. Ep. 1, 7, 64; cf.:quem dives amicus odit et horret,
id. ib. 1, 18, 25:horrent admotas vulnera cruda manus,
Ov. P. 1, 3, 16:aciem ac tela horrere,
Liv. 21, 53, 2; Curt. 7, 8, 4; 9, 2, 33:illam, quam laudibus effert, horrere,
to loathe, Juv. 6, 183. —With an inf. or relat.-clause:(δ).ego vestris armis armatus non horrui in hunc locum progredi,
Cic. Agr. 2, 37, 101:horreo dicere,
Liv. 7, 40, 9:horret animus referre,
id. 2, 37, 6; 28, 29, 4; Lact. 7, 15, 11; 6, 17, 7:dominatio tanto in odio est omnibus, ut quorsus eruptura sit, horreamus,
Cic. Att. 2, 21, 1; 1, 27, 1:quemadmodum accepturi sitis, horreo,
id. Phil. 7, 3, 8.—With ne:c.eo plus horreo, ne illae magis res nos ceperint, quam nos illas,
Liv. 34, 4, 3.—To shudder with amazement, to be astonished, amazed (very rare):B.quae mehercule ego, Crasse, cum tractantur in causis, horrere soleo,
Cic. de Or. 2, 45, 188:animo horrere,
id. Dom. 55, 140:cogitatione,
Curt. 9, 6, 12; cf. horrendus, 2.—To be of a rough or frightful appearance; to look rough, look frightful; to be terrible, dreadful, horrid (rare; mostly poet.):2.possetne uno tempore florere, deinde vicissim horrere terra,
Cic. N. D. 2, 7, 19: quaedam loca frigoribus hiemis intolerabiliter horrent, Col. 1, 4, 9; German. Progn. 2, 158; cf.: nec fera tempestas toto tamen horret in anno. Ov. F. 1, 495:Phoebus,
Stat. Th. 4, 1.—Trop.:A.horrebant saevis omnia verba minis,
Ov. R. Am. 664.—Hence,horrens, entis, P. a. (acc. to I.), bristly, shaggy, rough ( poet. and very rare):B.horrens Arcadius sus,
Lucr. 5, 25:horrentique atrum nemus imminet umbra,
Verg. A. 1, 165:horrentes Marte Latinos,
id. ib. 10, 237:horrensque feris altaribus Esus,
Luc. 1, 445.—hor-rendus, a, um, P. a.1.(Acc. to II. A. 2. b.) Dreadful, terrible, fearful, terrific, horrible (mostly poet. and in post-Aug. prose):2.horrendum et dictu video mirabile monstrum,
Verg. A. 3, 26:truces horrendaeque imagines,
Plin. Pan. 52, 5:silva invia atque horrenda,
Liv. 9, 36, 1:Roma,
Hor. C. 3, 3, 45:rabies,
id. S. 2, 3, 323:diluvies,
id. C. 4, 14, 27:tempestas (with foeda),
Vell. 2, 100, 2:nox,
Ov. F. 6, 140:vox,
Val. Fl. 1, 210; cf.:lex erat horrendi carminis,
Liv. 1, 26, 6:juvenis Parthis horrendus,
Hor. S. 2, 5, 62:pallor utrasque Fecerat horrendas aspectu,
id. ib. 1, 8, 26:res horrenda relatu,
Ov. M. 15, 298:horrendum dictu!
Verg. A. 4, 454.— Neutr. adv.:belua Lernae Horrendum stridens,
Verg. A. 6, 288:arma Horrendum sonuere,
id. ib. 9, 732;12, 700: intonet horrendum,
Juv. 6, 485.— Plur.:horrenda circumsonantibus Alemannis,
Amm. 27, 10, 10.—In a good sense, wonderful, awful, venerable ( poet.):horrenda virgo (Camilla),
Verg. A. 11, 507:horrendae procul secreta Sibyllae,
id. ib. 6, 10:tectum augustum, ingens... Horrendum silvis et religione parentum,
id. ib. 7, 172. — Adv.: horrendē, dreadfully, Vulg. Sap. 6, 5; 17, 3. -
97 horreo
horrĕo, ui, ēre, v. n. and a. [for horseo, kindred to Sanscr. hrish, to stand erect, to bristle], to stand on end, stand erect, to bristle.I.Lit. (for the most part only poet.;II.not in Ciceron. prose): in corpore pili, ut arista in spica hordei, horrent,
Varr. L. L. 6, § 49 Müll.; cf.:et setae densis similes hastilibus horrent,
Ov. M. 8, 285:saepe horrere sacros doluit Latona capillos,
Tib. 2, 3, 23:horrentibus per totum corpus villis,
Plin. 8, 40, 61, § 150:horrentes barbae,
Petr. 99:horrentibus scopulis gradum inferre,
Plin. Pan. 81, 1:horrentes rubi,
Verg. G. 3, 315:horrentibus hastis,
id. A. 10, 178:horrebant densis aspera crura pilis,
Ov. F. 2, 348:rigidis setis,
id. M. 13, 846:horret capillis ut marinus asperis Echinus aut currens aper,
Hor. Epod. 5, 27:pervigil ecce draco squamis crepitantibus horrens Sibilat,
Ov. H. 12, 101: densantur campis horrentia tela virorum, Enn. ap. Prisc. p. 866 P. (Ann. v. 288 Vahl.); cf.: hastis longis campus splendet et horret, id. ap. Macr. S. 6, 4 (Sat. v. 15 Vahl.); imitated Verg. A. 11, 602 Serv.; Liv. 44, 41, 6: mare cum horret fluctibus, is ruffled, rough, Att. ap. Non. 422, 33:duris cautibus horrens Caucasus,
Verg. A. 4, 366:silvis horrentia saxa fragosis,
Ov. M. 4, 778. —Transf.A.To move in an unsteady, shaking manner.1.In gen., to shake, tremble (very rare):2.corpus ut impulsae segetes Aquilonibus horret,
Ov. H. 10, 139; cf. horresco.—In partic.a.To shake, shiver with cold, rigere ( poet. and very rare):b.saepe etiam dominae, quamvis horrebis et ipse, Algentis manus est calfacienda sinu,
Ov. A. A. 2, 213:horrenti tunicam non reddere servo,
Juv. 1, 93:sola pruinosis horret facundia pannis,
Petr. 83.—To tremble, shudder, quake with fright; more freq. as a verb. act., with an object, to shudder or be frightened at, to tremble at, be afraid of (the class. signif. of the word, equally freq. in prose and poetry; cf.: exsecror, abominor, aversor, abhorreo, odi, exhorresco).(α).Absol.:(β).totus, Parmeno, Tremo horreoque, postquam aspexi hanc,
Ter. Eun. 1, 2, 4: Ph. Extimuit tum illa? Me. Horret corpus, cor salit, Plaut. Cist. 2, 3, 9:arrectis auribus horrent Quadrupedes monstrique metu turbantur,
Ov. M. 15, 516:scilicet horreres majoraque monstra putares, si mulier vitulum ederet,
Juv. 2, 122.—With acc.:(γ).si qui imbecillius horrent dolorem et reformidant,
Cic. Tusc. 5, 30, 85:deorum (conscientiam) horrere,
id. Fin. 1, 16, 51:judicium et crimen,
id. Verr. 2, 5, 29, § 74; cf.:ingrati animi crimen,
id. Att. 9, 2, A, 2:ipsam victoriam,
id. Fam. 7, 3, 2: Ariovisti crudelitatem, * Caes. B. G. 1, 32, 4:nomen ipsum accusatoris,
Quint. 12, 7, 1:fragilitatis humanae vires,
Plin. Pan. 27, 1:pauperiem,
Hor. S. 2, 5, 9:onus,
id. Ep. 1, 17, 39:iratum mare,
id. Epod. 2, 6:nutum divitis,
id. Ep. 1, 18, 11:strictas secures trepida cervice,
Sil. 6, 695 et saep.:te Negligit aut horret,
Hor. Ep. 1, 7, 64; cf.:quem dives amicus odit et horret,
id. ib. 1, 18, 25:horrent admotas vulnera cruda manus,
Ov. P. 1, 3, 16:aciem ac tela horrere,
Liv. 21, 53, 2; Curt. 7, 8, 4; 9, 2, 33:illam, quam laudibus effert, horrere,
to loathe, Juv. 6, 183. —With an inf. or relat.-clause:(δ).ego vestris armis armatus non horrui in hunc locum progredi,
Cic. Agr. 2, 37, 101:horreo dicere,
Liv. 7, 40, 9:horret animus referre,
id. 2, 37, 6; 28, 29, 4; Lact. 7, 15, 11; 6, 17, 7:dominatio tanto in odio est omnibus, ut quorsus eruptura sit, horreamus,
Cic. Att. 2, 21, 1; 1, 27, 1:quemadmodum accepturi sitis, horreo,
id. Phil. 7, 3, 8.—With ne:c.eo plus horreo, ne illae magis res nos ceperint, quam nos illas,
Liv. 34, 4, 3.—To shudder with amazement, to be astonished, amazed (very rare):B.quae mehercule ego, Crasse, cum tractantur in causis, horrere soleo,
Cic. de Or. 2, 45, 188:animo horrere,
id. Dom. 55, 140:cogitatione,
Curt. 9, 6, 12; cf. horrendus, 2.—To be of a rough or frightful appearance; to look rough, look frightful; to be terrible, dreadful, horrid (rare; mostly poet.):2.possetne uno tempore florere, deinde vicissim horrere terra,
Cic. N. D. 2, 7, 19: quaedam loca frigoribus hiemis intolerabiliter horrent, Col. 1, 4, 9; German. Progn. 2, 158; cf.: nec fera tempestas toto tamen horret in anno. Ov. F. 1, 495:Phoebus,
Stat. Th. 4, 1.—Trop.:A.horrebant saevis omnia verba minis,
Ov. R. Am. 664.—Hence,horrens, entis, P. a. (acc. to I.), bristly, shaggy, rough ( poet. and very rare):B.horrens Arcadius sus,
Lucr. 5, 25:horrentique atrum nemus imminet umbra,
Verg. A. 1, 165:horrentes Marte Latinos,
id. ib. 10, 237:horrensque feris altaribus Esus,
Luc. 1, 445.—hor-rendus, a, um, P. a.1.(Acc. to II. A. 2. b.) Dreadful, terrible, fearful, terrific, horrible (mostly poet. and in post-Aug. prose):2.horrendum et dictu video mirabile monstrum,
Verg. A. 3, 26:truces horrendaeque imagines,
Plin. Pan. 52, 5:silva invia atque horrenda,
Liv. 9, 36, 1:Roma,
Hor. C. 3, 3, 45:rabies,
id. S. 2, 3, 323:diluvies,
id. C. 4, 14, 27:tempestas (with foeda),
Vell. 2, 100, 2:nox,
Ov. F. 6, 140:vox,
Val. Fl. 1, 210; cf.:lex erat horrendi carminis,
Liv. 1, 26, 6:juvenis Parthis horrendus,
Hor. S. 2, 5, 62:pallor utrasque Fecerat horrendas aspectu,
id. ib. 1, 8, 26:res horrenda relatu,
Ov. M. 15, 298:horrendum dictu!
Verg. A. 4, 454.— Neutr. adv.:belua Lernae Horrendum stridens,
Verg. A. 6, 288:arma Horrendum sonuere,
id. ib. 9, 732;12, 700: intonet horrendum,
Juv. 6, 485.— Plur.:horrenda circumsonantibus Alemannis,
Amm. 27, 10, 10.—In a good sense, wonderful, awful, venerable ( poet.):horrenda virgo (Camilla),
Verg. A. 11, 507:horrendae procul secreta Sibyllae,
id. ib. 6, 10:tectum augustum, ingens... Horrendum silvis et religione parentum,
id. ib. 7, 172. — Adv.: horrendē, dreadfully, Vulg. Sap. 6, 5; 17, 3. -
98 perblandus
per-blandus, a, um, adj., very courteous or charming, very engaging, very bland:successor,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3:oratio,
Liv. 23, 10, 1:adulatio,
Juvenc. 1, 705.— Adv.: perblandē, very winningly:aliquem salutare,
Macr. S. 1, 2, 16. -
99 percopiosus
per-cōpĭōsus, a, um, adj., very abundantly supplied;hence,
very rich in expression, very copious, Plin. Ep. 9, 31, 1; Sid. Ep. 1, 1.— Adv.: percōpĭōsē, very copiously, Sid. Ep. 4, 7 fin. -
100 perfacilis
per-făcĭlis, e, adj.I.Very easy (class.):II.perfacilis et expedita defensio,
Cic. Fin. 3, 11, 36 Madv. N. cr.:disciplina cognitu perfacilis,
id. Tusc. 4, 3, 6; id. Leg. 2, 7, 17:perfacile factu esse conata perficere,
Caes. B. G. 1, 3.—In partic., very courteous (class.):A. 1.perfacilis in audiendo,
Cic. de Or. 1, 20, 93.—Hence, adv., in two forms: perfacile (class.) and ‡ perfacul.Very easily (class.):2.perfacile hunc hominem de medio tolli posse,
Cic. Rosc. Am. 7, 20:sese tueri,
id. Verr. 2, 5, 4, § 8:apparere,
id. Fin. 2, 33, 209.—Very willingly (ante-class.): perfacile patior, Att. ap. Non. 5, 40 (Trag. Rel. v. 9 Rib.); Plaut. Most. 3, 1, 93.—B.perfăcŭl antiqui et per se facul dicebant, quod nunc facile dicimus, Fest. p. 214 Müll.; cf. Paul. ex Fest. p. 215 Müll.
См. также в других словарях:
very — very, much 1. The uses of very and much as intensifying adverbs are for the most part complementary. Very qualifies adjectives and adverbs (very large / very slowly), whereas much qualifies past participles that are used as adjectives (a much… … Modern English usage
Very — Ver y, a. [Compar. {Verier}; superl. {Veriest}.] [OE. verai, verray, OF. verai, vrai, F. vrai, (assumed) LL. veracus, for L. verax true, veracious, fr. verus true; akin to OHG. & OS. w[=a]r, G. wahr, D. waar; perhaps originally, that is or exists … The Collaborative International Dictionary of English
Very — Véry Véry Pays France … Wikipédia en Français
Very — may refer to: * Very, an English adverb, expression of comparative degree. *Very (album) by the Pet Shop Boys *Very (lunar crater) *Very (crater on Mars)People with the surname Very: *Jones Very, poet *Frank Washington Very, astronomer … Wikipedia
Very — Студийный альбом Pet Shop Boys … Википедия
very — [ver′ē] adj. [ME verai, true < OFr < VL * veraius < L verus, true < IE * weros, true < base * wer , to be friendly, true > Ger wahr, true, OE wær, a compact] 1. in the fullest sense; complete; absolute [the very opposite of the… … English World dictionary
Very — Ver y, adv. In a high degree; to no small extent; exceedingly; excessively; extremely; as, a very great mountain; a very bright sum; a very cold day; the river flows very rapidly; he was very much hurt. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Very — puede hacer referencia a: Very, cráter del planeta Marte. Very, cráter de La Luna. Frank Very, astrónomo norteamericano (1852 1927). Very (álbum), un álbum de 1993 de Pet Shop Boys. Esta página de desambiguación cataloga artículos relacionados… … Wikipedia Español
very — [adj] real, exact actual, appropriate, authentic, bare, bona fide, correct, especial, express, genuine, ideal, identical, indubitable, mere, model, perfect, plain, precise, pure, right, same, selfsame, sheer, simple, special, sure enough, true,… … New thesaurus
Véry — País … Wikipedia Español
very — ► ADVERB 1) in a high degree. 2) (with superlative or own) without qualification: the very best quality. ► ADJECTIVE 1) actual; precise. 2) emphasizing an extreme point in time or space. 3) with no addition; mere … English terms dictionary
