-
41 सामवेद
sāma-vedám. « Veda of chants»
N. of one of the three principal Vedas ( seeᅠ veda;
it contains a number of verses orᅠ stanzas nearly all of which < except about 78> occur in the Ṛig-veda andᅠ which, modified in various ways, are chanted, mostly, by the Udgātṛi priests at Soma sacrifices;
the Saṃhitā of the Sāma-veda consists of two parts;
the first, called Arcika < orᅠ Purviccika orᅠ Chando-grantha>, contains 585 verses disjoined from their proper sequence in the Ṛig-veda andᅠ arranged in 59 Daṡatis orᅠ decades, which again are subdivided into Prapāṭhakas andᅠ Ardha-prapāṭhakas;
the second, called Uttarârcika orᅠ Uttarā-grantha, contains 1225 verses, alsoᅠ chiefly from the Ṛik-saṃhitā, but less disjointed than in the first part, andᅠ arranged in nine Prapāhakas with Ardha-prapāṭhakas, mostly, however, grouped in triplets;
the directions for the formation of Sāmans orᅠ chants out of these verses are carefully laid down in the Gānas orᅠ manuals for chanting, two of which, viz. the Geya-gāna andᅠ Āraṇya-g, are a directory for the Ārcika portion, andᅠ two, viz. Ūha-gāna andᅠ Ūhya-gāna, for the Uttarârcikā;
in Mn. I, 23 the Sāma-veda is described as drawn forth from the sun;
in IV, 124 it is described as having a special reference to the Pitṛis orᅠ deceased ancestors, andᅠ its sound is therefore said to possess a kind of impurity, whereas the Ṛig-veda has the gods for his objects andᅠ the Yajurveda men;
the Sāma-veda is said to possess 8 Brāhmaṇas < seeᅠ brāhmaṇa> Br. ṠāṇkhṠr. etc.. IW. 25 ;
- cchala n. - paritishṭa n. - rahasya n. - rahasyôpanishad f. N. of wks.;
- rāj m. N. of Vishṇu Pañcar. ;
- vid mfn. familiar with the ShaḍvBr-veda;
- ṡikshā f. N. of a Ṡikshā;
- sāra m. N. of Vishṇu Pañcar. ;
-dâ̱ntaga mfn. one who has gone through the ShaḍvBr-veda MBh. ;
-dâ̱rtha m. -dâ̱rtha-prakāṡa m. N. of wks.;
- dīya-rudrī f. - dīya-raudra-vidhi m. - dôpanishad f. N. of wks.
-
42 звезда
starзвезда БарнардаBarnard’s starзвезда-белый карликwhite dwarfзвезда более позднего спектрального класса, чем даннаяstar of advancing spectral typeзвезда Ван-Мааненаvan Maanen starзвезды, видимые невооруженным глазомnaked-eye starsзвезда Вольфа-РайеWolf-Rayet starsзвезды высокой светимостиhigh luminosity starsзвезда-гигантgiant starзвезды главной последовательностиmain sequence starsзвезда дискаdisk star (of Galaxy)звезды для гидированияguiding starsзвезды из каталога ‘Боннское обозрение’BD starsзвезды из каталога ‘Кордобское обозрение’CD starsзвезды, излучение которых не ослаблено пространственным (межзвездным) поглощениемindimmed starsзвезды из фундаментального каталогаfundamental starsзвезда КаптейнаKapteyn’s starзвезда-карликdwarf starзвезда-коконcocon starзвезды, находящиеся между наблюдателем и туманностьюforeground starsзвезды низкой светимости1.low-luminosity stars 2.subluminous starsзвезды, освещающие пылевые туманностиilluminating starsзвезды, параллакс которых определяетсяparallax starsзвезды первой величиныfirst magnitude starsзвезды-пигмеиpygmy starsзвезды плоской составляющей Галактикиpopulation Ⅰ starsзвезды поздних спектральных классовlate-type starsзвезды поляfield starsзвезды ранних спектральных классов1.early stars 2.early type starsзвезды ранних спектральных классов эмиссионныеearly emission starsзвезды с большой пространственной скоростьюhigh velocity starsзвезда-сверхгигантsupergiant starзвезды с высокой температурой фотосферыhigh temperature starsзвезды северного небаnorth(ern) starsзвезды с интенсивными линиями металлов в спектреmetallic line starsзвезды скопленияmember starsзвезды, служащие для определения широтыlatitude starsзвезды с низким содержанием металлов1.stars of low metal content 2.low metal starsзвезды с оболочкой вокруг нихshell starsзвезды созвездия1.constellation stars 2.member starsзвезды с очень высоким содержанием металловsuper-metal rich starsзвезды спектральных классов А–МA–M starsзвезды с повышенным содержанием металловmetal-rich starsзвезды сравненияcomparison starsзвезды с содержанием тяжелых металловheavy-metal starsзвезда-субгигантsubgiant starзвезда-субкарликsubdwarf starзвезды сферической составляющей Галактикиpopulation Ⅱ starsзвезды типа Солнцаsolar type starsзвезды ТрюмплераTrumpler stars (very high luminosity stars)звезды фонаbackground starsзвезды южного небаsouth(ern) starsазимутальные звездыazimuth starsастрометрические двойные звездыastrometric binariesбарионные звездыbaryon starsблизкие звездыnearly starsблизкополюсные звездыclose circumpolar starsбыстровращающиеся холодные нейтронные звездыrapidly rotating cool starsвзрывные звездыexploding starsдалее см. эруптивные звезды возбуждающие звездыexiting stars (in gaseous nebulae)вращающиеся звездыrotating starsвспыхивающие звездыflare starsвырожденные звездыdegenerate starsгалактические звездыgalactic starsгелиевые звездыhelium starsгеодезические звездыgeodetic starsголубые звездыblue starsголубые звезды галоblue halo (of Galaxy) starsголубые звезды горизонтальной ветви диаграммы ‘спектр-светимость’blue horizontal-branch starsголубые звезды вне диаграммы спектр-светимостьblue stagglersгорячие звездыhot starsдвойные звезды1.binaries 2.double stars 3.binary systemsдвойные визуальные звезды1.telescopic binaries 2.visual double stars 3.visual binariesдвойные гравитационные звездыgravitational binariesдвойные затменные звездыeclipsing binariesдвойные контактные звездыcontact binariesдвойные маломассивные звездыlow-massive binariesдвойные массивные рентгеновские звездыmassive X-ray binariesдвойные неразрешимые звездыunresolved binariesдвойные оптические звезды1.optical double stars 2.optical binariesдвойные разделенные звездыdetached binariesдвойные с неразрешимыми спектральными линиями звездыsingle-line binariesдвойные сильно взаимодействующие звездыstrongly interacting binariesдвойные спектральные звезды1.double-line binaries 2.spectroscopic binariesдвойные тесные звездыclose binariesдвойные физические звезды1.physical binaries 2.true binariesдвойные фотометрические звездыphotometric(al) binariesжелтые звездыyellow starsзенитные звездыzenith starsзодиакальные звездыzodiacal starsискусственные звездыartificial starsкарликовые звездыdwarfsкратные звездыmultiple starsлитиевые звездыlithium starsмагнитные звезды1.magnetic stars 2.manganese starsмаломассивные звездыlow-mass starsмерцающие звездыtwinkling starsмолодые звездыyoung starsнаблюдаемые звездыobserving starsнаблюденные звездыobserved starsнавигационные звездыnavigational starsнейтронные звезды1.neutron stars 2.degenerating starsнейтронные заряженные звезды1.charged neutron stars 2.polarsнейтронные изолированные звездыisolated neutron starsнейтронные намагниченные звездыneutron magnetic starsнеподвижные звездыfixed starsнестационарные звездыnonstable starsновоподобные звездыnova-like starsновые звездыnovaeновые бывшие звездыold novaeновые галактические звездыgalactic novaeновые повторные звездыreccurent novaeньютоновские звездыNewtonian starsньютоновские бозонные звездыNewtonian boson starsобычные звездыnormal starsодиночные звездыsingle starsоколополюсные звездыcircumpolar starsопорные звездыreference starsоптически наблюдаемые звездыoptical starsпадающие звезды1.meteors 2.shooting starsпекулярные звездыpecular starsпеременные звездыvariablesпеременные взрывные звезды1.cataclismic variables 2.eruptive variablesпеременные галактические звездыgalactic variablesпеременные долгопериодические красные звездыlong-period variablesпеременные затменные звезды1.eclipsing variables 2.occultation variablesпеременные истинные звезды1.proper variables 2.intrinsic variablesпеременные короткопериодические звездыrapid variablesпеременные магнитные звездыmagnetic variablesпеременные медленные звездыslow variablesпеременные неправильные звезды1.nonperiodic variable stars 2.irregular variablesпеременные новоподобные звездыnova-like variablesпеременные периодические звездыperiodic variable starsпеременные звезды поздних классовlate-type variablesпеременные полуправильные звезды1.semiregular variables 2.half-regular starsпеременные правильные звездыregular variablesпеременные пульсирующие звездыpulsating variable starsпеременные звезды ранних классовearly-type variablesпеременные звезды, связанные с туманностьюnebular variablesпеременные спектральные звездыspectral variablesпеременные звезды с разделенными компонентами спектральных линийv/r variablesпеременные звезды типа АлголяAlgol starsпеременные физические звездыphysical variablesпеременные циклические звездыcyclic variable starsпокрасневшие звездыreddened starsПолярная звездаPolarisпрограммные звездыprogramm starsпромежуточные звездыintermediate starsпсевдопеременные звездыimprover variablesрадиозвездыradio stars; radiostarsсверхмассивные звездыsupermassive starsсверхновые звездыsupernovaeсимбиотические звездыsymbiotic starsсколлапсировавшие звездыcollapsed starsслабые звездыfaint starsспектрально-двойные звездыspectroscopic binariesспектрально-переменные звездыspectroscopic variablesстандартные звездыstandard starsсм. также опорные звездыстарые звездыold starsтелескопические звездыtelescopic starsтемные звездыdark starsтесные двойные звездыclose binariesтипичные звездыtypical starsтройные звездыtriple starsубегающие звездыrunaway starsуглеродные звездыcarbon stars (R and N types)удаленные звезды1.distant stars 2.remote starsудаляющиеся звездыreceding starsультрафиолетовые звездыultraviolet starsхолодные звездыcool starsцентральные звезды часовые звездыclock starsэкваториальные звездыequatorial starsэруптивные звездыeruptive starsяркие звездыbright stars -
43 Cum
1.cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.I.In gen., Plaut. Am. prol. 95:b.qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,
id. ib. prol. 125:cum Pansā vixi in Pompeiano,
Cic. Att. 14, 20, 4:semper ille antea cum uxore, tum sine eā,
id. Mil. 21, 55:quibuscum essem libenter,
id. Fam. 5, 21, 1; cf.:cum quibus in ceteris intellegis afuisse,
id. Sull. 3, 7:si cenas hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 70:vagamur egentes cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:errare malo cum Platone, etc.,
id. Tusc. 1, 17, 39:qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,
Caes. B. G. 2, 3 et saep.—In an expression of displeasure:B.in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,
Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—In a designation of time with which some action concurs:C.egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?
Plaut. Am. 2, 2, 121; so,cum primo luci,
id. Cist. 2, 1, 58:cras cum filio cum primo luci ibo hinc,
Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:cum primā luce,
id. Att. 4, 3, 4; and:cum primo lumine solis,
Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:pariter cum ortu solis,
Sall. J. 106, 5:pariter cum occasu solis,
id. ib. 68, 2; cf.:cum sole reliquit,
Verg. A. 3, 568 et saep.:mane cum luci simul,
Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:simul cum dono designavit templo Jovis fines,
id. 1, 10, 5; cf.:et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,
Cic. de Or. 3, 3, 10.—In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:b.cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,
id. Cat. 1, 13, 33:cum magno provinciae periculo,
Caes. B. G. 1, 10:cum summo probro,
Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:cum summā tuā dignitate,
Cic. Fin. 4, 22, 61:cum bonā alite,
Cat. 61, 19:ferendum hoc onus est cum labore,
Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:multis cum lacrimis aliquem obsecrare,
amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:orare cum lacrimis coepere,
Liv. 5, 30, 5:si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,
Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,cum curā,
Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:cum summo studio,
Sall. C. 51, 38:cum quanto studio periculoque,
Liv. 8, 25, 12 al.:cum multā venustate et omni sale,
Cic. Fin. 1, 3, 9:summā cum celeritate ad exercitum rediit,
Hirt. B. G. 8, 52:maximo cum clamore involant,
Plaut. Am. 1, 1, 89:cum clamore,
Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:cum clamore ac tumultu,
id. 9, 31, 8; cf.:Athenienses cum silentio auditi sunt,
id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:illud cum pace agemus,
Cic. Tusc. 5, 29, 83:cum bonā pace,
Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:cum bonā gratiā,
Cic. Fat. 4, 7:cum bonā veniā,
Liv. 29, 1, 7; cf.:cum veniā,
Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:cum virtute vivere,
Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:cum judicio,
Quint. 10, 1, 8:cum firmā memoriā,
id. 5, 10, 54:legata cum fide ac sine calumniā persolvere,
Suet. Calig. 16:spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,
Liv. 4, 20, 3.—Attributively, with subst.:2.et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,
Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:frumenti cum summā caritate inopia erat,
id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).(α).Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,(β).cum eo quidem, quod, etc.,
id. 2, 4, 30. —With subj.:sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,
Cic. Att. 6, 1, 7.—With ut:(γ).Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,
Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,
Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin. —With ne:3.obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,
Col. 5, 1, 4:cum eo, ne amplius quam has urant,
Cels. 7, 22; and with tamen:cum eo tamen, ne, etc.,
id. 2, 17.—Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:4.cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,
Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:agite, cum dis bene juvantibus arma capite,
Liv. 21, 43, 7; so,cum superis,
Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:D.ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,
ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,cum octavo, cum decimo,
Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:cum centesimo,
Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,
id. 5, 4, 3, § 24.—With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:II.cum linguā lingere,
Cat. 98, 3:cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),
Verg. A. 9, 816:cum vino et oleo ungere,
Veg. 1, 11, 8 et saep.:terra in Augurum libris scripta cum R uno,
Varr. L. L. 5, § 21 Müll.In partic.A.Completing the meaning of verbs.1.With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:2.ut proprie cohaereat cum narratione,
Auct. Her. 1, 7, 11:(haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,
id. 1, 9, 16:interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,
id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?
id. Clu. 31, 86:hanc sententiam cum virtute congruere semper,
id. Off. 3, 3, 13:foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,
id. ib. 3, 31, 111:capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,
Liv. 1, 52, 4:cum aliquo in gratiam redire,
id. 3, 58, 4:stabat cum eo senatūs majestas,
id. 8, 34, 1:conjurasse cum Pausaniā,
Curt. 7, 1, 6:Autronium secum facere,
Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—Of companionship, association, sharing, etc.:3.cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,
Cic. de Or. 2, 14, 61:quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,
id. Off. 1, 15, 46:nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,
id. ib. 1, 17, 51:cum civibus vivere,
id. ib. 1, 34, 124:cum M. Fabio mihi summus usus est,
id. Fam. 9, 25, 2; cf.:cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,
Liv. 1, 45, 2:partiri cum Dinaeā matre jussit,
Cic. Clu. 7, 21:cum Baebio communicare,
id. ib. 16, 47; cf.of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,
Liv. 1, 58, 4:duos tamen pudor cum eo tenuit,
id. 2, 10, 5.—Of intercourse, traffic, etc.:4.cum aliquo agere,
to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:cum eo Accius injuriarum agit,
Auct. Her. 1, 14, 24:si par est agere cum civibus,
Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:si mihi cum Peripateticis res esset,
Cic. Ac. 2, 35, 112:tecum enim mihi res est,
id. Rosc. Am. 30, 84:uni tibi et cum singulis res est,
Liv. 2, 12, 11:pacem cum Sabinis facere,
Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—Of deliberation and discussion:5.haec ego cum ipsis philosophis disserebam,
Cic. de Or. 1, 13, 57:tempus cum conjuratis consultando absumunt,
Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—Of strife, difference, etc.:6.quibuscum continenter bellum gerunt,
Caes. B. G. 1, 1:cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!
Cic. Ac. 2, 47, 143:neque tam quererer cum deo quod, etc.,
id. ib. 2, 25, 81:cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,
id. ib. 2, 4, 11:cum stomacheretur cum Metello,
id. Or. 2, 66, 267:manu cum hoste confligere,
id. Off. 1, 23, 81:utilia cum honestis pugnare,
id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:cum majoribus nostris bella gessit,
id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:cum Auruncis bellum inire,
id. 2, 16, 8; cf.:cum Volscis aequo Marte discessum est,
id. 2, 40, 14:inimicitias cum Africano gerere,
Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:cum Scipione dissentire,
Val. Max. 4, 1, 12:cum utrāque (uxore) divortium fecit,
Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—Of comparison:B.nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,
Cic. Ac. 2, 5, 14:hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,
id. de Or. 1, 2, 8:conferam Sullamne cum Junio,
id. Clu. 34, 94:(orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,
id. Off. 2, 6, 20.—Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:C.hominem sine re, sine fide,
Cic. Cael. 32, 78):a portu illuc nunc cum laternā advenit,
Plaut. Am. prol. 149:cadus cum vino,
id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:olla cum aquā,
Cato, R. R. 156:arcula cum ornamentis,
Plaut. Most. 1, 3, 91:fiscos cum pecuniā Siciliensi,
Cic. Verr. 1, 8, 22:onerariae naves cum commeatu,
Liv. 30, 24, 5 et saep.:cum servili schemā,
Plaut. Am. prol. 117;so of clothing,
id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:ut ne quis cum telo servus esset,
Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;so of weapons,
id. Phil. 2, 8, 19; cf.:inmissi cum falcibus, etc.,
id. Tusc. 5, 23, 65:vidi argenteum Cupidinem cum lampade,
holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:simulacrum Cereris cum faucibus,
id. ib. 2, 4, 49, §109: cum elephanti capite puer natus,
Liv. 27, 11, 5; cf.:cum quinque pedibus natus,
id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,
Liv. 9, 44, 14:te Romam venisse cum febri,
Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:ex eis qui cum imperio sint,
id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:cum imperio aut magistratu,
Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;D.v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,
id. Verr. 2, 3, 80, § 187:Numidae... in eādem mecum Africā geniti,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.► a.Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:b.quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),
Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,
Cic. Fam. 14, 14, 3:adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,
id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—Before et... et, connecting two substt.:III.cum et diurno et nocturno metu,
Cic. Tusc. 5, 23, 66.In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—B.It designates,1.A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—2.The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.2.Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].I.Of time, when, as, while, sometimes = after, since.A.In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.1.The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.a.Cum with pres. indic., often equivalent to si.(α).With principal predicate in pres.:(β).nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,
Plaut. Truc. prol. 17:facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,
Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:cum semen maturum habet, tum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,
id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,
Sen. Ep. 23, 11.—With principal predicate in fut. (rare):(γ).ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?
Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):b.haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,
Ter. Hec. 3, 5, 33:qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,
Cic. Fam. 12, 30, 2:(dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),
Verg. G. 3, 457:nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,
Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—With logical perf. indic.(α).With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:(β).gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,
id. Div. 2, 70, 145:cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,
Varr. R. R. 2, 2, 17:cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,
Caes. B. G. 6, 16, 5:(hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,
Sen. Ira, 1, 8, 2:quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,
Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—(γ).With two logical perff. (rare):c.cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,
Varr. R. R. 2, 2, 6:quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,
Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —With fut.(α).With principal predicate in fut.:(β).ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,
Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,
Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—With principal predicate in pres.:d.in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,
Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—With fut. perf.(α).With principal predicate in pres.:(β).quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,
Cic. Att. 1, 7:nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,
Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—With principal predicate in fut. indic.:(γ).cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,
Auct. Her. 2, 10, 15:cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?
Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,
Val. Max. 7, 2, ext. 4.—With principal predicate in fut. imper.:(δ).cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,
Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—With two fut. perff.:e.cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,
Sen. Cons. Helv. 10, 6.—In partic.(α).In definitions with pres, indic.:(β).humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,
Auct. Her. 1, 3, 5:purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,
Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:(γ).in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,
id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:etiam cum potentes nocere intendent,
Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:cum etiam plus contenderimus, etc.,
Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:2.sorba in sapa cum vis condere, arida facias,
Cato, R. R. 7 fin. — Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—With subj. referring to indefinite time.a. (α).With pres. subj.:(β).acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,
Plaut. Ep. 5, 2, 53:quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,
Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:difficile est tacere cum doleas,
Cic. Sull. 10, 31:etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,
id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—With perf. subj.:b.difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,
Cic. Off. 1, 19, 64:quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,
id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—c.In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):d.saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,
Cic. de Or. 2, 28, 129.—When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—e.If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:3.caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,
Cato, R. R. 28:quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?
Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:a.formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,
Cic. Att. 6, 3, 4:quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,
id. Rosc. Am. 25, 100:si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,
id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).Cum with pres. indic.(α).Principal predicate in pres.:(β).certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,
Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?
Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,
Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:quod cum ita est,
if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:quodsi ita est,
Cic. Mur. 2, 5); so,often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,
Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,
Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,
Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init. —With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):b.Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,
Plaut. Curc. 4, 4, 27:sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?
id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—Cum with logical perf. indic.(α).Principal predicate in pres.:(β).ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,
after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—With principal predicate in fut. ( poet.):c.at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),
Prop. 4 (5), 2, 30.—With fut.(α).With principal predicate in fut.:(β).quom videbis tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,
Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—With principal predicate in fut. perf.:(γ).cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,
Cic. Fam. 2, 12, 1.—With principal predicate in imper. fut.:(δ).mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,
Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—With principal predicate in subj. (potential):(ε).cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,
Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—d.With fut. perf.(α).With principal predicate in fut.:(β).mox dabo quom ab re divina rediero,
Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,
Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):(γ).quod quom dixero, si placuerit, Facitote,
Ter. Eun. 5, 8, 37:cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—With principal predicate in subj. (potential):4.quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,
Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—With subj. in definite time.a.Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—b.Sometimes by attraction:c.curata fac sint quom a foro redeam domum,
Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?
Cic. Planc. 24, 58. —In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.B.In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.1.With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:2.portisculus signum cum dare coepisset,
Enn. Ann. v. 234 Vahl.:quom testamento patris partisset bona,
Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:quom venisset,
Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,
Cic. de Or. 1, 11, 45:haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,
id. ib. 1, 35, 160:cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,
id. Inv. 2, 23, 69:Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,
id. N. D. 3, 34, 83:eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,
Caes. B. G. 5, 18:Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,
Liv. 1, 46, 9 et saep. —With pluperf. indic.a.Ante-class. in place of the class. subj.:b.idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,
Plaut. Cas. 2, 8, 28:Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,
Ter. And. 3, 2, 38.—If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—c.If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:3.nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19:cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,
id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.a.With pluperf. indic.(α).With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:(β).cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:(Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,
Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,
Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—With principal predicate in perf. indic.:b.Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,
Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:4.cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,
Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,
Caes. B. C. 2, 41:cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,
Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—In anterior clauses with imperf. subj.(α).When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):(β).Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),
Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:(γ).(Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,
Cic. Fin. 2, 30, 97:cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,
id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—When the principal action takes place during the action of the dependent clause:5.qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,
Cic. Clu. 13, 38.—For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.C.In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:1.quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220;where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,
Liv. 29, 37, 8; cf.:cum tecum Ephesi collocutus sum,
Cic. Fam. 13, 55, 1; and:cum te Puteolis prosequerer,
id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;also,
Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).a.The clause expressing a momentary action:b.posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,
id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,
Varr. R. R. 3, 3, 8:in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,
Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,
id. de Or. 2, 59, 242:cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,
id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,
Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,
Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,
Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,
Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,
Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,
Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,
Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,
Sen. Ben. 4, 39, 4:tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,
Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):c.in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,
Varr. R. R. 2, 5, 5:ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,
Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,
id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,
Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:d.ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,
Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:2.ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,
Varr. R. R. 3, 2, 2:me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,
Cic. Brut. 89, 303:itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,
id. Verr. 2, 5, 23, § 59:haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,
Caes. B. C. 3, 87:cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,
Liv. 42, 5, 8:Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,
Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.a.The action falling within the time of the principal predicate:b.set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,
Cic. Brut. 43, 161:eo cum venio, praetor quiescebat,
id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,
Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,
Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,
Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?
Sen. Ben. 5, 19, 7:bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,
Dig. 28, 18, § 1:pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,
Claud. IV. Cons. Hon. 413.—The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):3.cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,
Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].a.Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.(α).Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:(β).eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?
Plaut. Bacch. 3, 3, 17:alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,
Auct. Her. 4, 18, 25:qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,
Cic. Att. 8, 1, 4:res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,
id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,
id. Q. Fr. 2, 9, 3):Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,
id. Phil. 6, 4, 11:non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,
id. Red. Quir. 1, 3:etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,
id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,
Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,
Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,
Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?
id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?
Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,
id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,
id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,
id. Brut. 8, 293:cum censebam,
id. de Or. 1, 62, 264:cum dicebam,
id. Fam. 6, 1, 5:cum ponebas,
id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,
id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;sometimes cum dabam = cum scribebam,
Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,
id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:(γ).antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),
Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,
id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,
Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,
Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,
Cic. Fin. 4, 27, 54:cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,
Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:(δ).tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,
Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,
Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,
Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),
Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,according to class. usage,
Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;contrary to class. usage,
Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:b.nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,
Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,
Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?
id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),
id. de Or. 2, 16, 70; cf.:nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,
id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,
Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,
Liv. 29, 31, 1:cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,
id. 36, 5, 1; cf.:cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,
id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,
id. 36, 15, 1; cf.:cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,
id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),
Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,
Plin. 10, 41, 59, § 120.—If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter(α).In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:(β).res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,
Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?
Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,
Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),
Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,
Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,
id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:cum (censor) M. Antistio equum ademisset,
id. ib. 2, 71, 287).—With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):(γ).magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,
Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,
Cic. Inv. 2, 49, 144:armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,
Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,
Cic. Rep. 2, 12, 23:an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),
id. Sull. 17, 49:tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),
id. Verr. 2, 5, 4, § 8:quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),
Nep. Cim. 3, 1:sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,
Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,
Plaut. Merc. 5, 4, 19:consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,
Cic. Sest. 28, 61:haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,
id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,
Liv. 1, 13, 6:Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,
id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,
Cic. Fam. 3, 11, 1;so with cum essem (essemus, etc.),
id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),
Liv. 42, 40, 8:Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,
Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,
Cic. Att. 13, 49, 2:proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,
Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,
Cic. Cat. 3, 3, 6:cum advesperasceret, cum lucesceret,
id. Fam. 15, 4, 8:cum lux appropinquaret,
id. Tull. 9, 21:cum dies instaret,
id. Inv. 2, 31, 96:cum comitiorum tempus adpeteret,
Liv. 28, 10, 1:cum dies comitiorum adpropinquaret,
id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:cum ea dies venit,
Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,
id. Brut. 68, 241:cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,
Liv. 40, 42, 10:cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,
id. 8, 33, 4:haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,
id. 1, 50, 7;so with cum maxime,
Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),
Cic. Sest. 63, 132:Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),
Nep. Reg. 3, 2:impulit ut cuperem habere, cum diceret,
Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,
Caes. B. C. 3, 57:cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,
id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:D.illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,
Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,
Liv. 4, 3, 1:cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,
id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,
id. Quint. 16, 53):ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,
id. Q. Fr. 1, 3, 8:cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,
id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,
Gell. 14, 2, 10; cf.:cum secum reputavit,
Tac. A. 15, 54.In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.1.The predicate in present:2.amice facis Quom me laudas,
Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:bene facitis cum venitis,
Auct. Her. 4, 50, 63:quae cum taces, nulla esse concedis,
Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—With fut. (rare):3.cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,
Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—With fut. perf. (rare):4.quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,
Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—With perf.:5.fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,
Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,
Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—With histor. pres.:6.Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,
Auct. Her. 1, 15, 25.—With imperf.:7.cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,
Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;8.very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,
Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—With pluperf. (very rare):* 9.exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,
Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—Pluperf. and imperf.:10.quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,
Cic. Att. 8, 11, D, 5.—Imperf. subj. (post-class.):11.tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,
Sen. Cons. Helv. 10, 10.—Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:E.illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,
which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.1.Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.a.The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.(α).With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:(β).jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,
Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:(γ).erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,
Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:(δ).fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,
Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:fuerunt alia genera qui... dicebant,
id. de Or. 3, 17, 62):fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),
Liv. 7, 32, 13.—With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:b.quod fuit tempus cum rura colerent homines,
Varr. R. R. 3, 1:ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,
Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.(α).With pres. or fut. indic.:(β).incidunt saepe tempora cum ea commutantur,
Cic. Off. 1, 10, 31:longum illud tempus cum non ero, etc.,
id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:(γ).atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,
Cic. Lig. 7, 20:memini noctis illius cum... pollicebar,
id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:illa pugna quom, etc. ( = in qua),
Plaut. Poen. 2, 26;Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),
Cic. Att. 9, 9, 4:patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),
Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:c.accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,
Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?
id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),
Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,
while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:2.Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,
Cic. de Or. 2, 10, 41:omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,
id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,
Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.a.With pres., = Engl. pres. perf.(α).With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):(β).hanc domum Jam multos annos est quom possideo,
that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,
Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—With ordinals:(γ).vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,
Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—With diu:b.jam diu'st quom ventri victum non datis,
Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:c.quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,
Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —With pluperf., the principal predicate in imperf.:d.permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,
Liv. 9, 33, 3.—With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:3.dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,
Ter. Hec. 3, 4, 7:unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,
Cic. Clu. 26, 72.—The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.a.With cardinals.(α).Time in acc. (ante-class.):(β).annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,
Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—With nom.:b.nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,
Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—With diu or dudum:c.nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,
Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:4.omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,
Caes. B. G. 1, 23. —In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.a.Principal sentence defining time by temporal expressions.(α).Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:(β).dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,
Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:(γ).nondum lucebat cum Ameriae scitum est,
Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—Principal sentence with perf., cum with perf.:b.dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,
Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.(α).Principal sentence with imperf., cum with perf.:(β).non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,
Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,
Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:(γ).jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,
Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—(δ).Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—(ε).Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—(ζ).Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—(η).Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—(θ).Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—(κ).With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):5.quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,
Cic. Brut. 36, 138:jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,
Verg. G. 3, 422.—In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).a.When, on an occasion, on which, etc.(α).With perf. indic.:(β).Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,
Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—With imperf. indic.:(γ).num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?
Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):(δ).nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,
Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—(ε).So freq. cum quidem, always with indic.:b.sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,
Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).(α).With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:(β).fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,
Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,cum nihilo magis,
Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—6.Cum interea (interim).a.Adverbial (rare).(α).Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—(β).Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:b.simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,
Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,
Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,(α).To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:(β).anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,
Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—To the inverted clauses (4.):(γ).tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,
Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:F.post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,
Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.In clauses completing the idea of the governing verb.1.After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).a.Dependent on verbs of seeing and feeling.(α).With indic.:(β).nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),
Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:conspectum est cum obiit,
Liv. 5, 25, 3.—With subj.:b.is... numquam est conspectus cum veniret,
Cic. Sest. 59, 126:vidi... Cum tu terga dares,
Ov. M. 13, 224.—After verbs of hearing, always with subj.:c.L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,
Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—After memini, with indic. (sc. tempus):2.memini quom... haud audebat,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:memini cum mihi desipere videbare,
Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:memini cum velles residere ferventissimo sole,
Sen. Ben. 5, 24, 1.—After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).a.Verbs of thanking:b.habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,
Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,
Cic. Fam. 13, 24, 2.—Of congratulation:c.quom tu's aucta liberis... gratulor,
Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—Of rejoicing and grieving:d.quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,
Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,
Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—Dependent on optative sentences:G.di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,
Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.Elliptical usages (without predicate).1.Cum maxime.a.With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:b.etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?
Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:2.nunc cum maxume operis aliquid facere credo,
Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,
Cic. Clu. 5, 12:castra amissa, et tum cum maxime ardere,
Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—Similarly with other superlatives (post-class.):H.foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,
at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:cum tardissime,
id. 18, 7, 10, § 51:cum longissime,
Suet. Tib. 38.For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.II.Causal, since, because, as.A.Anteclass., chiefly with indic.1.With pres. indic.:2.hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,
because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,
since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—With perf. indic.:3.praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,
Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—With subj.a.By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—b.Independent of such construction:B.jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,
Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,
id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,
Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.Class. and post-class., always with subj.1.With pres. subj.:2.cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,
Cic. Mur. 6, 13:cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,
id. Fin. 1, 20, 66:quae cum ita sint, videamus, etc.,
id. Clu. 44, 123:quod cum ita sit, etc.,
id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—With perf. subj.:3.cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,
Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—With imperf. subj.a.Denoting both cause and coincidence of time:b.vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,
Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,
Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—Denoting cause without time:4.cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,
Cic. Clu. 26, 70:quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,
id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—With pluperf. subj.:C.Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,
Caes. B. G. 5, 22.With adverbs of emphasis.1.Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:2.quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?
Cic. Arch. 5, 10:cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,
id. Fam. 1, 10, 1:cum praesertim vos alium miseritis,
id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:3.nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,
Cic. Lael. 8, 28:numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,
id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,
Curt. 4, 1, 29.—Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:III.me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,
Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.A.Ante-class., chiefly,1.With indic.:2.hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,
Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—Subj.a.By construction of principal predicate:b.tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?
Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):B.eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?
Plaut. Ps. 1, 2, 52.Class. and post-class., always with subj.1.With pres. subj.:2.cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,
Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?
Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:3.indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?
Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—With imperf. subj.:4.ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,
Cic. Deiot. 3, 10:hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,
id. Clu. 48, 135:eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,
Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin. —With pluperf. subj.:IV.Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,
Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.A.Ante-class., mostly with indic.1.Indic.:2.qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,
Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).B.Class. and post-class., always with subj.1.Pres. subj.:2.testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,
Cic. Brut. 7, 26:nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,
Liv. 21, 31, 11.—Imperf. subj.:3.ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,
Cic. Fam. 4, 1, 1:non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,
id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,quae cum ita essent... tamen,
although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—With pluperf. subj.:V.cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
Cic. Fam. 1, 2, 4:patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,
id. Rosc. Am. 11, 32.In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.1.With imperf. subj.:2.quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?
Cic. Brut. 55, 194:etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?
id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—With pluperf. subj.:quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?
Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,
id. Balb. 6, 16. -
44 cum
1.cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.I.In gen., Plaut. Am. prol. 95:b.qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,
id. ib. prol. 125:cum Pansā vixi in Pompeiano,
Cic. Att. 14, 20, 4:semper ille antea cum uxore, tum sine eā,
id. Mil. 21, 55:quibuscum essem libenter,
id. Fam. 5, 21, 1; cf.:cum quibus in ceteris intellegis afuisse,
id. Sull. 3, 7:si cenas hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 70:vagamur egentes cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:errare malo cum Platone, etc.,
id. Tusc. 1, 17, 39:qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,
Caes. B. G. 2, 3 et saep.—In an expression of displeasure:B.in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,
Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—In a designation of time with which some action concurs:C.egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?
Plaut. Am. 2, 2, 121; so,cum primo luci,
id. Cist. 2, 1, 58:cras cum filio cum primo luci ibo hinc,
Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:cum primā luce,
id. Att. 4, 3, 4; and:cum primo lumine solis,
Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:pariter cum ortu solis,
Sall. J. 106, 5:pariter cum occasu solis,
id. ib. 68, 2; cf.:cum sole reliquit,
Verg. A. 3, 568 et saep.:mane cum luci simul,
Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:simul cum dono designavit templo Jovis fines,
id. 1, 10, 5; cf.:et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,
Cic. de Or. 3, 3, 10.—In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:b.cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,
id. Cat. 1, 13, 33:cum magno provinciae periculo,
Caes. B. G. 1, 10:cum summo probro,
Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:cum summā tuā dignitate,
Cic. Fin. 4, 22, 61:cum bonā alite,
Cat. 61, 19:ferendum hoc onus est cum labore,
Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:multis cum lacrimis aliquem obsecrare,
amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:orare cum lacrimis coepere,
Liv. 5, 30, 5:si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,
Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,cum curā,
Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:cum summo studio,
Sall. C. 51, 38:cum quanto studio periculoque,
Liv. 8, 25, 12 al.:cum multā venustate et omni sale,
Cic. Fin. 1, 3, 9:summā cum celeritate ad exercitum rediit,
Hirt. B. G. 8, 52:maximo cum clamore involant,
Plaut. Am. 1, 1, 89:cum clamore,
Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:cum clamore ac tumultu,
id. 9, 31, 8; cf.:Athenienses cum silentio auditi sunt,
id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:illud cum pace agemus,
Cic. Tusc. 5, 29, 83:cum bonā pace,
Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:cum bonā gratiā,
Cic. Fat. 4, 7:cum bonā veniā,
Liv. 29, 1, 7; cf.:cum veniā,
Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:cum virtute vivere,
Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:cum judicio,
Quint. 10, 1, 8:cum firmā memoriā,
id. 5, 10, 54:legata cum fide ac sine calumniā persolvere,
Suet. Calig. 16:spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,
Liv. 4, 20, 3.—Attributively, with subst.:2.et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,
Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:frumenti cum summā caritate inopia erat,
id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).(α).Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,(β).cum eo quidem, quod, etc.,
id. 2, 4, 30. —With subj.:sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,
Cic. Att. 6, 1, 7.—With ut:(γ).Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,
Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,
Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin. —With ne:3.obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,
Col. 5, 1, 4:cum eo, ne amplius quam has urant,
Cels. 7, 22; and with tamen:cum eo tamen, ne, etc.,
id. 2, 17.—Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:4.cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,
Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:agite, cum dis bene juvantibus arma capite,
Liv. 21, 43, 7; so,cum superis,
Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:D.ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,
ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,cum octavo, cum decimo,
Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:cum centesimo,
Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,
id. 5, 4, 3, § 24.—With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:II.cum linguā lingere,
Cat. 98, 3:cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),
Verg. A. 9, 816:cum vino et oleo ungere,
Veg. 1, 11, 8 et saep.:terra in Augurum libris scripta cum R uno,
Varr. L. L. 5, § 21 Müll.In partic.A.Completing the meaning of verbs.1.With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:2.ut proprie cohaereat cum narratione,
Auct. Her. 1, 7, 11:(haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,
id. 1, 9, 16:interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,
id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?
id. Clu. 31, 86:hanc sententiam cum virtute congruere semper,
id. Off. 3, 3, 13:foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,
id. ib. 3, 31, 111:capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,
Liv. 1, 52, 4:cum aliquo in gratiam redire,
id. 3, 58, 4:stabat cum eo senatūs majestas,
id. 8, 34, 1:conjurasse cum Pausaniā,
Curt. 7, 1, 6:Autronium secum facere,
Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—Of companionship, association, sharing, etc.:3.cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,
Cic. de Or. 2, 14, 61:quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,
id. Off. 1, 15, 46:nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,
id. ib. 1, 17, 51:cum civibus vivere,
id. ib. 1, 34, 124:cum M. Fabio mihi summus usus est,
id. Fam. 9, 25, 2; cf.:cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,
Liv. 1, 45, 2:partiri cum Dinaeā matre jussit,
Cic. Clu. 7, 21:cum Baebio communicare,
id. ib. 16, 47; cf.of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,
Liv. 1, 58, 4:duos tamen pudor cum eo tenuit,
id. 2, 10, 5.—Of intercourse, traffic, etc.:4.cum aliquo agere,
to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:cum eo Accius injuriarum agit,
Auct. Her. 1, 14, 24:si par est agere cum civibus,
Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:si mihi cum Peripateticis res esset,
Cic. Ac. 2, 35, 112:tecum enim mihi res est,
id. Rosc. Am. 30, 84:uni tibi et cum singulis res est,
Liv. 2, 12, 11:pacem cum Sabinis facere,
Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—Of deliberation and discussion:5.haec ego cum ipsis philosophis disserebam,
Cic. de Or. 1, 13, 57:tempus cum conjuratis consultando absumunt,
Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—Of strife, difference, etc.:6.quibuscum continenter bellum gerunt,
Caes. B. G. 1, 1:cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!
Cic. Ac. 2, 47, 143:neque tam quererer cum deo quod, etc.,
id. ib. 2, 25, 81:cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,
id. ib. 2, 4, 11:cum stomacheretur cum Metello,
id. Or. 2, 66, 267:manu cum hoste confligere,
id. Off. 1, 23, 81:utilia cum honestis pugnare,
id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:cum majoribus nostris bella gessit,
id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:cum Auruncis bellum inire,
id. 2, 16, 8; cf.:cum Volscis aequo Marte discessum est,
id. 2, 40, 14:inimicitias cum Africano gerere,
Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:cum Scipione dissentire,
Val. Max. 4, 1, 12:cum utrāque (uxore) divortium fecit,
Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—Of comparison:B.nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,
Cic. Ac. 2, 5, 14:hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,
id. de Or. 1, 2, 8:conferam Sullamne cum Junio,
id. Clu. 34, 94:(orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,
id. Off. 2, 6, 20.—Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:C.hominem sine re, sine fide,
Cic. Cael. 32, 78):a portu illuc nunc cum laternā advenit,
Plaut. Am. prol. 149:cadus cum vino,
id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:olla cum aquā,
Cato, R. R. 156:arcula cum ornamentis,
Plaut. Most. 1, 3, 91:fiscos cum pecuniā Siciliensi,
Cic. Verr. 1, 8, 22:onerariae naves cum commeatu,
Liv. 30, 24, 5 et saep.:cum servili schemā,
Plaut. Am. prol. 117;so of clothing,
id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:ut ne quis cum telo servus esset,
Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;so of weapons,
id. Phil. 2, 8, 19; cf.:inmissi cum falcibus, etc.,
id. Tusc. 5, 23, 65:vidi argenteum Cupidinem cum lampade,
holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:simulacrum Cereris cum faucibus,
id. ib. 2, 4, 49, §109: cum elephanti capite puer natus,
Liv. 27, 11, 5; cf.:cum quinque pedibus natus,
id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,
Liv. 9, 44, 14:te Romam venisse cum febri,
Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:ex eis qui cum imperio sint,
id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:cum imperio aut magistratu,
Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;D.v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,
id. Verr. 2, 3, 80, § 187:Numidae... in eādem mecum Africā geniti,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.► a.Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:b.quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),
Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,
Cic. Fam. 14, 14, 3:adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,
id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—Before et... et, connecting two substt.:III.cum et diurno et nocturno metu,
Cic. Tusc. 5, 23, 66.In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—B.It designates,1.A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—2.The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.2.Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].I.Of time, when, as, while, sometimes = after, since.A.In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.1.The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.a.Cum with pres. indic., often equivalent to si.(α).With principal predicate in pres.:(β).nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,
Plaut. Truc. prol. 17:facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,
Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:cum semen maturum habet, tum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,
id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,
Sen. Ep. 23, 11.—With principal predicate in fut. (rare):(γ).ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?
Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):b.haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,
Ter. Hec. 3, 5, 33:qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,
Cic. Fam. 12, 30, 2:(dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),
Verg. G. 3, 457:nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,
Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—With logical perf. indic.(α).With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:(β).gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,
id. Div. 2, 70, 145:cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,
Varr. R. R. 2, 2, 17:cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,
Caes. B. G. 6, 16, 5:(hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,
Sen. Ira, 1, 8, 2:quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,
Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—(γ).With two logical perff. (rare):c.cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,
Varr. R. R. 2, 2, 6:quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,
Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —With fut.(α).With principal predicate in fut.:(β).ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,
Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,
Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—With principal predicate in pres.:d.in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,
Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—With fut. perf.(α).With principal predicate in pres.:(β).quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,
Cic. Att. 1, 7:nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,
Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—With principal predicate in fut. indic.:(γ).cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,
Auct. Her. 2, 10, 15:cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?
Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,
Val. Max. 7, 2, ext. 4.—With principal predicate in fut. imper.:(δ).cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,
Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—With two fut. perff.:e.cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,
Sen. Cons. Helv. 10, 6.—In partic.(α).In definitions with pres, indic.:(β).humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,
Auct. Her. 1, 3, 5:purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,
Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:(γ).in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,
id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:etiam cum potentes nocere intendent,
Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:cum etiam plus contenderimus, etc.,
Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:2.sorba in sapa cum vis condere, arida facias,
Cato, R. R. 7 fin. — Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—With subj. referring to indefinite time.a. (α).With pres. subj.:(β).acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,
Plaut. Ep. 5, 2, 53:quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,
Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:difficile est tacere cum doleas,
Cic. Sull. 10, 31:etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,
id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—With perf. subj.:b.difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,
Cic. Off. 1, 19, 64:quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,
id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—c.In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):d.saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,
Cic. de Or. 2, 28, 129.—When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—e.If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:3.caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,
Cato, R. R. 28:quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?
Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:a.formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,
Cic. Att. 6, 3, 4:quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,
id. Rosc. Am. 25, 100:si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,
id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).Cum with pres. indic.(α).Principal predicate in pres.:(β).certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,
Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?
Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,
Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:quod cum ita est,
if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:quodsi ita est,
Cic. Mur. 2, 5); so,often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,
Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,
Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,
Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init. —With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):b.Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,
Plaut. Curc. 4, 4, 27:sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?
id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—Cum with logical perf. indic.(α).Principal predicate in pres.:(β).ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,
after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—With principal predicate in fut. ( poet.):c.at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),
Prop. 4 (5), 2, 30.—With fut.(α).With principal predicate in fut.:(β).quom videbis tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,
Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—With principal predicate in fut. perf.:(γ).cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,
Cic. Fam. 2, 12, 1.—With principal predicate in imper. fut.:(δ).mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,
Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—With principal predicate in subj. (potential):(ε).cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,
Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—d.With fut. perf.(α).With principal predicate in fut.:(β).mox dabo quom ab re divina rediero,
Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,
Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):(γ).quod quom dixero, si placuerit, Facitote,
Ter. Eun. 5, 8, 37:cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—With principal predicate in subj. (potential):4.quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,
Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—With subj. in definite time.a.Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—b.Sometimes by attraction:c.curata fac sint quom a foro redeam domum,
Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?
Cic. Planc. 24, 58. —In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.B.In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.1.With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:2.portisculus signum cum dare coepisset,
Enn. Ann. v. 234 Vahl.:quom testamento patris partisset bona,
Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:quom venisset,
Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,
Cic. de Or. 1, 11, 45:haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,
id. ib. 1, 35, 160:cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,
id. Inv. 2, 23, 69:Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,
id. N. D. 3, 34, 83:eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,
Caes. B. G. 5, 18:Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,
Liv. 1, 46, 9 et saep. —With pluperf. indic.a.Ante-class. in place of the class. subj.:b.idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,
Plaut. Cas. 2, 8, 28:Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,
Ter. And. 3, 2, 38.—If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—c.If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:3.nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19:cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,
id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.a.With pluperf. indic.(α).With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:(β).cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:(Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,
Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,
Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—With principal predicate in perf. indic.:b.Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,
Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:4.cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,
Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,
Caes. B. C. 2, 41:cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,
Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—In anterior clauses with imperf. subj.(α).When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):(β).Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),
Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:(γ).(Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,
Cic. Fin. 2, 30, 97:cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,
id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—When the principal action takes place during the action of the dependent clause:5.qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,
Cic. Clu. 13, 38.—For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.C.In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:1.quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220;where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,
Liv. 29, 37, 8; cf.:cum tecum Ephesi collocutus sum,
Cic. Fam. 13, 55, 1; and:cum te Puteolis prosequerer,
id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;also,
Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).a.The clause expressing a momentary action:b.posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,
id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,
Varr. R. R. 3, 3, 8:in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,
Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,
id. de Or. 2, 59, 242:cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,
id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,
Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,
Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,
Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,
Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,
Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,
Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,
Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,
Sen. Ben. 4, 39, 4:tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,
Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):c.in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,
Varr. R. R. 2, 5, 5:ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,
Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,
id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,
Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:d.ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,
Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:2.ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,
Varr. R. R. 3, 2, 2:me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,
Cic. Brut. 89, 303:itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,
id. Verr. 2, 5, 23, § 59:haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,
Caes. B. C. 3, 87:cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,
Liv. 42, 5, 8:Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,
Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.a.The action falling within the time of the principal predicate:b.set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,
Cic. Brut. 43, 161:eo cum venio, praetor quiescebat,
id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,
Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,
Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,
Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?
Sen. Ben. 5, 19, 7:bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,
Dig. 28, 18, § 1:pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,
Claud. IV. Cons. Hon. 413.—The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):3.cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,
Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].a.Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.(α).Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:(β).eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?
Plaut. Bacch. 3, 3, 17:alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,
Auct. Her. 4, 18, 25:qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,
Cic. Att. 8, 1, 4:res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,
id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,
id. Q. Fr. 2, 9, 3):Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,
id. Phil. 6, 4, 11:non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,
id. Red. Quir. 1, 3:etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,
id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,
Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,
Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,
Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?
id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?
Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,
id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,
id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,
id. Brut. 8, 293:cum censebam,
id. de Or. 1, 62, 264:cum dicebam,
id. Fam. 6, 1, 5:cum ponebas,
id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,
id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;sometimes cum dabam = cum scribebam,
Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,
id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:(γ).antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),
Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,
id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,
Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,
Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,
Cic. Fin. 4, 27, 54:cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,
Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:(δ).tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,
Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,
Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,
Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),
Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,according to class. usage,
Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;contrary to class. usage,
Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:b.nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,
Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,
Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?
id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),
id. de Or. 2, 16, 70; cf.:nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,
id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,
Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,
Liv. 29, 31, 1:cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,
id. 36, 5, 1; cf.:cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,
id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,
id. 36, 15, 1; cf.:cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,
id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),
Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,
Plin. 10, 41, 59, § 120.—If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter(α).In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:(β).res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,
Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?
Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,
Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),
Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,
Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,
id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:cum (censor) M. Antistio equum ademisset,
id. ib. 2, 71, 287).—With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):(γ).magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,
Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,
Cic. Inv. 2, 49, 144:armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,
Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,
Cic. Rep. 2, 12, 23:an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),
id. Sull. 17, 49:tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),
id. Verr. 2, 5, 4, § 8:quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),
Nep. Cim. 3, 1:sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,
Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,
Plaut. Merc. 5, 4, 19:consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,
Cic. Sest. 28, 61:haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,
id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,
Liv. 1, 13, 6:Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,
id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,
Cic. Fam. 3, 11, 1;so with cum essem (essemus, etc.),
id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),
Liv. 42, 40, 8:Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,
Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,
Cic. Att. 13, 49, 2:proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,
Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,
Cic. Cat. 3, 3, 6:cum advesperasceret, cum lucesceret,
id. Fam. 15, 4, 8:cum lux appropinquaret,
id. Tull. 9, 21:cum dies instaret,
id. Inv. 2, 31, 96:cum comitiorum tempus adpeteret,
Liv. 28, 10, 1:cum dies comitiorum adpropinquaret,
id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:cum ea dies venit,
Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,
id. Brut. 68, 241:cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,
Liv. 40, 42, 10:cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,
id. 8, 33, 4:haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,
id. 1, 50, 7;so with cum maxime,
Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),
Cic. Sest. 63, 132:Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),
Nep. Reg. 3, 2:impulit ut cuperem habere, cum diceret,
Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,
Caes. B. C. 3, 57:cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,
id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:D.illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,
Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,
Liv. 4, 3, 1:cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,
id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,
id. Quint. 16, 53):ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,
id. Q. Fr. 1, 3, 8:cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,
id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,
Gell. 14, 2, 10; cf.:cum secum reputavit,
Tac. A. 15, 54.In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.1.The predicate in present:2.amice facis Quom me laudas,
Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:bene facitis cum venitis,
Auct. Her. 4, 50, 63:quae cum taces, nulla esse concedis,
Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—With fut. (rare):3.cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,
Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—With fut. perf. (rare):4.quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,
Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—With perf.:5.fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,
Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,
Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—With histor. pres.:6.Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,
Auct. Her. 1, 15, 25.—With imperf.:7.cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,
Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;8.very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,
Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—With pluperf. (very rare):* 9.exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,
Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—Pluperf. and imperf.:10.quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,
Cic. Att. 8, 11, D, 5.—Imperf. subj. (post-class.):11.tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,
Sen. Cons. Helv. 10, 10.—Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:E.illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,
which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.1.Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.a.The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.(α).With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:(β).jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,
Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:(γ).erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,
Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:(δ).fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,
Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:fuerunt alia genera qui... dicebant,
id. de Or. 3, 17, 62):fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),
Liv. 7, 32, 13.—With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:b.quod fuit tempus cum rura colerent homines,
Varr. R. R. 3, 1:ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,
Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.(α).With pres. or fut. indic.:(β).incidunt saepe tempora cum ea commutantur,
Cic. Off. 1, 10, 31:longum illud tempus cum non ero, etc.,
id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:(γ).atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,
Cic. Lig. 7, 20:memini noctis illius cum... pollicebar,
id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:illa pugna quom, etc. ( = in qua),
Plaut. Poen. 2, 26;Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),
Cic. Att. 9, 9, 4:patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),
Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:c.accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,
Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?
id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),
Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,
while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:2.Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,
Cic. de Or. 2, 10, 41:omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,
id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,
Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.a.With pres., = Engl. pres. perf.(α).With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):(β).hanc domum Jam multos annos est quom possideo,
that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,
Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—With ordinals:(γ).vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,
Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—With diu:b.jam diu'st quom ventri victum non datis,
Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:c.quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,
Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —With pluperf., the principal predicate in imperf.:d.permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,
Liv. 9, 33, 3.—With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:3.dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,
Ter. Hec. 3, 4, 7:unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,
Cic. Clu. 26, 72.—The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.a.With cardinals.(α).Time in acc. (ante-class.):(β).annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,
Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—With nom.:b.nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,
Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—With diu or dudum:c.nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,
Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:4.omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,
Caes. B. G. 1, 23. —In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.a.Principal sentence defining time by temporal expressions.(α).Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:(β).dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,
Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:(γ).nondum lucebat cum Ameriae scitum est,
Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—Principal sentence with perf., cum with perf.:b.dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,
Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.(α).Principal sentence with imperf., cum with perf.:(β).non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,
Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,
Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:(γ).jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,
Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—(δ).Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—(ε).Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—(ζ).Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—(η).Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—(θ).Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—(κ).With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):5.quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,
Cic. Brut. 36, 138:jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,
Verg. G. 3, 422.—In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).a.When, on an occasion, on which, etc.(α).With perf. indic.:(β).Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,
Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—With imperf. indic.:(γ).num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?
Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):(δ).nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,
Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—(ε).So freq. cum quidem, always with indic.:b.sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,
Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).(α).With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:(β).fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,
Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,cum nihilo magis,
Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—6.Cum interea (interim).a.Adverbial (rare).(α).Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—(β).Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:b.simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,
Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,
Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,(α).To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:(β).anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,
Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—To the inverted clauses (4.):(γ).tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,
Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:F.post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,
Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.In clauses completing the idea of the governing verb.1.After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).a.Dependent on verbs of seeing and feeling.(α).With indic.:(β).nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),
Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:conspectum est cum obiit,
Liv. 5, 25, 3.—With subj.:b.is... numquam est conspectus cum veniret,
Cic. Sest. 59, 126:vidi... Cum tu terga dares,
Ov. M. 13, 224.—After verbs of hearing, always with subj.:c.L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,
Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—After memini, with indic. (sc. tempus):2.memini quom... haud audebat,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:memini cum mihi desipere videbare,
Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:memini cum velles residere ferventissimo sole,
Sen. Ben. 5, 24, 1.—After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).a.Verbs of thanking:b.habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,
Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,
Cic. Fam. 13, 24, 2.—Of congratulation:c.quom tu's aucta liberis... gratulor,
Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—Of rejoicing and grieving:d.quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,
Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,
Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—Dependent on optative sentences:G.di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,
Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.Elliptical usages (without predicate).1.Cum maxime.a.With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:b.etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?
Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:2.nunc cum maxume operis aliquid facere credo,
Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,
Cic. Clu. 5, 12:castra amissa, et tum cum maxime ardere,
Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—Similarly with other superlatives (post-class.):H.foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,
at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:cum tardissime,
id. 18, 7, 10, § 51:cum longissime,
Suet. Tib. 38.For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.II.Causal, since, because, as.A.Anteclass., chiefly with indic.1.With pres. indic.:2.hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,
because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,
since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—With perf. indic.:3.praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,
Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—With subj.a.By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—b.Independent of such construction:B.jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,
Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,
id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,
Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.Class. and post-class., always with subj.1.With pres. subj.:2.cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,
Cic. Mur. 6, 13:cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,
id. Fin. 1, 20, 66:quae cum ita sint, videamus, etc.,
id. Clu. 44, 123:quod cum ita sit, etc.,
id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—With perf. subj.:3.cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,
Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—With imperf. subj.a.Denoting both cause and coincidence of time:b.vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,
Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,
Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—Denoting cause without time:4.cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,
Cic. Clu. 26, 70:quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,
id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—With pluperf. subj.:C.Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,
Caes. B. G. 5, 22.With adverbs of emphasis.1.Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:2.quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?
Cic. Arch. 5, 10:cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,
id. Fam. 1, 10, 1:cum praesertim vos alium miseritis,
id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:3.nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,
Cic. Lael. 8, 28:numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,
id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,
Curt. 4, 1, 29.—Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:III.me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,
Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.A.Ante-class., chiefly,1.With indic.:2.hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,
Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—Subj.a.By construction of principal predicate:b.tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?
Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):B.eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?
Plaut. Ps. 1, 2, 52.Class. and post-class., always with subj.1.With pres. subj.:2.cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,
Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?
Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:3.indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?
Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—With imperf. subj.:4.ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,
Cic. Deiot. 3, 10:hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,
id. Clu. 48, 135:eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,
Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin. —With pluperf. subj.:IV.Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,
Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.A.Ante-class., mostly with indic.1.Indic.:2.qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,
Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).B.Class. and post-class., always with subj.1.Pres. subj.:2.testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,
Cic. Brut. 7, 26:nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,
Liv. 21, 31, 11.—Imperf. subj.:3.ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,
Cic. Fam. 4, 1, 1:non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,
id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,quae cum ita essent... tamen,
although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—With pluperf. subj.:V.cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
Cic. Fam. 1, 2, 4:patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,
id. Rosc. Am. 11, 32.In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.1.With imperf. subj.:2.quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?
Cic. Brut. 55, 194:etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?
id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—With pluperf. subj.:quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?
Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,
id. Balb. 6, 16. -
45 Cum2
1.cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.I.In gen., Plaut. Am. prol. 95:b.qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,
id. ib. prol. 125:cum Pansā vixi in Pompeiano,
Cic. Att. 14, 20, 4:semper ille antea cum uxore, tum sine eā,
id. Mil. 21, 55:quibuscum essem libenter,
id. Fam. 5, 21, 1; cf.:cum quibus in ceteris intellegis afuisse,
id. Sull. 3, 7:si cenas hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 70:vagamur egentes cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:errare malo cum Platone, etc.,
id. Tusc. 1, 17, 39:qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,
Caes. B. G. 2, 3 et saep.—In an expression of displeasure:B.in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,
Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—In a designation of time with which some action concurs:C.egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?
Plaut. Am. 2, 2, 121; so,cum primo luci,
id. Cist. 2, 1, 58:cras cum filio cum primo luci ibo hinc,
Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:cum primā luce,
id. Att. 4, 3, 4; and:cum primo lumine solis,
Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:pariter cum ortu solis,
Sall. J. 106, 5:pariter cum occasu solis,
id. ib. 68, 2; cf.:cum sole reliquit,
Verg. A. 3, 568 et saep.:mane cum luci simul,
Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:simul cum dono designavit templo Jovis fines,
id. 1, 10, 5; cf.:et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,
Cic. de Or. 3, 3, 10.—In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:b.cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,
id. Cat. 1, 13, 33:cum magno provinciae periculo,
Caes. B. G. 1, 10:cum summo probro,
Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:cum summā tuā dignitate,
Cic. Fin. 4, 22, 61:cum bonā alite,
Cat. 61, 19:ferendum hoc onus est cum labore,
Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:multis cum lacrimis aliquem obsecrare,
amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:orare cum lacrimis coepere,
Liv. 5, 30, 5:si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,
Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,cum curā,
Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:cum summo studio,
Sall. C. 51, 38:cum quanto studio periculoque,
Liv. 8, 25, 12 al.:cum multā venustate et omni sale,
Cic. Fin. 1, 3, 9:summā cum celeritate ad exercitum rediit,
Hirt. B. G. 8, 52:maximo cum clamore involant,
Plaut. Am. 1, 1, 89:cum clamore,
Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:cum clamore ac tumultu,
id. 9, 31, 8; cf.:Athenienses cum silentio auditi sunt,
id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:illud cum pace agemus,
Cic. Tusc. 5, 29, 83:cum bonā pace,
Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:cum bonā gratiā,
Cic. Fat. 4, 7:cum bonā veniā,
Liv. 29, 1, 7; cf.:cum veniā,
Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:cum virtute vivere,
Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:cum judicio,
Quint. 10, 1, 8:cum firmā memoriā,
id. 5, 10, 54:legata cum fide ac sine calumniā persolvere,
Suet. Calig. 16:spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,
Liv. 4, 20, 3.—Attributively, with subst.:2.et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,
Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:frumenti cum summā caritate inopia erat,
id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).(α).Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,(β).cum eo quidem, quod, etc.,
id. 2, 4, 30. —With subj.:sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,
Cic. Att. 6, 1, 7.—With ut:(γ).Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,
Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,
Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin. —With ne:3.obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,
Col. 5, 1, 4:cum eo, ne amplius quam has urant,
Cels. 7, 22; and with tamen:cum eo tamen, ne, etc.,
id. 2, 17.—Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:4.cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,
Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:agite, cum dis bene juvantibus arma capite,
Liv. 21, 43, 7; so,cum superis,
Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:D.ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,
ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,cum octavo, cum decimo,
Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:cum centesimo,
Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,
id. 5, 4, 3, § 24.—With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:II.cum linguā lingere,
Cat. 98, 3:cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),
Verg. A. 9, 816:cum vino et oleo ungere,
Veg. 1, 11, 8 et saep.:terra in Augurum libris scripta cum R uno,
Varr. L. L. 5, § 21 Müll.In partic.A.Completing the meaning of verbs.1.With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:2.ut proprie cohaereat cum narratione,
Auct. Her. 1, 7, 11:(haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,
id. 1, 9, 16:interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,
id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?
id. Clu. 31, 86:hanc sententiam cum virtute congruere semper,
id. Off. 3, 3, 13:foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,
id. ib. 3, 31, 111:capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,
Liv. 1, 52, 4:cum aliquo in gratiam redire,
id. 3, 58, 4:stabat cum eo senatūs majestas,
id. 8, 34, 1:conjurasse cum Pausaniā,
Curt. 7, 1, 6:Autronium secum facere,
Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—Of companionship, association, sharing, etc.:3.cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,
Cic. de Or. 2, 14, 61:quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,
id. Off. 1, 15, 46:nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,
id. ib. 1, 17, 51:cum civibus vivere,
id. ib. 1, 34, 124:cum M. Fabio mihi summus usus est,
id. Fam. 9, 25, 2; cf.:cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,
Liv. 1, 45, 2:partiri cum Dinaeā matre jussit,
Cic. Clu. 7, 21:cum Baebio communicare,
id. ib. 16, 47; cf.of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,
Liv. 1, 58, 4:duos tamen pudor cum eo tenuit,
id. 2, 10, 5.—Of intercourse, traffic, etc.:4.cum aliquo agere,
to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:cum eo Accius injuriarum agit,
Auct. Her. 1, 14, 24:si par est agere cum civibus,
Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:si mihi cum Peripateticis res esset,
Cic. Ac. 2, 35, 112:tecum enim mihi res est,
id. Rosc. Am. 30, 84:uni tibi et cum singulis res est,
Liv. 2, 12, 11:pacem cum Sabinis facere,
Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—Of deliberation and discussion:5.haec ego cum ipsis philosophis disserebam,
Cic. de Or. 1, 13, 57:tempus cum conjuratis consultando absumunt,
Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—Of strife, difference, etc.:6.quibuscum continenter bellum gerunt,
Caes. B. G. 1, 1:cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!
Cic. Ac. 2, 47, 143:neque tam quererer cum deo quod, etc.,
id. ib. 2, 25, 81:cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,
id. ib. 2, 4, 11:cum stomacheretur cum Metello,
id. Or. 2, 66, 267:manu cum hoste confligere,
id. Off. 1, 23, 81:utilia cum honestis pugnare,
id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:cum majoribus nostris bella gessit,
id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:cum Auruncis bellum inire,
id. 2, 16, 8; cf.:cum Volscis aequo Marte discessum est,
id. 2, 40, 14:inimicitias cum Africano gerere,
Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:cum Scipione dissentire,
Val. Max. 4, 1, 12:cum utrāque (uxore) divortium fecit,
Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—Of comparison:B.nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,
Cic. Ac. 2, 5, 14:hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,
id. de Or. 1, 2, 8:conferam Sullamne cum Junio,
id. Clu. 34, 94:(orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,
id. Off. 2, 6, 20.—Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:C.hominem sine re, sine fide,
Cic. Cael. 32, 78):a portu illuc nunc cum laternā advenit,
Plaut. Am. prol. 149:cadus cum vino,
id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:olla cum aquā,
Cato, R. R. 156:arcula cum ornamentis,
Plaut. Most. 1, 3, 91:fiscos cum pecuniā Siciliensi,
Cic. Verr. 1, 8, 22:onerariae naves cum commeatu,
Liv. 30, 24, 5 et saep.:cum servili schemā,
Plaut. Am. prol. 117;so of clothing,
id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:ut ne quis cum telo servus esset,
Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;so of weapons,
id. Phil. 2, 8, 19; cf.:inmissi cum falcibus, etc.,
id. Tusc. 5, 23, 65:vidi argenteum Cupidinem cum lampade,
holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:simulacrum Cereris cum faucibus,
id. ib. 2, 4, 49, §109: cum elephanti capite puer natus,
Liv. 27, 11, 5; cf.:cum quinque pedibus natus,
id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,
Liv. 9, 44, 14:te Romam venisse cum febri,
Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:ex eis qui cum imperio sint,
id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:cum imperio aut magistratu,
Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;D.v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,
id. Verr. 2, 3, 80, § 187:Numidae... in eādem mecum Africā geniti,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.► a.Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:b.quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),
Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,
Cic. Fam. 14, 14, 3:adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,
id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—Before et... et, connecting two substt.:III.cum et diurno et nocturno metu,
Cic. Tusc. 5, 23, 66.In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—B.It designates,1.A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—2.The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.2.Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].I.Of time, when, as, while, sometimes = after, since.A.In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.1.The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.a.Cum with pres. indic., often equivalent to si.(α).With principal predicate in pres.:(β).nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,
Plaut. Truc. prol. 17:facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,
Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:cum semen maturum habet, tum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,
id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,
Sen. Ep. 23, 11.—With principal predicate in fut. (rare):(γ).ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?
Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):b.haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,
Ter. Hec. 3, 5, 33:qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,
Cic. Fam. 12, 30, 2:(dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),
Verg. G. 3, 457:nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,
Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—With logical perf. indic.(α).With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:(β).gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,
id. Div. 2, 70, 145:cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,
Varr. R. R. 2, 2, 17:cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,
Caes. B. G. 6, 16, 5:(hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,
Sen. Ira, 1, 8, 2:quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,
Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—(γ).With two logical perff. (rare):c.cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,
Varr. R. R. 2, 2, 6:quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,
Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —With fut.(α).With principal predicate in fut.:(β).ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,
Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,
Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—With principal predicate in pres.:d.in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,
Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—With fut. perf.(α).With principal predicate in pres.:(β).quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,
Cic. Att. 1, 7:nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,
Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—With principal predicate in fut. indic.:(γ).cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,
Auct. Her. 2, 10, 15:cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?
Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,
Val. Max. 7, 2, ext. 4.—With principal predicate in fut. imper.:(δ).cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,
Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—With two fut. perff.:e.cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,
Sen. Cons. Helv. 10, 6.—In partic.(α).In definitions with pres, indic.:(β).humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,
Auct. Her. 1, 3, 5:purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,
Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:(γ).in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,
id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:etiam cum potentes nocere intendent,
Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:cum etiam plus contenderimus, etc.,
Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:2.sorba in sapa cum vis condere, arida facias,
Cato, R. R. 7 fin. — Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—With subj. referring to indefinite time.a. (α).With pres. subj.:(β).acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,
Plaut. Ep. 5, 2, 53:quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,
Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:difficile est tacere cum doleas,
Cic. Sull. 10, 31:etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,
id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—With perf. subj.:b.difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,
Cic. Off. 1, 19, 64:quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,
id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—c.In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):d.saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,
Cic. de Or. 2, 28, 129.—When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—e.If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:3.caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,
Cato, R. R. 28:quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?
Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:a.formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,
Cic. Att. 6, 3, 4:quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,
id. Rosc. Am. 25, 100:si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,
id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).Cum with pres. indic.(α).Principal predicate in pres.:(β).certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,
Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?
Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,
Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:quod cum ita est,
if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:quodsi ita est,
Cic. Mur. 2, 5); so,often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,
Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,
Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,
Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init. —With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):b.Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,
Plaut. Curc. 4, 4, 27:sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?
id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—Cum with logical perf. indic.(α).Principal predicate in pres.:(β).ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,
after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—With principal predicate in fut. ( poet.):c.at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),
Prop. 4 (5), 2, 30.—With fut.(α).With principal predicate in fut.:(β).quom videbis tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,
Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—With principal predicate in fut. perf.:(γ).cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,
Cic. Fam. 2, 12, 1.—With principal predicate in imper. fut.:(δ).mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,
Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—With principal predicate in subj. (potential):(ε).cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,
Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—d.With fut. perf.(α).With principal predicate in fut.:(β).mox dabo quom ab re divina rediero,
Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,
Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):(γ).quod quom dixero, si placuerit, Facitote,
Ter. Eun. 5, 8, 37:cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—With principal predicate in subj. (potential):4.quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,
Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—With subj. in definite time.a.Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—b.Sometimes by attraction:c.curata fac sint quom a foro redeam domum,
Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?
Cic. Planc. 24, 58. —In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.B.In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.1.With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:2.portisculus signum cum dare coepisset,
Enn. Ann. v. 234 Vahl.:quom testamento patris partisset bona,
Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:quom venisset,
Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,
Cic. de Or. 1, 11, 45:haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,
id. ib. 1, 35, 160:cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,
id. Inv. 2, 23, 69:Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,
id. N. D. 3, 34, 83:eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,
Caes. B. G. 5, 18:Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,
Liv. 1, 46, 9 et saep. —With pluperf. indic.a.Ante-class. in place of the class. subj.:b.idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,
Plaut. Cas. 2, 8, 28:Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,
Ter. And. 3, 2, 38.—If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—c.If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:3.nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19:cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,
id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.a.With pluperf. indic.(α).With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:(β).cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:(Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,
Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,
Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—With principal predicate in perf. indic.:b.Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,
Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:4.cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,
Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,
Caes. B. C. 2, 41:cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,
Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—In anterior clauses with imperf. subj.(α).When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):(β).Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),
Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:(γ).(Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,
Cic. Fin. 2, 30, 97:cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,
id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—When the principal action takes place during the action of the dependent clause:5.qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,
Cic. Clu. 13, 38.—For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.C.In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:1.quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220;where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,
Liv. 29, 37, 8; cf.:cum tecum Ephesi collocutus sum,
Cic. Fam. 13, 55, 1; and:cum te Puteolis prosequerer,
id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;also,
Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).a.The clause expressing a momentary action:b.posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,
id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,
Varr. R. R. 3, 3, 8:in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,
Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,
id. de Or. 2, 59, 242:cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,
id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,
Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,
Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,
Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,
Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,
Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,
Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,
Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,
Sen. Ben. 4, 39, 4:tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,
Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):c.in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,
Varr. R. R. 2, 5, 5:ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,
Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,
id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,
Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:d.ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,
Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:2.ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,
Varr. R. R. 3, 2, 2:me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,
Cic. Brut. 89, 303:itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,
id. Verr. 2, 5, 23, § 59:haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,
Caes. B. C. 3, 87:cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,
Liv. 42, 5, 8:Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,
Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.a.The action falling within the time of the principal predicate:b.set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,
Cic. Brut. 43, 161:eo cum venio, praetor quiescebat,
id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,
Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,
Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,
Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?
Sen. Ben. 5, 19, 7:bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,
Dig. 28, 18, § 1:pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,
Claud. IV. Cons. Hon. 413.—The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):3.cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,
Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].a.Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.(α).Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:(β).eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?
Plaut. Bacch. 3, 3, 17:alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,
Auct. Her. 4, 18, 25:qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,
Cic. Att. 8, 1, 4:res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,
id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,
id. Q. Fr. 2, 9, 3):Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,
id. Phil. 6, 4, 11:non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,
id. Red. Quir. 1, 3:etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,
id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,
Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,
Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,
Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?
id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?
Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,
id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,
id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,
id. Brut. 8, 293:cum censebam,
id. de Or. 1, 62, 264:cum dicebam,
id. Fam. 6, 1, 5:cum ponebas,
id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,
id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;sometimes cum dabam = cum scribebam,
Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,
id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:(γ).antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),
Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,
id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,
Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,
Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,
Cic. Fin. 4, 27, 54:cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,
Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:(δ).tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,
Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,
Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,
Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),
Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,according to class. usage,
Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;contrary to class. usage,
Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:b.nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,
Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,
Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?
id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),
id. de Or. 2, 16, 70; cf.:nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,
id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,
Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,
Liv. 29, 31, 1:cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,
id. 36, 5, 1; cf.:cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,
id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,
id. 36, 15, 1; cf.:cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,
id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),
Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,
Plin. 10, 41, 59, § 120.—If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter(α).In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:(β).res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,
Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?
Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,
Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),
Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,
Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,
id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:cum (censor) M. Antistio equum ademisset,
id. ib. 2, 71, 287).—With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):(γ).magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,
Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,
Cic. Inv. 2, 49, 144:armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,
Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,
Cic. Rep. 2, 12, 23:an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),
id. Sull. 17, 49:tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),
id. Verr. 2, 5, 4, § 8:quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),
Nep. Cim. 3, 1:sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,
Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,
Plaut. Merc. 5, 4, 19:consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,
Cic. Sest. 28, 61:haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,
id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,
Liv. 1, 13, 6:Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,
id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,
Cic. Fam. 3, 11, 1;so with cum essem (essemus, etc.),
id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),
Liv. 42, 40, 8:Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,
Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,
Cic. Att. 13, 49, 2:proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,
Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,
Cic. Cat. 3, 3, 6:cum advesperasceret, cum lucesceret,
id. Fam. 15, 4, 8:cum lux appropinquaret,
id. Tull. 9, 21:cum dies instaret,
id. Inv. 2, 31, 96:cum comitiorum tempus adpeteret,
Liv. 28, 10, 1:cum dies comitiorum adpropinquaret,
id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:cum ea dies venit,
Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,
id. Brut. 68, 241:cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,
Liv. 40, 42, 10:cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,
id. 8, 33, 4:haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,
id. 1, 50, 7;so with cum maxime,
Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),
Cic. Sest. 63, 132:Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),
Nep. Reg. 3, 2:impulit ut cuperem habere, cum diceret,
Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,
Caes. B. C. 3, 57:cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,
id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:D.illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,
Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,
Liv. 4, 3, 1:cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,
id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,
id. Quint. 16, 53):ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,
id. Q. Fr. 1, 3, 8:cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,
id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,
Gell. 14, 2, 10; cf.:cum secum reputavit,
Tac. A. 15, 54.In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.1.The predicate in present:2.amice facis Quom me laudas,
Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:bene facitis cum venitis,
Auct. Her. 4, 50, 63:quae cum taces, nulla esse concedis,
Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—With fut. (rare):3.cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,
Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—With fut. perf. (rare):4.quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,
Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—With perf.:5.fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,
Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,
Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—With histor. pres.:6.Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,
Auct. Her. 1, 15, 25.—With imperf.:7.cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,
Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;8.very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,
Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—With pluperf. (very rare):* 9.exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,
Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—Pluperf. and imperf.:10.quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,
Cic. Att. 8, 11, D, 5.—Imperf. subj. (post-class.):11.tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,
Sen. Cons. Helv. 10, 10.—Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:E.illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,
which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.1.Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.a.The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.(α).With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:(β).jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,
Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:(γ).erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,
Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:(δ).fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,
Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:fuerunt alia genera qui... dicebant,
id. de Or. 3, 17, 62):fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),
Liv. 7, 32, 13.—With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:b.quod fuit tempus cum rura colerent homines,
Varr. R. R. 3, 1:ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,
Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.(α).With pres. or fut. indic.:(β).incidunt saepe tempora cum ea commutantur,
Cic. Off. 1, 10, 31:longum illud tempus cum non ero, etc.,
id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:(γ).atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,
Cic. Lig. 7, 20:memini noctis illius cum... pollicebar,
id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:illa pugna quom, etc. ( = in qua),
Plaut. Poen. 2, 26;Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),
Cic. Att. 9, 9, 4:patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),
Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:c.accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,
Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?
id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),
Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,
while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:2.Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,
Cic. de Or. 2, 10, 41:omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,
id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,
Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.a.With pres., = Engl. pres. perf.(α).With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):(β).hanc domum Jam multos annos est quom possideo,
that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,
Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—With ordinals:(γ).vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,
Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—With diu:b.jam diu'st quom ventri victum non datis,
Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:c.quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,
Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —With pluperf., the principal predicate in imperf.:d.permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,
Liv. 9, 33, 3.—With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:3.dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,
Ter. Hec. 3, 4, 7:unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,
Cic. Clu. 26, 72.—The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.a.With cardinals.(α).Time in acc. (ante-class.):(β).annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,
Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—With nom.:b.nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,
Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—With diu or dudum:c.nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,
Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:4.omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,
Caes. B. G. 1, 23. —In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.a.Principal sentence defining time by temporal expressions.(α).Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:(β).dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,
Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:(γ).nondum lucebat cum Ameriae scitum est,
Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—Principal sentence with perf., cum with perf.:b.dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,
Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.(α).Principal sentence with imperf., cum with perf.:(β).non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,
Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,
Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:(γ).jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,
Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—(δ).Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—(ε).Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—(ζ).Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—(η).Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—(θ).Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—(κ).With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):5.quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,
Cic. Brut. 36, 138:jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,
Verg. G. 3, 422.—In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).a.When, on an occasion, on which, etc.(α).With perf. indic.:(β).Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,
Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—With imperf. indic.:(γ).num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?
Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):(δ).nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,
Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—(ε).So freq. cum quidem, always with indic.:b.sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,
Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).(α).With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:(β).fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,
Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,cum nihilo magis,
Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—6.Cum interea (interim).a.Adverbial (rare).(α).Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—(β).Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:b.simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,
Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,
Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,(α).To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:(β).anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,
Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—To the inverted clauses (4.):(γ).tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,
Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:F.post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,
Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.In clauses completing the idea of the governing verb.1.After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).a.Dependent on verbs of seeing and feeling.(α).With indic.:(β).nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),
Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:conspectum est cum obiit,
Liv. 5, 25, 3.—With subj.:b.is... numquam est conspectus cum veniret,
Cic. Sest. 59, 126:vidi... Cum tu terga dares,
Ov. M. 13, 224.—After verbs of hearing, always with subj.:c.L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,
Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—After memini, with indic. (sc. tempus):2.memini quom... haud audebat,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:memini cum mihi desipere videbare,
Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:memini cum velles residere ferventissimo sole,
Sen. Ben. 5, 24, 1.—After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).a.Verbs of thanking:b.habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,
Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,
Cic. Fam. 13, 24, 2.—Of congratulation:c.quom tu's aucta liberis... gratulor,
Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—Of rejoicing and grieving:d.quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,
Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,
Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—Dependent on optative sentences:G.di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,
Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.Elliptical usages (without predicate).1.Cum maxime.a.With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:b.etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?
Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:2.nunc cum maxume operis aliquid facere credo,
Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,
Cic. Clu. 5, 12:castra amissa, et tum cum maxime ardere,
Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—Similarly with other superlatives (post-class.):H.foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,
at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:cum tardissime,
id. 18, 7, 10, § 51:cum longissime,
Suet. Tib. 38.For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.II.Causal, since, because, as.A.Anteclass., chiefly with indic.1.With pres. indic.:2.hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,
because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,
since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—With perf. indic.:3.praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,
Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—With subj.a.By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—b.Independent of such construction:B.jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,
Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,
id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,
Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.Class. and post-class., always with subj.1.With pres. subj.:2.cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,
Cic. Mur. 6, 13:cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,
id. Fin. 1, 20, 66:quae cum ita sint, videamus, etc.,
id. Clu. 44, 123:quod cum ita sit, etc.,
id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—With perf. subj.:3.cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,
Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—With imperf. subj.a.Denoting both cause and coincidence of time:b.vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,
Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,
Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—Denoting cause without time:4.cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,
Cic. Clu. 26, 70:quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,
id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—With pluperf. subj.:C.Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,
Caes. B. G. 5, 22.With adverbs of emphasis.1.Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:2.quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?
Cic. Arch. 5, 10:cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,
id. Fam. 1, 10, 1:cum praesertim vos alium miseritis,
id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:3.nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,
Cic. Lael. 8, 28:numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,
id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,
Curt. 4, 1, 29.—Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:III.me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,
Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.A.Ante-class., chiefly,1.With indic.:2.hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,
Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—Subj.a.By construction of principal predicate:b.tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?
Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):B.eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?
Plaut. Ps. 1, 2, 52.Class. and post-class., always with subj.1.With pres. subj.:2.cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,
Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?
Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:3.indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?
Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—With imperf. subj.:4.ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,
Cic. Deiot. 3, 10:hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,
id. Clu. 48, 135:eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,
Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin. —With pluperf. subj.:IV.Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,
Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.A.Ante-class., mostly with indic.1.Indic.:2.qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,
Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).B.Class. and post-class., always with subj.1.Pres. subj.:2.testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,
Cic. Brut. 7, 26:nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,
Liv. 21, 31, 11.—Imperf. subj.:3.ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,
Cic. Fam. 4, 1, 1:non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,
id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,quae cum ita essent... tamen,
although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—With pluperf. subj.:V.cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
Cic. Fam. 1, 2, 4:patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,
id. Rosc. Am. 11, 32.In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.1.With imperf. subj.:2.quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?
Cic. Brut. 55, 194:etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?
id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—With pluperf. subj.:quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?
Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,
id. Balb. 6, 16. -
46 ut
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
47 utei
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
48 придавать значение
1. attach importanceбыть важным; иметь значение — be on importance
2. attach value3. make account of4. lay emphasisподчеркивать; выделять; придавать значение — lay emphasis
ценить, придавать значение — to lay weight on
5. place emphasisразрядное, поместное значение — place value
6. place emphasis on7. attach importance to8. attach significance toРусско-английский большой базовый словарь > придавать значение
-
49 фиктивная команда
1. dummy instructionхолостая команда; фиктивная команда — do-nothing instruction
код команды; система команд; набор команд — instruction code
команда-заготовка; скелетная команда — skeleton instruction
2. do-nothing instructionкоманда пересылки; команда перехода — transfer instruction
3. null instructionзадавать команду с помощью … — specify an instruction by …
структура команды; формат команды — instruction structure
4. waste instructionкоманда пересылки; команда перемещения — move instruction
Русско-английский большой базовый словарь > фиктивная команда
-
50 ἀκολούθησις
Greek-English dictionary (Αγγλικά Ελληνικά-λεξικό) > ἀκολούθησις
-
51 ἐπί
ἐπί, Thess. (before τ)Aἐτ IG9(2).517.14
(iii B. C.), Prep. with gen., dat., and acc., to denote the being upon or supported upon a surface or point.A WITH GEN.:I of Place,1 with Verbs of Rest, upon,καθέζετ' ἐ. θρόνου Il.1.536
;ἧστο.. ὑψοῦ ἐπ' ἀκροτάτης κορυφῆς 13.12
;ἐ. πύργου ἔστη 16.700
;κεῖται ἐ. χθονός 20.345
: without a Verb expressed, ἔγχεα ὄρθ' ἐ. σαυρωτῆρος (sc. σταθέντα)ἐλήλατο 10.153
; ἔκλαγξαν ὀϊστοὶ ἐπ' ὤμων the arrows on his shoulders, 1.46; ἐ. γῆς, opp. ὑπὸ γῆς, Pl.Lg. 728a: also with Verbs of Motion, where the subject rests upon something, as on a chariot, a horse, a ship, φεύγωμεν ἐφ' ἵππων on our chariot, Il.24.356;οὐκ ἂν ἐφ' ὑμετ έρων ὀχέων.. ἵκεσθον 8.455
;ἄγαγε.. δῶρ' ἐπ' ἀπήνης 24.447
;ἐπὶ τῆς ἁμάξης.. ὠχέετο Hdt.1.31
;ἐπὶ τῶν ἵππων ὀχεῖσθαι X.Cyr.4.5.58
;οὓς κῆρες φορέουσι.. ἐ. νηῶν Il.8.528
;πέμπειν τινὰς ἐ. τριήροιν X.HG5.4.56
, etc.;ἐπ' ὤμου.. φέρειν Od.10.170
; τὴν κλεῖδα περιφέρειν ἐφ' ἑαυτοῦ to carry the key about on his person, Numen. ap. Eus.PE14.7; βαδιοῦνται ἐ. δυοῖν σκελοῖν, ἐφ' ἑνὸς πορεύσονται σκέλους, Pl.Smp. 190d; ἐπ' ἄκρων ὁδοιπορεῖν walk on tiptoe, S.Aj. 1230; of places, upon, if the place is an actual support,νέρθε κἀπὶ γῆς ἄνω Id.OT 416
; ἐ. τοῦ εὐωνύμον on the left, ἐ. τῶν πλευρῶν on the flanks, X.An.1.8.9,3.2.36; but most freq., in, rarely in Hom., ἐπ' ἀγροῦ in the country. Od. 1.190;γᾶς ἐ. ξένας S.OC 1705
(lyr.);νήσου τῆσδ' ἐφ' ἧς ναίει Id.Ph. 613
;ἐ. ξένας δμωῒς ἐπ' ἀλλοτρίας πόλεος E.Andr. 137
(lyr.);οἱ ἐ. Θρᾴκης σύμμαχοι Th.5.35
;τοὺς ἐ. τῆς Ἀσίας κατοικοῦντας Isoc.12.103
; ἐπ' οἰκήματος κατίσαι, καθῆσθαι, in a brothel, Hdt.2.121.έ, Pl. Chrm. 163b;τοὺς ἐ. τῶν οἰκημάτων καθεζομένους Aeschin.1.74
;ἐ. τῶν ἐργαστηρίων καθίζειν Isoc.7.15
; μένειν ἐ. τῆς αὐτῶν (sc. χώρας ) remain in statu quo, Indut. ap. Th.4.118;οἱ ἐπ' ἐρημίας λῃστεύοντες Jul. Or.7.210a
; later of towns,ἐπ' Ἀλεξανδρείας BGU908.16
(ii A.D.), etc.; sts. also, at or near, ἐπ' αὐτάων (sc. τῶν πηγῶν) Il.22.153;κόλπος ὁ ἐ. Ποσιδηΐου Hdt.7.115
; αἱ ἐ. Λήμνου ἐπικείμεναι νῆσοι off Lemnos, ib.6 codd.; τὰ ἐ. Θρᾴκης the Thrace- ward region, Th.1.59, cf. IG12.45.17, etc.; ποταμοὶ ἐφ' ὧν ἔξεστιν ἡμῖν ταμιεύεσθαι.. on, i.e. near which.., X.An.2.5.18; ἐ. τῶν τραπεζῶν at the money-changers' tables, Pl.Ap. 17c; in Geom., αἱ ἐφ' ὧν AA BB [ γραμμαί] the lines AA BB, Arist.EN 1132b6, etc.; ἕλιξ ἐφ' ἇς τὰ ΑΒΓΔ a spiral ABCD, Archim.Spir.13 (cf. B.1.1k); also ἐ. τοῦ βάτου in the passage concerning the bush, Ev.Marc.12.26.2 in various relations not strictly local, μένειν ἐ. τῆς ἀρχῆς remain in the command, X.Ages.1.37; μένειν ἐ. τινος abide by it, D.4.9; ἐ. τῶν πραγμάτων, ἐ. τοῦ πολεμεῖν εἶναι, to be engaged in.., Id.15.11, Prooem.1; ἐ. ὀνόματος εἶναι bear a name, Id.39.21;ἔχεται πόλις ἐ. νόσου S.Ant. 1141
(lyr.).b of ships, ὁρμεῖν ἐπ' ἀγκύρας ride at (i.e. in dependence upon an) anchor, Hdt.7.188; ἐ. προσπόλου μιᾶς χωρεῖν dependent upon an attendant, S.OC 746.c with the personal and reflexive Pron., once in Hom.,εὔχεσθε.. σιγῇ ἐφ' ὑμείων Il.7.195
; later mostly with [ per.] 3rd pers., ἐπ' ἑωυτῶν κεῖσθαι by themselves, Hdt.2.2, cf. 8.32;οἰκέειν κώμην Id.5.98
;ἐ. σφῶν αὐτῶν αὐτόνομοι οἰκεῖν Th.2.63
;ἵζεσθαι Hdt.9.17
;ἐφ' ἑαυτῶν πλεῖν Th.8.8
; ἐπ' ὑμέων αὐτῶν βαλέσθαι consider it by yourselves, Hdt.3.71, etc.;αὐτὴ ἐφ' αὑτῆς σκοποῦσα Th.6.40
; ; ἐπ' ἑωυτῶν διαλέγονται speak in a dialect of their own, Hdt. 1.142; alsoαὐτοὶ ἐφ' ἑαυτῶν χωρεῖν X. An.2.4.10
; , cf. Sph. 217c; τὸ ἐφ' ἑαυτῶν μόνον προορώμενοι considering their own interest only, th.1.17.d with numerals, to denote the depth of a body of soldiers, ἐ. τεττάρων ταχφῆναι to be drawn up four deep, four in file, X.An.1.2.15, etc.; ἐ. πεντήκοντα ἀσπίδων συνεστραμμένοι, of the Thebansat Leuctra, Id.HG 6.4.12; ἐπ' ὀλίγων τεταγμένοι, i.e. in a long thin line, Id.An.4.8.11; ; ἐφ' ἑνὸς ἄγειν in single file, X.Cyr.2.4.2, cf. An.5.2.6; rarely of the length of the line,ἐ. τεσσάρων ταξάμενοι τὰς ναῦς Th.2.90
; in X.,ἐγένοντο τὸ μέτωπον ἐ. τριακοσίων.. τὸ δὲ βάθος ἐφ' ἑκατόν Cyr.2.4.2
; πλεῖν ἐ. κέρως, ἐ. κέρας, v. infr. c.1.3; ἐ. φάλαγγος γίγνεται τὸ στράτευμα is formed in column, An.4.6.6, etc. (but in E.Ph. 1467, ἀσπίδων ἔπι is merely in or under arms): hence, generally, ἐ. ὀκτὼ πλίνθων τὸ εὖρος eight bricks wide, X.An.7.8.14.e c. gen. pers., before, in presence of,ἐ. μαρτύρων.. πράσσεταί τι Antipho 2.3.8
;ἐξελέγχεσθαι ἐ. πάντων D.25.36
; so, before a magistrate or official,ἐ. τοῦ στρατηγοῦ POxy. 38.11
(i A.D.), cf. UPZ71.15 (ii B.C.), Ev.Matt.28.14;γράψομαί σε ἐ. Ῥαδαμάνθυος Luc.Cat.18
;τινὰ εἰς δίκην καὶ κρίσιν ἐ. τῶν στρατοπέδων προκαλεῖν Jul.Or.1.30d
;πίστεις δοῦναι ἐ. θεῶν D.H.5.29
; but ἐπὶ δικασταῖς is f.l. in D.19.243 (leg. ἔπη).f with Verbs of perceiving, observing, judging, etc., in the case of,ἐπὶ νούσων παντοίων ἐπύθοντο Emp.112.10
;ὁρᾶν τι ἐ. τινος X.Mem.3.9.3
;αἰσθάνεσθαί τι ἐ. τινος Pl.R. 406c
, etc.;τὴν γνώμην ἔχειν ἐ. τινος Hyp.Eux.32
;τὰ συμβόλαια ἐ. τῶν νόμων σκοπεῖν D.18.210
; ἐπ' αὐτῶν τῶν ἔργων ἂν ἐσκόπει ib.233, cf. 25.2 (v.l.);ἐφ' ἑνός τι παριδεῖν Lycurg.64
;τὰς ἐναντιώσεις ἐ. μὲν τῶν λόγων τηροῦντες, ἐ. δὲ τῶν ἔργων μὴ καθορῶντες Isoc.13.7
;οὐδεὶς ἐφ' αὑτοῦ τὰ κακὰ συνορᾷ Men.631
;ἀγνοεῖν τι ἐ. τινος X.Mem.2.3.2
; also with Verbs of speaking, on a subject,λέγειν ἐ. τινος Pl.Chrm. 155d
, R. 524e, etc.;ἐπιδεῖξαί τι ἐ. τινος Isoc.8.109
; .3 implying Motion:a where the sense of motion is lost in the sense of being supported, ὀρθωθεὶς.. ἐπ' ἀγκῶνος having raised himself upon his elbow, Il.10.80;ἐ. μελίης.. ἐρεισθείς 22.225
;τὴν μὲν.. καθεῖσεν ἐ. θρόνου 18.389
.b in a pregnant sense, denoting the goal of motion (cf.εἰς A.1.2
,ἐν A.1.8
), νῆα.. ἐπ' ἠπείροιο ἔρυσσαν drew the ship upon the land and left it there, 1.485; περάαν νήσων ἔπι carry to the islands and leave there, 21.454, cf.22.45;ἐ. τῆς γῆς καταπίπτειν X.Cyr.4.5.54
; ἀναβῆναι ἐ. τῶν πύργων ib.7.1.39;ἐπ' Ἀβύδου ἀφικομέναις Th.8.79
(v.l.); freq. of motion towards or (in a military sense) upon a place,προτρέποντο μελαινάων ἐ. νηῶν Il.5.700
;τρέσσε.. ἐφ' ὁμίλου 11.546
(but νήσου ἔ. Ψυρίης νέεσθαι to go near Psyria, Od.3.171); ἐπ' οἴκου ἀπελαύνειν, ἀναχωρεῖν, ἀποχωρεῖν, homewards, Hdt.2.121.δ, Th.1.30,87, etc.; also with names of places,ἰέναι ἐ. Κυζίκου Hdt.4.14
;πλεῖν ἐ. Χίου Id.1.164
, cf. 168; ἀποπλεῖν ἐπ' αἰγύπτου ib. 1;ἀπαλλάσσεσθαι ἐ. Θεσσαλίης Id.5.64
; ὁ κόλπος ὁ ἐ. Παγασέων φέρων the bay that leads to Pagasae, Id.7.193; ἡ ἐ. βαβυλῶνος ὁδός the road leading to B., X.Cyr. 5.3.45, cf.An.6.3.24.c metaph., ἐ. γνώμης τινὸς γίγνεσθαι come to an opinion, D.4.7;ἐπ' ἐλπίδος γενέσθαι Plu.Sol.14
; ὡς ἐ. κινδύνου as if to meet danger, Th.6.34;ἐ. τοῦ ἀλύπως ζῆν
with a view to..,Pl.
Prt. 358b; cf. infr. B. 111.2.II of Time, in the time of,ἐ. προτέρων ἀνθρώπων Il.5.637
,23.332;ἐ. Κρόνου Hes.Op. 111
; ἐ. Κέκροπος, ἐ. Δαρείου, etc., Hdt.8.44,6.98, etc.;ἐ. τῶν τριάκοντα Lys.13.2
;ὀλιγαρχία ἡ ἐ. τῶν τετρακοσίων καταστᾶσα Isoc.8.108
; ἐ. τούτου τυραννεύοντος, ἐ. Λέοντος βασιλεύοντος, ἐ. Μήδων ἀρχόντων, etc., Hdt.1.15,65, 134, etc.;ἐ. τῆς ἐμῆς βασιλείας Isoc.3.32
; ἐπ' ἐμεῦ in my time, Hdt.1.5, 2.46, etc.;ἡ εἰρήνη ἡ ἐπ' Ἀνταλκίδου D.20.54
, cf. X.HG5.1.36;αἱ ἐπ' Ἀσδρούβα γενόμεναι ὁμολογίαι Plb.3.15.5
; ἐπ' εἰρήνης in time of peace, Il.2.797, 9.403;ἐπ' ἐμῆς νεότητος Ar.Ach. 211
(lyr.);ἐ. Λάχητος καὶ τοῦ προτέρου πολέμου Th.6.6
; ἐπ' ἡμέρης ἑκάστης v.l. for -ῃ -τῃ in Hdt.5.117.b later ἐ. δείπνου at dinner, Luc.Asin.3; ἐ. τῆς τραπέζης, ἐφ' ἑκάστης κύλικος, Plu.Alex.23; ἐ. τῆς κύλικος, ἐ. τοῦ ποτηρίου, Luc.Pisc.34, Plu.Alex.53.III in various causal senses:1 over, of persons in authority,ἐπ' οὗ ἐτάχθημεν Hdt.5.109
; οἱ ἐ. τῶν πραγμάτων the public officers, D.18.247; freq. in forged decrees, ὁ ἐ. τῶν ὅπλων στρατηγός ib.38; ὁ ἐ. τῶν ὁπλιτῶν, τῶν ἱππέων, ib.116; ὁ ἐ. τῆς διοικήσεως ib.38 (but cf. c. 111.3); τοῦ ἐ. τῶν ὁπλιτῶν is f.l. in Lys. 32.5;ὁ ἐ. τῆς χώρας στρατηγός Plu.Phoc.32
;οἱ ἐ. τῶν σιτοποιῶν καὶ μαγείρων Id.Alex.23
;ὁ ἐ. τοῦ οἴνου Id.Pyrrh.5
; ὁ ἐ. τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ὄθωνος, = Lat. ab epistulis, his secretary, Id.Oth.9; cf. B. 111.6.2 κεκλῆσθαι ἐ. τινος to be called after him, Hdt.4.45;ἐ. τινος μετονομασθῆναι Id.1.94
:ἐ. τινος τὰς ἐπωνυμίας ἔχειν Id.4.107
; ἐ. τινος ἐπώνυμος γίγνεσθαι ib. 184; alsoἐπ' ὀνόματος καλεῖν Plb.5.35.2
.3 of occasions, circumstances, and conditions, οὐκ ἐ. τούτου μόνον, ἀλλ' ἐ. πάντων, on all occasions, D.21.38, cf. 183;ἐφ' ἑκάστων Pl.Phlb. 25e
;ἐφ' ἑκατέρου Id.Tht. 159c
;ἐφ' ἑκάστης μαντείας D.21.54
; ἐπ' ἐξουσίας καὶ πλούτου πονηρὸν εἶναι in.. ib.138; ἐ. τῆς ἀληθείας καὶ τοῦ πράγματος ib.72, cf. 18.17;τὴν ἐ. τῆς πομπῆς καὶ τοῦ μεθύειν πρόφασιν λαβών Id.21.180
;ἐ. σχολῆς Aeschin.3.191
;ἐπ' ἀδείας Plu. Sol.22
;ἐπ' ἀληθείας Ev.Marc.12.14
, POxy.255.16 (i A.D.): hence in adverbial phrases, ἐπ' ἴσας (sc. μοίρας) equally, S.El. 1062 (lyr.);ἐ. καιροῦ D.20.90
; ἐπ' ἐσχάτων at the last, LXXDe.17.7 (v.l. ἐσχάτῳ) ; ἐπὶ τοῦ παρόντος for the present, SIG543.6 (Epist. Philipp.).4 in respect of,ἐ. τῶν πραγμάτων Arist.Pol. 1280a17
, cf. EN 1131b18; concerning,τὰ ἐπ' αὐτῶν ἐνεστηκότα PTeb.7.6
(ii B. C.).B WITH DAT.:I of Place, upon, just like the gen. (hence Poets use whichever case suits the metre, whereas in Prose the dat. is more freq.):1 with Verbs of Rest,ἕζεο τῷδ' ἐ. δίφρῳ Il.6.354
;ἧντ' ἐ. πύργῳ 3.153
;στῆ δ' ἐ... νηΐ 8.222
;κεῖσθαι ἐ. τινι X.An.1.8.27
; καίειν ἐ. πᾶσι (sc. βωμοῖς) Il.8.240;ἔβραχε χαλκὸς ἐ. στήθεσσι 4.420
;ἐ. χθονὶ δέρκεσθαι 1.88
, etc.: also with Verbs of Motion, where the subject rests upon something, (v.l. for ἐν); ἐπ' ὤμοις φέρειν E.Ph. 1131
(but ἐφ' ἵππῳ, ἐφ' ἵπποις and the like are never used for ἐφ' ἵππου, etc.); of places, mostly in,ἐ. τῇ χώρῃ Hdt.5.77
;τἀπὶ Τροίᾳ πέργαμα S.Ph. 353
;ἐπ' ἐσχάτοις τόποις Id.Tr. 1100
;ἐ. τῇ ψυχῇ δάκνομαι Id.Ant. 317
; also, at or near,ἐ. κρήνῃ Od.13.408
;ἐ. θύρῃσι Il.2.788
, etc.; of rivers, etc., by, beside,ἐ. ὠκυρόῳ Κελάδοντι.. 7.133
, etc.;ἐπ' ἐσχάρῃ Od.7.160
;ἐ. νηυσί Il.1.559
, etc.; of persons, οὐ τἀπὶ Λυδοῖς οὐδ' ἐπ' Ὀμφάλῃ λατρεύματα in Lydia, in the power of O., S.Tr. 356.b on or over, ἐπ' Ἰφιδάμαντι over the body of Iphidamas, Il.11.261, cf. 4.470; ; also, over or in honour of,ἐ. σοὶ κατέθηκε.. ἄεθλα Od.24.91
; [βοῦς] ἐ. Πατρόκλῳ πέφνεν Il. 23.776
; , cf. Lys.2.80; in [dialect] Dor. and [dialect] Aeol.sepulchral Inscrr., Schwyzer 348,al.c in hostile sense, against, Hdt.1.61,6.74, 88, S.Ph. 1139 (lyr.), etc.; as a check upon,οἱ πρόβουλοι καθεστᾶσιν ἐ. τοῖς βουλευταῖς Arist.Pol. 1299b37
, cf. 1271a39; also, towards, in reference to,ἐ. πᾶσι χόλον τελέσαι Il.4.178
;ἐπ' ἔργοις πᾶσι S.OC 1268
;δικαιότερος καὶ ἐπ' ἄλλῳ ἔσσεαι Il.19.181
, cf. S.Tr. 994 (anap.), etc.;ἐ. τοῖς δυνατοῖς ἔχειν τὴν γνώμην Democr. 191
; τὸ ἐ. πᾶσιν τοῖς σώμασι κάλλος extending over all bodies, Pl. Smp. 210b; ἡ [παιδεία] ἡ ἐ. σώμασι, ἐ. ψυχῇ, Id.R. 376e; τἀπὶ σοὶ κακά the ills which lie upon thee, S.Ph. 806: in [dialect] Att. also, νόμον τίθεσθαι, θεῖναι ἐ. τινι, make a law for his case, whether for or against, Pl.Grg. 488d, Lexap.And.1.87;νόμους ἀναγράψαι ἐ. τοῖς ἀδικοῦσι D.24.5
; νόμος κεῖται ἐ. τινι ib.70; τἀπὶ τῷ πλήθει νενομοθετημένα ib.123, cf. 142; τί θεσμοποιεῖς ἐ. ταλαιπώρῳ νεκρῷ; E.Ph. 1645.d. of accumulation, upon, after, ὄγχνη ἐπ' ὄγχνῃ one pear after another, pear on pear, Od.7.120;ἐ. κέρδεϊ κέρδος Hes.Op. 644
;ἄτη ἑτέρα ἐπ' ἄτῃ A. Ch. 404
(lyr.); πήματα ἐ. πήμασι, ἐ. νόσῳ νόσος, S.Ant. 595, OC 544 (both lyr.).e. in addition to, over and above, besides, οὐκ ἄρα σοί γ'ἐ. εἴδεϊ καὶ φρένες ἦσαν Od.17.454
, cf. 308;ἄλλα τε πόλλ' ἐ. τῇσι παρίσχομεν Il.9.639
, cf. Od.22.264; ἐ. τοῖσι besides, 24.277;ἐ. τούτοις Him.Or.14.10
; so of Numerals,τρισχιλίους ἐ. μυρίοις Plu.Publ.20
, cf. Jul.Or.4.148c, etc.;γυναῖκ' ἐφ' ἡμῖν.. ἔχει E.Med. 694
: with Verbs of eating and drinking, with,ἐ. τῷ σίτῳ πίνειν ὕδωρ X.Cyr.6.2.27
; νέκταρποτίσαι ἐπ' ἀμβροσίᾳ Pl.Phdr. 247e
; esp. of a relish, κάρδαμον μόνονἐ. τῷ σίτῳ ἔχειν X.Cyr.1.2.11
;παίειν ἐφ' ἁλὶ τὰν μᾶδδαν Ar.Ach. 835
: metaph., ἐ. τῷ φάγοις ἥδιστ' ἄν; ἐ. βαλλαντίῳ; Id.Eq. 707; later ἐ. γογγυλίσι διαβιῶναι live on turnips, Ath.10.419a.g. in dependence upon, in the power of,τὰ δ' οὐκ ἐπ' ἀνδράσι κεῖται Pi.P.8.76
; ἐ. τινί ἐστι it is in his power to do, c.inf., Hdt.8.29, etc.;ἐ. σοί ἐστιν ἀναζωπυρεῖν M.Ant.7.2
;ἐ. ἑτέροις γίγνεσθαι Th.6.22
; ἐ. τῷ πλήθει in their hands, S.OC66, cf. Th.2.84; τὸ ἐπ' ἐμοί, τὸ ἐ. ἐκείνῳ, etc., as far as is in my power, etc., X. Cyr.5.4.11, Isoc.4.142, etc.;τὸ ἐ. τούτοις εἶναι Lys.28.14
; ἐ. τοῖς υἱάσι their property, Leg.Gort.4.37.h. according to, ἐ. τοῖς νόμοις Lexap.D. 24.56;ἐ. πᾶσι δικαίοις ποιούμεθα τοὺς λόγους Id.20.88
;ἐ. προφάσει θηρός S.Tr. 662
codd.(lyr.).i. of condition or circumstances in which one is,ἀτελευτήτῳ ἐ. ἔργῳ Il.4.175
, etc.;ἐπ' ἀρρήτοις λόγοις S.Ant. 556
; (lyr.);ταύταις ἐ. συντυχίαις Pi.P.1.36
;ἐπ' εὐπραξίᾳ S.OC 1554
;ἐ. τῷ παρόντι Th.2.36
; ἐπ' αὐτοφώρῳ λαβεῖν, v. αὐτόφωρος; also ἐ. τῷ δείπνῳ at dinner, X.Cyr.1.3.12, Thphr.Char. 3.2;ἐ. τῇ κύλικι Pl.Smp. 214b
;ἐ. θαλίαις E.Med. 192
(anap.).k. Geom., of the point, etc., at which letters are written, κέντρον ἐφ' ᾧ K Hippocr. ap. Simp.in Ph.64.14; ἡ [γραμμὴ] ἐφ' ᾗ HK the line HK, Arist.Mete. 375b22.2. with Verbs of Motion:a. where the sense of motion merges in that of support,ἐ. χθονὶ βαίνει Il.4.443
;θεῖναι ἐ. γούνασιν 6.92
;καταθέσθαι ἐ. γαίῃ 3.114
; ἱστὸν ἔστησεν ἐ.ψαμάθοις 23.853
;ἐ. φρεσὶ θῆκε 1.55
; δυσφόρους ἐπ' ὄμμασι γνώμαςβαλεῖν S.Aj.51
, etc.b. in pregnant construction, πέτονται ἐπ' ἄνθεσιν fly on to the flowers and settle there, Il.2.89; ἐκ.. βαῖνον ἐ.ῥηγμῖνι θαλάσσης Od.15.499
;καθεῖσεν ἐ. Σκαμάνδρῳ Il.5.36
; ἦλθε δ'ἐ. Κρήτεσσι 4.251
, cf. 273;νῆες εἰρύατ'.. ἐ. θινὶ θαλάσσης 4.248
.c. rarely for εἰς c.acc.,νηυσὶν ἔ. γλαφυρῇσιν ἐλαυνέμεν 5.327
, 11.274.d. in hostile sense, upon or against, ἐ. τινι ἔχειν, ἰθύνειν ἵππους, 5.240, 8.110; ἐ. τινι ἱέναι βέλος, ἰθύνεσθαι ὀϊστόν, 1.382, Od.22.8; ἐ. τοιἈκράγαντι τανύσαις Pi.O.2.91
;ἐ. Τυδεΐδῃ ἐτιταίνετο.. τόξα Il.5.97
;ἐφ' Ἕκτορι.. ἀκοντίσσαι 16.358
;κύνας.. σεύῃ ἐπ' ἀγροτέρῳ συΐ 11.293
;ὡρμήθησαν ἐπ' ἀνδράσιν Od.10.214
, cf. E.Ph. 1379, etc.: also ἐ. τινιτετάχθαι Th.2.70
, 3.13;ὅστις φάρμακα δηλητήρια ποιοῖ ἐ. Τηΐοισιν SIG37.2
(Teos, v B.C.).II. of Time, rarely, and never in good [dialect] Att., exc. in sense of succession (infr. 2), ἐ. νυκτί by night, Il.8.529;ἐφ' ἡμέρῃ, αἱ δ' ἐ. νυκτί Hes.Op. 102
; ἐπ' ἤματι τῷδε on this very day, Il.13.234; ἐπ' ἤματι for to-day, 19.229, 10.48, Od.2.284; αἰεὶ ἐπ' ἤματι every day, 14.105;ἐπ' ἡμέρῃ ἑκάστῃ Hdt.4.112
, 5.53, cf. D.S. 34/5.2.1;ὁ ἥλιος νέος ἐφ' ἡμέρῃ ἐστίν Heraclit.6
;ἐ. τρίς Act.Ap.10.16
, PHolm.1.18.2. of succession, after, ἕκτῃ ἐ. δέκα on the 16th of the month, Chron. ap. D.18.155, Decr.ib.181 ( δεκάτῃ codd.); τετράδιἐ. δέκα IG12.304.62
; πρὸ τῆς ἕκτης ἐ. δέκα ib.22.1361.19; ἐπ' ἐξεργασμένοισι, = Lat. re peracta, Hdt.4.164, etc.; ἐ. τινι ἀγορεύειν, ἀνίστασθαι, E.Or. 898, 902, X.Cyr.2.3.7, etc.;ἐ. διεφθαρμένοισι Ἴωσι Hdt.1.170
, τὰ ἐ. τούτοισι, = Lat. quod superest, Id.9.78, cf. Th.1.65, A.Ag. 255, etc.;τοὐπὶ τῷδε πῆμα E.Hipp. 855
(lyr.), etc.3. in the time of (cf. A. 11) only in Arc., A 21, cf. 666 (Orchom.).III. in various causal senses:1. of the occasion or cause, τετεύξεται ἄλγε' ἐπ' αὐτῇ for her, Il.21.585; ἐ. σοὶ μάλα πόλλ' ἔπαθον for thee, 9.492: freq. with Verbs expressing some mental affection,ἐπὶ παντὶ λόγῳ ἐπτοῆσθαι Heraclit.87
; μέγα φρονεῖν ἐ. τινι to be proud at or of a thing, Pl.Prt. 342d, X.HG3.4.11, etc.; χλιδᾶν ἐ . τινι S.El. 360; ἀγάλλεσθαι, ἀγανακτεῖν ἐ. τοῖς παροῦσι, X.An.2.6.26, Isoc.4.122;ὀνομαστὸς ἐ. τινι γεγονέναι X.Mem.1.2.61
; also ἐφ' αἵματι φεύγειν to be tried on a capital charge, D.21.105; πληγὰς λαμβάνεινἐ. τινι X.Cyr.1.3.16
;ζημιοῦσθαι ἐ. τινι D.24.122
, etc.: in adverbial phrases [δικάσσαι] ἐπ' ἀρωγῇ with favour, Il.23.574;δολίῃ ἐ. τέχνῃ Hes. Th. 540
;ἐ. μιῇ αἰτίῃ ἀνήκεστον πάθος ἔρδειν Hdt.1.137
, etc.; ἐ . κακουργίᾳ καὶ οὐκ ἀρετῇ for malice, Th.1.37; ἐπ' εὐνοία, ἐπ' ἔχθρα, D. 18.273, 21.55; ἐπ' ἀγαθῇ ἐλπίδι with.., X.Mem.2.1.18, cf. Ep.Rom. 4.18; ἐφ' ἑκατέροις in both cases, Pl.Tht. 158d, cf. Xenoph.34.4; ἐ.δάκρυσί τινα καταστένειν E. Tr. 315
(lyr.); ἐ. τῇ πάσῃ συκοφαντίᾳ καὶ διασεισμῷ Mitteis Chr. 31 vI (ii B.C.), etc.2. of an end or purpose,υἱὸν ἐ. κτεάτεσσι λιπέσθαι Il.5.154
, cf. 9.482; ἐ. δόρπῳ for supper, Od.18.44;ἐ. κακῷ ἀνθρώπου σίδηρος ἀνεύρηται Hdt.1.68
;ἐ. διαφθορῇ Id.4.164
;ἐ. σῷ καιρῷ S.Ph. 151
(lyr.);ἐ. τῷ κέρδει X.Mem.1.2.56
; δῆσαι ἐ. θανάτῳ or τὴν ἐ. θανάτῳ, Hdt.9.37, 3.119, cf.1.109, X.An.1.6.10;ἐ. θανάτῳ συλλαβεῖν Isoc.4.154
; ἐπ' ἐξαγωγῇ for exportation, Hdt.5.6; χρηστηριάζεσθαι ἐ. τῇ χώρῃ with a view to gaining.., Id.1.66;ἐ. τούτοις ἐθύσαντο X.An.3.5.18
;ἐ. τῷ ὑβρίζεσθαι Th.1.38
, cf.34, etc.;τι κακοτεχνεῖν ἐ. αἰσχύνῃ τοῦ ἀνδρός PEleph.1.6
(iv B.C.).3. of the condition upon which a thing is done, ἐ. τούτοισι on these terms, Hdt.1.60, etc.;ἐ. τοῖσδε, ὥστε.. Th.3.114
; ἐ. τούτῳ, ἐπ' ᾧτε on condition that.., Hdt.3.83, cf. 7.158: in orat. obliq., ἐπ' or ἐφ' ᾧτε folld. by inf., Id.1.22, 7.154, X.HG2.2.20;ἐφ' ᾧ μηδὲν κακὸν ποιήσουσιν Th.1.126
(but ἐφ' ᾧ = wherefore, Ep.Rom.5.12); ἐπ' οὐδενί on no condition, on no account, Hdt.3.38; but, for no adequate reason, D. 21.132; ἐπ' ἴσῃ τε καὶ ὁμοίῃ, ἐπὶ τῇ ἴσῃ καὶ ὁμοίᾳ, on fair and equal terms, Hdt.9.7, Th.1.27; ἐ. ῥητοῖς, v. ῥητός; also of a woman's dowry,τὴν μητέρα ἐγγυᾶν ἐ. ταῖς ὀγδοήκοντα μναῖς D.28.16
; γῆμαίτινα ἐ. δέκα ταλάντοις And.4.13
;τὴν θυγατέρα ἔχειν γυναῖκα ἐ. τῇ τυραννίδι Hdt.1.60
; on the principle of..,ἐ. τῷ μὴ λυπεῖν ἀλλήλους Th.1.71
.4. of the price for which..,ἔργον τελέσαι δώρῳ ἔ. μεγάλῳ Il.10.304
, cf. 21.445; ἐ. τίνι χρήματι; Hdt.3.38; ἐ. πόσῳ; Pl.Ap. 41a; ἐ .ταλάντῳ χρυσίου Ar.Av. 154
; ἐπ' ἀργυρίῳ λέγειν, πράττειν, D.19.182, 24.200;ἐ. χρήμασι λυμαίνεσθαι Id.19.332
;ἐ. πολλῷ ἐρρᾳθυμηκότες Id.1.15
; also of money lent at interest, δανείζεσθαι ἐ. τοῖς μεγάλοις τόκοις ibid.; ἐ. δραχμῇ δανείζειν lend at 12 per cent., Id.27.9; ἐπ' ὀκτὼ ὀβολοῖς τὴν μνᾶν τοῦ μηνὸς ἑκάστου δανείζειν, i.e. at 16 per cent., Id.53.13;ἐ. διακοσίαις εἴκοσι πέντε τὰς χιλίας
for per mille, i.e. 22.5 per cent., Syngr. ap. eund.35.10; also of the security on which money is borrowed,δανείζειν ἐ. ἀνδραπόδοις Id.27.27
; ἐπ' οἴνουκεραμίοις τρισχιλίοις Id.35.18
;ἐ. νηΐ Id.56.3
;δανείζειν ἐ. τοῖς σώμασιν Arist.Ath.9.1
, cf. 2.2, D.H.4.9.5. of names, φάος καὶ νὺξ ὀνόμασται..ἐ. τοῖσί τε καὶ τοῖς Parm.9.2
;ἐ. τῇ τοῦ οἰκείου ἔχθρᾳ στάσις κέκληται Pl.R. 470b
; soὄνομα κεῖται ἐ. τινι X.Cyr.2.2.12
; ὄνομα καλεῖνἐ. τινι Pl.Sph. 218c
, cf. 244b; πότερον ταῦτα, πέντε ὀνόματα ὄντα, ἐ.ἑνὶ πράγματί ἐστι Id.Prt. 349b
(v. supr. A. 111.2).6. of persons in authority, ὅς μ' ἐ. βουσὶν εἷσεν who set me over the kine, Od.20.209, cf. 221;ποιμαίνειν ἐπ' ὄεσσι Il.6.25
;οὖρον κατέλειπον ἐ. κτεάτεσσιν Od.15.89
;σημαίνειν ἐ. δμῳῇσι 22.427
; πέμπειν ἐ. τοσούτῳστρατεύματι Th.6.29
;ἐ. ταῖς ναυσίν X.HG1.5.11
;οἱ ἐ. ταῖς μηχαναῖς Id.Cyr.6.3.28
; οἱ ἐ. ταῖς καμήλοις ib.33;οἱ ἐ. τοῖς πράγμασιν ὄντες D. 9.2
;ἐ. θυγατρὶ.. γαμεῖν ἄλλην γυναῖκα Hdt.4.154
.7. in possession of, possessing,ἐ. τοῖς ἑαυτοῦ μένειν Th.4.105
, cf. 8.86; ζῆν ἐ. παιδίοις, τελευτᾶν ἐ. παιδὶ γνησίῳ, Alciphr.1.3, Philostr.VS2.12.2;ἐ. παισὶ διαδόχοις Hdn.4.2.1
;ἀποθανεῖν ἐ. κληρονόμοις ταῖς θυγατράσι Artem.1.78
, cf. PMeyer6.22 (ii A.D.);ἐ. μόνῳ παιδὶ σαλεύειν Hld. 1.9
.C. WITH Acc.:I. of Place, upon or on to a height, with Verbs of Motion,ἐ. πύργον ἔβη Il.6.386
, cf. 12.375; ἐ. τὰ ὑψηλότατα τῶνὀρέων ἀναβαίνειν Hdt.1.131
;προελθεῖν ἐ. βῆμα Th.2.34
; ἀναβιβαστέον τινά, ἀναβαίνειν ἐ. τὸν ἵππον, Pl.R. 467e, X.An.3.4.35; also ἐξ ἵππωνἀποβάντες ἐ. χθόνα Il.3.265
; ἐξεκυλίσθη πρηνὴς ἐ. στόμα upon his face, 6.43;ἐ. θρόνον.. ἕζετο 8.442
; ὤμω.. ἐ. στῆθος συνοχωκότε drawn together upon his breast, 2.218;Ὀδυσσῆ' εἷσαν ἐ. σκέπας Od.6.212
;θέσθαι ἐ. τὰ γόνατα X.An.7.3.23
;ἐπ' ἀμφότερα τὰ ὦτα καθεύδειν Aeschin.Socr.54
; ἐ. κεφαλήν head- foremost, Pl.R. 553b, Luc.Pisc.48 (v. κεφαλή): less freq. than ἐπί with gen. or dat.b. Geom., αἱ ἐ. τὰς ἁφὰς ἐπιζευγνύμεναι εὐθεῖαι joining the points of contact, Archim. Sph.Cyl.1.8; κάθετος ἐ. perpendicular to (v. κάθετος).2. to,ἦλθε θοὰς ἐ. νῆας Il.1.12
, etc.; ἐ. βωμὸν ἄγων ib. 440; ἴθυσαν δ' ἐ.τεῖχος 12.443
;ἐ. τέρμ' ἀφίκετο S.Aj.48
;ἡ [ὁδὸς] ἐ. Σοῦσα φέρει X. An.3.5.15
;ἡ ὁδὸς ἡ ἀπὸ τῶν Πυλῶν ἐ. τὸ Ποσειδώνιον Th.4.118
; ἐ.τὸ αὐτὸ αἱ γνῶμαι ἔφερον Id.1.79
: c.acc. pers.,βῆ δ' ἄρ' ἐπ' Ἀτρεΐδην Il.2.18
, cf. 10.18,85, 150, etc.: sts. in pregn. constr. with Verbs of Rest,ἐπιστῆναι ἐ. τὰς θύρας Pl.Smp. 212d
;παρεῖναι ἐ. τὸν τάφον Th.2.34
, cf. X.Cyr.3.3.12.b. metaph., ἐ. ἔργα τρέπεσθαι, ἰέναι, Il.3.422, Od.2.127;ἰέναι ἐ. τὸν ἔπαινον Th.2.36
;ἐ. συμφορὴν ἐμπεσεῖν Hdt.7.88
codd.; also ἐ. τὴν τράπεζαν ἀποδιδόναι, ὀφείλειν, pay, owe to the bank, D.33.12, Docum. ap. eund.45.31; ἡ ἐγγύη ἡ ἐ. τὴντράπεζαν D.33.10
; τὸ ἐ. τὴν τράπεζαν χρέως ib.24; also εἰσποιηθῆναι ἐ. τὸ ὄνομά τινος to be entered under his name, Id.44.36.c. up to, as far as ( μέχρι ἐ. X.An.5.1.[1]),παρατείνειν ἐπ' Ἡρακλέας στήλας Hdt.4.181
;ἐ. θάλασσαν καθήκειν Th.2.27
,97: metaph., ἐ. πείρατ' ἀέθλωνἤλθομεν Od.23.248
; ἐ. διηκόσια ἀποδιδόναι yield 200- fold, Hdt. 1.193; in measurements,πλέον ἢ ἐ. δύο στάδια X.Cyr.7.5.8
, An.6.2.2; ὅσον ἐ. εἴκοσι σταδίους ib.6.4.5, cf. 1.7.15: freq. with a neut. Adj. or Pron.,τόσσον τίς τ' ἐπιλεύσσει ὅσον τ' ἐ. λᾶαν ἵησιν Il.3.12
; ὅσσονἔφ' 2.616
, cf. 15.358; ἐ. τοσοῦτό γε φρονέω,.. ταύτην μηδὲν σίνεσθαι I am prudent enough, not to.., Hdt.6.97;ἐ. ὅσον δεῖ Th.7.66
; ἐ.πάντ' ἀφίξομαι S.OT 265
;ἐ. πᾶν ἐλθεῖν X.An.3.1.18
; ἐ. τὸ ἔσχατονἀγῶνος ἐλθεῖν Th.4.92
; ἐ. μεῖζον χωρεῖν, ἔρχεσθαι, ib. 117, S.Ph. 259;ἐ. μέγα χωρεῖν δυνάμεως Th.1.118
; ἐ. μακρότερον, ἐ. μακρότατον, Id.4.41, 1.1, Hdt.4.16, 192; ἐ. σμικρόν, ἐ. βραχύ, a little way, a little, S. El. 414, Th.1.118; ἐπ' ἔλαττον, ἐπ' ἐλάχιστον, Pl.Phd. 93b, Th.1.70; ἐπ' ὀλίγον, ἐ. πολλά, Pl.Sph. 254b; ἐ. πλέον still more, Hdt.2.171, 5.51, Th.2.51; rarely with Advs.,ἐ. μᾶλλον Hdt.1.94
, 4.181.d. before, into the presence of (cf. A. 1.2e),ἦγον δή μιν ἐ. τὰ κοινά Id.3.156
(but στὰς ἐ. τὸ συνέδριον standing at the door of the council, Id.8.79);ἐ. ἡγεμόνας καὶ βασιλεῖς ἀχθήσεσθε Ev.Matt.10.18
.e. in Military phrases (cf. A. 1.2d), ἐπ' ἀσπίδας πέντε καὶ εἴκοσιν ἐτάξαντο, i.e. twenty-five in file, Th.4.93; dub. in X., as ἐ. πολλοὺς τεταγμένοι many in file, An.4.8.11 codd.;ἐπ' ὀλίγον τὸ βάθος γίγνεσθαι Cyr.7.5.2
codd.; for ἐ. κέρας v. infr.3.3. of the quarter or direction towards or in which a thing takes place, ἐ. δεξιά, ἐπ' ἀριστερά, to the right or left, Il.7.238, 12.240, Od.3.171, Hdt.6.33, etc.; ἐ. τὰ ἕτερα or ἐ. θάτερα, Id.5.74, Th.1.87, etc.; ἐ. τὰ μακρότερα , βραχύτερα, on the longer, shorter side, Hdt.1.50; ἐπ' ἀμφότερα νοέων both ways, Id.8.22;ἐπ' ἀμφότερα μαχᾶν τάμνειν τέλος Pi.O.13.57
, etc.; ἐ. τάδε Φασήλιδος on this side, Isoc.7.80; ἐ. ἐκεῖνα, v. ἐπέκεινα; ἐφ' ἕν, ἐ. δύο, ἐ. τρία, of space, in one, two, three dimensions, Arist.de An. 404b23, Plot.6.3.13; in Military phrases, ἐ. δόρυ ἀναστρέψαι ,ἐ. ἀσπίδα μεταβαλέσθαι, to the spear or shield side, i.e. to right or left, X.An.4.3.29, Cyr.7.5.6; ἐ. πόδα ἀναχωρεῖν, etc., retire on the foot, i.e. facing the enemy, Id.An.5.2.32; so ἐ. κέρας or ἐ. κέρως πλεῖν, etc., sail towards or on the wing, i.e. in column (v. ): metaph., ἐ. τὸ μεῖζον κοσμῆσαι, δεινῶσαι, etc., with exaggeration, Th.1.10, 8.74, etc.;ἐ. τὸ πλέον ἀγγέλλεσθαι Id.6.34
; ἐ. τὸ φοβερώτερον ib.83; ἐ. τὰ γελοιότερα ἐπαινέσαι so as to provoke laughter, Pl. Smp. 214e; ἐ. τὰ καλλίω, ἐ. τὰ αἰσχίονα, Id.Plt. 293e; ἐ. τὸ βέλτιον καὶ κάλλιον, ἐ. τὸ χεῖρον καὶ τὸ αἴσχιον, Id.R. 381b; ἐ. τὸ ἄμεινον Orac. ap. D.43.66.4. in hostile sense, against,ἰέναι ἐ. νέας Il. 13.101
;ὦρτο δ' ἐπ' αὐτούς 5.590
; στρατεύεσθαι or -εύειν ἐ. τινα, Hdt. 1.71,77, Th.1.26, etc.;ἰέναι ἐ. φάτιν S.OT 495
(lyr.); πλεῖν ἐ. τοὺσἈθηναίους Th.2.90
;πέμπειν στρατηγὸν ἐ. τινας Hdt.1.153
; θύεσθαι ἐ. τινα offer sacrifice on going against.., X.An.7.8.21; ἐφ' ὑμᾶς to your prejudice, D.6.33, 10.57.5. of extension over a space, πουλὺν ἐφ' ὑγρὴν ἤλυθον over much water, Il.10.27: ἐπ' εὐρέα νῶταθαλάσσης 2.159
;ἐ. κύματα 13.27
; ; πλέων, λεύσσων ἐ. οἴνοπα πόντον, 7.88, 5.771;ἐ. πολλὰ δ' ἀλήθην Od. 14.120
;ἄγοισι.. Ἀνδρομάχαν.. ἐπ' ἄλμυρον πόντον Sapph.Supp. 20a
. 7: also with Verbs of Rest, ἐπ' ἐννέα κεῖτο πέλεθρα over nine acres he lay stretched, Od.11.577; τόσσον ἔπ' over so much, 5.251, cf. 13.114; διώκοντες ἐ. πολύ over a large space, Th.1.50, cf. 62, etc.; ἐ. πλεῖστον ib.4;ὡς ἐ. πλεῖστον 2.34
, etc.; freq. to be rendered on,δράκων ἐ. νῶτα δαφοινός Il.2.308
; ἵππους.. ἐ. νῶτον ἐΐσας ib. 765;ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει 17.447
; ἐ. γαῖαν εἰσὶ δύω [γένη] Hes.Op.11;ἀοιδοὶ ἔασιν ἐ. χθόνα Th.95
;ἐ. γᾶν μέλαιναν ἔμμεναι κάλλιστον Sapph. Supp.5.2
; also, among,κλέος πάντας ἐπ' ἀνθρώπους Il.10.213
, cf. 24.202, 535;δασσάμενοι [κτήματ'] ἐφ' ἡμέας Od.16.385
, cf. Pl.Prt. 322d.II. of Time, for or during a certain time,ἐ. χρόνον Il.2.299
, Od.14.193:πολλὸν ἐ. χρόνον 12.407
;παυρίδιον.. ἐ. χρόνον Hes. Op. 133
;ἐ. δηρόν Il.9.415
;ἐ. πολὺν χρόνον Pl.Phd. 84c
, etc.; ἐπ'ὀλίγον χρόνον Lycurg.7
; ἐ. χρόνον τινά, ἐ. τινα χρόνον, Pl.Prt. 344b, Grg. 524d;γῆν ἀπεμίσθωσαν ἐ. δέκα ἔτη Th.3.68
; ἐ. διετές Lexap.D. 46.20;ἐ. τρεῖς ἡμέρας X.An.6.6.36
; τὸ ἐφ' ἡμέραν ἀρκέσον enough for the day, Id.Cyr.6.2.34, cf. D.50.23, Hdt.1.32; ἐ. πολύ for a long time, Th.1.6, etc.2. up to, until a certain time, εὗδον παννύχιοςκαὶ ἐπ' ἠῶ καὶ μέσον ἦμαρ Od.7.288
;οὐδ' ἐ. γῆρας ἵκετ' 8.226
.III. in various causal senses:1. of the object or purpose for which one goes, ἀγγελίην ἔπι Τυδῆ στεῖλαν sent him for (i.e. to bring) tidings of.., Il.4.384 (dub.); ἐ. βοῦν ἴτω let him go for an ox, Od.3.421;ἐ. τεύχεα δ' ἐσσεύοντο Il.2.808
;ἐλθεῖν πρός τινα ἐπ' ἀργύριον X.Cyr.1.6.12
; πέμπειν εἴς τινα ἐ. στράτευμα ib.4.5.31; ἴτω τις ἐφ' ὕδωρ ib.5.3.49; ἥκειν ἐ. τοὺς τόκους for (i.e. to demand) the interest, D.50.61: less freq. c. acc. pers.,ἐπ' Ὀδυσσῆα ἤϊε Od.5.149
, cf. S.OT 555;κατῆλθον ἐ. ποιητήν Ar.Ra. 1418
;κατέρχονται ἐ. τὸν Ἀγόρατον Lys. 13.23
: with acc. of a Noun of Action, ἐξιέναι ἐ. θήραν go out hunting, X.Cyr.1.2.9; ἔπλεον οὐχ ὡς ἐ. ναυμαχίαν (v.l. for -μαχίᾳ) Th.2.83;ἐ. μάχην ἰέναι X.An.1.4.12
; ἔρχεσθαι, ἵζειν ἐ. δεῖπνον, Il.2.381, Od.24.394;ἐ. δόρπον ἀνέστη 12.439
;κληθεὶς ἐ. δεῖπνον Pl.Smp. 174e
, etc.;καλεῖν ἐ. ξείνια Hdt.2.107
,5.18; ἐ. τὴν θεωρίαν to see the sight, Ev.Luc.23.48, cf. PTeb.33.6 (ii B.C.): freq. with neut. Pron. or Adj., ἐ. τοῦτο ἐλθεῖν for this purpose, X.An.2.5.22, cf. Th.5.87; ἐπ' αὐτὸ , etc.; ἐ. τί; to what end? Ar.Nu. 256;ἐφ' ὅ τι Id.Lys.22
, 481; ἐφ' ἃ ἤλθομεν for which purpose, Th.7.15, etc.; ἐπὶ ἴσα for like ends, Pi.N.7.5 (but ἐ. ἶσα μάχη τέτατο, = ἴσως, Il.12.436); ἐ. τὸ βέλτιον to a better result, X.An.7.8.4; ἀναστῆσαί τινα ἐ. χριστὸν Θεοῦ set up as God's anointed, LXX 2 Ki.23.1: after an Adj., ἄριστοι πᾶσανἐπ' ἰθύν Il.6.79
, cf. Od.4.434;ἄπορος ἐ. φρόνιμα S.OT 691
(lyr.); χρήσιμοςἐ... οὐδέν D.25.31
: after a Noun,ὁδὸς ἐ. τι X.Cyr.1.6.21
; ὄργανα ἐ. τι ib.6.2.34.2. so far as regards,τοὐπὶ τήνδε τὴν κόρην S.Ant. 889
;ὅσον γε τοὐπ' ἐμέ E.Or. 1345
; τοὐπί σε, τὸ ἐ. σέ, Id.Hec. 514, X.Cyr.1.4.12;τὸ ἐ. σφᾶς εἶναι Th.4.28
; ὡς ἐ. τὸ πολύ for the most part, Arist.Top. 100b29, etc.;ἐ. πᾶν Th.2.51
; τὸ πρὸς ἅπανξυνετὸν ἐ. πᾶν ἀργόν Id.3.82
;κρείσσων ἐπ' ἀρετήν Democr.181
; ἐ.μέγα Call.Dian.55
.3. of persons set over others, ἐ. τοὺς πεζοὺςκαθιστάναι ἄρχοντα X.Cyr.4.5.58
, cf. HG3.4.20; στρατηγὸς ἐ. τοὺς ὁπλίτας, ἐ. τὴν χώραν, Arist.Ath.61.1, IG22.682.24;ἐ. τὸν Πειραιέα Arist.Ath.
l.c.;ἐ. Ῥαμνοῦντα IG2.1206b
(cf. A. 111.1); οἱ θεσμοθέταιοἱ ἐ. τοὺς νόμους κληρούμενοι D.20.90
.4. according to, by, ἐ. στάθμην by the rule, Od.5.245, 21.44, etc.D. POSITION:— ἐπί may suffer anastrophe ([etym.] ἔπι) and follow its case, as in Il.1.162; it may like wise follow its Verb,ἤλυθ' ἔπι ψυχή Od.24.20
, cf. Il.9.539.II. in Poets it is sts. put with the second of two Nouns, though in sense it also governs the first, ἢ ἁλὸς ἢ ἐ.γῆς Od.12.27
, cf. S.OT 761, Ant. 367 (lyr.).E. ABS., used adverbially, without anastrophe, καὶ ἐ. σκέπαςἦν ἀνέμοιο Od.5.443
; κτεῖνον δ' ἐ. μηλοβοτῆρας as well, Il.18.529; esp. ἐ. δέ.. and besides.., Hdt.7.65,75, etc.;πολιαί τ' ἐ. ματέρες S. OT 182
(lyr.).II. ἔπι, for ἔπεστι, there is, Il.1.515, 3.45, Od.16.315; οὐ γὰρ ἔπ' ἀνήρ.. there is no man.., 2.58; σοὶ δ' ἔ. μὲν μορφὴἐπέων 11.367
;ἔ. δέ μοι γέρας A.Eu. 393
codd. (lyr.).F. PROSODY: in ἐπιόψομαι, ι is not elided before a vowel; also in some words where σ or ϝ has been lost, as ἐπιάλμενος, ἐπιείκελος, ἐπιεικής, ἐπιέξομαι (v. ). [dialect] Dor. ἐπιεργάζομαι (v. ἐπιεργάζομαι).G. IN COMPOSITION:I. of Place, denoting,2. Motion,b. to or towards, ἐπέρχομαι, ἐπιστέλλω, ἐπαρίστερος, ἐπιδέξιος.c. against,ἐπαΐσσω, ἐπιπλέω 11
, ἐπιστρατεύω, ἐπιβουλεύω.e. over a place, as in ἐπαιωρέομαι, ἐπαρτάω.f. over or beyond boundaries, as in ἐπινέμομαι.g. implying reciprocity, as in ἐπιγαμία.3. Extension over a surface, as in ἐπαλείφω, ἐπανθίζω,ἐπιπέτομαι, ἐπιπλέω 1
, ἐπάργυρος, ἐπίχρυσος.4. Accumulation of one thing over or besides another, as in ἐπαγείρω, ἐπιμανθάνω, ἐπαυξάνω, ἐπιβάλλω, ἐπίκτητος.5. Accompaniment, to, with, as in ἐπᾴδω, ἐπαυλέω, ἐπαγρυπνέω: hence of Addition, ἐπίτριτος one and 1/3 more, 1 +1/3; so ἐπιτέταρτος, ἐπίπεμπτος, ἐπόγδοος, etc.6. with Adjs., somewhat, slightly, as in ἐπίξανθος, ἐπίπικρος.II. of Time and Sequence, after, as in ἐπιβιόω, ἐπιβλαστάνω, ἐπιγίγνομαι,ἐπακόλουθος, ἐπίγονος, ἐπιστάτης 1.2
.III. in causal senses:1. Superiority felt over or at, as in ἐπιχαίρω, ἐπιγελάω, ἐπαισχύνομαι.2. Authority over, as in ἐπικρατέω, ἔπαρχος, ἐπιβουκόλος, ἐπιποιμήν.3. Motive for, as in ἐπιθυμέω, ἐπιζήμιος, ἐπιθάνατος.4. to give force or intensity to the Verb, as in ἐπαινέω, ἐπιμέμφομαι, ἐπικείρω, ἐπικλάω. -
52 взлет (взлеты)
takeoff (take-offs)
траектория взлета начинается от точки страгивания самолета на линии старта (лс) до точки момента выхода на высоту 400 м (над уровнем впп в точке отрыва самолета), либо до момента, к которому заканчивается переход от взлетной к полетной конфигурации и достигается скорость полета, равная 1,25 vc (рис. 112) — the takeoff path extendes from a standing start to a point in the takeoff at which the airplane is 1,500 feet above the takeoff surface, or at which the transition from the takeoff to the en route configuration is completed and a speed 1.25 vs is reached.
- без впрыска воды — dry (thrust) takeoft
- без разбега (вертолета) — no-run /vertical, stationary/ takeoff
-, безопасный — safety takeoff
-, вертикальный — vertical takeoff
- на скв (при работающей системе курсовертикали) — takeoff with altitude and heading reference system in use
- по ветру — downwind takeoff
- по приборам — instrument takeoff
- (вертолета) по-самолетному — running takeoff, ground run takeoff
-, прерванный — aborted /refused/ takeoff
взлет, обычно прекращаемый при возникновении аварийной ситуации, напр. отказ двигателя, пожар — a takeoff aborted in emergency such as engine failure, fire.
-, прерванный (вертолета) — rejected takeoff
прерванный взлет должен выполняться с плавными переходами между элементами маневра. — the rejected takeoff must be accomplished with a safe smooth transition between each stage of maneuver.
-, прерванный (при скорости близкой к v1) — discontinued takeoff
-, продолженный — continued takeoff
- против ветра — upwind takeoff
- по вертолетному (вертолета в зоне влияния земли) — vertical /towering/ takeoff
- по вертолетному с разгоном в зоне (вне зоны) влияния земли — vertifical takeoff with acceleration in (out of) ground effect
- с аэродрома с мягким покрытием — soft field takeoff on soft field takeoff do not use brakes.
- с боковым ветром — crosswind takeoff
- с впрыском воды (водометаноловой смеси) — wet (thrust) takeoff
- с закрылками, выпущенными на 15о — takeoff with flaps at 15о, 15о (15-deg) flap takeoff
- с места (вертолета или вертикально-взлетающего самолета) — stationary takeoff
- с ракетным ускорителем — rocket-assisted takeoff (rato)
- с реактивным ускорителем — jet-assisted takeoff (jato)
- с тормозов — brake-release takeoff
- с уменьшением шума на местности — noise abatement takeoff
-, ускоренный — prompt takeoff
на в. — on /at, during, in/ takeoff, when taken off
ожидание в. — ground hold
последовательноеть в. — takeoff sequence
прекращение в. — takeoff abortion /rejection/
при в. — on /at, during/ takeoff
разгон при в. — takeoff acceleration
разрешение на в. — takeoff clearance
схема в. — takeoff pattern
безопасно продолжать в. — proceed safely with the takeoff
прерывать в. (вертолета) — reject the takeoff
прерывать в. (самолета) — abort /refuse/ the takeoffРусско-английский сборник авиационно-технических терминов > взлет (взлеты)
-
53 выставка
leveling
(ла в пинию горизонтального полета с помощью нивелира)
- (ла или навигационной системы по азимуту, курсу) — alignment (align) system is automatically aligns with reference to navigation coordinates.
set the mode selector switch to align.
-, автоматическая — self-alignment
-, азимутальная (гироплатформы) — azimuth alignment
- акселерометра в азимуте — accelerometer azimuth alignment
-, быстрая (грубая, гироплатформы) — coarse alignment
- в азимуте — azimuth alignment azimuth alignment consists in rotating the stable platform around the vertical.
- в азимуте, гирокомпасированием (гирокомпасная) — gyrocompass azimuth alignment accomplished by slewing the azimuth gimbal servo to align the stable element with the magnetic compass.
- в азимуте, грубая — coarse azimuth alignment
- в азимуте методом гирокомпасирования — gyrocompass azimuth alignment
- в азимуте, точная — fine azimuth alignment
-, вспомогательная (инерциальной системы) — secondary alignment
- гирокомпасированием (гирокомпасная) — gyrocompass alignment gyrocompass alignment is based on the fact, that if the stable platform is held level, it must rotate in space at the earth rate.
- гироплатформы в азимуте — stable platform azimuth alignment
- гироплатформы в горизонт — stable platform leveling
- гироплатформы в горизонт, начальная — initial leveling of stable platform
- гироплатформы no азимуту, начальная — initial azimuth alignment of stable platform
- гироплатформы no курсу — azimuth alignment (of stable platform)
- гироплатформы no направпению, начальная — initial azimuth alignment of stable platform
-, грубая (быстрая, гироплатформы) — coarse alignment
- в два этапа, азимутальная (гироплатформы) — azimuth alignment in sequence of two events
- интегратора в нулевое положение — integrator setting to zero, zeroing of integrator
- курса — heading alignment
- курса, начальная (нвк) — initial heading alignment
-, медленная (точная, гироплатформы) — fine alignment
-, начальная — initial alignment
-, оптическая (гироплатформы) — optical alignment
- no азимуту — azimuth alignment
- no заданному курсу (зк) — heading align(ment)
выставка инерциальной системы при известном стояночном курсе самолета. — ins alignment on the ramp heading known.
- по задатчику курса (инерциальной системы) — selected heading alignment
- по (известному) курсу — heading alignment
-, полная — complete alignment
- системы — system alignment
- способом одинарное гирокомпасирование — single gyrocompassing alignment
- стрелкового оружия в горизонтальное положение — gun bringing to level position bring the gun to an approximate level position.
-, точная (медленная, гироплатформы) — fine alignment
-, ускоренная — fast alignment
-, цифровая вторично производить в. нарушать в. — digital alignment realign destroy alignment
при изменении положения ла предшествующая выставка нарушается. повторять в. — alignment will be destroyed if the aircraft is moved. repeat alignment, realignРусско-английский сборник авиационно-технических терминов > выставка
-
54 номер (номера)
number (no.) (nos)
-, бортовой (ла) — registration number
- даты месяца (положение переключателя выбора индикации пуи) — date (d)
-, двухзначный — two-digit number
-, двух-цифровой — two-digit number
on keyboard press two-digit number of reference wpt.
- детали — part number (p/n)
- детали, присвоенный заводом-изготовитепем (шифр детали) — manufacturer's part number
- детали, присвоенный эксплуатирующей организацией — airline part number
-, заводской (двигателя, самопета) — (engine, aircraft) serial number (s/n)
-, индивидуальный (ла) — registration number
- месяца (система "омега") — month (мо)
- начальной страницы — starting page number
-, нечетный — odd number
no. 1 transponder should be selected for odd numbered trips
- перехода (графа таблицы рр) — step
- позиции — item number
каждой детали в перечне присваивается номер позиции. — each part listed in the detailed parts list shall be assigned an item number.
-, порядковый (страницы) — sequence number
- ппм (промежуточного пункта маршрута) — wpt number, waypoint number
- ппм, пройденного — from waypoint number
- ппм, следующего — то waypoint number
-, постоянно высвечиваемый (на табло) — continually illuminated number (in numeric display)
-, присвоенный изготовителем, серийный — manufacturer's serial number
- радиостанции — radio station number
-, регистрационный (ла) — registration number
- рейса — flight /trip/ number
- рисунка (рис.) — figure number (fig. no.)
- самолета (серийный) — aircraft serial number
- серии — series number (series no.)
-, серийный (самолета, двигателя) — serial number (s/n) numeric code designates the serial numbers of the aircraft or engine to which the part applies.
-, трехэлементный (системы нумерации, где каждый элемент состоит из 2-х цифр) — number composed of three elements (which consists of two digits each)
- чертежа (чертежный) — drawing number (dwg no.)
-, четный — even number
no. 2 transponder should be selected for even numbered trips
-, эксплуатационный (на крышках люков, съемных панелях) — identification number
no п/п — nos, line no.
no п/п (графа листа учета изменений) — rev. no.
на самолетах с номера... и последующих — on airplanes serial no,... and on, on а/с (817) and subsequent (а/с 817 & subs)
h. (в табло) изменяется (увепичивается) на единицу — number in display advances by 1
с no 000 и последующих — no. 000 & subs
начинаться с 1 (о н.) — (numbers) begin at 1
присваивать h. (детали) — assign number (to part), part shall be assigned an item number
проставлять (ставить) н. — place number
номер страницы и дата проставляются в нижнем правом углу страницы. — page number and date are placed in lower right hand corner of the page.Русско-английский сборник авиационно-технических терминов > номер (номера)
-
55 к
быть годным к эксплуатацииfit for serviceбыть непригодным к полетамinapt for flyingвоздушное судно, готовое к полетуunder way aircraftвремя на подготовку к обратному рейсуturnaround timeвысота перехода к визуальному полетуbreak-off heightгодность к полетамflight fitnessгодный к полетамairworthyготовность к взлетуreadiness for takeoffготовность к запускуready to startготовый к выполнению полетовflyableготовый к полетуin flying conditionготовый к сборкеready for assemblyдоводить до уровня годности к полетамrender airworthyдопускать воздушное судно к дальнейшей эксплуатации1. consider an aircraft serviceable2. return the aircraft to service допускать к дальнейшей эксплуатацииreturn to serviceдопускать пилота к полетамpermit a pilot to operateдопуск к работе в качестве пилотаact as a pilot authorityдоступ к аварийному выходуemergency exit accessзона подхода к аэродромуaerodrome approach areaзона подхода к ВППapproach zoneиметь отношение к происшествиюbear on the accidentинформационный отчет о предпосылке к происшествиюincident data reportканал подвода воздуха к лабиринтному уплотнениюsealing air passageкарта подходов к аэродромуaerodrome approach chartквалификационная отметка о допуске к визуальным полетамvisual flying ratingкольцевой канал подвода воздуха к лабиринтному управленияsealing air annulusкурсы подготовки пилотов к полетам по приборамinstrument pilot schoolлетная подготовка в условиях, приближенных к реальнымline oriental flight trainingлючок для подхода к приводуactuator accessмедицинские требования к пилотуpilot medical requirementsместо стоянки воздушного судна носом к аэровокзалуnose-in aircraft standместо стоянки воздушного судна хвостом к аэровокзалуnose-out aircraft standнепригодность к летной эксплуатацииair unworthinessнепригодный к выполнению полетовunflyableне являться к вылетуno show(о пассажире) обзорный радиолокатор подхода к ВППrunway approach surveillance radarобязательно к выполнению в соответствии со статьейbe compulsory Articleогни подхода к ВППrunway lead-in lightsожидание сигнала к взлетуground holdокно подвода воздуха к жаровой трубеflame tube air holeоперации по подготовке рейса к вылетуdeparture operationsотказ, не приводящий к последствиямpassive failureотносящийся к происшествиюrelating to an accidentочередность заруливания к зданию аэровокзалаterminal area taxi sequenceпассажир, имеющий бронирование, но не явившийся к вылетуno-showпереходить к скорости набора высотыtransit to the climb speedпереход к этапу выполнения посадкиland proceedingподготовка к осенне-зимней навигацииwinterizationподход к зоне аэродромаaerodrome approachподхожу к четвертому с левым разворотомon the left base legподъездная дорога к аэродромуaerodrome approach roadпоправка к высоте Полярной звездыq-correctionпредупреждение о приближении к сваливаниюstall warningприближаться к лучуapproach the beamприводить к заклиниваниюcause stiffприводить к происшествиюlead to an accidentпривязка аэрофотоснимка к местностиaerophotograph orienting referenceприготавливаться к посадкеprepare for landingприспособление для крепления груза к полу кабиныtie-down attachmentпроверка готовности экипажа к полетуflight crew supervisionпроверка чувствительности к звуковому давлениюsound pressure sensitivity checkразворот с креном к центру разворотаinside turnрасследование предпосылки к происшествиюincident investigationрасходы при подготовке к полетамpre-operating costsруление по воздуху к месту взлетаaerial taxiing to takeoffсбор за неявку к вылету1. no-show fee2. no-show charge свидетельство о допуске к полетамcertificate of safety for flightсводить к минимуму опасностьminimize hazardсектор подхода к аэродромуapproach sectorсертифицировать как годный к полетамcertify as airworthyсистема огней подхода к ВППrunway lead-in lighting systemсистема сигнализации о приближении к сваливаниюstall warning system(на крыло) система управления подходом к аэродромуaerodrome approach control systemсостояние годности к полетамflyable statusсостояние годности к эксплуатацииoperational statusсостояние готовности воздушного судна к вылетуaircraft alert positionсостояние готовности ВПП к полетамclear runway statusс тенденцией к пикированиюnose-heavyстепень помех по отношению к несущей частотеcarrier-to-noise ratioстойкость к ударным нагрузкамcrashworthinessтенденция к козлениюtendency to bounceтенденция к пикированиюnoseheavinessтраектория полета с предпосылкой к конфликтной ситуацииconflicting flight pathтребования к соблюдению безопасных расстоянийseparation requirementsтребования к упаковкеpacking requirementsтребования к эксплуатационным характеристикамoperating performance requirementsтренажер для подготовки к полетам по приборамinstrument flight trainerтрубопровод подвода воздуха к воздухозаборникуpipeline to air intakeтрубопровод подвода воздуха к предкрылкуpipeline to wing slatтрубопровод подвода воздуха к хвостовому оперениюpipeline to tail unitузел крепления крыла к фюзеляжуwing-to-fuselage attachmentучасток перехода к этапу посадкиlanding transition segmentхарактеристика чувствительности к звуковому давлениюpressure response characteristicчувствительность к звуковым волнамsensitivity to sound wavesчувствительность к отклонению по сигналам курсового маякаlokalizer displacement sensitivityчувствительность к помехамinterference sensitivityчувствительность к угловому смещениюangular displacement sensitivity -
56 схема
схема сущchartаэродинамическая схемаaerodynamic designвертолет поперечной схемыside-by-side rotor helicopterвертолет продольной схемыtandem-rotor helicopterвертолет соосной схемыcoaxial-rotor helicopterвизуальный заход на посадку по упрощенной схемеabbreviated visual approachвоздушное судно, загруженное не по установленной схемеimproperly loaded aircraftвоздушное судно обычной схемы взлета и посадкиconventional takeoff and landing aircraftвоздушное судно с фюзеляжем типовой схемыregular-body aircraftвоздушное судно схемы летающее крыло1. all-wing aircraft2. tailless aircraft воздушное судно схемы уткаcanard aircraftвоздушный винт двусторонней схемыdoubleacting propellerзаход на посадку по обычной схемеnormal approachзаход на посадку по полной схемеlong approachзаход на посадку по сегментно-криволинейной схемеsegmented approachзаход на посадку по укороченной схемеshort approachзаход на посадку по упрощенной схемеsimple approachисходная схема полетаreference flight procedureконтрольный ориентир схемы ожиданияholding fixлиния пути по схеме с двумя спаренными разворотамиrace trackлиния пути установленной схемыprocedure trackмонтажная схемаwiring diagramнабор высоты по установившейся схемеproper climbне выполнять установленную схемуfail to follow the procedureобратная схемаreversal procedureосновная схема маркировкиbasic marking patternпечатная схемаprinted circuitразворот по стандартной схемеstandard rate turnразворот по установленной схемеprocedure turnразрабатывать схемуconstruct the procedureстандартная схема вылета по приборамstandard instrument departureстандартная схема посадки по приборамstandard instrument arrivalсхема аварийной эвакуацииemergency evacuation diagramсхема аэродрома1. aerodrome chart2. aerodrome layout схема взлета1. takeoff procedure2. takeoff pattern схема взлета без остановкиrolling takeoff procedureсхема в зоне ожиданияholding patternсхема визуального захода на посадкуvisual approach streamlineсхема визуального полета по кругуvisual circling procedureсхема воздушного движенияair traffic patternсхема воздушного поискаaerial search patternсхема воздушной обстановкиair plotсхема возможного столкновенияcollision risk modelсхема входаinbound procedureсхема входа в диспетчерскую зонуentry procedureсхема входа в зону ожиданияholding entry procedureсхема вылетаdeparture procedureсхема выходаoutbound procedureсхема движенияtraffic patternсхема движения в зоне аэродромаaerodrome traffic patternсхема загрузкиloading chartсхема загрузки воздушного судна1. aircraft loading diagram2. aircraft loading chart схема захода на посадку1. approach pattern2. approach procedure 3. approach chart схема захода на посадку без применения радиолокационных средствnonprecision approach procedureсхема захода на посадку по командам с землиground-controlled approach procedureсхема захода на посадку по коробочкеrectangular approach traffic patternсхема захода на посадку по приборам1. instrument approach procedure2. instrument approach chart схема зоны аэродромаterminal area streamlineсхема курсаcourse structure(полета) схема курсовheading bugсхема летного поляrunway strip patternсхема набора высоты после взлетаafter takeoff procedureсхема обнаружения и устранения неисправностейtroubleshooting streamlineсхема обслуживания воздушного движенияair traffic service chartсхема ожидания типа ипподром1. race-track holding pattern2. race-track holding procedure схема осмотраinspection procedureсхема поискаsearch circuitсхема полетаflight procedureсхема полета в зоне ожиданияholding procedureсхема полета по кругу1. circuit pattern2. circling procedure схема полета по маршрутуen-route procedureсхема полета по приборамinstrument flight procedureсхема полета по приборам в зоне ожиданияinstrument holding procedureсхема полета с минимальным расходом топливаfuel savings procedureсхема полетовbugсхема полетов по кругуtraffic circuitсхема посадки1. landing procedure2. landing pattern 3. landing chart 4. to-land procedure схема последовательности работыsequence-of-operation diagramсхема разворота на посадочный кругbase turn procedureсхема размещения наземных средств и оборудованияfacility chartсхема размещения радиосредствradio facility chartсхема размещения снаряженияrigging chartсхема расположенияarrangement diagramсхема расположения ВППrunway patternсхема распространения шумовnoise mapсхема руления1. taxi pattern2. taxi streamline схема руления по аэродромуaerodrome taxi circuitсхема с минимальным расходом топливаeconomic patternсхема сниженияlet-down procedureсхема стоянкиparking chartсхема технологических разъемовproduction breakdown diagramсхема точного захода на посадкуprecision approach procedureсхема ускоренного набора высотыaccelerating climb procedureсхема установкиinstallation diagramсхема ухода на второй круг1. overshoot procedure2. missed approach procedure типовая схема взлетаnormal takeoff procedureустановленная схема вылета по приборамstandard instrument departure chartустановленная схема полета по кругуfixed circuitустановленная схема ухода на второй круг по приборамinstrument missed procedureуходить на второй круг по заданной схемеtake a missed-approach procedureшаблон схемы зоны ожиданияholding templateшаблон схемы разворота на посадочный курсbase turn templateшаблон схемы стандартного разворотаprocedure turn templateшаблон схемы типа ипподромracetrack template -
57 εἶτα
εἶτα adv. (Soph., Thu.+; loanw. in rabb.).① pert. to being next in order of time, then, next (placed first) εἶτα γενομένης θλίψεως then when oppression comes Mk 4:17; cp. 8:25; Lk 8:12; J 2:3 v.l.; 11:7 v.l.; 13:5; 19:27; 20:27; Js 1:15; 1 Cl 25:3; 56:13; B 8:2; 12:2; 13:2; Hv 3, 7, 3 al.; GPt 11:47. In enumerations: πρῶτον … εἶτα (X., An. 1, 3, 2; Philo Mech. 71, 26f; Epict. 1, 15, 7; 1, 26, 3 al.; BGU 665, 10 [I A.D.]; EpArist 77; Jos., Ant. 15, 149; Just., D. 8, 4 al.) first … then 1 Ti 2:13; 3:10; 1 Cor 12:28 v.l.; 1 Cl 23:4; 2 Cl 11:3; B 6:17. ἔπειτα … εἶτα after that … then (Galen XIII 740 K.) 1 Cor 15:7, 24; also εἶτα … ἔπειτα (Galen XIII 743 K.) vs. 5f. Since in enumerations εἶ. oft. serves to put things in juxtaposition without reference to chronological sequence, it becomes in general② a transition word to mark an addition to someth. just stated, furthermore, then, next (Wsd 14:22; Ar. 10:3; Tat. 4:2) B 6:3; 11:10; 13:2; Dg 11:6, introducing a new argument in a demonstration Hb 12:9.—The Ionic-Hellenistic form εἶτεν (Phryn. 124 Lob.; SIG 972, 150 [175–172 B.C.]; 736, 30f [92 B.C.]; PGM 13, 400; Mayser 14; s. B-D-F §35, 3; Rob. 119, 160; M-M εἶτεν) is found as v.l. Mk 4:28.—DELG. M-M. -
58 τάξις
τάξις, εως, ἡ (Aeschyl., Hdt.+; loanw. in rabb.).① an arrangement of things in sequence, fixed succession/order (Epict. 3, 2, 2; Appian, Bell. Civ. 4, 22 §92; TestNapht 2:8 ἐν τάξει) ἐν τῇ τάξει τῆς ἐφημερίας αὐτοῦ Lk 1:8 (MAvi-Yonah, The Caesarea Inscription of the Twenty-Four Priestly Courses, in The Teacher’s Yoke [in mem. HTrantham], ed. JVardaman/JGarrett, ’64, 46–57). Without ἐν: τάξει in (strict chronological) order Papias (2:15), though JKleist, transl. ’48, 207f, note 19, prefers verbatim. HRigg, Jr., NovT 1, ’56, 171: emends to τάχει=in a slipshod manner.② a state of good order, order, proper procedure πάντα τάξει ποιεῖν 1 Cl 40:1. κατὰ τάξιν in order, in an orderly manner prob. ‘one after the other’ (Lucian, Alex. 46; Alex. Aphr., Quaest. 1, 4, 1 p. 10, 17 Br.) 1 Cor 14:40 (cp. the rules of the Iobakchoi: IG II2, 1368); Dg 8:7.—Col 2:5.—HvCampenhausen, Tradition and Life in the Church, ’68, 123–40.③ an assigned station or rank, position, post (one has a responsibility in an ordered scheme of things: Hyperid. 3, 30; Demosth. 18, 258; Diod S 15, 64, 4; Epict. 1, 29, 39 [assigned by God]; Diog. L. 9, 21, end; 1 Esdr 1:15; ApcMos 38; Jos., Vi. 397, Ant. 7, 36) εἰς τοσαύτην αὐτοὺς τάξιν ἔθετο ὁ θεός God has appointed them (i. e. the Christians) to so great a position Dg 6:10 (on Gr-Rom. perspective s. Reader, Polemo 345–47).— Administration (of a position) Papias (4); s. entry συμβαίνω 2.④ an arrangement in which someone or someth. functions, arrangement, nature, manner, condition, outward aspect (2 Macc 1:19 φρέατος τάξιν ἔχοντος ἄνυδρον of a well that had an arrangement for a dry area; Polyb. 3, 20, 5; Diod S 1, 25, 5; EpArist 69 κρηπίδος ἔχουσα τάξιν=‘it had the appearance of a shoe’) ἡ νεωτερικὴ τάξις the youthful nature or appearance IMg 3:1. Perh. it is in this way that Hb understood Ps 109:4b, which the author interprets to mean that Jesus was a high priest κατὰ τὴν τάξιν Μελχισέδεκ according to the nature of = just like Melchizedek i.e. like the type of arrangement made for the functioning of M.: 5:6, 10; 6:20; 7:11a, 17, 21 v.l. In any case the reference is not only to the higher ‘rank’, but also to the entirely different nature of Melchizedek’s priesthood as compared w. that of Aaron 7:11b. (In Mitt-Wilck. I/2, 81, 16; 19 and al. in pap τάξις=position of a priest.)—AcPl Ha 8, 18=BMM recto 23 (restoration certain, s. Ox 1602, 21).—DELG s.v. τάσσω. M-M. Sv. -
59 ἀδελφός
ἀδελφός, οῦ, ὁ (Hom. [ἀδελφεός]+; accord. to B-D-F §13; Schwyzer I 555; Mlt-H. II 58; PKatz, TLZ 83, ’58, 315f vocative ἄδελφε should be accented on the antepenult in Ac 9:17; 21:20 contrary to the practice of the editions; also GPt 2:5.)① a male from the same womb as the reference pers., brother, Mt 1:2, 11; 4:18, 21 al.; τὸν ἀ. τ. ἴδιον J 1:41 (s. Jos., Ant. 11, 300). Of Jesus’ brothers (passages like Gen 13:8; 14:14; 24:48; 29:12; Lev 10:4; 1 Ch 9:6 do not establish the mng. ‘cousin’ for ἀ.; they only show that in rendering the Hebr. אָח ἀ. is used loosely in isolated cases to designate masc. relatives of various degrees. The case of ἀδελφή [q.v. 1] is similar Gen 24:59f; Tob 8:4, 7 [cp. 7:15]; Jos., Ant. 1, 211 [ἀδελφή = ἀδελφοῦ παῖς]. Sim. M. Ant., who [1, 14, 1] uses ἀ. for his brother-in-law Severus; the same use is found occas. in the pap: JCollins, TS 5, ’44, 484–94; s. VTscherikover HTR ’42, 25–44) Mt 12:46f; 13:55; Mk 3:31f; J 2:12; 7:3, 5; Ac 1:14; 1 Cor 9:5. James ὁ ἀδελφὸς τοῦ κυρίου Gal 1:19. The pl. can also mean brothers and sisters (Eur., El. 536; Andoc. 1, 47 ἡ μήτηρ ἡ ἐκείνου κ. ὁ πατὴρ ὁ ἐμὸς ἀδελφοί; Anton. Diog. 3 [Erot. Gr. I 233, 23; 26 Hercher]; POxy 713, 21f [97 A.D.] ἀδελφοῖς μου Διοδώρῳ κ. Θαί̈δι; schol. on Nicander, Ther. 11 [p. 5, 9] δύο ἐγένοντο ἀδελφοί, Φάλαγξ μὲν ἄρσην, θήλεια δὲ Ἀράχνη τοὔνομα. The θεοὶ Ἀδελφοί, a married couple consisting of brother and sister on the throne of the Ptolemies: OGI 50, 2 [III B.C.] and pap [Mitt-Wilck. I/1, 99; I/2, 103–7, III B.C.]). In all these cases only one brother and one sister are involved. Yet there are also passages in which ἀδελφοί means brothers and sisters, and in whatever sequence the writer chooses (Polyb. 10, 18, 15 ποιήσεσθαι πρόνοιαν ὡς ἰδίων ἀδελφῶν καὶ τέκνων; Epict. 1, 12, 20 ἀδ. beside γονεῖς, τέκνα, γείτονες; 1, 22, 10; 4, 1, 111; Artem. 3, 31; Ptolem., Apotel. 3, 6; Diog. L. 7, 108; 120; 10, 18. In PMich 214, 12 [296 A.D.] οἱ ἀδελφοί σου seems to be even more general=‘your relatives’). Hence there is no doubt that in Lk 21:16 ἀδελφοί=brothers and sisters, but there is some room for uncertainty in the case of the ἀδελφοί of Jesus in Mt 12:46f; Mk 3:31; J 2:12; 7:3, 5; Ac 1:14.② a pers. viewed as a brother in terms of a close affinity, brother, fellow member, member, associate fig. ext. of 1.ⓐ one who shares beliefs (for an associated duality, s. Did., Gen. 127, 6 ἀ. ἐστι τοῦ φαινομένου ἔξω ἀνθρώπου ὁ κρυπτὸς καὶ ἐν διανοίᾳ ἄνθρωπος=brother to the man as he appears from without is the man who is hidden in thought): Jesus calls everyone who is devoted to him brother Mt 12:50; Mk 3:35, esp. his disciples Mt 28:10; J 20:17. Hence gener. for those in such spiritual communion Mt 25:40; Hb 2:12 (Ps 21:23), 17 al. Of a relationship w. a woman other than that of husband Hs 9, 11, 3 al.; 2 Cl 12:5.—Of the members of a relig. community (PParis 20 [II B.C.] al. of the hermits at the Serapeum in Memphis; UPZ 162 I, 20 [117 B.C.] ἀδελφοὶ οἱ τὰς λειτουργίας ἐν ταῖς νεκρίαις παρεχόμενοι; IG XIV, 956 B, 11f. ἀ.=member of the ἱερὰ ξυστικὴ σύνοδος; IPontEux II, 449f εἰσποιητοὶ ἀ. σεβόμενοι θεὸν Ὕψιστον [Ltzm. ZWT 55, 1913, 121]. Mystery pap [III A.D.]: APF 13, ’39, 212. Essenes in Jos., Bell. 2, 122. Vett. Val. 172, 31; Cleopatra ln. 94. See GMilligan 1908 on 1 Th 1:4; Ltzm. Hdb. on Ro 1:13 [lit.]; Dssm. B 82f, 140 [BS 87f, 142]; Nägeli 38; Cumont3 276). Hence used by Christians in their relations w. each other Ro 8:29, 1 Cor 5:11; Eph 6:23; 1 Ti 6:2; Ac 6:3; 9:30; 10:23; Rv 1:9; 12:10; IEph 10:3; ISm 12:1 al. So esp. w. proper names (for ἀδ. in a figurative sense used with a name, cp. the address of a letter PMich 162 verso [II A.D.] ἀπὸ Ἀπλωναρίου ἀδελφοῦ) to indicate membership in the Christian community Ro 16:23; 1 Cor 1:1; 16:12; 2 Cor 1:1; Phil 2:25; Col 1:1; 4:7, 9; 1 Th 3:2; Phlm 1; 1 Pt 5:12; 2 Pt 3:15; AcPl Ha 1, 30 al. Completely ἀδελφὸς ἐν κυρίῳ Phil 1:14. Oft. in direct address 1 Cl 1:1 (cod. A); 4:7; 13:1; 33:1; 2 Cl 20:2 al.; B 2:10; 3:6 al.; IRo 6:2; Hv 2, 4, 1; 3, 1, 1; 4; AcPl Ha 7, 4; 8, 21; AcPlCor 1:16. ἀδελφοί μου B 4:14; 5:5; 6:15; IEph
См. также в других словарях:
Reference Sequence — NCBI Logo Das National Center for Biotechnology Information (NCBI) in Bethesda, Maryland wurde 1988 als zentrales Institut für Datenverarbeitung und Datenspeicherung in der Molekularbiologie gegründet. Es ist eine Unterorganisation des National… … Deutsch Wikipedia
Cambridge Reference Sequence — The Cambridge Reference Sequence (CRS) for human mitochondrial DNA was first published in 1981 [S. Anderson et al., Sequence and organization of the human mitochondrial genome, Nature , Vol. 290, 9 April 1981. pp. 457 465.… … Wikipedia
Sequence — Séquence Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Une séquence est une série d éléments mis et traités les uns à la suite des autres. Le terme peut faire référence à : séquence, une pièce… … Wikipédia en Français
Sequence (film) — Séquence Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Une séquence est une série d éléments mis et traités les uns à la suite des autres. Le terme peut faire référence à : séquence, une pièce… … Wikipédia en Français
Sequence stratigraphy — is a relatively new branch of geology that attempts to link relative sea level changes to sedimentary deposits. The essence of the method is mapping of strata based on identification of surfaces which represent time lines (e.g. subaerial… … Wikipedia
Sequence (liturgie) — Séquence (liturgie) Pour les articles homonymes, voir Séquence. Chant grégorien Plain chant … Wikipédia en Français
Sequence de Hubble — Séquence de Hubble Diagramme de la classification de Hubble, sous sa forme habituelle de diapason. En astronomie, la séquence de Hubble est une classification des types de galaxies basée sur des critères morphologiques et fut développée en 1936… … Wikipédia en Français
Séquence de hubble — Diagramme de la classification de Hubble, sous sa forme habituelle de diapason. En astronomie, la séquence de Hubble est une classification des types de galaxies basée sur des critères morphologiques et fut développée en 1936 par Edwin Hubble … Wikipédia en Français
Reference marker (New York) — A representation of a reference marker found on NY 940U. In New York, a reference marker is a small green sign mounted approximately every one tenth mile on highways maintained by the New York State Department of Transportation. This was… … Wikipedia
Séquence — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Une séquence est une série d éléments mis et traités les uns à la suite des autres. Le terme peut faire référence à : séquence, une pièce liturgique … Wikipédia en Français
Sequence profiling tool — A sequence profiling tool in bioinformatics is a type of software that presents information related to a genetic sequence, gene name, or keyword input. Such tools generally take a query such as a DNA, RNA, or protein sequence or ‘keyword’ and… … Wikipedia