Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

Со всех языков на:
Латинский
С латинского на:
Английский

made+clear

Толкование Перевод

1 ante

ante adv. and praep. [ANT-]. I. Adv., of space, before, in front, forwards: ante aut post pugnandi ordo, L.: positum ante pullum Sustulit, served, H.: non ante, sed retro.—Usu. of time, before, previously: nonne oportuit Praescisse me ante, T.: fructus ante actae vitae: ante feci mentionem: ut ante dixi: ut saepe ante fecerant: non filius ante pudicus, hitherto, Iu.: multis ante saeculis, many centuries earlier: paucis ante diebus: biennio ante: paulo ante, a little while ago: ante aliquanto: tanto ante praedixeras.—Followed by quam, sooner than, before: ante quam ad sententiam redeo, dicam, etc.: memini Catonem anno ante quam est mortuus disserere: ante quam veniat in Pontum, mittet, etc.: ante... Ararim Parthus bibet... Quam... labatur, etc., V.: qui (sol) ante quam se abderet, vidit, etc.: ante vero quam sit ea res adlata: nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt, L. — Rarely with a subst: neque ignari sumus ante malorum, earlier ills, V.: prodere patriam ante satellitibus, to those who had been, etc., L.— II. Praep. with acc, before. —In space: ante ostium: ante fores, H.: ante aras, V. — Of persons: causam ante eum dicere, plead before his bar: ante ipsum Serapim: ante ora patrum, V.: ante oculos vestros: togati ante pedes, as servants, Iu.: equitatum ante se mittit, Cs.: ante signa progressus, L.—Fig.: pone illum ante oculos viam, recall: omnia sunt posita ante oculos, made clear. — Of esteem or rank, before: facundiā Graecos ante Romanos fuisse, S.: me ante Alexandrum... esse, superior to, L.: Iulus Ante annos animum gerens, superior to, V.: ante alios gratus erat tibi, more than, O.: (virgo) longe ante alios insignis specie, L.: felix ante alias virgo, V.: ante omnīs furor est insignis equarum, V.: longe ante alios acceptissimus militum animis, L.: maestitia ante omnia insignis, above all things, L.: dulces ante omnia Musae, V. — In time, before: ante brumam, T.: ante lucem venire: ante noctem, H.: ante lucernas, Iu.: ante me sententias dicere, S.: tot annis ante civitatem datam: ante id tempus duces erant, until, N.: neque umquam ante hunc diem, never till now, T.: iam ante Socratem, before the time of: qui honos togato habitus ante me est nemini, before my time: Ante Iovem, V.: ante Helenam, H.: per hunc castissimum ante regiam iniuriam sanguinem iuro, L.: ante mare et terras, O.: ante cibum, H.: Hoc discunt omnes ante alpha et beta, before learning ABC, Iu.: ante istum praetorem, before his praetorship: ante hanc urbem conditam, before the founding of this city: ante Epaminondam natum, N.: ante te cognitum, S.: ante conditam condendamve urbem, i. e. built or planned, L.—Poet., with gerund: (equi) ante domandum, before they are broken, V. — Esp. in phrases: factus est (consul) bis, primum ante tempus, before the lawful age: Filius ante diem patrios inquirit in annos, before the destined time, O.: Sed misera ante diem, prematurely, V.: dies ante paucos, a few days sooner, L.: nobis ante quadrennium amissus est, four years ago, Ta.— Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number denotes the day of the month, reckoned inclusively, e. g., ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Aprilīs means, by our reckoning, the fourth day before the calends of April: ante diem XIII. Kalendas Ianuarias, the 20th of Dec.: ante diem quartum idūs Martias, the 3d day before the Ides of March, the 12th of March, L. — The entire phrase, as the name of the day, may be preceded by a praep: in ante diem quartum Kal. Dec. distulit: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28th of Oct.
* * *
I
ADV

before, previously, first, before this, earlier; in front/advance of; forwards
II
PREP ACC

in front/presence of, in view; before (space/time/degree); over against, facing

Latin-English dictionary > ante
2 argumentum

argūmentum, i, n. [arguo].
I.
A.. The means by which an assertion or assumption may be made clear, proved, an argument, evidence, proof (and in particular, that which rests upon facts, while ratio is that which depends upon reasoning):
argumentum est ratio, quae rei dubiae facit fidem,
Cic. Top. 2, 7: quid est argumentum? Probabile inventum ad faciendam fidem, id. Part. Or. 2:
argumentum est ratio probationem praestans, quā colligitur aliquid per aliud, et quae, quod est dubium, per id quod dubium non est, confirmat,
Quint. 5, 10, 11:
de eā re signa atque argumenta paucis verbis eloquar,
Plaut. Am. 5, 1, 35; 1, 1, 267; id. Rud. 4, 3, 84; id. Truc. 2, 6, 26 al.:
commemorando Argumenta fidem dictis conradere,
Lucr. 1, 401; so id. 1, 417:
argumenta multa et firma ad probandum,
Cic. Brut. 78, 272:
aliquid exemplis magis quam argumentis refellere,
id. de Or. 1, 19, 88:
argumento esse,
Liv. 5, 44; 39, 51:
litterae ad senatum missae argumentum fuere, etc.,
id. 8, 30:
In argumentum fidei retentum pallium ostendit marito,
Vulg. Gen. 39, 16; ib. Act. 1, 3:
inopia fecerat eam (rem parvam) argumentum ingens caritatis,
Liv. 5, 47:
libertatis argumentum,
Tac. G. 25:
Est fides argumentum non apparentium,
Vulg. Heb. 11, 22:
addit pro argumento,
Suet. Calig. 8:
velut argumentum rursus conditae urbis,
id. ib. 16:
levibus utrimque argumentis,
id. Galb. 7 et saep.—
B.
A sign by which any thing is known, a mark, token, evidence:
animi laeti Argumenta,
signs, indications, Ov. M. 4, 762:
voti potentis,
id. ib. 8, 745: unguentarii myrrham digerunt haud difficulter odoris atque pinguetudinis argumentis, according to the indications of smell, etc., Plin. 12, 15, 35, § 68:
caelum quidem haud dubie caelati argumenti dicimus,
id. 2, 4, 3, § 8:
amoris hoc est argumentum, non malignitatis,
Petr. 137, 8:
argumenta viri, i. e. indicia,
Juv. 9, 85 al. —
II.
The matter which lies at the basis of any written or artistic representation, contents, subject, theme, argument, hupothesis:
Argumentum plura significat. Nam et fabulae ad actum scaenicarum compositae argumenta dicuntur: et orationum Ciceronis velut thema ipse exponens Pedianus, argumentum, inquit, tale est: quo apparet omnem ad scribendum destinatam materiam ita appellari,
Quint. 5, 10, 9 and 10.
A.
Of every kind of representation in writing.
1.
Lit.:
argumentum est ficta res, quae tamen fieri potuit,
Cic. Inv. 1, 19; id. Att. 15, 4, 3:
tabulae novae, quid habent argumenti, nisi ut, etc.,
what is their drift? what do they mean? id. Off. 2, 23, 84:
epistulae,
id. Att. 10, 13; 9, 10; 1, 19.
a.
But esp. freq., the subject-matter of a poem or fictitious writing, the subject, contents:
post argumentum hujus eloquar tragoediae,
Plaut. Am. prol. 51; cf. id. ib. 96; so id. Trin. 3, 2, 81:
argumentum narrare,
Ter. And. prol. 6:
fabulae,
id. Ad. prol. 22:
Livius Andronicus ab saturis ausus est primus argumento fabulam serere,
i. e. a scenic representation of a subject in its connection, Liv. 7, 2:
spectaculum, quo argumenta inferorum explicarentur,
Suet. Calig. 57.—Hence,
b.
Meton. ( part for the whole), a poem in gen.:
explicare argumenti exitum,
Cic. N. D. 1, 20, 53:
hoc argumento se describi sentiat,
Phaedr. 4, 8; so id. 4, 16; 5, 3; cf. Enn. ap. Gell. 2, 29 fin.:
sumque argumenti conditor ipse mei,
I am myself the subject of my poem, Ov. Tr. 5, 1, 10.—
2.
Trop., intrinsic worth, reality, truth:
haec tota fabella... quam est sine argumento,
without value, reality, Cic. Cael. 27:
non sine argumento maledicere,
not without some reason, id. ib. 3 fin. —
B.
The subject of artistic representations ( sculpture, painting, embroidery. etc.):
ex ebore diligentissime perfecta argumenta erant in valvis,
Cic. Verr. 2, 4, 56:
(cratera) fabricaverat Alcon Hyleus, et longo caelaverat argumento,
Ov. M. 13, 684; cf. id. ib. 2, 5 sq.:
vetus in telā deducitur argumentum,
id. ib. 6, 69; Verg. A. 7, 791:
Parrhasii tabulae,
Suet. Tib. 44.— In philos. lang., a conclusion, a syllogism:
Nam concludi non potest nisi iis, quae ad concludendum sumpta erunt, ita probatis ut falsa ejusdem modi nulla possint esse,
Cic. Ac. 2, 14, 44 al.

Lewis & Short latin dictionary > argumentum
3 illucesco

illūcesco or illūcisco ( inl-), luxi, 3, v. inch. n. and a. [in-lucesco].
I.
Neutr., of the day or of the sun, to grow light, begin to shine, to break, dawn (most freq. in the tempp. perff.).
A.
Lit.
1.
Illucescet ille aliquando dies, cum tu, etc., Cic. Mil. 26, 69:
qui (dies) ut illuxit, mortui sunt reperti,
id. Tusc. 1, 47, 114:
ne hic tibi dies inluxit lucrificabilis,
Plaut. Pers. 4, 7, 2; cf.: pro di immortales, quis hic illuxit dies? Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76; Ov. M. 7, 431:
dies (alicui),
Cic. Pis. 15, 34; id. Phil. 1, 12, 30; id. Ac. 2, 22, 69; id. Div. 1, 24, 50: ea nocte, cui illuxit dies caedis, on which arose the day, etc., Suet. Caes. 81:
cum tertio die sol illuxisset,
Cic. N. D. 2, 38, 96:
cum illucescerent elementa mundi,
Ambros. in Luc. 5, 5.—
2.
Impers.: illuxit, it was light, day had dawned (very rare; not in Cic.; perh. not in Cæs.; for in B. C. 1, 23, 1, luxit is the better reading;
v. Oud. ad loc.): ubi illuxit,
Liv. 1, 28, 2; 2, 65, 1; 7, 14, 9.—
B.
Trop.:
cum populo Romano vox et auctoritas consulis repente in tantis tenebris illuxerit,
Cic. Agr. 1, 8, 24:
clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium,
Vell. 1, 5, 1. — Impers.:
apud quem si illuxerit, non universa pretia in patrimonium tuum processisse,
shall be made clear, apparent, Cod. Just. 5, 71, 10.—
II.
Act., to shine upon, give light to (Plautin.):
(nox) ut mortales illucescas luce clara et candida,
Plaut. Am. 1, 3, 49:
scelestiorem nullum alterum,
id. Bacch. 2, 3, 22.

Lewis & Short latin dictionary > illucesco
4 illucisco

illūcesco or illūcisco ( inl-), luxi, 3, v. inch. n. and a. [in-lucesco].
I.
Neutr., of the day or of the sun, to grow light, begin to shine, to break, dawn (most freq. in the tempp. perff.).
A.
Lit.
1.
Illucescet ille aliquando dies, cum tu, etc., Cic. Mil. 26, 69:
qui (dies) ut illuxit, mortui sunt reperti,
id. Tusc. 1, 47, 114:
ne hic tibi dies inluxit lucrificabilis,
Plaut. Pers. 4, 7, 2; cf.: pro di immortales, quis hic illuxit dies? Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76; Ov. M. 7, 431:
dies (alicui),
Cic. Pis. 15, 34; id. Phil. 1, 12, 30; id. Ac. 2, 22, 69; id. Div. 1, 24, 50: ea nocte, cui illuxit dies caedis, on which arose the day, etc., Suet. Caes. 81:
cum tertio die sol illuxisset,
Cic. N. D. 2, 38, 96:
cum illucescerent elementa mundi,
Ambros. in Luc. 5, 5.—
2.
Impers.: illuxit, it was light, day had dawned (very rare; not in Cic.; perh. not in Cæs.; for in B. C. 1, 23, 1, luxit is the better reading;
v. Oud. ad loc.): ubi illuxit,
Liv. 1, 28, 2; 2, 65, 1; 7, 14, 9.—
B.
Trop.:
cum populo Romano vox et auctoritas consulis repente in tantis tenebris illuxerit,
Cic. Agr. 1, 8, 24:
clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium,
Vell. 1, 5, 1. — Impers.:
apud quem si illuxerit, non universa pretia in patrimonium tuum processisse,
shall be made clear, apparent, Cod. Just. 5, 71, 10.—
II.
Act., to shine upon, give light to (Plautin.):
(nox) ut mortales illucescas luce clara et candida,
Plaut. Am. 1, 3, 49:
scelestiorem nullum alterum,
id. Bacch. 2, 3, 22.

Lewis & Short latin dictionary > illucisco
5 inlucesco

illūcesco or illūcisco ( inl-), luxi, 3, v. inch. n. and a. [in-lucesco].
I.
Neutr., of the day or of the sun, to grow light, begin to shine, to break, dawn (most freq. in the tempp. perff.).
A.
Lit.
1.
Illucescet ille aliquando dies, cum tu, etc., Cic. Mil. 26, 69:
qui (dies) ut illuxit, mortui sunt reperti,
id. Tusc. 1, 47, 114:
ne hic tibi dies inluxit lucrificabilis,
Plaut. Pers. 4, 7, 2; cf.: pro di immortales, quis hic illuxit dies? Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76; Ov. M. 7, 431:
dies (alicui),
Cic. Pis. 15, 34; id. Phil. 1, 12, 30; id. Ac. 2, 22, 69; id. Div. 1, 24, 50: ea nocte, cui illuxit dies caedis, on which arose the day, etc., Suet. Caes. 81:
cum tertio die sol illuxisset,
Cic. N. D. 2, 38, 96:
cum illucescerent elementa mundi,
Ambros. in Luc. 5, 5.—
2.
Impers.: illuxit, it was light, day had dawned (very rare; not in Cic.; perh. not in Cæs.; for in B. C. 1, 23, 1, luxit is the better reading;
v. Oud. ad loc.): ubi illuxit,
Liv. 1, 28, 2; 2, 65, 1; 7, 14, 9.—
B.
Trop.:
cum populo Romano vox et auctoritas consulis repente in tantis tenebris illuxerit,
Cic. Agr. 1, 8, 24:
clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium,
Vell. 1, 5, 1. — Impers.:
apud quem si illuxerit, non universa pretia in patrimonium tuum processisse,
shall be made clear, apparent, Cod. Just. 5, 71, 10.—
II.
Act., to shine upon, give light to (Plautin.):
(nox) ut mortales illucescas luce clara et candida,
Plaut. Am. 1, 3, 49:
scelestiorem nullum alterum,
id. Bacch. 2, 3, 22.

Lewis & Short latin dictionary > inlucesco
6 candida

candĭdus, a, um, adj. [candeo], of a shining, dazzling white, white, clear, bright (opp. niger, a glistening black; while albus is a lustreless white, opp. ater, a lustreless black; cf. Serv. ad Verg. G. 3, 82; lsid. Orig. 12, 1, 51; Doed. Syn. III. p. 193 sq.) (class., and in the poets very freq.; in Cic. rare).
I.
Lit.
A.
In gen.
1.
Of shining objects, bright:
stella splendens candida,
Plaut. Rud. prol. 3:
sidera,
Lucr. 5, 1209:
luna,
Verg. A. 7, 8:
lux clara et candida,
Plaut. Am. 1, 3, 49; so,
clarā loco luce,
Lucr. 5, 777:
stellae,
Hor. C. 3, 15, 6:
color candidus Saturni,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
flamma,
Val. Fl. 8, 247:
Taurus (the constellation),
Verg. G. 1, 217:
dies,
Ov. Tr. 2, 142: aqua, Mart, 6, 42, 19: lacte, Varr. ap. Non. p. 483, 6; cf. id. ib. p. 169, 14.—
2.
Hence, an epithet of the gods or persons transformed to gods:
Cupido,
radiant, Cat. 68, 134:
Liber,
Tib. 3, 6, 1:
Bassareus,
Hor. C. 1, 18, 11 (cf. id. ib. 1, 2, 31):
Daphnis,
Verg. E. 5, 56 Wagn.—
3.
Of birds, animals, etc., white:
anser,
Lucr. 4, 685:
avis,
i. e. the stork, Verg. G. 2, 320; cf. Ov. M. 6, 96:
ales, i. e. cygnus,
Auct. Aetn. 88:
candidior cygnis,
Verg. E. 7, 38:
aries,
id. G. 3, 387:
agnus,
Tib. 2, 5, 38:
equi,
Tac. G. 10.—
4.
Of the dazzling whiteness of snow:
altā nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1; 3, 25, 10; Ov. H. 16, 250; id. M. 8, 373.—
5.
Of resplendent beauty of person, splendid, fair, beautiful:
Dido,
Verg. A. 5, 571:
Maia,
id. ib. 8, 138 Serv.; cf. Serv. ad Verg. E. 5, 56:
candidus et pulcher puer,
Hor. Ep. 2, 2, 4:
puella,
Cat. 35, 8; Hor. Epod. 11, 27:
dux,
id. ib. 3, 9:
Lampetie,
Ov. M. 2, 349:
membra,
id. ib. 2, 607:
cutis,
Plin. 2, 78, 80, § 189:
pes,
Hor. C. 4, 1, 27:
umeri,
id. ib. 1, 13, 9:
bracchia,
Prop. 2 (3), 16, 24:
colla,
id. 3 (4), 17, 29:
cervix,
Hor. C. 3, 9, 2:
ora,
Ov. M. 2, 861:
sinus,
Tib. 1, 10, 68:
dentes,
Cat. 39, 1 (cf. candidulus) al.—
6.
Of the hair, hoary, white (more poet. than canus), Plaut. Most. 5, 2, 27:
candidior barba,
Verg. E. 1, 29:
crinis,
Val. Fl. 6, 60; cf.:
inducto candida barba gelu,
Ov. Tr. 3, 10, 22.—
7.
Of trees or plants: pōpulus, the white or silver poplar, Verg. E. 9, 41:
lilia,
id. ib. 6, 708; Prop. 1, 20, 38; Ov. M. 4, 355:
folium nivei ligustri,
id. ib. 13, 789:
piper,
Plin. 12, 7, 14, § 26. —
8.
Of textile fabrics, sails, dress, etc.:
vela,
Cat. 64, 235:
tentoria,
Ov. M. 8, 43:
vestis,
Liv. 9, 40, 9: toga, made brilliant by fulling (cf. Liv. 4, 25, 13;
v. candidatus),
Plin. 7, 34, 34, § 120; cf. Titinn. ap. Non. p. 536, 23.—So Cicero's oration: In Toga Candida, v. the fragments B. and K. vol. xi. p. 20-25; and the commentary of Asconius, Orell. vol. v. 2, p. 82 sq.— Sup.:
candidissimus color,
Vitr. 10, 7; cf. Varr. L. L. 8, § 17 Müll.—
B.
Opp. niger, Lucr. 2, 733; Verg. E. 2, 16; id. G. 3, 387; Plin. 12, 10, 42, § 92.—Prov.:
candida de nigris et de candentibus atra facere,
to make black white, Ov. M. 11, 315; so,
acc. to some: nigrum in candida vertere,
Juv. 3, 30.—
C.
In the neutr. absol.:
ut candido candidius non est adversum,
Quint. 2, 17, 35; and with a gen.:
candidum ovi,
the white of an egg, Plin. 29, 3, 11, § 40 (twice); cf.: album ovi, under album.—
* D.
Poet. and causative, of the winds, making clear, cloud-dis-pelling, purifying:
Favonii,
Hor. C. 3, 7, 1. —
E.
Also poet. for candidatus (= albatus), clothed in white:
turba,
Tib. 2, 1, 16:
pompa,
Ov. F. 2, 654; 4, 906:
Roma, i. e. Romani,
Mart. 8, 65, 6.—
F.
Candida sententia = candidi lapilli, Ov. M. 15, 47; v. the pass. in connection, and cf. albus, and calculus, II. D.—
G.
Candidus calculus, v. calculus, II. E.— Subst.: candĭda, ae, f., a game or play exhibited by a candidate for office (late Lat.):
edere candidam,
Ambros. Serm. 81.—
II.
Trop., pure, clear, serene, clean, spotless, etc.
A.
Of the voice, distinct, clear, pure, silver-toned (opp. fuscus), Quint. 11, 3, 15; Plin. 28, 6, 16, § 58; perh. also Cic. N. D. 2, 58, 146 (B. and K. with MSS. canorum; cf. Orell. N cr.).—
B.
Of discourse, clear, perspicuous, flowing, artless, unaffected:
elaborant alii in puro et quasi quodam candido genere dicendi,
Cic. Or. 16, 53. candidum et lene et speciosum dicendi genus, Quint. 10, 1, 121; Gell. 16, 19, 1.—And meton. of the orator himself:
Messala nitidus et candidus,
Quint. 10, 1, 113:
dulcis et candidus et fusus Herodotus,
id. 10, 1, 73:
candidissimum quemque et maxime expositum,
id. 2, 5, 19.—
C.
Of purity of mind, character ( poet. and in post-Aug. prose), unblemished, pure, guileless, honest, upright, sincere, fair, candid, frank, open:
judex,
Hor. Ep. 1, 4, 1 (integer, verax, purus, sine fuco, sine fallaciā, Schol. Crucq.):
Maecenas,
id. Epod. 14, 5:
Furnius,
id. S. 1, 10, 86:
animae,
id. ib. 1, 5, 41:
pectore candidus,
Ov. P. 4, 14, 43:
ingenium,
Hor. Epod. 11, 11:
habet avunculum quo nihil verius, nihil simplicius, nihil candidius novi,
Plin. Ep. 2, 9, 4; Vell. 2, 116, 5:
candidissimus omnium magnorum ingeniorum aestimator,
Sen. Suas. 6, 22:
humanitas,
Petr. 129, 11.—
D.
Of conditions of life, cheerful, joyous, happy, fortunate, prosperous, lucky:
convivia,
joyful, Prop. 4 (5), 6, 71:
nox,
id. 2 (3), 15, 1:
omina,
id. 4 (5), 1, 67:
fata,
Tib. 3, 6, 30, Ov. Tr. 3, 4, 34: dies. id. ib. 2, 142:
pax,
Tib. 1, 10, 45:
natalis,
id. 1, 7, 64; Ov. Tr. 5, 5, 14.—Hence, adv.: candĭdē.
1.
Acc. to I., in dazzling white' vestitus, Plaut. Cas. 4, 1, 10.—
2.
Acc. to II., clearly, candidly, sincerely: candide et simpliciter, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1; Quint. 12, 11, 8; Petr. 107, 13.—
III.
As adj. propr: Candidum Promontorium, in Zeugitana, now C. Bianco, Mel. 1, 7, 2; Plin. 5, 4, 3, § 23.

Lewis & Short latin dictionary > candida
7 candidus

candĭdus, a, um, adj. [candeo], of a shining, dazzling white, white, clear, bright (opp. niger, a glistening black; while albus is a lustreless white, opp. ater, a lustreless black; cf. Serv. ad Verg. G. 3, 82; lsid. Orig. 12, 1, 51; Doed. Syn. III. p. 193 sq.) (class., and in the poets very freq.; in Cic. rare).
I.
Lit.
A.
In gen.
1.
Of shining objects, bright:
stella splendens candida,
Plaut. Rud. prol. 3:
sidera,
Lucr. 5, 1209:
luna,
Verg. A. 7, 8:
lux clara et candida,
Plaut. Am. 1, 3, 49; so,
clarā loco luce,
Lucr. 5, 777:
stellae,
Hor. C. 3, 15, 6:
color candidus Saturni,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
flamma,
Val. Fl. 8, 247:
Taurus (the constellation),
Verg. G. 1, 217:
dies,
Ov. Tr. 2, 142: aqua, Mart, 6, 42, 19: lacte, Varr. ap. Non. p. 483, 6; cf. id. ib. p. 169, 14.—
2.
Hence, an epithet of the gods or persons transformed to gods:
Cupido,
radiant, Cat. 68, 134:
Liber,
Tib. 3, 6, 1:
Bassareus,
Hor. C. 1, 18, 11 (cf. id. ib. 1, 2, 31):
Daphnis,
Verg. E. 5, 56 Wagn.—
3.
Of birds, animals, etc., white:
anser,
Lucr. 4, 685:
avis,
i. e. the stork, Verg. G. 2, 320; cf. Ov. M. 6, 96:
ales, i. e. cygnus,
Auct. Aetn. 88:
candidior cygnis,
Verg. E. 7, 38:
aries,
id. G. 3, 387:
agnus,
Tib. 2, 5, 38:
equi,
Tac. G. 10.—
4.
Of the dazzling whiteness of snow:
altā nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1; 3, 25, 10; Ov. H. 16, 250; id. M. 8, 373.—
5.
Of resplendent beauty of person, splendid, fair, beautiful:
Dido,
Verg. A. 5, 571:
Maia,
id. ib. 8, 138 Serv.; cf. Serv. ad Verg. E. 5, 56:
candidus et pulcher puer,
Hor. Ep. 2, 2, 4:
puella,
Cat. 35, 8; Hor. Epod. 11, 27:
dux,
id. ib. 3, 9:
Lampetie,
Ov. M. 2, 349:
membra,
id. ib. 2, 607:
cutis,
Plin. 2, 78, 80, § 189:
pes,
Hor. C. 4, 1, 27:
umeri,
id. ib. 1, 13, 9:
bracchia,
Prop. 2 (3), 16, 24:
colla,
id. 3 (4), 17, 29:
cervix,
Hor. C. 3, 9, 2:
ora,
Ov. M. 2, 861:
sinus,
Tib. 1, 10, 68:
dentes,
Cat. 39, 1 (cf. candidulus) al.—
6.
Of the hair, hoary, white (more poet. than canus), Plaut. Most. 5, 2, 27:
candidior barba,
Verg. E. 1, 29:
crinis,
Val. Fl. 6, 60; cf.:
inducto candida barba gelu,
Ov. Tr. 3, 10, 22.—
7.
Of trees or plants: pōpulus, the white or silver poplar, Verg. E. 9, 41:
lilia,
id. ib. 6, 708; Prop. 1, 20, 38; Ov. M. 4, 355:
folium nivei ligustri,
id. ib. 13, 789:
piper,
Plin. 12, 7, 14, § 26. —
8.
Of textile fabrics, sails, dress, etc.:
vela,
Cat. 64, 235:
tentoria,
Ov. M. 8, 43:
vestis,
Liv. 9, 40, 9: toga, made brilliant by fulling (cf. Liv. 4, 25, 13;
v. candidatus),
Plin. 7, 34, 34, § 120; cf. Titinn. ap. Non. p. 536, 23.—So Cicero's oration: In Toga Candida, v. the fragments B. and K. vol. xi. p. 20-25; and the commentary of Asconius, Orell. vol. v. 2, p. 82 sq.— Sup.:
candidissimus color,
Vitr. 10, 7; cf. Varr. L. L. 8, § 17 Müll.—
B.
Opp. niger, Lucr. 2, 733; Verg. E. 2, 16; id. G. 3, 387; Plin. 12, 10, 42, § 92.—Prov.:
candida de nigris et de candentibus atra facere,
to make black white, Ov. M. 11, 315; so,
acc. to some: nigrum in candida vertere,
Juv. 3, 30.—
C.
In the neutr. absol.:
ut candido candidius non est adversum,
Quint. 2, 17, 35; and with a gen.:
candidum ovi,
the white of an egg, Plin. 29, 3, 11, § 40 (twice); cf.: album ovi, under album.—
* D.
Poet. and causative, of the winds, making clear, cloud-dis-pelling, purifying:
Favonii,
Hor. C. 3, 7, 1. —
E.
Also poet. for candidatus (= albatus), clothed in white:
turba,
Tib. 2, 1, 16:
pompa,
Ov. F. 2, 654; 4, 906:
Roma, i. e. Romani,
Mart. 8, 65, 6.—
F.
Candida sententia = candidi lapilli, Ov. M. 15, 47; v. the pass. in connection, and cf. albus, and calculus, II. D.—
G.
Candidus calculus, v. calculus, II. E.— Subst.: candĭda, ae, f., a game or play exhibited by a candidate for office (late Lat.):
edere candidam,
Ambros. Serm. 81.—
II.
Trop., pure, clear, serene, clean, spotless, etc.
A.
Of the voice, distinct, clear, pure, silver-toned (opp. fuscus), Quint. 11, 3, 15; Plin. 28, 6, 16, § 58; perh. also Cic. N. D. 2, 58, 146 (B. and K. with MSS. canorum; cf. Orell. N cr.).—
B.
Of discourse, clear, perspicuous, flowing, artless, unaffected:
elaborant alii in puro et quasi quodam candido genere dicendi,
Cic. Or. 16, 53. candidum et lene et speciosum dicendi genus, Quint. 10, 1, 121; Gell. 16, 19, 1.—And meton. of the orator himself:
Messala nitidus et candidus,
Quint. 10, 1, 113:
dulcis et candidus et fusus Herodotus,
id. 10, 1, 73:
candidissimum quemque et maxime expositum,
id. 2, 5, 19.—
C.
Of purity of mind, character ( poet. and in post-Aug. prose), unblemished, pure, guileless, honest, upright, sincere, fair, candid, frank, open:
judex,
Hor. Ep. 1, 4, 1 (integer, verax, purus, sine fuco, sine fallaciā, Schol. Crucq.):
Maecenas,
id. Epod. 14, 5:
Furnius,
id. S. 1, 10, 86:
animae,
id. ib. 1, 5, 41:
pectore candidus,
Ov. P. 4, 14, 43:
ingenium,
Hor. Epod. 11, 11:
habet avunculum quo nihil verius, nihil simplicius, nihil candidius novi,
Plin. Ep. 2, 9, 4; Vell. 2, 116, 5:
candidissimus omnium magnorum ingeniorum aestimator,
Sen. Suas. 6, 22:
humanitas,
Petr. 129, 11.—
D.
Of conditions of life, cheerful, joyous, happy, fortunate, prosperous, lucky:
convivia,
joyful, Prop. 4 (5), 6, 71:
nox,
id. 2 (3), 15, 1:
omina,
id. 4 (5), 1, 67:
fata,
Tib. 3, 6, 30, Ov. Tr. 3, 4, 34: dies. id. ib. 2, 142:
pax,
Tib. 1, 10, 45:
natalis,
id. 1, 7, 64; Ov. Tr. 5, 5, 14.—Hence, adv.: candĭdē.
1.
Acc. to I., in dazzling white' vestitus, Plaut. Cas. 4, 1, 10.—
2.
Acc. to II., clearly, candidly, sincerely: candide et simpliciter, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1; Quint. 12, 11, 8; Petr. 107, 13.—
III.
As adj. propr: Candidum Promontorium, in Zeugitana, now C. Bianco, Mel. 1, 7, 2; Plin. 5, 4, 3, § 23.

Lewis & Short latin dictionary > candidus
8 submoveo

sum-mŏvĕo ( subm-), mōvi, mōtum, 2 (sync. form of the pluperf. subj. summosses, Hor. S. 1, 9, 48), v. a., to send or drive off or away, to remove (freq. and class.; cf.: repello, amolior).
I.
Lit.
A.
In gen.:
hostes a portā,
Caes. B. G. 7, 50:
hostes ex muro ac turribus,
id. B. C. 2, 11:
hostes ex agro Romano trans Anienem,
Liv. 4, 17, 11:
hostium lembos statione,
id. 45, 10, 2:
recusantes advocatos,
Cic. Quint. 8, 31:
quam (Academiam) summovere non audeo,
id. Leg. 1, 13, 39:
summotā contione,
id. Fl. 7, 15; cf.:
summoto populo,
Liv. 26, 38, 8:
submotis velut in aliam insulam hostibus,
Tac. Agr. 23: maris litora, to remove, extend (by moles), Hor. C. 2, 18, 21:
informes hiemes,
id. ib. 2, 10, 17:
regnum ipsum,
Plin. Pan. 55, 7:
piratas mari,
Flor. 4, 6:
ut legati juberentur, summoto eo (Caesare) milites alloqui,
Vell. 2, 62, 5. — Poet.:
hic spelunca fuit vasto submota reccssu (sc. ex oculis),
Verg. A. 8, 193.—Of things:
ubi Alpes Germaniam ab Italiā summovent,
separate, Plin. 3, 19, 23, § 132:
silva Phoebeos summovet ictus,
wards off, Ov. M. 5, 389.—
B.
In partic.
1.
Of a lictor, to clear away, remove people standing in the way, to make room:
i, lictor, summove turbam,
Liv. 3, 48, 3; 2, 56, 10; 4, 50, 5; 25, 3, 16;
45, 7, 4: nemo submovebatur,
Plin. Pan. 76, 8.— Impers. pass.:
cui summovetur,
Sen. Ep. 94, 60:
sederunt in tribunali, lictor apparuit, summoto incesserunt,
after room had been made, Liv. 28, 27, 15:
incedit (bos) submoto,
Plin. 8, 46, 71, § 185:
summoto aditus,
access after the lictors had made room, id. 45, 29, 2 Weissenb. ad loc.; 45, 7, 4; Inscr. Fratr. Arv. ap. Marin. 25; 32; 35.—
b.
Transf., to remove, dispel, etc.:
non gazae neque consularis Summovet lictor miseros tumultus Mentis et curas,
Hor. C. 2, 16, 10; cf.:
submove vitia,
Sen. Ep. 94, 60.—
2.
In econom. lang., to clear off, sell off stock:
oves,
Col. 7, 3, 14:
agnos,
id. 7, 4, 3.—
II.
Trop., to put or keep away, to withdraw, withhold, remove (syn. sepono): aliquem a re publicā, from civil affairs, Cic. Fragm. ap. Quint. 11, 1, 85:
aliquem administratione reipublicae,
Suet. Caes. 16; cf. id. ib. 28:
reges a bello,
Liv. 45, 23:
sermonem a prooemio,
Quint. 4, 1, 63:
magnitudine poenae maleficio summoveri,
Cic. Rosc. Am. 25, 70:
summotus pudor,
Hor. Epod. 11, 18:
scrupulum,
Col. 4, 29, 3:
summovendum est utrumque ambitionis genus,
Quint. 12, 7, 6:
hiemem tecto,
Luc. 2, 385.—
B.
Esp., to banish:
ad Histrum,
Ov. P. 3, 4, 91:
patriā,
id. ib. 4, 16, 47:
aliquem urbe et Italiā,
Suet. Aug. 45 fin.:
summotum defendis amicum,
Ov. Tr. 3, 4, 41.

Lewis & Short latin dictionary > submoveo
9 summoveo

sum-mŏvĕo ( subm-), mōvi, mōtum, 2 (sync. form of the pluperf. subj. summosses, Hor. S. 1, 9, 48), v. a., to send or drive off or away, to remove (freq. and class.; cf.: repello, amolior).
I.
Lit.
A.
In gen.:
hostes a portā,
Caes. B. G. 7, 50:
hostes ex muro ac turribus,
id. B. C. 2, 11:
hostes ex agro Romano trans Anienem,
Liv. 4, 17, 11:
hostium lembos statione,
id. 45, 10, 2:
recusantes advocatos,
Cic. Quint. 8, 31:
quam (Academiam) summovere non audeo,
id. Leg. 1, 13, 39:
summotā contione,
id. Fl. 7, 15; cf.:
summoto populo,
Liv. 26, 38, 8:
submotis velut in aliam insulam hostibus,
Tac. Agr. 23: maris litora, to remove, extend (by moles), Hor. C. 2, 18, 21:
informes hiemes,
id. ib. 2, 10, 17:
regnum ipsum,
Plin. Pan. 55, 7:
piratas mari,
Flor. 4, 6:
ut legati juberentur, summoto eo (Caesare) milites alloqui,
Vell. 2, 62, 5. — Poet.:
hic spelunca fuit vasto submota reccssu (sc. ex oculis),
Verg. A. 8, 193.—Of things:
ubi Alpes Germaniam ab Italiā summovent,
separate, Plin. 3, 19, 23, § 132:
silva Phoebeos summovet ictus,
wards off, Ov. M. 5, 389.—
B.
In partic.
1.
Of a lictor, to clear away, remove people standing in the way, to make room:
i, lictor, summove turbam,
Liv. 3, 48, 3; 2, 56, 10; 4, 50, 5; 25, 3, 16;
45, 7, 4: nemo submovebatur,
Plin. Pan. 76, 8.— Impers. pass.:
cui summovetur,
Sen. Ep. 94, 60:
sederunt in tribunali, lictor apparuit, summoto incesserunt,
after room had been made, Liv. 28, 27, 15:
incedit (bos) submoto,
Plin. 8, 46, 71, § 185:
summoto aditus,
access after the lictors had made room, id. 45, 29, 2 Weissenb. ad loc.; 45, 7, 4; Inscr. Fratr. Arv. ap. Marin. 25; 32; 35.—
b.
Transf., to remove, dispel, etc.:
non gazae neque consularis Summovet lictor miseros tumultus Mentis et curas,
Hor. C. 2, 16, 10; cf.:
submove vitia,
Sen. Ep. 94, 60.—
2.
In econom. lang., to clear off, sell off stock:
oves,
Col. 7, 3, 14:
agnos,
id. 7, 4, 3.—
II.
Trop., to put or keep away, to withdraw, withhold, remove (syn. sepono): aliquem a re publicā, from civil affairs, Cic. Fragm. ap. Quint. 11, 1, 85:
aliquem administratione reipublicae,
Suet. Caes. 16; cf. id. ib. 28:
reges a bello,
Liv. 45, 23:
sermonem a prooemio,
Quint. 4, 1, 63:
magnitudine poenae maleficio summoveri,
Cic. Rosc. Am. 25, 70:
summotus pudor,
Hor. Epod. 11, 18:
scrupulum,
Col. 4, 29, 3:
summovendum est utrumque ambitionis genus,
Quint. 12, 7, 6:
hiemem tecto,
Luc. 2, 385.—
B.
Esp., to banish:
ad Histrum,
Ov. P. 3, 4, 91:
patriā,
id. ib. 4, 16, 47:
aliquem urbe et Italiā,
Suet. Aug. 45 fin.:
summotum defendis amicum,
Ov. Tr. 3, 4, 41.

Lewis & Short latin dictionary > summoveo
10 vacuum

văcŭus, a, um, adj. [vaco], empty, void, free, clear, devoid of, without something (freq. and class.; cf. inanis.)
I.
In gen.
A.
Lit., in material sense.
(α).
Absol.:
spatium vacuum,
Lucr. 1, 523; cf. id. 1, 394; 1, 509:
vacua castra,
Caes. B. G. 7, 45:
perque domos Ditis vacuas et inania regna,
Verg. A. 6, 269:
atria,
id. ib. 7, 379;
2, 528: porticus,
id. ib. 2, 761:
videntur Aëra per vacuum ferri,
id. G. 3, 109:
Acerrae,
unpeopled, id. ib. 2, 225:
Cumae,
Juv. 3, 2:
Ulubrae,
id. 10, 102:
agri,
Verg. G. 2, 54:
aurae,
id. A. 12, 592:
caelum,
id. ib. 5, 515:
oppida, Auct. B. Afr. 9: aliquam partem aedium vacuam facere,
Liv. 39, 14, 2:
aër,
Hor. C. 1, 3, 34:
theatrum,
id. Ep. 2, 2, 130:
aula,
id. C. 4, 14, 36:
tabellae,
Quint. 10, 3, 32:
numerus peditum in vicem prolapsorum equitum vacuos capientium ad pugnam equos,
Liv. 44, 26, 3:
lectus,
Prop. 2, 2, 1: Ov. M. 11, 471:
per vacuum locum inruperunt,
Liv. 25, 3, 18:
manus,
Quint. 11, 2, 42:
ossa vacuis exsucta medullis,
Juv. 8, 90: si vacuo ventre mulier fuit, not pregnant (opp. plenus), Dig. 29, 2, 84:
vultus,
without eyes, Sen. Oedip. 1012.—
(β).
With abl.:
nihil igni vacuum videri potest,
Cic. Univ. 4:
gladium vaginā vacuum in urbe non vidimus,
id. Marcell. 6, 17:
moenia defensoribus,
Liv. 42, 63, 6:
viae occursu hominum,
id. 5, 41, 5:
cultoribus agri,
Ov. M. 7, 653:
ense ebur,
id. ib. 4, 148:
arvum arboribus,
Col. 3, 11, 3:
loca fetu in vite,
id. 3, 10, 5:
pectus velamine,
Stat. Th. 1, 593.—
(γ).
With ab and abl.:
Messana ab his rebus...vacua ac nuda est,
Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3:
oppidum vacuum ab defensoribus,
without, Caes. B. G. 2, 12:
pars Galliae ab exercitu,
Hirt. B. G. 8, 46:
vacuum ab hostibus mare,
Liv. 37, 13, 6.—
(δ).
With gen. (rare; mostly poet.):
ager aridus et frugum vacuus,
Sall. J. 90, 1:
Romana urbs annonae,
Mamert. Grat. Act. ad Julian. 14.—
b.
Subst.: vă-cŭum, i, n., an empty space, an open or vacant place, a void, vacuity:
vacuum minus intus habere,
Lucr. 1, 367:
in vacuum poterunt se extendere rami,
Verg. G. 2, 287:
ne per vacuum incurreret hostis,
Hor. S. 2, 1, 37:
libera per vacuum posui vestigia princeps,
Hor. Ep. 1, 19, 21.—
B.
Transf., free from, clear, devoid of, without.
(α).
With abl.:
animus per somnum sensibus et curis vacuus,
Cic. Div. 2, 11, 27:
molestiis,
id. Fam. 4, 4, 2:
cupiditate et timore,
id. Fin. 2, 10, 30:
consilium periculo,
id. Att. 10, 16, 2:
cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire avemus,
id. Fin. 2, 14, 46:
vacui negotiis vivere possimus,
id. ib. 4, 5, 12:
his rebus mens vacua,
id. Tusc. 3, 4, 9:
vacuus duellis Janus,
Hor. C. 4, 15, 8:
crimine nox vacua est,
Ov. F. 4, 581:
ille metu vacuus,
id. M. 3, 582:
nullum tempus sterile et vacuum beneficio,
Plin. Pan. 56, 2:
aemulatione,
Tac. A. 12, 2:
curā domesticā vacuus,
id. H. 1, 88:
tali culpā,
id. A. 6, 16:
tributo,
id. ib. 12, 61:
vacuam laboribus egi vitam,
Ov. Tr. 5, 3, 9.—
(β).
With ab and abl.:
Mamertini soli vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestiā, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23:
a securibus et tributis,
Tac. A. 12, 34; 12, 61:
hora nulla vacua a furto, a scelere, crudelitate, flagitio reperietur,
Cic. Verr. 2, 1, 12, § 34:
nullus dies ab exercitationibus oratoriis,
id. Brut. 90, 309:
animus a talibus factis vacuus et integer,
id. Inv. 2, 7, 24:
cum ab omni molestiā vacuus esses,
id. Fam. 11, 16, 1:
domus a suspitione religionis vacua atque pura,
id. Har. Resp. 6, 11:
ab odio, amicitiā, irā atque misericordiā,
Sall. C. 51, 1:
a culpa,
id. ib. 14, 4: censores vacui ab operum locandorun;
curā,
Liv. 24, 18, 1.—
(γ).
With gen.:
vacuas caedis habete manus,
Ov. A. A. 1, 642:
operum vacuus,
Hor. S. 2, 2, 119:
vacuas habuissem criminis umbras,
Ov. M. 6, 541:
composuit ad Caesarem litteras, quasi confecto bello verbis magnificas, rerum vacuas,
Tac. A. 15, 8.—
(δ).
With dat. of that for which room or a vacancy exists or is made:
Aruns Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur,
Liv. 1, 46, 9:
necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisse,
Sall. C. 15, 2:
quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem (Apollinis),
Hor. Ep. 2, 2, 94.— Subst.: văcŭum, i, n., leisure:
aliquid invenire vacui,
Quint. 10, 6, 1.—
II.
In partic. (cf. vaco, II.).
A.
Free from labor or occupation, without business, at leisure, clear, disengaged, unoccupied, idle:
quoniam vacui sumus, dicam,
Cic. Leg. 1, 4, 13:
si es animo vacuo, expone nobis quod quaerimus... hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum,
id. Brut. 5, 20:
animus vacuus ac solutus,
id. Verr. 1, 9, 26:
aures vacuae atque eruditae,
Quint. 10, 1, 32:
aures,
Hor. Ep. 1, 16, 26; Ov. M. 4, 41; 12, 56:
pedibus vacuis terere Porticum,
id. A. A. 1, 491:
si quid vacui sub umbrā Lusimus,
Hor. C. 1, 32, 1:
cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes,
Verg. G. 3, 3:
ne vacuum esse me nunc ad narrandum credas,
Ter. And. 4, 2, 23:
ut animum vacuum ad res difficiles scribendas afferam,
Cic. Att. 12, 38, 3:
cum per tot menses vacuā civitate nemo controversiam fecerit,
Liv. 3, 40, 10.— Sup.:
nec rursus jubeo, dum sit vacuissima quaeras,
Ov. P. 3, 1, 141.— Poet., transf., of places in which to lounge or enjoy leisure, quiet, peaceful, undisturbed, etc.:
Tibur,
Hor. Ep. 1, 7, 45:
Athenae,
id. ib. 2, 2, 81:
tonsoris in umbrā,
id. ib. 1, 7, 50 (cf.:
otiosa Neapolis,
id. Epod. 5, 43).—Rarely of persons, free from care, calm, composed:
Rutilius animo vacuus,
i. e. careless, without apprehension, Sall. J. 52, 6:
haud animi vacuus,
quiet, Stat. Th. 5, 644:
cantamus vacui, sive quid urimur,
Hor. C. 1, 6, 19; so of one free from love, id. ib. 1, 5, 10.—Of female animals, not bearing young:
equa,
Col. 6, 37, 10.— Impers.: vacuum est, with inf., there is leisure, time, Sall. H. 1, 10; Tac. H. 2, 28.—
B.
Of time, free, vacant, disengaged, leisure:
etiam si spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,
Cic. Verr. 1, 17, 56:
cum vacui temporis nihil haberem,
id. Att. 2, 23, 1:
vacuam noctem operi dedere,
Liv. 3, 28, 7:
tempora,
Col. 12, 4, 1; cf. Luc. 3, 26.—
C.
Of women, free, unmarried, single:
ubi mulier vacua fuit,
Tac. A. 13, 44: vacuis indicere nuptias, Pseudo - Quint. Decl. 376:
Hersilia,
i. e. widowed, Ov. M. 14, 831.—
D.
Of possessions, free, vacant, without an occupant or master:
vacuam possessionem regni sperans,
Caes. B. C. 3, 112:
prudentiae doctrinaeque possessio... quasi caduca atque vacua,
Cic. de Or. 3, 31, 122:
centuria, id. Tull. § 17: sese praedia vacua filio traditurum,
id. Rosc. Am. 9, 26:
vacuam rempublicam tradere Hannibali,
Liv. 23, 2, 7:
ut impetus fiat in vacuam rempublicam,
Sall. C. 52, 23:
sacerdotia ut vacua contulit in alios,
Tac. A. 6, 40; cf.:
Syriam provinciam vacuam tum morte Atilii Rufi,
id. Agr. 40:
vacua Armenia,
without a ruler, id. A. 12, 50:
bona,
Dig. 38, 9, 1, § 12:
possessio,
ib. 41, 3, 4, § 22; Gai Inst. 4, 131.— Subst.: văcŭum, i, n.:
si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum venias,
into the vacant property, Hor. S. 2, 5, 50:
ut in vacuum lege praeditoriā venalis pependerit,
Suet. Claud. 9; cf. Quint. 12, 9, 8.—
E.
Without value, worthless, useless, empty, vain, unprofitable, = vanus (rare;
not anteAug.): si respublica et senatus et populus vacua nomina sunt,
Tac. H. 1, 30:
rem,
Petr. 102:
vacua et inanis productio verbi,
Gell. 11, 15, 6:
tollens vacuum plus nimio Gloria verticem,
her empty head, Hor. C. 1, 18, 15:
pecunia,
unused, unproductive, Dig. 19, 5, 24; cf. ib. 16, 3, 28.

Lewis & Short latin dictionary > vacuum
11 vacuus

văcŭus, a, um, adj. [vaco], empty, void, free, clear, devoid of, without something (freq. and class.; cf. inanis.)
I.
In gen.
A.
Lit., in material sense.
(α).
Absol.:
spatium vacuum,
Lucr. 1, 523; cf. id. 1, 394; 1, 509:
vacua castra,
Caes. B. G. 7, 45:
perque domos Ditis vacuas et inania regna,
Verg. A. 6, 269:
atria,
id. ib. 7, 379;
2, 528: porticus,
id. ib. 2, 761:
videntur Aëra per vacuum ferri,
id. G. 3, 109:
Acerrae,
unpeopled, id. ib. 2, 225:
Cumae,
Juv. 3, 2:
Ulubrae,
id. 10, 102:
agri,
Verg. G. 2, 54:
aurae,
id. A. 12, 592:
caelum,
id. ib. 5, 515:
oppida, Auct. B. Afr. 9: aliquam partem aedium vacuam facere,
Liv. 39, 14, 2:
aër,
Hor. C. 1, 3, 34:
theatrum,
id. Ep. 2, 2, 130:
aula,
id. C. 4, 14, 36:
tabellae,
Quint. 10, 3, 32:
numerus peditum in vicem prolapsorum equitum vacuos capientium ad pugnam equos,
Liv. 44, 26, 3:
lectus,
Prop. 2, 2, 1: Ov. M. 11, 471:
per vacuum locum inruperunt,
Liv. 25, 3, 18:
manus,
Quint. 11, 2, 42:
ossa vacuis exsucta medullis,
Juv. 8, 90: si vacuo ventre mulier fuit, not pregnant (opp. plenus), Dig. 29, 2, 84:
vultus,
without eyes, Sen. Oedip. 1012.—
(β).
With abl.:
nihil igni vacuum videri potest,
Cic. Univ. 4:
gladium vaginā vacuum in urbe non vidimus,
id. Marcell. 6, 17:
moenia defensoribus,
Liv. 42, 63, 6:
viae occursu hominum,
id. 5, 41, 5:
cultoribus agri,
Ov. M. 7, 653:
ense ebur,
id. ib. 4, 148:
arvum arboribus,
Col. 3, 11, 3:
loca fetu in vite,
id. 3, 10, 5:
pectus velamine,
Stat. Th. 1, 593.—
(γ).
With ab and abl.:
Messana ab his rebus...vacua ac nuda est,
Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3:
oppidum vacuum ab defensoribus,
without, Caes. B. G. 2, 12:
pars Galliae ab exercitu,
Hirt. B. G. 8, 46:
vacuum ab hostibus mare,
Liv. 37, 13, 6.—
(δ).
With gen. (rare; mostly poet.):
ager aridus et frugum vacuus,
Sall. J. 90, 1:
Romana urbs annonae,
Mamert. Grat. Act. ad Julian. 14.—
b.
Subst.: vă-cŭum, i, n., an empty space, an open or vacant place, a void, vacuity:
vacuum minus intus habere,
Lucr. 1, 367:
in vacuum poterunt se extendere rami,
Verg. G. 2, 287:
ne per vacuum incurreret hostis,
Hor. S. 2, 1, 37:
libera per vacuum posui vestigia princeps,
Hor. Ep. 1, 19, 21.—
B.
Transf., free from, clear, devoid of, without.
(α).
With abl.:
animus per somnum sensibus et curis vacuus,
Cic. Div. 2, 11, 27:
molestiis,
id. Fam. 4, 4, 2:
cupiditate et timore,
id. Fin. 2, 10, 30:
consilium periculo,
id. Att. 10, 16, 2:
cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire avemus,
id. Fin. 2, 14, 46:
vacui negotiis vivere possimus,
id. ib. 4, 5, 12:
his rebus mens vacua,
id. Tusc. 3, 4, 9:
vacuus duellis Janus,
Hor. C. 4, 15, 8:
crimine nox vacua est,
Ov. F. 4, 581:
ille metu vacuus,
id. M. 3, 582:
nullum tempus sterile et vacuum beneficio,
Plin. Pan. 56, 2:
aemulatione,
Tac. A. 12, 2:
curā domesticā vacuus,
id. H. 1, 88:
tali culpā,
id. A. 6, 16:
tributo,
id. ib. 12, 61:
vacuam laboribus egi vitam,
Ov. Tr. 5, 3, 9.—
(β).
With ab and abl.:
Mamertini soli vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestiā, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23:
a securibus et tributis,
Tac. A. 12, 34; 12, 61:
hora nulla vacua a furto, a scelere, crudelitate, flagitio reperietur,
Cic. Verr. 2, 1, 12, § 34:
nullus dies ab exercitationibus oratoriis,
id. Brut. 90, 309:
animus a talibus factis vacuus et integer,
id. Inv. 2, 7, 24:
cum ab omni molestiā vacuus esses,
id. Fam. 11, 16, 1:
domus a suspitione religionis vacua atque pura,
id. Har. Resp. 6, 11:
ab odio, amicitiā, irā atque misericordiā,
Sall. C. 51, 1:
a culpa,
id. ib. 14, 4: censores vacui ab operum locandorun;
curā,
Liv. 24, 18, 1.—
(γ).
With gen.:
vacuas caedis habete manus,
Ov. A. A. 1, 642:
operum vacuus,
Hor. S. 2, 2, 119:
vacuas habuissem criminis umbras,
Ov. M. 6, 541:
composuit ad Caesarem litteras, quasi confecto bello verbis magnificas, rerum vacuas,
Tac. A. 15, 8.—
(δ).
With dat. of that for which room or a vacancy exists or is made:
Aruns Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur,
Liv. 1, 46, 9:
necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisse,
Sall. C. 15, 2:
quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem (Apollinis),
Hor. Ep. 2, 2, 94.— Subst.: văcŭum, i, n., leisure:
aliquid invenire vacui,
Quint. 10, 6, 1.—
II.
In partic. (cf. vaco, II.).
A.
Free from labor or occupation, without business, at leisure, clear, disengaged, unoccupied, idle:
quoniam vacui sumus, dicam,
Cic. Leg. 1, 4, 13:
si es animo vacuo, expone nobis quod quaerimus... hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum,
id. Brut. 5, 20:
animus vacuus ac solutus,
id. Verr. 1, 9, 26:
aures vacuae atque eruditae,
Quint. 10, 1, 32:
aures,
Hor. Ep. 1, 16, 26; Ov. M. 4, 41; 12, 56:
pedibus vacuis terere Porticum,
id. A. A. 1, 491:
si quid vacui sub umbrā Lusimus,
Hor. C. 1, 32, 1:
cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes,
Verg. G. 3, 3:
ne vacuum esse me nunc ad narrandum credas,
Ter. And. 4, 2, 23:
ut animum vacuum ad res difficiles scribendas afferam,
Cic. Att. 12, 38, 3:
cum per tot menses vacuā civitate nemo controversiam fecerit,
Liv. 3, 40, 10.— Sup.:
nec rursus jubeo, dum sit vacuissima quaeras,
Ov. P. 3, 1, 141.— Poet., transf., of places in which to lounge or enjoy leisure, quiet, peaceful, undisturbed, etc.:
Tibur,
Hor. Ep. 1, 7, 45:
Athenae,
id. ib. 2, 2, 81:
tonsoris in umbrā,
id. ib. 1, 7, 50 (cf.:
otiosa Neapolis,
id. Epod. 5, 43).—Rarely of persons, free from care, calm, composed:
Rutilius animo vacuus,
i. e. careless, without apprehension, Sall. J. 52, 6:
haud animi vacuus,
quiet, Stat. Th. 5, 644:
cantamus vacui, sive quid urimur,
Hor. C. 1, 6, 19; so of one free from love, id. ib. 1, 5, 10.—Of female animals, not bearing young:
equa,
Col. 6, 37, 10.— Impers.: vacuum est, with inf., there is leisure, time, Sall. H. 1, 10; Tac. H. 2, 28.—
B.
Of time, free, vacant, disengaged, leisure:
etiam si spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,
Cic. Verr. 1, 17, 56:
cum vacui temporis nihil haberem,
id. Att. 2, 23, 1:
vacuam noctem operi dedere,
Liv. 3, 28, 7:
tempora,
Col. 12, 4, 1; cf. Luc. 3, 26.—
C.
Of women, free, unmarried, single:
ubi mulier vacua fuit,
Tac. A. 13, 44: vacuis indicere nuptias, Pseudo - Quint. Decl. 376:
Hersilia,
i. e. widowed, Ov. M. 14, 831.—
D.
Of possessions, free, vacant, without an occupant or master:
vacuam possessionem regni sperans,
Caes. B. C. 3, 112:
prudentiae doctrinaeque possessio... quasi caduca atque vacua,
Cic. de Or. 3, 31, 122:
centuria, id. Tull. § 17: sese praedia vacua filio traditurum,
id. Rosc. Am. 9, 26:
vacuam rempublicam tradere Hannibali,
Liv. 23, 2, 7:
ut impetus fiat in vacuam rempublicam,
Sall. C. 52, 23:
sacerdotia ut vacua contulit in alios,
Tac. A. 6, 40; cf.:
Syriam provinciam vacuam tum morte Atilii Rufi,
id. Agr. 40:
vacua Armenia,
without a ruler, id. A. 12, 50:
bona,
Dig. 38, 9, 1, § 12:
possessio,
ib. 41, 3, 4, § 22; Gai Inst. 4, 131.— Subst.: văcŭum, i, n.:
si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum venias,
into the vacant property, Hor. S. 2, 5, 50:
ut in vacuum lege praeditoriā venalis pependerit,
Suet. Claud. 9; cf. Quint. 12, 9, 8.—
E.
Without value, worthless, useless, empty, vain, unprofitable, = vanus (rare;
not anteAug.): si respublica et senatus et populus vacua nomina sunt,
Tac. H. 1, 30:
rem,
Petr. 102:
vacua et inanis productio verbi,
Gell. 11, 15, 6:
tollens vacuum plus nimio Gloria verticem,
her empty head, Hor. C. 1, 18, 15:
pecunia,
unused, unproductive, Dig. 19, 5, 24; cf. ib. 16, 3, 28.

Lewis & Short latin dictionary > vacuus
12 extrico

ex-trīco, āvi, ātum, 1, v. a. ( dep. form extricor, Plaut. Ep. 1, 2, 49; v. infra fin.) [tricae], to disentangle, extricate, to clear, free (rare; not in Cic.; syn.: explico, enodo, expedio, enucleo, explano).
I.
Lit.:
extricata densis Cerva plagis,
Hor. C. 3, 5, 31:
margaritae extricatae,
unstrung, loose, Dig. 9, 2, 27 fin. —
B.
Transf.:
silvestris ager facile extricatur,
is cleared, made arable, Col. 3, 11, 3:
mercedem aut nummos unde unde extricat,
procures with difficulty, hunts up, Hor. S. 1, 3, 88.—
II.
Trop.: putas eos non citius tricas Atellanas quam id extricaturos, to unravel, clear up, Varr. ap. Non. 8, 29: de aliquo nihil, Vat. ap. Cic. Fam. 5, 10, 1:
nihil,
Phaedr. 4, 22, 4:
omne genus daemoniorum,
removes, drives out, Vulg. Tobiae, 6, 8.—In dep. form:
extricabor aliqua ope,
Plaut. Ep. 1, 2, 49.

Lewis & Short latin dictionary > extrico
13 scilicet

scīlĭcet, adv. [contr. from sci- (root of scire) licet; cf. vide-licet, i-licet], or scīre lĭcet, as it is freq. written in Lucr. and in archaic lang. in Liv., and sometimes in Cels.; prop., you may understand or know, = Gr. dêlonoti, and serving to imply that a statement is in itself obviously true, and is not overlooked by the speaker (cf. Madv. ad Cic. Fin. 5, 1, 3).
I.
Lit., it is evident, clear, plain, or manifest; of course, naturally, evidently, certainly, undoubtedly, etc. (freq. and class.; cf.: nimirum, nempe).
(α).
With obj.-clause on account of scire (ante-class., and several times in Sall.; cf. videlicet): Pa. Neque illa ulli homini nutet, nictet, annuat, etc. Di. Optumumst:
Ita scilicet facturam,
very good; of course she will do so, Plaut. As. 4, 1, 42; id. Curc. 2, 2, 13; id. Rud. 2, 3, 64; id. Ps. 4, 7, 83; Ter. Heaut. 2, 3, 117; 4, 8, 15; Lucr. 2, 469; Sall. J. 4, 6; 102, 9; 113, 3; id. Fragm. 1, Orat. Phil. § 5.—
(β).
As a simple particle: Le. Tam ego homo sum quam tu. Me. Scilicet ita res est, that is clear enough, no one disputes that, Plaut. As. 2, 4, 83: Co. Utrum amicis hodie an inimicis tuis Daturu's cenam? Ba. Pol ego amicis scilicet, id. Ps. 3, 2, 89; id. Men. 2, 3, 41:
nunc vivat necne, id Orcum scire oportet scilicet,
id. Capt. 2, 2, 33:
pol me haud paenitet Scilicet boni dimidium mihi dividere cum Jove,
id. Am. 5, 1, 73:
video jam illum virum cui praeficias officio et muneri. Huic scilicet, Africanus (inquit), uni paene: nam in hoc fere uno sunt cetera,
Cic. Rep. 2, 42, 69; cf. id. ib. 1, 38, 60: quā mente esset Antonius, demonstravit: pessima scilicet et infidelissima, Nam, etc., Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 1: a te litteras exspectabam: nondum scilicet;
nam has mane rescribebam,
not yet to be sure, Cic. Att. 13, 3, 1:
me in dolore... maxime scilicet consolatur spes, etc.,
id. Fam. 1, 6, 1; id. Q. Fr. 2, 6, 2:
quid ad haec Naevius? ridet scilicet nostram amentiam, qui, etc.,
id. Quint. 17, 55:
ego valde suspenso animo exspecto, primum te scilicet, deinde Marionem,
id. Fam. 16, 3, 2; id. Att. 2, 19, 4:
videtis ut senectus sit operosa et semper agens aliquid et moliens: tale scilicet, quale cujusque studium in superiore vita fuit,
such, naturally, id. Sen. 8, 26:
Brutus terram osculo contigit: scilicet, quod ea communis mater omnium mortalium esset,
evidently because, Liv. 1, 56 fin. —Often followed by sed, tamen, etc.:
cognoscat (orator) rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis, sed etiam imperiosorum populorum et regum illustrium,
Cic. Or. 34, 120:
scilicet nimis hic quidem est progressus, sed ex eo ipso est conjectura facilis,
id. de Or. 3, 23, 128; id. Q. Fr. 2, 12, 2:
maxime scilicet in homine, sed in omni animali,
id. Fin. 5, 20, 55:
me species quaedam commovit, inanis scilicet, sed commovit tamen,
id. ib. 5, 1, 3: nihil scilicet novi, ea tamen quae te ipsum probaturum esse confidam, id. ib. 1, 8, 28:
tuli scilicet moleste, ut debui, sed tamen constitui ad te venire,
id. Fam. 9, 23: tu interea Romae scilicet amicis praesto fuisti;
sed tamen illud cogita, etc.,
id. Mur. 20, 42; id. Tusc. 5, 39, 114:
Meneclides quidam, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2: nota scilicet illa res, cum Decimus quidam Verginius, etc., that event is surely well known, etc., id. Rep. 2, 37, 63.—In an assertion put in the form of a question: Ch. Huc cum advenio, nulla erat. Pa. Comites secuti scilicet sunt virginem? followed her of course, Ter. Eun. 2, 3, 54.—
(γ).
Elliptically (only ante-class.):
manifesta palam res indicat, inquis, in auras Aëris e terrā res omnes crescere alique, etc.... Scilicet: et nisi nos, etc.,
to be sure, by all means, quite right, certainly, Lucr. 1, 809. —Esp. as an answer: Le. Abi ad meam sororem. St. Ibitur. Le. Et gratulator meae sorori. St. Scilicet, of course, certainly, Plaut. Trin. 2, 4, 178; id. Ps. 4, 7, 82; id. Poen. 3, 2, 23; 3, 4, 25; id. Rud. 4, 3, 12; Ter. Eun. 3, 1, 11; 5, 8, 10; id. Ad. 4, 7, 11; 4, 7, 33; id. Hec. 3, 5, 17; id. Phorm. 5, 3, 9. —
B.
In partic., of course, to be sure, doubtless, certainly, forsooth, when an assertion that is obviously false is ironically made or accepted (class.): Si. Meum gnatum rumor est amare. Da. Id populus curat scilicet! of course people trouble themselves a great deal about that! Ter. And. 1, 2, 14 (also cited Cic. Att. 13, 34); cf.:
scilicet is superis labor est, ea cura quietos Sollicitat,
Verg. A. 4, 379; Cic. Q. Fr. 1, 3, 1:
et ego id scilicet nesciebam!
id. Fin. 2, 31, 102:
et tu scilicet mavis numine deorum id factum quam casu arbitrari?
id. Div. 2, 21, 47; id. Verr. 2, 1, 54, § 142:
scilicet tibi graviorem dolorem patrui tui mors attulit quam C. Graccho fratris, et tibi acerbior ejus patrui mors est, quem numquam vidisti quam illi ejus fratris, quicum concordissime vixerat, etc.,
id. Rab. Perd. 5, 14:
scilicet is sum, qui existimem, Cn. Pisonem et Catilinam nihil scelerate ipsos per sese sine P. Sullā facere potuisse,
id. Sull. 24, 67; id. Pis. 9, 19; Quint. 8, prooem. § 25; cf.:
unde illa scilicet egregia laudatio: Tanto melior, ne ego quidem intellexi,
id. 8, 2, 18:
scilicet medio triennio defuerat tempus, etc.,
Tac. A. 6, 23; 1, 8 fin.; 3, 59; 11, 24; id. Agr. 2 al.—
II.
Transf., in the postAug. per. sometimes, like dêlonoti in later Greek, merely as an expletory or explanatory particle, namely, to wit, that is to say:
quaedam etiam opera sub nomine alieno, nepotum scilicet et uxoris sororisque, fecit,
Suet. Aug. 29; id. Tib. 14:
manente villā, qualis fuerit olim, ne quid scilicet oculorum consuetudini deperiret,
id. Vesp. 2; so,
ne scilicet,
id. Gram. 4; Vulg. Gen. 2, 25 et saep.

Lewis & Short latin dictionary > scilicet
14 scire licet

scīlĭcet, adv. [contr. from sci- (root of scire) licet; cf. vide-licet, i-licet], or scīre lĭcet, as it is freq. written in Lucr. and in archaic lang. in Liv., and sometimes in Cels.; prop., you may understand or know, = Gr. dêlonoti, and serving to imply that a statement is in itself obviously true, and is not overlooked by the speaker (cf. Madv. ad Cic. Fin. 5, 1, 3).
I.
Lit., it is evident, clear, plain, or manifest; of course, naturally, evidently, certainly, undoubtedly, etc. (freq. and class.; cf.: nimirum, nempe).
(α).
With obj.-clause on account of scire (ante-class., and several times in Sall.; cf. videlicet): Pa. Neque illa ulli homini nutet, nictet, annuat, etc. Di. Optumumst:
Ita scilicet facturam,
very good; of course she will do so, Plaut. As. 4, 1, 42; id. Curc. 2, 2, 13; id. Rud. 2, 3, 64; id. Ps. 4, 7, 83; Ter. Heaut. 2, 3, 117; 4, 8, 15; Lucr. 2, 469; Sall. J. 4, 6; 102, 9; 113, 3; id. Fragm. 1, Orat. Phil. § 5.—
(β).
As a simple particle: Le. Tam ego homo sum quam tu. Me. Scilicet ita res est, that is clear enough, no one disputes that, Plaut. As. 2, 4, 83: Co. Utrum amicis hodie an inimicis tuis Daturu's cenam? Ba. Pol ego amicis scilicet, id. Ps. 3, 2, 89; id. Men. 2, 3, 41:
nunc vivat necne, id Orcum scire oportet scilicet,
id. Capt. 2, 2, 33:
pol me haud paenitet Scilicet boni dimidium mihi dividere cum Jove,
id. Am. 5, 1, 73:
video jam illum virum cui praeficias officio et muneri. Huic scilicet, Africanus (inquit), uni paene: nam in hoc fere uno sunt cetera,
Cic. Rep. 2, 42, 69; cf. id. ib. 1, 38, 60: quā mente esset Antonius, demonstravit: pessima scilicet et infidelissima, Nam, etc., Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 1: a te litteras exspectabam: nondum scilicet;
nam has mane rescribebam,
not yet to be sure, Cic. Att. 13, 3, 1:
me in dolore... maxime scilicet consolatur spes, etc.,
id. Fam. 1, 6, 1; id. Q. Fr. 2, 6, 2:
quid ad haec Naevius? ridet scilicet nostram amentiam, qui, etc.,
id. Quint. 17, 55:
ego valde suspenso animo exspecto, primum te scilicet, deinde Marionem,
id. Fam. 16, 3, 2; id. Att. 2, 19, 4:
videtis ut senectus sit operosa et semper agens aliquid et moliens: tale scilicet, quale cujusque studium in superiore vita fuit,
such, naturally, id. Sen. 8, 26:
Brutus terram osculo contigit: scilicet, quod ea communis mater omnium mortalium esset,
evidently because, Liv. 1, 56 fin. —Often followed by sed, tamen, etc.:
cognoscat (orator) rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis, sed etiam imperiosorum populorum et regum illustrium,
Cic. Or. 34, 120:
scilicet nimis hic quidem est progressus, sed ex eo ipso est conjectura facilis,
id. de Or. 3, 23, 128; id. Q. Fr. 2, 12, 2:
maxime scilicet in homine, sed in omni animali,
id. Fin. 5, 20, 55:
me species quaedam commovit, inanis scilicet, sed commovit tamen,
id. ib. 5, 1, 3: nihil scilicet novi, ea tamen quae te ipsum probaturum esse confidam, id. ib. 1, 8, 28:
tuli scilicet moleste, ut debui, sed tamen constitui ad te venire,
id. Fam. 9, 23: tu interea Romae scilicet amicis praesto fuisti;
sed tamen illud cogita, etc.,
id. Mur. 20, 42; id. Tusc. 5, 39, 114:
Meneclides quidam, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2: nota scilicet illa res, cum Decimus quidam Verginius, etc., that event is surely well known, etc., id. Rep. 2, 37, 63.—In an assertion put in the form of a question: Ch. Huc cum advenio, nulla erat. Pa. Comites secuti scilicet sunt virginem? followed her of course, Ter. Eun. 2, 3, 54.—
(γ).
Elliptically (only ante-class.):
manifesta palam res indicat, inquis, in auras Aëris e terrā res omnes crescere alique, etc.... Scilicet: et nisi nos, etc.,
to be sure, by all means, quite right, certainly, Lucr. 1, 809. —Esp. as an answer: Le. Abi ad meam sororem. St. Ibitur. Le. Et gratulator meae sorori. St. Scilicet, of course, certainly, Plaut. Trin. 2, 4, 178; id. Ps. 4, 7, 82; id. Poen. 3, 2, 23; 3, 4, 25; id. Rud. 4, 3, 12; Ter. Eun. 3, 1, 11; 5, 8, 10; id. Ad. 4, 7, 11; 4, 7, 33; id. Hec. 3, 5, 17; id. Phorm. 5, 3, 9. —
B.
In partic., of course, to be sure, doubtless, certainly, forsooth, when an assertion that is obviously false is ironically made or accepted (class.): Si. Meum gnatum rumor est amare. Da. Id populus curat scilicet! of course people trouble themselves a great deal about that! Ter. And. 1, 2, 14 (also cited Cic. Att. 13, 34); cf.:
scilicet is superis labor est, ea cura quietos Sollicitat,
Verg. A. 4, 379; Cic. Q. Fr. 1, 3, 1:
et ego id scilicet nesciebam!
id. Fin. 2, 31, 102:
et tu scilicet mavis numine deorum id factum quam casu arbitrari?
id. Div. 2, 21, 47; id. Verr. 2, 1, 54, § 142:
scilicet tibi graviorem dolorem patrui tui mors attulit quam C. Graccho fratris, et tibi acerbior ejus patrui mors est, quem numquam vidisti quam illi ejus fratris, quicum concordissime vixerat, etc.,
id. Rab. Perd. 5, 14:
scilicet is sum, qui existimem, Cn. Pisonem et Catilinam nihil scelerate ipsos per sese sine P. Sullā facere potuisse,
id. Sull. 24, 67; id. Pis. 9, 19; Quint. 8, prooem. § 25; cf.:
unde illa scilicet egregia laudatio: Tanto melior, ne ego quidem intellexi,
id. 8, 2, 18:
scilicet medio triennio defuerat tempus, etc.,
Tac. A. 6, 23; 1, 8 fin.; 3, 59; 11, 24; id. Agr. 2 al.—
II.
Transf., in the postAug. per. sometimes, like dêlonoti in later Greek, merely as an expletory or explanatory particle, namely, to wit, that is to say:
quaedam etiam opera sub nomine alieno, nepotum scilicet et uxoris sororisque, fecit,
Suet. Aug. 29; id. Tib. 14:
manente villā, qualis fuerit olim, ne quid scilicet oculorum consuetudini deperiret,
id. Vesp. 2; so,
ne scilicet,
id. Gram. 4; Vulg. Gen. 2, 25 et saep.

Lewis & Short latin dictionary > scire licet
15 sub-moveō (summ-)

sub-moveō (summ-) mōvī （ subj pluperf. summōsses, H.), mōtus, ēre, to put out of the way, drive back, drive off, send away, remove: hostīs ex mūro, Cs.: statione hostium lembos, L.: submotā contione, dismissed: submotis velut in aliam insulam hostibus, Ta.: Maris litora, i. e. remove (by moles), H.: Hic spelunca fuit vasto submota recessu, i. e. hidden, V.: Silva summovet ignīs, i. e. keeps off, O.—Of a crowd, to clear away, remove, make room: turbam, L.: summoto populo, L.: lictor apparuit, summoto incesserunt, after room had been made, L.: summoto aditus, access after the lictors had made room, L.—Poet.: neque Summovet lictor miseros tumultūs Mentis, H.— Fig., to put away, keep, withdraw, withhold, remove: a bello Antiochum et Ptolemaeum reges, i. e. induce to abandon, L.: magnitudine poenae a maleficio summoveri: summotus pudor, H.—To banish: ad Histrum, O.: patriā, O.

Latin-English dictionary > sub-moveō (summ-)
16 ut

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > ut
17 utei

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > utei
18 albēns

albēns ntis, adj. [P. of albeo], whitening, white: spumae, O.: tempora canis, O.: ossa, Ta.
* * *

(gen.), albentis ADJ

white, light, bleached; made/covered in white; pale, pallid; bright, clear

Latin-English dictionary > albēns
19 caveō

caveō (imper. cave for cavē, T., H., O., Pr.), cāvī, cautus, ēre [1 CAV-], to be on one's guard, take care, take heed, beware, guard against, avoid: Faciet, nisi caveo, T.: erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit: non fuisse difficile cavere, to take precautions, Cs.: cum animum attendisset ad cavendum, N.: metues, doctusque cavebis, H.— Cave, look out! be careful! T., H.: ab istoc cavendum intellego, T.: ab eruptionibus, Cs.: caveo ab homine impuro: monent, ut ipsis ab invidiā caveatur, L.: sibi cavit loco, i. e. got out of the way, T.: caves, ne videat, etc., T.: cavet ne emat ab invito: cavere necubi hosti oportunus fieret, S.: ne sim spernenda, Exemplo caveo, am warned by, O.: cavendum est, ne, etc.: non admissum... venio, sed cautum ne admittant, to prevent, L.: quod ut ne accidat cavendum est. — Beware of, take care not, be sure you do not: cave dixeris, T.: cave faxis Te quicquam indignum, H.: cave sis mentiaris: cave roget te, H.: armis concurrant arma cavete, V.: caveri foedere, ut, etc., that provision should be made: cavisse deos ut libertas defendi posset, L.—With acc, to guard against, be aware of, beware of, provide against, keep clear of: tu, quod cavere possis, stultum admitterest, T.: cur hoc non caves?: cavebat Pompeius omnia, ne, etc.: vallum, Cs.: hunc tu caveto, H.: hoc caverat mens provida, had prevented, H.: Fata cavens, V.: cavenda est etiam gloriae cupiditas: Quid quisque vitet, numquam homini satis Cautum est, H.: in quibus cave vereri (i. e. noli): caveret id petere a populo R., quod, etc., S.: occursare capro caveto, V.: commisisse cavet, quod, etc., H. —In law, to take care for, provide, order, decree, dispose of, stipulate: cum ita caverent, si: altera (lex) ipsis sepulcris cavet: de quibus (agris) foedere cautum est: sibi se privatim nihil cavere, to stipulate, L.: si cautum esset eos testimonium non esse dicturos. — With ab, to make oneself secure, procure bail, take surety: obsidibus inter se, Cs.: nisi prius a te cavero, ne quis amplius, etc.: ab sese caveat neminem esse acturum, etc., take security: quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem.—To make secure, give security, guarantee, C.: (civitates) obsidibus de pecuniā cavent, Cs.: quoniam obsidibus cavere inter se non possint, Cs.—With dat, to keep from, protect, have a care for, make safe, take care of: quod regi amico cavet, non reprehendo: melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet: aliis cavit, non cavet ipsi sibi, O.
* * *

cavere, cavi, cautus V

beware, avoid, take precautions/defensive action; give/get surety; stipulate

Latin-English dictionary > caveō
20 acuo

ăcŭo, ui, ūtum, 3, v. a. ( part. fut. acuturus, not used) [cf. 2. acer], to make sharp or pointed, to sharpen, whet.
I.
Lit.:
ne stridorem quidem serrae audiunt, cum acuitur,
Cic. Tusc. 1, 40; so,
ferrum,
Verg. A. 8, 386; Hor. C. 1, 2, 21:
enses,
Ov. M. 15, 776:
gladium,
Vulg. Deut. 32, 41:
sagittas,
id. Jer. 51, 11.— Poet.:
fulmen,
Lucr. 6, 278:
dentes,
Hor. C. 3, 20, 10; cf. Tib. 4, 3, 3.—
II.
Trop.
A.
First, of the tongue, qs. to whet, i. e. to sharpen, exercise, improve:
acuere linguam exercitatione dicendi,
Cic. Brut. 97:
linguam causis,
Hor. Ep. 1, 3, 23; so Vulg. Psa. 139, 4; so in gen.: se, to exercise one's self, to make one's self ready:
acueram me ad exagitandam hanc ejus legationem,
Cic. Att. 2, 7: mentem, ingenium, prudentiam, etc.; to sharpen:
multa, quae acuant mentem, multa quae obtundant,
Cic. Tusc. 1, 33; so id. Brut. 33; id. Phil. 2, 17; id. de Or. 1, 20.—
B.
Acuere aliquem (with or without ad aliquid), to spur on, incite, stir up, arouse:
ad crudelitatem,
Cic. Lig. 4; id. Fam. 15, 21:
illos sat aetas acuet,
Ter. Ad. 5, 3, 49; Cic. Rosc. Am. 33, 110:
ita duae res, quae languorem afferunt ceteris, illum acuebant, otium et solitudo,
id. Off. 3, 1; Liv. 28, 19:
curis acuens mortalia corda,
Verg. G. 1, 123:
auditisque lupos acuunt balatibus agni,
id. ib. 4, 435:
quam Juno his acuit verbis,
id. A. 7, 330.—
C.
Aliquid, to rouse up, kindle, excite (mostly poet.):
saevus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat irā,
Verg. A. 12, 108:
iram,
Vulg. Sap. 5, 21:
studia,
Val. Max. 2, 2, no. 3.—
D.
In gramm.: acuere syllabam, to give an acute accent to (opp. gravem ponere), Quint. 1, 5, 22; cf. Prisc. Op. Min. 159 Lind.: accentus acutus ideo inventus est, quod acuat sive elevet syllabam.—Hence, ăcūtus, a, um, P.a., sharpened, made pointed; hence,
A.
Lit., sharp, pointed ( acer denotes natural sharpness, etc.: acutus, that produced by exertion, skill, etc.: sermo acer, impassioned, passionate; sermo acutus, pointed, acute discourse):
vide ut sit acutus culter probe,
Plaut. Mil. 5, 4:
ferrum,
Hor. A. P. 304:
cuspis,
Verg. A. 5, 208:
gladius,
Vulg. Psa. 56, 5:
carex,
Verg. G. 3, 231; elementa, i. e. pointed, jagged atoms (opp. to perplexa, connected), Lucr. 2, 463:
nasus,
Plaut. Cap. 3, 4, 114:
oculi,
of a pointed shape, id. Ps. 4, 7, 121:
aures,
pointed, Hor. C. 2, 19, 4:
saxa,
id. ib. 3, 27, 61; so Verg. A. 1, 45.—
2.
Transf.
a.
Of the senses themselves, sharp, keen:
oculos acrīs atque cicutos,
Cic. Planc. 66:
nares,
Hor. S. 1, 3, 29; Cels. 2, 6.—
b.
Of objects affecting the senses, sharp, acute; of the voice, soprano or treble: inde loci lituus sonitus effudit acutos, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 116 Müll. (Ann. v. 522 ed. Vahl.):
hinnitu,
Verg. G. 3, 94:
voces,
id. Cir. 107; Ov. M. 3, 224:
stridore,
Hor. C. 1, 34, 15:
vocem ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipiunt,
from the highest treble to the lowest base, Cic. de Or. 1, 59, 251; cf. ib. 3, 57, 216; Somn. Scip. 5; Rep. 6, 18.—
c.
In gen., of things affecting the body, of either heat or cold from their similar effects, keen, sharp, violent, severe:
sol,
Hor. Ep. 1, 10, 17:
radii solis,
Ov. H. 4, 159:
gelu,
Hor. C. 1, 9, 4; cf. Lucr. 1, 495; Verg. G. 1, 93; so,
febris,
Cels. 2, 4:
morbus,
id. 3 (opp. longus), rapid.— Subst. with gen.:
acuta belli,
violent, severe misfortunes of war, Hor. C. 4, 4, 76 (= graves belli molestias).—
B.
Fig.
1.
Of intellectual qualities, acute, clear-sighted, intelligent, sagacious (very freq.):
Antisthenes homo acutus magis quam eruditus,
Cic. Att. 12, 37; so id. de Or. 1, 51; id. N. D. 1, 16; Nep. Dion. 8, 1:
homo ingenio prudentiāque acutissimus,
Cic. de Or. 1, 39:
acutae sententiae,
id. Opt. Gen. Or. 2, 5:
motus animorum ad excogitandum acuti,
id. Or. 1, 113:
studia,
id. Gen. 50:
conclusiones,
Quint. 2, 20, 5.—
2.
In gramm.: accentus acutus, the acute accent (opp. gravis), Prisc. p. 159, ed. Lindem.— Comp. Plin. 13, 1, 2.— Adv.: ăcūte, sharply, keenly, acutely:. cernere, Lucr. 4, 804; ib. 811:
conlecta,
Cic. Deiot. 33:
excogitat,
id. Verr. 4, 147:
respondeo,
id. Cael. 17:
scribo,
id. Verr. 3, 20; so, ăcūtum:
cernis,
Hor. S. 1, 3, 26:
resonarent,
ib. 8, 41: and, ăcūta: canis ululat, Enn. ap. Fest. p. 9 Müll. (Ann. 346 Vahl.).— Comp., Cic. Inv. 2, 16.— Sup., Cic. Off. 1, 44; id. Verr. 3, 20.

Lewis & Short latin dictionary > acuo

Страницы

См. также в других словарях:

Clear Lake (California) — For the California wine region, see Clear Lake AVA. Clear Lake Location Mendocino National Forest Lake County, California Coordinates … Wikipedia
Clear Lake, Iowa — City Historic Downtown Clear Lake … Wikipedia
Clear rolling papers — are a recent trend in rolling papers. These papers are made from natural cellulose and are packed much like normal rolling papers. Each pack has between 20 50 sheets and is available in a multitude of sizes. The first Clear Rolling Papers were… … Wikipedia
Clear Enterprise — Developer(s) Clear Objective Limited Development status Active Operating system Windows XP/Windows Vista /Windows 7 Available in English … Wikipedia
Clear Note and Vino — are two fictional characters and the main antagonists of the King Festival Arc or the manga series Zatch Bell! ( Konjiki no Gash!! in Japan).Clear NoteClear Note is the main mamodo antagonist of the King Festival arc of Zatch Bell! . After Zatch… … Wikipedia
Clear Blue Tuesday — Directed by Elizabeth Lucas Produced by Al Parinello Joel Phyllis Ehrlich Elizabeth Lucas Trish Whitehurst Da … Wikipedia
Clear Rivers — Final Destination character Ali Larter as Clear Rivers in the first film First appearance Final Destination … Wikipedia
Clear Lake Shores, Texas — City Location of Clear Lake Shores, Texas … Wikipedia
Clear (Scientology) — Description A condition in which Scientologists say a person is free of the influence of unwanted emotions and memories of trauma Early proponents L. Ron Hubbard Key texts Hubbard s Dianetics: The Modern Science of Mental Health (1950) Subject… … Wikipedia
Clear Brook High School — Motto On a Quest for the Best Established 1988 Type Public high school Principal Michele Staley Location near … Wikipedia
Clear Lake High School (Houston, Texas) — Clear Lake High School Address 2929 Bay Area Boulevard Houston, Texas, Harris, 77058 … Wikipedia

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

made+clear

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

made+clear

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: