-
61 quo
[st1]1 [-] abl. m. n. sing. de qui et quis: - respondit se nescire quo loci esset, Cic. Att. 8: il répondit qu'il ne savait pas **en quoi en fait d'endroit** = en quel endroit il était né. - quo factum est ut...? **à la suite de quoi...** = comment s'est-il fait que... ? - quo factum est ut...: **par là il arriva que...** = ce fut à la suite de cela que... - quo factum est ut plus quam conlegae Miltiades valeret, Nep.: c'est grâce à cela que Miltiade l'emporta sur ses collègues. - quo factum est ut filiae ejus publice alerentur, Nep.: c'est à la suite de cela que ses filles étaient nourries au frais de l'Etat. - milites quo in loco res esset cognoverunt: les soldats comprirent quelle était la situation. - eodem die, quo profectus erat, revertitur, Caes. BC. 1, 18: il revient le jour même où il était parti. - relatif de liaison - Quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli, Cic. Lael. 1: à sa mort (à la mort de ce vieillard), je m'attachai à Scévola le pontife. - statuisti, quo quemque proficisci placeret, Cic. Cat. 1, 9: tu as fixé l'endroit où il te plaisait que chacun se rendît. - quo correspond parfois à l'accusatif quem, quos... accompagné d'une prép. marquant le mouvement. - apud eos, quo (= apud quos) se contulit, Cic. Verr. 2, 4, 18, § 38: chez ceux auprès desquels il se rendit. - loca ubi neque noti esse iis quo (= ad quos) venerunt, neque... possunt, Cic. Verr. 2, 5, 65, 167: lieux où ils ne peuvent ni être connus de ceux auprès desquels ils sont venus, ni... - taurus, quo (= in quem) vivos demittere homines solebat, Cic. Verr. 2, 4, 33, 73: le taureau (oeuvre d'art) dans lequel il avait coutume d'envoyer des hommes vivants. - quo + compar. avec le verbe esse (exprimé ou sous-entendu): en comparaison duquel. - Cato, quo erat nemo senior temporibus illis, Cic. Lael. 4: **Caton, en comparaison duquel personne n'était plus âgé à cette époque** = Caton, le plus âgé de son temps. - rex ille, quo non alter major (erat): **ce roi, en comparaison duquel aucun autre n'était plus grand** = ce roi, le plus grand de tous. - voir la grammaire. [st1]2 [-] adv. inter.: où, dans quel milieu, vers quel but, en vue de quoi, à quelle fin, à quoi bon, à quel degré de?... - quo ruitis? = où vous précipitez-vous? - quo illae nubent? Plaut.: dans quel milieu se marieront-elles? - quo mihi fortunam, si non conceditur uti? = à quoi bon la fortune, s'il ne m'est pas permis d'en profiter? - scire quo amentiae progressi sitis, Liv. 28, 27, 12:... savoir à quel degré de folie vous êtes arrivés. [st1]3 [-] adv. indéfini: vers quelque endroit, en vue de quelque chose (après si, nisi, ne, num) - si quo opera mea opus sit: au cas où l'on aurait besoin de mes services en vue de quelque chose. - si quo erat longius prodeundum, Caes. B. G. 2, 48: s'il fallait aller plus loin quelque part. [st1]4 [-] adv. - conj. de sub. - eo + compar.... quo + compar.: d'autant... que... - quo + compar.... eo (hoc) + compar....: plus... plus... - quo quis doctior, eo modestior est: plus on est savant, plus on est modeste. - quo difficilius, hoc praeclarius, Cic.: plus la chose est difficile, plus elle est glorieuse. - quo + subj. (souvent avec un compar.) = ut eo: afin que là, afin que par là. - hortulos emit quo amicos invitare posset: il acheta un parc **afin que là... ** = pour pouvoir y inviter ses amis. - tace quo melius discas: **tais-toi afin que par là** = tais-toi afin de mieux apprendre. - quo facilius gladiis uti possent, Caes. BG. 2, 25: pour pouvoir utiliser plus facilement les épées. - quo minus = quominus. - taceo, non quo approbem, sed quia cogor: je me tais, non que j'approuve, mais parce que j'y suis contraint. - ex quo (tempore): depuis que, à partir du moment où.* * *[st1]1 [-] abl. m. n. sing. de qui et quis: - respondit se nescire quo loci esset, Cic. Att. 8: il répondit qu'il ne savait pas **en quoi en fait d'endroit** = en quel endroit il était né. - quo factum est ut...? **à la suite de quoi...** = comment s'est-il fait que... ? - quo factum est ut...: **par là il arriva que...** = ce fut à la suite de cela que... - quo factum est ut plus quam conlegae Miltiades valeret, Nep.: c'est grâce à cela que Miltiade l'emporta sur ses collègues. - quo factum est ut filiae ejus publice alerentur, Nep.: c'est à la suite de cela que ses filles étaient nourries au frais de l'Etat. - milites quo in loco res esset cognoverunt: les soldats comprirent quelle était la situation. - eodem die, quo profectus erat, revertitur, Caes. BC. 1, 18: il revient le jour même où il était parti. - relatif de liaison - Quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli, Cic. Lael. 1: à sa mort (à la mort de ce vieillard), je m'attachai à Scévola le pontife. - statuisti, quo quemque proficisci placeret, Cic. Cat. 1, 9: tu as fixé l'endroit où il te plaisait que chacun se rendît. - quo correspond parfois à l'accusatif quem, quos... accompagné d'une prép. marquant le mouvement. - apud eos, quo (= apud quos) se contulit, Cic. Verr. 2, 4, 18, § 38: chez ceux auprès desquels il se rendit. - loca ubi neque noti esse iis quo (= ad quos) venerunt, neque... possunt, Cic. Verr. 2, 5, 65, 167: lieux où ils ne peuvent ni être connus de ceux auprès desquels ils sont venus, ni... - taurus, quo (= in quem) vivos demittere homines solebat, Cic. Verr. 2, 4, 33, 73: le taureau (oeuvre d'art) dans lequel il avait coutume d'envoyer des hommes vivants. - quo + compar. avec le verbe esse (exprimé ou sous-entendu): en comparaison duquel. - Cato, quo erat nemo senior temporibus illis, Cic. Lael. 4: **Caton, en comparaison duquel personne n'était plus âgé à cette époque** = Caton, le plus âgé de son temps. - rex ille, quo non alter major (erat): **ce roi, en comparaison duquel aucun autre n'était plus grand** = ce roi, le plus grand de tous. - voir la grammaire. [st1]2 [-] adv. inter.: où, dans quel milieu, vers quel but, en vue de quoi, à quelle fin, à quoi bon, à quel degré de?... - quo ruitis? = où vous précipitez-vous? - quo illae nubent? Plaut.: dans quel milieu se marieront-elles? - quo mihi fortunam, si non conceditur uti? = à quoi bon la fortune, s'il ne m'est pas permis d'en profiter? - scire quo amentiae progressi sitis, Liv. 28, 27, 12:... savoir à quel degré de folie vous êtes arrivés. [st1]3 [-] adv. indéfini: vers quelque endroit, en vue de quelque chose (après si, nisi, ne, num) - si quo opera mea opus sit: au cas où l'on aurait besoin de mes services en vue de quelque chose. - si quo erat longius prodeundum, Caes. B. G. 2, 48: s'il fallait aller plus loin quelque part. [st1]4 [-] adv. - conj. de sub. - eo + compar.... quo + compar.: d'autant... que... - quo + compar.... eo (hoc) + compar....: plus... plus... - quo quis doctior, eo modestior est: plus on est savant, plus on est modeste. - quo difficilius, hoc praeclarius, Cic.: plus la chose est difficile, plus elle est glorieuse. - quo + subj. (souvent avec un compar.) = ut eo: afin que là, afin que par là. - hortulos emit quo amicos invitare posset: il acheta un parc **afin que là... ** = pour pouvoir y inviter ses amis. - tace quo melius discas: **tais-toi afin que par là** = tais-toi afin de mieux apprendre. - quo facilius gladiis uti possent, Caes. BG. 2, 25: pour pouvoir utiliser plus facilement les épées. - quo minus = quominus. - taceo, non quo approbem, sed quia cogor: je me tais, non que j'approuve, mais parce que j'y suis contraint. - ex quo (tempore): depuis que, à partir du moment où.* * *Quo, Aduerbium interrogandi ad locum. Plaut. Quo ambulas tu? Où vas tu?\Quo hinc te agis? Terent. Où t'en vas tu d'ici?\Quo non? Terent. Perreptaui vsque omne oppidum, ad portam, ad lacum: Quo non? Mais où n'ay je point esté?\Quo, Coniunctio. Terent. - quo aequior sum Pamphilo, Si se illam in somnis, quam illum amplecti maluit. Et c'est la cause qui me fait tenir moins de rigueur à, etc.\Non pol quo quenquam plus amem, aut plus diligam, Eo feci. Terent. Non point que j'aime, etc.\Te amo: quo magis quae agis, curae sunt mihi. Terent. Je t'aime: et de tant plus je me soulcie de ce que tu fais.\Quo magis cauendum est nequid in eo genere peccetur. Cic. Et d'autant plus se fault il donner garde que, etc.\Quo minus mirum est, si audientium intentio languescat. Plin. iunior. Et pourtant se fault il moins esbahir, Dont n'est pas tant de merveilles.\Quo minus ingenio possum, subsidio mihi diligentiam comparaui. Cic. D'autant que mon esprit est foible.\Quo minus animus a se ipse dissidens, etc. Ci. Et encore moins, etc.\Neque id feci, quo tibi molestus essem. Plin. iunior. A fin que je te fusse moleste.\Sed eo vidisti multum, quod praefinisti, quo ne pluris emerem. Cic. Que je ne l'achetasse d'avantage.\Mihi addit animum, quo libeat magis. Terent. Il m'accroist le courage de vouloir encore plus.\Non eo dico, C. Aquili, quo mihi veniat in dubium tua fides et constantia. Cic. Je ne le di pas pourtant que je doubte de ta loyaulté, ou comme doubtant, etc.\Quo plura sunt, eo te meliori mente nostra verba audire oportebit. Cic. D'autant plus qu'il y en a, etc.\Quo quisque te maxime cognatione attingebat, ita maxime manus tua putabatur. Cic. D'autant plus que, etc.\Quo mihi fortuna, si non conceditur vti? Horat. Dequoy me sert d'avoir force biens, si je n'en puis user? -
62 cado
cado, cecidī, cāsūrus, ere (altind. çad-, Perf. çaçáda, Fut. çatsyanti, »abfallen, ausfallen«), fallen, sinken, zuw. auch sich senken, I) im allg.: A) eig.: a) v. lebl. Subjj., absol.: quare calix, si cecidit, frangitur; spongia, si cecidit, non frangitur, Sen.: bis patriae cecidere manus, Verg.: articulus ad numerum cadens, der nach dem Takte sich senkende Finger, Cic. – a mento cadit manus, Ov.: arma alci cadunt de manibus, Cic. (u. arma de manibus alcis delapsa cadunt, Cic.): cadere ex muro, Liv.: ex arbore, Plin.: e celsiore scopulo, von einer steilen Höhe herabstürzen (bildl.), Amm.: de tertio cenaculo deorsum, ulg.: tum arbores in te cadent, Plaut.: caelo u. de caelo (v. Meteorsteinen), Liv.: sinu, Ov. – in terram, Cic., od. ad terram, Quint.: in sinum, Ov.: in alqm, Plaut.: supra caput alcis, Lucr. – in Euboico litore saxea pila cadit, Verg. – deorsum, Plaut.: gravatim, Lucr. So nun bes.: α) v. Geschossen, fallen, cadunt tela retusa, Ov.: in hostem, Curt.: in humum, Curt. – frustra, Sen.: ut tela in vanum cadant, Sen.: levius, auffallen, Caes. – so auch v. Blitzen, cadentia (einschlagende) fulmina, Curt.: quaecumque cadent, in te fulmina missa putes, Ov.: caelo cadunt fulmina, Petr.: fulmina paucorum periculo cadunt, omnium metu, Sen. – β) v. Würfel u. Wurf, fallen, ut (talus) cadat rectus, Cic. Tusc. 3, 54: u. (im Bilde) iudice fortunā cadat alea, Petr. poët.————122. v. 174; vgl. auch Ter. adelph. 741. – u. v. Lose, im Bilde, Liv. 2, 12, 16. – γ) v. Segeln, eingezogen werden, vela cadunt, Verg. Aen. 3, 207. Ov. fast. 3, 585. Gloss. IV, 468, 28. u. (bildl. = der Zorn legt sich) Ov. art. am. 1, 373. – δ) v. Gewändern, pallium interdum cadit, ut candidos nudet umeros, Hieron. ep. 117, 7 extr. – ε) v. Flüssigkeiten (v. Regen, Schnee, Tau, Wassertropfen, Wellen, Gewässern, Tränen usw.), fallen, sich ergießen, cadere imbres, Lucr.: imbres cadentes, Mela: nix cadens, Lucr.: cadentes assidue nives, Mela: ad cenam non ibo, si nives cadent, Sen. (vgl. nix): guttae cadentes, Cic.: ros cadit, Plaut., rores cadunt, Plin.: lacrimae tam iuste cadentes, Sen.: ha lacrimae per elisionem cadunt nolentibus nobis, Sen.: sine fine cadentes aquae (Regengüsse), Sen.: haemorrhoides cadere cogit, Scribon.: e capillis ros cadit, Ov.: cadunt toto de corpore guttae, Ov.: u. (im Bilde) Graeco fonte cadent (verba), Hor.: ut (Athos) aestimetur altior, quam unde imbres cadunt, Solin. – in ora, per genas (von Tränen), Ov.: in petram (v. einer Quelle), Curt.: in sinum maris (v. einem Flusse), Liv.: u. so in mare (v. einem Sumpfe), Curt.: in Maeandrum (v. einem Flusse), Liv.: ex India in Hyrcaniam (v. Meere), Curt. – silanus iuxta cadens (plätschernder), Cels. – ζ) v. Schatten, fallen, altis de montibus, Verg.: umbra modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Sen.: arboris antiquae quā levis————umbra cadit, Tibull.: in ea India umbrae in meridiem cadunt, Plin.: ne umbrae in corpora cadant (auf einem Gemälde), Quint.: longius cadentes umbrae, die sich verlängernden (der Menschen), Flor. – η) v. dem, was auf natürlichem Wege von selbst od. künstlich sich trennt, sich loslöst u. abfällt, fallen, ab-, ausfallen, ausgehen, priora (medicamenta) fasciā deliganda sunt, ne per somnum cadant, Cels. – an od. von Bäumen od. Pflanzen, folia nunc cadunt, Plaut.: arbori od. ex arbore folia cadunt, Plin.: u. casuri flosculi, Quint.: motis poma cadunt ramis, Ov.: u. folia de arboribus cadunt, Mythogr. Lat. – am od. vom tier. Körper, donec crustae cadant, Cels.: vitiosi ungues cadunt, Cels.: cadunt capilli, Petr.: cadit pilus quadrupedibus, Plin.: a fronte (am Vorderhaupt) cadunt pili, Vulg.: tondenti barba cadit, Verg.: cadit dens, Cels.: dentes cadunt, Plaut. u. Plin.: cadunt alci dentes, Sen. – θ) v. der Sonne u.a. Gestirnen, v. Tage, v. Jahreszeiten, sinken, sich neigen, untergehen (Ggstz. oriri), in densam umbram, Curt., od. in mare, Flor. (v. der Sonne): in Oceanum (v. Gestirnen), Prop.: Delia (Mond) exoriens simul atque cadens, Manil. – infra caelum et sidera nox cadit, die Nacht erhebt sich nicht bis zum Himmel u. bis zu den Sternen, Tac.: quā (wo) tristis Orion cadit, Hor. – hiems cecidit (ist dahin), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – dah. sol cadens, poet. = Abend,————Westen, iuxta solem cadentem, Verg. Aen. 4, 480: soli subiecta cadenti arva, Avien. descr. orb. 273. – ι) v. Winden, Stürmen, Orkanen, sich legen (Ggstz. surgere; vgl. Drak. Liv. 26, 39, 8 u. 29, 27, 10), ventus premente nebulā cecidit, Liv.: ubi primum aquilones (ii namque per aliquot dies tenuerunt) cecidere, Liv.: cadente iam euro, Liv.: sic cunctus cecidit pelagi fragor, Verg. – κ) v. Worten usw., dem Munde entfallen, sic iterat voces et verba cadentia tollit, Hor.: haec aliis male dicta cadant, Tibull.: neu tibi pro vano verba benigna cadant, Prop.: haud irritae cecidere minae, Liv. – λ) (als gramm. u. rhet. t. t.) v. Wort- u. Tonfall, abfallen, verlaufen, enden, quod verba melius in syllabas longiores cadunt, Cic.: quā (litterā m) nullum Graecum verbum cadit, Quint.: quae cadunt similiter, gleiche Abfälle (ὁμοιόπτωτα; dagegen quae similiter desinunt, gleiche Ausgänge [wie unsere Reime], ὁμοιοτέλευτα), Cic. de or. 3, 206: similiter cadens (Gleichheit des Falles) exornatio appellatur, cum etc., Cornif. rhet. 4, 28: ultima syllaba in gravem cadit, Quint. – cadere numerose, aptissime, Cic.: numerus opportune cadens, Quint.b) v. leb. Wesen, α) übh.: ubi circumvortor (mich im Tanze herumdrehe), cado, Plaut.: et labaris oportet et arietes et cadas, Sen.: cecidit coxamque fregit, Plin. ep.: sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, Augustin.: fratrem suum pugno ictum a Kaesone cecidis-————se, Liv.: si prolapsus cecidisset, Liv.: cadere solere u. saepius cadere (v. Fallsüchtigen), Cels. u. Plin. Val.: u. (im Bilde) magnus orator minime in lubrico versabitur, et si semel constiterit, numquam cadet, Cic.: u. (im Bilde), securus cadat an recto stet fabula talo, Hor. – ab alto (v. Vögeln), Plin.: de equo, Plaut. u. Cic.: de sella, Augustin. – alci ad pedes, Eutr.: in terram, in die Erde sinken (v. Körper), Cic.: alte in terram, Varr. fr.: in pedes alcis, Sen. rhet.: in patrios pedes, Ov.: in vulnus, Liv.: in vultus, Ov.: in transtra, sich ganz auf die Ruderbänke niederbeugen (= mit voller Kraft rudern), Lucan.: alci ad pedes, Eutr. 4, 7. Augustin. serm. 143, 4: alcis ad pedes, Vulg. Luc. 8, 41 u. Ioann. 11, 32: super collum alcis (jmdm. um den Hals), Vulg. Luc. 15, 20. – praecipitem, Verg.: pronum, Ov.: supinum, Suet.: honestius, Suet. – β) vom Weibe = sich einem Manne hingeben (Ggstz. demitti), Plaut. Pers. 656. Tibull. 4, 10, 2. Sen. contr. 1, 3, 7. – γ) v. Neugeborenen, de matre cadens, Stat. Theb. 1, 60: matre cadens, Val. Flacc. 1, 355. – u. v. der Sitte, Neugeborene vor die Füße des Vaters zu legen, tellure cadens, Stat. silv. 1, 2, 209 u. 5, 5, 69.B) übtr.: a) wohin fallen = kommen, geraten, α) übh.: abrupte in narrationem, in die E. wie mit der Tür ins Haus fallen (v. Redner), Quint. 4, 1, 79. – β) in od. auf eine Zeit fallen, in ihr eintreten, in id saeculum Romuli cecidit aetas, Cic.: considera, ne in al-————ienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. – bes. v. Zahlungen, fällig werden, einkommen, in eam diem cadere nummos, qui a Quinto debentur, Cic.: sed ei ex praediis, ut cadet, ita solvetur, Cic. – γ) in die Sinne od. geistige Anschauung fallen, kommen, ihr anheimfallen, unterworfen werden, sub sensum aliquem, Cic.: sub sensum cernendi, Cic.: sub oculos, sub aspectum, in conspectum, Cic.: sub aspectum et tactum, Cic.: sub aurium mensuram aliquam, Cic.: sub iudicium sapientis et delectum, Cic.: sub intellegentiam, Cic.: in deliberationem, in nostram intellegentiam, Cic.: ne in cogitationem quidem, nicht einmal gedacht werden können, Cic. – δ) in eine gewisse Klasse usw. fallen, ihr zufallen, anheimfallen, zu ihr gehören, in idem genus orationis, Cic.: u. sub eandem rationem, Cic.: in unam quaestionem (v. mehreren), Quint.: sub nullam regulam cadere posse, unter keine Regel gebracht werden können, Sen.: ultra medicinae professionem, Scrib. – ε) in einen Zustand, in ein Verhältnis fallen, verfallen, geraten, ihm anheimfallen, von Pers., in morbum, Cic.: in unius potestatem, Cic.: sub populi Romani imperium ditionemque, Cic.: in offensionem alcis, Cic.: in suspicionem alcis, Nep.: u. in aliquam vituperationem, Cic.: in peccatum, der S. verfallen, Augustin. in psalm. 65, 13. – ζ) an jmd. fallen, jmdm. zufallen, anheimfallen = zuteil werden, m. Ang. an wen?————durch ad m. Akk., regnum praeceps ad servitia (die Sklaven) cadit, Liv.: ad regna alcis, Lucr. – u. durch Dat., quibus ad portas cecidit custodia sorti (Abl.), Verg. – η) auf jmd. fallen, d.i. jmd. treffen, auf jmd. od. etw. Anwendung finden, auf od. für jmd. od. etw. passen, jmdm. beigelegt-, zugemutet werden können, mit etw. stimmen, non cadit in hos mores, non in hunc hominem ista suspicio, Cic.: hoc verbum, hoc nomen cadit in alqm, Cic.: non cadit in te superbia, Curt.: cadit ergo in bonum virum mentiri emolumenti sui causā, criminari etc.? Cic.: cadit igitur in eundem et misereri et invidere, Cic.: in consuetudinem nostram non caderet, es würde mit unserem Sprachgebrauche nicht übereinstimmen, Cic.b) seinem Verlaufe od. Erfolge nach fallen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, so u. so ausfallen, ablaufen, von Ereignissen, Versprechen u. dgl., quae tum maxime acciderant, casura praemonens, Liv.: si quid adversi casurum foret, Liv.: quid, si hostem habuissemus, casurum fuisset, Liv.: vota cadunt, treten ein, d.i. gehen in Erfüllung, Tibull. 2, 2, 17 (versch. von omnia ingrato litore vota cadunt, im Bilde = bleiben unerfüllt, Prop. 1, 17, 4). – c. fortuito, Cic.: c. feliciter, Sen. rhet.: c. male, Caes.: hoc adhuc percommode cadit, quod (daß usw.), Cic.: quod melius caderet nihil vidi, Cic.: res cecidit praeter opinionem, Nep., od. aliter ac putaram, Cic.: cecidit————ut volumus et optamus (ganz erwünscht), Cic.: commodius cadere non potuit, Cic.: durius et contra praedicta cadentibus rebus, Suet. – si non omnia caderent secunda, Caes.: ut irrita promissa eius caderent, Liv. – res quocunque cadent etc., Verg.: leviter curare videtur, quo promissa cadant, Hor.: etsi verebar, quorsum id casurum esset, Cic.: aliorsum vota ceciderunt, Flor. – ni misericordia in perniciem casura esset, Cic.: cadere ad od. in irritum, fehlschlagen, vereitelt werden, fruchtlos bleiben (v. Hoffnung usw.), Liv. u. Tac.: so auch in cassum, Plaut. u. Lucr., u. frustra, Tac. – m. Ang. wem? etw. eintritt, sich ereignet, begegnet, durch Dat., ut nihil ipsis iure incommodi cadere possit, Cic.: insperanti mihi cecidit, ut etc., Cic.: hoc cecidit mihi peropportune, quod etc., Cic.: nihil mihi optatius cadere potest, quam ut etc., Cic.: qua in re mihi videtur illud perquam venuste (ganz allerliebst) cecidisse, ut (daß) etc., Cael. in Cic. ep.: sed certe a te mihi omnia semper honesta et iucunda ceciderunt, Cic. – nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit, schlägt um in usw. (wie μεταβάλλει), Cic. de rep. 1, 68.c) gleichs. zu Boden fallen, sinken, α) v. Pers., αα) durch Verlust der Macht, des Ansehens, des Kredits im Staats- u. Privatleben, turpius est enim privatim cadere quam publice, Cic.: tam graviter c.,————Cic.: eminentis vitae exitus est cadere, Sen. – ββ) durch Verlust des Prozesses, fallen = den Prozeß verlieren, verurteilt werden, absol., Tac. hist. 4, 6: in iudicio, Cic.: causā, Cic. u. ICt., od. formulā, Sen. u. Quint., infolge eines Formfehlers den Prozeß verlieren (s. Piderit Cic. de or. 1, 166. Halm Cic. Mur. 9): coniurationis crimine, Tac.: ore impudico (accusatoris), Tac. – γγ) durch Verlust des moralischen Haltes, Mutes, frangi repente et ita cadere, ut nulla res te ad aequitatem animi possit postea extollere, Cic.: non debemus ita cadere animis (den Mut verlieren), quasi etc., Cic. ep. 6, 1, 4. – β) v. Lebl., αα) durch Abnahme der extensiven od. intensiven Stärke, sinken, schwinden, cadunt vires, Lucr.: cadit vis venti, Liv. – cadit alci ira, Liv., u. (poet.) cadit ira fulminis, Prop.: cadit ira metu, Ov. – ββ) durch Abnahme des moral. Haltes, sinken, entsinken, nec debilitari animos aut cadere patitur (amicitia), Cic.: castris amissis od. alienis cladibus ceciderant animi, Liv. (s. Drak. Liv. 1, 11, 3): cecidere illis animique manusque, Ov. – γγ) durch Abnahme od. Verlust der Geltung, Macht, fallen, sinken, an Geltung-, an Bedeutung-, an Ansehen verlieren, pretia militiae casura in pace, Liv.: tua laus pariter cum re publica cecidit, Cic.: tanta civitas si cadet, Cic.: auctoritas principum cecidit, Cic.: multa renascentur, quae cecidere, cadentque quae nunc sunt in honore vocabula, Hor.: si magnus vir ce-————cidit, magnus iacuit, Sen. – huc cecidisse Germani exercitus gloriam, ut etc., so weit (so tief) sei der R. des germ. H. gesunken, daß usw., Tac. – Unpers., periculum est, ne cadatur, Augustin. de dono persev. 1.II) prägn., fallen = hinsinken, zusammensinken, a) v. lebl. Subjj.: α) fallen = einfallen, einsinken, zusammenfallen, -sinken, verfallen, versinken, cadunt toti montes, Lucr.: at mundus aliquando est casurus? Ps. Quint. decl. – v. menschl. Gliedmaßen, cadunt alci oculi, fallen zu, Cic.: cadentes in ipso opere oculi, Sen.: cadentes iam oculos ad meum nomen erexit, Sen. rhet.: venas cadentes vino fulcire od. reficere, Sen. – β) fallen = erobert u. zerstört werden, von Städten, non tota cadet Troia, Ov.: cadere Argolico sub milite Troiam, Ov.b) v. leb. Wesen, fallen, sinken = tot hinsinken, α) von Menschen, teils gewaltsam, sowohl durch fremde Hand, im Kampfe, Kriege, od. durch Gift, durch das Henkerschwert usw., hinterlistig usw., pauci de nostris cadunt, Caes.: pauci utrimque cecidere, Liv.: ante signa circaque omnes ceciderant, Liv.: adversum femur tragulā graviter ictus cecidit, Liv.: confossi ceciderunt, Liv. – cadere in acie, Cic., in proelio, in eo bello, Nep.: acie civili, Ov.: pugnā Cannensi, Liv.: inter signa Samnitium, Liv.: in Hispania, Liv. – in pio officio, Ov. – telis, Tac.: iaculo eminus, Ov.: u. Marte suo per mutua vulnera, Ov.: u. per————alqm iustā morte, Hor.: per acies aut proscriptione, Tac.: fraude muliebri, Tac.: poenali gladio (unter dem Henkerschwert), Amm. 27, 12, 3. – pro patria, Quint.: pro optimatibus, Tac. – neque illius interest, quemadmodum aut ubi cadam, Iustin.: in pugna acceptis a forti adversario vulneribus honeste cadere, Cic.: super LX milia non armis telisque Romanorum, sed... oblectationi oculisque ceciderunt, Tac.: cadere cum dignitate, Cic.: iure belli, Tac. – m. Ang. von wem? durch ab m. Abl. (s. Burm. Ov. met. 5, 192. Nipp. Tac. ann. 16, 9. Ruhnk. Suet. Oth. 5, 1): a tanto viro, Ov.: a centurione advorsis vulneribus tamquam in pugna, Tac.: nihil referre an ab hoste in acie an in foro sub creditoribus caderet, Suet.: poet. durch bl. Abl., Thessalo victore, Hor. – m. Ang. wem zuliebe? durch Dat., illud rogo, legi potius quam scorto cadat (hingerichtet werde), Sen. contr. 9 (4), 25. § 8. – als durch eigene Hand, suā manu, Tac.: exitu voluntario, Tac. – teils durch Schicksals Hand, in den Tod-, ins Grab sinken, vivam, si vivet; si cadet illa, cadam, Prop. – cadere ferrove fatove, Ov. – β) v. Opfertieren, fallen = als Opfer geschlachtet werden, geopfert werden, si tener pleno cadit haedus anno, Hor.: hostia cadit ante aras, Verg.: quae prima hostia ante foculum cecidit, Val. Max. – m. Ang. wem? durch Dat., agna cadet vobis, Tibull.: ovis cadit deo, Ov.: u. (im Bilde) nostrae cadens ferus Hannibal irae,————Corn. Sever. (poët.) bei Sen. suas. 6, 26. – ⇒ Abl. Partiz. Präs. cadenti, Lucr. 3, 466: Genet. Plur. cadentum, Verg. Aen. 10, 674 u. 12, 410. Sil. 4, 424. -
63 defero
dē-fero, dē-tulī, dē-lātum, dē-ferre, I) von der Höhe nach der Tiefe herab-, hinabtragen od. - bringen (-senden) od. - schaffen od. -holen, mit hinabnehmen u. dgl., 1) im allg.: amoeno ex Helicone perenni fronde coronam, Lucr. (u. so harmoniai nomen alto delatum Heliconi [vom H.], bildl., Lucr.): ramalia arida tecto, Ov. – pueros protinus ad ripam Tiberis, Val. Max.: alqd ad inferos (Unterwelt), Sen.: semen quod ex arbore per surculos defertur in terram, Varro: dum culleus, in quem coniectus in profluentem deferretur, comparetur (v. Pers.), Cic.: deferri in imum, in einer Flüssigkeit zu Boden sinken (Ggstz. innatare, obenauf schwimmen), Cels.: so auch deferri ad ima (Ggstz. in summo umore consistere), Petron.: ab Iliaca purgamina Vesta def. flavis in mare aquis, Ov.: def. materiam omnem infra Veliam, Liv.: hunc sub aequora, hinabtauchen, Ov.: Fames (Hungergöttin) per aëra vento ad iussam delata domum, Ov. – fulmen detulit in terram mortalibus (den St.) ignem primitus, Lucr.: Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam detulit in terras? Verg. – So nun bes.: α) mit sich hinabführen, v. Flüssen usw., teils Ggstde. hinabflößen, stromabwärts führen, mit sich stromabwärts führen, amnes plurimum limi deferentes, Plin.: excipere dolia, quae amnis defert, Liv.: Pontius Cominius incubans cortici secundo Tiberi ad urbem defertur,————schwimmt die Tiber hinab, Liv. – teils einen aufgenommenen Fluß mit sich hinabführen ins Meer, dah. im Passiv v. Flusse selbst = hinabströmen, Rhodanus segnem deferens Ararim, Plin.: flumina, quae in mare deferuntur, Plin. ep.: nec Euphrates nisi per Tigrim defertur in mare, Plin. – u. Partiz. Präs. deferens (verst. se) = in seinem Bette hinabströmend, in seinen Ufern dahingleitend, flumina liquida ac deferentia (Ggstz. rigentia gelu aut campis superfusa), Plin. pan. 82, 5. – β) abbrechend, fortrückend wohin herabverlegen, herabversetzen, herabrücken oder herabrücken lassen, herabgelangen lassen, aedes suas sub Veliam, Cic.: aedes in planum, Liv. (vgl. im Bilde fortunam suam in planum, Sen. de tranqu. anim. 10, 6): castra in viam, Liv.: acies in campos delata est, Liv. – elephanti rursus simili ruinā inferioris pontis deferebantur (ließ man weiter hinabgelangen), donec ad aequiorem vallem perventum est, Liv.2) insbes., rasch od. gewaltsam herabtragen, binabstoßen, hinabstürzen, a) übh.: alqm in abruptum barathrum, Catull.: ferrum elatum in pectus, Tac. – gew. im Passiv = hinabstürzen, in foveas deferri, Curt.: ruinā tota prolapsa acies in praeceps deferri, Liv.: deferri ad terram (v. Pers.), Liv. u. (Ggstz. allevari ad caelum) Sen.: casu (durch einen Fall) deferri in terram, zu Boden stürzen (v. Kindern), Quint.:————dorso (equi) delatus ab alto, herabgesprungen, Sil.: m. dopp. Nom., praeceps aërii speculā de montis in undas deferar, Verg. ecl. 8, 59 sq. – übtr., ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur, quem et ex quanto regno ad quam fortunam detulisset, Nep. Timol. 2, 2. – b) prägn., berabstürzen = zu Boden stürzen, (terrae motus) defert montes, surrigit plana, Sen. – im Passiv = herabstürzen (intr.), per praecipitia deferri, Quint.II) von einem Ausgangspunkte nach einem Zielpunkte hinabtragen = forttragen, hintragen, zutragen, fort-, hinbringen, fort-, hinschaffen, herbeitragen od. - bringen od. -schaffen, wohin überbringen, abliefern, Passiv deferri oft = sich fort- od. hintragen lassen, A) eig.: 1) im allg.: a) übh.: α) von Pers.: pecuniam atque arma, Tac.: quae ad usum necessaria sunt, Liv.: eodem pecuniam, quae superest, Liv.: quo merces odorum deferunt, Plin.: quo (wohin) me deferre paratis? Ov.: omnia aliunde alio deferuntur, Sen.: ad causas iudicia iam facta domo, schon fertig mitbringen, Cic.: id (candelabrum) in praetorium, Cic.: def. commeatum in viam (an den Weg), Liv.: alqm allevatum in tabernaculum, Curt.: captum omnibus membris deferri in curiam, Liv.: arma sua extra vallum deferri equumque educi clam iussit, Val. Max.: Pompeium Carteiam def. (in der Sänfte), Auct. b. Hisp.: funus Romam, Aur. Vict.: formā excellentes————(virgines) domos, Liv.: aurum ex omnibus delubris Praeneste, Plin.: ei munera, quae Athenis acceperat, deferri iussit, Nep.: def. alci epistulam, Plaut. u. Cic.: argentum ad alqm, Ter.: ad alqm epistulam, litteras, mandata, Caes.: litteras ad alqm in Hispaniam ulteriorem, Liv.: compilare quidquid domi est atque hinc ad amicam def., zutragen, Plaut.: lecticā deferri ad consules (v. einem Kranken), Lact.: dicta, mandata per auras, Verg. – m. Abl. womit? (worin? worauf?), caput ad Sullam usque ab Ianiculo ad aedem Apollinis manibus ipse suis detulit, Cic. fr.: im Passiv, lecticā (in der Sänfte) deferri in castra atque in curiam, Suet.: lecticā deferri in aciem, Val. Max.: senatorum umeris (auf den Sch.) in campum deferri cremarique (v. toten Augustus), Suet. – β) v. lebl. Subjj.: e portu navis huc nos dormientes detulit, Plaut. Amph. 701: detulit aura preces ad me non invida blandas, Ov. met. 10, 642.b) in einigen t. t. der publiz. Sprache: def. sitellam, den Lostopf (die Urne mit den Losen) herbeibringen od. herbeibringen lassen (damit das Volk in den Komitien abstimme), Cic. pro Corn. 1. fr. 13 u. 14 = fr. 29 u. 30 M.: de M. Octavio, über den Volkstribunen M. Oktavius abstimmen lassen, Cic. de nat. deor. 1, 106. – bes. oft def. ex aerario od. def. in aerarium od. ad aerarium, aus dem Ärarium (wo außer den Geldern auch die Feldzeichen, Senatsbeschlüs-————se, Rechnungen über verwendete Staatsgelder usw. aufbewahrt wurden) hinbringen, in das Är. hinbringen, abliefern, entrichten, niederlegen, signa (Feldzeichen) eodem ex aerario, signa ex aerario prompta in campum od. ad dictatorem (v. den Quästoren), Liv.: aurum et omnia ornamenta in aerarium (v. den röm. Matronen), Liv.: pecuniam od. aurum et argentum in aerarium, Liv.: aes in aerarium ad quaestores, Liv.: aera poenae nomine in aerarium def. (v. den Hagestolzen), Val. Max.: munera, quae ab rege privatim acceperant, in aerarium detulerunt (v. röm. Gesandten), Val. Max.: u. ähnlich def. omne aurum, argentum, aes signatum ad triumviros mensarios extemplo, Liv. – senatusconsultum ad aerarium def., Liv. u.a. (s. Weißenb. Liv. 39, 4, 8. Nipp. Tac. ann. 3, 51): decreta patrum ad aerarium, Tac.: früher senatusconsulta in aedem Cereris ad aediles plebis, Liv. 3, 55, 13. – def. censum Romam, die Schätzungslisten nach Rom einreichen (v. den Zensoren in den Kolonien), Liv. 29, 15, 10 u. 37, 7 (versch. v. def. censum, v. röm. Bürger, s. unten no. B, 2, b, β, γγ). – def. vadimonia Romam, zu Rom einreichen (v. den Klägern), Liv. epit. 86. – def. in publicas tabulas, beim Zensus in die öffentlichen (im Ärarium niedergelegten) Urkunden eintragen, zB. in publicas tabulas delato modo frui (agro) non posse, Ulp. dig. 50, 15, 4. § 1.2) insbes.: a) unwillkürlich, gewaltsam von einem————Orte abführen, u. nach einem Orte hinführen, α) übh. = hinversetzen, hingeraten lassen, hintreiben, im Passiv = hingeführt od. versetzt werden, hingelangen, hingeraten, miratur, quis deus iuvenes tam urbanos in suam regionem detulerit, Petron.: hos ad magistros si qua te fortuna, Cato, cum tua natura (natürl. Anlage) detulisset, Cic.: v. lebl. Subjj., ab Cenaeo Demetriadem, si forte eo deferret fuga regem, traiecit, Liv.: quod (iaculum) detulit error (Fehlschuß) in Idan, Ov. – im Passiv, iumenta decesserant militari viā et errore delata per quattuor stadia in quadam valle constiterant, Curt.: Perseus rex fugā cum decem milibus talentûm Samothraciam defertur, Iustin.: putant se in alium terrarum orbem delatos (in eine andere Welt versetzt), Petron. 1, 2: u. so ille (Lucilius) si foret hoc nostrum fato delatus in aevum, Hor. sat. 1, 10, 68 (al. delapsus): optatum negotium sibi in sinum delatum esse, sei ihm in den Schoß gefallen (bildl. = unverhofft zugefallen), Cic. II. Verr. 1, 131. – im Passiv m. Prädik.-Adj., hic rumor est Asinium delatum (esse) vivum in manus militum, Cic. ad Att. 12, 2, 1. – β) als naut. t. t. = hinführen, hintreiben, verschlagen, im Passiv = hingeführt, verschlagen werden, hingetrieben werden od. hintreiben, hingeraten, alqm ex alto ignotas ad terras et in desertum litus (v. Sturm), Cic.: si quo casu in freto aestus morari aut deferre naves in terram posset,————Liv. – quo essent eae (naves) delatae, primis diebus ignorabant, Caes.: onerariae (naves) duae paulo infra delatae sunt, Caes.: una (navis) delata Oricum, Caes.: huc ubi delati portus intravimus, Verg.: u. so v. Pers., deferri longius, Caes.: deferri in Africae sinum, in Italiam, Iustin.: tempestate classe dispersā deferri Brundisium, Val. Max.: deferri Siculam ad Aetnen, Ov.: naufragio in ea loca deferri, Iustin.b) etw. zu Markte-, zum Verkauf bringen, feilbieten, pallium, Petron.: dum virent nexos deferte maniplos, Col. poët.: deferri in vicum vendentem tus et odores, Hor.: ultro delatis capsis, Hor.: videamus hoc quod concupiscimus quanti (wie hoch, wie teuer) deferatur, Sen.: duas Veneres (zwei Venusstatuen) eodem pretio deferre, Plin.B) übtr.: 1) im allg., m. Advv. od. m. ad od. in u. Akk., quod superest, nunc huc rationis detulit ordo, Lucr.: def. eadem fortunae pignera in discrimen, aufs Spiel setzen, Liv.: fabulas in certamen, zur Preisbewerbung bringen, Quint.: ad agendum nihil cogitati praemeditatique detulisse (mitgebracht haben), Quint.: quidquid doloris habent, in pedes deferunt, schieben es auf die F., Petron.2) insbes.: a) erteilend zu jmd. hinbringen, darbringen, darbieten, erteilen, zuteilen, verleihen, übertragen, auftragen, zuw. auch anbieten (Ggstz. accipere, auferre ab alqo, negare, accipere nolle, alqā————re uti nolle), α) übh.: si quid petet, ultro defer, Hor.: ne aliquis dicat, id ad me ereptum pervenisse, quod delatum accipere noluissem, Nep.: cum praecipua et cupita aliis (von andern Begehrtes) prior deferret, ihren Wünschen zuvorkommend darbrachte, Tac.: obvias opes def. (v. den Göttern), Tac.: def. iusiurandum, den Eid zuschieben (Ggstz. iusi. referre, zurückschieben, gerichtl. t. t.), Quint. u. ICt. – palmam eius rei alci, Cic.: alci praemium dignitatis (Ggstz. denegare), Cic.: pacem hostibus, Liv.: hoc illis in beneficii loco, Cic.: universum studium suum et benevolentiam ad alqm, Cic.: nec mihi quicquam tali tempore in mentem venit optare, quod non ultro Caesar mihi detulerit, Cic. – m. Prädik.-Akk., alci Octaviam sororis neptem condicionem (als Partie), Suet. Caes. 27, 1. – m. ad u. Akk. des Gerund., omnem ei suam auctoritatem, gratiam, copias, opes ad hoc negotium conficiendum, Cic.β) etw. zur Ausführung, Verwaltung jmdm. übertragen, jmd. mit etwas beauftragen, propter frequentes delatos honores potestatesque summas, Nep.: delatum ab Augusto consulatum accipere, Tac. – def. cognitionem senatui, Suet.: u. def. causam (Führung des Prozesses) ad alqm, Cic.: negotium ad collegam eius, Cic.: rem ad Pompeium, Cic.: eius belli conficiendum exitum ad Cn. Pompeium, Cic.: omnia ad unum ( neben tribuere uni omnia), Cic.: primas (erste————Rolle) ad alqm, Cic.: secundas (zweite Rolle) alci, Quint.: alci auguratum, Cic.: alci dictaturam, consulatum, Val. Max.: alci praeturam, Cic.: imperium alci, Tac., od. ad alqm, Cic.: ultro legationem alci (Ggstz. multis petentibus denegare), Cic.: alci praefecturam fabrûm, Cic.: alci regnum (Ggstz. regno uti nolle), Cic.: regnum ac diadema uni, Hor.: ad alqm summum imperium, Iustin.: ad alqm summam imperii, summam rerum, Nep.: totius belli summa ad alqm omnium voluntate defertur, Caes. – γ) etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung jmdm. übertragen, überweisen, etw. vor jmd. zur Entscheidung bringen, jmdm. etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung vorlegen, anheimgeben, decumanos convocat; rem defert; statuunt illi atque decernunt, ut etc., Cic.: rem ad amicos, Cic.: rem ad consilium (Kriegsrat), Caes.: rem od. causam ad senatum, Cic.: rem dubiam ad patres sub certo auctore, Liv.: ad alqm controversias suas litesque, Eutr.: id postero die senatui, Nep.: puerorum querelam regi, Iustin. – alqd in forum iudiciumque, auf das F. und vor G., Cic. Cael. 35.b) etw. als Nachricht, Anzeige usw. mündlich od. schriftl. zu jmd. hinbringen = jmdm. hinterbringen, mitteilen, anzeigen, anmelden, bei jmd. zur Anzeige bringen, jmdm. etw. eröffnen, anvertrauen, jmd. von etw. in Kunde setzen, ihm Eröffnung machen, bei jmd. etw. zur Sprache bringen, sociorum populi-————que Romani querimonias (v. Gesandten), Liv.: def. falsum equitum numerum, Caes.: his falsa, Nep.: vocem eius statim ad hunc M. Catonem, Cic.: rem inquisitam ad consulem, Liv.: alcis consilia ad adversarios, Cic.: quae audierunt ad legatos deferunt, Caes.: contionem habuit, quae est ad me tota (ihrem ganzen Inhalte nach) delata, Cic.: cetera (Logik u. Physik) si non didicerit, tamen poterit, si quando opus erit, ornare dicendo, si modo ad eum sunt delata et ei tradita (durch Lehre überliefert), Cic.: haec ad Antonium statim per Graecos deferuntur, Caes.: nec deerant qui haec iisdem verbis aut versa in deterius Senecae deferrent, Tac.: de quibus quod inimici detulerant neque credendum neque neglegendum putavit, Nep.: id Carthaginem (nach K.), Nep. – m. folg. Acc. u. Infin., defert ad coniectorem quidam somniasse se ovum pendēre ex fascia lecti sui cubicularis, Cic.: vehementer te esse sollicitum multi ad nos cotidie deferunt, Cic.So nun bes.: α) als gerichtl. t. t., v. Angeber, Denunzianten, od. v. Kläger, αα) nomen alcis od. alcis rei od. nomen alci def., jmds. od. einer Sache Namen beim Prätor angeben, jmd. anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, illi nonnihil in deferendo nomine secuti, Cic.: def. nomen venefici cuiusdam, Cic.: nomen amici mei de ambitu, Cic.: huic eidem Sopatro idem inimici ad C.————Verrem eiusdem rei nomen detulerunt, Cic. – ββ) indicium deferre ad alqm, die Anzeige von einem Verbrechen dem Prätor usw. hinterbringen, zB. def. ind. ad praetores, Liv.: huius rei delatum indicium ad ipsum suppressit, Curt. – γγ) def. crimen, bei einem Magistrat eine Beschuldigung anbringen, vorbringen, def. novum et ante hunc diem non auditum crimen, Cic.: crimen atrociter, Tac.: def. crimen ad me, Cic.: crimen ad senatum diluendum, Liv.: crimina in (gegen) dominum (v. Sklaven), Cic.: def. crimina de Perseo (beim Senate), Liv. – δδ) def. alqd od. de alqa re od. de alqo, etw. beim Prätor usw. hinterbringen, angeben, anzeigen, über etw. od. jmd. Anzeige machen, unus ex consciis deferebat, Sen.: a duobus indicibus delatus, Curt.: haec omnia indices detulerunt, rei confessi sunt, Cic.: def. publicae pecuniae peculatum, Tac.: quamvis ea, quae audierat, ad Neronem detulisset, Tac. – de defectione patris def., Nep.: eadem de noverca def., Quint.: commodius fecissent tribuni plebis, Quirites, si quae apud vos de me deferunt, ea coram potius me praesente detulissent, Cic.: quaedam de coniuratione ultro ad eum def., Suet. – εε) def. alqm, jmd. angeben, anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, Capitonem (v. Kläger), Tac.: reos eiusdem criminis (v. Angeber), Quint.: reos, ne apud praefectum urbis arguantur, ad praetorem def., Tac.: def. alqm ad fi-————scum, Suet.: per indicem ad senatum deferri, Suet. – m. Prädik.-Akk., Brutum Cassiumque legibus aggredi reosque caedis absentes def., Suet. – m. Ang. wessen? weswegen? durch Genet., deferri maiestatis, adulterii, Tac.: ab alqo deferri furti, Cic. or. in tog. cand. fr. 6. p. 22, 3 K. (fr. 9. p. 241, 14 Klotz): od. beim Passiv durch Infin. (Nom. u. Infin.), Libo Drusus defertur moliri res novas, Tac.: Lepida defertur simulavisse partum, Tac.: od. durch einen Satz m. tamquam u. Konj., Hilarius Caesaris libertus detulerat, tamquam propriam ipse (M. Cluvius Rufus) potentiam tentasset, Tac. – ganz absol., et minari et deferre etiam non orator potest, Quint.: deinde extraneo vel etiam domesticorum aliquo deferente assidue varieque inquietatus (est), Suet.β) als publiz. t. t., αα) ad aerarium def., im Zshg. auch bl. deferre, beim Ärarium angeben, in die Verzeichnisse der Schatzkammer eintragen od. eintragen (registrieren) lassen, nomina iudicum, Cic. Phil. 5, 15. – bes. alqm in beneficiis ad aerarium def., im Zshg. bl. deferre alqm, jmd. unter den zu erteilenden Gratifikationen (die der Prokonsul während seines Imperiums erteilt od. zu erteilen versprochen hatte) bei Übergabe der Rechnungen an die Schatzkammer in der Rechnungsablage mit aufführen und damit die Genehmigung derselben bei den Quästoren der Schatzkammer in Antrag stellen, jmd. der Schatz-————kammer unter den Gratifikanden zur Berücksichtigung empfehlen, in beneficiis ad aerarium delatus est a L. Lucullo pro consule, Cic. Arch. 11: def. tribunos militares et praefectos, Cic. ep. 5, 20, 7: in praetura, in consulatu praefectum fabrûm, Cic. Balb. 63. – ββ) def. alqd in censum, zur Schätzung angeben, anmelden, deklarieren (v. röm. Bürger, dagegen referre in censum [in die Schätzungsliste eintragen] v. Zensor od. dessen Schreibern, s. Drak. Liv. 39, 44, 2), zB. patrimonium, Val. Max.: lacus piscatorios, salinas, Ulp. dig.: non amplius quam mille quingentûm aeris, Gell.: scire liceat, quanti (wie hoch) quidque in censum deferendum sit, Sen. – prägn., deferri in censum, v. Pers., sich zur Schätzung anmelden, Eutr. 1, 7. – γγ) def. censum, sein Vermögen beim Zensor angeben, deklarieren, v. röm. Bürger, Plin. 7, 159: v. den Klienten, Tac. ann. 6, 41 (wov. verschieden censum Romam def., s. oben no. II, A, 1, b a. E.). – ⇒ arch. Perf. detoli, wov. detolerit, Lex. repetund. (Corp. inscr. Lat. 1, 198) 21. 76. 85. -
64 evolo
I.Lit.:2.ex quercu (aquila),
Cic. Leg. 1, 1, 2:extra septa,
Varr. R. R. 3, 9, 15.— Absol.:evolandi potestas,
Col. 8, 15, 1:longius,
Dig. 41, 1, 5, § 6: aut saepe ex humili sede sublima evolat, Att. ap. Non. 489, 5 (Rib. Trag. Fragm. p. 211): evolare ubi nec Pelopidarum facta neque famam audiam, Poet. ap. Cic. Att. 15, 11, 3; id. Fam. 7, 30, 1; cf. id. ib. 7, 28; id. Att. 14, 12, 2; and Rib. Trag. Fragm. p. 252:evolaverunt nebulae sicut aves,
Vulg. Sir. 43, 15:longius (of geese),
Dig. 41, 1, 5, § 6.—Transf., to come forth quickly, to rush or spring forth:II.ex corporum vinculis, tamquam e carcere,
Cic. Rep. 6, 14; cf. id. Lael. 4, 14:(hostes) subito ex omnibus partibus silvae evolaverunt,
Caes. B. G. 3, 28, 3; 7, 27 fin.; cf.:exanimatus evolat e senatu,
Cic. Sest. 12, 28:rus ex urbe, tamquam e vinculis,
id. de Or. 2, 6:e conspectu,
id. Verr. 2, 5, 34:per medias vias,
Ov. A. A. 3, 710:ut, lapidem ferro cum caedimus, evolat ignis,
Lucr. 6, 314.—Trop.:(almost exclusively in Cic.): ii, quorum animi, spretis corporibus, evolant atque excurrunt foras,
Cic. Div. 1, 50, 114:quaestiones omnium perrumpat, evolet ex vestra severitate,
id. Verr. 2, 1, 5; cf. id. Mur. 38, 82: ex poena, [p. 669] id. Prov. Cons. 6, 14:quem illi esse in principibus facile sunt passi, evolare altius certe noluerunt,
to ascend, id. Fam. 1, 7, 8:illos dolent evolasse,
id. de Or. 2, 52, 209:sic evolavit oratio, ut, etc.,
rose, id. ib. 1, 35, 161:tantos processus (Piso) efficiebat, ut evolare, non excurrere videretur,
id. Brut. 78, 272. -
65 incipio
incĭpĭo, cēpi, ceptum, 3 (archaic incepsit inceperit, Paul. ex Fest. p. 107 Müll.), v. a. and n. [in-capio; lit., to seize upon, lay hold of; opp. to desinere; hence, with the accessory idea of action), to begin to do something, to take in hand (syn. incoho; in class. prose, viz. in Cic., only in the tempp. press., while coepi is used in the tempp. perff.); constr. usually with the inf., less freq. absol., with the acc., ab, or adv. of place or time.I.Act.(α).With inf.:(β).ut homines mortem vel optare incipiant vel certe timere desistant,
Cic. Tusc. 1, 49, 117:huic incipio sententiae diffidere,
id. ib. 5, 1, 3:prius quam incipit tinnire,
Plaut. As. 2, 4, 42:bella gerere,
Cic. N. D. 2, 3, 9:leges neglegere,
id. Rep. 1, 43 fin.:queri cum multis incipiunt,
id. Verr. 2, 2, 23, § 56:nimis cito diligere,
id. Lael. 21, 78:amare aliquem,
id. ib. 16, 60:fossas complere,
Caes. B. G. 5, 51, 4:rem frumentariam expedire,
id. B. C. 1, 54, 4:triplicem aciem ducere,
id. ib. 1, 64, 7;2, 30, 1: cum maturescere frumenta inciperent,
id. ib. 6, 29, 4; cf. id. ib. 3, 49, 1:cum primum pabuli copia esse inciperet,
id. B. G. 2, 2, 2; cf.:ictus erat, qua crus esse incipit,
Ov. M. 6, 255; 8, 474; 15, 256:opes pellere dominatione,
Sall. H. 3, 61, 3:si res explicare incipiam,
Nep. Pelop. 1:Bessus agere gratias incipit,
Curt. 5, 12, 1:cenare,
Suet. Aug. 74:promovere scalas,
Tac. A. 15, 4 fin.:si dormire incipis ortu luciferi,
Juv. 8, 11:male quod mulier facere incepit, nisi id efficere perpetrat, etc.... Si bene facere incepit, etc. (shortly afterward, occeperunt),
Plaut. Truc. 2, 5, 12 and 14:satis nequam sum, utpote qui hodie inceperim Amare,
id. Rud. 2, 5, 5.—Absol.:(γ).ut incipiendi ratio fuerit, ita sit desinendi modus,
Cic. Off. 1, 37, 135; cf. Plin. Ep. 9, 4, 1; Sen. Ep. 116:dum incipimus,
Quint. 11, 3, 144:dum deliberamus, quando incipiendum sit, incipere jam serum est,
id. 12, 6, 3:in incipiendo, etc.,
id. 11, 1, 6: ac statim sic rex incipit, thus begins (to speak), Sall. J. 109 fin.; cf.:nec sic incipies, ut scriptor cyclicus olim: Fortunam Priami, etc.,
Hor. A. P. 136:sic incipit, with a foll. direct quotation,
id. S. 2, 6, 79; Ov. M. 9, 281;and simply incipit,
Hor. S. 1, 9, 21:sapere aude, Incipe,
make a beginning, begin, id. Ep. 1, 2, 41; Juv. 4, 34:priusquam incipias, consulto opus est,
Sall. C. 1, 6:turpe inceptu est,
Ter. Phorm. 2, 4, 16:incipientes atque adhuc teneri (pueri),
who are beginning to learn, beginners, Quint. 1, 2, 26:incipiens,
id. 2, 5, 18; 2, 6, 5; 8 prooem. § 1; 3;10, 7, 18: quoties madidum ver incipit,
Juv. 9, 52 al. —With acc. (once in Cic., once in Cæs., v. infra):(δ).facinus audax incipit,
Plaut. Aul. 3, 4, 1:facinus,
Sall. C. 20, 3:pugilatum,
Plaut. Capt. 4, 2, 13:iter,
id. Cas. 4, 4, 2:aliquid novi negotii,
Ter. Phorm. 4, 4, 29:bellum (opp. deponere),
Sall. J. 83, 1:tam prava,
id. ib. 64, 2:indigna nobis,
id. H. 2, 41, 8:opus,
Liv. 7, 34, 13:bellum,
id. 21, 21, 6; 26, 37, 9; 42, 43, 3:sementem,
Verg. G. 1, 230:Maenalios versus,
id. E. 8, 21:si id facere non potueris, quod, ut opinio mea fert, ne incipies quidem,
Cic. Planc. 19, 48; Quint. 1, 12, 5:iter mihi incepi,
Plaut. Cas. 2, 1, 16:tantum incepi operis,
id. Men. 2, 3, 80:mandata,
Tac. A. 12, 10; 4, 46:auspicia a parricidio,
Just. 26, 2 init.: multa, Cat. ap. Gell. 16, 14, 2.— Pass.:tanta incepta res est,
Plaut. Capt. 2, 1, 31:nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta,
Ter. And. 5, 1, 17; 3, 3, 7:si inceptam oppugnationem reliquissent,
Caes. B. G. 7, 17, 6:quia dici extremum erat, proelium non inceptum,
Sall. J. 21, 2:proelium incipitur,
id. ib. 57, 3;74, 2: saxis proelium incipitur,
Tac. H. 5, 17:satis cito incipi victoriam,
id. ib. 2, 25; id. A. 2, 5; 2, 76; 12, 67 fin.:iter inceptum celerant,
Verg. A. 8, 90:inceptumque decurre laborem,
id. G. 2, 39:inceptum frustra summitte furorem,
id. A. 12, 832:deus me vetat Inceptos iambos Ad umbilicum adducere,
Hor. Epod. 14, 7:in re incipiunda ad defendendam noxiam,
Ter. Phorm. 1, 4, 48:in contentionibus aut incipiendis aut finiendis,
Quint. 11, 3, 128:a tantis princeps incipiendus erat,
Ov. F. 5, 570.—With ab or an adv. of place or time:II. (α).a Jove incipiendum putat,
Cic. Rep. 1, 36 (acc. to the Gr. of Aratus, ek Dios archômestha):ab illis incipit uxor,
Juv. 6, 348; Quint. 10, 1, 46:incipiamus ab iis,
id. 9, 2, 6:semper ab excusatione aetatis incipientem,
id. 6, 3, 76:potissimum incipiam ab ea parte,
id. 3, 7, 1:optime manus a sinistra parte incipit, in dextra deponitur,
id. 11, 3, 106:amicitia incepta a parvis cum aetate accrevit simul,
Ter. And. 3, 3, 7.— Pass. impers.:optime incipitur a longis, recte aliquando a brevibus,
Quint. 9, 4, 92.With abl.:(β).tertius sinus Acrocerauniis incipit montibus,
Plin. 4, 1, 1, § 1:censere ut principium anni inciperet mense Decembri,
Tac. A. 13, 10:verbum petere quo incipiant,
Quint. 10, 7, 21.—Absol.:cum ver esse coeperat... cum rosam viderat, tum incipere ver arbitrabatur,
Cic. Verr. 2, 5, 10, § 27:quoties incipit sensus aut desinit,
Quint. 9, 4, 67:hic annus incipit vicesimus,
Plaut. Capt. 5, 3, 3:narrationis incipit mihi initium,
Ter. And. 4, 2, 26:jam tum inceperat turba inter eos,
id. Eun. 4, 4, 58:tempus erat quo prima quies mortalibus aegris Incipit,
Verg. A. 2, 269:mox Idumaea incipit et Palaestina,
Plin. 5, 13, 14, § 68:epistula, quam incipiente febricula scripseras,
Cic. Att. 7, 8, 2:incipientes curas principis onerari,
Tac. A. 1, 19:incipiens adhuc et nondum adulta seditio,
id. H. 1, 31:incipiens omnia sentit amor,
Ov. A. A. 2, 648:Menander Syracusanus incipientis juventae,
Plin. 8, 5, 5, § 14:incipiente aestate,
id. 27, 13, 109, § 133:trixago incipientibus hydropicis efficax,
id. 24, 15, 80, § 131:quem (honorem) et incipientes principes et desinentes adeo concupis cunt ut auferant,
Plin. Pan. 57.—Hence, in-ceptum, i, n., a beginning, attempt, undertaking (freq. in historians and poets, but not in Cæs.;also rare in Cic.): cujus ego non modo factum, sed inceptum ullum conatumve contra patriam deprehendero,
Cic. Cat. 2, 12, 27:servetur ad imum, Qualis ab incepto processerit (persona),
from the beginning onwards, Hor. A. P. 127: permanere in incepto, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14 fin.:a quo incepto studioque me ambitio mala detinuerat,
Sall. C. 4, 2:cujus neque consilium neque inceptum ullum frustra erat,
id. J. 7, 6; cf.:ni ea res longius nos ab incepto traheret,
the subject, id. ib. 7 fin.:absistere incepto,
Liv. 31, 26, 5:desistere incepto,
Verg. A. 1, 37:haerere in incepto,
id. ib. 2, 654:peragere inceptum,
id. ib. 4, 452; cf.:perficere inceptum,
Sall. J. 11 fin.:piget incepti,
Verg. A. 5, 678:nunc ad inceptum redeo,
Sall. J. 4, 9; 42, 5:turpe inceptum est,
Ter. Phorm. 2, 4, 16.— In plur.:cupidus incepta patrandi,
Sall. J. 70, 5:juventus Catilinae inceptis favebat,
id. C. 17, 6:incepta mea inpedivit,
id. H. 4, 61, 12; cf.:inceptis annue, diva, meis,
Ov. Am. 3, 2, 56; and:di nostra incepta secundent,
Verg. A. 7, 259:gravia et magna professa,
Hor. A. P. 14. -
66 Paulina
1. I.In gen., little, small (anteclass. and poet.):(β).paulo momento huc vel illuc impelli,
Ter. And. 1, 5, 31:paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 22:pauper a paulo lare,
Varr. L. L. 5, § 92 Müll.: paula trua, Titin. ap. Non. 19, 19.—Subst.: pau-lum, i, n., a little, a trifle: de paulo paululum [p. 1318] hoc tibi dabo, Plaut. Curc. 1, 2, 31:II.quasi vero paulum intersiet,
Ter. Eun. 4, 4, 18:an paulum hoc esse tibi videtur?
id. ib. 5, 2, 18;5, 8, 38: agelli paulum,
id. Ad. 5, 8, 26:supplicī,
id. And. 5, 3, 32; so,negotī,
id. Heaut. 3, 1, 92:lucri,
id. ib. 4, 4, 25:paulum huic Cottae tribuit partium,
allotted a small part of his defence, Cic. de Or. 1, 53, 229:nil Aut paulum abstulerat,
Hor. Ep. 1, 15, 33:ubi paulum nescio quid superest,
Juv. 11, 47: post paulum, v. infra. —Adverb. uses.A. 1.With comp.:2.paulo prius,
Plaut. Men. 4, 3, 7:liberius paulo,
Cic. Or. 24, 82:civis haud paulo melior, quam, etc.,
id. Att. 2, 12, 3:paulo secus,
id. de Or. 3, 30, 119:haud paulo plus,
id. Fam. 7, 1, 3:paulo minus consideratus,
id. Quint. 3, 11:paulo magis affabre factus,
id. Verr. 1, 5, 14:verbis paulo magis priscis uti,
id. Brut. 21, 82:paulo longius processerant,
Caes. B. G. 2, 20:maturius paulo,
id. ib. 1, 54:paulo minus quatuordecim annos,
a little under, Suet. Ner. 40:paulo minus, quam privatum egit,
id. Tib. 26:paulo minus octogesimo aetatis anno decessit,
Plin. Ep. 7, 24, 1:paulo minus quinque millia,
id. Pan. 28, 4.—Esp. with ante, post:3.quae paulo ante praecepta dedimus,
Cic. Part. 39, 137:paulo ante,
id. Verr. 2, 4, 3, § 6; Juv. 6, 227; 9, 114:post paulo,
just after, a little after, Sall. C. 18, 3; Liv. 22, 60. —With words and expressions implying superiority or comparison:4.magnitudine paulo antecedunt,
Caes. B. G. 6, 26:verba paulo nimium redundantia,
Cic. de Or. 2, 21, 88:histrio si paulo se movit extra numerum,
id. Par. 3, 2, 26:paulo ultra eum locum,
Caes. B. C. 3, 66:paulo mox,
Plin. 18, 28, 68, § 268.—Without comparison (rare), a little, somewhat:B.paulo qui est homo tolerabilis,
Ter. Heaut. 1, 2, 31:ut non solum gloriosis consiliis utamur, sed etiam paulo salubribus,
Cic. Att. 8, 12, 5:aut nihil aut paulo cui tum concedere digna, Lux mea, etc.,
Cat. 68, 131.—Hence,Acc.: paulum, a little, somewhat:(β).paulum supra eum locum,
Caes. B. G. 6, 9:epistolae me paulum recreant,
Cic. Att. 9, 6, 5:paulum differre,
id. Agr. 2, 31, 85:requiescere,
id. de Or. 1, 62, 265:commorari,
id. Rosc. Com. 10, 28: scaphae paulum progressae, Sall. ap. Gell. 10, 26, 10 (Hist. 1, 60 Dietsch):paulum aspectu conterritus haesit,
Verg. A. 3, 597.—With adv. of time or place:(γ).post paulum,
a little later, after a short time, Caes. B. G. 7, 50; Quint. 9, 4, 19; 2, 17, 25; 11, 3, 148:ultra paulum,
id. 11, 3, 21; cf.:infra jugulum,
Suet. Caes. 82; cf. also: paulum praelabitur ante, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111.—With comp.:2.haud paulum major,
Sil. 15, 21:tardius,
Stat. Th. 10, 938.Paulus ( Paull-), i, m., a Roman surname (not a praenomen; cf. Borghesi Framm. de' Fasti Cons. i. p. 49, and his Dec. Numism. 4, n. 10) of the Æmilian family, Cic. Lael. 6, 21; id. Verr. 2, 5, 6, § 14.I.L. Aemilius Paulus, a consul who fell in the battle near Cannœ, Hor. C. 1, 12, 38; Cic. Sen. 20, 75; id. Div. 2, 33, 71.—II.The son of no. I., the adoptive father of the younger Scipio and the conqueror of Perseus, Cic. Rab. Post. 1, 2; id. Sen. 6, 15. —III.Q. Paulus Fabius Maximus, a consul A. U. C. 743, Front. Aquaed. 100.—IV.Julius Paulus, a celebrated jurist under Alexander Severus, a colleague of Papinian, Lampr. Alex. Sev. 26.—V.Paul, Christian name of Saul of Tarsus, the apostle to the Gentiles, author of many epistles to the Churches, Vulg. Act. passim.—VI.Sergius Paulus, proconsul in Cyprus, Vulg. Act. 13, 7.—Hence,A.Paulĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Paulian:B.Pauliana victoria,
the victory of L. Æmilius Paulus over Perseus, Val. Max. 8, 11, 1: Pauliana responsa, of the jurist J. Paulus, Dig. praef. ad Antecess. § 5.—Paulī-nus ( Paull-), a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Pauline, only as a Roman surname.—Subst.1.Paulīnus, i, m.:2.C. Suetonius Paulinus,
Tac. A. 14, 29.—Paulīna, ae, f.:Lollia Paulina,
wife of the emperor Caligula, Suet. Calig. 25; Tac. A. 12, 1; Plin. 9, 35, 58, § 117. -
67 Paullus
1. I.In gen., little, small (anteclass. and poet.):(β).paulo momento huc vel illuc impelli,
Ter. And. 1, 5, 31:paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 22:pauper a paulo lare,
Varr. L. L. 5, § 92 Müll.: paula trua, Titin. ap. Non. 19, 19.—Subst.: pau-lum, i, n., a little, a trifle: de paulo paululum [p. 1318] hoc tibi dabo, Plaut. Curc. 1, 2, 31:II.quasi vero paulum intersiet,
Ter. Eun. 4, 4, 18:an paulum hoc esse tibi videtur?
id. ib. 5, 2, 18;5, 8, 38: agelli paulum,
id. Ad. 5, 8, 26:supplicī,
id. And. 5, 3, 32; so,negotī,
id. Heaut. 3, 1, 92:lucri,
id. ib. 4, 4, 25:paulum huic Cottae tribuit partium,
allotted a small part of his defence, Cic. de Or. 1, 53, 229:nil Aut paulum abstulerat,
Hor. Ep. 1, 15, 33:ubi paulum nescio quid superest,
Juv. 11, 47: post paulum, v. infra. —Adverb. uses.A. 1.With comp.:2.paulo prius,
Plaut. Men. 4, 3, 7:liberius paulo,
Cic. Or. 24, 82:civis haud paulo melior, quam, etc.,
id. Att. 2, 12, 3:paulo secus,
id. de Or. 3, 30, 119:haud paulo plus,
id. Fam. 7, 1, 3:paulo minus consideratus,
id. Quint. 3, 11:paulo magis affabre factus,
id. Verr. 1, 5, 14:verbis paulo magis priscis uti,
id. Brut. 21, 82:paulo longius processerant,
Caes. B. G. 2, 20:maturius paulo,
id. ib. 1, 54:paulo minus quatuordecim annos,
a little under, Suet. Ner. 40:paulo minus, quam privatum egit,
id. Tib. 26:paulo minus octogesimo aetatis anno decessit,
Plin. Ep. 7, 24, 1:paulo minus quinque millia,
id. Pan. 28, 4.—Esp. with ante, post:3.quae paulo ante praecepta dedimus,
Cic. Part. 39, 137:paulo ante,
id. Verr. 2, 4, 3, § 6; Juv. 6, 227; 9, 114:post paulo,
just after, a little after, Sall. C. 18, 3; Liv. 22, 60. —With words and expressions implying superiority or comparison:4.magnitudine paulo antecedunt,
Caes. B. G. 6, 26:verba paulo nimium redundantia,
Cic. de Or. 2, 21, 88:histrio si paulo se movit extra numerum,
id. Par. 3, 2, 26:paulo ultra eum locum,
Caes. B. C. 3, 66:paulo mox,
Plin. 18, 28, 68, § 268.—Without comparison (rare), a little, somewhat:B.paulo qui est homo tolerabilis,
Ter. Heaut. 1, 2, 31:ut non solum gloriosis consiliis utamur, sed etiam paulo salubribus,
Cic. Att. 8, 12, 5:aut nihil aut paulo cui tum concedere digna, Lux mea, etc.,
Cat. 68, 131.—Hence,Acc.: paulum, a little, somewhat:(β).paulum supra eum locum,
Caes. B. G. 6, 9:epistolae me paulum recreant,
Cic. Att. 9, 6, 5:paulum differre,
id. Agr. 2, 31, 85:requiescere,
id. de Or. 1, 62, 265:commorari,
id. Rosc. Com. 10, 28: scaphae paulum progressae, Sall. ap. Gell. 10, 26, 10 (Hist. 1, 60 Dietsch):paulum aspectu conterritus haesit,
Verg. A. 3, 597.—With adv. of time or place:(γ).post paulum,
a little later, after a short time, Caes. B. G. 7, 50; Quint. 9, 4, 19; 2, 17, 25; 11, 3, 148:ultra paulum,
id. 11, 3, 21; cf.:infra jugulum,
Suet. Caes. 82; cf. also: paulum praelabitur ante, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111.—With comp.:2.haud paulum major,
Sil. 15, 21:tardius,
Stat. Th. 10, 938.Paulus ( Paull-), i, m., a Roman surname (not a praenomen; cf. Borghesi Framm. de' Fasti Cons. i. p. 49, and his Dec. Numism. 4, n. 10) of the Æmilian family, Cic. Lael. 6, 21; id. Verr. 2, 5, 6, § 14.I.L. Aemilius Paulus, a consul who fell in the battle near Cannœ, Hor. C. 1, 12, 38; Cic. Sen. 20, 75; id. Div. 2, 33, 71.—II.The son of no. I., the adoptive father of the younger Scipio and the conqueror of Perseus, Cic. Rab. Post. 1, 2; id. Sen. 6, 15. —III.Q. Paulus Fabius Maximus, a consul A. U. C. 743, Front. Aquaed. 100.—IV.Julius Paulus, a celebrated jurist under Alexander Severus, a colleague of Papinian, Lampr. Alex. Sev. 26.—V.Paul, Christian name of Saul of Tarsus, the apostle to the Gentiles, author of many epistles to the Churches, Vulg. Act. passim.—VI.Sergius Paulus, proconsul in Cyprus, Vulg. Act. 13, 7.—Hence,A.Paulĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Paulian:B.Pauliana victoria,
the victory of L. Æmilius Paulus over Perseus, Val. Max. 8, 11, 1: Pauliana responsa, of the jurist J. Paulus, Dig. praef. ad Antecess. § 5.—Paulī-nus ( Paull-), a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Pauline, only as a Roman surname.—Subst.1.Paulīnus, i, m.:2.C. Suetonius Paulinus,
Tac. A. 14, 29.—Paulīna, ae, f.:Lollia Paulina,
wife of the emperor Caligula, Suet. Calig. 25; Tac. A. 12, 1; Plin. 9, 35, 58, § 117. -
68 paullus
1. I.In gen., little, small (anteclass. and poet.):(β).paulo momento huc vel illuc impelli,
Ter. And. 1, 5, 31:paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 22:pauper a paulo lare,
Varr. L. L. 5, § 92 Müll.: paula trua, Titin. ap. Non. 19, 19.—Subst.: pau-lum, i, n., a little, a trifle: de paulo paululum [p. 1318] hoc tibi dabo, Plaut. Curc. 1, 2, 31:II.quasi vero paulum intersiet,
Ter. Eun. 4, 4, 18:an paulum hoc esse tibi videtur?
id. ib. 5, 2, 18;5, 8, 38: agelli paulum,
id. Ad. 5, 8, 26:supplicī,
id. And. 5, 3, 32; so,negotī,
id. Heaut. 3, 1, 92:lucri,
id. ib. 4, 4, 25:paulum huic Cottae tribuit partium,
allotted a small part of his defence, Cic. de Or. 1, 53, 229:nil Aut paulum abstulerat,
Hor. Ep. 1, 15, 33:ubi paulum nescio quid superest,
Juv. 11, 47: post paulum, v. infra. —Adverb. uses.A. 1.With comp.:2.paulo prius,
Plaut. Men. 4, 3, 7:liberius paulo,
Cic. Or. 24, 82:civis haud paulo melior, quam, etc.,
id. Att. 2, 12, 3:paulo secus,
id. de Or. 3, 30, 119:haud paulo plus,
id. Fam. 7, 1, 3:paulo minus consideratus,
id. Quint. 3, 11:paulo magis affabre factus,
id. Verr. 1, 5, 14:verbis paulo magis priscis uti,
id. Brut. 21, 82:paulo longius processerant,
Caes. B. G. 2, 20:maturius paulo,
id. ib. 1, 54:paulo minus quatuordecim annos,
a little under, Suet. Ner. 40:paulo minus, quam privatum egit,
id. Tib. 26:paulo minus octogesimo aetatis anno decessit,
Plin. Ep. 7, 24, 1:paulo minus quinque millia,
id. Pan. 28, 4.—Esp. with ante, post:3.quae paulo ante praecepta dedimus,
Cic. Part. 39, 137:paulo ante,
id. Verr. 2, 4, 3, § 6; Juv. 6, 227; 9, 114:post paulo,
just after, a little after, Sall. C. 18, 3; Liv. 22, 60. —With words and expressions implying superiority or comparison:4.magnitudine paulo antecedunt,
Caes. B. G. 6, 26:verba paulo nimium redundantia,
Cic. de Or. 2, 21, 88:histrio si paulo se movit extra numerum,
id. Par. 3, 2, 26:paulo ultra eum locum,
Caes. B. C. 3, 66:paulo mox,
Plin. 18, 28, 68, § 268.—Without comparison (rare), a little, somewhat:B.paulo qui est homo tolerabilis,
Ter. Heaut. 1, 2, 31:ut non solum gloriosis consiliis utamur, sed etiam paulo salubribus,
Cic. Att. 8, 12, 5:aut nihil aut paulo cui tum concedere digna, Lux mea, etc.,
Cat. 68, 131.—Hence,Acc.: paulum, a little, somewhat:(β).paulum supra eum locum,
Caes. B. G. 6, 9:epistolae me paulum recreant,
Cic. Att. 9, 6, 5:paulum differre,
id. Agr. 2, 31, 85:requiescere,
id. de Or. 1, 62, 265:commorari,
id. Rosc. Com. 10, 28: scaphae paulum progressae, Sall. ap. Gell. 10, 26, 10 (Hist. 1, 60 Dietsch):paulum aspectu conterritus haesit,
Verg. A. 3, 597.—With adv. of time or place:(γ).post paulum,
a little later, after a short time, Caes. B. G. 7, 50; Quint. 9, 4, 19; 2, 17, 25; 11, 3, 148:ultra paulum,
id. 11, 3, 21; cf.:infra jugulum,
Suet. Caes. 82; cf. also: paulum praelabitur ante, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111.—With comp.:2.haud paulum major,
Sil. 15, 21:tardius,
Stat. Th. 10, 938.Paulus ( Paull-), i, m., a Roman surname (not a praenomen; cf. Borghesi Framm. de' Fasti Cons. i. p. 49, and his Dec. Numism. 4, n. 10) of the Æmilian family, Cic. Lael. 6, 21; id. Verr. 2, 5, 6, § 14.I.L. Aemilius Paulus, a consul who fell in the battle near Cannœ, Hor. C. 1, 12, 38; Cic. Sen. 20, 75; id. Div. 2, 33, 71.—II.The son of no. I., the adoptive father of the younger Scipio and the conqueror of Perseus, Cic. Rab. Post. 1, 2; id. Sen. 6, 15. —III.Q. Paulus Fabius Maximus, a consul A. U. C. 743, Front. Aquaed. 100.—IV.Julius Paulus, a celebrated jurist under Alexander Severus, a colleague of Papinian, Lampr. Alex. Sev. 26.—V.Paul, Christian name of Saul of Tarsus, the apostle to the Gentiles, author of many epistles to the Churches, Vulg. Act. passim.—VI.Sergius Paulus, proconsul in Cyprus, Vulg. Act. 13, 7.—Hence,A.Paulĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Paulian:B.Pauliana victoria,
the victory of L. Æmilius Paulus over Perseus, Val. Max. 8, 11, 1: Pauliana responsa, of the jurist J. Paulus, Dig. praef. ad Antecess. § 5.—Paulī-nus ( Paull-), a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Pauline, only as a Roman surname.—Subst.1.Paulīnus, i, m.:2.C. Suetonius Paulinus,
Tac. A. 14, 29.—Paulīna, ae, f.:Lollia Paulina,
wife of the emperor Caligula, Suet. Calig. 25; Tac. A. 12, 1; Plin. 9, 35, 58, § 117. -
69 Paulus
1. I.In gen., little, small (anteclass. and poet.):(β).paulo momento huc vel illuc impelli,
Ter. And. 1, 5, 31:paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 22:pauper a paulo lare,
Varr. L. L. 5, § 92 Müll.: paula trua, Titin. ap. Non. 19, 19.—Subst.: pau-lum, i, n., a little, a trifle: de paulo paululum [p. 1318] hoc tibi dabo, Plaut. Curc. 1, 2, 31:II.quasi vero paulum intersiet,
Ter. Eun. 4, 4, 18:an paulum hoc esse tibi videtur?
id. ib. 5, 2, 18;5, 8, 38: agelli paulum,
id. Ad. 5, 8, 26:supplicī,
id. And. 5, 3, 32; so,negotī,
id. Heaut. 3, 1, 92:lucri,
id. ib. 4, 4, 25:paulum huic Cottae tribuit partium,
allotted a small part of his defence, Cic. de Or. 1, 53, 229:nil Aut paulum abstulerat,
Hor. Ep. 1, 15, 33:ubi paulum nescio quid superest,
Juv. 11, 47: post paulum, v. infra. —Adverb. uses.A. 1.With comp.:2.paulo prius,
Plaut. Men. 4, 3, 7:liberius paulo,
Cic. Or. 24, 82:civis haud paulo melior, quam, etc.,
id. Att. 2, 12, 3:paulo secus,
id. de Or. 3, 30, 119:haud paulo plus,
id. Fam. 7, 1, 3:paulo minus consideratus,
id. Quint. 3, 11:paulo magis affabre factus,
id. Verr. 1, 5, 14:verbis paulo magis priscis uti,
id. Brut. 21, 82:paulo longius processerant,
Caes. B. G. 2, 20:maturius paulo,
id. ib. 1, 54:paulo minus quatuordecim annos,
a little under, Suet. Ner. 40:paulo minus, quam privatum egit,
id. Tib. 26:paulo minus octogesimo aetatis anno decessit,
Plin. Ep. 7, 24, 1:paulo minus quinque millia,
id. Pan. 28, 4.—Esp. with ante, post:3.quae paulo ante praecepta dedimus,
Cic. Part. 39, 137:paulo ante,
id. Verr. 2, 4, 3, § 6; Juv. 6, 227; 9, 114:post paulo,
just after, a little after, Sall. C. 18, 3; Liv. 22, 60. —With words and expressions implying superiority or comparison:4.magnitudine paulo antecedunt,
Caes. B. G. 6, 26:verba paulo nimium redundantia,
Cic. de Or. 2, 21, 88:histrio si paulo se movit extra numerum,
id. Par. 3, 2, 26:paulo ultra eum locum,
Caes. B. C. 3, 66:paulo mox,
Plin. 18, 28, 68, § 268.—Without comparison (rare), a little, somewhat:B.paulo qui est homo tolerabilis,
Ter. Heaut. 1, 2, 31:ut non solum gloriosis consiliis utamur, sed etiam paulo salubribus,
Cic. Att. 8, 12, 5:aut nihil aut paulo cui tum concedere digna, Lux mea, etc.,
Cat. 68, 131.—Hence,Acc.: paulum, a little, somewhat:(β).paulum supra eum locum,
Caes. B. G. 6, 9:epistolae me paulum recreant,
Cic. Att. 9, 6, 5:paulum differre,
id. Agr. 2, 31, 85:requiescere,
id. de Or. 1, 62, 265:commorari,
id. Rosc. Com. 10, 28: scaphae paulum progressae, Sall. ap. Gell. 10, 26, 10 (Hist. 1, 60 Dietsch):paulum aspectu conterritus haesit,
Verg. A. 3, 597.—With adv. of time or place:(γ).post paulum,
a little later, after a short time, Caes. B. G. 7, 50; Quint. 9, 4, 19; 2, 17, 25; 11, 3, 148:ultra paulum,
id. 11, 3, 21; cf.:infra jugulum,
Suet. Caes. 82; cf. also: paulum praelabitur ante, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111.—With comp.:2.haud paulum major,
Sil. 15, 21:tardius,
Stat. Th. 10, 938.Paulus ( Paull-), i, m., a Roman surname (not a praenomen; cf. Borghesi Framm. de' Fasti Cons. i. p. 49, and his Dec. Numism. 4, n. 10) of the Æmilian family, Cic. Lael. 6, 21; id. Verr. 2, 5, 6, § 14.I.L. Aemilius Paulus, a consul who fell in the battle near Cannœ, Hor. C. 1, 12, 38; Cic. Sen. 20, 75; id. Div. 2, 33, 71.—II.The son of no. I., the adoptive father of the younger Scipio and the conqueror of Perseus, Cic. Rab. Post. 1, 2; id. Sen. 6, 15. —III.Q. Paulus Fabius Maximus, a consul A. U. C. 743, Front. Aquaed. 100.—IV.Julius Paulus, a celebrated jurist under Alexander Severus, a colleague of Papinian, Lampr. Alex. Sev. 26.—V.Paul, Christian name of Saul of Tarsus, the apostle to the Gentiles, author of many epistles to the Churches, Vulg. Act. passim.—VI.Sergius Paulus, proconsul in Cyprus, Vulg. Act. 13, 7.—Hence,A.Paulĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Paulian:B.Pauliana victoria,
the victory of L. Æmilius Paulus over Perseus, Val. Max. 8, 11, 1: Pauliana responsa, of the jurist J. Paulus, Dig. praef. ad Antecess. § 5.—Paulī-nus ( Paull-), a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Pauline, only as a Roman surname.—Subst.1.Paulīnus, i, m.:2.C. Suetonius Paulinus,
Tac. A. 14, 29.—Paulīna, ae, f.:Lollia Paulina,
wife of the emperor Caligula, Suet. Calig. 25; Tac. A. 12, 1; Plin. 9, 35, 58, § 117. -
70 paulus
1. I.In gen., little, small (anteclass. and poet.):(β).paulo momento huc vel illuc impelli,
Ter. And. 1, 5, 31:paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 22:pauper a paulo lare,
Varr. L. L. 5, § 92 Müll.: paula trua, Titin. ap. Non. 19, 19.—Subst.: pau-lum, i, n., a little, a trifle: de paulo paululum [p. 1318] hoc tibi dabo, Plaut. Curc. 1, 2, 31:II.quasi vero paulum intersiet,
Ter. Eun. 4, 4, 18:an paulum hoc esse tibi videtur?
id. ib. 5, 2, 18;5, 8, 38: agelli paulum,
id. Ad. 5, 8, 26:supplicī,
id. And. 5, 3, 32; so,negotī,
id. Heaut. 3, 1, 92:lucri,
id. ib. 4, 4, 25:paulum huic Cottae tribuit partium,
allotted a small part of his defence, Cic. de Or. 1, 53, 229:nil Aut paulum abstulerat,
Hor. Ep. 1, 15, 33:ubi paulum nescio quid superest,
Juv. 11, 47: post paulum, v. infra. —Adverb. uses.A. 1.With comp.:2.paulo prius,
Plaut. Men. 4, 3, 7:liberius paulo,
Cic. Or. 24, 82:civis haud paulo melior, quam, etc.,
id. Att. 2, 12, 3:paulo secus,
id. de Or. 3, 30, 119:haud paulo plus,
id. Fam. 7, 1, 3:paulo minus consideratus,
id. Quint. 3, 11:paulo magis affabre factus,
id. Verr. 1, 5, 14:verbis paulo magis priscis uti,
id. Brut. 21, 82:paulo longius processerant,
Caes. B. G. 2, 20:maturius paulo,
id. ib. 1, 54:paulo minus quatuordecim annos,
a little under, Suet. Ner. 40:paulo minus, quam privatum egit,
id. Tib. 26:paulo minus octogesimo aetatis anno decessit,
Plin. Ep. 7, 24, 1:paulo minus quinque millia,
id. Pan. 28, 4.—Esp. with ante, post:3.quae paulo ante praecepta dedimus,
Cic. Part. 39, 137:paulo ante,
id. Verr. 2, 4, 3, § 6; Juv. 6, 227; 9, 114:post paulo,
just after, a little after, Sall. C. 18, 3; Liv. 22, 60. —With words and expressions implying superiority or comparison:4.magnitudine paulo antecedunt,
Caes. B. G. 6, 26:verba paulo nimium redundantia,
Cic. de Or. 2, 21, 88:histrio si paulo se movit extra numerum,
id. Par. 3, 2, 26:paulo ultra eum locum,
Caes. B. C. 3, 66:paulo mox,
Plin. 18, 28, 68, § 268.—Without comparison (rare), a little, somewhat:B.paulo qui est homo tolerabilis,
Ter. Heaut. 1, 2, 31:ut non solum gloriosis consiliis utamur, sed etiam paulo salubribus,
Cic. Att. 8, 12, 5:aut nihil aut paulo cui tum concedere digna, Lux mea, etc.,
Cat. 68, 131.—Hence,Acc.: paulum, a little, somewhat:(β).paulum supra eum locum,
Caes. B. G. 6, 9:epistolae me paulum recreant,
Cic. Att. 9, 6, 5:paulum differre,
id. Agr. 2, 31, 85:requiescere,
id. de Or. 1, 62, 265:commorari,
id. Rosc. Com. 10, 28: scaphae paulum progressae, Sall. ap. Gell. 10, 26, 10 (Hist. 1, 60 Dietsch):paulum aspectu conterritus haesit,
Verg. A. 3, 597.—With adv. of time or place:(γ).post paulum,
a little later, after a short time, Caes. B. G. 7, 50; Quint. 9, 4, 19; 2, 17, 25; 11, 3, 148:ultra paulum,
id. 11, 3, 21; cf.:infra jugulum,
Suet. Caes. 82; cf. also: paulum praelabitur ante, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111.—With comp.:2.haud paulum major,
Sil. 15, 21:tardius,
Stat. Th. 10, 938.Paulus ( Paull-), i, m., a Roman surname (not a praenomen; cf. Borghesi Framm. de' Fasti Cons. i. p. 49, and his Dec. Numism. 4, n. 10) of the Æmilian family, Cic. Lael. 6, 21; id. Verr. 2, 5, 6, § 14.I.L. Aemilius Paulus, a consul who fell in the battle near Cannœ, Hor. C. 1, 12, 38; Cic. Sen. 20, 75; id. Div. 2, 33, 71.—II.The son of no. I., the adoptive father of the younger Scipio and the conqueror of Perseus, Cic. Rab. Post. 1, 2; id. Sen. 6, 15. —III.Q. Paulus Fabius Maximus, a consul A. U. C. 743, Front. Aquaed. 100.—IV.Julius Paulus, a celebrated jurist under Alexander Severus, a colleague of Papinian, Lampr. Alex. Sev. 26.—V.Paul, Christian name of Saul of Tarsus, the apostle to the Gentiles, author of many epistles to the Churches, Vulg. Act. passim.—VI.Sergius Paulus, proconsul in Cyprus, Vulg. Act. 13, 7.—Hence,A.Paulĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Paulian:B.Pauliana victoria,
the victory of L. Æmilius Paulus over Perseus, Val. Max. 8, 11, 1: Pauliana responsa, of the jurist J. Paulus, Dig. praef. ad Antecess. § 5.—Paulī-nus ( Paull-), a, um, adj., of or belonging to a Paulus, Pauline, only as a Roman surname.—Subst.1.Paulīnus, i, m.:2.C. Suetonius Paulinus,
Tac. A. 14, 29.—Paulīna, ae, f.:Lollia Paulina,
wife of the emperor Caligula, Suet. Calig. 25; Tac. A. 12, 1; Plin. 9, 35, 58, § 117. -
71 recipio
rĕ-cĭpĭo, cēpi, ceptum, 3 ( fut. apoc. recipie, for recipiam, Cato ap. Fest. p. 138 and 236 Müll.; v. dico init.:I. A.recepso, for recepero,
Cat. 44, 19), v. a. [capio].Lit. (very freq. and class.):b.dandis recipiendisque meritis,
Cic. Lael. 8, 26:tu me sequere ad trapezitam... recipe actutum,
Plaut. Curc. 5, 3, 49 (just before, ni argentum refers); cf.:centum talenta et credidisse eos constat, et non recepisse,
Quint. 5, 10, 111; and (opp. mutuum dare) Mart. 3, 40, 4:si velit suos recipere, obsides sibi remittat,
Caes. B. G. 3, 8 fin.:obsides,
Suet. Aug. 21:reges,
Liv. 2, 15:recepto amico,
Hor. C. 2, 7, 27; 4, 2, 47. — Freq. of places, etc., once captured and lost, to retake:cum Tarento amisso... aliquot post annos Maximus id oppidum recepisset... nunquam ego (Tarentum) recepissem, nisi tu perdidisses,
Cic. de Or. 2, 67, 273; cf. id. Sen. 4, 11:Lavinium,
Liv. 2, 39;so of other things: recipere suas res amissas,
Liv. 3, 63:praeda omnis recepta est,
id. 3, 3:signa, quae ademerant Parthi,
Suet. Tib. 9:arma,
Liv. 9, 11; Curt. 4, 12, 17: pectore in adverso totum cui comminus ensem Condidit assurgenti, et multā morte recepit, drew out again, = retraxit, Verg. A. 9, 348; so,sagittam ab alterā parte,
Cels. 7, 5, 2: suos omnes incolumes receperunt (sc. ex oppido in castra), drew off, withdrew, = reduxerunt, Caes. B. G. 7, 12 fin.; so,milites defessos,
id. B. C. 1, 45 fin.:exercitum,
Liv. 10, 42:equitatum navibus ad se intra munitiones,
Caes. B. C. 3, 58:illum ego... medio ex hoste recepi,
bore away, rescued, Verg. A. 6, 111.—With se, to draw back, withdraw from or to any place, to betake one ' s self anywhere; in milit. lang., to retire, retreat:2.se ex eo loco,
Plaut. Aul. 4, 8, 10; cf.:se e fano,
id. Poen. 4, 1, 5:se ex opere,
id. Men. 5, 3, 7:se ex hisce locis,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 21:se e Siciliā,
id. Brut. 92, 318:se ex fugā,
Caes. B. G. 7, 20 fin.; id. B. C. 3, 102:se inde,
id. B. G. 5, 15:se hinc,
id. B. C. 1, 45 et saep.:recipe te,
Plaut. Trin. 4, 3, 8:se,
Cic. Off. 3, 10, 45 (just before, reverti); Caes. B. C. 3, 45 (coupled with loco excedere); 3, 46; cf.:sui recipiendi facultas,
id. B. G. 3, 4 fin.; 6, 37;for which: se recipiendi spatium,
Liv. 10, 28:recipe te ad erum,
Plaut. Trin. 4, 3, 20:se ad dominum,
id. ib. 4, 3, 1:se ad nos,
Cic. Att. 4, 15, 2:se ad suos,
Caes. B. G. 1, 46; 7, 82; id. B. C. 3, 38; 3, 50; 3, 52 fin.:se ad Caesarem (Allobroges, legati),
id. B. G. 1, 11; 4, 38:se ad agmen,
id. ib. 7, 13; id. B. C. 3, 75 fin.:se penitus ad extremos fines,
id. B. G. 6, 10:se ad legionem,
id. ib. 7, 50 fin.:se ad oppidum llerdam,
id. B. C. 1, 45:se ad ordines suos,
id. ib. 2, 41:se ad signa,
id. B. G. 5, 34 fin.; id. B. C. 1, 43 fin.:se a pabulo ad stabulum,
Plaut. Mil. 2, 3, 33:inde se in currus,
Caes. B. G. 4, 33 fin.:se ex castris in oppidum,
id. B. C. 2, 35:se in castra,
id. B. G. 2. 11 fin.; 2, 24; 3, 6; 3, 26 fin.;4, 15 et saep.: se in fines,
id. ib. 4, 16:se in Galliam,
id. ib. 4, 19 fin.:se in montem,
id. ib. 1, 25: se in antiquas munitiones, id. B. C. 3, 54 fin.:se in silvas ad suos,
id. B. G. 2, 19:se in castra ad urbem,
id. B. C. 2, 25; 2, 26; cf.:se retro in castra,
Liv. 23, 36;and with this cf.: sese retro in Bruttios,
id. 23, 37;and so, se, with rursus,
Plaut. Capt. 1, 2, 25; id. Pers. 4, 5, 6; id. Rud. 4, 6, 19; Caes. B. G. 5, 34 fin.; id. B. C. 2, 41 et saep.:se in novissimos,
Liv. 7, 40:se intra munitiones,
Caes. B. G. 5, 44; cf.:se intra montes,
id. B. C. 1, 65:se per declive,
id. ib. 3, 51:se sub murum,
id. ib. 2, 14:se trans Rhenum,
id. B. G. 6, 41:se Larissam versus,
id. B. C. 3, 97:se domum ex hostibus,
Plaut. Am. 2, 2, 52:se domum,
id. ib. 2, 2, 31; id. Capt. 1, 2, 25; id. Aul. 2, 1, 55:se Adrumetum,
Caes. B. C. 2, 23:se Hispalim,
id. ib. 2, 20:se Dyrrhachium ad Pompeium,
id. ib. 3, 9 fin.:se illuc,
Plaut. Most. 3, 1, 10; id. Merc. 5, 2, 40; id. Ps. 3, 1, 23 al.; cf.:se huc esum ad praesepim suam,
id. Curc. 2, 1, 13:se eo,
Caes. B. G. 1, 25 et saep. — In the same meaning, without se: neque sepulcrum, quo recipiat, habeat portum corporis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 415 Vahl.); cf.of a military retreat: si quo erat longius prodeundum aut celerius recipiendum,
Caes. B. G. 1, 48 fin.; so without se after the verbum finitum several times in Plaut.:rursum in portum recipimus,
Plaut. Bacch. 2, 3, 60:dum recipis,
id. Rud. 3, 6, 42:actutum face recipias,
id. Merc. 2, 4, 30. —Transf.(α).In business lang., to keep back, retain, reserve (cf. Gell. 17, 6, 6):(β). B.posticulum hoc recepit, quom aedis vendidit,
Plaut. Trin. 1, 2, 157; so in a sale, Crassus ap. Cic. de Or. 2, 55, 226; Cic. Top. 26, 100; Dig. 19, 1, 53; 8, 4, 10: mulier magnam dotem dat et magnam pecuniam recipit, Cato ap. Gell. 17, 6, 8. — With object-clause, Cato, R. R. 149, 2. — With dat.:aqua, itinere, actu domini usioni recipitur,
Cato, R. R. 149, 2.—Trop., to get back, bring back; to receive again, regain, recover:b.ut antiquam frequentiam recipere vastam ac desertam bellis urbem paterentur,
Liv. 24, 3:jus,
Quint. 5, 10, 118:et totidem, quot dixit, verba recepit,
got back, Ov. M. 3, 384:quam (vitam) postquam recepi,
received again, id. ib. 15, 535: anhelitum, to recover one ' s breath, Plaut. Ep. 2, 2, 21; id. Merc. 3, 4, 16; cf.spiritum,
Quint. 11, 3, 55:animam,
Ter. Ad. 3, 2, 26; Quint. 6, prooem. §13: a tanto pavore recipere animos,
Liv. 21, 5, 16 Weissenb.:a pavore animum,
id. 2, 50, 10:e pavore recepto animo,
id. 44, 10, 1;for which: animos ex pavore,
id. 21, 5 fin.:recepto animo,
Curt. 6, 9, 2; 9, 5, 29:animum vultumque,
Ov. F. 4, 615:mente receptā,
Hor. Ep. 2, 2, 104:(vocem) ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipere,
to bring it back, Cic. de Or. 1, 59, 251. —In zeugma (cf. I. A. supra): arma et animos,
Curt. 4, 12, 17.—With se.(α).To betake one ' s self, withdraw, retire from or to any place:(β).ad ingenium vetus versutum te recipis tuum,
Plaut. As. 2, 1, 7:ad frugem bonam,
Cic. Cael. 12, 28:ad reliquam cogitationem belli,
Caes. B. C. 3, 17 fin.:se a voluptatibus in otium,
Plin. Pan. 82, 8:se in principem,
to resume his princely air, id. ib. 76, 5.— More freq.,To recover, to collect one ' s self:II.difficulter se recipiunt,
regain strength, Varr. R. R. 2, 5, 17:quae cum intuerer stupens, ut me recepi, Quis hic, inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 18, 18:nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,
Liv. 10, 28:se ex terrore ac fugā,
Caes. B. G. 2, 12:se ex timore,
id. ib. 4, 34:se ex fugā,
id. ib. 4, 27:nondum totā me mente recepi,
Ov. M. 5, 275.(Acc. to re, I. b.) To take to one ' s self, admit, accept, receive; constr. with the simple acc., with ad, or in and acc., in and abl., with simple abl., with a local acc.A.Lit.(α).With simple acc.:(β).quos homines quondam Laurentis terra recepit, Enn. ap. Prisc. p 762 P. (Ann. v. 35 Vahl.): (ego) excludor, ille recipitur,
Ter. Eun. 1, 2, 79:aliquem,
Cic. Off. 3, 11, 48:hic nulla munitio est, quae perterritos recipiat,
Caes. B. G. 6, 39; cf.:hos tutissimus portus recipiebat,
id. B. C. 3, 27; 1, 15; cf. id. ib. 3, 11 fin.;3, 35: eum Jugurtha accuratissime recepit,
Sall. J. 16, 3:neque quisquam aut expulsus invidiosius aut receptus est laetius,
Vell. 2, 45, 3; Quint. 7, 1, 14; 9, 2, 89:nisi nos vicina Trivici Villa recepisset,
Hor. S. 1, 5, 80 [p. 1533] et saep.:quisnam istic fluvius est, quem non recipiat mare?
Plaut. Curc. 1, 1, 86; cf. Caes. B. G. 4, 10; and:(Peneus) accipit amnem Orcon nec recipit,
i. e. does not take it to itself, does not mingle with it, Plin. 4, 8, 15, § 31:equus frenum recepit,
received, submitted to, Hor. Ep. 1, 10, 36:necesse erat, ab latere aperto tela recipi,
Caes. B. G. 5, 35. —With ad:(γ).recipe me ad te,
Plaut. Cist. 3, 9; id. Am. 3, 2, 11; id. Rud. 2, 3, 20; id. Ps. 3, 6, 6; Ter. Heaut. 3, 3, 6; Suet. Caes. 63:aliquem ad epulas,
Cic. Top. 5, 25; cf.:ad lusum,
Suet. Ner. 11. —With in and acc.:(δ).recipe me in tectum,
Plaut. Rud. 2, 7, 16:concubinam in aedes,
id. Mil. 4, 3, 3:nos in custodiam tuam,
id. Rud. 3, 3, 34:Tarquinium in civitatem,
Cic. Rep. 2, 20, 35; id. Balb. 13, 31; Liv. 2, 5; Hor. Ep. 2, 1, 6:aliquem in ordinem senatorium,
Cic. Phil. 7, 5, 15:aliquem in fidem,
id. Fam. 13, 19, 2; id. Att. 15, 14, 3; Caes. B. G. 2, 15; 4, 22:aliquem in civitatem,
Cic. Balb. 12, 29:aliquem in caelum,
id. N. D. 3, 15, 39:aliquem in deditionem,
Caes. B. G. 3, 21 fin.; Liv. 8, 13; Suet. Calig. 14 al.:aliquem in jus dicionemque,
Liv. 21, 61:aliquem in amicitiam,
Sall. J. 14, 5; 5, 4 Kritz N. cr.:aliquam in matrimonium,
Suet. Caes. 50; Just. 9, 5, 9 et saep. —With in and abl. (rare and in purely local relations; v. Kritz ad Sall. J. 5, 4):(ε).aliquem in loco,
Plaut. Stich. 5, 4, 3:loricati in equis recipiuntur, Auct. B. Hisp. 4, 2: sidera in caelo recepta,
Ov. M. 2, 529 (but in Liv. 24, 32, 6, the correct read. is tuto Hexapylo, without in; v. Weissenb. ad h. l.). —With simple abl. (mostly in purely local relations):(ζ).ut tuo recipias tecto servesque nos,
Plaut. Rud. 1, 5, 18; so,aliquem tecto,
Caes. B. G. 7, 66 fin.:exercitum tectis ac sedibus suis,
Cic. Agr. 2, 33, 90:aliquem suis urbibus,
id. Fl. 25, 61:aliquem civitate,
id. Balb. 14, 32:aliquem finibus suis,
Caes. B. G. 6, 6; 7, 20 fin.:aliquem oppido ac portu,
id. B. C. 3, 12; 3, 102 fin.:aliquem moenibus,
Sall. J. 28, 2:Romulus caelo receptus,
Quint. 3, 7, 5:receptus Terra Neptunus,
Hor. A. P. 63 et saep. —With local acc.:(η).me Acheruntem recipere Orcus noluit,
Plaut. Most. 2, 2, 68:aliquem domum suam,
Cic. Arch. 3, 5; cf.:aliquem domum ad se hospitio,
Caes. B. C. 2, 20.—Absol.:2.plerosque hi, qui receperant, celant,
Caes. B. C. 1, 76.—Transf.a.In business lang., to take in, receive as the proceeds of any thing:b.dena milia sestertia ex melle,
Varr. R. R. 3, 16, 11:pecuniam ex novis vectigalibus,
Cic. Agr. 2, 23, 62:pecunia, quae recipi potest,
id. ib. 2, 18, 47. —In gladiator's lang.: recipe ferrum, receive your death-blow, the cry of the people to a vanquished gladiator whom they were not inclined to spare, Cic. Sest. 37, 80; id. Tusc. 2, 17, 41 Kühn.; Sen. Tranq. 11, 1;c.for which: totum telum corpore,
Cic. Rosc. Am. 12, 33; and:ense recepto,
Luc. 2, 194 Corte.—Milit. t. t., to seize, capture, take possession of, occupy: mittit in Siciliam Curionem pro praetore cum legionibus duo;d.eundem, cum Siciliam recepisset, etc.,
Caes. B. C. 1, 30:Praeneste non vi, sed per deditionem receptum est,
Liv. 6, 29:Aegyptum sine certamine,
Just. 11, 11, 1:eo oppido recepto,
Caes. B. G. 7, 13 fin.:civitatem,
id. ib. 6, 8; 7, 90; id. B. C. 1, 12; 1, 16; 1, 30;3, 16: Aetoliam,
id. ib. 3, 55:rempublicam armis,
Sall. C. 11, 4:Alciden terra recepta vocat,
the subjugated earth, Prop. 5, 9, 38. —In the later medical lang., of medicines, to receive, i. e. be compounded of various ingredients:B.antidotos recipit haec: stoechados, marrubii, etc.,
Scrib. Comp. 106; so id. ib. 27; 28; 37; 52 al. (hence the mod. Lat. receptum, receipt, and recipe).—Trop.1.To take to or upon one ' s self, to assume; to receive, accept, admit, allow, endechomai:(β).non edepol istaec tua dicta nunc in aures recipio,
Plaut. Cist. 2, 1, 34; cf. Quint. 11, 1, 91:jusjurandum,
id. 5, 6, 1; 3; cf. id. 7, 1, 24: in semet ipsum religionem recipere, to draw upon one ' s self, Liv. 10, 40:quae legibus cauta sunt, quae persuasione in mores recepta sunt,
admitted, Quint. 5, 10, 13; cf. id. 10, 7, 15:antiquitas recepit fabulas... haec aetas autem respuit,
Cic. Rep. 2, 10; cf. Quint. 6, 4, 19:nec inconstantiam virtus recipit nec varietatem natura patitur,
Cic. Rep. 3, 11, 18; cf. Vell. 2, 130, 3: non recipit istam Conjunctionem honestas, Cic. Off. 3, 33, 119:assentatio nocere nemini potest, nisi ei, qui eam recipit atque eă delectatur,
id. Lael. 26, 97:timor misericordiam non recipit,
Caes. B. G. 7, 26:casus recipere (res),
to admit, be liable to, id. B. C. 1, 78; so,aliquem casum (res),
id. ib. 3, 51:re jam non ultra recipiente cunctationem,
Liv. 29, 24; Vell. 2, 52, 3:sed hoc distinctionem recipit,
Just. Inst. 1, 12 pr.:si recipiatur poëtica fabulositas,
Plin. 7, 28, 29, § 101:in hoc genere prorsus recipio hanc brevem annotationem,
Quint. 10, 7, 31; cf. id. 8, 3, 31:nos necessarios maxime atque in usum receptos (tropos) exequemur,
id. 8, 6, 2; cf. id. 8, 6, 32; 5, 11, 20; 11, 3, 104; so with a subj.-clause, id. 1, 3, 14; 6, 3, 103; Plin. 28, 2, 5, § 24 al.—Of opinions, etc., to adopt, embrace (late Lat.):2.alicujus sententiam,
Sulp. Sev. Chron. 2, 39, 1:opinionem,
id. Dial. 1, 17, 5.—In partic.a.To take upon one ' s self, undertake, accept the performance of a task consigned or intrusted to one (whereas suscipio denotes, in gen., the voluntary undertaking of any action; cf.:b.spondeo, stipulor, polliceor): recepi causam Siciliae... ego tamen hoc onere suscepto et receptā causā Siciliensi amplexus animo sum aliquanto amplius. Suscepi enim causam totius ordinis, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 1, § 1:in hoc judicio mihi Siculorum causam receptam, populi Romani susceptam esse videor,
id. Div. in Caecil. 8, 26; and:in quo est illa magna offensio vel neglegentiae susceptis rebus vel perfidiae receptis,
id. de Or. 2, 24, 101; cf. also Quint. 12, 1, 39:verebamini, ne non id facerem, quod recepissem semel?
Ter. Phorm. 5, 7, 9:causam Sex. Roscii,
Cic. Rosc. Am. 1, 2:mandatum,
id. ib. 38, 112:officium,
id. Verr. 2, 5, 71, § 183:curam ad se,
Suet. Tit. 6.—To take an obligation upon one ' s self, to pledge one ' s self, pass one ' s word, be surety for a thing, to warrant, promise, engage a thing to any one, = anadechomai (a favorite word of Cic., esp. in his Epistles): Pe. Tute unus si recipere hoc ad te dicis... Pa. Dico et recipio Ad me, Plaut. Mil. 2, 2, 74; cf.:c.ad me recipio: Faciet,
Ter. Heaut. 5, 5, 12:promitto in meque recipio, fore eum, etc.,
Cic. Fam. 13, 10, 3; cf.:spondeo in meque recipio eos esse, etc.,
id. ib. 13, 17, 3.—With obj.-clause:promitto, recipio, spondeo, C. Caesarem talem semper fore civem, qualis hodie sit,
Cic. Phil. 5, 18, 51; so with hoc, id. Fam. 13, 50, 2 (with spondeo); 6, 12, 3; 13, 41, 2 (with confirmo); id. Att. 5, 13, 2; Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4; Liv. 7, 14 Drak.; 33, 13 fin.:pro Cassio et te, si quid me velitis recipere, recipiam,
Cic. Fam. 11, 1, 4. — With de:de aestate polliceris vel potius recipis,
Cic. Att. 13, 1, 2; Liv. 40, 35; cf.also: sed fidem recepisse sibi et ipsum et Appium de me,
had given him a solemn assurance, Cic. Att. 2, 22, 2.— With dat. (after the analogy of promitto, polliceor, spondeo):ea, quae tibi promitto ac recipio,
Cic. Fam. 5, 8, 5; cf.: omnia ei et petenti recepi et ultro pollicitus sum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 1; 7, 1:mihi,
id. ib. 10, 13, 3; Caes. B. C. 3, 82 fin.:quid sibi is de me recepisset, in memoriam redegit,
Cic. Fam. 1, 9, 9.—With dat. and obj.-clause:mihi in Cumano diligentissime se, ut annui essemus, defensurum receperat,
Cic. Att. 5, 17, 5;so,
id. Fam. 6, 12, 3 Manut. (with confirmare); 13, 72, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17, 1; Caes. B. C. 3, 17; Suet. Caes. 23 fin. —In jurid. lang.: recipere nomen, of the prætor, to receive or entertain a charge against one, Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; 2, 2, 42, § 102; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2; Val. Max. 3, 7, 9;A.for which: recipere reum,
Tac. A. 2, 74 fin.; 4, 21:aliquem inter reos,
id. ib. 3, 70; 13, 10. —Hence,rĕceptus, a, um, P. a. (acc. to II. B. 1.), received, usual, current, customary (post-class. and very rare):B.auctoritas receptior,
Tert. adv. Marc. 4, 5: scriptores receptissimi, Sol. praef.—rĕceptum, i, n. subst. (acc. to II. B. 2. b.), an engagement, obligation, guaranty:satis est factum Siculis, satis promisso nostro ac recepto,
Cic. Verr. 2, 5, 53, § 139; cf.:promissum et receptum intervertit,
id. Phil. 2, 32, 79. -
72 sollicito
sollĭcĭto ( sōlĭ-), āvi, ātum, 1, v. a. [sollicitus], to disturb, stir, agitate, move; to distress, harass, make uneasy, vex, solicit, tempt, seduce, attract, induce.I.Lit., to stir, put in lively motion, move violently, disturb, shake, exercise ( poet. and in post-Aug. prose).A.Histri tela manu jacientes sollicitabant, Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 438 Vahl.): myropolas omnes sollicito;B.ubicumque unguentum est, ungor,
keep them busy, Plaut. Cas. 2, 3, 10:nec fas esse, quod sit fundatum perpetuo aevo, sollicitare suis.. ex sedibus,
Lucr. 5, 162:pinnisque repente sollicitant divum nocturno tempore lucos,
id. 4, 1008; 2, 965: teneram ferro sollicitavit humum, stirred, i. e. by the plough, Tib. 1, 7, 30; so,tellurem,
Verg. G. 2, 418:herbae, Quas tellus, nullo sollicitante (i. e. eam) dabat,
Ov. F. 4, 396:remis freta,
Verg. G. 2, 503:spicula dextrā,
id. A. 12, 404:totum tremoribus orbem,
Ov. M. 6, 699:stamina docto Pollice, pregn.,
excite by handling, id. ib. 11, 169 (v. II. B. 1. infra):stomachum vomitu, alvum purgatione,
to move, Cels. 1 praef. fin.: mox, velut aurā sollicitante, provecti longius, as if a breeze were moving us on, Quint. 12, prooem. 2:hic (spiritus naturae), quamdiu non... pellitur, jacet innoxius... ubi illum extrinsecus superveniens causa sollicitat, compellitque et in artum agit, etc.,
stirs up, Sen. Q. N. 6, 18, 2:sollicitavit aquas remis,
Claud. Rapt. Pros. 1, 2:lucus, qui primus anhelis sollicitatur equis,
id. Idyll. 1, 3:seu remige Medo sollicitatur Athos,
id. Ruf. 1, 336:Maenalias feras,
to hunt, Ov. Am. 1, 7, 14:ne salebris sollicitentur apes,
Col. 9, 8, 3.—Of a river:cum Danubius non jam radices nec media montium stringit, sed juga ipsa sollicitat,
Sen. Q. N. 3, 27, 9.—In mal. part., Ov. Am. 3, 7, 74; Mart. 11, 22, 4; 11, 46, 4; Petr. 20, 2.—To produce by stirring, excite, cause to come forth, to arouse, draw out (rare): radices in ipsā arbore sollicitando, by starting roots from the tree (cf. the context), Plin. 17, 13, 21, § 98; cf.:II.sollicitatur id in nobis quod diximus ante semen,
Lucr. 4, 1037.—Trop., = sollicitum facere.A. 1.Of the body (very rare and poet.):2.mala copia Aegrum sollicitat stomachum,
distresses, Hor. S. 2, 2, 43. —Of the mind; constr. with acc. of person, with animum, etc.(α).To fill with apprehension, cause fear, suspense of the mind, and anxiety for the future; and pass., = sollicitum esse, to be distressed, to torment one's self:(β).nunc ibo ut visam, estne id aurum ut condidi, quod me sollicitat miserum plurimis modis,
Plaut. Aul. 1, 1, 26: certo scio, non ut Flamininum sollicitari te, Tite, sic noctesque diesque, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1:jamdudum equidem sentio, suspicio quae te sollicitet,
Plaut. Bacch. 4, 7, 50:sicine me atque illam operā tuā nunc miseros sollicitarier?
Ter. And. 4, 2, 6: egon' id timeo? Ph. Quid te ergo aliud sollicitat? id. Eun. 1, 2, 82; so id. Heaut. 2, 3, 10:aut quid sit id quod sollicitere ad hunc modum?
id. Hec. 4, 4, 54:me autem jam et mare istuc et terra sollicitat,
Cic. Q. Fr. 3, 3, 1:an dubitas quin ea me cura (pro genero et filio) vehementissime sollicitet?
id. Fam. 2, 16, 5:multa sunt quae me sollicitant anguntque,
id. Att. 1, 18, 1:ne cujus metu sollicitaret animos sociorum,
Liv. 45, 28 med.:cum Scipionem exspectatio successoris sollicitaret,
id. 30, 36 fin.:desiderantem quod satis est neque Tumultuosum sollicitat mare, Nec, etc.,
Hor. C. 3, 1, 26; cf. Mart. 7, 54, 2.—With de:de posteris nostris et de illā immortalitate rei publicae sollicitor, quae, etc.,
Cic. Rep. 3, 29, 41.— Hence, like verbs of fearing, with ne, that ( lest):et Quibus nunc sollicitor rebus! ne aut ille alserit, Aut uspiam ceciderit, etc.,
Ter. Ad. 1, 1, 11:sollicitari se simulans, ne in ejus perniciem conspirarent,
Amm. 14, 7, 9.—Also with quod, like verbs of emotion:me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod... nihil a te, nihil ex istis locis... affluxit,
Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.—More rarely, to grieve, afflict, make wretched:(γ).istuc facinus quod tuom sollicitat animum, id ego feci,
Plaut. Aul. 4, 10, 8:sed erile scelus me sollicitat,
id. Rud. 1, 3, 19: cur meam senectutem hujus sollicito amentiā? why do I make my old age miserable by, etc., Ter. And. 5, 3, 16:haec cura (ob miserum statum rei publicae) sollicitat et hunc meum socium,
Cic. Brut. 97, 331.—With subject-clause:nihil me magis sollicitat quam... non me ridere tecum,
Cic. Fam. 2, 12, 1.—To disturb the rest or repose of a person or community, to trouble, harass, = perturbare:B.quid me quaeris? quid laboras? quid hunc sollicitas?
Plaut. Ep. 5, 2, 15; so,quae roget, ne se sollicitare velis,
Ov. A. A. 1, 484:temeritas et libido et ignavia semper animum excruciant, et semper sollicitant,
Cic. Fin. 1, 16, 50:anxitudo, prona ad luctum et maerens, semperque ipsa se sollicitans,
id. Rep. Fragm. 2, 41, 68:quoniam rebellando saepius nos sollicitant,
Liv. 8, 13, 13:finitimi populi, qui castra, non urbem positam in medio ad sollicitandam omnium pacem crediderant,
to disturb the peace, id. 1, 21, 2:unde neque ille sollicitare quietae civitatis statum possit,
id. 21, 10, 12; so,pacem,
id. 34, 16 fin.:ira Jovis sollicitati prava religione,
id. 1, 31, 8:ea cura quietos (deos) sollicitat,
Verg. A. 4, 380:alium ambitio numquam quieta sollicitat,
Sen. Cons. Polyb. 4 (23), 2:eum non metus sollicitabit,
id. ib. 9 (28), 4: (voluptas) licet alia ex aliis admoveat, quibus totos partesque nostri sollicitet, id. Vit. Beat. 5, 4:et magnum bello sollicitare Jovem,
Ov. F. 5, 40:sollicitatque feros non aequis viribus hostes,
Luc. 4, 665:ut me nutricibus, me aviae educanti, me omnibus qui sollicitare illas aetates solent, praeferret,
Quint. 6, prooem. § 8: sollicitare manes, to disturb the dead by mentioning their names:parce, precor, manes sollicitare meos,
Ov. Tr. 3, 11, 32; cf.:cur ad mentionem defunctorum testamur, memoriam eorum a nobis non sollicitari?
Plin. 28, 2, 5, § 23.—Hence, pregn.:sollicito manes,
I disturb the dead, Ov. M. 6, 699:sollicitare umbras = ciere, citare, in necromancy,
Manil. 1, 93.—Without the idea of distress or uneasiness.1.To stir, rouse, excite, incite ( poet. and in post-Aug. prose):2.unicus est de quo sollicitamur honor,
Ov. F. 6, 10, 76:sollicitatque deas,
id. M. 4, 473:vanis maritum sollicitat precibus,
id. ib. 9, 683:quoque Musarum studium a nocte silenti Sollicitare solet, Claud. VI. Cons. Hon. praef. 12: cupidinem lentum sollicitas,
Hor. C. 4, 13, 6:labris quae poterant ipsum sollicitare Jovem,
Mart. 66, 16:me nova sollicitat, me tangit serior aetas,
Ov. Am. 2, 4, 45:deinde (luxuria) frugalitatem professos sollicitat,
Sen. Ep. 56, 10.—Hence,To attract, to tempt, to invite ( poet. and in post-Aug. prose):III.si quis dotatam uxorem habet, eum hominem sollicitat sopor,
Plaut. Most. 3, 2, 15 Lorenz:nullum sollicitant haec, Flacce, toreumata canem,
Mart. 12, 74, 5:cum, mira specie, feminarum sollicitaret oculos,
Val. Max. 4, 5, 1 ext.:non deest forma quae sollicitet oculos,
Sen. Ep. 88, 7:in his (praediis venalibus) me multa sollicitant,
Plin. Ep. 3, 19, 1:quibuscum delinimentis potest animos omnium sollicitat,
Just. 21, 1, 5:omni studio sollicitatum spe regni,
id. 8, 3, 8:in Graeciam Philippus cum venisset, sollicitatus paucarum civitatum direptione (i. e. spe diripiendi),
id. 9, 1:sollicitati praeda,
id. 23, 1, 10; 2, 13 fin.:te plaga lucida caeli... sollicitet,
Stat. Th. 1, 27:magno praemio sollicitatus,
bribed, Front. Strat. 3, 6, 4.—So, to attract the attention, occupy the mind:ut vix umquam ita sollicitari partibus earum debeamus ut non et summae meminerimus,
Quint. 11, 3, 151.—Transf., to incite one to do something.A. 1.Absol.:2.servum sollicitare verbis, spe promissisque corrumpere, contra dominum armare,
Cic. Deiot. 11, 30:non sollicitabit rursus agrarios?
id. Phil. 7, 6, 18:sollicitant homines imperitos Saxo et Cafo,
id. ib. 10, 10, 22: necare eandem voluit: quaesivit venenum;sollicitavit quos potuit,
id. Cael. 13, 31:Milo... quos ex aere alieno laborare arbitrabatur, sollicitabat,
Caes. B. C. 3, 22: quos ingenti pecuniae spe sollicitaverant vestri (sc. to murder Philip), Curt. 4, 1, 12:ipsam ingentibus sollicitare datis,
Ov. M. 6, 463:pretio sperare sollicitari animos egentium,
Cic. Cat. 4, 8, 17; Liv. 2, 42, 6; Nep. Paus. 3, 6.—So esp. milit. t. t.,= temptare (freq. in the historians), to strive to win over, tempt, instigate, incite to defection, attack, etc.:ad sollicitandas civitates,
Caes. B. G. 7, 63:Germanos Transrhenanos sollicitare dicebantur,
id. ib. 5, 2; so id. B. C. 3, 21; id. B. G. 5, 55; 6, 2; 7, 53;7, 54: servitia urbana sollicitare,
Sall. C. 24 fin.:nobilissimos Hispanos in Italiam ad sollicitandos populares... miserunt,
Liv. 24, 49, 8:vicinos populos haud ambigue sollicitari,
id. 8, 23, 2:ad continendas urbes, quas illinc Eumenes, hinc Romani sollicitabant,
id. 37, 8, 5:num sollicitati animi sociorum ab rege Perseo essent,
id. 42, 19 fin.:omnes sollicitatos legationibus Persei, sed egregie in fide permanere,
id. 42, 26 fin.; so,diu,
id. 31, 5, 8; 40, 57, 2; 41, 23, 7;45, 35, 8: interim qui Persas sollicitarent mittuntur,
Curt. 5, 10, 9; Suet. Oth. 5; id. Ner. 13; id. Tit. 9; Nep. Paus. 3, 6.—With ad and acc.:3.in servis ad hospitem necandum sollicitatis,
Cic. Cael. 21, 51:servum ad venenum dandum,
id. Clu. 16, 47:opifices et servitia ad Lentulum eripiendum,
Sall. C. 50, 1:qui ultro ad transeundum hostes vocabant sollicitabantque,
Liv. 25, 15, 5.—After in:cum milites ad proditionem, amicos ad perniciem meam pecunia sollicitet,
Curt. 4, 11, 1.—With ut: civitates sollicitant [p. 1722] ut in libertate permanere vellent, Caes. B. G. 3, 8:4.se sollicitatum esse ut regnare vellet,
Cic. Fam. 15, 2, 6:missis ad accolas Histri, ut in Italiam irrumperent sollicitandos, Liv 39, 35: Darei litterae quibus Graeci milites sollicitabantur ut regem interficerent,
Curt. 4, 10, 16.—With gen., gerund., and causa:5.comperi legatos Allobrogum tumultus Gallici excitandi causa a P. Lentulo esse sollicitatos,
Cic. Cat. 3, 2, 4.—With in and acc. (post-class.;6.the prevailing constr. in Just.): amicum in adulterium uxoris sollicitatum,
Just. 1, 7, 18:Alexander in Italiam sollicitatus,
urgently invited, id. 12, 2, 1:Iones sollicitare in partes suas statuit,
id. 2, 12, 1:qui Peloponnenses in societatem armorum sollicitaret,
id. 13, 5; so id. 13, 5, 10; 32, 4, 1; 29, 4, 5. —With acc. of abstract objects ( poet.):B.nuptae sollicitare fidem (= nuptam sollicitare ad fidem violandam),
to make attempts against, Ov. H. 16 (17), 4; cf. id. Am. 3, 1, 50; id. M. 6, 463; 7, 721; id. P. 3, 3, 50.—In gen., without implying an evil purpose, to induce, incite, stimulate, solicit, urge, invite, exhort, move ( poet. and in postAug. prose):antequam est ad hoc opus (historiam scribendi) sollicitatus,
induced to undertake this work, Quint. 10, 1, 74:quae Hecubae maritum posset ad Hectoreos sollicitare rogos,
Mart. 6, 7, 4:cum, sollicitatus ex urbe Roma (a Mithridate), praecepta pro se mitteret,
Plin. 25, 2, 3, § 6:sollicitandi (parentes) ad hunc laborem erant,
it was necessary to give inducements to the parents to undertake this labor, Sen. Ben. 3, 11, 1:cum juventutem ad imitationem sui sollicitaret,
id. Cons. Helv. 10, 10:alios Orientis regis ut idem postularent sollicitare temptavit,
Suet. Dom. 2:juvenum... corpora nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens sollicitat dictis,
Stat. Th. 2, 485:sollicitat tunc ampla viros ad praemia cursu celeres,
id. ib. 6, 550:ut per praecones susceptores sollicitarent,
Just. 8, 3, 8:Alexander in Italiam a Tarentinis sollicitatus,
id. 12, 2, 1:avaritia sollicitatus (= permotus),
id. 32, 2, 1:sollicitatoque juvene ad colloquium,
allured him to the conference, id. 38, 1, 9:hoc maxime sollicitatus ad amicitiam,
Plin. 6, 22, 24, § 85:serpentes sollicitant ad se avis,
id. 8, 23, 35, § 85:hyaena ad sollicitandos canes,
id. 8, 30, 44, § 106:velut vacua possessione sollicitatus,
Just. 31, 3, 2:remansit in caelibatu, neque sollicitari ulla condicione amplius potuit (i. e. ad uxorem ducendam),
Suet. Galb. 5:quod me, tamquam tirunculum, sollicitavit ad emendum (signum),
Plin. Ep. 3, 6, 4:ut ex copia studiosorum circumspicias praeceptores quos sollicitare possimus (sc. ut huc veniant),
id. 4, 13, 11.—With inf. ( poet.):finemque expromere rerum sollicitat superos,
urgently implores to disclose the issue, Luc. 5, 69:cum rapiant mala facta bonos... sollicitor nullos esse putare deos,
Ov. Am. 3, 8, 36; cf.:sollicitat spatium decurrere amoris,
Lucr. 4, 1196.—With ne:maritum sollicitat precibus, ne spem sibi ponat in arte,
Ov. M. 9, 683. -
73 tanti
tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].I.Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.1.With [p. 1841] quantus:2.nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—With ut.a.Denoting result or consequence; with subj.:b.tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—Denoting comparison:3.tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—With rel. qui, etc.:4.cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:5.tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—With quam:6.maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):B.cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—Transf., so many ( = tot; mostly poet.):C.tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —Neutr. absol.1.tantum, so much, so many:b.habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:2.vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—Gen. (of price) tanti:b.tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:3.tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:b.quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;4.so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:II.danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):A.ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.So much, so greatly, to such a degree, so:B.tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:b.tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;2.whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—Particular phrases.a.Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):b.cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:tantum non statim a funere,
id. ib. 52:tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):c.tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116. -
74 tanto
tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].I.Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.1.With [p. 1841] quantus:2.nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—With ut.a.Denoting result or consequence; with subj.:b.tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—Denoting comparison:3.tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—With rel. qui, etc.:4.cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:5.tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—With quam:6.maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):B.cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—Transf., so many ( = tot; mostly poet.):C.tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —Neutr. absol.1.tantum, so much, so many:b.habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:2.vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—Gen. (of price) tanti:b.tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:3.tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:b.quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;4.so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:II.danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):A.ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.So much, so greatly, to such a degree, so:B.tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:b.tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;2.whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—Particular phrases.a.Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):b.cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:tantum non statim a funere,
id. ib. 52:tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):c.tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116. -
75 tanto opere
tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].I.Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.1.With [p. 1841] quantus:2.nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—With ut.a.Denoting result or consequence; with subj.:b.tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—Denoting comparison:3.tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—With rel. qui, etc.:4.cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:5.tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—With quam:6.maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):B.cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—Transf., so many ( = tot; mostly poet.):C.tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —Neutr. absol.1.tantum, so much, so many:b.habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:2.vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—Gen. (of price) tanti:b.tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:3.tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:b.quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;4.so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:II.danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):A.ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.So much, so greatly, to such a degree, so:B.tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:b.tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;2.whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—Particular phrases.a.Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):b.cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:tantum non statim a funere,
id. ib. 52:tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):c.tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116. -
76 tantus
tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].I.Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.1.With [p. 1841] quantus:2.nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—With ut.a.Denoting result or consequence; with subj.:b.tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—Denoting comparison:3.tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—With rel. qui, etc.:4.cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:5.tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—With quam:6.maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):B.cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—Transf., so many ( = tot; mostly poet.):C.tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —Neutr. absol.1.tantum, so much, so many:b.habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:2.vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—Gen. (of price) tanti:b.tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:3.tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:b.quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;4.so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:II.danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):A.ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.So much, so greatly, to such a degree, so:B.tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:b.tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;2.whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—Particular phrases.a.Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):b.cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:tantum non statim a funere,
id. ib. 52:tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):c.tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116. -
77 committo
com-mitto, mīsī, missum, ere, zusammenlassen, zusammenbringen, I) eig.: a) mater. lebl. Objj. zusammenlassen, aneinanderlassen = zusammenfügen, aneinander- oder aufeinanderfügen, verbinden, vereinigen (Ggstz. dirimere), u. refl. se committere od. Passiv committi medial = zusammengehen, sich anschließen, dicht anstoßen, sich verbinden, sich vereinigen, malos (Balken, Ständer), Caes.: opera (Befestigungswerke), Liv.: maria, Curt.: duas noctes, Ov.: plagarum orae committuntur, Cels.: quia vehementer rursus se commiserunt (orae ossis), Cels. – influentem urbi Tiberinum (den Tiber) ponte, Flor. – m. Ang. wem? womit? durch Dat., durch cum u. Abl., durch inter se, zB. dextram dextrae, Ov.: manum Teucris, poet. = handgemein werden, Verg.: lacum flumini, Plin. ep.: urbem continenti (von einem Damm), Curt.: viam viae, Liv.: ubi se (Syria) Ciliciae committit, Mela: quā naris fronti committitur, Ov.: costae committuntur cum osse pectoris, Cels.: orae scroti suturis inter se committendae, Cels.: nondum commissa inter se munimenta, Liv.: v. der Wortfügung, res in ordinem digestae et inter se commissae, Quint.: vermiculate lexeis inter se c., Quint. – m. Ang. wohin? wozu? durch in u. Akk., donec se duo capita in priorem partem (nach vorn) committant, Cels.: commissa in unum crura, Ov.: ceterae suturae in unguem committuntur, vereinigen sich auss genauste, Cels. – b) leb. Wesen, α) zum Kampf u. Wettstreit aneinanderlassen, aneinanderhetzen, bei Ang. mit wem? konstr. mit cum u. Abl., mit bl. Dat., m. inter se, zum Kampfe, duos canes in conspectu populi, Frontin.: arietes vel boves, ICt. – u. acies commissas solvere, Prop. – bes. in den öffentl. Spielen, quingenos pedites, tricenos equites hinc inde, Suet.: pugiles Latinos cum Graecis, Suet. – zum Wortgezänk, omnes inter se, Suet. – zum Wettstreit mit Worten, aequales inter se, Suet. – β) zum Vergleich zusammenstellen, vates, Iuven. 6, 436: sua scripta antiquae Corinnae, Prop. 2, 3, 21.
II) mehr übtr.: 1) etw. zu Werke-, zur Ausführung-, zur Anwendung bringen, a) im allg., beginnen, stattfinden lassen, abhalten, anstellen, veranstalten (Ggstz. finire), bei Ang. mit wem? mit cum u. Abl. od. m. inter se, zB. pugnam u. pugnam cum alqo, Cic.: proelium, Caes.: proelium a dextro cornu, Caes.: proelium cum hostium equitatu, Caes.: commissum erat proelium inter Macedones Ariosque, Curt.: modicum certamen, Liv.: leve certamen in alto, Liv.: bellum, Liv., verb. (im Ggstz.) bellum c. et profligare (seinem Ende nahe bringen), Liv. (s. Fabri Liv. 21, 40, 11): bellum ad Chalcidem, Liv.: bellum prospere, Liv., inconsultius, Iustin.: primo tempore commissum est Punicum bellum, profligatum secundo, tertio vero confectum est, Flor. – c. obsidionem, Curt.: c. rixam, Liv. – agona musicum, aufführen, Suet.: u. so spectaculum, Liv.: ludos, Cic. – cenam maturo ovo, Varr. fr. – tribuni sanguine commissa proscriptio, Ciceronis paene finita, Vell. – iudicium inter sicarios committitur, Cic.: fausto committitur omine sermo, Ov. – absol. = eine Schlacht liefern, kämpfen, parvā manu cum copiosissimo hoste, Eutr.: contra Sullam, Eutr.: priusquam committeretur, vor Beginn des Kampfes, Suet. – b) etw. Straffälliges ins Werk setzen, zur Ausführung kommen lassen, ausüben, begehen, verschulden, α) m. Ang. der Sache, die man begeht, αα) durch Acc., tantum facinus, Cic.: multa virilis audaciae facinora, Sall.: multa maleficia, Cic.: tantum scelus, Cic.: tantum nefas, Curt.: multas nefarias res, Cic.: delictum maius, Caes.: caedem, caedes, Ov. u. Curt.: parricidium, Quint.: incestum cum filia, Quint.: nihil commisisse, Cic.: si quae culpa commissa est, Cic.: ego etiam quae tu sine Verre commisisti, Verri crimini daturus sum, Cic. – m. Ang. gegen wen? durch in od. erga od. adversus u. Akk., multa et in deos et in homines impie nefarieque, Cic.: quod secus a me erga te commissum videretur, Cic.: quae Philippi bello adversus populum Romanum commisissent, Liv. – ββ) durch folg. Infin., es dahin kommen lassen, committit saepe repelli, Ov. met. 9, 632: hoc cum saepius bubulci fieri vident, non committunt scamna facere, Col. 2, 4, 3. – γγ) durch folg. ut u. Konj., es dahin kommen lassen, es verschulden, daß usw., id me commissurum, ut patiar fieri ne animum induxeris, Plaut.: sordidum ad famam (est) committere, ut accusator nominere, Cic. – oft m. vorhergeh. Negation, non committet hodie ut vapulet, Ter.: non committam posthac, ut me accusare de epistularum neglegentia possis, Cic.: quā re ne committeret, ut is locus, ubi constitissent, a populi Romani calamitate nomen caperet, Caes. – δδ) durch folg. quare od. cur, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret, neque etc., Caes. b. G. 1, 14, 2: Caedicius negare se commissurum, cur sibi quisquam imperium finiret, Liv. 5, 46, 6. – β) absol., etwas verüben, es versehen, fehlen, sündigen, cum verisimile erit, aliquem commisisse, Cic.: nemo enim committeret, Cic. – m. Ang. gegen was? durch contra od. in od. adversus u. Akk., contra legem, Cic.: contra leges, ICt.: in legem, ICt.: adversus testamentum, ICt. – m. Ang. nach welchem Gesetze? durch Abl., lege censoriā, Varr.: lege de sicariis, Quint. – c) machen, daß eine Vertrags- od. Rechtsbestimmung od. eine Strafe in Anwendung kommt, in Kraft tritt, d.i. α) eine Vertragsbestimmung in Erfüllung gehen-, vor sich gehen lassen, civitas obligata sponsione commissā, durch die bereits vor sich gegangene (verwirkte) Verbürgung, Liv. 9, 11, 10: hanc ego devotionem capitis mei... convictam esse et commissam putabo, als verwirkt erwiesen u. der Augenblick der Erfüllung eingetreten sei, Cic. de domo 145. – u. so bei den Juristen, c. edictum, stipulationem, die Erfüllung des Edikts usw. verwirken, ICt.: stipulatio committitur, tritt in Wirkung, ICt.: so auch cautio committitur, ICt.: dies committendi, Verfalltag, ICt. – β) eine Strafe zur Anwendung kommen lassen, verwirken, multam, Cic.: poenam octupli, Cic. – dah. γ) Partiz. Perf. commissus v. Strafobjekt, verfallen, hypothecae commissae, Cic.: hereditas Veneri Erycinae (der V.) commissa, Cic.: hanc fiduciam (Unterpfand, Hypothek) commissam tibi dicis, Cic.
2) jmd. od. etw. in den Bereich, in den Schutz, in die Willkür usw. jmds. od. einer Sache hinlassen, d.i. in einen Ort usw. sich getrauen od. sich wagen lassen (dah. se committere oft = sich getrauen, sich wagen), jmdm. od. einem Ggstde. anheimgeben, überlassen, anvertrauen, aussetzen, preisgeben, m. Ang. wohin? wem? durch in u. Akk. od. durch bl. Dat., α) pers. Objj.: se longius a portibus, Caes.: se in conclave, Cic.: se in senatum, Cic.: se in populi Romani conspectum, Cic.: ne duae legiones sine Picentinis cohortibus in conspectum Caesaris committerentur, Cic.: c. duos filios in aleam eius, qui proponitur, casus, Liv.: se non c. in aciem, Liv.: se urbi, Cic.: se theatro populoque Romano, sich ins Th. u. vor die Augen des röm. Volkes wagen, Cic.: se ludis, bei den öffentlichen Spielen zu erscheinen wagen, Cic.: se publico non c., nicht wagen, sich öffentlich sehen zu lassen, Suet.: se non solum populo, sed etiam senatui, Cic.: se itineri tam infesto tamque periculoso, Cic.: se tam longae navigationi et viae, Cic.: se nusquam proelio, Liv.: persecutis hostibus nusquam se aequo certamine, Liv. – alci filiam, Ter., liberos suos, Ter.: ovem lupo (sprichw., griech. καταλείπειν οϊν εν λύκοισι), Ter. eun. 832: infirmas legiones hostibus committere non audere, Hirt. b. G.: mulierem alci primo partu, Ter.: alqm fidei alcis, Curt.: alqm fidei tutelaeque alcis, Curt.: alqm fidei potestatique alcis, Cic.: ut commissus sit fidei (vestrae), permissus potestati, Cic.: ego me tuae commendo et committo fide (= fidei), Ter.: se aut mortis aut servitutis periculo, Cic.: post cibum se neque frigori neque aestui neque labori, Cels. – mit Ang. als wen? durch Prädikatsakk., gnatam suam alci uxorem, Ter.: alci alqm alendum, Ov. – β) leblose Objj.: collum tonsori, Cic.: semen solo, Col.: non protinus aciem (Auge) infirmam improbo lumini, Sen.: c. alci epistulam, Cic.: c. alci alqd legendum, Fronto: alci litteras liberiores, Cic.: alci portam, (zur Bewachung) anvertrauen, Verg.: alci urbem, zur Verteidigung anvertrauen, Frontin.: alci bellum, den Kr. (= die Führung des Kr.), Cic.: u. so alci bellum contra Afros, Eutr.: iudici litem, Petr.: quaedam domestica litteris (einem Briefe) non c., Cic. (vgl. sed haec ipsa nescio rectene sit litteris commissa, Cic.): (alci) consilia, Cic.: alci fortunas suas, Ter.: summum imperium potestatemque alci, Nep.: (alci) custodiam pecuniae, Curt.: alci rem publicam, Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 25, 7, 3): alci salutem suam, Curt.: salutem navibus, Iustin.: alci vitam, Cic.: rem proelio, es auf ein Tr. ankommen lassen, Caes.: ebenso rem in aciem, Liv.: rem in casum ancipitis eventus, Liv.: ne rem committeret eo, ubi duae acies timendae essent, Liv.: c. rem publicam in discrimen, die Sache des Staates dem Risiko preisgeben (auf die Spitze stellen), Liv. – γ) absol., alci comm., es jmdm. anheimgeben, jmdm. die Sache in die Hand geben, es auf jmd. ankommen lassen, auch jmdm. sich anvertrauen (s. Madvig Epist. crit. ad Orell. p. 26 sq. u. p. 184. Zumpt Cic. Verr. 4, 16), sanan es, quae isti committas, Plaut.: eis commisi et credidi, Ter.: commisi Heio, Cic.: cui denique commisit, Cic. – m. Ang. in betreff wessen? durch de u. Abl., alci de existimatione sua, Cic. Verr. 3, 137. – m. Ang. des Zweckes durch ut u. Konj., alci, ut videat, ne quid res publica detrimenti capiat, Cic. Mil. 70. – / Synkop. Perf. commisti, Ter. eun. 832 Fl.
-
78 consulto [2]
2. cōnsulto, āvī, ātum, āre (Frequ. v. consulo), immer u. immer-, reiflich begutachten, d.i. I) mit reiflicher Überlegung zu Rate gehen, -Rat pflegen, -beratschlagen, -sich beraten, reiflich überlegen od. erwagen, a) im allg., bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., α) ganz absol. od. m. allg. od. homogen. Acc., c. nimium diu, Plaut.: si publice consultetur,... sin privatim, Tac.: adhibitis, cum quibus consultare erat solitus, Curt.: tempus ad consultandum petere, Suet.: spatium sumere ad consultandum ab alqo, Liv.: sumere consultandi spatium, Tac.: noctem unam aegre ad consultandum sumere, Liv.: triduum ad consultandum dare, Liv.: alci ad consultandum tempus dare, Liv.: stricto super capita consultantium gladio, Liv.: fuisse eum in consultando temerarium, in exsequendo virum, Vell. – m. allg. Acc., quid illaec illic in consilio duae secreto consultant, Plaut. – m. homog. Acc., deliberationes partim ipsae per se consultandae sunt,... partim etc., die Beratungen müssen teils um ihrer selbst willen vorgenommen werden, Cornif. rhet. 3, 2. – β) m. Ang. wie? durch Advv. u. dgl., male corde c. (Ggstz. bene linguā loqui), Plaut.: c. in longius, für die Zukunft sorgen, Tac.: in medium (zum allgemeinen Besten), Sall. fr. – m. allg. Acc., nihil in commune (zum allgem. Besten), Mela. – γ) m. Ang. worüber? od. weshalb? durch Praepp. (de, super, propter) od. durch folg. indir. Fragesatz, de bello, Caes.: ibi (Larissae) de summa belli, Liv.: de exitu suarum fortunarum, Caes.: verb. in tribus generibus (Fällen) deliberare et consultare de officio, Cic.: cum amicis ducibusque copiarum inter epulas de bello c., Curt.: u. (v. der beratenden Rede) pars deliberativa, quae de tempore futuro consultat, Quint. – u. Passiv unpers., consultandum super re magna et atroci, Tac.: propter ipsam rem... consultabitur, Quint. – m. folg. indir. Fragesatz, consultabat, utrum Romam proficisceretur, an Capuam teneret, Cic.: aut anquirunt aut consultant, conducat id necne, Cic.: in commune (vgl. no. β) consultant, intra tecta subsistant, an in aperto vagentur, Plin. ep.: omnes, quid opus facto sit, consultant, Liv.: consultans cum iisdem, quonam modo flumen transirent, Curt. – b) (prägn.) einen Beschluß fassen, dah. Partiz. subst., cōnsultāta, ōrum, n., die Beschlüsse, Christi, Tert. de pudic. 18: senatus, Sil. 6, 455. – c) (prägn.) für jmd. od. etw. Rat schaffen, Sorge tragen, m. Dat. (für), rei publicae, Sall. Cat. 6, 6: filiae viro (durch den Schwiegersohn) rei publicae, Aur. Vict. Caes. 15, 6: absol., ex re sua c., für sein Bestes Sorge tragen, Plaut. asin. 539.
II) jmd. um Rat fragen, jmd. zu Rate ziehen, jmd. befragen, bei jmd. sich befragen, sich Bescheid oder Rat holen, anfragen, a) übh., alqm, Tibull. 1, 4, 77. – m. folg. indir. Fragesatz, quid me consultas quid agas, Plaut. mil. 1097. – absol., senes ab domo ad consultandum accersunt, Liv. 9, 9, 12. – b) einen Rechtsgelehrten (Ggstz. respondere), Partiz. consultantes subst. = die um Bescheid od. um Rat Fragenden, Liv. epit. 54. – c) die Verkündiger des göttl. Willens, astrologos, Tert. apol. 35: aves, Plin. pan. 76, 7. – m. Ang. worüber? durch allg. Acc., ad haec consultanda procurandaque, Liv. 1, 21, 1 (vgl. c. 20 extr. deum consuluit auguriis, quae etc.): vates ad eam rem consultandam ex Etruria accire, Liv. 1, 55, 6. – absol., consultantes, Plin. 32, 17n
-
79 promitto
prō-mitto, mīsī, missum, ere, vorwärts-, vor-, hervorgehen lassen, dah. I) übtr.: A) ( nach mitto no. I = faire aller) vorwärtsgehen machen, 1) hervorfließen-, vergießen machen, non est, quod tibi quicquam promisisse lacrimas putes, Sen. contr. 2, 3 (11), 4. – 2) v. Wachstum u. zwar refl. pr. se, hervor-, emporwachsen, nec ulla arborum avidius se promittit, Plin. 16, 107. – 3) v. Dehnen des Tones, dehnen, schleifen, sonus lusciniae promittitur revocato spiritu, Plin. 10, 81. – B) ( nach mitto no. II = laisser aller) vorwärts-, lang wachsen lassen, capillum et barbam, Liv., crinem barbamque, Tac.: ramos longius, Colum. – II) bildl., in Aussicht stellen, hoffen lassen, 1) zusichern, zusagen, versprechen, verheißen, geloben (Ggstz. facere, praestare [leisten], observare, negare [ableugnen]), a) übh.: α) m. Acc. rei u. mit u. ohne Dat. pers.: di faxint, ut faciat ea, quae promittit! Cic.: si Neptunus quod Theseo promiserat non fecisset, Cic.: vix videbar quod promiseram praestare posse, Cic.: qui plura promitteret quam praestaret, Iustin.: meque (velim) ea, quae promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum, Cic.: bene promittis multa ex multis; omnia incassum cadunt, Plaut.: mox paenitentiā ductus, ut honeste negaret, quod temere promiserat, Iustin.: hoc tibi de plano (ohne Mühe) possum promittere, Lucr.: pr. impigre auxilium, Liv.: auxilium Troiae (Dat.), Ov.: dotem, Curt.: impunitatem, Val. Max.: nunc ingentia, interdum quoque regnum, Curt.: librum, quem prioribus epistulis promiseram, exhibeo, Plin. ep.: non haec mihi litora (diese K., nach der ihr steuert) promisistis, Ov.: nihil ob advocationem dedisse promisisse cavisse, Plin. ep.: alci nummos, Val. Max., ducentos nummos, Plaut.: quinque milia nummûm in alimenta ingenuorum ingenuarumque, Plin. ep.: alci (virgini) nuptias, Sen. rhet.: impensius, quam exigebatur, operam promittit, Curt.: pr. pecuniam, Auct. b. Alex.: pecuniam in portarum ornatum, Plin. ep., ad refectionem Capitolii, Val. Max.: reditus sibi pr. inanes, sich vergebliche Hoffnung auf Rückkehr machen, Ov.: dum septem donat sestertia, mutua septem promittit, Hor.: pr. omnibus quinquagena sestertia, Suet. – v. lebl. Subj., ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels.: hoc primum philosophia promittit, sensum communem, humanitatem et congregationem, Sen.: terra aquas promittit, Plin.: perpetuitatem enim urbis, non amissionem hoc facto promiserat (oraculum), Iustin.: ipse quid aura mihi tumulo promittat ab alto prospicio, Ov. – β) mit Acc. pers.: falso tibi me promittere noli, mich (meine Rückkehr), Ov. met. 11, 662: pr. oratorem, ein R. zu werden versprechen (hoffen lassen), Sen. contr. 9, 6 (29), 13: pr. ducem, sich zum F. (gegen die Römer) anbieten, Sen. nat. qu. 3. praef. § 6. – mit dopp. Acc., se socios fugae, Tac. hist. 3, 59: per ea scelera se parricidam, ein V. zu werden befürchten lassen, Ps. Quint. decl. 1, 6: se ultorem, sich als ein R. verheißen, d.i. mit Rache drohen, Verg. Aen. 2, 96. – γ) m. de u. Abl., mit und ohne Acc. rei: quod vitium procul afore chartis atque animo prius, ut si quid promittere de me possum aliud, vere promitto, Hor. sat. 1, 4, 102 sq.: nihil tibi ego tum de meis opibus pollicebar, sed de horum erga me benevolentia promittebam, Cic.: ohne Acc. rei, neque enim mehercule minus ei prolixe de tua voluntate promisi, quam erat solitus de mea polliceri, Cic.: implent enim me bonā spe et iam non promittunt de te, sed spondent, Sen. – δ) m. Genet.: si quis in pariete communi destruendo damni infecti promiserit, Versprechungen wegen (Ersatz) möglichen Schadens gegeben hat, Cic. top. 22: promittentes armorum, Amm. 14, 7, 18 G. – ε) m. folg. Infin.: si quidem operam dare promittitis, Plaut.: ei promisi dolium vini dare, Plaut.: fidentius promittentes latebras monstrare Florentii, Amm. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin., u. zwar gew. m. folg. Acc. u. Infin. Fut. act.: eum promisisse firmiter dixit sibi sese abducturum a me dolis Phoenicium, Plaut.: promitto tibi, si valebit, tegulam illum in Italia nullam relicturum, Cic.: ex voluntate Sullae omnia se facturum promittit, Sall.: equis se suis stipendia facturos promittunt, Liv.: promitto, recipio, spondeo C. Caesarem talem fore civem, qualis etc., Cic.: quem ita commendo, ut cupidissimum otii, studiosissimum bonorum futurum esse promittam et spondeam, Cic.: de me tibi sic contestans omnes deos promitto atque confirmo me pro tua dignitate... imperatoris suscepturum officia atque partes, Cic. – selten m. folg. Acc. u. Infin. Praes. act., promittebas te os sublinere meo patri, Plaut. merc. 631 (vgl. rud. 540): tepefactum (marrubi sucum) vomicas rumpere, purgare, persanare promittens, Plin. 20, 244: mit folg. Acc. u. Infin. Praes. u. Fut. act. zugl., is non praeceps se, sed strenuum remedium adferre tantamque vim morbi potione medicatā levaturum esse promisit, Curt. 3, 6 (14), 2: m. folg. Acc. u. Inf. Praes. passiv., ut Idibus Septembribus P. Quinctium sisti Sextus Alfenus promitteret, Cic. Quinct. 29: im Passiv m. Nom. u. Infin. Praes. act., Hammonis cornu promittitur (soll) praedivina somnia repraesentare, Plin. 37, 168. – η) absol.: aut facere ingenuae est aut non promisse (= promisisse) pudicae, Catull.: quae autem inconstantia deorum est, ut primis minentur extis, bene promittant secundis, Gutes (Glück) verheißen, Cic.: homines non modo promitti sibi... sed etiam large atque honeste promitti volunt, Cic.: si bene (tüchtig) promittent, totidem promittite verbis, Ov.: aliis si laudarent, benignissime promittere, Cic. – b) einer Gottheit geloben, donum Iovi dicatum et promissum, Cic.: pr. templa, Flor.: Laribus cristam galli, Iuven. – c) pr. ad alqm, ad cenam, sich zu jmd. zu Tische ansagen, versprechen (s. Benecke Iustin. 43, 3, 10. p. 484), ad fratrem promiserat, Cic.: ad cenam alio (anderswohin) promisi foras, Plaut.: ad cenam mihi promitte, Phaedr.: heus tu promittis ad cenam nec venis, Plin. ep.: u. so ego illi ad prandium promisissem, ad cenam renuntiassem (abgesagt), Sen. rhet.: simul ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Cum ille promisisset etc., Cic. – d) als Gebot eine Summe zusichern, bieten, pro domo sestertium millies promittens, Plin. 17, 3. – 2) versichern, zusichern = vorhersagen, a) von Pers.: praesertim cum, si mihi alterum utrum de eventu atque exitu rerum promittendum esset, id futurum, quod evenit, exploratius possem promittere, Cic. ep. 6, 1, 5. – b) v. Tieren u. Lebl., vorher anzeigen, pari in meliora praesagio omnia aves victimaeque promiserant, Flor.: stella... vindemiae maturitatem promittens, Plin.: clarum fore flamma promiserat, Flor. – c) v. Wetter, si ab ortu circave surrexit (arcus), serena promittunt, so bedeutet das heiteres Wetter, Sen. nat. qu. 1, 6, 2. – / Synkop. Perfektformen: promisti, Ter. adelph. 940. Catull. 110, 3: Infin. promisse, Catull. 110, 5. – Parag. Infin. promittier, Plaut. Bacch. 873.
-
80 quisquis
quis-quis, quaequae, quidquid (quicquid) und adi. quodquod, I) wer-, was auch nur, jeder der, jede die, alles was, quisquis ille est, er sei, wer er wolle, Cic.: quisquis es, du magst sein, ver du willst, Ter.: quoquo modo se res habet, es sei, wie es wolle, Cic.: quiqui integri sunt, Cic.: quidquid est, was es auch ist, was mir daraus erwächst, wie es auch komme, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 311). – m. Genet., α) masc., deorum quisquis amicior Afris, Hor. β) neutr., deorum quidquid regit terras, alle Götter, die usw., Hor.: quidquid maleficii erit, Cic. – quisquis mit dem Plur. des Verbums, Ov. art. am. 1, 267. Prop. 4, 5, 75 u. Tibull. 1, 7, 45. – Acc. quidquid, adv., a) um was nur, je weiter, je mehr, quidquid, ab urbe longius proferent aram, Liv.: quidquid progredior (in der Darstellung), Liv. – b) um wieviel od. soviel quidquid amare patrem videntur, soviel sie auch usw. Gell.: quidquid amas = quantum, Catull. – quiqui (um wieviel, um welchen Preis nur, wie hoch, wie teuer) licebunt, Plaut. Men. 1159. – Abl. quoquo, adv., wohin auch nur, Cic.: m. Genet., terrarum, Ter., od. gentium, Plaut., wohin in aller Welt. – II) wer od. was es nur sei, jeder, jede, jedes (s. Madvig Cic. de fin. 5, 24. p. 6452), quocumque in loco quisquis est, Cic.: quatenus quidquid se attingat, jedes od. etwas, es sei, was es wolle, Cic.: quisquis amores aut metuat dulces aut experietur amaros, Verg.: quoquo modo, auf jede, auch unerlaubte Weise, Suet. – / a) quisquis gen. fem. Plaut. u.a. vorkl. Dichter (s. Brix Plaut. mil. 361). – b) quidquid, adi., suum quidquid genus, Cato r.r. 48, 1.
См. также в других словарях:
MATARIS seu MATARA aut Matarus — teli genus, seu missile: paulo quam lancea minus; cuius Sisenna apud Nonium meminit. Galiis proorium, de Bello Gall. l. 1. c. 26. ubi de Helvetiis, Nonnulli inter carros rotasque mataras ac tragulas subiciebant, nostrosque vulnerabant. Et Livius… … Hofmann J. Lexicon universale
Tod — 1. Allein der Todt zeigt an, woran man genug muss han. – Henisch, 1500, 24. 2. An den Tod denken, ist der Weg zur Weisheit. Den Arabern gegenüber hat man aber im allgemeinen jede Erwähnung des Todes zu vermeiden. Der Tod ist ein leidiges Wort;… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
VENATIO — Polluci, l. 5. ἐπιτήδευμα ἡρωικὸν καὶ βασιλικὸν καὶ πρὸς εὐσωματίαν ἅμα καὶ εὐψυχίαν ἀοκεῖ, καί ἐςτιν εἰρηνικῆς τε καρτερίας ἅμα καὶ πολεμικῆς τόλμης μελέτημα πρὸς ἀνδρείαν φέρον: Xenophonti, Cyrop. l. 1. Α᾿ληθεςτάτη τῶ πρὸς τὸν πόλεμον μελέτη,… … Hofmann J. Lexicon universale
ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… … Hofmann J. Lexicon universale
OPHIR — signisicat cinerem, seu incinerationem, aut rectius cineream, pulverulentam terram, Ebraice Gap desc: Hebrew Estque nomen regioni et terrae sic dictae ab Ophir filio iectanis, nepote Eberi ex Gen. c. 10. v. 29. utpote qui cum fratre suo Havilah… … Hofmann J. Lexicon universale
Legio X Gemina — Escudo de la Legio X Gemina a principios del siglo V, según la Notitia Dignitatum occ. Activa Desde el 70 a. C. hasta el siglo V … Wikipedia Español
Ascomanni — Das Gokstad Schiff, ausgestellt im Wikinger Schiff Museum in Oslo, Norwegen. Der Begriff Wikinger bezeichnet Angehörige von kriegerischen, zur See fahrenden meist germanischen Völkern des Nord und Ostseeraumes in der so genannten Wikingerzeit.… … Deutsch Wikipedia
Wikinger — Das Gokstad Schiff, ausgestellt im Wikinger Schiff Museum in Oslo, Norwegen. Der Begriff Wikinger bezeichnet Angehörige von kriegerischen, zur See fahrenden Personengruppen der meist germanischen Völker (es gab darunter auch Balten[1]) des Nord… … Deutsch Wikipedia
JUDAEA — quae et Chananaea, et Promissionis terra, Syriae regio notissima: de cuius situ post Sacras literas Iosephus inprimis, post quem Strabo, l. 16. p. 749. et 756. Dion Gafl. l. 36. et Tac. Hist. l. 5. c. 6. ubi de Iudaea, cuius haec sunt verba:… … Hofmann J. Lexicon universale
NUPTIAE — a nubendo, quod nova Nupta seu Sponsa flammeô obnupta seu obvelata ad Sponsum olim deducebatur, Alias Matrimonium, Coniugium etc. erat viri et mulieris coniunctio legitima, vitae societatem continens, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 9. c. 3. Quod… … Hofmann J. Lexicon universale
OLEA — I. OLEA Minervae inventrici, apud Poetas, sacra: iuxta illud Virg. l. 1. Georg. v. 18. Oleaeque Minerva Inventrix: Olympionicarum frontes cinxit, secundum quosdam, vide supra Cotinus: pacisque, nec non duritiei emollitae, agriculturae,… … Hofmann J. Lexicon universale
