prōclīvī

prōclīvis, e (ante- and post-class. and poet.; collat. form prōclīvus, a, um, Plaut. Mil. 4, 2, 27; Varr. R. R. 2, 2, 7; Cat. 64, 270; Front. Strat. 2, 2, 2; v. Neue, Formenl. 2, p. 91), adj. [proclivus], sloping, steep, going downwards or downhill.

Lit. (rare;

not in Cic. or Cæs.: solum,

Varr. R. R. 2, 2, 7:

per proclivem viam duci,

Liv. 35, 30: omnia procliva sunt;

facile descenditur,

Sen. Apoc. 13.— Subst.: prō-clīve, is (or prōclīvum, i), n., a slope, descent, declivity:

pelli per proclive,

downhill, downwards, Liv. 5, 43, 2:

adjuvante proclivo impetum militum,

Front. Strat. 2, 2, 2 (al. proclivio):

in proclive detrudi, Auct. B. Alex. 76: per proclivia devolare,

Col. 9, 5, 1.—Of persons, going downwards or downhill ( poet.), Claud. III. Cons. Honor. 178.—

Trop.

Downwards, descending, downhill, declining (rare but class.):

proclivi cursu et facili delabi,

Cic. Rep. 1, 28, 44:

jam proclivi senectute,

declining, drawing to a close, App. Fl. 4, p. 361; cf.:

Junius mensis est jam proclivus in Julium,

Sen. Ep. 86, 16.— Absol.:

proclivi currit oratio,

flows precipitately, Cic. Fin. 5, 28, 84; v. Madv. ad h. l.—

Inclined or disposed to a thing, liable, prone, subject; ready, willing (freq. and class.; mostly in a bad sense; cf. Cic. Tusc. 4, 12, 27, s. v. proclivitas; syn. propensus); constr. usually ad aliquid, more rarely with dat. or circa.

With ad:

ingenium Hominum proclive ad lubidinem,

Ter. And. 1, 1, 50:

ad aliquem morbum proclivior,

Cic. Tusc. 4, 37, 81:

ergo et invidi et malevoli...quia proclives ad eas perturbationes,

id. ib. 4, 12, 28:

amicitia debet esse ad omnem comitatem facilitatemque proclivior,

id. Lael. 18, 66.—

With dat. ( poet.):

sceleri proclivis egestas,

Sil. 13, 585.—

With circa (post-Aug.):

eritque judex circa modestiam juris probatione proclivior,

Quint. 4, 5, 21.—

Steep, unsafe, untrustworthy; and hence, obscure, unintelligible:

fecisti modo mi ex proclivo planum,

you make it plain, Plaut. Mil. 4, 2, 28:

faciam hanc rem planam ex proclivā tibi,

id. Rud. 4, 4, 90:

nam iste proclive'st quod jubes me plane conlocare,

id. As. 3, 3, 73.—

Transf., easy to be done:

proclivia anteponuntur laboriosis,

Cic. Top. 18, 69:

illa facilia, proclivia, jucunda,

id. Part. 27, 95:

ut fingendi proclivis esset ratio,

id. Rep. 2, 10, 17:

proclivus impetus,

Lucr. 6, 728:

cum proclivior faciliorque jactus sit ex supernis in infima,

Gell. 9, 1, 2:

dictu quidem est proclive,

easy to be said, Cic. Off. 2, 20, 69:

quod est multo proclivius,

much easier, id. Rep. 1, 6, 11.— Absol.: in proclivi, easy:

tam hoc quidem tibi in proclivi, quam imber est, quando pluit,

as easy, Plaut. Capt. 2, 2, 86:

id. faciam, in proclivi quod est,

Ter. And. 4, 2, 18:

alia omnia in proclivi erunt,

will be easy, Sall. Or. ad Caes. 2, 8; v. planum.—Hence, adv., in two forms, prōclīvē and prō-clīvĭter (cf. Gell. 10, 24; Macr. S. 1, 4).

Downwards:

proclive labuntur,

rush downwards, Cic. Tusc. 4, 18, 42 Kühn. and Moser N. cr. (B. and K. proclivi); Lucr. 2, 455 Lachm.; cf. sublime ferri, under sublimis.— Comp.:

labi verba proclivius,

i. e. more rapidly, Cic. Or. 57, 191; cf.:

quin proclivius hic iras decurrat ad acris,

Lucr. 3, 311.—

Easily: facile et procliviter persuadere, Castric. ap. Gell. 1, 6, 6.— Comp.:

multo proclivius,

Lucr. 2, 792.

prōclīvis, e (ante- and post-class. and poet.; collat. form prōclīvus, a, um, Plaut. Mil. 4, 2, 27; Varr. R. R. 2, 2, 7; Cat. 64, 270; Front. Strat. 2, 2, 2; v. Neue, Formenl. 2, p. 91), adj. [proclivus], sloping, steep, going downwards or downhill.

Lit. (rare;

not in Cic. or Cæs.: solum,

Varr. R. R. 2, 2, 7:

per proclivem viam duci,

Liv. 35, 30: omnia procliva sunt;

facile descenditur,

Sen. Apoc. 13.— Subst.: prō-clīve, is (or prōclīvum, i), n., a slope, descent, declivity:

pelli per proclive,

downhill, downwards, Liv. 5, 43, 2:

adjuvante proclivo impetum militum,

Front. Strat. 2, 2, 2 (al. proclivio):

in proclive detrudi, Auct. B. Alex. 76: per proclivia devolare,

Col. 9, 5, 1.—Of persons, going downwards or downhill ( poet.), Claud. III. Cons. Honor. 178.—

Trop.

Downwards, descending, downhill, declining (rare but class.):

proclivi cursu et facili delabi,

Cic. Rep. 1, 28, 44:

jam proclivi senectute,

declining, drawing to a close, App. Fl. 4, p. 361; cf.:

Junius mensis est jam proclivus in Julium,

Sen. Ep. 86, 16.— Absol.:

proclivi currit oratio,

flows precipitately, Cic. Fin. 5, 28, 84; v. Madv. ad h. l.—

Inclined or disposed to a thing, liable, prone, subject; ready, willing (freq. and class.; mostly in a bad sense; cf. Cic. Tusc. 4, 12, 27, s. v. proclivitas; syn. propensus); constr. usually ad aliquid, more rarely with dat. or circa.

With ad:

ingenium Hominum proclive ad lubidinem,

Ter. And. 1, 1, 50:

ad aliquem morbum proclivior,

Cic. Tusc. 4, 37, 81:

ergo et invidi et malevoli...quia proclives ad eas perturbationes,

id. ib. 4, 12, 28:

amicitia debet esse ad omnem comitatem facilitatemque proclivior,

id. Lael. 18, 66.—

With dat. ( poet.):

sceleri proclivis egestas,

Sil. 13, 585.—

With circa (post-Aug.):

eritque judex circa modestiam juris probatione proclivior,

Quint. 4, 5, 21.—

Steep, unsafe, untrustworthy; and hence, obscure, unintelligible:

fecisti modo mi ex proclivo planum,

you make it plain, Plaut. Mil. 4, 2, 28:

faciam hanc rem planam ex proclivā tibi,

id. Rud. 4, 4, 90:

nam iste proclive'st quod jubes me plane conlocare,

id. As. 3, 3, 73.—

Transf., easy to be done:

proclivia anteponuntur laboriosis,

Cic. Top. 18, 69:

illa facilia, proclivia, jucunda,

id. Part. 27, 95:

ut fingendi proclivis esset ratio,

id. Rep. 2, 10, 17:

proclivus impetus,

Lucr. 6, 728:

cum proclivior faciliorque jactus sit ex supernis in infima,

Gell. 9, 1, 2:

dictu quidem est proclive,

easy to be said, Cic. Off. 2, 20, 69:

quod est multo proclivius,

much easier, id. Rep. 1, 6, 11.— Absol.: in proclivi, easy:

tam hoc quidem tibi in proclivi, quam imber est, quando pluit,

as easy, Plaut. Capt. 2, 2, 86:

id. faciam, in proclivi quod est,

Ter. And. 4, 2, 18:

alia omnia in proclivi erunt,

will be easy, Sall. Or. ad Caes. 2, 8; v. planum.—Hence, adv., in two forms, prōclīvē and prō-clīvĭter (cf. Gell. 10, 24; Macr. S. 1, 4).

Downwards:

proclive labuntur,

rush downwards, Cic. Tusc. 4, 18, 42 Kühn. and Moser N. cr. (B. and K. proclivi); Lucr. 2, 455 Lachm.; cf. sublime ferri, under sublimis.— Comp.:

labi verba proclivius,

i. e. more rapidly, Cic. Or. 57, 191; cf.:

quin proclivius hic iras decurrat ad acris,

Lucr. 3, 311.—

Easily: facile et procliviter persuadere, Castric. ap. Gell. 1, 6, 6.— Comp.:

multo proclivius,

Lucr. 2, 792.

* * *

* * *

curro, cŭcurri (old form cĕcurri, acc. to Gell. 7, 9, 14: curri, Varr. Imp. ap. Front. Ep. 2 Mai; Tert. Fug. in Pers. 12; Arn. 4, 4), cursum, 3, v. n. [kindr. with celer, coruscus], to run, to move quickly (on foot, on a horse, ship, etc.), to hasten, fly (very freq. in every period and species of composition).

Lit.

Of living beings:

si ingrederis curre, si curris advola,

Cic. Att. 2, 23, 3:

propere,

Ter. Ad. 3, 2, 56:

per vias,

Plaut. Poen. 3, 1, 24:

per totum conclave pavidi,

Hor. S. 2, 6, 113:

circum loculos,

id. ib. 2, 3, 147:

subsidio,

Cic. Att. 12, 3, 2; Prop. 2 (3), 26, 17 al.:

in nostros toros,

id. 3, 20 (4, 19), 10 et saep.:

ad villam praecipitanter,

Lucr. 3, 1063:

per omne mare nautae,

Hor. S. 1, 1, 30:

trans mare,

id. Ep. 1, 11, 27:

extremos ad Indos mercator,

id. ib. 1, 1, 45; cf.:

injecto ter pulvere curras (nauta),

id. C. 1, 28, 36 al.:

sed neque currentem se nec cognoscit euntem,

his former strength, Verg. A. 12, 903:

ad vocem praeceps amensque cucurri,

Ov. M. 7, 844.—With acc. of distance:

uno die MCCCV. stadia,

Plin. 7, 20, 20, § 84; cf.

in a figure: eosdem cursus,

Cic. Agr. 2, 17, 44; cf. b infra.— Poet., of flight:

medio ut limite curras, Icare, moneo,

Ov. M. 8, 203.—With inf.:

quis illam (dextram) osculari non curreret?

Val. Max. 5, 1, ext. 1.— Impers.:

ad me curritur,

Ter. Heaut. prol. 44:

curritur ad praetorium,

Cic. Verr. 2, 5, 35, § 92:

quo curratur celeriter,

Plaut. Poen. 3, 1, 30 al. —

Rarely with the homogeneous objects iter, stadium, campus, etc.:

qui stadium currit,

who runs a race, Cic. Off. 3, 10, 42:

currimus aequor,

Verg. A. 3, 191; 5, 235 (cf. id. ib. 5, 862).—Hence pass.: unde et campus curritur et mare navigatur, Auct. ap. Quint. 1, 4, 28.—

Prov.: currentem incitare or instigare, etc., to spur a willing horse, i. e. to urge one who needs no urging, Cic. Phil. 3, 8, 19; id. Fam. 15, 15, 3; id. ad Q. Fr. 1, 1, 16, § 45:

facilius est currentem, ut aiunt, incitare quam commovere languentem,

id. de Or. 2, 44, 186; Plin. Ep. 3, 7, 15; cf.

ellipt.: quod me hortaris... currentem tu quidem,

Cic. Att. 13, 45, 2; so,

currentem hortari,

id. ib. 5, 9, 1;

6, 7, 1: currenti calcaria addere,

Plin. Ep. 1, 8, 1:

asellum currere doceas,

i. e. you labor to no purpose, Hor. S. 1, 1, 91:

per flammam,

to go through fire, Cic. Tusc. 2, 26, 62.—

Transf., of inanimate objects (mostly poet.):

sol currens,

Lucr. 5, 682;

of liquids: amnes in aequora currunt,

Verg. A. 12, 524; id. ib. 1, 607; Ov. M. 8, 597;

Auct. B. Hisp. 29 al.: currente rotā,

Hor. C. 3, 10, 10; id. A. P. 22; Ov. P. 4, 9, 10:

quam (chlamydem) circum Purpura cucurrit,

Verg. A. 5, 250; cf. Stat. Th. 2, 98:

rubor per ora,

Verg. A. 12, 66 et saep.:

linea per medium,

Plin. 18, 34, 77, § 331:

limes per agrum,

id. 18, 33, 76, § 326; 2, 108, 112, §§

243 and 245: vox currit conchato parietum spatio,

id. 11, 51, 112, § 270:

varius per ora cucurrit Ausonidum turbata fremor,

Verg. A. 11, 296:

carmina dulci modulatione currentia,

Lact. 5, 1, 10;

of the eyes: oculi currentes, huc illucque directi et furiose respicientes,

Cassiod. Hist. Eccl. 7, 2, p. 281 Garet.—

Trop.:

non quo multa parum communis littera currat,

not but that they have many letters in common, Lucr. 2, 692:

proclivi currit oratio, venit ad extremum, haeret in salebrā,

runs, Cic. Fin. 5, 28, 84:

historia currere debet ac ferri,

Quint. 9, 4, 18:

cum debeant sublimia ingredi, acria currere,

id. 9, 4, 139:

numeri,

id. 9, 4, 31; cf.

rhythmi,

id. 9, 4, 50:

versus incomposito pede,

Hor. S. 1, 10, 1:

sententia,

id. ib. 1, 10, 9:

currit ferox Aetas,

flies away, passes, id. C. 2, 5, 13.—

With acc., to run, traverse (cf. I. b. supra):

eosdem cursus currere,

to adopt the same policy, Cic. Agr. 2, 17, 44:

talia saecla, suis dixerunt, currite, fusis Concordes Parcae,

Verg. E. 4, 46 (al. regard saecla as voc.; al. take currite as transitive, produce such ages, cause them to be such, as ye run; cf. Forbig ad loc.).

dē-lābor, lapsus, 3, v. dep. n., to fall, sink, slip down (freq. and class.).

Lit.:

signum, de caelo delapsum,

Cic. Phil. 11, 10, 24:

de manibus audacissimorum civium delapsa arma,

id. Off. 1, 22, 77; Caes. B. C. 2, 11:

sinus ab humero,

Quint. 11, 3, 144:

ex utraque parte (aqua),

Cic. de Or. 3, 46, 180:

ex equo,

Liv. 37, 34 fin.: ab aethere, to glide down, poet. for to fly down, sc. to the earth, Ov. M. 1, 608; cf.:

aetheriis ab astris,

Verg. A. 5, 838:

caelo,

id. ib. 5, 722:

summo Olympo,

Ov. M. 1, 212:

per auras,

id. ib. 3, 101; also absol.:

aquila leniter delapsa,

Suet. Aug. 94:

curru delapsus eodem,

Verg. A. 10, 596; cf. Ov. M. 15, 685:

serta capiti delapsa,

Verg. E. 6, 16:

in terram delabi,

Lucr. 6, 838:

in scrobes,

Caes. B. G. 7, 82:

de caelo in provinciam,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 2:

in mare (flumen),

Hor. Od. 3, 29, 35:

sensit medios delapsus in hostes,

Verg. A. 2, 377:

te aequoream Lemnon,

Val. Fl. 2, 127:

voce delapsa a magnifica gloria,

Vulg. 2 Petr. 1, 17.—

Trop. (esp. freq. in Cic.), to come down, sink, descend; and with reference to the term. ad quem, to slide or fall into:

jam a sapientium familiaritatibus ad vulgares amicitias oratio nostra delabitur,

Cic. Lael. 21; cf. id. Cael. 7, 15; id. Q. Fr. 1, 1, 6, § 18; and:

aut a minoribus ad majora ascendimus, aut a majoribus ad minora delabimur,

id. Part. 4, 12:

in idem genus morbi delapsa,

Cic. Att. 7, 5; cf.:

in hoc vitium scurrile,

id. de Or. 2, 60, 246:

in amorem libertae,

Tac. A. 13, 12:

in ambitionem,

id. ib. 3, 63 et saep.:

cujus in similitudinem proclivi cursu delabitur,

Cic. Rep. 1, 28:

in istum sermonem,

id. de Or. 1, 21, 96:

in eas difficultates, ut, etc.,

id. Fat. 17; cf.:

eo, ut, etc.,

id. Ac. 2, 18, 59 al.:

ad aequitatem et ad rerum naturam,

id. Fam. 6, 10, 5:

ad impatientiam,

Tac. A. 15, 63:

ad inopiam,

id. ib. 2, 38 fin. —Of sounds, to descend, be derived:

atque etiam illa sunt ab his delapsa plura genera (vocum),

Cic. de Or. 3, 57, 216.—In epistolary style: eo magis delabor ad Clodiam, I incline to Clodia (i. e. to purchase her gardens), Cic. Att. 12, 47, 1.

făcĭlis, e, adj. (archaic forms nom. sing. facil, Plaut. Trin. 3, 2, 53; adv. facul, like difficul, simul; v. under adv. 2, and cf. Paul. ex Fest. p. 87 Müll.), [facio, properly, that may be done or made; hence, pregn.], easy to do, easy, without difficulty.

In gen.

Prop., constr. absol., with ad (and the gerund), the supine, inf., ut, and the dat.

Absol.:

nulla est tam facilis res, quin difficilis siet, quam invitus facias,

Ter. Heaut. 4, 6, 1; cf.:

facilis et plana via (opp. difficilis),

Plaut. Trin. 3, 2, 20:

quae facilia ex difficillimis animi magnitudo redegerat,

Caes. B. G. 2, 27 fin.; cf.

also: mihi in causa facili atque explicata perdifficilis et lubrica defensionis ratio proponitur,

Cic. Planc. 2, 5:

justa res et facilis,

Plaut. Am. prol. 33:

facilis et prompta defensio,

Cic. de Or. 1, 56, 237; cf.:

facilis et expedita distinctio,

id. Fin. 1, 10, 33:

facilia, proclivia, jucunda,

id. Part. Or. 27, 95; cf.:

proclivi cursu et facili delabi,

id. Rep. 1, 28:

ascensus,

Caes. B. G. 1, 21:

aditus,

id. ib. 3, 25 fin.;

descensus Averno,

Verg. A. 6, 126; Cic. de Imp. Pomp. 14, 41; cf.:

celerem et facilem exitum habere,

Caes. B. C. 3, 22 fin.:

lutum,

easy to work, Tib. 1, 1, 40:

fagus,

Plin. 16, 43, 84, § 229:

humus,

easy to cultivate, mellow, Curt. 4, 6, 5:

arcus,

Val. Fl. 1, 109:

jugum,

easy to climb, Prop. 4 (5), 10, 4:

somnus,

easy to obtain, Hor. C. 2, 11, 8; 3, 21, 4:

irae,

easily excited, Luc. 1, 173:

saevitia,

easily overcome, Hor. C. 2, 12, 26 et saep.:

aurae,

gentle, Ov. H. 16, 123:

jactura,

easily borne, Verg. A. 2, 646:

cera,

easily shaped, Ov. M. 15, 169:

victus,

copious, Verg. G. 2, 460.— Comp.:

iter multo facilius atque expeditius,

Caes. B. G. 1, 6, 2:

cui censemus cursum ad deos faciliorem fuisse quam Scipioni?

Cic. Lael. 4, 14:

faciliore et commodiore judicio,

id. Caecin. 3, 8.— Sup.:

quod est facillimum, facis,

Plaut. Trin. 3, 2, 4; cf. Cic. Rep. 2, 3:

concordia,

id. ib. 1, 32:

hujus summae virtutis facillima est via,

Quint. 8, 3, 71:

in quibus (ceris) facillima est ratio delendi,

id. 10, 3, 31 et saep.—

With ad and the gerund:

nulla materies tam facilis ad exardescendum est,

Cic. de Or. 2, 45, 190:

ad subigendum,

id. Rep. 2, 41:

ad credendum,

id. Tusc. 1, 32, 78:

palmae ad scandendum,

Plin. 13, 4, 7, § 29.— Comp.:

faciliora ad intelligendum,

Quint. 2, 3, 8.— Sup.:

haec ad judicandum sunt facillima,

Cic. Off. 3, 6, 30; id. Fin. 2, 20.—

With ad and subst.:

faciles ad receptum angustiae,

Liv. 32, 12, 3:

mens ad pejora,

Quint. 1, 2, 4:

credulitas feminarum ad gaudia,

Tac. A. 14, 4.— Comp.:

mediocritas praeceptoris ad intellectum atque imitationem facilior,

Quint. 2, 3, 1.—

With supine:

facile inventust,

Plaut. Trin. 3, 2, 53:

res factu facilis,

Ter. Heaut. 4, 3, 26:

cuivis facile scitu est,

id. Hec. 3, 1, 15:

facilis victu gens,

abounding in resources, Verg. A. 1, 445 Wagn.:

(Cyclops) nec visu facilis nec dictu affabilis ulli,

id. ib. 3, 621; cf.:

sapiens facilis victu fuit,

Sen. Ep. 90, 11.— Comp.:

nihil est dictu facilius,

Ter. Ph. 2, 1, 70.— Sup.:

factu facillimum,

Sall. C. 14, 1.—

With inf.:

materia facilis est, in te et in tuos dicta dicere,

Cic. Phil. 2, 17, 42:

facilis vincere ac vinci vultu eodem,

Liv. 7, 33, 2:

facilis corrumpi,

Tac. H. 4, 39:

Roma capi facilis,

Luc. 2, 656.—So esp. freq. in the neuter, facile est, with a subject-clause:

id esse verum, cuivis facile est noscere,

Ter. Ad. 5, 4, 8:

quod illis prohibere erat facile,

Caes. B. C. 1, 50, 2:

neque erat facile nostris, uno tempore propugnare et munire,

id. ib. 3, 45, 4; Quint. 6, 4, 20:

nec origines persequi facile est,

Plin. 3, 5, 6, § 46:

quīs facile est aedem conducere,

Juv. 3, 31; 4, 103.— Comp.:

plerumque facilius est plus facere quam idem,

Quint. 10, 2, 10; 12, 6, 7.— Sup.:

stulta reprehendere facillimum est,

Quint. 6, 3, 71; 11, 1, 81.—

With ut:

facilius est, ut esse aliquis successor tuus possit, quam ut velit,

Plin. Pan. 44, 3; 87, 5; cf. with quod: facile est quod habeant conservam in villa, Varr. R. R. 2, 10, 6.—

With dat.:

terra facilis pecori,

i.e. suitable, proper, Verg. G. 2, 223; cf.:

campus operi,

Liv. 33, 17, 8:

facilis divisui (Macedonia),

id. 45, 30, 2:

neque Thraces commercio faciles erant,

Liv. 40, 58, 1:

homines bello faciles,

Tac. Agr. 21:

juvenis inanibus,

easily susceptible, open to, id. A. 2, 27; cf.:

facilis capessendis inimicitiis,

id. ib. 5, 11. —

With gen. ( poet.):

Hispania frugum facilis,

fertile in, Claud. Laud. Seren. 54.—

Adverbially, in facili, ex (e) facili, and rarely, de facili, easily:

cum exitus haud in facili essent,

not easy, Liv. 3, 8, 9 Drak.:

in facili,

Sen. Clem. 1, 7: Plin. 18, 28, 68, § 274; Dig. 26, 3, 8:

ita adducendum, ut ex facili subsequatur,

easily, Cels. 7, 9 med.:

ex facili tolerantibus,

Tac. Agr. 15 init.: ex facili, Cel. 6, 1, 1; Plin. 37, 4, 15, § 60;

for which: e facili,

Ov. A. A. 1, 356: de facili ab iis superabuntur, Firm. Math. 5, 6.—

Transf.

Of persons that do any thing with facility, ready, quick. — Constr. with ad, in, and simple abl.:

facilis et expeditus ad dicendum,

Cic. Brut. 48, 180:

sermone Graeco promptus et facilis,

Suet. Tib. 71; cf.:

promptus et facillis ad extemporalitatem usque,

id. Tit. 3:

faciles in excogitando et ad discendum prompti,

Quint. 1, 1, 1:

exiguo faciles,

content, Sil. 1, 615.—

Of things, easily moving:

oculi,

Verg. A. 8, 310:

manus,

Ov. F. 3, 536:

cervix,

Mart. Spect. 23:

canes, i. e. agiles,

Nemes. Cyneg. 50.

In partic.

Of character, easy, good-natured, compliant, willing, yielding, courteous, affable:

facilis benevolusque,

Ter. Hec. 5, 1, 35:

comes, benigni, faciles, suaves homines esse dicuntur,

Cic. Balb. 16, 36:

facilis et liberalis pater,

id. N. D. 3, 29, 73:

lenis et facilis,

id. Fam. 5, 2, 9:

facilis et clemens,

Suet. Aug. 67:

facilem populum habere,

Cic. Fam. 7, 1, 4:

facilem stillare in aurem,

Juv. 3, 122:

di,

id. 10, 8. —With in and abl.:

facilem se in rebus cognoscendis praebere,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 11, § 32; cf.:

facilis in causis recipiendis,

id. Brut. 57, 207:

faciles in suum cuique tribuendo,

id. ib. 21, 85:

faciles ad concedendum,

id. Div. 2, 52, 107.—With in and acc.:

sic habeas faciles in tua vota deos,

Ov. H. 16, 282.—With inf.:

faciles aurem praebere,

Prop. 2, 21, 15 (3, 14, 5 M.):

O faciles dare summa deos,

Luc. 1, 505.—With gen.:

facilis impetrandae veniae,

Liv. 26, 15, 1:

alloquii facilis (al. alloquiis),

Val. Fl. 5, 407.— Absol.:

comi facilique naturā,

Suet. Gramm. 7:

facili ac prodigo animo,

id. Vit. 7.— Comp.:

facilior aut indulgentior,

Suet. Vesp. 21; Quint. 7, 1, 27; Flor. 4, 11, 2.— Sup.:

quid dicam de moribus facillimis,

Cic. Lael. 3, 11.—

Of fortune, favorable, prosperous:

res et fortunae tuae... quotidie faciliores mihi et meliores videntur,

Cic. Fam. 6, 5, 1; Liv. 23, 11, 2.— Adv. in four forms: facile, facul, faculter, and faciliter.

făcĭlĕ (the class. form).

easily, without trouble or difficulty:

facile cum valemus recta consilia aegrotis damus,

Ter. And. 2, 1, 9:

quis haec non vel facile vel certe aliquo modo posset ediscere?

Cic. de Or. 2, 57, 232:

vitia in contraria convertuntur,

id. Rep. 1, 45.— Comp.:

cave putes, aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42 fin.:

quo facilius otio perfruantur,

id. ib. 1, 5: id hoc facilius eis persuasit, quod, etc., Caes, B. G. 1, 2, 3.— Sup.:

ut optimi cujusque animus in morte facillime evolet tamquam e custodia,

Cic. Lael. 4, 14:

facillime fingi,

id. Cael. 9, 22:

facillime decidit,

id. Rep. 2, 23:

mederi inopiae frumentariae,

Caes. B. G. 5, 24, 6 et saep.—

To add intensity to an expression which already signifies a high degree, certainly, unquestionably, without contradiction, beyond dispute, by far, far (often in Cic.;

elsewh. rare): virum unum totius Graeciae facile doctissimum,

Cic. Rab. Post. 9, 23:

facile deterrimus,

id. Tusc. 1, 33, 81:

genere et nobilitate et pecunia facile primus,

id. Rosc. Am. 6, 15; cf.:

virtute, existimatione, nobilitate facile princeps,

id. Clu. 5, 11:

facile princeps,

id. Div. 2, 42, 87; id. Fam. 6, 10, 2; id. Univ. 1; Flor. 3, 14, 1:

facile praecipuus,

Quint. 10, 1, 68:

facile hic plus mali est, quam illic boni,

Ter. And. 4, 3, 5: Pe. Sed tu novistin' fidicinam? Fi. Tam facile quam me, as well as I do myself, Plaut. Ep. 3, 4, 68.—With verbs that denote superiority (vincere, superare, etc.):

post illum (Herodotum) Thucydides omnes dicendi artificio, mea sententia, facile vicit,

Cic. de Or. 2, 13, 56; cf. id. Off. 2, 19, 59; id. Rep. 1, 23; cf.

also: stellarum globi terrae magnitudinem facile vincebant,

id. ib. 6, 16 fin.; id. de Or. 1, 33, 150:

Sisenna omnes adhuc nostros scriptores facile superavit,

id. Leg. 1, 2, 7; cf. id. de Or. 3, 11, 43:

facile palmam habes!

Plaut. Trin. 3, 2, 80.— In naming a large amount, quite, fully:

huic hereditas facile ad HS. tricies venit testamento propinqui sui,

Cic. Verr. 2, 2, 14, § 35.—

With a negative, non facile or haud facile, to add intensity, not easily, i.e. hardly:

mira accuratio, ut non facile in ullo diligentiorem majoremque cognoverim,

Cic. Brut. 67, 238:

sed haud facile dixerim, cur, etc.,

id. Rep. 1, 3 fin.; cf.:

de iis haud facile compertum narraverim,

Sall. J. 17, 2:

animus imbutus malis artibus haud facile libidinibus carebat,

id. C. 13, 5. —

Readily, willingly, without hesitation:

facile omnes perferre ac pati,

Ter. And. 1, 1, 35; cf.:

te de aeternitate dicentem aberrare a proposito facile patiebar,

Cic. Tusc. 1, 33, 81:

disertus homo et facile laborans,

id. Off. 2, 19, 66:

ego unguibus facile illi in oculos involem,

Ter. Eun. 4, 3, 6.— Comp.:

locum habeo nullum, ubi facilius esse possim quam Asturae,

Cic. Att. 13, 26, 2.—

(Acc. to facilis, II. B.) Pleasantly, agreeably, well:

propter eas (nugas) vivo facilius,

Plaut. Curc. 5, 2, 6:

cum animo cogites, Quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles,

Ter. Ad. 3, 4, 56:

facillime agitare,

Suet. Vit. Ter. 1:

ubi Crassus animadvertit, suas copias propter exiguitatem non facile diduci,

not safely, Caes. B. G. 3, 23, 7.—

făcul (anteclass.), easily: nobilitate facul propellere iniquos, Lucil. ap. Non. 111, 19; Pac. ib. 21:

haud facul, ut ait Pacuvius, femina una invenietur bona,

Afran. ib. 22:

advorsam ferre fortunam facul,

Att. ib. 24.—

‡ făculter, acc. to the statement of Paul. ex Fest. p. 87, 1 Müll.; cf. Mart. Cap. 3, § 325. —

făcĭlĭter (post-Aug.; predominating in Vitruvius; censured by Quint. 1, 6, 17), easily:

ferrum percalefactum faciliter fabricatur,

Vitr. 1, 4, 3 et saep.; Mart. Cap. 3, § 325.

haerĕo, haesi, haesum, 2, v. n. [etym. dub.], to hang or hold fast, to hang, stick, cleave, cling, adhere, be fixed, sit fast, remain close to any thing or in any manner (class. and very freq., esp. in the trop. sense; cf. pendeo); usually constr. with in, the simple abl. or absol., less freq. with dat., with ad, sub, ex, etc.

Lit.:

ut videamus, terra penitusne defixa sit, et quasi radicibus suis haereat, an media pendeat?

Cic. Ac. 2, 39, 122; so,

terra ima sede semper haeret,

id. Rep. 6, 18:

linguam ad radices ejus haerens excipit stomachus,

id. N. D. 2, 54, 135:

scalarum gradus male haerentes,

holding, adhering, id. Fam. 6, 7, 3; cf.:

haerent parietibus scalae,

Verg. A. 2, 442:

haerere in equo,

sit fast, keep his seat, Cic. Deiot. 10, 28;

for which: nescit equo rudis Haerere ingenuus puer,

Hor. C. 3, 24, 55:

male laxus In pede calceus haeret,

id. S. 1, 3, 32; cf. Quint. 11, 3, 144:

haeret nonnumquam telum illud occultum,

id. 9, 2, 75:

pugnus in mala haeret,

Ter. Ad. 2, 1, 17:

haesitque in corpore ferrum,

Verg. A. 11, 864;

for which: tergo volucres haesere sagittae,

id. ib. 12, 415; cf.:

scindat haerentem coronam crinibus,

Hor. C. 1, 17, 27; and:

haerentem capiti cum multa laude coronam,

id. S. 1, 10, 49:

carinae,

Ov. M. 8, 144:

alae,

id. ib. 12, 570:

(fames) utero haeret meo,

Plaut. Stich. 1, 3, 16:

haeret pede pes,

Verg. A. 10, 361:

ubi demisi retem atque hamum, quicquid haesit, extraho,

Plaut. Rud. 4, 3, 45; cf.:

os devoratum fauce cum haereret lupi,

Phaedr. 1, 8, 4; and:

graves currus illuvie et voraginibus haerebant,

Curt. 8, 4:

classis in vado haerebat,

id. 9, 19:

haerentes adverso litore naves,

Hor. S. 2, 3, 205:

gremioque in Jasonis haerens,

Ov. M. 7, 66; cf.:

haeret in complexu liberorum,

Quint. 6, 1, 42;

for which: Avidisque amplexibus haerent,

Ov. M. 7, 143;

cupide in Veneris compagibus haerent,

Lucr. 4, 1113;

for which: validis Veneris compagibus haerent,

id. 4, 1204; and:

(anulus) caecis in eo (lapide) compagibus haesit,

id. 6, 1016:

communibus inter se radicibus haerent,

id. 3, 325; 5, 554:

foliis sub omnibus haerent (Somnia),

Verg. A. 6, 284:

gladius intra vaginam suam haerens,

Quint. 8 praef. §

15: ipse inter media tela hostium evasit. Duo turmae haesere,

i. e. failed to break through, Liv. 29, 33, 7:

alii globo illati haerebant,

id. 22, 5, 5.—

Prov.

Haerere in luto, i. e. to be in trouble, difficulty:

tali in luto haerere,

Plaut. Pers. 4, 3, 66 (for [p. 838] which:

nunc homo in medio luto est,

id. Ps. 4, 2, 28); cf. haesito, I.—In salebra: proclivi currit oratio: venit ad extremum: haeret in salebra, runs aground, i. e. is at a loss, Cic. Fin. 5, 28, 84.—In a like sense,

Aqua haeret, the water (in the waterclock) stops; v. aqua.

Trop.

In gen., to hold fast, remain attached or fixed, to keep firm, adhere:

improbis semper aliqui scrupus in animis haereat,

Cic. Rep. 3, 16; cf.:

infixus animo haeret dolor,

id. Phil. 2, 26, 64:

haerent infixi pectore vultus,

Verg. A. 4, 4:

haerere in memoria,

Cic. Ac. 2, 1, 2; cf.:

quae mihi in visceribus haerent,

i. e. firmly impressed upon my heart, memory, id. Att. 6, 1, 8; and:

in medullis populi Romani ac visceribus haerere,

id. Phil. 1, 15, 36:

mihi haeres in medullis,

id. Fam. 15, 16, 2:

in omnium gentium sermonibus ac mentibus semper haerere,

id. Cat. 4, 10, 22:

hi in oculis haerebunt,

i. e. will be always present, id. Phil. 13, 3, 5:

in te omnis haeret culpa,

adheres, cleaves, Ter. Hec. 2, 1, 32:

ut peccatum haereat, non in eo, qui monuerit, sed in eo, qui non obtemperarit,

Cic. Div. 1, 16, 30.—With dat.:

potest hoc homini huic haerere peccatum?

Cic. Rosc. Com. 6, 17:

quod privatarum rerum dedecus non haeret infamiae (tuae)?

id. Cat. 1, 6, 13:

in quo (Caelio) crimen non haerebat,

id. Cael. 7, 15:

neque (possit) haerere in tam bona causa tam acerba injuria,

id. Fam. 6, 5, 2: cum ante illud facetum dictum emissum haerere debeat, quam cogitari potuisse videatur, must have hit (the figure being that of an arrow shot from the bow), id. de Or. 2, 54, 219: in quos incensos ira vitamque domini desperantes cum incidisset, haesit in iis poenis, quas, etc., fell into, incurred those penalties (the figure is that of a bird which is limed, caught), id. Mil. 21, 56:

nec dubie repetundarum criminibus haerebant,

Tac. A. 4, 19: in hoc flexu quasi aetatis fama adolescentis paulum haesit ad metas, hung back, was caught (the figure being taken from the race-course), Cic. Cael. 31, 75;

v. meta: neu quid medios intercinat actus, Quod non proposito conducat et haereat apte,

i. e. fits, suits, Hor. A. P. 195.—

In partic.

With the idea of nearness predominating, to keep near or close to a person, to join or attach one's self to, to follow (mostly poet. and in post-Aug. prose):

perfice hoc Precibus, pretio, ut haeream in parte aliqua tandem apud Thaidem,

may keep about her, Ter. Eun. 5, 9, 25; cf.:

ego illum audivi in amorem haerere apud nescio quam fidicinam,

Plaut. Ep. 2, 2, 7:

haeres ad latus, omnia experiris,

Cat. 21, 6:

Antorem comitem, qui missus ab Argis, Haeserat Evandro,

Verg. A. 10, 780:

obtinenti Africam comes haeserat,

Plin. Ep. 7, 27, 2; Quint. 1, 2, 10:

Curtius Nicia (grammaticus) haesit Cn. Pompeio et C. Memmio,

Suet. Gramm. 14.— Poet.:

haeremus cuncti superis, temploque tacente Nil facimus non sponte deo,

cling to, depend on, Luc. 9, 573.—Hence,

In a bad sense: in tergis, tergis, in tergo, to hang upon one's rear, i. e. to pursue closely:

haerebit in tergis fugientium victor,

Curt. 4, 15 fin.:

se cum exercitu tergis eorum haesurum,

Tac. H. 4, 19:

Haerens in tergo Romanus,

Liv. 1, 14 11 Weissenb. (better than terga, the lect. vulg.).—

With the idea of duration in time predominating, to remain fixed, to abide or continue anywhere, to keep at, stick to any thing (class.):

metui, ne haereret hic (Athenis),

Ter. Ad. 3, 3, 49:

in obsidione castelli exigui,

Curt. 5, 3, 4:

circa muros unius urbis,

id. 4, 4; cf.:

circa libidines,

Suet. Aug. 71: volitare in foro, haerere in jure ac praetorum tribulibus, to go loitering or dangling about, Cic. de Or. 1, 38, 173: et siccis vultus in nubibus haerent, hang upon, i. e. remain long looking at, Luc. 4, 331; cf.:

vultus, dum crederet, haesit,

id. 9, 1036:

haerere in eadem commorarique sententia,

Cic. Or. 40, 137; cf.:

mea ratio in dicendo haec esse solet, ut boni quod habeat, id amplectar, ibi habitem, ibi haeream,

id. de Or. 2, 72, 292:

quonam modo ille in bonis haerebit et habitabit suis?

id. Or. 15, 49:

equidem in libris haereo,

id. Att. 13, 40, 2; cf.:

valde in scribendo haereo,

id. ib. 13, 39, 2:

plurima sunt, nitidis maculam haesuram figentia rebus,

lasting, durable, Juv. 14, 2.—

With the idea of hindrance to free motion predominating, to stick fast, be brought to a stand-still, to be embarrassed, perplexed, at a loss, to hesitate, to be suspended or retarded (class.).

Of persons:

haerebat nebulo: quo se verteret, non habebat,

Cic. Phil. 2, 29, 74; cf.:

haerebat in tabulis publicis reus et accusator,

id. Clu. 31, 86:

cogitate in his iniquitatibus unum haesisse Apollonium: ceteros profecto multos ex his incommodis pecunia se liberasse,

id. Verr. 2, 5, 9, § 23:

in multis nominibus,

id. N. D. 3, 24, 62:

in media stultitia,

id. Tusc. 3, 28, 70; cf.:

isti physici raro admodum, cum haerent aliquo loco, exclamant, abstrusa esse omnia, etc.,

id. Ac. 2, 5, 14:

in quo etiam Democritus haeret,

id. Fin. 1, 6, 20:

at in altero illo, inquit, haeres. Immo habeo tibi gratiam. Haererem enim, nisi tu me expedisses,

id. Pis. 30, 74:

in ceteris subvenies, si me haerentem videbis,

id. Fin. 3, 4, 16:

quid machiner? quid comminiscar? haereo,

Plaut. Capt. 3, 3, 17; id. Merc. 3, 4, 15; 4, 3, 38; 24; cf.:

aut quia non firmus rectum defendis et haeres,

Hor. S. 2, 7, 26:

haesit circa formas litterarum (puer),

Quint. 1, 1, 21; cf. id. 1, 7, 35:

haeres et dubitas,

Juv. 3, 135; 6, 281.—

Of things:

nunc homo in lutost. Nomen nescit: haeret haec res,

i. e. is perplexing, cannot be explained, Plaut. Ps. 4, 2, 28; id. Amph. 2, 2, 182; id. Trin. 4, 2, 59; cf.: occisa est haec res;

haeret hoc negotium,

id. Ps. 1, 5, 8:

nec umquam tanta fuerit loquendi facultas, ut non titubet atque haereat, quotiens ab animo verba dissentiunt,

Quint. 12, 1, 29:

Hectoris Aeneaeque manu victoria Graiūm Haesit,

i. e. was retarded, Verg. A. 11, 290; cf.:

constitit hic bellum fortunaque Caesaris haesit,

Luc. 7, 547:

cum in hac difficultate rerum consilium haereret,

Liv. 26, 36, 1.

imber, bris (abl. imbri, Cic. Att. 7, 20, 1; Verg. E. 7, 60; id. A. 4, 249; Hor. S. 1, 5, 95; Lucr. 1, 715 et saep.;

more freq. imbre,

Plaut. Most. 1, 2, 62; Cic. de Sen. 10, 34; Liv. 21, 58, 6; Hor. Ep. 1, 11, 11; Ov. Am. 3, 6. 68; id. M. 13, 889; cf. Neue, Formenl. 1, 239 sq.), m. [kindr. to Sanscr. abhra, a cloud; cf. Lat. umbra; Gr. ombros], rain, heavy or violent rain, a rain-storm, shower of rain, pelting or pouring rain (cf.: pluvia, nimbus).

Lit. (class.):

imbres fluctusque atque procellae infensae,

Plaut. Trin. 4, 1, 17:

venit imber, lavit parietes,

id. Most. 1, 2, 30:

erat hiems summa, tempestas perfrigida, imber maximus,

Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86:

ita magnos et assiduos imbres habebamus,

id. Att. 13, 16, 1; Lucr. 6, 107:

maximo imbri Capuam veni,

Cic. Att. 7, 20, 1:

in imbri, in frigore,

id. Verr. 2, 4, 40, § 87:

iter factum corruptius imbri,

Hor. S. 1, 5, 95; so,

imbre lutoque Aspersus,

id. Ep. 1, 11, 11:

quae opera per imbrem fieri potuerint,

Cato, R. R. 2, 3: lapideus aut sanguineus imber, Civ. Div. 2, 28, 60; cf.:

quid cum saepe lapidum, sanguinis nonnumquam, terrae interdum, quondam etiam lactis imber defluxit?

id. ib. 1, 43, 98:

imbri lapidavit,

Liv. 43, 13:

tamquam lapides effuderit imber,

Juv. 13, 67.—

Prov.

Imbrem in cribrum gerere, i. e. to attempt an impossibility, Plaut. Ps. 1, 1, 100.—

Tam hoc tibi in proclivi est quam imber est quando pluit, i. e. exceedingly easy, Plaut. Capt. 2, 2, 86.—

Transf., in gen.

A rain-cloud, stormcloud:

caeruleus supra caput astitit imber,

Verg. A. 3, 194; 5, 10:

grandinis imbres,

hail-storms, Lucr. 6, 107.—

Rain-water:

piscinae cisternaeque servandis imbribus,

Tac. H. 5, 12.—

Water or liquid in gen. ( poet.): cui par imber et ignis, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 37 Müll. (Ann. v. 511 Vahl.);

so of water as an element: ex igni, terra atque anima procrescere et imbri,

Lucr. 1, 715:

ut ferrum Stridit, ubi in gelidum propere demersimus imbrem,

id. 6, 149:

calidi,

Ov. Am. 2, 15, 23: ratibusque fremebat Imber Neptuni, i. e. the sea, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 11, 299 (Ann. v. 490 Vahl.); so of the sea, Verg. A. 1, 123; Ov. H. 18, 104; Val. Fl. 4, 665:

amicos irriget imbres,

Verg. G. 4, 115:

imbre per indignas usque cadente genas,

a shower of tears, Ov. Tr. 1, 3, 18:

sanguineus,

stream of blood, Stat. Th. 1, 437; cf.:

cruentus,

Luc. 6, 224:

nectaris,

Claud. Nupt. Hon. 101.—

Like the Engl. word shower, of things that fall like rain:

ferreus ingruit imber,

Verg. A. 12, 284; cf.:

quo pacto Danaae misisse aiunt quondam in gremium imbrem aureum,

Ter. Eun. 3, 5, 37.

săl_bra, ae (orig. adj., sc. via), f. [salio], a jolting-place, roughness in a road.

Lit. ( poet. and in post-Aug. prose):

demonstrant astra salebras,

Prop. 3, 16 (4, 15), 15; Hor. Ep. 1, 17, 53; Mart. 9, 58, 5:

salebris sollicitari,

Col. 9, 8, 3.—

Transf.:

senile guttur salebris spiritŭs praegravavit,

irregular breathing, panting, Val. Max. 9, 12, ext. 6.—

Trop.

Of speech, harshness, roughness, ruggedness (class.):

proclivi currit oratio: venit ad extremum: haeret in salebră,

i.e. it sticks fast, Cic. Fin. 5, 28, 84; plur.:

Herodotus sine ullis salebris fluit,

id. Or. 12, 39:

numquam in tantas salebras incidisset,

id. Fin. 2, 10, 30; Mart. 11, 90, 2.—

Salebra tristitiae, i. e. a cloud of sadness, Val. Max. 6, 9, ext. 5.

sto, stĕti, stătum, 1 (scanned stĕtĕrunt, Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. H. 7, 166; Prop. 2, 8, 10), v. n. [root sta-; Sanscr. sthā, sthalam, locus; Gr. sta-, histêmi, to set, place; statêr, weight; O. H. Germ. stām; Goth. standa; Engl. stand], to stand, in opposition to sitting, walking, or lying prostrate, to stand still, remain standing, stand upright.

Lit.

In gen.:

hos quos videtis stare hic captivos duos, Illi qui astant, hi stant ambo, non sedent,

Plaut. Capt. prol. 1 sq.; cf.:

cum virgo staret et Caecilia in sellā sederet,

Cic. Div. 1, 46, 104:

si iste ibit, ito: stabit, astato simul,

Plaut. Ps. 3, 2, 74:

abi intro, noli stare,

id. Mil. 4, 3, 36; so (opp. ire) id. Merc. 3, 3, 21; id. Mil. 4, 2, 95; 4, 9, 10; id. Pers. 3, 3, 43; 4, 4, 50; Ter. Eun. 3, 2, 6; 3, 2, 12:

i: quid stas, lapis?

id. Heaut. 4, 7, 3:

ante aedes,

Plaut. Am. 2, 1, 56; 1, 1, 250; 2, 2, 35; id. Truc. 2, 3, 14:

ante ostium,

Ter. Eun. 5, 2, 4; id. And. 3, 1, 17; id. Hec. 3, 4, 14; 5, 4, 14:

ante oculos,

Ov. Am. 1, 5, 17:

ad januam,

Cic. de Or. 2, 86, 353:

ad undam,

Verg. G. 4, 356:

orantem juxta,

Stat. Th. 11, 618:

hic foris,

Plaut. Men. 2, 3, 12:

hinc procul,

Ter. Hec. 4, 3, 1:

propter in occulto,

Cic. Clu. 28, 78; cf.:

qui proximi steterant,

Caes. B. G. 5, 35, 3:

propius,

Hor. A. P. 361:

sta ilico,

Ter. Phorm. 1, 4, 18:

qui frequentissimi in gradibus concordiae steterunt,

Cic. Phil. 7, 8, 21:

stans pede in uno,

Hor. S. 1, 4, 10 et saep.—Of things:

ita statim stant signa,

Plaut. Am. 1, 1, 120:

quorum statuae steterunt in Rostris,

Cic. Phil. 9, 2, 4:

statua,

id. Div. 1, 34, 75:

signa ad impluvium, ad valvas Junonis,

id. Verr. 2, 1, 23, § 61:

stabat acuta silex,

Verg. A. 8, 233:

columna,

Hor. C. 1, 35, 14:

cerea effigies,

id. S. 1, 8, 32; cf. poet.:

aeneus ut stes,

id. ib. 2, 3, 183.— Pass. impers.: Ps. Statur hic ad hunc modum. Sim. Statum vide hominis, Plaut. Ps. 1, 5, 44: Gn. Quid agitur? Pa. Statur, Ter. Eun. 2, 2, 40:

confecto munerum cursu moriar stando,

Amm. 24, 3, 7.—Prov.:

inter sacrum saxumque sto, nec quid faciam scio,

i.e. I am in a pinch, Plaut. Capt. 3, 4, 84; v. sacrum.—

In partic.

Pregn., to stand firm or immovable; to last, remain, continue: cui nec arae patriae domi stant; fractae et disjectae jacent, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 115 Vahl.):

nec domus ulla nec urbs stare poterit,

Cic. Lael. 7, 23:

stantibus Hierosolymis,

id. Fl. 28, 69:

ut praeter spem stare muros viderunt,

Liv. 38, 5:

urbem innoxiam stare incolumem pati,

id. 31, 31, 15:

hasta, quae radice novā, non ferro stabat adacto,

stuck fast, remained fixed, Ov. M. 15, 562:

missum stetit inguine ferrum,

id. ib. 5, 132; cf. id. ib. 5, 34;

8, 415: stat glacies iners,

Hor. C. 2, 9, 5:

aquae,

Ov. M. 4, 732:

longā stare senectā,

Sil. 3, 94:

cornus stetit inter tempora frontis,

id. 4, 142.—

To remain, tarry, linger any where (cf. moror):

paulisper stetimus in illā ganearum tuarum nidore atque fumo,

Cic. Pis. 6, 13:

hos quos video volitare in foro, quos stare ad curiam,

id. Cat. 2, 3, 5: cur non aut stantem comprehenderint, aut fugientem consecuti sint, remaining in the city, id. Cael, 28, 67;

so (opp. fugio),

id. Tusc. 2, 23, 54:

cum gladiis in conspectu senatus,

id. Phil. 2, 4, 8:

qui domi stare non poterant,

id. Fl. 6, 13:

(meretrix) olente in fornice stans,

Hor. S. 1, 2, 30; cf. Ov. Am. 1, 10, 21; Juv. 10, 239; cf.

of minerals not attracted by the magnet: pondere enim fretae partim stant, quod genus aurum,

Lucr. 6, 1058. —

In milit. lang.

To stand in the ranks or under arms, to fight:

quisque uti steterat, jacet obtinetque ordinem,

Plaut. Am. 1, 1, 86: ut sustinere corpora plerique nequeuntes arma sua quisque stantes incumberet, Sall. ap. Serv. Verg. A. 9, 229 (H. 3, 72 Dietsch):

cum milites a mane diei jejuni sub armis stetissent defatigati, Auct. B. Afr. 42, 3: primo haud impari stetere acie,

Liv. 26, 44:

in Asia totius Asiae steterunt vires,

id. 37, 58: in acie, Auct. B. Hisp. 28 fin.:

pars acie stabat, Auct. B. Afr. 51, 6: stetit acies in armis,

Sen. Phoen. 389; cf.:

stetit ordine certo Infelix acies,

Luc. 7, 2, 16.—

Pregn., to stand firm in fight, stand one's ground, maintain the contest (opp. abjecto scuto fugere), Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

in acie stare ac pugnare (opp. in castra refugere),

Liv. 22, 60, 25:

Tarquiniensis, novus hostis non stetit solum, sed etiam ab suā parte Romanum pepulit,

id. 2, 6, 11:

comminus,

Caes. B. C. 1, 47:

inque gradu stetimus, certi non cedere,

Ov. M. 9, 43; cf.:

contra leonem,

Spart. Carac. 5.—

Transf., of a battle, to last, hold out, continue (a favorite expression of Livy):

ibi aliquamdiu atrox pugna stetit,

Liv. 29, 2:

diu pugna neutro inclinata stetit,

id. 27, 2:

ita anceps dicitur certamen stetisse,

id. 8, 38:

primo stetit ambiguā spe pugna,

id. 7, 7.—

Nautical t. t., to lie, to lie or ride at anchor:

ante hostium portus in salo stare,

Liv. 37, 16;

Auct. B. Afr. 62: naves regiae in sinu Maliaco,

Liv. 36, 20:

classis instructa in portu,

id. 37, 11:

classis in salo ad Leptim, Auct. B. Afr. 62, 4: litore puppes,

Verg. A. 6, 901.—

Of servants, to stand, wait, attend (very rare): neque pueri eximiā facie stabant, C. Gracch. ap. Gell. 15, 12, 2:

sto exspectans, si quid mihi imperent,

Ter. Eun. 3, 5, 46:

ad cyathum et vinum,

Suet. Caes. 49; cf.:

ad pedes,

id. Galb. 22.—

Of buildings, cities, etc., to stand finished, be erected (mostly poet.):

intra annum nova urbs stetit,

Liv. 6, 4, 6:

jam stabant Thebae,

Ov. M. 3, 131:

moenia jam stabant,

id. F. 3, 181:

stet Capitolium Fulgens,

Hor. C. 3, 3, 42:

aedificant muros... Stabat opus,

Ov. M. 11, 205:

jam stare ratem,

Val. Fl. 1, 96.—

Of the countenance, to be unmoved, to be at rest ( poet.):

stat num quam facies,

Luc. 5, 214:

stant ora metu,

are rigid, Val. Fl. 4, 639; cf.:

cur ad patrios non stant tua lumina vultus,

Stat. Th. 10, 693.—

To stand up, stand upright, stand on end; to bristle up, stiffen, etc. ( poet. and in post-Aug. prose): papillae, Lucil. ap. Non. 391, 26:

mammae,

Plin. 28, 19, 77, § 249:

steterunt comae,

Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. M. 7, 631; cf. id. ib. 10, 425:

crines fulvi pulvere,

Stat. Th. 3, 326:

setae,

Ov. M. 8, 286:

in vertice cristae,

id. ib. 6, 672:

aristae,

id. ib. 10, 655:

stantes oculi,

prominent, Ov. F. 6, 133:

oculis rigentibus et genis stantibus,

fixed, Plin. 23, 1, 24, § 49. —In mal. part., Mart. 3, 73, 2; App. M. 2, p. 117, 39; Auct. Priap. 75, 2.—Rarely of fluids, to coagulate, stiffen:

sanguis stetit,

Sen. Oedip. 585.—

With abl., to stand out with, be thick with, full of any thing (mostly poet.): stant pulvere campi, Enn. ap. Porphyr. ad Hor. C. 1, 9, 1 (Ann. v. 592 Vahl.): cupressi Stant rectis foliis, id. ap. Philarg. ad Verg. G. 2, 444 (Ann. v. 268 ib.): stat sentibu' fundus, Lucil. ap. Don. Ter. And. 4, 2, 16; Titin. ap. Non. 391, 21; so,

ager sentibus,

Caecil. ib. 391, 23:

vides ut altā stet nive candidum Soracte,

Hor. C. 1, 9, 1: caelum caligine stat, Sisenn. ap. Non. 392, 8:

pulvere caelum,

Verg. A. 12, 408:

pulvereo globo astra,

Stat. Th. 7, 124:

stant lumina (Charontis) flammā,

Verg. A. 6, 300:

stant pulvere Syrtes,

Claud. Laud. Stil. 1, 257.

Trop.

In gen., to stand: mentes, rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

stetisse ipsum in fastigio eloquentiae,

Quint. 12, 1, 20.—

In partic.

Pregn., to stand one's ground, stand firm or unshaken; to endure, persevere, persist, abide, continue:

moribus antiquis res stat Romana virisque, Enn. ap. Aug. Civ. Dei, 2, 21 (Ann. v. 492 Vahl.): disciplinam militarem, quā stetit ad hanc diem Romana res, solvisti,

Liv. 8, 7:

res publica staret,

Cic. Phil. 2, 10, 24; cf. id. Cat. 2, 10, 21:

stante urbe et curiā,

id. Planc. 29, 71:

ut eo neglecto civitas stare non possit,

id. Cael. 1, 1:

utinam res publica stetisset, quo coeperat statu,

id. Off. 2, 1, 3:

qui illam (rem publicam) cadere posse stante me non putārant,

id. Fam. 6, 6, 2:

ut stante re publicā facere solebamus,

id. Off. 2, 1, 3:

neque enim aliter stare possemus,

id. Sest. 45, 97:

per quos homines ordinesque steterim, quibusque munitus fuerim, non ignoras,

id. Fam. 13, 29, 7; cf.:

eorum auxilio, qui me stante stare non poterant,

id. ib. 7, 2, 3:

respublica stetit virtute tuā,

Liv. 4, 40:

stetit regnum puero,

id. 1, 3:

dum stetimus,

Ov. Tr. 1, 9, 17:

stamus animis,

Cic. Att. 5, 18, 2:

stas animo,

Hor. S. 2, 3, 213:

Gabinium sine provinciā stare non posse,

could not hold out, subsist, Cic. Pis. 6, 12; cf. id. Fl. 6, 14; Suet. Oth. 5:

nedum sermonum stet honos,

Hor. A. P. 69.—Hence, nearly—esse, tantā stat praedita culpā (natura), Lucr. 5, 199:

pausam stare fragori,

id. 1, 747.—

(Acc. to its use as a milit. t. t., v. supra, I. B. 3.) To maintain the contest:

cum in senatu pulcherrime staremus,

Cic. Fam. 1, 4, 1.—

Stare in aliquā re, simply aliquā re, and post-class. also alicui rei, to stand firm, persist, persevere; to rest, abide, adhere to, continue in a thing.

In aliquā re:

si in fide non stetit,

Cic. Rab. Perd. 10, 28:

sin in eo non stat,

id. Att. 2, 4, 1:

stare oportet in eo, quod sit judicatum,

id. Fin. 1, 14, 47:

in sententiā,

Liv. 4, 44.—

With abl.:

eā omnes stant sententiā,

Plaut. Curc. 2, 1, 35:

suis stare judiciis,

Cic. Tusc. 5, 28, 81:

censoris opinione,

id. Clu. 47, 132:

alicujus decreto,

Caes. B. G. 6, 13:

stare conditionibus,

Cic. Att. 7, 15, 2:

stare conventis,

id. Off. 3, 25, 95:

stare jurejurando,

Quint. 5, 6, 4:

nihil quo stat loco stabit, omnia sternet abducetque vetustas,

Sen. ad Marc. 26, 4.— Pass. impers.:

stabitur consilio,

Liv. 7, 35:

etsi priore foedere staretur,

id. 21, 19:

famā rerum standum est,

id. 7, 6.—

With dat.:

arbitri sententiae stare,

Dig. 4, 7, 23 fin.:

voluntati patris,

ib. 26, 7, 3; 36, 3, 6:

rei judicatae,

ib. 42, 1, 32:

emptioni,

ib. 19, 1, 13; ib. 4, 8, 27 (five times) et saep.—

Stat sententia, aliquid, or, impersonally, stat ( alicui), the determination stands or holds good; I ( thou, he, etc.) am determined: Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter. Eun. 2, 1, 18:

Hannibal, postquam ipsi sententia stetit, pergere ire,

Liv. 21, 30:

stat sententia tradere mecum Dotalem patriam,

Ov. M. 8, 67:

modo nobis stet illud, unā vivere in studiis nostris,

Cic. Fam. 9, 2, 5:

stat pectore fixum, Aeetae sociare manus,

Val. Fl. 5, 289:

nos in Asiam convertemus: neque adhuc stabat, quo potissimum,

Cic. Att. 3, 14, 2:

mihi stat alere morbum,

Nep. Att. 21, 6:

quos ut seponi stetit,

Sil. 3, 68:

stat, casus renovare omnes,

Verg. A. 2, 750. —

In aliquā re, or simply aliquā re, to rest on, be fixed on, depend upon, etc.:

omnis in Ascanio stat cura parentis,

Verg. A. 1, 646:

regnum fraternā stare concordiā,

Liv. 45, 19:

quā (disciplinā) stetit Romana res,

id. 8, 7:

hac arte (i.e. bello) in patriā steti,

id. 5, 44, 2; Val. Fl. 3, 673; Verg. A. 2, 163:

magis famā quam vi stare res suas,

Tac. A. 6, 30:

apud quos virtute quam pecuniā res Romana melius stetit,

id. H. 2, 69 fin.:

famā bella stare,

Curt. 3, 8, 7.—

In theatr. lang., of plays and actors, to stand, i.e. to please, take, succeed:

quod si intellegeret, cum stetit olim nova (fabula), Actoris operā magis stetisse quam suā,

Ter. Phorm. prol. 9 sq.:

partim vix steti, id. Hec. prol. alt. 7: securus, cadat an recto stat fabula talo,

Hor. Ep. 2, 1, 176:

illi, scripta quibus comoedia prisca viris est, Hoc stabant, hoc sunt imitandi,

id. S. 1, 10, 17.—

Stare, ab, cum, or pro aliquo, or aliquā re, or with adv. loci, to stand by, on the side of, adhere to a person or thing, take the part of:

ut nemo contra civium perditorum dementiam a senatu et a bonorum causā steterit constantius,

Cic. Brut. 79, 273:

a se potius quam ab adversariis,

id. Inv. 1, 43, 81:

a mendacio contra verum,

id. ib. 1, 3, 4:

a contrariā ratione,

Auct. Her. 4, 2, 4:

cum di prope ipsi cum Hannibale starent,

Liv. 26, 41, 17; 5, 38:

stabat cum eo senatus majestas,

id. 8, 34, 1:

nobiscum adversus bar, baros,

Nep. Ages. 5, 4:

si pro meā patriā ista virtus staret,

Liv. 2, 12:

pro jure gentium,

id. 38, 25:

pro vobis adversus reges stetimus,

id. 45, 22, 10; 23, 8, 3 Fabri ad loc.:

pro Jubā atque Afris,

Quint. 11, 1, 80:

pro signis,

Ov. A. A. 1, 200:

quamvis duces non essent praesentes, staret tamen pro partibus invicta fortuna ultoris,

Flor. 4, 7, 10:

hic primo pro Pompei partibus, mox simulatione contra Pompeium stetit,

Vell. 2, 48, 4:

voluptas pro iisdem partibus standi,

Sen. Vit. Beat. 4, 1; cf.:

et dii quoque pro meliore stant causā,

Curt. 4, 1, 13:

hinc stas, illinc causam dicis,

Plaut. Men. 4, 2, 48:

unde stetisset, eo se victoria transferret,

Just. 5, 4, 12: non semper vostra evortet: nunc Juppiter hac stat, stands at your side, stands by you, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565.—So with in:

Graeci, qui in Darei partibus steterant,

Curt. 3, 11, 18.—

Stare per aliquem, to stand to one's account, be chargeable or owing to one; to lie at one's door, be one's fault; followed by a negative consequence or effect, expressed by quin, [p. 1763] quominus, or ne.

With quin:

quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur, etc.,

Liv. 2, 31, 11 Weissenb.ad loc.—

With quominus (freq.):

si poterit fieri, ut ne pater per me stetisse credat, Quominus haec fierent nuptiae, volo: sed si id non poterit, Id faciam in proclivi quod est, per me stetisse, ut credat,

Ter. And. 4, 2, 16 sq.:

Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur,

Caes. B. C. 1, 41:

graviter eam rem tulerunt, quod stetisse per Trebonium, quominus oppido potirentur, videbatur,

id. ib. 2, 13; so,

nec, quominus perpetua cum eis amicitia esset, per populum Romanum stetisse,

Liv. 8, 2, 2; 9, 14, 1; 6, 33, 2; 44, 14, 12.—

With ne:

ne praestaremus per vos stetit, qui, etc.,

Liv. 45, 23, 6:

non per milites stetisse, ne vincerent,

id. 3, 61, 2:

quasi per ipsum staret, ne redderetur,

Suet. Aug. 28.—Rarely without the negation; so with ut:

per quam (ignorantiam) stetit, ut tibi obligarer,

Plin. Ep. 10, 6 (22), 2; cf. Ter. And. 4, 2, 17 supra; absol.:

id est, non per me stetit, sed per illud,

Quint. 3, 6, 78; with subj.-clause:

si per eum non stetit, parere defuncti voluntati,

Dig. 32, 1, 36.—

Of price, to stand one in, to come to, to cost (mostly post-Aug.):

Periclum vitae meae tuo stat periculo,

Plaut. Capt. 3, 5, 82:

Polybius scribit, centum talentis eam rem Achaeis stetisse,

Liv. 34, 50; cf.:

sit argumento tibi gratis stare navem,

Cic. Verr. 2, 5, 19, § 48:

haud illi stabunt Aeneia parvo Hospitia,

Verg. A. 10, 494:

quae neque magno Stet pretio,

Hor. S. 1, 2, 122:

multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit,

Liv. 23, 30:

haud scio an magno detrimento certamen staturum fuerit,

id. 3, 60:

utrique vindicta libertatis morte stetit,

Vell. 2, 64, 3:

heu quanto regnis nox stetit una tuis?

Ov. F. 2, 812 et saep.:

nulla pestis humano generi pluris stetit,

Sen. Ira, 1, 2, 1.

tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.

As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.

As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.

In comparison between two adjj.:

tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

non tam solido quam splendido nomine,

id. Fin. 1, 18, 61:

tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

Val. Max. 3, 8, 1:

adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

quorum vires quam repentinae tam breves,

Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

Cic. Brut. 37, 140:

ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

Liv. 7, 1, 8:

quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

id. 21, 43, 11:

donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

id. 4, 2, 4. —

In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.

As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

quam placida'st aqua,

id. ib. 3, 2, 165:

tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

Cic. Or. 30, 168:

tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—

The adjective not repeated.

The terms of comparison being nouns or pronouns:

tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

Plaut. Capt. 2, 2, 60:

fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

id. Bacch. 3, 3, 30:

tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

id. Cas. 3, 6, 43:

ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

id. Poen. 1, 2, 145:

tam crebri ad terram decidebant quam pira,

id. ib. 2, 38:

tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

Ter. Ad. 5, 3, 63:

quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

id. ib. 4, 1, 18:

tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

Cic. Sull. 31, 87:

tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

id. Fam. 13, 3:

nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

Liv. 45, 22:

nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

Quint. 8, 2, 8:

(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

Sen. Ira, 1, 9, 2.—

Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

Plaut. Cist. 2, 1, 20:

nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

Cic. Sen. 12, 41:

neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

Liv. 28, 39, 13. —

With quam in subst.-clause:

quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

Cic. Leg. 1, 4, 12. —

Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

Cic. Leg. 1, 4, 14.—

With quam in adverb.-clause:

cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

Cato, R. R. 21, 1:

si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

Plaut. Cist. 4, 2, 5:

tua est imago: tam consimili'st quam potest,

id. Men. 5, 9, 4:

sororem tam similem quam lacte lacti est,

id. Mil. 2, 2, 87.—

Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.

Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—

The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

tam facile vinces quam pirum volpes comest,

id. Most. 3, 1, 26:

tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

id. Merc. 1, 2, 77:

tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

id. Truc. 1, 2, 109:

tam facile quam tu arbitraris,

Cic. Div. 1, 6, 10:

tam cito evertetur quam navis, etc.,

id. Rep. 1, 34, 51:

nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —

With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.

One verb compared with another:

nam quod edit tam duim quam perduim,

for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

Quint. 2, 5, 17:

Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

Lucr. 6, 115.—

The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,

Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

Plaut. Capt. 2, 2, 61:

tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

id. Aul. 3, 6, 12:

quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

id. Capt. 2, 2, 6:

tam huic loqui licere oportet quam isti,

id. Cas. 2, 6, 58:

tam tibi istuc credo quam mihi,

id. Ep. 1, 2, 25:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

Cic. Ac. 2, 44, 137:

tam moveor quam tu, Luculle,

id. ib. 2, 46, 141:

tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

Cic. Tusc. 1, 24, 56:

sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

Sen. Ira. 1, 12, 4:

meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

id. ib. 1, 15, 1:

tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

id. Q. N. 3, 16, 3:

quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

sic),

Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

Cic. Tusc. 3, 16, 34:

quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

id. Fam. 7, 3, 2:

qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

id. Att. 2, 17, 2:

neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

id. Verr. 1, 8, 21:

Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

Liv. 38, 39, 10.—

Object-inff.:

qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

Cic. Ac. 2, 14, 44:

quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

id. Tusc. 1, 7, 13:

virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

id. Lael. 26, 98.—

Subject-inff. or dependent clauses:

ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

Plaut. As. 1, 1, 109:

Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

Ter. Eun. 4, 4, 51:

tam teneor dono quam si dimittar onustus,

Hor. Ep. 1, 7, 18:

Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

Ov. M. 4, 613:

tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

Cic. Off. 1, 34, 125:

eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

id. Att. 9, 2, a, 3:

nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

id. Tusc. 2, 12, 28:

non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

id. Or. 2, 72, 295:

cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

id. Top. 1, 2:

auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

Liv. 2, 44, 7:

Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —

With quam in adverb.-clause:

tam confido quam poti'st,

Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—

Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

id. Brut. 15, 58.—

With esse and predic. noun:

tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

Plaut. Mil. 2, 5, 47:

equidem tam sum servos quam tu,

id. Capt. 3, 4, 11:

tam ego homo sum quam tu,

id. As. 2, 4, 83:

nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

Ter. Ad. 3, 3, 68:

tam es tu judex quam ego senator,

Cic. Rab. Post. 7, 17:

tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

Plaut. Capt. 2, 2, 86:

qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

Cic. Off. 1, 7, 23. —

Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

Cic. Off. 3, 8, 35. —

With quasi in place of quam:

tam a me pudica est quasi soror mea sit,

Plaut. Curc. 1, 1, 51. —

Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

Plaut. Poen. 1, 2, 138:

magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

id. Bacch. 5, 1, 5:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

Lucr. 4, 999:

quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

id. 5, 453:

tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

Plaut. Trin. 4, 2, 19.—

Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

Cato, R. R. 64 (65):

oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

id. ib. 64 (65):

quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

Plaut. Aul. 2, 2, 59:

quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

Ter. Heaut. 5, 2, 44:

quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

id. Ad. 3, 4, 56:

quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

Varr. R. R. 2, 9:

quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

Sall. J. 31, 14. —

With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

Plaut. Mil. 4, 7, 26:

tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).

With a comp. clause understood.

With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

Cic. Off. 1, 21, 73:

cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

id. Tusc. 3, 1, 1:

nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

id. ib. 1, 23, 55:

non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

id. Ac. 2, 4, 10:

sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

tam gratia'st,

id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

nolo tibi molestos esse nos,

id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—

With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.

With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

id. Most. 1, 3, 29:

ordine cum videas tam certo multa creari,

Lucr. 5, 735:

deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

id. 5, 12:

quorsum igitur tam multa de voluptate?

Cic. Sen. 12, 44:

ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

id. Tusc. 1, 42, 100:

inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

id. Fin. 2, 23, 77:

quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

id. Ac. 2, 21, 68:

tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

Liv. 39, 31, 14:

tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

qui tam crudelem tyrannum occideret,

id. 3, 1, 2:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

id. 3, 2, 7:

tam contraria est pestis,

Plin. 8, 38, 57, § 136:

tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

tamne indignus videar?

Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—

With advv.:

alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

Plaut. Capt. 1, 2, 37:

quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

id. Am. 1, 3, 4:

unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

Ter. Phorm. 3, 3, 1:

quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

Lucr. 5, 559:

jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

Cic. Tusc. 1, 6, 12:

ista tam aperte et per versa et falsa,

id. Ac. 2, 18, 60:

cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

id. Sen. 5, 13:

me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

id. Tusc. 2, 5, 14:

etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

id. Fin. 5, 11, 31:

an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

id. Or. 1, 55, 274:

quid tu, inquit, tam mane?

id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

id. ib. 1, 14:

cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

tam vesperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—

With verbs:

ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

id. Cist. 1, 1, 55:

quid tam properas?

id. Pers. 4, 6, 11:

cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

Ter. Ad. 5, 7, 21:

age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

id. Heaut. 5, 5, 8:

non pol temere'st quod tu tam times,

id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

quam si explicavisset, non tam haesitaret,

i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

Plaut. Cas. 4, 4, 31:

Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

numquam ego te tam esse matulam credidi,

Plaut. Pers. 4, 3, 72.—

Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).

After hic:

etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

id. ib. 2, 2, 31, §

77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

id. Clu. 14, 42:

haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

id. Sest. 13, 31:

in hoc tam exiguo vitae curriculo,

id. Arch. 11, 28:

hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

id. Cat. 1, 5, 11:

in hac tam clara re publica natus,

id. Rep. 1, 19, 31:

hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

id. Par. 1, 2, 10:

haec tam crebra Etruriae concilia,

Liv. 5, 5, 8:

in his tam parvis atque tam nullis,

Plin. 11, 2, 1, § 2:

quorsum haec tam putida tendant,

Hor. S. 2, 7, 21:

hac tam prospera pugna nuntiata,

Curt. 3, 11, 16.—

After ille:

ille homo tam locuples, tam honestus,

Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

44: illud tam grave bellum,

Val. Max. 5, 6, ext. 1:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

id. 3, 2, 7.—

After iste:

tamenne ista tam absurda defendes?

Cic. N. D. 1, 29, 81:

ista admonitio tua tam accurata,

id. Att. 6, 1, 20:

quae est ista tam infesta ira?

Liv. 7, 30, 15:

iste tam justus hostis, tam misericors victor,

Curt. 4, 10, 34.—

After id ipsum:

id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

Liv. 1, 48, 9.—

After tot:

jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

Cic. Ac. 2, 48, 147:

tot tam valida oppida,

Liv. 5, 54, 5:

tot tam opulenti tyranni regesque,

id. 25, 24, 13:

inter tot tam effrenatarum gentium arma,

id. 21, 9, 3:

tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—

After hic talis:

da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

Cic. Fam. 16, 21, 3.

As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).

Without a negation ( = ita, adeo;

rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

Plaut. Rud. 3, 4, 51:

quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

Caes. B. C. 3, 36:

tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

id. B. G. 2, 21:

tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

id. ib. 16, 59:

quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

Val. Max. 1, 8, ext. 14:

tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

id. 3, 2, ext. 3:

in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

Quint. 10, 1, 83:

(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

Plin. 10, 29, 43, § 82:

ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

Plin. Ep. 3, 14, 7.—

With a negation, or in a question implying a negation.

Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

Ter. Hec. 1, 2, 33:

non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

Lucr. 6, 887:

quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

id. Fam. 6, 12, 1:

nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

id. ib. 6, 1, 3:

non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

id. Or. 2, 90, 365:

non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

id. Att. 13, 31, 1:

nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

id. Phil. 2, 15, 37:

quis tam demens ut sua voluntate maereat?

id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

id. Ac. 2, 17, 53:

non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

Caes. B. G. 1, 44, 17:

nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

Sen. Ira, 2, 12, 3:

nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

id. Thyest. 619.—

With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

id. Pers. 4, 4, 34:

an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

id. Trin. 4, 2, 42:

nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

id. Sen. 7, 24:

nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

id. Div. 2, 58, 119:

nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

id. Sull. 27, 76:

quae est anus tam delira quae timeat ista?

id. Tusc. 1, 21, 48:

ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

id. N. D. 3, 16, 41:

sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

Caes. B. C. 1, 21:

in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

Liv. 25, 18, 3:

ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

Nep. Milt. 8, 4:

ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

Sen. Thyest. 196. —

With a negation, followed by quin ( = ut is non;

class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

Plaut. Merc. 2, 3, 27:

nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

id. Pers. 4, 6, 8:

nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

id. As. 5, 2, 94:

numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

Ter. Heaut. 1, 1, 15:

nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

id. ib. 4, 2, 8:

ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

id. Fam. 6, 1, 7:

ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

Nep. Alcib. 6, 4.

Tam, ante-class., sometimes = tamen:

antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.

In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

Tam modo, inquit Praenestinus,

Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.