Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

statim+a+funere

  • 1 funus

    fūnus, ĕris, n. [Sanscr. dhū-mas, smoke; v. fumus], a funeral procession, funeral rites, burial, funeral, usually with reference to the burning of the body; cf.: funus est jam ardens cadaver; quod dum portatur, exsequias dicimus; crematum, reliquias;

    conditum jam, sepulcrum,

    Serv. ad Verg. A. 2, 539 (freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    funus, quo amici conveniunt ad exsequias cohonestandas,

    Cic. Quint. 15, 50; cf.:

    mater exsequias illius funeris prosecuta,

    id. Clu. 71, 201:

    funus innumeris exsequiis celebratum,

    Plin. 10, 43, 60, § 122:

    mercedem funeris ac sepulturae constituere,

    Cic. Verr. 2, 5, 51, § 134:

    maeror funeris,

    id. Lael. 3, 11:

    cui acerbissimum funus ducitur,

    id. Quint. 15, 50; cf.:

    funus triumphali portā ducendum,

    Suet. Aug. 100:

    facere filio,

    Cic. Clu. 9, 28:

    celebrare,

    Liv. 8, 10, 10:

    ornare,

    Cic. Rep. 6, 2; Suet. Aug. 100:

    paterno funeri omnia justa solvere,

    Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    funeri operam dare,

    id. Att. 15, 1, B, 1:

    venire in funus,

    id. ib.: pro ea copia quae Athenis erat, funus ei (Marcello) satis amplum faciendum curavi, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:

    funus militare alicui facere,

    Liv. 3, 43, 7; cf.:

    prodire (alicui) in funus,

    Ter. And. 1, 1, 88; Varr. R. R. 1, 69, 2:

    funere efferri,

    Cic. de Or. 2, 55, 225; Suet. Ner. 9; 30; 33:

    praetereunte funere,

    id. Tib. 57:

    corpus crematum publico funere,

    id. ib. 75:

    nec te in tua funera mater Produxi (= funus tuum duxi),

    Verg. A. 9, 486:

    funus imagines Ducant triumphales tuum,

    i. e. be borne at the head of the procession, Hor. Epod. 8, 11:

    sub ipsum funus,

    id. C. 2, 18, 18:

    statim a funere,

    Suet. Caes. 85.—Comically: fecisti funus med absente prandio: Cur ausu's facere, quoi ego adaeque heres eram? have buried, i. e. devoured it, Plaut. Men. 3, 2, 27.—In plur.:

    funera agitant, exsequia ititant,

    Naev. 3, 9: nemo me lacrumis decoret, nec funera fletu Faxit, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 15, 34, and de Sen. 20, 73 (Epigr. 3, p. 162 Vahl.);

    poetically imitated by Cicero: linquamus amicis Maerorem, ut celebrent funera cum gemitu, Cic. poët. Tusc. 1, 49, 117: cum senatus auctoritatem suam in virorum fortium funeribus ornamentisque ostenderit,

    id. Phil. 9, 7, 16:

    edictum, quod de funeribus habeant (aediles curules),

    id. ib. §

    17: tristia,

    Hor. Ep. 2, 2, 74:

    tria si concurrant foro,

    id. S. 1, 6, 43:

    justa reddere alicui,

    Plin. 10, 2, 2, § 4; Sil. 2, 184.—
    B.
    Transf.
    1.
    A dead body, corpse, =cadaver ( poet.):

    haeccine parva meum funus arena teget?

    Prop. 1, 17, 8:

    lacerum,

    Verg. A. 9, 491.—In plur., of a corpse, Val. Fl. 3, 298:

    mixta senum ac juvenum densentur funera,

    Hor. C. 1, 28, 19; of the manes of the departed:

    cum semel infernas intrarunt funera leges,

    Prop. 4 (5), 11, 3.—
    2.
    Death, esp. violent death, murder (mostly poet.):

    maturo propior... funeri,

    Hor. C. 3, 15, 4:

    vicinum funus ut aegros Exanimat,

    id. S. 1, 4, 126:

    exstinctum Nymphae crudeli funere Daphnin Flebant,

    Verg. E. 5, 20:

    (quos) Abstulit atra dies, et funere mersit acerbo,

    id. A. 6, 429:

    qui patrios foedasti funere vultus,

    with murder, id. ib. 2, 539.—Freq. in plur.:

    quae funera Turnus Ediderit,

    Verg. A. 9, 526; cf. id. ib. 10, 602; Hor. C. 1, 15, 10; 4, 14, 49; once in Cic., acc. to Nonius: ut vix hominum acerbis funeribus satietur, Cic. Fragm. ap. Non. 300, 26 (id. Rep. 2, 41 Mos.).—
    II.
    Trop., destruction, ruin, fall (rare but class.):

    vir summā eloquentiā dixit graviter, casum illum meum funus esse rei publicae, sed funus justum et indictum,

    Cic. Prov. Cons. 19, 45:

    dum Capitolio Regina (Cleopatra) dementes ruinas Funus et imperio parabat,

    Hor. C. 1, 37, 8. —In plur.:

    sub lacrimosa Trojae Funera,

    Hor. C. 1, 8, 15:

    pro dira pudoris funera,

    Luc. 4, 231.—Also concr. of persons plotting destruction:

    Gabinium et Pisonem, duo rei publicae portenta ac paene funera,

    Cic. Prov. Cons. 1, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > funus

  • 2 funus

    fūnus, eris, n. (viell. zu gotisch gaunon, Klagelieder singen, klagen), die feierliche Beerdigung, Bestattung einer Leiche, das Leichenbegängnis, die Leiche (während exsequiae u. pompa ihre feierliche Begleitung, die Leichenfeier, u. zwar exsequiae durch Verwandte und Freunde, pompa durch Ahnenbilder u.a. Prunk): I) eig. u. meton.: A) eig.: funus, quo amici conveniunt ad exsequias cohonestandas, Cic.: habebat funus et exsequias quales meruit, Val. Max.: funus adiutare, bei der L. mit helfen, Ter.: funus indicere, Cic.: f. alci facere, Cic.: funus alci instaurare Verg.: paterno funeri omnia iusta solvere, Cic.: alci f. ducere, halten, besorgen, Cic.: in funus venire, zur L. kommen, Cic.: in funus prodire, mit zur L. gehen, Ter. Andr. 115 u. Cic.: so auch funus celebrare, Liv.: funera non potui comitare (= comitari), Ov.: funere efferre, efferri, funus effertur, s. 1. ef-fero: efferri sine ulla funeris pompa, Nep.: funus procedit (setzt sich in Bewegung), Ter.: funus alcis videre, jmds L. sehen = jmds. Tod erleben, Nep. – funus (alcis) ornare, Suet.: funus alcis ducere, die L. anführen (v. den Ahnenbildern), Hor.: statim a funere, Suet. – Plur., virorum fortium funera, Cic.: iustis funeribus confectis, Caes.: Plur. auch poet. v. der Bestattung eines einzelnen, Sil. 2, 184. – B) meton. (poet.): 1) die Leiche, der Leichnam, meum, Prop.: lacerum, Verg., Plur. poet. v. einer Leiche, Val. Flacc. 3, 298. – übtr., v. den Schatten, Manen der Abgeschiedenen, Prop. 4, 11, 3. – 2) der Tod, u. insbes. der gewaltsame, der Mord, crudeli funere exstinctus, Verg.: sub ipsum funus, schon dem Tode nahe, Hor. – foedasti funere vultus, Verg.: edere funera, morden, Verg. – II) übtr., der Untergang, das Verderben, der Tod, rei publicae, Cic.: funus imperio parabat, Hor. – meton. für die den Untergang bereitende Person, v. Gabinius u. Piso, paene funera rei publicae, der Untergang, die Zerstörer, Cic.

    lateinisch-deutsches > funus

  • 3 funus

    fūnus, eris, n. (viell. zu gotisch gaunon, Klagelieder singen, klagen), die feierliche Beerdigung, Bestattung einer Leiche, das Leichenbegängnis, die Leiche (während exsequiae u. pompa ihre feierliche Begleitung, die Leichenfeier, u. zwar exsequiae durch Verwandte und Freunde, pompa durch Ahnenbilder u.a. Prunk): I) eig. u. meton.: A) eig.: funus, quo amici conveniunt ad exsequias cohonestandas, Cic.: habebat funus et exsequias quales meruit, Val. Max.: funus adiutare, bei der L. mit helfen, Ter.: funus indicere, Cic.: f. alci facere, Cic.: funus alci instaurare Verg.: paterno funeri omnia iusta solvere, Cic.: alci f. ducere, halten, besorgen, Cic.: in funus venire, zur L. kommen, Cic.: in funus prodire, mit zur L. gehen, Ter. Andr. 115 u. Cic.: so auch funus celebrare, Liv.: funera non potui comitare (= comitari), Ov.: funere efferre, efferri, funus effertur, s. effero: efferri sine ulla funeris pompa, Nep.: funus procedit (setzt sich in Bewegung), Ter.: funus alcis videre, jmds L. sehen = jmds. Tod erleben, Nep. – funus (alcis) ornare, Suet.: funus alcis ducere, die L. anführen (v. den Ahnenbildern), Hor.: statim a funere, Suet. – Plur., virorum fortium funera, Cic.: iustis funeribus confectis, Caes.: Plur. auch poet. v. der Bestattung eines einzelnen, Sil. 2, 184. – B) meton. (poet.): 1) die Leiche, der Leichnam, meum, Prop.: lacerum, Verg., Plur. poet.
    ————
    v. einer Leiche, Val. Flacc. 3, 298. – übtr., v. den Schatten, Manen der Abgeschiedenen, Prop. 4, 11, 3. – 2) der Tod, u. insbes. der gewaltsame, der Mord, crudeli funere exstinctus, Verg.: sub ipsum funus, schon dem Tode nahe, Hor. – foedasti funere vultus, Verg.: edere funera, morden, Verg. – II) übtr., der Untergang, das Verderben, der Tod, rei publicae, Cic.: funus imperio parabat, Hor. – meton. für die den Untergang bereitende Person, v. Gabinius u. Piso, paene funera rei publicae, der Untergang, die Zerstörer, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > funus

  • 4 ab

    ăb, ā, abs, prep. with abl. This IndoEuropean particle (Sanscr. apa or ava, Etr. av, Gr. upo, Goth. af, Old Germ. aba, New Germ. ab, Engl. of, off) has in Latin the following forms: ap, af, ab (av), au-, a, a; aps, abs, as-. The existence of the oldest form, ap, is proved by the oldest and best MSS. analogous to the prep. apud, the Sanscr. api, and Gr. epi, and by the weakened form af, which, by the rule of historical grammar and the nature of the Latin letter f, can be derived only from ap, not from ab. The form af, weakened from ap, also very soon became obsolete. There are but five examples of it in inscriptions, at the end of the sixth and in the course of the seventh century B. C., viz.:

    AF VOBEIS,

    Inscr. Orell. 3114;

    AF MVRO,

    ib. 6601;

    AF CAPVA,

    ib. 3308;

    AF SOLO,

    ib. 589;

    AF LYCO,

    ib. 3036 ( afuolunt =avolant, Paul. ex Fest. p. 26 Mull., is only a conjecture). In the time of Cicero this form was regarded as archaic, and only here and there used in account-books; v. Cic. Or. 47, 158 (where the correct reading is af, not abs or ab), and cf. Ritschl, Monum. Epigr. p. 7 sq.—The second form of this preposition, changed from ap, was ab, which has become the principal form and the one most generally used through all periods—and indeed the only oue used before all vowels and h; here and there also before some consonants, particularly l, n, r, and s; rarely before c, j, d, t; and almost never before the labials p, b, f, v, or before m, such examples as ab Massiliensibus, Caes. B. C. 1, 35, being of the most rare occurrence.—By changing the b of ab through v into u, the form au originated, which was in use only in the two compounds aufero and aufugio for abfero, ab-fugio; aufuisse for afuisse, in Cod. Medic. of Tac. A. 12, 17, is altogether unusual. Finally, by dropping the b of ab, and lengthening the a, ab was changed into a, which form, together with ab, predominated through all periods of the Latin language, and took its place before all consonants in the later years of Cicero, and after him almoet exclusively.—By dropping the b without lengthening the a, ab occurs in the form a- in the two compounds a-bio and a-perio, q. v.—On the other hand, instead of reducing ap to a and a, a strengthened collateral form, aps, was made by adding to ap the letter s (also used in particles, as in ex, mox, vix). From the first, aps was used only before the letters c, q, t, and was very soon changed into abs (as ap into ab):

    abs chorago,

    Plaut. Pers. 1, 3, 79 (159 Ritschl):

    abs quivis,

    Ter. Ad. 2, 3, 1:

    abs terra,

    Cato, R. R. 51;

    and in compounds: aps-cessero,

    Plaut. Trin. 3, 1, 24 (625 R.); id. ib. 3, 2, 84 (710 R): abs-condo, abs-que, abs-tineo, etc. The use of abs was confined almost exclusively to the combination abs te during the whole ante-classic period, and with Cicero till about the year 700 A. U. C. (=B. C. 54). After that time Cicero evidently hesitates between abs te and a te, but during the last five or six years of his life a te became predominant in all his writings, even in his letters; consequently abs te appears but rarely in later authors, as in Liv. 10, 19, 8; 26, 15, 12;

    and who, perhaps, also used abs conscendentibus,

    id. 28, 37, 2; v. Drakenb. ad. h. l. (Weissenb. ab).—Finally abs, in consequence of the following p, lost its b, and became ds- in the three compounds aspello, as-porto, and as-pernor (for asspernor); v. these words.—The late Lat. verb abbrevio may stand for adbrevio, the d of ad being assimilated to the following b.The fundamental signification of ab is departure from some fixed point (opp. to ad. which denotes motion to a point).
    I.
    In space, and,
    II.
    Fig., in time and other relations, in which the idea of departure from some point, as from source and origin, is included; Engl. from, away from, out of; down from; since, after; by, at, in, on, etc.
    I.
    Lit., in space: ab classe ad urbem tendunt, Att. ap. Non. 495, 22 (Trag. Rel. p. 177 Rib.):

    Caesar maturat ab urbe proficisci,

    Caes. B. G. 1, 7:

    fuga ab urbe turpissima,

    Cic. Att. 7, 21:

    ducite ab urbe domum, ducite Daphnim,

    Verg. E. 8, 68. Cicero himself gives the difference between ab and ex thus: si qui mihi praesto fuerit cum armatis hominibus extra meum fundum et me introire prohibuerit, non ex eo, sed ab ( from, away from) eo loco me dejecerit....Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde, qui cum Graccho fucrunt? Ex Capitolio, etc., Cic. Caecin. 30, 87; cf. Diom. p. 408 P., and a similar distinction between ad and in under ad.—Ellipt.: Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92. —Often joined with usque:

    illam (mulierem) usque a mari supero Romam proficisci,

    all the way from, Cic. Clu. 68, 192; v. usque, I.—And with ad, to denote the space passed over: siderum genus ab ortu ad occasum commeant, from... to, Cic. N. D. 2, 19 init.; cf. ab... in:

    venti a laevo latere in dextrum, ut sol, ambiunt,

    Plin. 2, 47, 48, § 128.
    b.
    Sometimes with names of cities and small islands, or with domus (instead of the usual abl.), partie., in militnry and nautieal language, to denote the marching of soldiers, the setting out of a flcet, or the departure of the inhabitants from some place:

    oppidum ab Aenea fugiente a Troja conditum,

    Cic. Verr. 2, 4, 33:

    quemadmodum (Caesar) a Gergovia discederet,

    Caes. B. G. 7, 43 fin.; so id. ib. 7, 80 fin.; Sall. J. 61; 82; 91; Liv. 2, 33, 6 al.; cf.:

    ab Arimino M. Antonium cum cohortibus quinque Arretium mittit,

    Caes. B. C. 1, 11 fin.; and:

    protinus a Corfinio in Siciliam miserat,

    id. ib. 1, 25, 2:

    profecti a domo,

    Liv. 40, 33, 2;

    of setting sail: cum exercitus vestri numquam a Brundisio nisi hieme summa transmiserint,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 32; so id. Fam. 15, 3, 2; Caes. B. C. 3, 23; 3, 24 fin.:

    classe qua advecti ab domo fuerant,

    Liv. 8, 22, 6;

    of citizens: interim ab Roma legatos venisse nuntiatum est,

    Liv. 21, 9, 3; cf.:

    legati ab Orico ad M. Valerium praetorem venerunt,

    id. 24, 40, 2.
    c.
    Sometimes with names of persons or with pronouns: pestem abige a me, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 50 Vahl.):

    Quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia veniat,

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; cf.:

    libertus a Fuflis cum litteris ad Hermippum venit,

    Cic. Fl. 20, 47:

    Nigidium a Domitio Capuam venisse,

    id. Att. 7, 24:

    cum a vobis discessero,

    id. Sen. 22:

    multa merces tibi defluat ab Jove Neptunoque,

    Hor. C. 1, 28, 29 al. So often of a person instead of his house, lodging, etc.: videat forte hic te a patre aliquis exiens, from the father, i. e. from his house, Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    so a fratre,

    id. Phorm. 5, 1, 5:

    a Pontio,

    Cic. Att. 5, 3 fin.:

    ab ea,

    Ter. And. 1, 3, 21; and so often: a me, a nobis, a se, etc., from my, our, his house, etc., Plaut. Stich. 5, 1, 7; Ter. Heaut. 3, 2, 50; Cic. Att. 4, 9, 1 al.
    B.
    Transf., without the idea of motion. To designate separation or distance, with the verbs abesse, distare, etc., and with the particles longe, procul, prope, etc.
    1.
    Of separation:

    ego te afuisse tam diu a nobis dolui,

    Cic. Fam. 2, 1, 2:

    abesse a domo paulisper maluit,

    id. Verr. 2, 4, 18, § 39:

    tum Brutus ab Roma aberat,

    Sall. C. 40, 5:

    absint lacerti ab stabulis,

    Verg. G. 4, 14.—
    2.
    Of distance:

    quot milia fundus suus abesset ab urbe,

    Cic. Caecin. 10, 28; cf.:

    nos in castra properabamus, quae aberant bidui,

    id. Att. 5, 16 fin.; and:

    hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,

    Caes. B. G. 1, 43, 1:

    terrae ab hujusce terrae, quam nos incolimus, continuatione distantes,

    Cic. N. D. 2, 66, 164:

    non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant,

    Caes. B. C. 1, 82, 3; cf. id. lb. 1, 3, 103.—With adverbs: annos multos longinque ab domo bellum gerentes, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 103 Vahl.):

    cum domus patris a foro longe abesset,

    Cic. Cael. 7, 18 fin.; cf.:

    qui fontes a quibusdam praesidiis aberant longius,

    Caes. B. C. 3, 49, 5:

    quae procul erant a conspectu imperii,

    Cic. Agr. 2, 32, 87; cf.:

    procul a castris hostes in collibus constiterunt,

    Caes. B. G. 5, 17, 1; and:

    tu procul a patria Alpinas nives vides,

    Verg. E. 10, 46 (procul often also with simple abl.;

    v. procul): cum esset in Italia bellum tam prope a Sicilia, tamen in Sicilia non fuit,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6; cf.:

    tu apud socrum tuam prope a meis aedibus sedebas,

    id. Pis. 11, 26; and:

    tam prope ab domo detineri,

    id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So in Caesar and Livy, with numerals to designate the measure of the distance:

    onerariae naves, quae ex eo loco ab milibus passuum octo vento tenebatur,

    eight miles distant, Caes. B. G. 4, 22, 4; and without mentioning the terminus a quo: ad castra contenderunt, et ab milibus passunm minus duobus castra posuerunt, less than two miles off or distant, id. ib. 2, 7, 3; so id. ib. 2, 5, 32; 6, 7, 3; id. B. C. 1, 65; Liv. 38, 20, 2 (for which:

    duo milia fere et quingentos passus ab hoste posuerunt castra,

    id. 37, 38, 5). —
    3.
    To denote the side or direction from which an object is viewed in its local relations,=a parte, at, on, in: utrum hacin feriam an ab laeva latus? Enn. ap. Plaut. Cist. 3, 10 (Trag. v. 38 Vahl.); cf.:

    picus et cornix ab laeva, corvos, parra ab dextera consuadent,

    Plaut. As. 2, 1, 12: clamore ab ea parte audito. on this side, Caes. B. G. 3, 26, 4: Gallia Celtica attingit ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, id. ib. 1, 1, 5:

    pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt,

    on the Italian side, Liv. 21, 35, 11:

    non eadem diligentia ab decumuna porta castra munita,

    at the main entrance, Caes. B. G. 3, 25 fin.:

    erat a septentrionibus collis,

    on the north, id. ib. 7, 83, 2; so, ab oriente, a meridie, ab occasu; a fronte, a latere, a tergo, etc. (v. these words).
    II.
    Fig.
    A.
    In time.
    1.
    From a [p. 3] point of time, without reference to the period subsequently elapsed. After:

    Exul ab octava Marius bibit,

    Juv. 1,40:

    mulieres jam ab re divin[adot ] adparebunt domi,

    immediately after the sucrifice, Plaut. Poen. 3, 3, 4:

    Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    ab hac contione legati missi sunt,

    immediately after, Liv. 24, 22, 6; cf. id. 28, 33, 1; 40, 47, 8; 40, 49, 1 al.:

    ab eo magistratu,

    after this office, Sall. J. 63, 5:

    a summa spe novissima exspectabat,

    after the greatest hope, Tac. A. 6, 50 fin. —Strengthened by the adverbs primum, confestim, statim, protinus, or the adj. recens, immediately after, soon after:

    ut primum a tuo digressu Romam veni,

    Cic. Att. 1, 5, 4; so Suet. Tib. 68:

    confestim a proelio expugnatis hostium castris,

    Liv. 30, 36, 1:

    statim a funere,

    Suet. Caes. 85;

    and followed by statim: ab itinere statim,

    id. ib. 60:

    protinus ab adoptione,

    Vell. 2, 104, 3:

    Homerus qui recens ab illorum actate fuit,

    soon after their time, Cic. N. D. 3, 5; so Varr. R. R. 2, 8, 2; Verg. A. 6, 450 al. (v. also primum, confestim, etc.).—

    Sometimes with the name of a person or place, instead of an action: ibi mihi tuae litterae binae redditae sunt tertio abs te die,

    i. e. after their departure from you, Cic. Att. 5, 3, 1: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine Nov[adot ], i. e. after leaving (=postquam a Carthagine profecti sunt), Liv. 21, 38, 1:

    secundo Punico (bello) Scipionis classis XL. die a securi navigavit,

    i. e. after its having been built, Plin. 16, 39, 74, § 192. —Hence the poct. expression: ab his, after this (cf. ek toutôn), i. e. after these words, hereupon, Ov. M. 3, 273; 4, 329; 8, 612; 9, 764.
    2.
    With reference to a subsequent period. From, since, after:

    ab hora tertia bibebatur,

    from the third hour, Cic. Phil. 2, 41:

    infinito ex tempore, non ut antea, ab Sulla et Pompeio consulibus,

    since the consulship of, id. Agr. 2, 21, 56:

    vixit ab omni aeternitate,

    from all eternity, id. Div. 1, 51, 115:

    cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctissime,

    Nep. Att. 5, 3:

    in Lycia semper a terrae motu XL. dies serenos esse,

    after an earthquake, Plin. 2, 96, 98, § 211 al.:

    centesima lux est haec ab interitu P. Clodii,

    since the death of, Cic. Mil. 35, 98; cf.:

    cujus a morte quintus hic et tricesimus annus est,

    id. Sen. 6, 19; and:

    ab incenso Capitolio illum esse vigesumiun annum,

    since, Sall. C. 47, 2:

    diebus triginta, a qua die materia caesa est,

    Caes. B. C. 1, 36.—Sometimes joined with usque and inde:

    quod augures omnes usque ab Romulo decreverunt,

    since the time of, Cic. Vat. 8, 20:

    jam inde ab infelici pugna ceciderant animi,

    from the very beginning of, Liv. 2, 65 fin. —Hence the adverbial expressions ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first; v. initium, principium, primus. Likewise ab integro, anew, afresh; v. integer.—Ab... ad, from (a time)... to:

    ab hora octava ad vesperum secreto collocuti sumus,

    Cic. Att. 7, 8, 4; cf.:

    cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit,

    Caes. B. G. 1, 26, 2; and:

    a quo tempore ad vos consules anni sunt septingenti octoginta unus,

    Vell. 1, 8, 4; and so in Plautus strengthened by usque:

    pugnata pugnast usque a mane ad vesperum,

    from morning to evening, Plaut. Am. 1, 1, 97; id. Most. 3, 1, 3; 3, 2, 80.—Rarely ab... in: Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie, from... till late in the day, Liv. 27, 2, 9; so Col. 2, 10, 17; Plin. 2, 31, 31, § 99; 2, 103, 106, § 229; 4, 12, 26, § 89.
    b.
    Particularly with nouns denoting a time of life:

    qui homo cum animo inde ab ineunte aetate depugnat suo,

    from an early age, from early youth, Plaut. Trin. 2, 2, 24; so Cic. Off. 2, 13, 44 al.:

    mihi magna cum co jam inde a pueritia fuit semper famillaritas,

    Ter. Heaut. 1, 2, 9; so,

    a pueritia,

    Cic. Tusc. 2, 11, 27 fin.; id. Fam. 5, 8, 4:

    jam inde ab adulescentia,

    Ter. Ad. 1, 1, 16:

    ab adulescentia,

    Cic. Rep. 2, 1:

    jam a prima adulescentia,

    id. Fam. 1, 9, 23:

    ab ineunte adulescentia,

    id. ib. 13, 21, 1; cf.

    followed by ad: usque ad hanc aetatem ab incunte adulescentia,

    Plaut. Trin. 2, 2, 20:

    a primis temporibus aetatis,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    a teneris unguiculis,

    from childhood, id. ib. 1, 6, 2:

    usque a toga pura,

    id. Att. 7, 8, 5:

    jam inde ab incunabulis,

    Liv. 4, 36, 5:

    a prima lanugine,

    Suet. Oth. 12:

    viridi ab aevo,

    Ov. Tr. 4, 10, 17 al.;

    rarely of animals: ab infantia,

    Plin. 10, 63, 83, § 182.—Instead of the nom. abstr. very often (like the Greek ek paioôn, etc.) with concrete substantives: a pucro, ab adulescente, a parvis, etc., from childhood, etc.:

    qui olim a puero parvulo mihi paedagogus fuerat,

    Plaut. Merc. 1, 1, 90; so,

    a pausillo puero,

    id. Stich. 1, 3, 21:

    a puero,

    Cic. Ac. 2, 36, 115; id. Fam. 13, 16, 4 (twice) al.:

    a pueris,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. de Or. 1, 1, 2 al.:

    ab adulescente,

    id. Quint. 3, 12:

    ab infante,

    Col. 1, 8, 2:

    a parva virgine,

    Cat. 66, 26 al. —Likewise and in the same sense with adject.: a parvo, from a little child, or childhood, Liv. 1, 39, 6 fin.; cf.:

    a parvis,

    Ter. And. 3, 3, 7; Cic. Leg. 2, 4, 9:

    a parvulo,

    Ter. And. 1, 1, 8; id. Ad. 1, 1, 23; cf.:

    ab parvulis,

    Caes. B. G. 6, 21, 3:

    ab tenero,

    Col. 5, 6, 20;

    and rarely of animals: (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,

    Varr. R. R. 2, 1, 13.
    B.
    In other relations in which the idea of going forth, proceeding, from something is included.
    1.
    In gen. to denote departure, separation, deterring, avoiding, intermitting, etc., or distance, difference, etc., of inanimate or abstract things. From: jus atque aecum se a malis spernit procul, Enn. ap. Non. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    suspitionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42:

    qui discessum animi a corpore putent esse mortem,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18:

    hic ab artificio suo non recessit,

    id. ib. 1, 10, 20 al.:

    quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas,

    Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    condicionem quam ab te peto,

    id. ib. 2, 4, 87; cf.:

    mercedem gloriae flagitas ab iis, quorum, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 15, 34:

    si quid ab illo acceperis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 90:

    quae (i. e. antiquitas) quo propius aberat ab ortu et divina progenie,

    Cic. Tusc. 1, 12, 26:

    ab defensione desistere,

    Caes. B. C. 2, 12, 4:

    ne quod tempus ab opere intermitteretur,

    id. B. G. 7, 24, 2:

    ut homines adulescentis a dicendi studio deterream,

    Cic. de Or. 1, 25, 117, etc.—Of distance (in order, rank, mind, or feeling):

    qui quartus ab Arcesila fuit,

    the fourth in succession from, Cic. Ac. 1, 12, 46:

    tu nunc eris alter ab illo,

    next after him, Verg. E. 5, 49; cf.:

    Aiax, heros ab Achille secundus,

    next in rank to, Hor. S. 2, 3, 193:

    quid hoc ab illo differt,

    from, Cic. Caecin. 14, 39; cf.:

    hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum,

    id. Off. 2, 4, 15; and:

    discrepare ab aequitate sapientiam,

    id. Rep. 3, 9 fin. (v. the verbs differo, disto, discrepo, dissideo, dissentio, etc.):

    quae non aliena esse ducerem a dignitate,

    Cic. Fam. 4, 7:

    alieno a te animo fuit,

    id. Deiot. 9, 24 (v. alienus). —So the expression ab re (qs. aside from the matter, profit; cf. the opposite, in rem), contrary to one's profit, to a loss, disadvantageous (so in the affirmative very rare and only ante-class.):

    subdole ab re consulit,

    Plaut. Trin. 2, 1, 12; cf. id. Capt. 2, 2, 88; more frequently and class. (but not with Cicero) in the negative, non, haud, ab re, not without advantage or profit, not useless or unprofitable, adcantageous:

    haut est ab re aucupis,

    Plaut. As. 1, 3, 71:

    non ab re esse Quinctii visum est,

    Liv. 35, 32, 6; so Plin. 27, 8, 35; 31, 3, 26; Suet. Aug. 94; id. Dom. 11; Gell. 18, 14 fin.; App. Dogm. Plat. 3, p. 31, 22 al. (but in Ter. Ad. 5, 3, 44, ab re means with respect to the money matter).
    2.
    In partic.
    a.
    To denote an agent from whom an action proceeds, or by whom a thing is done or takes place. By, and in archaic and solemn style, of. So most frequently with pass. or intrans. verbs with pass. signif., when the active object is or is considered as a living being: Laudari me abs te, a laudato viro, Naev. ap. Cic. Tusc. 4, 31, 67: injuria abs te afficior, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    a patre deductus ad Scaevolam,

    Cic. Lael. 1, 1:

    ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,

    id. ib. 1, 3:

    disputata ab eo,

    id. ib. 1, 4 al.:

    illa (i. e. numerorum ac vocum vis) maxime a Graecia vetere celebrata,

    id. de Or. 3, 51, 197:

    ita generati a natura sumus,

    id. Off. 1, 29, 103; cf.:

    pars mundi damnata a rerum natura,

    Plin. 4, 12, 26, § 88:

    niagna adhibita cura est a providentia deorum,

    Cic. N. D. 2, 51 al. —With intrans. verbs:

    quae (i. e. anima) calescit ab eo spiritu,

    is warmed by this breath, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. Ov. M. 1, 417: (mare) qua a sole collucet, Cic. Ac. 2, 105:

    salvebis a meo Cicerone,

    i. e. young Cicero sends his compliments to you, id. Att. 6, 2 fin.:

    a quibus (Atheniensibus) erat profectus,

    i. e. by whose command, Nep. Milt. 2, 3:

    ne vir ab hoste cadat,

    Ov. H. 9, 36 al. —A substantive or adjective often takes the place of the verb (so with de, q. v.):

    levior est plaga ab amico quam a debitore,

    Cic. Fam. 9, 16, 7; cf.:

    a bestiis ictus, morsus, impetus,

    id. Off. 2, 6, 19:

    si calor est a sole,

    id. N. D. 2, 52:

    ex iis a te verbis (for a te scriptis),

    id. Att. 16, 7, 5:

    metu poenae a Romanis,

    Liv. 32, 23, 9:

    bellum ingens a Volscis et Aequis,

    id. 3, 22, 2:

    ad exsolvendam fldem a consule,

    id. 27, 5, 6.—With an adj.:

    lassus ab equo indomito,

    Hor. S. 2, 2, 10:

    Murus ab ingenic notior ille tuo,

    Prop. 5, 1, 126:

    tempus a nostris triste malis,

    time made sad by our misfortunes, Ov. Tr. 4, 3, 36.—Different from per:

    vulgo occidebantur: per quos et a quibus?

    by whom and upon whose orders? Cic. Rosc. Am. 29, 80 (cf. id. ib. 34, 97: cujus consilio occisus sit, invenio; cujus manu sit percussus, non laboro); so,

    ab hoc destitutus per Thrasybulum (i. e. Thrasybulo auctore),

    Nep. Alc. 5, 4.—Ambiguity sometimes arises from the fact that the verb in the pass. would require ab if used in the active:

    si postulatur a populo,

    if the people demand it, Cic. Off. 2, 17, 58, might also mean, if it is required of the people; on the contrary: quod ab eo (Lucullo) laus imperatoria non admodum exspectabatur, not since he did not expect military renown, but since they did not expect military renown from him, Cic. Ac. 2, 1, 2, and so often; cf. Rudd. II. p. 213. (The use of the active dative, or dative of the agent, instead of ab with the pass., is well known, Zumpt, § 419. It is very seldom found in prose writers of the golden age of Roman liter.; with Cic. sometimes joined with the participles auditus, cognitus, constitutus, perspectus, provisus, susceptus; cf. Halm ad Cic. Imp. Pomp. 24, 71, and ad ejusdem, Cat. 1, 7 fin.; but freq. at a later period; e. g. in Pliny, in Books 2-4 of H. N., more than twenty times; and likewise in Tacitus seventeen times. Vid. the passages in Nipperd. ad Tac. A. 2, 49.) Far more unusual is the simple abl. in the designation of persons:

    deseror conjuge,

    Ov. H. 12, 161; so id. ib. 5, 75; id. M. 1, 747; Verg. A. 1, 274; Hor. C. 2, 4, 9; 1, 6, 2;

    and in prose,

    Quint. 3, 4, 2; Sen. Contr. 2, 1; Curt. 6, 7, 8; cf. Rudd. II. p. 212; Zumpt ad Quint. V. p. 122 Spalding.—Hence the adverbial phrase a se=uph heautou, sua sponte, of one's own uccord, spontaneously:

    ipsum a se oritur et sua sponte nascitur,

    Cic. Fin. 2, 24, 78:

    (urna) ab se cantat quoja sit,

    Plaut. Rud. 2, 5, 21 (al. eapse; cf. id. Men. 1, 2, 66); so Col. 11, 1, 5; Liv. 44, 33, 6.
    b.
    With names of towns to denote origin, extraction, instead of gentile adjectives. From, of:

    pastores a Pergamide,

    Varr. R. R. 2, 2, 1:

    Turnus ab Aricia,

    Liv. 1, 50, 3 (for which Aricinus, id. 1, 51, 1):

    obsides dant trecentos principum a Cora atque Pometia liberos,

    Liv. 2, 22, 2; and poet.: O longa mundi servator ab Alba, Auguste, thou who art descended from the old Alban race of kings (=oriundus, or ortus regibus Albanis), Prop. 5, 6, 37.
    c.
    In giving the etymology of a name: eam rem (sc. legem, Gr. nomon) illi Graeco putant nomine a suum cuique tribuendo appellatam, ego nostro a legendo, Cic. Leg. 1, 6, 19: annum intervallum regni fuit: id ab re... interregnum appellatum, Liv. 1, 17, 6:

    (sinus maris) ab nomine propinquae urbis Ambracius appellatus,

    id. 38, 4, 3; and so Varro in his Ling. Lat., and Pliny, in Books 1-5 of H. N., on almost every page. (Cf. also the arts. ex and de.)
    d.
    With verbs of beginning and repeating: a summo bibere, in Plaut. to drink in succession from the one at the head of the table:

    da, puere, ab summo,

    Plaut. As. 5, 2, 41; so,

    da ab Delphio cantharum circum, id Most. 1, 4, 33: ab eo nobis causa ordienda est potissimum,

    Cic. Leg. 1, 7, 21:

    coepere a fame mala,

    Liv. 4, 12, 7:

    cornicem a cauda de ovo exire,

    tail-foremost, Plin. 10, 16, 18:

    a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18 al.
    e.
    With verbs of freeing from, defending, or protecting against any thing:

    a foliis et stercore purgato,

    Cato, R. R. 65 (66), 1:

    tantumne ab re tuast oti tibi?

    Ter. Heaut. 1, [p. 4] 1, 23; cf.:

    Saguntini ut a proeliis quietem habuerant,

    Liv. 21, 11, 5:

    expiandum forum ab illis nefarii sceleris vestigiis,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    haec provincia non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis est defendenda,

    id. Imp. Pomp. 6, 14 (v. defendo):

    ab incendio urbem vigiliis munitam intellegebat,

    Sall. C. 32:

    ut neque sustinere se a lapsu possent,

    Liv. 21, 35, 12:

    ut meam domum metueret atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133.
    f.
    With verbs of expecting, fearing, hoping, and the like, ab =a parte, as, Cic. Att. 9, 7, 4: cum eadem metuam ab hac parte, since I fear the same from this side; hence, timere, metuere ab aliquo, not, to be afraid of any one, but, to fear something (proceeding from) from him:

    el metul a Chryside,

    Ter. And. 1, 1, 79; cf.:

    ab Hannibale metuens,

    Liv. 23, 36; and:

    metus a praetore,

    id. 23, 15, 7;

    v. Weissenb. ad h. l.: a quo quidem genere, judices, ego numquam timui,

    Cic. Sull. 20, 59:

    postquam nec ab Romanis robis ulla est spes,

    you can expect nothing from the Romans, Liv. 21, 13, 4.
    g.
    With verbs of fastening and holding:

    funiculus a puppi religatus,

    Cic. Inv. 2, 51, 154:

    cum sinistra capillum ejus a vertice teneret,

    Q. Cic. Pet. Cons. 3.
    h.
    Ulcisci se ab aliquo, to take vengeance on one:

    a ferro sanguis humanus se ulciscitur,

    Plin. 34, 14, 41 fin.
    i.
    Cognoscere ab aliqua re to knoio or learn by means of something (different from ab aliquo, to learn from some one):

    id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse,

    Caes. B. G. 1, 22.
    j.
    Dolere, laborare, valere ab, instead of the simple abl.:

    doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,

    Plaut. Cist. 1, 1, 62:

    a morbo valui, ab animo aeger fui,

    id. Ep. 1, 2, 26; cf. id. Aul. 2, 2, 9:

    a frigore et aestu ne quid laborent,

    Varr. R. R. 2, 2, 17; so,

    a frigore laborantibus,

    Plin. 32, 10, 46, § 133; cf.:

    laborare ab re frumentaria,

    Caes. B. G. 7, 10, 1; id. B. C. 3, 9; v. laboro.
    k.
    Where verbs and adjectives are joined with ab, instead of the simple abl., ab defines more exactly the respect in which that which is expressed by the verb or adj. is to be understood, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of:

    ab ingenio improbus,

    Plaut. Truc. 4, 3, 59:

    a me pudica'st,

    id. Curc. 1, 1, 51:

    orba ab optimatibus contio,

    Cic. Fl. 23, 54; ro Ov. H. 6,156: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24 fin. (v. securus):

    locus copiosus a frumento,

    Cic. Att. 5, 18, 2; cf.:

    sumus imparati cum a militibas tum a pecunia,

    id. ib. 7, 15 fin.:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    ab una parte haud satis prosperuin,

    Liv. 1, 32, 2 al.;

    so often in poets ab arte=arte,

    artfully, Tib. 1, 5, 4; 1, 9, 66; Ov. Am. 2, 4, 30.
    l.
    In the statement of the motive instead of ex, propter, or the simple abl. causae, from, out of, on account of, in consequence of: ab singulari amore scribo, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B fin.:

    linguam ab irrisu exserentem,

    thrusting out the tongue in derision, Liv. 7, 10, 5:

    ab honore,

    id. 1, 8; so, ab ira, a spe, ab odio, v. Drak. ad Liv. 24, 30, 1: 26, 1, 3; cf. also Kritz and Fabri ad Sall. J. 31, 3, and Fabri ad Liv. 21, 36, 7.
    m.
    Especially in the poets instead of the gen.:

    ab illo injuria,

    Ter. And. 1, 1, 129:

    fulgor ab auro,

    Lucr. 2, 5:

    dulces a fontibus undae,

    Verg. G. 2, 243.
    n.
    In indicating a part of the whole, for the more usual ex, of, out of:

    scuto ab novissimis uni militi detracto,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    nonnuill ab novissimis,

    id. ib.; Cic. Sest. 65, 137; cf. id. ib. 59 fin.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).
    o.
    In marking that from which any thing proceeds, and to which it belongs:

    qui sunt ab ea disciplina,

    Cic. Tusc. 2, 3, 7:

    ab eo qui sunt,

    id. Fin. 4, 3, 7:

    nostri illi a Platone et Aristotele aiunt,

    id. Mur. 30, 63 (in imitation of oi upo tinos).
    p.
    To designate an office or dignity (with or without servus; so not freq. till after the Aug. period;

    in Cic. only once): Pollex, servus a pedibus meus,

    one of my couriers, Cic. Att. 8, 5, 1; so,

    a manu servus,

    a secretary, Suet. Caes. 74: Narcissum ab eplstulis ( secretary) et Pallantem a rationibus ( accountant), id. Claud. 28; and so, ab actis, ab admissione, ab aegris, ab apotheca, ab argento, a balneis, a bibliotheca, a codicillis, a jumentis, a potione, etc. (v. these words and Inscr. Orell. vol. 3, Ind. xi. p. 181 sq.).
    q.
    The use of ab before adverbs is for the most part peculiar to later Latinity:

    a peregre,

    Vitr. 5, 7 (6), 8:

    a foris,

    Plin. 17, 24, 37; Vulg. Gen, 7, 16; ib. Matt. 23, 27:

    ab intus,

    ib. ib. 7, 15:

    ab invicem,

    App. Herb. 112; Vulg. Matt. 25, 32; Cypr. Ep. 63, 9: Hier. Ep. 18:

    a longe,

    Hyg. Fab. 257; Vulg. Gen. 22, 4; ib. Matt. 26, 58:

    a modo,

    ib. ib. 23, 39;

    Hier. Vit. Hilar.: a nune,

    Vulg. Luc. 1, 48:

    a sursum,

    ib. Marc. 15, 38.
    a.
    Ab is not repeated like most other prepositions (v. ad, ex, in, etc.) with pron. interrog. or relat. after subst. and pron. demonstr. with ab:

    Arsinoen, Stratum, Naupactum...fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc.,

    Cic. Pis. 37, 91:

    a rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus? An iis, quae in juventute geruntur et viribus?

    id. Sen. 6:

    a Jove incipiendum putat. Quo Jove?

    id. Rep. 1, 36, 56:

    res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, quibus tenetur, de te propediem impetrabit,

    id. Fam. 4, 13, 5.—
    b.
    Ab in Plantus is once put after the word which it governs: quo ab, As. 1, 1, 106.—
    c.
    It is in various ways separated from the word which it governs:

    a vitae periculo,

    Cic. Brut. 91, 313:

    a nullius umquam me tempore aut commodo,

    id. Arch. 6, 12:

    a minus bono,

    Sall. C. 2, 6:

    a satis miti principio,

    Liv. 1, 6, 4:

    damnis dives ab ipsa suis,

    Ov. H. 9, 96; so id. ib. 12, 18; 13, 116.—
    d.
    The poets join a and que, making aque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.):

    aque Chao,

    Verg. G. 4, 347:

    aque mero,

    Ov. M. 3, 631:

    aque viro,

    id. H. 6, 156:

    aque suis,

    id. Tr. 5, 2, 74 al. But:

    a meque,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    abs teque,

    id. Att. 3, 15, 4:

    a teque,

    id. ib. 8, 11, §

    7: a primaque adulescentia,

    id. Brut. 91, 315 al. —
    e.
    A Greek noun joined with ab stands in the dat.: a parte negotiati, hoc est pragmatikê, removisse, Quint. 3, 7, 1.
    III.
    In composition ab,
    1.
    Retains its original signif.: abducere, to take or carry away from some place: abstrahere, to draw auay; also, downward: abicere, to throw down; and denoting a departure from the idea of the simple word, it has an effect apparently privative: absimilis, departing from the similar, unlike: abnormis, departing from the rule, unusual (different from dissimilis, enormis); and so also in amens=a mente remotus, alienus ( out of one's senses, without self-control, insane): absurdus, missounding, then incongruous, irrational: abutor (in one of its senses), to misuse: aborior, abortus, to miscarry: abludo; for the privative force the Latin regularly employs in-, v. 2. in.—
    2.
    It more rarely designates completeness, as in absorbere, abutor ( to use up). (The designation of the fourth generation in the ascending or descending line by ab belongs here only in appearance; as abavus for quartus pater, great-great-grandfather, although the Greeks introduced upopappos; for the immutability of the syllable ab in abpatrnus and abmatertera, as well as the signif. Of the word abavus, grandfather's grandfather, imitated in abnepos, grandchild's grandchild, seems to point to a derivation from avi avus, as Festus, p. 13 Mull., explains atavus, by atta avi, or, rather, attae avus.)

    Lewis & Short latin dictionary > ab

  • 5 a

    I 1. ā, ab, (преим. перед te) abs praep. cum abl.
    1) от, из окрестностей, из
    ab urbe Cs, Sl etc. — от города, от городской черты
    distare ( или abesse Pl etc.) a loco Hirt, L — находиться на (каком-л.) расстоянии ( или отстоять) от (какого-л.) места
    a pectore V — из глубины души, от (всего) сердца
    ad carcĕres a calce revocari погов. C — вернуться от конца к началу, т. е. начать жизнь сызнова
    2) с, у, со стороны, на, в, к
    Gallia attingit flumen Rhenum ab Helvetiis Cs — Галлия достигает (простирается до) реки Рейна у гельветской границы (со стороны гельветов)
    a porta Cs — у ворот, но тж. Pl считая от ворот
    a latere Cs etc.сбоку
    a tergo Cs etc.сзади
    a septemtrionibus Cs — на севере, с северной стороны
    ab omni parte H — со всех сторон, перен. во всех отношениях
    Cappadocia, quae patet a Syria C — Каппадокия, открытая (доступная) со стороны Сирии
    a puppi religatus C — привязанный к корме; но
    a summo Cs — с вершины, сверху, тж. в верхней части
    2.
    1) вслед за, после
    2) от, с
    3.
    перед словом, обозначающим действующее лицо или причину
    ab aliquo interire C (cadere T, occidere O) — пасть от чьей-л. руки
    animus ab ignaviā corruptus Sl — характер, развращённый ленью
    levior est plāga ab amico, quam a debitore погов. C — легче переносится удар от друга, чем от должника
    tempus triste a malis O — время, омрачённое бедствиями
    facinus natum a cupiditate C — преступление, порождённое алчностью
    4.
    происхождение, побудительная причина: от, из, из-за, вследствие
    nasci (oriri) ab aliquo C — происходить от кого-л.
    ab irā L — в гневе, по злобе
    5.
    в смысле освобождения, удерживания или защиты от кого-л., чего-л.
    agere ab aliquo PJ — выступать (на суде) от чьего-л. лица, т. е. в защиту кого-л.
    6.
    в отношении (чего-л.), в смысле
    ab annis V, O — по годам, согласно возрасту
    ab epistulis, тж. a manu servus Suсекретарь
    7. 8.
    от, у ( при глаголах со смыслом брать, получать, узнавать и т. п.)
    accipere epistulam ab aliquo C — получать от кого-л. письмо
    cognoscere (audire) aliquid ab aliquo Cs — узнать (услышать) что-л. у (от) кого-л.
    9. 10.
    для обозначения различия, несходства
    11.
    heros ab Achille secundus H — (Эант), второй после Ахилла герой
    II ā! = ah! III ā-, ab, abs-
    1) отделения, отсечения ( ab-rumpo)
    3) удаления (ab-sum, ab-sisto)
    4) отклонения, отказа ( ab-judico)
    5) превышения, преувеличения ( ab-undo), иногда с отриц. оттенком ( ab-utor)
    IV a- = ad-

    Латинско-русский словарь > a

  • 6 tanti

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanti

  • 7 tanto

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanto

  • 8 tanto opere

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanto opere

  • 9 tantus

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tantus

  • 10 ceno

    cēno ( nicht caeno u. coeno), āvī, ātum, āre (cena), I) v. intr. die cena (w. vgl.) halten, ( zu Mittag) speisen, Tafel halten, cenavi modo, Plaut.: ambulare debet, tum ungi, deinde cenare, Cels.: manus lava et cena, Cic.: accepi tuas litteras cenans (bei Tisch), Cic. – c. bene, Catull. u. Cic. (vgl. cenasti in vita numquam bene, Lucil. fr.): opto te bene ce (nare), gesegnete Mahlzeit! Corp. inscr. Lat. 8, 9272: belle, Mart.: melius, Cic. u. Sen.: apparatius, Plin. ep.: c. libenter, frugaliter, recte, honeste, prave, nequiter, turpiter, Cic. – c. pleno convivio, Sen. rhet. – c. ligneo catillo, Val. Max. – c. sine carne, Spart. – cenavit sedens, Vell.: cubans cenavit, Iustin. – quis umquam cenarit atratus? Cic.: quis in funere familiari cenavit cum toga pulla? Cic. – ubi cenabant, cenaculum vocabant, Varr. LL.: ut vix triclinium ubi cenaturus ipse Caesar esset vacaret, Cic.: c. foris, Plaut.: Idibus foris, Pompon. com. fr.: c. in litore, Quint.: in propatulo, Val. Max.: apertis papilionibus, Lampr.: domi, Plaut.: in palatio peius quam domi, Lact.: est tempus istic cenandi, Gell.: utrubi cenaturi estis, hicine an in triclinio? Naev. com. fr.: c. Rhodi, Lucil. fr. – c. apud alqm, Cic.: apud alqm in eius nuptiis, Cic.: ad (at) alqm, Gell. 19, 7, 2. Corp. inscr. Lat. 4, 1880. – c. unā, Hor.: simul, Cic.: cum alqo, Cic.: cum alqo in cubiculo, Sen.: cum alqo ex eodem catino, Apul.: cum amica iucundius, Sen. rhet.: cum bulga cenat,

    dormit, lavit, Lucil. fr. – c. centiens HS, Plin.: numquam minus centum sestertiis, aliquando autem tribus milibus sestertium, Lampr. – unpers., cum cenatum forte apud Vitellios esset, Liv.: neque umquam apud eum sine aliqua lectione cenatum est, Nep. – u. Partiz. Perf. cenatus medial, gespeist habend, mit dem Essen fertig, nach dem Mittagessen, nach der Tafel (Ggstz. ieiunus), cenati discubuerunt ibidem, Cic.: cum iam cenatus esset (gespeist hatte) cum Petreio, Auct. b. Afr.: statim milites cenatos esse, die Soldaten sollten unverweilt mit dem Essen fertig sein (abgekocht haben), Sall. – II) v. tr. als Mahlzeit zu sich nehmen, speisen, verspeisen, cenam, Plaut.: ostrea, Lucil. fr.: eum odorem cotidie, Plaut.: aprum, Hor.: asperrimum fenum, Apul.: ad focum illas ipsas radices, quas etc., Sen.: remedia vera cotidie, Plin. – scherzh. cenabis hodie magnum malum, Plaut. asin. 936. – prägn., nova deorum adulteria, bei Tafel darstellen, Poët. b. Suet. Aug. 70, 1. – u. centum cenatae noctes, bei Tafel hingebrachte Nächte, nächtliche Gelage, Plaut. truc. 279. – / arch. cenassit = cenaverit, Plaut. Stich. 192.

    lateinisch-deutsches > ceno

  • 11 cumulo

    cumulo, āvi, ātum, āre (cumulus), häufen, I) in einen Haufen bringen, häufen, aufhäufen, aufschichten, auftürmen, 1) eig.: α) sächl. Objj.: stipites, Curt.: sabulum, Curt.: cumulatae subinde arenae, Curt.: nix cumulata vento, Curt.: c. sarcinas in aquas, Liv.: cetera omnis generis arma in ingentem acervum, Liv.: super (obendarauf) aliā strue saxorum arborumque cumulatā, Curt. – bes. sammelnd aufhäufen, aurum argentumque, Curt.: opes, Curt.: tantas opes longā aetate liberis posterisque (seinen K. u. N.), Curt. – β) pers. Objj., bes. im Kampfe, cumulatur et concĭdit adversariorum multitudo, fällt haufenweise, Auct. b. Hisp. 31, 3: agmina sua improvide subinde, Curt.: tot fortissimi viri, qui circa eum cumulati iacent, Liv.: in fossam compulsos ruinā cumulant, stürzen sie haufenweise übereinander, Liv. – 2) übtr.: a) häufen übh.: ut aliud super aliud cumularetur nostrae familiae funus (Leiche, Sterbefall), Liv.: cum aliae super alias clades cumularentur, Liv. – b) insbes., häufen = gleichs. in Haufen vorbringen, -antun, c. omnia principatus vocabula, Tac.: omnes in alqm honores, Tac.: tantum honorum atque opum in alqm, ut etc., Tac.: probra in legatum, Tac. (vgl. Walch Tac. Agr. p. 337).

    II) mit einem Haufen versehen, 1) (in Prosa seit Liv.) eig., gehäuft od. hoch bedecken, gehäuft od.hoch anfüllen, α) sächl. Objj., gew. m. Ang. womit? altos fervida musta lacus cumulant, Ov.: locus, qui strage semiruti muri cumulatus erat, Liv.: cumulatae corporibus fossae, Tac. – c. altaria non ture modo, sed omnibus odoribus, Curt.: is, propter quem arae sacrificiis fument, honore (Weihrauch), donis cumulentur, Liv.: u. poet., c. viscera mensis Thyestëis, überladen, Ov. met. 15, 462. – Partic. Perf. ohne Ang. womit? cumulata ligula salis cocti, Col.: cumulatum cochlear musti, Col.: sumere ex cornibus (vom Hirschhorn) cochlearia tria cumulata, Scrib. – β) m. pers. Objj.: cumulatae flore ministrae, Ov. fast. 4, 451. – 2) übtr.: a) mit etw. überhäufen, überschütten, α) sächl. Objj.: nunc meum cor cumulatur irā, meine Brust ist übervoll von Grimm, Caecil. com. fr.: c. eloquentiam magnis praemiis, Tac. dial. – β) pers. Objj.: c. alqm muneribus magnis, Verg.: alqm omni laude, Cic., certatim laude, Plin. ep.: alqm apud alqm tantis laudibus, Plin. ep.: ponere (aufstellen) cumulatum aliquem plurimis et maximis voluptatibus, Cic.: etsi contentus eram tuā gloriā atque ex ea magnam laetitiam voluptatemque capiebam, tamen non possum non confiteri, cumulari me maximo gaudio (ich mit der größten Fr. erfüllt, meiner Fr. die Krone aufgesetzt werde), quod vulgo hominum opinio socium me ascribat tuis laudibus, Cic. – b) gehäufter machen, häufen = mehren, vergrößern, erhöhen, steigern, iniurias, Liv.: invidiam, Liv.: gratiam (Dank) in remunerando, Cic.: haec propria ac vernacula vitia, quae natos statim excipiunt et per singulos aetatis gradus cumulantur (sich häufen), Tac. dial.: accesserunt, quae cumularent religiones animis (den G.), Liv.: aes alienum cumulatum usuris, höher aufgelaufene, Liv.: cumulare funere funus, Leiche auf Leiche häufen, Lucr. – c. eloquentiā bellicam gloriam, Cic.: c. antiquiora beneficia posterioribus, Plin. ep.: alio incredibili scelere hoc scelus, Cic.: P. Decii non coeptas solum ante sed cumulatas novā virtute laudes peragit, Liv. – c) gehäuft voll machen = das Maß von etw. vollmachen, etw. vollständig-, vollkommen machen, etw. krönen, einer Sache die Krone aufsetzen, etw. auf den Gipfel (der Vollkommenheit od. Vollendung) bringen, c. benefacta, Plaut.: c. gaudium, die Freude vollkommen machen, Cic. ep.: atque hoc tibi vere affirmo, in maxima laetitia atque exploratissima gratulatione unum ad cumulandum gaudium conspectum atque complexum mihi tuum defuisse, Cic.: cumulata erant officia vitae, im vollen Maße erfüllt, Cic.: ii, quorum studiis ea, quae natura desiderat, expleta atque cumulata habemus, in vollem Maße befriedigt sehen, Cic.: illustrare orationem ac totam eloquentiam c., zum Gipfel der Kunst erheben, Cic. – Litorium quendam trecentesimum annum cumulasse, habe die Höhe von 300 Jahren erreicht, Val. Max. 8, 13 ext. 6. – quod (summum bonum) cumulatur ex (aus, infolge) integritate corporis et ex mentis ratione perfecta, das volle Maß (die volle Höhe, seinen Gipfel) erreicht, Cic. de fin. 5, 40.

    lateinisch-deutsches > cumulo

  • 12 tantum

    [st1]1 [-] tantum, n. de tantus (pris comme adv.): - [abcl][b]a - autant, tant. - [abcl]b - seulement, ne... que...[/b]    - da mihi alterum tantum: donne-m'en deux fois autant.    - tantum... quantum: autant... que.    - tantum abest ut... ut...: tant s’en faut que... que, au contraire...    - tantum abest ut me amet ut contra me oderit: bien loin de m'aimer, il me hait.    - tantum abest ut scribi contra nos nolimus, ut id etiam maxime optemus, Cic. Tusc. 2, 4: bien loin de vouloir qu'on n'écrive pas contre nous, c'est même ce que nous souhaitons le plus.    - non tantum... sed etiam...: non seulement... mais encore...    - tantum quod: - [abcl]a - à peine, pas tout à fait. - [abcl]b - si ce n'est que, à cela près que.    - tantum quod rure redieram: à peine étais-je revenu de la campagne.    - tantum quod oriente sole, Suet.: presque au lever du soleil.    - tantum non: presque, peu s'en faut, sur le point.    - tantum non cecidit, Ter.: il a failli tomber.    - summissa voce, tantum ut judices audiant: d'une voix baissée, juste pour se faire entendre des juges. [st1]2 [-] tantum, n. de tantus: - [abcl][b]a - une aussi grande quantité de, autant de, tant de. - [abcl]b - autant (et pas davantage), si peu de.[/b]    - tantum aquae quantum vini: autant d'eau que de vin.    - tantum scribo: je n'en écris pas davantage.    - haec mihi tantum dixit: il s'est contenté de me dire cela.    - tantum est (dans la conversation): c'est tout, rien de plus.
    * * *
    [st1]1 [-] tantum, n. de tantus (pris comme adv.): - [abcl][b]a - autant, tant. - [abcl]b - seulement, ne... que...[/b]    - da mihi alterum tantum: donne-m'en deux fois autant.    - tantum... quantum: autant... que.    - tantum abest ut... ut...: tant s’en faut que... que, au contraire...    - tantum abest ut me amet ut contra me oderit: bien loin de m'aimer, il me hait.    - tantum abest ut scribi contra nos nolimus, ut id etiam maxime optemus, Cic. Tusc. 2, 4: bien loin de vouloir qu'on n'écrive pas contre nous, c'est même ce que nous souhaitons le plus.    - non tantum... sed etiam...: non seulement... mais encore...    - tantum quod: - [abcl]a - à peine, pas tout à fait. - [abcl]b - si ce n'est que, à cela près que.    - tantum quod rure redieram: à peine étais-je revenu de la campagne.    - tantum quod oriente sole, Suet.: presque au lever du soleil.    - tantum non: presque, peu s'en faut, sur le point.    - tantum non cecidit, Ter.: il a failli tomber.    - summissa voce, tantum ut judices audiant: d'une voix baissée, juste pour se faire entendre des juges. [st1]2 [-] tantum, n. de tantus: - [abcl][b]a - une aussi grande quantité de, autant de, tant de. - [abcl]b - autant (et pas davantage), si peu de.[/b]    - tantum aquae quantum vini: autant d'eau que de vin.    - tantum scribo: je n'en écris pas davantage.    - haec mihi tantum dixit: il s'est contenté de me dire cela.    - tantum est (dans la conversation): c'est tout, rien de plus.
    * * *
        Tantum, Aduerbium. Plin. Seulement, Tant seulement.
    \
        Tantum opinor, Hortensi, ad hanc causam non accederent. Cic. Je pense que simplement, et de tout en tout ils se deporteroyent de se mesler de ces affaires.
    \
        Non tantum parum commode, sed etiam turpiter. Cicero. Non seulement, etc.
    \
        Tantum interest, quod tu, quum es commotus, acquiescis, assentiris, approbas, etc. Cic. Il y a seulement ceste difference là que, etc.
    \
        Tantum non. Suet. Presque, A peu pres, Il s'en fault tant soit peu.
    \
        Tantum non iam circuibantur a dextro cornu. Liuius. Il ne s'en falloit presque rien qu'ils ne fussent environnez.
    \
        Tantum non statim post a funere ad negotiorum consuetudinem rediit. Suet. Incontinent apres les funerailles.
    \
        Tantum est. Plaut. C'est tout autant, Il n'y a que cela.
    \
        Tantum, ad numerum. Plautus, Tantum debuit? Debvoit il autant?
    \
        Non hercle verbis Parmeno dici potest Tantum quam re ipsa nauigare incommodum est. Terent. Il n'est pas possible de dire la grandeur de la peine que c'est de, etc.
    \
        Tantum mihi confido. Plancus ad Ciceronem. Tant me fie en moymesme.
    \
        Si graderere tantum, quantum loquere, iam isses ad forum. Plaut. Si tu cheminois autant, que tu parles, tu, etc.
    \
        Tantum sat habes? Terent. Te suffit il de cela?
    \
        Tantum abest vt amicitiae propter indigentiam colantur, vt ii qui opibus, etc. Cic. Tant s'en fault que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > tantum

  • 13 ceno

    cēno ( nicht caeno u. coeno), āvī, ātum, āre (cena), I) v. intr. die cena (w. vgl.) halten, ( zu Mittag) speisen, Tafel halten, cenavi modo, Plaut.: ambulare debet, tum ungi, deinde cenare, Cels.: manus lava et cena, Cic.: accepi tuas litteras cenans (bei Tisch), Cic. – c. bene, Catull. u. Cic. (vgl. cenasti in vita numquam bene, Lucil. fr.): opto te bene ce (nare), gesegnete Mahlzeit! Corp. inscr. Lat. 8, 9272: belle, Mart.: melius, Cic. u. Sen.: apparatius, Plin. ep.: c. libenter, frugaliter, recte, honeste, prave, nequiter, turpiter, Cic. – c. pleno convivio, Sen. rhet. – c. ligneo catillo, Val. Max. – c. sine carne, Spart. – cenavit sedens, Vell.: cubans cenavit, Iustin. – quis umquam cenarit atratus? Cic.: quis in funere familiari cenavit cum toga pulla? Cic. – ubi cenabant, cenaculum vocabant, Varr. LL.: ut vix triclinium ubi cenaturus ipse Caesar esset vacaret, Cic.: c. foris, Plaut.: Idibus foris, Pompon. com. fr.: c. in litore, Quint.: in propatulo, Val. Max.: apertis papilionibus, Lampr.: domi, Plaut.: in palatio peius quam domi, Lact.: est tempus istic cenandi, Gell.: utrubi cenaturi estis, hicine an in triclinio? Naev. com. fr.: c. Rhodi, Lucil. fr. – c. apud alqm, Cic.: apud alqm in eius nuptiis, Cic.: ad (at) alqm, Gell. 19, 7, 2. Corp. inscr. Lat. 4, 1880. – c. unā, Hor.: simul, Cic.: cum alqo, Cic.: cum alqo in cubiculo, Sen.: cum alqo ex eodem catino, Apul.: cum
    ————
    amica iucundius, Sen. rhet.: cum bulga cenat,
    dormit, lavit, Lucil. fr. – c. centiens HS, Plin.: numquam minus centum sestertiis, aliquando autem tribus milibus sestertium, Lampr. – unpers., cum cenatum forte apud Vitellios esset, Liv.: neque umquam apud eum sine aliqua lectione cenatum est, Nep. – u. Partiz. Perf. cenatus medial, gespeist habend, mit dem Essen fertig, nach dem Mittagessen, nach der Tafel (Ggstz. ieiunus), cenati discubuerunt ibidem, Cic.: cum iam cenatus esset (gespeist hatte) cum Petreio, Auct. b. Afr.: statim milites cenatos esse, die Soldaten sollten unverweilt mit dem Essen fertig sein (abgekocht haben), Sall. – II) v. tr. als Mahlzeit zu sich nehmen, speisen, verspeisen, cenam, Plaut.: ostrea, Lucil. fr.: eum odorem cotidie, Plaut.: aprum, Hor.: asperrimum fenum, Apul.: ad focum illas ipsas radices, quas etc., Sen.: remedia vera cotidie, Plin. – scherzh. cenabis hodie magnum malum, Plaut. asin. 936. – prägn., nova deorum adulteria, bei Tafel darstellen, Poët. b. Suet. Aug. 70, 1. – u. centum cenatae noctes, bei Tafel hingebrachte Nächte, nächtliche Gelage, Plaut. truc. 279. – arch. cenassit = cenaverit, Plaut. Stich. 192.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ceno

  • 14 conspectus

    1. cōnspectus, a, um, PAdi. (v. conspicio), in die Augen fallend, I) im allg., sichtbar, tumulus, Liv.: conspecti inter se, Liv.: agmina ex pluribus collibus inter se satis c., Liv.: tumulus hosti c., Liv.; vgl. Fabri Liv. 22, 4, 6. – II) (m. Compar.) prägn., in die Augen fallend = auffalend, Aufsehen erregend, hervorstechend, hervorstrahlend, a) v. Pers.: conspectus elatusque supra modum hominis, Liv.: conspecta iuventus, die Neliden, Ov.: turba conspectior, Liv.: Galatea platano conspectior altā, stattlicher als usw., Ov.: patris avique fama conspectum eum efficiebat, Liv. – b) v. Lebl.: conspecta mors eius fuit, quia publico funere est elatus, Liv.: supplicium conspectius eo, quod etc., Liv.: ne in ipsa urbe conspectior mors foret, Tac.
    ————————
    2. cōnspectus, ūs, m. (conspicio), das Erblicken, od. Gewahrwerden, I) aktiv = das Erblicken, Schauen von Angesicht zu Angesicht, meist fakultativ, deutsch oft das Angesicht, der Anblick, der Blick, die Blicke, der Gesichtskreis, 1) eig.: a) im allg.: α) v. Pers.: conspectus oculorum, Varr. LL. u. Curt.: m. obj. Genet., c. patriae, Caes.: conspectus et congressus tanti viri, Val. Max. – ex conspectu abire, v. Menschen u. Tieren, Caes., Sall. u. Val. Max., v. Schiffen, Caes.: abducere alqm e conspectu, Plaut.: adducere alqm in conspectum alcis, Hirt. b. G.: adimere conspectum oculorum (v. der Dunkelheit) od. conspectum terrae (v. Rebel), Liv.: adimere in omnes partes conspectum (v. der Dunkelheit), Liv.: amittere alqm e conspectu suo, Ter.: amotus a conspectu locus, ein Ort, wo man ungesehen ist, Liv.: in publico assistere in conspectu patris, Caes.: densus nimbus conspectum regis contioni aufert, Liv.: cadere in conspectum, Cic.: consistere in medio conspectu (im schauenden Kreise), Verg.: dare regiam sellam in conspectum vulgi, öffentlich ausstellen, Curt.: dare se alci in conspectum, Cic. Verr. 5, 86: se dare in conspectum oppidi, vor der Stadt erscheinen, Auct. b. Hisp. 4, 1 (u. so im Passiv, dari alci in conspectum, jmdm. zu Gesicht kommen, Ter. Phorm. 261. Liv. 30, 12, 8): conspectus est in Capitolium, man hat die Aussicht
    ————
    auf das K., Liv.: ut primum rex in conspectu fuit, gesehen werden konnte, Curt.: ut in conspectu terra fuit, Liv.: est alqs in conspectu civium, Cic.: tu, cuius prope in conspectu Aegyptus est, Cic.: sex pulvinaria in conspectu fuerunt (waren zur Schau = waren öffentlich ausgestellt), Liv.: u. (bildl.) quia bellum ei maius in conspectu erat (in Aussicht stand), Liv.: corvus ex conspectu elatus orientem petit, Liv.: evolarat iam e conspectu fere fugiens quadriremis, Cic.: quo longissime oculi conspectum ferebant, Liv.: conspectum alcis fugere, Caes.: aditum huius loci conspectumque vestrum magno opere fugere (Ggstz. vehementer sequi), Cic.: fugere e conspectu ilico, Ter.: ut intrantium exeuntiumque conspectum habeat, damit er die Ein- u. Ausgehenden sehen könne, Col.: ponere in conspectu poculum, vor Augen (offen) hinstellen, Liv.: u. (bildl.) ponere beneficium extra conspectum suum, Sen.: privare alqm omnium suorum consuetudine conspectuque, Cic.: prodire in conspectum alcis, Komik. u. Suet.: proferre liberos in conspectum, Caes.: removere omnium equos ex conspectu, Caes.: stare in conspectu alcis (v. Pers.), Cic.: statuere alqm procul in conspectu, Liv.: velut e conspectu tolleretur libertas, den Augen entrückt würde, Tac.: venire in conspectum, sich offen (deutlich) zeigen, sich offen (deutlich) sehen lassen, zum Vorschein kommen, in die Nähe kommen, rücken u. dgl.
    ————
    (v. Pers.u. lebl. Subjj.), Cic. u.a.: so auch in conspectum alcis venire, sich vor jmd. zeigen, vor jmd. erscheinen, Cic.: vitare alcis conspectum, Quint. – oft in conspectu alcis u. bl. in conspectu, angesichts jmds., zB. in conspectu imperatoris operam navare, Caes.: in conspectu (verst. eorum) crebri cecidere caelo lapides, Liv. – primo conspectu tam foeda res, Liv. (vgl. no. II, 1). – β) v. lebl. Subjj., die gleichs. auf uns sehen, celeriter e conspectu terrae ablati sunt (v. Seefahrern), Liv.: bes. oft in conspectu alcis loci od. rei, angesichts eines Orts od. einer Sache, zB. fundi villaeque, Cic.: locorum, Liv.: quercus, quae est in oppidi conspectu, Varr.: u. bildl., in conspectu legum libertatisque mori, Cic.: in conspectu senectutis esse, sich dem Gr. nähern, Sen.: ebenso bildl., haec, quae procul erant a conspectu imperii, diese Orte, die dem Gesichtskreis unseres Staates fern lagen, Cic. – b) prägn., das Aufsehen, das bei einem besonderen Ereignisse entsteht, subito consilium cepi, ut antequam luceret exirem, ne qui conspectus fieret aut sermo, Cic. ad Att. 7, 10 in.
    2) übtr., die geistige Anschauung, Betrachtung, in hoc conspectu et cognitione naturae, Cic.: alqd ponere paene in conspectu animi (deutlich zur Anschauung bringen), Cic.: ne in conspectu quidem relinqui, gar nicht in Betracht kommen, Cic.: explicatis ordinibus temporum uno in conspectu omnia videre, alles
    ————
    (in einer Schrift) auf einen Blick übersehen, Cic.
    II) passiv = das Sichtbarwerden, die Erscheinung, 1) eig.: primo statim conspectu (sogleich bei seiner ersten E. = sowie er zum erstenmal sich öffentlich zeigte) omnia quam disparia essent ostendit, Liv.: elephantorum aciem conspectu ipso debellaturam, Liv.: conspectu suo proelium restituit, Liv
    2) meton., a) die Art, wie etwas erblickt wird, sich zeigt, der Anblick, die Erscheinung, tuus iucundissimus conspectus, Cic.: conspectus vestri venerabilis, Curt.: scio eis meum conspectum invisum fore hodie, Ter.: animi partes, quarum est conspectus illustrior, Cic. – b) die Erscheinung, der Anblick = die sich unserm Blicke darbietende Versammlung (s. Halm Cic. de imp. Pomp. 1. ed. mai.), frequens conspectus vester, Cic.: vester, iudices, conspectus et consessus, Cic. – c) konkret, wie σύνοψις, die kurze Übersicht, der Abriß, Gell. 17, 21, 1. – Dat. conspectu, Amm. 25, 10, 3.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > conspectus

  • 15 cumulo

    cumulo, āvi, ātum, āre (cumulus), häufen, I) in einen Haufen bringen, häufen, aufhäufen, aufschichten, auftürmen, 1) eig.: α) sächl. Objj.: stipites, Curt.: sabulum, Curt.: cumulatae subinde arenae, Curt.: nix cumulata vento, Curt.: c. sarcinas in aquas, Liv.: cetera omnis generis arma in ingentem acervum, Liv.: super (obendarauf) aliā strue saxorum arborumque cumulatā, Curt. – bes. sammelnd aufhäufen, aurum argentumque, Curt.: opes, Curt.: tantas opes longā aetate liberis posterisque (seinen K. u. N.), Curt. – β) pers. Objj., bes. im Kampfe, cumulatur et concĭdit adversariorum multitudo, fällt haufenweise, Auct. b. Hisp. 31, 3: agmina sua improvide subinde, Curt.: tot fortissimi viri, qui circa eum cumulati iacent, Liv.: in fossam compulsos ruinā cumulant, stürzen sie haufenweise übereinander, Liv. – 2) übtr.: a) häufen übh.: ut aliud super aliud cumularetur nostrae familiae funus (Leiche, Sterbefall), Liv.: cum aliae super alias clades cumularentur, Liv. – b) insbes., häufen = gleichs. in Haufen vorbringen, -antun, c. omnia principatus vocabula, Tac.: omnes in alqm honores, Tac.: tantum honorum atque opum in alqm, ut etc., Tac.: probra in legatum, Tac. (vgl. Walch Tac. Agr. p. 337).
    II) mit einem Haufen versehen, 1) (in Prosa seit Liv.) eig., gehäuft od. hoch bedecken, gehäuft od.
    ————
    hoch anfüllen, α) sächl. Objj., gew. m. Ang. womit? altos fervida musta lacus cumulant, Ov.: locus, qui strage semiruti muri cumulatus erat, Liv.: cumulatae corporibus fossae, Tac. – c. altaria non ture modo, sed omnibus odoribus, Curt.: is, propter quem arae sacrificiis fument, honore (Weihrauch), donis cumulentur, Liv.: u. poet., c. viscera mensis Thyestëis, überladen, Ov. met. 15, 462. – Partic. Perf. ohne Ang. womit? cumulata ligula salis cocti, Col.: cumulatum cochlear musti, Col.: sumere ex cornibus (vom Hirschhorn) cochlearia tria cumulata, Scrib. – β) m. pers. Objj.: cumulatae flore ministrae, Ov. fast. 4, 451. – 2) übtr.: a) mit etw. überhäufen, überschütten, α) sächl. Objj.: nunc meum cor cumulatur irā, meine Brust ist übervoll von Grimm, Caecil. com. fr.: c. eloquentiam magnis praemiis, Tac. dial. – β) pers. Objj.: c. alqm muneribus magnis, Verg.: alqm omni laude, Cic., certatim laude, Plin. ep.: alqm apud alqm tantis laudibus, Plin. ep.: ponere (aufstellen) cumulatum aliquem plurimis et maximis voluptatibus, Cic.: etsi contentus eram tuā gloriā atque ex ea magnam laetitiam voluptatemque capiebam, tamen non possum non confiteri, cumulari me maximo gaudio (ich mit der größten Fr. erfüllt, meiner Fr. die Krone aufgesetzt werde), quod vulgo hominum opinio socium me ascribat tuis laudibus, Cic. – b) gehäufter machen, häufen = mehren, vergrößern, erhöhen, steigern, iniurias, Liv.: invi-
    ————
    diam, Liv.: gratiam (Dank) in remunerando, Cic.: haec propria ac vernacula vitia, quae natos statim excipiunt et per singulos aetatis gradus cumulantur (sich häufen), Tac. dial.: accesserunt, quae cumularent religiones animis (den G.), Liv.: aes alienum cumulatum usuris, höher aufgelaufene, Liv.: cumulare funere funus, Leiche auf Leiche häufen, Lucr. – c. eloquentiā bellicam gloriam, Cic.: c. antiquiora beneficia posterioribus, Plin. ep.: alio incredibili scelere hoc scelus, Cic.: P. Decii non coeptas solum ante sed cumulatas novā virtute laudes peragit, Liv. – c) gehäuft voll machen = das Maß von etw. vollmachen, etw. vollständig-, vollkommen machen, etw. krönen, einer Sache die Krone aufsetzen, etw. auf den Gipfel (der Vollkommenheit od. Vollendung) bringen, c. benefacta, Plaut.: c. gaudium, die Freude vollkommen machen, Cic. ep.: atque hoc tibi vere affirmo, in maxima laetitia atque exploratissima gratulatione unum ad cumulandum gaudium conspectum atque complexum mihi tuum defuisse, Cic.: cumulata erant officia vitae, im vollen Maße erfüllt, Cic.: ii, quorum studiis ea, quae natura desiderat, expleta atque cumulata habemus, in vollem Maße befriedigt sehen, Cic.: illustrare orationem ac totam eloquentiam c., zum Gipfel der Kunst erheben, Cic. – Litorium quendam trecentesimum annum cumulasse, habe die Höhe von 300 Jahren erreicht, Val. Max. 8, 13 ext.
    ————
    6. – quod (summum bonum) cumulatur ex (aus, infolge) integritate corporis et ex mentis ratione perfecta, das volle Maß (die volle Höhe, seinen Gipfel) erreicht, Cic. de fin. 5, 40.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cumulo

  • 16 dumtaxat

    dumtaxat (less correctly, duntax-at; in ante-Aug. monuments perh. always written separately; often in inscriptions separated by some words: dum... taxat; cf. also Lex ap. Fest. p. 246, 12 Müll.), adv. [dum-taxo; hence, lit., as far as it holds good, extends].
    I.
    To this extent, so far, in so far, as far as this matter is concerned:

    sin autem jejunitatem et siccitatem... dummodo sit polito... in Attico genere ponit, hoc recte dumtaxat,

    Cic. Brut. 82, 285:

    nos animo dumtaxat vigemus,

    id. Att. 4, 3 fin.:

    sint ista pulchriora dumtaxat adspectu,

    id. N. D. 2, 18, 47; id. Div. 2, 43, 90; id. Deiot. 1, 1; Hirt. B. Afr. 90; Dig. 4, 3, 17, § 1: dumtaxat de peculio, as far as relates to the peculium, Edict. Praet. ap. Dig. 15, 2, 1; Dig. 14, 4, 7, § 5.—
    II.
    Hence, defining a limit, either as maximum or as minimum, exactly, of the proper measure, which may be not more, or not less.
    A.
    ( Not more, i. e.) Only, simply, merely = tantummodo.
    1.
    Esp. in specifying numbers and amounts: MITTANTVR MVLIERES LIBERAE DVMTAXAT QVINQVE, Edict. Praet. ap. Dig. 25, 4, 1, § 10 med.: secum duxerit dum taxat homines IIL. (= duodequinquaginta), Lex. Acil. Repet. 32; Cato, R. R. 49 (quoted in Plin. 17, 22, 35, § 198):

    ut consules potestatem haberent tempore dumtaxat annuam, genere ipso ac jure regiam,

    Cic. Rep. 2, 32; in tmesis: eum quis volet magistratus multare, dum minore parti familiae taxat, liceto, Lex Silia A. U. C. 510, Huschke, Jurisp. Antejust. p. 10.—
    2.
    In gen., in other restrictive applications:

    dumtaxat, ut hoc promittere possis, etc.,

    Lucr. 3, 378: peditatu dumtaxat procul ad speciem utitur, equites in aciem mittit, * Caes. B. C. 2, 41, 2: Cato enim dumtaxat de magnitudine animi, etc., simply, Cic. Par. ad prooem. 3; id. N. D. 1, 38, 107; 1, 44, 123; id. Ep. ad Brut. 3; id. de Or. 2, 27, 119; Liv. 10, 25; Tac. G. 25; Suet. Caes. 55; 75; Hor. S. 2, 6, 42 et saep.; Curt. 4, 42; 9, 36 al.—
    3.
    So, non dumtaxat = non modo:

    non rebus dumtaxat, sed etiam moribus, etc.,

    Dig. 26, 7, 12, § 3:

    non eos dumtaxat, sed omnes, etc.,

    ib. 50, 16, 235; cf.:

    nec dumtaxat animum vobis fidelem praestitit, sed omnibus interfuit bellis, etc.,

    Liv. 37, 53, 9.—
    B.
    ( Not less, i. e.) At least = saltem.
    1.
    Like A. 1., esp. in numerical specifications: obsonari dumtaxat ad minam, * Plaut. Truc. 2, 4, 91: cum in testamento scriptum esset, [p. 619] ut heres in funere aut in monumento DVMTAXAT AVREOS CENTVM consumeret, non licet minus consumere, si amplius vellet, licet, Dig. 50, 16, 202:

    statim Arpinum irem, ni te in Formiano commodissime exspectari viderem, dumtaxat ad prid. Non. Mai.,

    Cic. Att. 2, 14; cf.:

    IBI EPVLENTVR DVMTAXAT IN V. ID. IVL.,

    Inscr. Orell. 707.—
    2.
    In gen., in other restrictive applications:

    valde me Athenae delectarunt: urbs dumtaxat et urbis ornamentum,

    Cic. Att. 5, 10, 5; cf. id. ib. 2, 18, 2; id. Fam. 12, 1; id. Mil. 2, 5; id. de Or. 1, 58, 249; id. Lael. 15, 53 al.: Cels. 5, 26; Sen. Ben. 5, 2; id. Ep. 58; Quint. 1, 4, 20; 2, 10, 2; Hor. A. P. 23:

    non tantum virtutes cujusque digne prosecutus, sed vitia quoque et delicta, dumtaxat modica, perpessus,

    at least, Suet. Aug. 66.—
    3.
    In a very few passages dumtaxat approaches so nearly in meaning to dummodo that it may be rendered by a conjunction in Eng., provided that:

    qui, cum luxuriose viverent, non reprehenderentur eo nomine dumtaxat cetera caverent,

    Cic. Fin. 2, 7, 21; cf. Suet. Aug. 66 supra; v. Hand, Turs. II. pp. 330-339.

    Lewis & Short latin dictionary > dumtaxat

См. также в других словарях:

  • PATRIS Patriae titulus — Imperii auspiciis, inter alia insignia Augustis conferri solitus. Ita enim de Probo Flav. Vopiscus vel potius apud eum Manlius Statianus qui primae sententiae tunc in Senatu erat, c. 12. Decerno igitur P. c. vobis omnium concinentibus, nomen… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TONDENDI Ritus — Antiquis in usu non fuit, qualis hodie ad ornatum viget. Namque et Romani comam alebant, unde incomptis Curius capillis, apud Horatium, l. 1. Od. 12. v. 41. Intonsus Cato, apud Eund. l. 2. Od. 15. v. 11. barbatus Rex, apud Iuvenalem, Sat. 4. v.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CADAVERUM Cura — apud Romanos Graecosque. Corpus defuncti, postquam sollenni ritu oculi eius clausi essent, per intervalla conclamabatur primo, quod apud Graecos fiebat magnô aeneorum vasorum fragore, an ad Lemures Furiasque accendas, an ad iacentem, si forte… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • QUAEDAM — Mira et prodigiosa in gratiam studiosorum hîc inserere libuit, quamvis a scopo nostro aliena, et a debito ordine; quaerenda enim potius erant in titulo Mira, vel Prodigiosa: cum vero tanta sit locorum copia ab M. ac P. incipientium, et tanta… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • FOEMINA — an a mollitie feminis vel femoris, ut Scalig. vult Ling. Lat. c. 79. an a fetu, quem sc. concipit, parit, educat; aut plenius a fetu minando, i. e. ducendo dicta, non minus, ac melior sexus, Deum auctorem habet, e costa formata viri: adeoqueve… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LUCILIUS — I. LUCILIUS Bassus, post praefecturam alae, Revennati simul et Misenensi classibus a Vitellio praepositus, quod non statim praefecturam Praetorii adeptus foret, iniquam iracundiam flagitiosâ de fectione ad Vespasianum ultus est. Tac. Hist. l. 2.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • OENONE — I. OENONE insula una Aeacidarum. Stephan. II. OENONE nympha Idaea, mutuô amore Paridis capta, cum ille adhuc incognitus circa Idam Phrygiae pecus servaret. Haec fatidica fuisse fertur, Paridique in Graeciam naviganti praedixisse futurum, ut inde… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • OS — I. OS Vide infra OSSA. II. OS in notis antiquis, Omnes: Os. C. Omnesconciliant, denotat. Franc. Gouldmannus. III. OS nobile corporis humani membrum, cum iumentis vice manus datum sit ad colligenda pabula, Plin. l. 11. c. 37. homini ad cibum… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»