Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

malle

  • 101 paeniteo

    paenĭtĕo (less correctly poen-), ui, no sup., ēre, 2, v. a. and impers. [root in poena, q. v.; Gr. poinê].
    I.
    Pers.
    A.
    Act., to cause to repent, to displease (anteclass. and late Lat.):

    et me quidem haec conditio nunc non paenitet,

    causes me no regret, Plaut. Stich. 1, 1, 50: quod male emptum est semper paenitet, Cat. ap. Plin. 18, 5, 6, § 26:

    paenitemini et credite Evangelio,

    repent, Vulg. Marc. 1, 15; id. Act. 3, 19.—
    B.
    Neutr., to repent, be sorry:

    momenta certaminum assuefaciebant militem minus jam tandem aut virtutis aut fortunae paenitere suae,

    Liv. 22, 12, 10:

    etiam nunc paenitere suā sponte Aequos quam pati hostilia malle,

    id. 3, 2, 4:

    Athenienses primi paenitere coeperunt,

    Just. 11, 3, 3:

    paenituit populus,

    Vulg. Ecclus. 48, 16:

    non vult paenitere,

    id. Apoc. 2, 21.—Esp., in part. pres.:

    Lepidus paenitens consili,

    Sall. H. 1, 49 Dietsch:

    paenitens facti,

    Suet. Vit. 15; cf. id. Claud. 43 init.; cf. II. A. e and i infra.—
    II.
    Impers.
    A.
    It repents one, etc., i. e. I, you, etc., repent; I, etc., repent, am sorry, grieve, rue, etc.
    (α).
    Aliquem alicujus rei:

    non paenitere me consilii de tuā mansione,

    Cic. Att. 9, 10, 8:

    quem... in eam diem vitae non paenituerat,

    Just. 13, 1, 5: neque te, neque quenquam arbitror tuae paeniturum laudis, App. ap. Non. 158, 5: galeatum sero duelli paenitet, Juv. 1, 170.—
    (β).
    Alicujus rei alone:

    bonae mentis paenituisset,

    Sen. Q. N 4, praef. 7:

    paenitebatque modo consilii, modo paenitentiae ipsius,

    Curt. 10, 7, 12.—
    (γ).
    Aliquem alone:

    si eos quidem non paeniteret,

    Cic. Fam. 9, 5, 2.—
    (δ).
    With acc. of person, foll. by inf.:

    efficiunt ut me non didicisse minus paeniteat,

    Cic. de Or. 2, 19, 77.—
    (ε).
    With neutr. pron. as subj. (cf. I. B. supra; Zumpt, Gr. § 442, explains the pron. in these passages as acc., but v. Krebs, Antibarb. p. 876):

    sapientis est nihil, quod paenitere possit, facere,

    Cic. Tusc. 5, 28, 81:

    sequitur ut nihil paeniteat,

    id. ib. 5, 18, 53:

    quaeri oportet utrum id facinus sit, quod paenitere fuerit necesse,

    id. Inv. 2, 13, 43. —
    (ζ).
    Foll. by rel. adverb. clause:

    etsi solet eum, cum aliquid fecit, paenitere,

    Cic. Att. 8, 5, 1.—
    (η).
    With quod:

    valde ego ipsi, quod de suā sententiā decesserit, paenitendum puto,

    Cic. Att. 7, 3, 6:

    paenitet quod non ab adultero coepi,

    Quint. Decl. 335.—
    (θ).
    With dat. of agent:

    consilii nostri... nobis paenitendum,

    Cic. Fam. 9, 5, 2.—
    (ι).
    Absol.:

    tanta vis fuit paenitendi,

    Cic. Tusc. 4, 37, 79: corrigere errorem paenitendo, id. Fragm. ap. Lact. 6, 24:

    Sallustius usque eo processit, ut non paeniturum pro non acturo paenitentiam dixerit,

    Quint. 9, 3, 12:

    paenitet et torqueor,

    Ov. P. 1, 2, 60; Prud. Cath. 2, 26.—
    B. (α).
    Aliquem alicujus rei:

    ut me imperii nostri paeniteret,

    Cic. Rep. 6, 16, 16:

    num hujusce te gloriae paenitebat?

    id. Phil. 1, 13, 33; cf. id. Rep. 3, 35, 47:

    num igitur, si ad centesimum annum vixisset, senectutis suae eum paeniteret?

    id. Sen. 6, 19:

    paenitere se virium suarum,

    Liv. 8, 23:

    paenituit multos vanae sterilisque cathedrae,

    Juv. 7, 203.—
    (β).
    With quod and subj.:

    se paenitere, quod animum tuum offenderit,

    Cic. Att. 11, 13, 2.—
    C.
    It concerns, is a care to, makes anxious, dissatisfies; and with negative, it is enough, satisfies (mostly anteclass.):

    an paenitet te, quanto hic fuerit usui?

    are you not satisfied? Plaut. Ps. 1, 3, 71:

    paenitetne te, quot ancillas alam?

    id. Truc. 2, 6, 52: duas dabo, una si parum'st;

    et si duarum paenitebit, addentur duae,

    are not enough, not satisfactory, id. Stich. 4, 1, 34:

    an paenitebat flagitii te auctore quod fecisset Adulescens?

    was it not enough? Ter. Eun. 5, 6, 12; id. Heaut. 1, 1, 20; id. Phorm. 1, 3, 20:

    an paenitet vos, quod salvum atque incolumem exercitum traduxerim?

    Caes. B. C. 2, 32:

    quod a senatu quanti fiam minime me paenitet,

    Cic. Att. 1, 20, 2; cf.:

    tam diu velle debebis (discere), quoad te quantum proficias non paenitebit,

    id. Off. 1, 1, 2. —Hence,
    A.
    paenĭtens, entis, P. a., repenting, repentant, penitent.
    (α).
    Absol.:

    optimus est portus paenitenti mutatio consilii,

    Cic. Phil. 12, 2, 7.—
    (β).
    With gen.: Lepidum paenitentem consilii, Sall. ap. Charis. p. 224 P.—
    (γ).
    With de:

    signa paenitentis de matrimonio dederat,

    Suet. Claud. 43.— Hence, adv.: paenĭtenter, with regret, repentantly (late Lat.):

    auguria paenitenter omissa,

    Min. Fel. Oct. 26.—
    B.
    paenĭ-tendus, a, um, to be repented of, blamable, objectionable (perh. not ante-Aug.).
    1.
    Affirmatively:

    itaque hic ager sive exercetur, seu cessat, colono est paenitendus,

    Col. 3, 2:

    paenitendae rei recordatio,

    Sen. Brev. Vit. 10, 2.—
    2.
    With a negative:

    sub haud paenitendo magistro,

    Liv. 1, 35, 5; 25, 6, 10; 40, 6, 3:

    dicta non paenitenda,

    Gell. 1, 3, 2:

    gens Flavia reipublicae non paenitenda,

    Suet. Vesp. 1.

    Lewis & Short latin dictionary > paeniteo

  • 102 patior

    pătĭor, passus, 3, v. dep. ( act. archaic collat. form patiunto, Cic. Leg. 3, 4, 11: patias, Naev. ap. Diom. p. 395 P.) [cf. Greek PATh, PENTh-, pepontha, penthos], to bear, support, undergo, suffer, endure (syn.: fero, tolero).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    1.
    Tu fortunatu's, ego miser:

    patiunda sunt,

    Plaut. Most. 1, 1, 46; id. Am. 3, 2, 64:

    fortiter malum qui patitur, idem post potitur bonum,

    id. As. 2, 2, 58 Ussing (al. patitur bonum):

    o passi graviora!

    Naev. 1, 24; Verg. A. 1, 199; Cic. Univ. 6:

    belli injurias,

    id. Phil. 12, 4, 9:

    servitutem,

    id. ib. 6, 7, 19:

    toleranter dolores pati,

    id. Tusc. 2, 18, 43:

    gravissimum supplicium,

    Caes. B. C. 2, 30:

    omnia saeva,

    Sall. J. 14, 10:

    et facere et pati fortiter,

    Liv. 2, 12:

    haec patienda censeo potius, quam, etc.,

    id. 21, 13:

    Hannibal damnum haud aegerrime passus est,

    id. 22, 41:

    exilium,

    Verg. A. 2, 638:

    pauperiem,

    Hor. C. 3, 2, 1. [p. 1315] aliae nationes servitutem pati possunt, populi Romani propria est libertas, Cic. Phil. 6, 7, 19:

    extremam pati fortunam,

    Caes. B. C. 2, 32:

    aequo animo magnum morbum pati,

    Sen. Ep. 66, 36:

    mentietur in tormentis qui dolorem pati potest,

    Quint. 5, 10, 70:

    qui nec totam servitutem pati possunt, nec totam libertatem,

    Tac. H. 1, 16:

    non potest generosus animus servitutem pati,

    Sen. Contr. 4, 24, 1:

    hiemem et aestatem juxta pati,

    Sall. J. 85, 33.—
    (β).
    Absol.:

    dolor tristis res est... ad patiendum tolerandumque difficilis,

    Cic. Tusc. 2, 7, 18; Ov. Am. 1, 8, 75.—
    2.
    To suffer, have, meet with, be visited or afflicted with (mostly postAug.):

    poenam,

    Quint. 11, 3, 32; Plin. Ep. 2, 11, 20; Val. Max. 6, 2, 1; Sen. Contr. 1, 5, 6:

    incommodum,

    Quint. 11, 3, 32:

    vim,

    Suet. Ner. 29:

    quicquid in captivum invenire potest, passurum te esse cogita,

    Curt. 4, 6, 26:

    mortem pati,

    Lact. Epit. 50, 1; Sen. Ep. 94, 7:

    indignam necem,

    Ov. M. 10, 627:

    mortem,

    id. Tr. 1, 2, 42:

    rem modicam,

    Juv. 13, 143:

    adversa proelia,

    Just. 16, 3, 6:

    infamiam,

    Sen. Ep. 74, 2:

    sterilitatem famemque,

    Just. 28, 3, 1:

    cladem pati (post-Aug. for cladem accipere, etc.),

    Suet. Caes. 36 init.; so,

    naufragium,

    Sen. Herc. Oet. 118:

    morbum,

    Veg. 1, 17, 11; Gell. 17, 15, 6:

    cruciatus corporis,

    Sen. Suas. 6, 10:

    ultima,

    Curt. 3, 1, 6:

    injuriam,

    Sen. Ep. 65, 21:

    ut is in culpā sit, qui faciat, non is qui patiatur injuriam,

    Cic. Lael. 21, 78; cf.:

    de tribus unum esset optandum: aut facere injuriam nec accipere... optimum est facere, impune si possis, secundum nec facere nec pati,

    id. Rep. 3, 13, 23.—
    B.
    In partic.
    1.
    In mal. part., to submit to another's lust, to prostitute one's self, Plaut. Capt. 4, 2, 87; cf. Sall. C. 13, 3; Sen. Q. N. 1, 16; Petr. 25; 140.—
    2.
    To suffer, to pass a life of suffering or privation ( poet.):

    certum est in silvis inter spelaea ferarum Malle pati,

    Verg. E. 10, 53:

    novem cornix secula passa,

    Ov. M. 7, 274; Luc. 5, 313; Sen. Thyest. 470. —
    II.
    Transf.
    A.
    To suffer, bear, allow, permit, let (syn.:

    sino, permitto): illorum delicta,

    Hor. S. 1, 3, 141.—With acc. and inf.:

    neque tibi bene esse patere, et illis, quibus est, invides,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36; Ter. Phorm. 3, 3, 3:

    siquidem potes pati esse te in lepido loco,

    Plaut. Poen. 3, 3, 83:

    ista non modo homines, sed ne pecudes quidem passurae esse videntur,

    Cic. Cat. 2, 9, 20:

    nobiscum versari jam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam,

    id. ib. 1, 5, 10:

    quantum illius ineuntis aetatis meae patiebatur pudor,

    id. de Or. 2, 1, 3:

    nullo se implicari negotio passus est,

    id. Lig. 1, 3:

    duo spondei non fere se jungi patiuntur,

    Quint. 9, 4, 101:

    aut persuasurum se aut persuaderi sibi passurum,

    Liv. 32, 36, 2:

    ut vinci se consensu civitatis pateretur,

    id. 2, 2, 9; 6, 23, 8; Curt. 8, 9, 23.—With acc.:

    neque enim dilationem pati tam vicinum bellum poterat,

    Liv. 1, 14, 6:

    recentis animi alter (consul)... nullam dilationem patiebatur,

    id. 21, 52, 2.—With quin:

    non possum pati, Quin tibi caput demulceam,

    Ter. Heaut. 4, 5, 13:

    nullum patiebatur esse diem, quin in foro diceret,

    Cic. Brut. 88, 302.— Poet. with part.:

    nec plura querentem Passa,

    Verg. A. 1, 385; 7, 421 (= passa queri, etc.).—Hence, facile, aequo animo pati, to be well pleased or content with, to acquiesce in, submit to: aegre, iniquo animo, moleste pati, to be displeased, offended, indignant at:

    quaeso aequo animo patitor,

    Plaut. As. 2, 2, 108:

    apud me plus officii residere facillime patior,

    Cic. Fam. 5, 7, 2; 1, 9, 21:

    consilium meum a te probari... facile patior,

    id. Att. 15, 2, 2; id. Verr. 2, 3, 2, § 5:

    cum indigne pateretur nobilis mulier... in conventum suam mimi filiam venisse,

    id. ib. 2, 5, 12, §

    31: periniquo patiebar animo, te a me digredi,

    id. Fam. 12, 18, 1; Liv. 4, 18.—
    2.
    To submit:

    patior quemvis durare laborem,

    Verg. A. 8, 677:

    pro quo bis patiar mori,

    Hor. C. 3, 9, 15.—
    B.
    To experience, undergo, to be in a certain state of mind or temper:

    nonne quiddam pati furori simile videatur,

    Quint. 1, 2, 31.—
    C.
    In gram., to be passive, to have a passive sense:

    (verbum) cum haberet naturam patiendi,

    a passive nature, Quint. 1, 6, 10:

    modus patiendi,

    id. 1, 6, 26; 9, 3, 7.— Hence, pătĭens, entis, P. a., bearing, supporting, suffering, permitting.
    A.
    Lit.:

    amnis navium patiens,

    i. e. navigable, Liv. 21, 31, 10:

    vomeris,

    Verg. G. 2, 223: vetustatis, lasting, Plin. 11, 37, 76, § 196:

    equus patiens sessoris,

    Suet. Caes. 61.—
    B.
    Transf.
    1.
    That has the quality of enduring, patient:

    nimium patiens et lentus existimor,

    Cic. de Or. 2, 75, 305:

    animus,

    Ov. P. 4, 10, 9.— Comp.:

    meae quoque litterae te patientiorem lenioremque fecerunt,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 14.— Sup.:

    patientissimae aures,

    Cic. Lig. 8, 24:

    patientissimus exercitus,

    Caes. B. C. 3, 96.—
    2.
    That has the power of endurance, firm, unyielding, hard ( poet.):

    patiens aratrum,

    Ov. Am. 1, 15, 31:

    saxo patientior illa Sicano,

    Prop. 1, 16, 29.—Hence, adv.: pătĭenter, patiently:

    alterum patienter accipere, non repugnanter,

    Cic. Lael. 25, 91:

    patienter et fortiter ferre aliquid,

    id. Phil. 11, 3, 7:

    patienter et aequo animo ferre difficultates,

    Caes. B. C. 3, 15:

    prandere olus,

    Hor. Ep. 1, 17, 13.— Comp.:

    patientius alicujus potentiam ferre,

    Cic. Fam. 1, 8, 4.— Sup.:

    patientissime ferre aliquid,

    Val. Max. 4, 3, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > patior

  • 103 plurimum

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > plurimum

  • 104 potis

    pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].
    I.
    Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

    nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

    Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

    at ea supterfugere potis es pauca,

    Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

    at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

    Verg. A. 11, 148:

    quod nunquam potis est sejungi,

    Lucr. 1, 452:

    nec potis est cerni,

    id. 5, 719; Cat. 76, 24:

    qui potis est?

    how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    duae plus satis dare potis sunt,

    Plaut. Poen. 1, 2, 17:

    quid pastores potis sint,

    Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

    si non aliud pote est,

    Cat. 43, 16. Without est:

    nec devitari letum pote,

    Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

    nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

    id. R. R. 2, 2:

    nec eniti remis pote,

    Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

    qui pote? vis dicam? nugaris,

    Pers. 1, 56:

    in te dici pote, Id, quod,

    Cat. 98, 1:

    nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

    id. 67, 11:

    hoc facito, sive id non pote sive pote,

    be it impossible or possible, id. 76, 16:

    quid pote simplicius?

    what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

    nihil pote supra,

    nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

    quantum pote,

    as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

    aufugiamus istinc quam pote longissime,

    App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—
    II.
    Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).
    A.
    Of persons:

    numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

    Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

    quem aequiust potiorem habere quam te?

    id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

    itaque cives potiores quam peregrini,

    id. Lael. 5, 19:

    Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

    Liv. 26, 31, 4:

    at tu, qui potior nunc es,

    happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

    ut in judicio possessionis potior esset,

    Dig. 18, 1, 34.—
    B.
    Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

    nulla potior serenda,

    Varr. R. R. 1, 15:

    sucus,

    Plin. 36, 22, 43, § 158:

    novistine locum potiorem rure beato?

    Hor. Ep. 1, 10, 14:

    sententia,

    id. Epod. 16, 17:

    mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

    Cic. Phil. 10, 9, 19:

    illi turpis vita integrā famā potior fuit,

    Sall. J. 67, 3:

    nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

    I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

    illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

    Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

    ut probetis potiora,

    Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—
    III.
    Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.
    A.
    Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

    item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

    Plaut. Men. 2, 3, 9:

    tantis potissimus umbris,

    Stat. Th. 4, 627:

    potissimos libertorum veneno interficere,

    Tac. A. 14, 65.—
    B.
    Of things (class.):

    utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

    Cic. Inv. 1, 12, 17:

    cura,

    Stat. S. 4, 4, 20:

    nobilitas,

    Plin. 14, 2, 4, § 25:

    opusculum,

    Plin. Ep. 4, 14, 10:

    causa,

    Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.
    A.
    Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

    sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

    Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

    nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

    Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

    Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

    Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

    perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

    rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

    Cic. de Or. 2, 78, 317:

    privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

    id. Att. 5, 6, 2:

    nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

    Liv. 8, 7, 17:

    per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

    id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

    dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

    Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

    quam potius,

    Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

    tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

    Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

    tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

    Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

    Uticae potius quam Romae esse malle,

    Cic. Lig. 2, 5:

    favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

    Dig. 50, 17, 167.—
    2.
    Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

    efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

    Cic. Tusc. 1, 11, 23:

    quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

    id. Sen. 11, 35:

    erravit aut potius insanivit Apronius?

    id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

    Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

    id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—
    B.
    Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

    responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

    Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

    exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

    Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

    nos id potissimum consecuti sumus,

    id. Tusc. 5, 4, 11:

    tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

    Caes. B. C. 2, 43:

    quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

    Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > potis

  • 105 potissimum

    pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].
    I.
    Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

    nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

    Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

    at ea supterfugere potis es pauca,

    Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

    at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

    Verg. A. 11, 148:

    quod nunquam potis est sejungi,

    Lucr. 1, 452:

    nec potis est cerni,

    id. 5, 719; Cat. 76, 24:

    qui potis est?

    how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    duae plus satis dare potis sunt,

    Plaut. Poen. 1, 2, 17:

    quid pastores potis sint,

    Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

    si non aliud pote est,

    Cat. 43, 16. Without est:

    nec devitari letum pote,

    Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

    nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

    id. R. R. 2, 2:

    nec eniti remis pote,

    Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

    qui pote? vis dicam? nugaris,

    Pers. 1, 56:

    in te dici pote, Id, quod,

    Cat. 98, 1:

    nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

    id. 67, 11:

    hoc facito, sive id non pote sive pote,

    be it impossible or possible, id. 76, 16:

    quid pote simplicius?

    what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

    nihil pote supra,

    nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

    quantum pote,

    as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

    aufugiamus istinc quam pote longissime,

    App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—
    II.
    Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).
    A.
    Of persons:

    numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

    Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

    quem aequiust potiorem habere quam te?

    id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

    itaque cives potiores quam peregrini,

    id. Lael. 5, 19:

    Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

    Liv. 26, 31, 4:

    at tu, qui potior nunc es,

    happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

    ut in judicio possessionis potior esset,

    Dig. 18, 1, 34.—
    B.
    Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

    nulla potior serenda,

    Varr. R. R. 1, 15:

    sucus,

    Plin. 36, 22, 43, § 158:

    novistine locum potiorem rure beato?

    Hor. Ep. 1, 10, 14:

    sententia,

    id. Epod. 16, 17:

    mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

    Cic. Phil. 10, 9, 19:

    illi turpis vita integrā famā potior fuit,

    Sall. J. 67, 3:

    nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

    I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

    illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

    Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

    ut probetis potiora,

    Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—
    III.
    Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.
    A.
    Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

    item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

    Plaut. Men. 2, 3, 9:

    tantis potissimus umbris,

    Stat. Th. 4, 627:

    potissimos libertorum veneno interficere,

    Tac. A. 14, 65.—
    B.
    Of things (class.):

    utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

    Cic. Inv. 1, 12, 17:

    cura,

    Stat. S. 4, 4, 20:

    nobilitas,

    Plin. 14, 2, 4, § 25:

    opusculum,

    Plin. Ep. 4, 14, 10:

    causa,

    Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.
    A.
    Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

    sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

    Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

    nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

    Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

    Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

    Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

    perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

    rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

    Cic. de Or. 2, 78, 317:

    privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

    id. Att. 5, 6, 2:

    nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

    Liv. 8, 7, 17:

    per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

    id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

    dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

    Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

    quam potius,

    Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

    tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

    Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

    tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

    Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

    Uticae potius quam Romae esse malle,

    Cic. Lig. 2, 5:

    favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

    Dig. 50, 17, 167.—
    2.
    Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

    efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

    Cic. Tusc. 1, 11, 23:

    quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

    id. Sen. 11, 35:

    erravit aut potius insanivit Apronius?

    id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

    Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

    id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—
    B.
    Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

    responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

    Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

    exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

    Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

    nos id potissimum consecuti sumus,

    id. Tusc. 5, 4, 11:

    tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

    Caes. B. C. 2, 43:

    quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

    Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > potissimum

  • 106 potissimus

    pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].
    I.
    Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

    nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

    Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

    at ea supterfugere potis es pauca,

    Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

    at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

    Verg. A. 11, 148:

    quod nunquam potis est sejungi,

    Lucr. 1, 452:

    nec potis est cerni,

    id. 5, 719; Cat. 76, 24:

    qui potis est?

    how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    duae plus satis dare potis sunt,

    Plaut. Poen. 1, 2, 17:

    quid pastores potis sint,

    Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

    si non aliud pote est,

    Cat. 43, 16. Without est:

    nec devitari letum pote,

    Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

    nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

    id. R. R. 2, 2:

    nec eniti remis pote,

    Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

    qui pote? vis dicam? nugaris,

    Pers. 1, 56:

    in te dici pote, Id, quod,

    Cat. 98, 1:

    nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

    id. 67, 11:

    hoc facito, sive id non pote sive pote,

    be it impossible or possible, id. 76, 16:

    quid pote simplicius?

    what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

    nihil pote supra,

    nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

    quantum pote,

    as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

    aufugiamus istinc quam pote longissime,

    App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—
    II.
    Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).
    A.
    Of persons:

    numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

    Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

    quem aequiust potiorem habere quam te?

    id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

    itaque cives potiores quam peregrini,

    id. Lael. 5, 19:

    Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

    Liv. 26, 31, 4:

    at tu, qui potior nunc es,

    happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

    ut in judicio possessionis potior esset,

    Dig. 18, 1, 34.—
    B.
    Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

    nulla potior serenda,

    Varr. R. R. 1, 15:

    sucus,

    Plin. 36, 22, 43, § 158:

    novistine locum potiorem rure beato?

    Hor. Ep. 1, 10, 14:

    sententia,

    id. Epod. 16, 17:

    mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

    Cic. Phil. 10, 9, 19:

    illi turpis vita integrā famā potior fuit,

    Sall. J. 67, 3:

    nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

    I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

    illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

    Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

    ut probetis potiora,

    Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—
    III.
    Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.
    A.
    Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

    item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

    Plaut. Men. 2, 3, 9:

    tantis potissimus umbris,

    Stat. Th. 4, 627:

    potissimos libertorum veneno interficere,

    Tac. A. 14, 65.—
    B.
    Of things (class.):

    utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

    Cic. Inv. 1, 12, 17:

    cura,

    Stat. S. 4, 4, 20:

    nobilitas,

    Plin. 14, 2, 4, § 25:

    opusculum,

    Plin. Ep. 4, 14, 10:

    causa,

    Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.
    A.
    Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

    sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

    Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

    nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

    Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

    Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

    Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

    perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

    rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

    Cic. de Or. 2, 78, 317:

    privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

    id. Att. 5, 6, 2:

    nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

    Liv. 8, 7, 17:

    per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

    id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

    dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

    Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

    quam potius,

    Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

    tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

    Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

    tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

    Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

    Uticae potius quam Romae esse malle,

    Cic. Lig. 2, 5:

    favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

    Dig. 50, 17, 167.—
    2.
    Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

    efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

    Cic. Tusc. 1, 11, 23:

    quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

    id. Sen. 11, 35:

    erravit aut potius insanivit Apronius?

    id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

    Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

    id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—
    B.
    Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

    responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

    Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

    exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

    Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

    nos id potissimum consecuti sumus,

    id. Tusc. 5, 4, 11:

    tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

    Caes. B. C. 2, 43:

    quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

    Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > potissimus

  • 107 potissume

    pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].
    I.
    Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

    nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

    Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

    at ea supterfugere potis es pauca,

    Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

    at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

    Verg. A. 11, 148:

    quod nunquam potis est sejungi,

    Lucr. 1, 452:

    nec potis est cerni,

    id. 5, 719; Cat. 76, 24:

    qui potis est?

    how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    duae plus satis dare potis sunt,

    Plaut. Poen. 1, 2, 17:

    quid pastores potis sint,

    Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

    si non aliud pote est,

    Cat. 43, 16. Without est:

    nec devitari letum pote,

    Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

    nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

    id. R. R. 2, 2:

    nec eniti remis pote,

    Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

    qui pote? vis dicam? nugaris,

    Pers. 1, 56:

    in te dici pote, Id, quod,

    Cat. 98, 1:

    nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

    id. 67, 11:

    hoc facito, sive id non pote sive pote,

    be it impossible or possible, id. 76, 16:

    quid pote simplicius?

    what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

    nihil pote supra,

    nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

    quantum pote,

    as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

    aufugiamus istinc quam pote longissime,

    App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—
    II.
    Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).
    A.
    Of persons:

    numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

    Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

    quem aequiust potiorem habere quam te?

    id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

    itaque cives potiores quam peregrini,

    id. Lael. 5, 19:

    Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

    Liv. 26, 31, 4:

    at tu, qui potior nunc es,

    happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

    ut in judicio possessionis potior esset,

    Dig. 18, 1, 34.—
    B.
    Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

    nulla potior serenda,

    Varr. R. R. 1, 15:

    sucus,

    Plin. 36, 22, 43, § 158:

    novistine locum potiorem rure beato?

    Hor. Ep. 1, 10, 14:

    sententia,

    id. Epod. 16, 17:

    mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

    Cic. Phil. 10, 9, 19:

    illi turpis vita integrā famā potior fuit,

    Sall. J. 67, 3:

    nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

    I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

    illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

    Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

    ut probetis potiora,

    Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—
    III.
    Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.
    A.
    Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

    item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

    Plaut. Men. 2, 3, 9:

    tantis potissimus umbris,

    Stat. Th. 4, 627:

    potissimos libertorum veneno interficere,

    Tac. A. 14, 65.—
    B.
    Of things (class.):

    utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

    Cic. Inv. 1, 12, 17:

    cura,

    Stat. S. 4, 4, 20:

    nobilitas,

    Plin. 14, 2, 4, § 25:

    opusculum,

    Plin. Ep. 4, 14, 10:

    causa,

    Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.
    A.
    Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

    sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

    Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

    nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

    Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

    Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

    Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

    perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

    rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

    Cic. de Or. 2, 78, 317:

    privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

    id. Att. 5, 6, 2:

    nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

    Liv. 8, 7, 17:

    per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

    id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

    dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

    Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

    quam potius,

    Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

    tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

    Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

    tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

    Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

    Uticae potius quam Romae esse malle,

    Cic. Lig. 2, 5:

    favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

    Dig. 50, 17, 167.—
    2.
    Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

    efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

    Cic. Tusc. 1, 11, 23:

    quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

    id. Sen. 11, 35:

    erravit aut potius insanivit Apronius?

    id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

    Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

    id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—
    B.
    Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

    responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

    Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

    exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

    Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

    nos id potissimum consecuti sumus,

    id. Tusc. 5, 4, 11:

    tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

    Caes. B. C. 2, 43:

    quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

    Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > potissume

  • 108 potissumum

    pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].
    I.
    Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

    nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

    Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

    at ea supterfugere potis es pauca,

    Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

    at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

    Verg. A. 11, 148:

    quod nunquam potis est sejungi,

    Lucr. 1, 452:

    nec potis est cerni,

    id. 5, 719; Cat. 76, 24:

    qui potis est?

    how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    duae plus satis dare potis sunt,

    Plaut. Poen. 1, 2, 17:

    quid pastores potis sint,

    Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

    si non aliud pote est,

    Cat. 43, 16. Without est:

    nec devitari letum pote,

    Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

    nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

    id. R. R. 2, 2:

    nec eniti remis pote,

    Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

    qui pote? vis dicam? nugaris,

    Pers. 1, 56:

    in te dici pote, Id, quod,

    Cat. 98, 1:

    nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

    id. 67, 11:

    hoc facito, sive id non pote sive pote,

    be it impossible or possible, id. 76, 16:

    quid pote simplicius?

    what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

    nihil pote supra,

    nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

    quantum pote,

    as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

    aufugiamus istinc quam pote longissime,

    App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—
    II.
    Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).
    A.
    Of persons:

    numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

    Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

    quem aequiust potiorem habere quam te?

    id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

    itaque cives potiores quam peregrini,

    id. Lael. 5, 19:

    Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

    Liv. 26, 31, 4:

    at tu, qui potior nunc es,

    happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

    ut in judicio possessionis potior esset,

    Dig. 18, 1, 34.—
    B.
    Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

    nulla potior serenda,

    Varr. R. R. 1, 15:

    sucus,

    Plin. 36, 22, 43, § 158:

    novistine locum potiorem rure beato?

    Hor. Ep. 1, 10, 14:

    sententia,

    id. Epod. 16, 17:

    mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

    Cic. Phil. 10, 9, 19:

    illi turpis vita integrā famā potior fuit,

    Sall. J. 67, 3:

    nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

    I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

    illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

    Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

    ut probetis potiora,

    Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—
    III.
    Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.
    A.
    Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

    item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

    Plaut. Men. 2, 3, 9:

    tantis potissimus umbris,

    Stat. Th. 4, 627:

    potissimos libertorum veneno interficere,

    Tac. A. 14, 65.—
    B.
    Of things (class.):

    utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

    Cic. Inv. 1, 12, 17:

    cura,

    Stat. S. 4, 4, 20:

    nobilitas,

    Plin. 14, 2, 4, § 25:

    opusculum,

    Plin. Ep. 4, 14, 10:

    causa,

    Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.
    A.
    Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

    sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

    Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

    nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

    Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

    Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

    Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

    perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

    rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

    Cic. de Or. 2, 78, 317:

    privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

    id. Att. 5, 6, 2:

    nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

    Liv. 8, 7, 17:

    per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

    id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

    dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

    Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

    quam potius,

    Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

    tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

    Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

    tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

    Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

    Uticae potius quam Romae esse malle,

    Cic. Lig. 2, 5:

    favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

    Dig. 50, 17, 167.—
    2.
    Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

    efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

    Cic. Tusc. 1, 11, 23:

    quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

    id. Sen. 11, 35:

    erravit aut potius insanivit Apronius?

    id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

    Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

    id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—
    B.
    Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

    responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

    Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

    exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

    Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

    nos id potissimum consecuti sumus,

    id. Tusc. 5, 4, 11:

    tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

    Caes. B. C. 2, 43:

    quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

    Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > potissumum

  • 109 pro

    1.
    prō (archaic collat. form, posi in posimerium; cf. pono, from posino; cf. Gr. poti and pot with pros), adv. and prep. [root in Sanscr. prep. pra-, before, as in prathamas, first; Gr. pro; cf.: proteros, prôtos, etc.; Lat.: prae, prior, priscus, etc.; perh. old abl. form, of which prae is the loc. ], before, in front of; and, transf., for, with the idea of protection, substitution, or proportion.
    I.
    Adv., found only in the transf. comp. signif. (v. infra, II. B. 3.) in connection with quam and ut: pro quam and pro ut (the latter usually written in one word, prout), like prae quam and prae ut.
    * A.
    Pro quam, in proportion as, just as:

    nec satis est, pro quam largos exaestuat aestus,

    Lucr. 2, 1137. —
    B.
    Pro ut or prout, according as, in proportion, accordingly, proportionably as, just as, as (class.):

    compararat argenti bene facti, prout Thermitani hominis facultates ferebant, satis,

    Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83:

    tuas litteras, prout res postulat, exspecto,

    id. Att. 11, 6 fin.:

    id, prout cujusque ingenium erat, interpretabantur,

    Liv. 38, 50:

    prout locus iniquus aequusve his aut illis, prout animus pugnantium est, prout numerus, varia pugnae fortuna est,

    id. 38, 40 fin. —With a corresp. ita:

    ejusque rationem ita haberi, prout haberi lege liceret,

    Cic. Phil. 5, 17, 46:

    prout sedes ipsa est, ita varia genera morborum sunt,

    Cels. 4, 4, 5:

    prout nives satiaverint, ita Nilum increscere,

    Plin. 5, 9, 10, § 51.—
    II.
    Prep. with abl. (late Lat. with acc.:

    PRO SALVTEM SVAM,

    Inscr. Grut. 4, 12; 46, 9; Inscr. Orell. 2360), before, in front of.
    A.
    Lit., of place:

    sedens pro aede Castoris,

    Cic. Phil. 3, 11, 27:

    praesidia, quae pro templis cernitis,

    id. Mil. 1, 2:

    ii qui pro portis castrorum in statione erant,

    Caes. B. G. 4, 32:

    pro castris copias habere,

    id. ib. 7, 66:

    pro castris dimicare,

    id. ib. 5, 16:

    pro oppido,

    id. ib. 7, 71:

    pro opere consistere,

    Sall. J. 92, 9:

    castra pro moenibus locata,

    Liv. 2, 53; 4, 17:

    pro muro,

    id. 30, 10:

    pro castris explicare aciem,

    id. 6, 23:

    pro vallo,

    Plin. 2, 37, 37, § 101; Vell. 2, 19, 1.—With verbs of motion:

    Caesar pro castris suas copias produxit,

    before the camp, Caes. B. G. 1, 48:

    hasce tabulas hic ibidem pro pedibus tuis obicito,

    before your feet, App. Mag. p. 337, 36; id. M. 4, p. 155, 2.—
    2.
    In partic., with the accessory idea of presence on the front part, on the edge or brink of a place, on or in the front of, often to be translated by a simple on or in:

    pro censu classis iuniorum, Serv. Tullius cum dixit, accipi debet in censu, ut ait M. Varro, sicuti pro aede Castoris, pro tribunali, pro testimonio,

    Fest. p. 246 Müll.; cf.: pro significat in, ut pro rostris, pro aede, pro tribunali, Paul. ex Fest. p. 228 Müll.; and:

    pro sententia ac si dicatur in sententiā, ut pro rostris id est in rostris,

    id. p. 226 Müll.: hac re pro suggestu pronunciata, qs. standing on the front part of the tribune, or, as we would say, on the tribune, Caes. B. G. 6, 3: pro tribunali cum aliquid ageretur, was transacted before or at my tribunal, Cic. Fam. 3, 8, 21; so,

    pro tribunali,

    id. Pis. 5, 11; id. Sest. 15, 34: pro contione, before the assembled army; and, in gen., before the assembly:

    laudatus pro contione Jugurtha,

    Sall. J. 8, 2; cf. Curt. 9, 1, 1:

    pro contione laudibus legati militumque tollere animos,

    Liv. 7, 7:

    fortes viros pro contione donantis,

    Curt. 10, 5, 10:

    pro contione litteras recitare,

    id. 4, 10, 16; Liv. 38, 23 fin.:

    pro contione palam utrumque temptavit,

    Suet. Vesp. 7; Tac. A. 3, 9; Front. Strat. 1, 11, 3: [p. 1448] 4, 5, 11; cf.:

    pro comitio,

    Suet. Aug. 43:

    uti pro consilio imperatum erat,

    in the council, Sall. J. 29, 6; cf.:

    supplicatio in triduum pro collegio decemvirūm imperata fuit,

    Liv. 38, 36:

    pontifices pro collegio decrevisse,

    Gell. 11, 3, 2:

    pro collegio pronuntiare,

    Liv. 4, 26, 9:

    suas simultates pro magistratu exercere,

    id. 39, 5:

    pro munimentis castelli manipulos explicat,

    before, on the fortifications, Tac. A. 2, 80; 12, 33: stabat pro litore diversa acies, in front of or upon the shore, id. ib. 14, 30:

    legionem pro ripā componere,

    id. ib. 12, 29:

    velamenta et infulas pro muris ostentant,

    in front of, from the walls, Tac. H. 3, 31; so,

    pro muris,

    id. A. 2, 81:

    ad hoc mulieres puerique pro tectis aedificiorum saxa et alia, quae locus praebebat, certatim mittere,

    standing on the edge of the roofs, from the roofs, Sall. J. 67, 1 Kritz.—
    B.
    Transf.
    1.
    To signify a standing before or in front of, for defence or protection; hence an acting for, in behalf of, in favor of, for the benefit of, on the side of (opp. contra, adversum):

    veri inveniendi causā contra omnia dici oportere et pro omnibus,

    Cic. Ac. 2, 18, 60; cf.:

    hoc non modo non pro me, sed contra me est potius,

    id. de Or. 3, 20, 75:

    partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

    id. Clu. 32, 88:

    difficillimum videtur quod dixi, pro ipsis esse quibus eveniunt ista, quae horremus ac tremimus,

    Sen. Prov. 3, 2:

    haec cum contra legem proque lege dicta essent,

    Liv. 34, 8: pro Romano populo armis certare, Enn. ap. Non. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.); cf.: pro vostrā vitā morti occumbant, id. ap. Serv. ad Verg. A. 2, 62 (Trag. v. 176 Vahl.): quae ego pro re publica fecissem, Cato ap. Front. p. 149:

    nihil ab eo praetermissum est, quod aut pro re publicā conquerendum fuit, aut pro eā disputandum,

    Cic. Sest. 2, 3:

    omnia me semper pro amicorum periculis, nihil umquam pro me ipso deprecatum,

    id. de Or. 2, 49, 201:

    convenit dimicare pro legibus, pro libertate, pro patriā,

    id. Tusc. 4, 19, 43:

    dulce et decorum est pro patriā mori,

    Hor. C. 3, 2, 13; cf. id. ib. 3, 19, 2:

    pro sollicitis non tacitus reis,

    id. ib. 4, 1, 14:

    spondere levi pro paupere,

    id. A. P. 423:

    urbes, quae viris aut loco pro hostibus et advorsum se opportunissumae erant,

    Sall. J. 88, 4:

    nec aliud adversus validissimas gentes pro nobis utilius, quam, etc.,

    Tac. Agr. 12:

    et locus pro vobis et nox erit, Liv 9, 24, 8: et loca sua et genus pugnae pro hoste fuere,

    id. 39, 30, 3:

    pro Corbulone aetas, patrius mos... erant: contra, etc.,

    Tac. A. 3, 31; id. H. 4, 78; Curt. 4, 14, 16.—
    2.
    With the notion of replacement or substitution, in the place of, instead of, for.
    a.
    In gen.: numquam ego argentum pro vino congiario... disdidi, Cato ap. Front. p. 149:

    ego ibo pro te, si tibi non libet,

    Plaut. Most. 5, 2, 10:

    ego pro te molam,

    Ter. And. 1, 2, 29; Cic. Leg. 2, 5, 13:

    mutata (ea dico), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud... ut cum minutum dicimus animum pro parvo, etc.,

    id. Or. 27, 92 sq.; cf.:

    libenter etiam copulando verba jungebant, ut sodes pro si audes, sis pro si vis... ain' pro aisne, nequire pro non quire, malle pro magis velle, nolle pro non velle. Dein etiam saepe et exin pro deinde et exinde dicimus,

    id. ib. 45, 154:

    pro vitulā statuis dulcem Aulide natam, Hor S. 2, 3, 199: pro bene sano Ac non incauto fictum astutumque vocamus,

    id. ib. 1, 3, 61; cf. Suet. Caes. 70:

    pro ope ferendā sociis pergit ipse ire, etc.,

    Liv. 23, 28, 11 Weissenb. ad loc.; Zumpt, Gram. § 667; cf.:

    pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent, suas terras, etc.,

    Liv. 22, 1, 2.—
    b.
    Esp. freq. in connection with the title of any officer, to denote his substitute' pro consule, pro praetore, pro quaestore, pro magistro, etc. (afterwards joined into one word, as proconsul, propraetor, proquaestor, promagister, etc.), proconsul, proprœtor, proquœstor, vice-director:

    cum pro consule in Ciliciam proficiscens Athenas venissem,

    Cic. de Or. 1, 18, 82; cf.:

    cum L. Philippus pro consulibus eum se mittere dixit, non pro consule,

    instead of the consuls, not as proconsul, id. Phil. 11, 8, 18:

    nec pro praetore, Caesarem (vocat),

    id. ib. 13, 10, 22; Liv. 35, 1. cum Alexandriae pro quaestore essem, Cic. Ac. 2, 4, 11' cf.:

    litteris Q. Caepionis Bruti pro consule... Q. Hortensii pro consule opera, etc.,

    id. Phil. 10, 11, 26: P. Terentius operas in portu et scripturā Asiae pro magistro dedit, id. Att. 11, 10, 1; cf. id. Verr. 2, 2, 70, § 169; id. Fam. 13, 65, 1; see also the words proconsul, promagister, propraetor, proquaestor, etc.—
    c.
    So of price, penalty, etc., in exchange, in return for:

    tres minas pro istis duobus dedi,

    Plaut. Most. 3, 2, 138; id. Aul. 3, 3, 8:

    pro hujus peccatis ego supplicium sufferam,

    Ter. And. 5, 3, 17:

    dimidium ejus quod pactus esset, pro carmine daturum,

    Cic. de Or. 2, 86, 351:

    pro vitā hominis nisi hominis vita reddatur, non posse deorum inmortalium numen placari,

    Caes. B. G. 6, 16:

    id pro immolatis in foro Tarquiniensium Romanis poenae hostibus redditum,

    Liv. 7, 19, 3:

    vos, pro paternis sceleribus, poenas date,

    Sen. Med. 925; Lact. 2, 7, 21:

    pro crimine poenas,

    Ov. Ib. 621.—
    3.
    Pro is also frequently used to denote the viewing, judging, considering, representing of a thing as something, for, the same as, just as, as:

    pro sano loqueris, quom me appellas nomine,

    Plaut. Men. 2, 2, 24:

    sese ducit pro adulescentulo,

    id. Stich. 3, 1, 65; id. Cist. 1, 3, 24:

    hunc Eduxi a parvulo, habui, amavi pro meo,

    as my own, Ter. Ad. 1, 1, 23:

    Cato ille noster qui mihi unus est pro centum milibus,

    whose voice I regard as equal to that of thousands, Cic. Att. 2, 5, 1:

    Siciliam nobis non pro penariā cellā, sed pro aerario fuisse,

    id. Verr. 2, 2, 2, § 5:

    P. Sestio pro occiso relictus est,

    id. Sest. 38, 81; Caes. B. G. 3, 109:

    cum pro damnato mortuoque esset,

    as good as condemned and dead, Cic. Verr. 2, 4, 15, § 33:

    summa ratio, quae sapientibus pro necessitate est,

    Plin. Ep. 1, 12, 3:

    negotia pro solatiis accipiens,

    Tac. A. 4, 13:

    consuli pro hostibus esse,

    Liv. 43, 5, 4:

    adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

    as a boaster, Liv. 39, 49: quoniam de adventu Caesaris pro certo habebamus, to consider as certain, Mat. ap. Cic. Att. 9, 15, 6 et saep.; v. certus.—
    4.
    Esp. in certain phrases: pro eo, for the same thing, as just the same:

    ut si a Caesare, quod speramus, impetrarimus, tuo beneficio nos id consecutos esse judicemus: sin minus, pro eo tantum id habeamus, cum a te data sit opera, ut impetraremus,

    Cic. Fam. 13, 7, 5.—With the particles of comparison: atque ( ac), ac si, quasi, just the same as, even as, as though: pro eo ac debui, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 1:

    pro eo ac si concessum sit,

    Cic. Inv. 1, 32, 54:

    pro eo est atque si adhibitus non esset,

    Dig. 28, 1, 22:

    pro eo erit quasi ne legatum quidem sit,

    ib. 30, 1, 38: pro eo quod, for the reason that, because:

    pro eo quod ejus nomen erat magnā apud omnes gloriā,

    Cic. de Or. 2, 18, 75: pro eo quod pluribus verbis vos quam volui fatigavi, veniam a vobis petitam velim, Liv 38, 49 fin.
    5.
    On account of, for the sake of:

    dolor pro patriā,

    Cic. Fin. 1, 7, 24:

    tumultus pro recuperandā re publicā,

    id. Brut. 90, 311 dub. (B. and K. omit pro):

    dedit pro corpore nummos, i. e. to rescue his person,

    Hor. S. 1, 2, 43:

    aliquem amare pro ejus eximiā suavitate,

    Cic. de Or 1, 55, 234:

    pro quibus meritis quanto opere dilectus sit,

    Suet. Aug. 57:

    cum pro incolumitate principis vota susceperunt,

    Tac. A. 4, 17:

    pro bono (= bene),

    Sall. J. 22, 4.—
    6.
    Pro is used in its most general sense in stating the relation between two objects or actions, in proportion, in comparison with, according to or as, conformably to, by virtue of, for, etc.:

    meus pater nunc pro hujus verbis recte et sapienter facit,

    according to his story, Plaut. Am. 1, 1, 133:

    tu pro oratione nec vir nec mulier mihi's,

    id. Rud. 4, 4, 71: pro viribus tacere ac fabulari, according to one's ability, Enn. ap. Non. 475, 4 (Trag. v. 181 Vahl.):

    facere certum'st pro copiā ac sapientiā,

    Plaut. Merc. 3, 1, 8:

    agere pro viribus,

    Cic. Sen. 9, 27:

    aliquem pro dignitate laudare,

    id. Rosc. Am. 12, 33:

    proelium atrocius quam pro numero pugnantium fuit,

    Liv. 21, 29: pro imperio, by virtue of his office or authority:

    quia pro imperio palam interfici non poterat,

    Liv. 1, 51, 2; hence, imperatively, dictatorially, summarily:

    nec illum ipsum submovere pro imperio posse more majorum,

    id. 2, 56, 12 ' hem! satis pro imperio, quisquis es, Ter. Phorm. 1, 4, 18:

    pro tuā prudentiā,

    Cic. Fam. 4, 10, 2; 11, 12, 2:

    cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

    id. Verr. 2, 1, 27, § 69:

    quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,

    id. Fam. 15, 15, 3: pro virili parte, according to one's ability, id. Sest. 66, 138; Liv. praef. 2; Ov. Tr. 5, 11, 23. —Esp. freq.: pro ratā parte and pro ratā, in proportion, proportionably; v. ratus:

    pro se quisque,

    each according to his ability, each one for himself, Cic. Off. 3, 14, 58; Caes. B. G. 2, 25; Verg. A. 12, 552 et saep.:

    pro tempore et pro re,

    according to time and circumstances, Caes. B. G. 5, 8:

    pro facultatibus,

    Nep. Epam. 3, 5.—Pro eo, quantum, or ut, in proportion to, as, according to, according as:

    eāque pro eo, quantum in quoque sit ponderis, esse aestimanda,

    Cic. Fin. 4, 21, 58:

    equidem pro eo, quanti te facio, quicquid feceris, approbabo,

    id. Fam. 3, 3, 2: tamen pro eo ut temporis difficultas tulit, etc., L. Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.
    In composition the o is long in some words, in others short (through the influence of the Gr.
    pro-): prōdeo, prŏfiteor; and even in words borrowed from the Greek, as prōlogus.—Its signification has reference either to place, before, forwards; or to protection, for; procedo, procurro, profanus; procuro, propugno, prosum, protego.
    2.
    prō (less correctly prōh), interj., an exclamation of wonder or lamentation, O! Ah! Alas! (class.).
    (α).
    With nom.:

    proh! bonae frugi hominem te jam pridem esse arbitror,

    Plaut. Cas. 2, 4, 4: pro Juppiter! Enn. ap. Varr L. L. 7, § 12 Müll. (Trag. v 225 Vahl.); Ter. And. 4, 3, 17; id. Eun. 3, 5, 2; id. Ad. 1, 2, 31; cf.:

    pro supreme Juppiter,

    id. ib. 2, 1, 42:

    pro Juppiter, Hominis stultitiam!

    id. ib. 3, 3, 12:

    pro di immortales,

    id. ib. 3, 4, 1; cf.: pro, dii immortales: Cic. Imp. Pomp. 12, 33:

    pro curia inversique mores!

    Hor. C. 3, 5, 7:

    pro scelus,

    Mart. 2, 46, 8.—
    (β).
    Parenthet.:

    pro, quanta potentia regni Est, Venus alma, tui,

    Ov. M. 13, 758:

    et mea, pro! nullo pondere verba cadunt,

    id. H. 3, 98:

    tantum, pro! degeneramus a patribus,

    Liv. 22, 14, 6; Curt. 4, 16, 10.—
    (γ).
    With acc.: pro divom fidem! Enn. ap. Don. ad. Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. v. 30 Vahl.); Ter. Ad. 4, 7, 28; cf.:

    pro deum atque hominum fidem!

    id. And. 1, 5, 2; 11; id. Heaut. 1, 1, 9; Cic. Tusc. 5, 16, 48;

    instead of which, ellipt.: pro deum immortalium!

    Ter. Phorm. 2, 3, 4:

    pro deum atque hominum,

    id. Hec. 2, 1, 1:

    pro fidem deum! facinus foedum,

    id. Eun. 5, 4, 21.—
    (δ).
    With gen.: pro malae tractationis! Tert. Poen. fin.

    Lewis & Short latin dictionary > pro

  • 110 specto

    specto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [id.], to look at, behold; to gaze at, watch, observe, etc. (freq. and class.; syn.: adspicio, speculor, conspicor, contueor).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.:

    speculum a speciendo, quod ibi se spectant,

    Varr. L. L. 5, § 129 Müll.; cf. id. ib. 6, §

    82 ib.: si vis videre ludos jucundissimos... amores tuos si vis spectare,

    Plaut. Poen. 1, 1, 81:

    spectare aliquid et visere,

    Cic. Tusc. 1, 19, 44:

    taceas, me spectes,

    Plaut. As. 3, 3, 90:

    quid illas spectas?

    id. Rud. 3, 4, 54; id. Am. 1, 1, 268:

    ere, ne me spectes,

    Ter. Eun. 5, 5, 18:

    corpora,

    Lucr. 4, 1102:

    ingentes acervos,

    Hor. C. 2, 2, 24:

    gaude quod spectant oculi te mille loquentem,

    id. Ep. 1, 6, 19:

    cum modo me spectas oculis protervis,

    Ov. H. 16 (17), 77:

    spectari tergo,

    id. A. A. 3, 774:

    Zoroaster primus siderum motus diligentissime spectasse dicitur,

    Just. 1, 1, 9.—
    (β).
    With rel.clause:

    tacitus te sequor, Spectans quas tu res hoc ornatu geras,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 2:

    specta quam arcte dormiunt,

    id. Most. 3, 2, 144; cf.:

    saepe tui, specto, si sint in litore passus,

    Ov. H. 18 (19), 27.—
    (γ).
    Absol.:

    vise, specta tuo arbitratu,

    Plaut. Most. 3, 2, 106: Am. Sosia, age me huc aspice. So. Specto, id. Am. 2, 2, 119:

    quam magis specto, minus placet mihi hominis facies,

    id. Trin. 4, 2, 19:

    alte spectare,

    Cic. Rep. 6, 23, 25:

    populo spectante,

    Hor. Ep. 1, 6, 60.—
    (δ).
    With ad, in, per, or adv. of place:

    spectare ad carceris oras,

    Enn. Ann. 1, 102:

    quaeso huc ad me specta,

    Plaut. Most. 3, 2, 149; so, ad me, Afran. ap. Isid. Orig. 12, 8, 16:

    ad dexteram,

    Plaut. Poen. 3, 4, 1:

    tota domus, quae spectat in nos solos,

    Cic. Off. 1, 17, 58:

    ego limis specto Sic per flabellum clanculum,

    Ter. Eun. 3, 5, 53:

    quoquo hic spectabit, eo tu spectato simul,

    Plaut. Ps. 3, 2, 69.—
    (ε).
    Impers. pass. with subj. or final clause:

    cum plausu congregari feros (pisces) ad cibum assuetudine, in quibusdam vivariis spectetur,

    Plin. 10, 70, 89, § 193:

    spectandum ne quoi anulum det,

    Plaut. As. 4, 1, 33. —
    (ζ).
    With inf.:

    spectet currere Gangem,

    Sen. Herc. Oet. 629:

    minaces ire per caelum faces specta,

    id. ib. 325.—
    B.
    In partic.
    1.
    To look at or see (a play or an actor) as a spectator, to look on:

    fabulam,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 37:

    Megalesia,

    Cic. Har. Resp. 11, 22; Hor. A. P. 190:

    ludos,

    id. S. 2, 6, 48; 2, 8, 79; id. Ep. 2, 1, 203; Suet. Aug. 40; 53 al.:

    Circenses,

    id. ib. 45; id. Claud. 4:

    pugiles,

    id. Aug. 45:

    artifices saltationis,

    id. Tit. 7 al. —With inf.:

    spectavi ego pridem Comicos ad istum modum Sapienter dicta dicere atque is plaudier,

    Plaut. Rud. 4, 7, 23:

    matronae tacitae spectent, tacitae rideant,

    id. Poen. prol. 32:

    jam hic deludetur (Amphitruo), spectatores, vobis spectantibus,

    id. Am. 3, 4, 15; cf. id. ib. prol. 151. —Hence, very often in inscrr. and tesseris: GLADIATORIIS SP., i. e. spectatus, of a gladiator who had stood the first public fight, Inscr. Orell. 2561 sq.; cf.: Morcelli delle tessere degli spettacoli Roma, Becker, Antiq. 4, p. 562.—
    2.
    Of localities, to look, face, lie, be situated towards any quarter (syn.: prospicio, vergo); constr. usu. with ad, in, inter, etc., or an adv. of place; less freq. with acc.:

    (hujus insulae) alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,

    Caes. B. G. 5, 13; so,

    ad orientem solem,

    id. ib. 7, 69:

    ad fretum,

    Cic. Verr. 2, 5, 66, § 169:

    ager, qui in ventum Favonium spectet,

    Varr. R. R. 1, 24, 1:

    in urbem... in Etruriam,

    Liv. 5, 5;

    v. also infra: Aquitania spectat inter occasum solis et septentriones,

    is situated to the north - west, Caes. B. G. 1, 1 fin.: quare fit, ut introversus et ad te Spectent atque ferant vestigia se omnia prorsus, Lucil. ap. Non. 402, 7; cf.:

    ut ora eorum deorsum spectent,

    Col. 12, 16, 4:

    vestigia Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum,

    Hor. Ep. 1, 1, 75:

    quo (villae) spectent porticibus,

    Varr. R. R. 1, 4, 4: Creta altior est, quā spectat orientem, Sall. ap. Serv. Verg. A. 6, 23 (H. 3, 58 Dietsch):

    Acarnania solem occidentem et mare Siculum spectat,

    Liv. 33, 17, 5:

    mediterranea regio est, orientem spectat,

    id. 25, 9, 10; 30, 25, 11:

    quae et Tanaim et Bactra spectant,

    Curt. 7, 7, 4; Plin. Ep. 5, 6, 15; Vell. 1, 11, 3:

    ab eo latere, quo (Gadis) Hispaniam spectat,

    Plin. 4, 21, 36, § 120; 6, 17, 20, § 53.— Transf., of nations:

    Belgae spectant in septentriones et orientem solem,

    Caes. B. G. 1, 1, 6:

    Masaesyli in regionem Hispaniae spectant,

    Liv. 28, 17.—
    3.
    To examine, try, test:

    (argentum) dare spectandum,

    Plaut. Pers. 3, 3, 35:

    ut fulvum spectatur in ignibus aurum, Tempore sic duro est inspicienda fides,

    Ov. Tr. 1, 5, 25; cf.:

    qui pecuniā non movetur... hunc igni spectatum arbitrantur,

    as having stood the test of fire, Cic. Off. 2, 11, 38; cf. spectatio, I. B., and spectator, I. B.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to look at, behold, see, regard, consider (very rare):

    specta rem modo!

    Plaut. Bacch. 4, 6, 14:

    audaciam meretricum specta,

    Ter. Eun. 5, 5, 24:

    importunitatem spectate aniculae,

    id. And. 1, 4, 4:

    suave, E terrā magnum alterius spectare laborem,

    Lucr. 2, 2: caeli signorum admirabilem ordinem spectat, Cic. Fragm. ap. Non. 402, 17:

    ad te unum omnis mea spectat oratio,

    Cic. Deiot. 2, 5.—
    B.
    In partic.
    1.
    To look to a thing, as to an end or guide of action; hence, to have in view, bear in mind; to aim, strive, or endeavor after; to meditate; to tend, incline, refer, pertain, or have regard to a thing (freq. and class.;

    syn.: contendo, pertineo, tendo): juvenes magna spectare et ad ea rectis studiis debent contendere,

    Cic. Off. 2, 13, 45:

    nec commune bonum poterant spectare,

    Lucr. 5, 958:

    rem, non hominem, spectari oportere,

    Auct. Her. 1, 6, 9:

    nihil spectat nisi fugam,

    Cic. Att. 8, 7, 1:

    Pompeius statuisse videtur, quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    nos ea, quae sunt in usu vitāque communi, non ea quae finguntur aut optantur spectare debemus,

    id. Lael. 5, 18:

    ingenti consensu defectionem omnes spectare,

    Liv. 22, 22, 21:

    arma et bellum,

    id. 3, 69, 2:

    Romani, desperatā ope humanā, fata et deos spectabant,

    id. 5, 16, 8; Curt. 9, 7, 2; Just. 13, 1, 8:

    tota domus quae spectat in nos solos,

    relies on, Cic. Off. 1, 17, 58:

    in philosophiā res spectatur, non verba penduntur,

    id. Or. 16, 51:

    mores,

    id. Off. 2, 20, 69; so (with sequi) id. de Or. 2, 50, 204:

    quem locum probandae virtutis tuae spectas?

    do you seek? Caes. B. G. 5, 44:

    noli spectare, quanti homo sit,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14:

    me spectasse semper, ut tibi possem quam maxime esse conjunctus,

    id. Fam. 5, 8, 3:

    ad imperatorias laudes,

    id. Vatin. 10, 24:

    ad suam magis gloriam quam ad salutem rei publicae,

    id. Sest. 16, 37:

    ad vitulam,

    Verg. E. 3, 48:

    cum plebes Nolana de integro ad defectionem spectaret,

    Liv. 23, 16, 2; so id. 23, 6, 4:

    ab scelere ad aliud spectare mulier scelus,

    id. 1, 47, 1; 34, 56, 10.—Of subjects not personal:

    et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    Cic. Or. 59, 200:

    ad arma rem spectare,

    id. Fam. 14, 5, 1; cf.:

    rem ad seditionem spectare,

    Liv. 25, 3, 19:

    ad vim spectare res coepit,

    id. 1, 9, 6; cf.:

    si ad perniciem patriae res spectabit,

    Cic. Off. 2, 23, 90:

    aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad bene beateque vivendum,

    id. ib. 2, 2, 6:

    ea non tam ad religionem spectant, quam ad jus sepulcrorum,

    belong to, concern, id. Leg. 2, 23, 58:

    quoniam de eo genere beneficiorum dictum est, quae ad singulos spectant: deinceps de iis, quae ad universos pertinent, disputandum est,

    id. Off. 2, 21, 72; cf. id. ib. 1, 3, 7: artem negabat esse ullam, nisi quae cognitis et in unum exitum spectantibus, Cic. de Or. 1, 20, 92:

    nostra consilia sempiternum tempus spectare debent,

    id. ib. 2, 40, 169:

    solvendi necessitas debitorem spectat,

    Dig. 2, 14, 42:

    res eo spectat, ut eā poenā non videamini esse contenti,

    Cic. Lig. 5, 13:

    hoc eo spectabat, ut eam (Pythiam) a Philippo corruptam diceret,

    id. de Div. 2, 57, 118: summa judicii mei spectat huc, ut meorum injurias ferre possim, Anton. ap. Cic. Phil. 13, 20, 46:

    quo igitur haec spectat oratio?

    Cic. Att. 8, 2, 4; cf. id. Phil. 13, 20, 46:

    quorsum haec omnis spectat oratio?

    id. ib. 7, 9, 26 et saep.:

    quia quicquid ad corpus spectat, et immortalitatis est expers, vanum sit,

    Lact. 3, 12, 33.—
    2.
    (Acc. to I. B. 3.) To judge of; to try, test (syn. probo):

    nemo illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

    Cic. Rosc. Com. 10, 28:

    alicujus animum ex animo suo,

    Ter. And. 4, 1, 22:

    non igitur ex singulis vocibus philosophi spectandi sunt, sed ex perpetuitate atque constantiā,

    Cic. Tusc. 5, 10, 31:

    ex meo otium tuum specto,

    id. Att. 12, 39:

    quod ego non tam fastidiose in nobis quam in histrionibus spectari puto,

    id. de Or. 1, 61, 258:

    ubi facillime spectatur mulier, quae ingenio'st bono?

    Plaut. Stich. 1, 2, 59; cf.:

    hominem in dubiis periclis,

    Lucr. 3, 55:

    beneficium a deteriore parte,

    Sen. Ben. 2, 28, 2.—Hence, spectātus, a, um, P. a. (acc. to II. B. 2.).
    A.
    Tried, tested, proved (syn.: probatus, cognitus): tuam probatam et spectatam maxime adulescentiam, Lucil. ap. Non. 437, 14:

    homines spectati et probati,

    Cic. de Or. 1, 27, 124:

    fides spectata et diu cognita,

    id. Div. in Caecil. 4, 11; Ov. P. 2, 7, 82:

    pietas spectata per ignes,

    id. F. 4, 37:

    integritas,

    Liv. 26, 49, 16; cf.:

    homo in rebus judicandis spectatus et cognitus,

    Cic. Verr. 1, 10, 29:

    spectata ac nobilitata virtus,

    id. Fl. 26, 63:

    spectata multis magnisque rebus singularis integritas,

    id. Phil. 3, 10, 26:

    rebus spectata juventus,

    Verg. A. 8, 151:

    utebatur medico ignobili, sed spectato homine, Cleophanto,

    id. Clu. 16, 47:

    mores,

    Plaut. Pers. 2, 1, 4:

    ni virtus fidesque vestra spectata mihi forent,

    Sall. C. 20, 2.— Sup.:

    id cuique spectatissimum sit, quod occurrerit, etc.,

    let that be the best test of each, Liv. 1, 57, 7.—With subject-clause:

    mihi satis spectatum est, Pompeium malle principem volentibus vobis esse quam, etc.,

    Sall. H. 3, 61, 23 Dietsch.—
    B.
    In gen., looked up to, respected, esteemed, worthy, excellent:

    fecere tale ante alii spectati viri,

    Plaut. Merc. 2, 2, 47:

    in perfecto et spectato viro,

    Cic. Lael. 2, 9:

    homines,

    id. Div. in Caecil. 7, 24:

    castitas,

    Liv. 1, 57, 10.— Comp.:

    quo non spectatior alter,

    Sil. 1, 440.— Sup.:

    auctoritas clarissimi et spectatissimi viri atque in primis probati,

    Cic. Fam. 5, 12, 7:

    spectatissima femina,

    id. Rosc. Am. 50, 147.—Of things (Plinian):

    paeninsula spectatior (with flumen clarum),

    Plin. 4, 18, 32, § 107:

    spectatius artificium,

    id. 11, 1, 1, § 1:

    spectatissima laurus,

    id. 15, 30, 40, § 134.— Hence, adv.: spectātē, splendidly, excellently:

    spectatissime florere,

    Plin. 21, 1, 1, § 2:

    spectatissime ministrere,

    Amm. 28, 3, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > specto

  • 111 tristis

    tristis, e, adj. [etym. dub.; cf. Sanscr. trastas, frightened; and Lat. terreo], sad, sorrowful, mournful, dejected, melancholy, disconsolate, trist (syn.: maestus, severus, austerus, luctuosus).
    I.
    In gen.:

    maesti tristesque,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 18:

    cum maestus errares, quaerere ex te, quid tristis esses,

    Cic. Div. 1, 28, 59:

    tristis et conturbatus,

    id. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    tristis, demissus,

    id. Mur. 21, 45:

    sic tristes affatus amicos,

    Hor. C. 1, 7, 24:

    Sequanos tristes, capite demisso, terram intueri,

    Caes. B. G. 1, 32:

    numquam ego te tristiorem Vidi esse,

    Plaut. Cist. 1, 1, 55:

    oderunt hilarem tristes, tristemque jocosi,

    Hor. Ep. 1, 18, 89:

    (faciet) hominem ex tristi lepidum et lenem,

    Plaut. Cas. 2, 3, 7:

    quid tu tristis es?

    id. ib. 2, 2, 6; id. Men. 5, 2, 27; 5, 2, 59:

    quid es tam tristis?

    Ter. Hec. 3, 2, 20:

    malle se adulescentem tristem quam hilarem,

    Sen. Ep. 36, 3:

    tristis Erat et me maestum videbat,

    Curt. 6, 11, 27; Sen. Tranq. 15, 4.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of things associated with misfortune or suggestive of sadness, melancholy, saddening, unhappy:

    ut tuum laetissimum diem cum tristissimo meo conferam,

    Cic. Pis. 14, 33; cf.:

    vel defensus tristibus temporibus vel ornatus secundis,

    id. Fam. 15, 7:

    esse vultu tristi,

    Plaut. Most. 3, 2, 124:

    tristissima exta,

    Cic. Div. 2, 15, 36:

    tristissimi exsilii solatium,

    Liv. 5, 51, 1:

    tristissimam exegimus noctem,

    most miserable, Petr. 115:

    sors,

    unhappy, miserable, Cic. Mur. 20, 42:

    eventus,

    Liv. 8, 24, 18:

    Kalendae,

    sad, dismal, Hor. S. 1, 3, 87:

    Hyades,

    id. C. 1, 3, 14:

    Orion,

    id. Epod. 10, 10:

    bella,

    id. A. P. 73:

    clades,

    id. C. 3, 3, 62:

    morbus,

    Verg. G. 4, 252:

    fatum,

    Hor. S. 1, 9, 29:

    jus sepulcri,

    Ov. M. 13, 472:

    officium (exsequiarum),

    id. ib. 12, 4:

    funera,

    Verg. G. 4, 256; Hor. Ep. 2, 2, 74:

    pars subiere feretro, Triste ministerium,

    Verg. A. 6, 223:

    Tartara,

    id. ib. 4, 243:

    Acheron,

    Sil. 13, 571:

    tristique palus inamabilis undā,

    Verg. A. 6, 438; Hor. C. 2, 14, 8:

    arbores,

    gloomy, sombre, Plin. 16, 25, 40, § 95:

    adspectus (arboris),

    id. 13, 22, 40, § 120:

    tristes et squalidi trunci,

    Sen. Ep. 12, 1.—
    2.
    Of taste:

    quod triste et amarum est,

    harsh, disagreeable, bitter, Lucr. 4, 634:

    suci,

    Verg. G. 2, 126:

    lupinum,

    id. ib. 1, 75:

    absinthia,

    Ov. P. 3, 1, 23; 3, 8, 15:

    epulae,

    Sil. 3, 281: sapor. Ov. Tr. 4, 6, 12:

    pocula,

    Tib. 1, 5, 50.—
    3.
    Of smell, offensive, foul:

    anhelitus oris,

    Ov. A. A. 1, 521.—
    4.
    As subst.: triste, is, n., a sad thing, etc. ( poet.):

    triste lupus stabulis, maturis frugibus imbres, Arboribus venti,

    a sad thing, a pest, bane, Verg. E. 3, 80:

    interdum miscentur tristia laetis,

    Ov. F. 6, 463; cf.:

    nunc ego mitibus Mutare quaero tristia,

    Hor. C. 1, 16, 26. Thus Ovid called his elegies that were written in exile Tristia.—
    II.
    In partic.
    A.
    Of behavior, etc., towards others.
    1.
    Glum, gloomy, peevish, morose, ill-humored (syn.:

    tetricus, severus, austerus): stultitia est, ei te esse tristem,

    Plaut. Cas. 2, 4, 4: eia, mea Juno, non decet te esse tam [p. 1902] tristem tuo Jovi, id. ib. 2, 3, 14: mihi erit tristior, Afran. ap. Non. 410, 2:

    tristis amica ingrato viro,

    Prop. 1, 6, 10:

    puella,

    id. 1, 10, 21:

    navita tristis (Charon),

    gloomy, sullen, Verg. A. 6, 315; so,

    dii,

    Hor. S. 1, 5, 103:

    Erinys,

    Verg. A. 2, 337:

    sorores,

    i. e. the Fates, Tib. 3, 3, 35; Sen. Tranq. 7, 6:

    ursa,

    Stat. Achill. 2, 409.—
    2.
    Stern, harsh, severe:

    judex tristis et integer,

    Cic. Verr. 1, 10, 30; cf.:

    cum tristibus severe, cum remissis jucunde vivere,

    id. Cael. 6, 13.—
    B.
    Transf., of things, gloomy, sad, melancholy, stern, harsh, etc.:

    truculentis oculis, tristi fronte,

    Plaut. As. 2, 3, 21:

    voltus,

    id. Most. 3, 2, 124:

    fronte gravi et tristi supercilio,

    Plin. Pan. 41, 3: idem naturā tristiori paululo, Afran. ap. Non. 410, 2:

    vultus severior et tristior,

    Cic. de Or. 2, 71, 289; cf.:

    tristis severitas inest in vultu,

    Ter. And. 5, 2, 16:

    vita tristior,

    Cic. Off. 1, 30, 108:

    triste et severum genus dicendi,

    id. Brut. 30, 113; cf.:

    sermo tristis (opp. jocosus),

    Hor. S. 1, 10, 11: senectus, Verg. ap. Sen. Ep. 108, 29; cf.:

    tristis et plenus dignitatis sonus,

    Cic. Rep. 6, 2, 7:

    perfert in judiciis tristem et impexam antiquitatem,

    Tac. Or. 20.—Of languages, etc.:

    tua tristia dicta,

    Verg. A. 10, 612:

    sententia,

    Ov. M. 15, 43; Liv. 8, 21, 2:

    responsum,

    id. 9, 16, 3:

    senatūs consultum,

    id. 5, 6, 2.— Adv.: tristĕ, sadly, sorrowfully; harshly, severely:

    salutantes,

    Stat. Th. 4, 19:

    triste et acutum resonare,

    Hor. S. 1, 8, 41:

    rigens frons,

    Stat. S. 5, 1, 64.— Comp.:

    flere tristius,

    Prop. 2, 20 (3, 13), 2:

    adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur,

    with more difficulty, Cic. Sen. 19, 67:

    respondere tristius,

    more harshly, id. Fam. 4, 13, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > tristis

  • 112 veneo

    vēnĕo (also vaenĕo), īvi or ii, ītum, 4 (in the pass. form, venear, Plaut. Fragm. ap. Diom. p. 365:

    veneatur, Titian. ib.: vaeniri,

    Plaut. Pers. 4, 4, 28 Ritschl:

    VENIRI,

    Inscr. Orell. 4388; the i of the supine short, acc. to Prisc. p. 907 P.; scanned long by Sedul. Hymn. 1, 21; fut. VENIET, Inscr. Grut. 512, 14; imp. venibat, Cic. Verr. 2, 3, 47, § 113; perf. inf. venisse, Front. 4, 5, 20; Val. Max. 4, 4, 9), v. n. [venum-eo; v. 2. venus], to go to sale, i. e. to be sold (used as pass. of vendo;

    class.): oleam venire oportet... oleo venibit,

    Cato, R. R. 146: auctio fiet;

    venibunt servi, supellex, fundi, aedes, omnia Venibunt, quiqui licebunt... Venibit uxor quoque etiam, si quis emptor venerit,

    Plaut. Men. 5, 9, 96 sq.:

    venibis tu hodie virgo,

    id. Pers. 3, 1, 8:

    cogis eos plus lucri addere, quam quanti venierant, cum magno venissent,

    Cic. Verr. 2, 3, 39, § 89:

    ei mandasti, cui expediret illud venire quam plurimo,

    id. Fam. 7, 2, 1:

    mancipia venibant Saturnalibus tertiis,

    id. Att. 5, 20, 5:

    quia veneat auro Rara avis,

    Hor. S. 2, 2, 25:

    respondit, a cive se spoliari malle quam ab hoste venire,

    Quint. 12, 1, 43; 12, 7, 12:

    liber, quo questus est venire advocationes, venire etiam praevaricationes,

    Plin. Ep. 5, 13 (14), 6:

    adicis hos (agros) nongentis milibus posse venire,

    id. ib. 7, 11, 1:

    (mullum) missum sibi cum in macellum deferri et venire jussisset,

    Sen. Ep. 95, 42; Suet. Calig. 40; id. Ner. 16; Flor. 3, 21, 27; Curt. 9, 4, 5; 9, 8, 15; Sen. Const. 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > veneo

  • 113 malo

    , malui, -, malle
      больше хотеть, предпочитать

    Dictionary Latin-Russian new > malo

См. также в других словарях:

  • malle — malle …   Dictionnaire des rimes

  • malle — [ mal ] n. f. • XIIe; frq. °malha I ♦ 1 ♦ Coffre de grandes dimensions destiné à contenir les effets qu on emporte en voyage. ⇒ bagage, cantine, coffre, marmotte, valise. Malle d osier, de bois. « les quatre malles de ses voyages, quatre malles… …   Encyclopédie Universelle

  • Malle — ist der Name folgender Personen: Anna Malle (1967–2006), US amerikanische Pornodarstellerin Louis Malle (1932–1995), französischer Filmregisseur Malle Maltis (* 1977), estnische Komponistin Malle ist der Name folgender Orte: Malle (Belgien),… …   Deutsch Wikipedia

  • malle — MALLE. s. f. Sorte de coffre ordinairement rond par dessus & par les costez, & couvert de peau veluë qui est propre pour porter des hardes à la campagne. Grande, petite malle. on a foüillé dans sa malle. le Courrier qui porte la malle. On dit,… …   Dictionnaire de l'Académie française

  • MALLE (L.) — Louis MALLE 1932 1995 Louis Malle est né en 1932, dans une famille de la grande bourgeoisie du Nord. Sa mère est une Béghin, son père, ancien officier de marine, est directeur de l’usine de sucre de Thumeries. Ici, on est patriote par lucidité,… …   Encyclopédie Universelle

  • Malle — (fr., spr. Mall), 1) Reisekoffer, Felleisen; 2) (Mallepost), Briefpost …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Malle — (franz., spr. mall ), kleiner Reisekoffer, Felleisen; daher Mallepost (engl. Mail, s. d.), soviel wie Felleisen oder Briefpost …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Malle — (frz., spr. mall), kleiner Reisekoffer, Felleisen; daher Mallepost, Felleisenpost, Briefpost …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Malle — (frz. mall), Felleisen, Reisekoffer; M.post, Briefpost …   Herders Conversations-Lexikon

  • Malle — Malle, Louis …   Enciclopedia Universal

  • Malle — malle, mâle, marle nf marne Normandie …   Glossaire des noms topographiques en France

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»