gratiae

ap-pōno ( adp-, Ritschl, Fleck., Lachm., Baiter, Halm; app-, Merk., Kayser, K. and H., Weissenb.), pōsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a. ( perf. apposivi, Plaut. Mil. 3, 3, 31; App. ap. Prisc. p. 898 P.; cf. pono), to place, put, or lay at, near or by the side of a thing; to apply to, add, unite, etc. (class. in prose and poetry; syn.: addo, adicio, adjungo).

Lit.

In gen.:

adpone hic mensulam,

Plaut. Most. 1, 3, 150:

appositas instruxere epulis mensas,

Ov. M. 8, 570; so id. ib. 8, 831:

sitellam,

Plaut. Cas. 2, 6, 11: Sy. Onus urget. Mi. At tu adpone, put it down then, id. Poen. 4, 2, 35:

illam alteram apud me, quod bonist, adponito,

id. Trin. 4, 3, 60:

munera eorum illis apponentur,

Vulg. Bar 6, 26:

At istos rastros interea tamen adpone,

Ter. Heaut. 1, 1, 37; so id. And. 4, 3, 10 al.:

aër Omnibus est rebus circumdatus adpositusque,

Lucr. 6, 1036; 3, 373:

omnes columnae machinā appositā dejectae,

Cic. Verr. 2, 1, 55, § 144:

notam ad malum versum,

id. Pis. 30; so id. Fam. 13, 6; cf. Suet. Claud. 16: manus ad os (eorum more, qui secreto aliquid narrant, Manut.), Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1:

scalis appositis urbem defenderunt,

Liv. 37, 5:

adpositā aure ad glaciem,

Plin. 8, 28, 42, § 103: adpositum in mensā lumen, Tac. A. 2, 31:

paenulam ad vulnus,

Suet. Ner. 49 et saep.:

dominum Adpositum flavis in Simoenta vadis,

Prop. 2, 9, 12.—So freq. of the putting on of garments, crowns, etc.:

cur tamen appositā velatur janua lauro,

Ov. Tr. 3, 1, 39:

gemmas toris,

id. H. 9, 60 Loers; cf.

the same,

id. ib. 7, 100:

meretrix Appositā populum submovet ante serā,

id. Am. 3, 14, 10 (cf.:

ponere seram,

Juv. 6, 347):

candelam valvis,

i. e. to set fire to, Juv. 9, 98 al. —

Esp.

Freq. as t. t. of food, dishes, to serve up, set before one (cf. Gr. paratithêmi;

the simple verb pono is often so used, q. v.): adposita sit cena,

Plaut. Trin. 2, 4, 69:

apposuit eis mensam,

Vulg. Act. 16, 34:

adpositum est ampliter,

Plaut. Mil. 3, 1, 160:

apposuit patellam,

Cic. Verr. 2, 4, 22:

Cenabat apud eum: argentum ille ceterum purum apposuerat, etc.,

id. ib. 4, 22, 49; id. Tusc. 5, 32, 91; id. Att. 6, 1; 14, 21; Liv. 1, 7; Plin. 8, 51, 78, § 210:

convivis panem et obsonia apponere,

Suet. Calig. 37; id. Caes. 43; id. Tib. 34; id. Galb. 12; Vitr. 13:

Appositaque est eis ciborum magna praeparatio,

Vulg. 4 Reg. 6, 23 al.;

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17; 2, 8, 69 al.—

Aliquem alicui or alicui rei, to appoint or designate one to any service or duty, to place in any station, to join to as an aid:

custodem Tullio me apponite,

Cic. Div. in Caecil. 16, 51; so Tac. A. 4, 60; cf.: adpositus custodiae (dat.), id. ib. 1, 6;

2, 68: accusator apponitur civis Romanus,

Cic. Verr. 2, 1, 29, § 74; so id. ib. 2, 1, 5, § 41 fin.:

calumniatores,

id. ib. 2, 2, 10:

praevaricatorem,

id. Phil. 2, 11:

non illicitatorem venditor adponet,

id. Off. 3, 15, 61; cf. id. Verr. 2, 1, 54:

custodes,

Nep. Dion, 4, 5:

moderator et magister consulibus appositus,

Liv. 2, 18, 6; so,

rectorem,

Suet. Aug. 48:

scrutatores,

id. Claud. 35 al. —

To put to something by way of increase, to add to, superadd (rare; cf.

addo, adicio): nihil his novum adposivi,

Plaut. Mil. 3, 3, 31; id. Trin. 4, 3, 18:

aetas illi, quos tibi dempserit, adponet annos,

Hor. C. 2, 5, 15:

exemplum,

Gell. 1, 13, 9:

si quis apposuerit ad haec, apponet Deus super illum etc.,

Vulg. Apoc. 22, 18; ib. Gen. 49, 32.—

Trop.

Of the mind, to apply (eccl. Lat.):

appone cor ad doctrinam,

Vulg. Prov. 22, 17:

apposui cor meum, ut etc.,

ib. Eccl. 8, 16.—

In eccl. Lat., after the Hebrew, of an act, to do further, also to do something:

non apponet, ut complacitior sit adhuc?

Vulg. Psa. 76, 8; so ib. Act. 12, 3:

apposuerunt adhuc peccare,

ib. Psa. 77, 17; 88, 23.—

With a dat. of end, to set down for something, count, reckon, or consider as, to hold as (very rare):

cum is nil promereat, postulare id gratiae adponi sibi,

Ter. And. 2, 1, 32 (addi in gratiam suam, Don.):

aliquid lucro,

Hor. C. 1, 9, 15.—Hence, appŏsĭ-tus ( adp-), a, um, P. a., put or applied to, etc.

Of relations of space, placed or situated at or near to, contiguous to, bordering upon; constr. with dat.:

regio mari adposita,

Plin. 3, 18, 22, § 126:

platanus itineri,

id. 12, 1, 5, § 9:

castellum Lupiae flumini adpositum,

Tac. A. 2, 7.— Trop.:

audacia fidentiae non contrarium, sed appositum ac propinquum,

Cic. Inv. 2, 54, 165.—

Metaph.

Fit, proper, suitable, appropriate, apposite, etc. (like aptus, q. v.; hence in MSS. freq. interchanged with it; cf. Spald. ad Quint. 3, 11, 9); constr. with ad (in this signif. very freq. in Varr. and Cic.;

elsewhere very rare, perh. not found except in Quint. and Gell.): ager ad vitem adpositus,

Varr. R. R. 1, 7, 5:

loca adposita ad faenum, ad vinum, ad oleum,

id. ib. 1, 23, 1:

equus ad medendum adpositus,

id. ib. 2, 7, 5:

(gallinae) adpositissimae ad partum,

id. ib. 3, 9, 9;

2, 10, 4: menses ad agendum maxime appositi,

Cic. Verr. 2, 1, 11; 2, 5, 41 fin.; id. Att. 3, 14:

multo appositior ad deferenda,

id. Verr. 2, 4, 57:

argumentatio appositissima ad judicationem,

id. Inv. 1, 14. —

Inclined to; constr. with dat.:

judex juri magis an aequo sit adpositus,

Quint. 4, 3, 11 (cf.:

adclinis falsis animus,

Hor. S. 2, 2, 6).—

Subst.: appŏsĭtum, i, n., in rhet. and gram., an epithet, adjective:

adposita, quae epitheta dicuntur, ut dulce mustum,

Quint. 8, 2, 10; 2, 14, 3; 9, 4, 24.—Hence, appŏsĭtē, adv., suitably, fitly, etc.:

ad persuasionem,

Cic. Inv. 1, 5; cf. Spald ad Quint. 2, 15, 3 praeclare et apposite et facete scribere, Gell. 2, 23, 11 ( comp. and sup not used).

ap-pōno ( adp-, Ritschl, Fleck., Lachm., Baiter, Halm; app-, Merk., Kayser, K. and H., Weissenb.), pōsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a. ( perf. apposivi, Plaut. Mil. 3, 3, 31; App. ap. Prisc. p. 898 P.; cf. pono), to place, put, or lay at, near or by the side of a thing; to apply to, add, unite, etc. (class. in prose and poetry; syn.: addo, adicio, adjungo).

Lit.

In gen.:

adpone hic mensulam,

Plaut. Most. 1, 3, 150:

appositas instruxere epulis mensas,

Ov. M. 8, 570; so id. ib. 8, 831:

sitellam,

Plaut. Cas. 2, 6, 11: Sy. Onus urget. Mi. At tu adpone, put it down then, id. Poen. 4, 2, 35:

illam alteram apud me, quod bonist, adponito,

id. Trin. 4, 3, 60:

munera eorum illis apponentur,

Vulg. Bar 6, 26:

At istos rastros interea tamen adpone,

Ter. Heaut. 1, 1, 37; so id. And. 4, 3, 10 al.:

aër Omnibus est rebus circumdatus adpositusque,

Lucr. 6, 1036; 3, 373:

omnes columnae machinā appositā dejectae,

Cic. Verr. 2, 1, 55, § 144:

notam ad malum versum,

id. Pis. 30; so id. Fam. 13, 6; cf. Suet. Claud. 16: manus ad os (eorum more, qui secreto aliquid narrant, Manut.), Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1:

scalis appositis urbem defenderunt,

Liv. 37, 5:

adpositā aure ad glaciem,

Plin. 8, 28, 42, § 103: adpositum in mensā lumen, Tac. A. 2, 31:

paenulam ad vulnus,

Suet. Ner. 49 et saep.:

dominum Adpositum flavis in Simoenta vadis,

Prop. 2, 9, 12.—So freq. of the putting on of garments, crowns, etc.:

cur tamen appositā velatur janua lauro,

Ov. Tr. 3, 1, 39:

gemmas toris,

id. H. 9, 60 Loers; cf.

the same,

id. ib. 7, 100:

meretrix Appositā populum submovet ante serā,

id. Am. 3, 14, 10 (cf.:

ponere seram,

Juv. 6, 347):

candelam valvis,

i. e. to set fire to, Juv. 9, 98 al. —

Esp.

Freq. as t. t. of food, dishes, to serve up, set before one (cf. Gr. paratithêmi;

the simple verb pono is often so used, q. v.): adposita sit cena,

Plaut. Trin. 2, 4, 69:

apposuit eis mensam,

Vulg. Act. 16, 34:

adpositum est ampliter,

Plaut. Mil. 3, 1, 160:

apposuit patellam,

Cic. Verr. 2, 4, 22:

Cenabat apud eum: argentum ille ceterum purum apposuerat, etc.,

id. ib. 4, 22, 49; id. Tusc. 5, 32, 91; id. Att. 6, 1; 14, 21; Liv. 1, 7; Plin. 8, 51, 78, § 210:

convivis panem et obsonia apponere,

Suet. Calig. 37; id. Caes. 43; id. Tib. 34; id. Galb. 12; Vitr. 13:

Appositaque est eis ciborum magna praeparatio,

Vulg. 4 Reg. 6, 23 al.;

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17; 2, 8, 69 al.—

Aliquem alicui or alicui rei, to appoint or designate one to any service or duty, to place in any station, to join to as an aid:

custodem Tullio me apponite,

Cic. Div. in Caecil. 16, 51; so Tac. A. 4, 60; cf.: adpositus custodiae (dat.), id. ib. 1, 6;

2, 68: accusator apponitur civis Romanus,

Cic. Verr. 2, 1, 29, § 74; so id. ib. 2, 1, 5, § 41 fin.:

calumniatores,

id. ib. 2, 2, 10:

praevaricatorem,

id. Phil. 2, 11:

non illicitatorem venditor adponet,

id. Off. 3, 15, 61; cf. id. Verr. 2, 1, 54:

custodes,

Nep. Dion, 4, 5:

moderator et magister consulibus appositus,

Liv. 2, 18, 6; so,

rectorem,

Suet. Aug. 48:

scrutatores,

id. Claud. 35 al. —

To put to something by way of increase, to add to, superadd (rare; cf.

addo, adicio): nihil his novum adposivi,

Plaut. Mil. 3, 3, 31; id. Trin. 4, 3, 18:

aetas illi, quos tibi dempserit, adponet annos,

Hor. C. 2, 5, 15:

exemplum,

Gell. 1, 13, 9:

si quis apposuerit ad haec, apponet Deus super illum etc.,

Vulg. Apoc. 22, 18; ib. Gen. 49, 32.—

Trop.

Of the mind, to apply (eccl. Lat.):

appone cor ad doctrinam,

Vulg. Prov. 22, 17:

apposui cor meum, ut etc.,

ib. Eccl. 8, 16.—

In eccl. Lat., after the Hebrew, of an act, to do further, also to do something:

non apponet, ut complacitior sit adhuc?

Vulg. Psa. 76, 8; so ib. Act. 12, 3:

apposuerunt adhuc peccare,

ib. Psa. 77, 17; 88, 23.—

With a dat. of end, to set down for something, count, reckon, or consider as, to hold as (very rare):

cum is nil promereat, postulare id gratiae adponi sibi,

Ter. And. 2, 1, 32 (addi in gratiam suam, Don.):

aliquid lucro,

Hor. C. 1, 9, 15.—Hence, appŏsĭ-tus ( adp-), a, um, P. a., put or applied to, etc.

Of relations of space, placed or situated at or near to, contiguous to, bordering upon; constr. with dat.:

regio mari adposita,

Plin. 3, 18, 22, § 126:

platanus itineri,

id. 12, 1, 5, § 9:

castellum Lupiae flumini adpositum,

Tac. A. 2, 7.— Trop.:

audacia fidentiae non contrarium, sed appositum ac propinquum,

Cic. Inv. 2, 54, 165.—

Metaph.

Fit, proper, suitable, appropriate, apposite, etc. (like aptus, q. v.; hence in MSS. freq. interchanged with it; cf. Spald. ad Quint. 3, 11, 9); constr. with ad (in this signif. very freq. in Varr. and Cic.;

elsewhere very rare, perh. not found except in Quint. and Gell.): ager ad vitem adpositus,

Varr. R. R. 1, 7, 5:

loca adposita ad faenum, ad vinum, ad oleum,

id. ib. 1, 23, 1:

equus ad medendum adpositus,

id. ib. 2, 7, 5:

(gallinae) adpositissimae ad partum,

id. ib. 3, 9, 9;

2, 10, 4: menses ad agendum maxime appositi,

Cic. Verr. 2, 1, 11; 2, 5, 41 fin.; id. Att. 3, 14:

multo appositior ad deferenda,

id. Verr. 2, 4, 57:

argumentatio appositissima ad judicationem,

id. Inv. 1, 14. —

Inclined to; constr. with dat.:

judex juri magis an aequo sit adpositus,

Quint. 4, 3, 11 (cf.:

adclinis falsis animus,

Hor. S. 2, 2, 6).—

Subst.: appŏsĭtum, i, n., in rhet. and gram., an epithet, adjective:

adposita, quae epitheta dicuntur, ut dulce mustum,

Quint. 8, 2, 10; 2, 14, 3; 9, 4, 24.—Hence, appŏsĭtē, adv., suitably, fitly, etc.:

ad persuasionem,

Cic. Inv. 1, 5; cf. Spald ad Quint. 2, 15, 3 praeclare et apposite et facete scribere, Gell. 2, 23, 11 ( comp. and sup not used).

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).

Lit.:

amplus et spectu protervo ferox,

Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

Hor. C. 2, 14, 7:

ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

admodum amplum et excelsum signum,

Cic. Verr. 4, 74:

collis castris parum amplus,

Sall. J. 98, 3:

porticibus in amplis,

Verg. A. 3, 353:

per amplum mittimur Elysium,

id. ib. 6, 743:

vocemque per ampla volutant Atria,

id. ib. 1, 725:

nil vulva pulchrius ampla,

Hor. Ep. 1, 15, 41:

amplae aures,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

milium amplum grano,

id. 18, 7, 10, § 55:

cubiculum amplum,

Plin. Ep. 2, 17, 6:

baptisterium amplum atque opacum,

id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

quanto est res amplior,

Lucr. 2, 1133:

Amplior Urgo et Capraria,

Plin. 3, 6, 12, § 81:

avis paulo amplior passere,

id. 10, 32, 47, § 89:

amplior specie mortali,

Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

amplissima curia... gymnasium amplissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 53:

urbs amplissima atque ornatissima,

id. Agr. 2, 76:

amplissimum peristylum,

id. Dom. 116:

(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

id. Verr. 4, 65:

mons Italiae amplissimus,

Plin. 3, 5, 7, § 48:

amplissimum flumen,

Plin. Ep. 8, 8, 3:

amplissimus lacus,

id. ib. 10, 41, 2:

amplissima insula,

Plin. 6, 20, 23, § 71:

amplissimi horti,

Plin. Ep. 8, 18, 11:

amplissima arborum,

Plin. 16, 39, 76, § 200:

est (topazon) amplissima gemmarum,

id. 37, 8, 32, § 109:

amplissimum cubiculum,

Plin. Ep. 5, 6, 23.—

Transf., great, abundant, ample, much, long:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

pabula miseris mortalibus ampla,

Lucr. 5, 944:

ampla civitas,

Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

civitas ampla atque florens,

Caes. B. G. 4, 3:

gens ampla,

Plin. 5, 30, 33, § 125:

amplae copiae,

Caes. B. G. 5, 19:

ampla manus militum,

Liv. Epit. 1, 4, 9:

pecuaria res ampla,

Cic. Quinct. 12:

res familiaris ampla,

id. Phil. 13, 8:

(res) ampla,

Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

patrimonium amplum et copiosum,

Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

amplae divitiae,

Hor. S. 2, 2, 101:

esse patri ejus amplas facultates,

Plin. Ep. 1, 14, 9:

in amplis opibus heres,

Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

amplior numerus,

Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

ampliores aquae,

Plin. 5, 9, 10, § 58:

amplior exercitus,

Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

commeatus spe amplior,

Sall. J. 75, 8:

amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

Plin. Ep. 3, 11, 2:

pretia ampliora,

Plin. 10, 29, 43, § 84:

omnia longe ampliora invenire quam etc.,

Plin. Ep. 1, 14, 10:

ampliores noctes,

Plin. 18, 26, 63, § 232:

ut ampliori tempore maneret,

Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

peditatus copiae amplissimae e Gallia,

Cic. Font. 8:

exercitus amplissimus,

Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

amplissima pecunia,

Cic. Rosc. Am. 31:

amplissimae fortunae,

id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

amplissimae patrimonii copiae,

id. Fl. 89:

amplissimas summas emptionibus occupare,

Plin. Ep. 8, 2, 3:

opes amplissimae,

id. ib. 8, 18, 4:

amplissima dies horarum quindecim etc.,

the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

ut quirem exaudire amplius,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

si vis amplius dari, Dabitur,

Plaut. Trin. 2, 1, 18:

jam amplius orat,

id. ib. 2, 1, 19:

daturus non sum amplius,

Cic. Verr. 2, 2, 29:

non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

id. de Or. 1, 6, 22:

tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

Plaut. Capt. 4, 1, 10:

ni amplius etiam, quod ebibit,

id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

etiam amplius illam adparare condecet,

Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

Cic. Verr. 2, 1:

si sit opus liquidi non amplius urna,

Hor. S. 1, 1, 54:

omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

Vell. 2, 110, 3:

Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

Cic. Verr. 4, 76:

illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

Nep. Thras. 4, 3:

amplius possidere,

Plin. 18, 4, 3, § 17:

Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

Curt. 8, 4, 21:

dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

Plin. Ep. 3, 21, 6:

cum hoc amplius praestet, quod etc.,

id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

gaudeo tibi liberorum esse amplius,

Plaut. Cist. 5, 4:

te amplius bibisse praedicet loti,

Cat. 39, 21:

amplius frumenti auferre,

Cic. Verr. 3, 49:

expensum est auri viginti paulo amplius,

id. Fl. 6, 8:

amplius negotii contrahi,

id. Cat. 4, 9:

si amplius obsidum vellet,

Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

quanto ejus amplius processerat temporis,

id. B. C. 3, 25.—

Fig.

Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

pro viribus amplis,

Lucr. 5, 1174:

amplae vires peditum,

Plin. 6, 20, 23, § 75;

ampla nepotum Spes,

Prop. 4, 22, 41:

poena sera, sed ampla,

full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

haec irae factae essent multo ampliores,

Ter. Hec. 3, 1, 9:

si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

id. ib. 3, 1, 50:

amplior metus,

Cic. Clu. 128:

amplior potentia feris,

Plin. 28, 10, 42, § 153:

ampliorem dicendi facultatem consequi,

Quint. 2, 3, 4:

amplior eoque acrior impetus,

Flor. 4, 2, 66:

spes amplior,

Sall. J. 105, 4:

amplius accipietis judicium,

severer, Vulg. Matt. 23, 14:

amplior auctoritas,

Plin. 37, 3, 12, § 47:

amplior virtus,

higher merit, Quint. 8, 3, 83:

idem aut amplior cultus (dei),

Plin. 28, 2, 4, § 18:

amplior est quaestio,

Quint. 3, 5, 8:

ampliora verba,

of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

quo legatis animus amplior esset,

Sall. C. 40, 6; 59, 1:

spiritus amplior,

Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

(honos) pro amplissimis meritis redditur,

Cic. Phil. 5, 41:

cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

amplissima spes,

Suet. Caes. 7:

his finis cognitionis amplissimae,

most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—

Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

illis ampla satis forma, pudicitia,

great enough, Prop. 1, 2, 24:

haec ampla sunt, haec divina,

Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

res gestae satis amplae,

Sall. C. 8, 2:

cur parum amplis adfecerit praemiis,

Cic. Mil. 57:

ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

Tac. A. 14, 53:

amplum in modum praemia ostentare,

Aur. Vict. Caes. 26, 6:

amplis honoribus usi,

Sall. J. 25, 4:

amplis honoribus auctos,

Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

amplam occasionem calumniae nactus,

a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

id. de Or. 1, 4, 13:

alicui ampliorem laudem tribuere,

id. Sest. 27:

in aliqua re esse laudem ampliorem,

id. Marcell. 4:

corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

Quint. 12, 10, 5:

ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

Suet. Aug. 7.— Subst.:

in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

hoc munus aedilitatis amplissimum,

id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

alicui amplissimas potestates dare,

Cic. Agr. 2, 31:

insignibus amplissimis ornatus,

id. ib. 2, 101:

dona amplissima conferre,

Plin. 18, 3, 3, § 9:

praemia legatis dedistis amplissima,

Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

spe amplissimorum praemiorum adduci,

id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

Quint. 10, 7, 1:

munera amplissima mittere,

Caes. B. G. 1, 43:

vestris beneficiis amplissimis adfectus,

Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

laudi amplissimae lauream concedere,

id. Pis. 74:

laudibus amplissimis adficere,

id. Phil. 7, 11:

amplissimam gloriam consequi,

id. Prov. Cons. 39:

ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

id. Deiot. 14:

amplissimis aliquem efferre honoribus,

Aur. Vict. Epit. 17, 3:

amplissimis uti honoribus,

Cic. Fl. 45:

amplissimos honores adipisci,

id. Verr. 5, 181:

honores adsequi amplissimos,

id. Mil. 81:

aliquem ad honores amplissimos perducere,

id. Am. 20, 73:

meus labor fructum est amplissimum consecutus,

id. Imp. Pomp 2:

mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

ei amplissimis verbis gratias egimus,

id. Phil. 1, 3:

provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

id. ib. 4, 9:

amplissimis verbis conlaudatus,

Suet. Caes. 16:

amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

id. Dom. 74:

quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

Plin. 7, 30, 31, § 116.—

In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

id. Phil. 3, 20:

hoc studium parvi properemus et ampli,

small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

amplis doctoribus instructus,

Tac. A. 14, 52:

sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

ampliores ordines,

Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

quid amplius facitis?

Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

ex amplissimo genere nubere,

Cic. Cael. 34:

amplissimo genere natus,

Caes. B. G. 4, 12:

genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

Cic. Phil. 13, 12:

amplissimos patruos habere,

id. Sex. Rosc. 147:

amplissima civitas,

id. Verr. 5, 122:

apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

id. Imp. Pomp. 1:

non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

id. Sest. 5:

licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplissimis operibus increscere,

id. ib. 8, 4, 3:

honores in amplissimo consilio collocare,

Cic. Sen. 2:

amplissimi orbis terrae consilii principes,

id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

promotus ad amplissimas procurationes,

Plin. Ep. 7, 31, 3:

praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

Plin. 7, 44, 45, § 142:

spes amplissimae dignitatis,

Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—

Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

Cic. Sex. Rosc. 83:

homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

id. Mur. 8:

P. Africanus rebus gestis amplissimus,

id. Caecin. 69:

ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

id. Imp. Pomp. 63:

vir amplissimus ejus civitatis,

id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

id. Deiot. 5, 14:

cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

in quo consilio amplissimi viri judicarent,

id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

comitatus virorum amplissimorum,

id. Sull. 9:

viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

id. Verr. 3, 18:

ordinis amplissimi esse,

Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

cives amplissimos legare,

Cic. Balb. 42:

hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

id. Verr. 3, 96:

amplissimus honos, i. e. consulatus,

id. Rep. 1, 6; so,

amplissimo praeditus magistratu,

Suet. Aug. 26:

amplissimus ordo, i. e. senatorius,

Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

id. Vesp. 9:

amplissimum collegium decemvirale,

Cic. Verr. 2, 4, 49:

an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

id. Cat. 1, 3:

amplissimum sacerdotium,

id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

sacerdotium amplissimum,

id. Verr. 2, 127.—

As rhet. epithet:

amplus orator,

one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

amplius compositionis genus,

more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.

Lit.

Form amplĭter:

benigne ei largi atque ampliter,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

aptate munde atque ampliter convivium,

Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

extructam ampliter mensam,

Lucil. 13, 7 Mull.:

opsonato ampliter,

Plaut. Cas. 2, 8, 65:

adpositum est ampliter,

id. Mil. 3, 1, 163:

acceptus hilare atque ampliter,

id. Merc. prol. 98:

modeste melius facere sumptum quam ampliter,

id. Stich. 5, 4, 10:

parum (digitulos) immersisti ampliter,

not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—

Form amplē:

exornat ample magnificeque triclinium,

Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —

Trop., fully, handsomely.

Form amplĭter:

ampliter dicere,

fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

laudare ampliter,

id. 2, 6, 11.—

Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

elate ampleque loqui,

id. Tusc. 5, 9, 24:

satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.

In gen.:

deliberatum est non tacere [me] amplius,

Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

Plaut. Truc. 4, 4, 18:

cui amplius male faxim,

id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

etiam faxo amabit (eam) amplius,

id. Men. 5, 2, 40:

multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

id. ib. 5, 2, 49:

quo populum servare potissit amplius,

Lucil. 1, 15 Mull.:

At ego amplius dico,

Cic. Verr. 2, 26:

amplius posse,

Sall. J. 69, 2:

armis amplius valere,

id. ib. 111, 1:

si lamentetur miser amplius aequo,

Lucr. 3, 953:

tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

Ter. Heaut. 1, 2, 11:

in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

Sall. J. 44, 5:

felices ter et amplius,

Hor. C. 1, 13, 17:

binas aut amplius domos continuare,

Sall. C. 20, 11:

ter nec amplius,

Suet. Caes. 25:

cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

Quint. 12, 11, 24:

multa promi amplius possunt,

Plin. 2, 17, 15, § 77:

si studere amplius possum,

Quint. 6, prooem. 4:

auram communem amplius haurire potui?

id. 6, prooem. 12:

sagum, quod amplius est,

Vulg. Exod. 26, 12.—

And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.

With quid, etc.:

Quid faciam amplius?

Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

quid dicam amplius?

Quint. 8, 4, 7:

quid a me amplius dicendum putatis?

Cic. Verr. 3, 60:

quid quaeris amplius?

id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

quid vultis amplius?

id. Mil. 35:

quid amplius vis?

Hor. Epod. 17, 30:

quid exspectatis amplius?

Cic. Verr. 2, 174:

quid amplius exspectabo,

Vulg. 4 Reg. 6, 33:

quid loquar amplius de hoc homine?

Cic. Caecin. 25:

quid amplius laboremus?

Quint. 8, prooem. 31:

quid habet amplius homo?

Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

Plaut. As. 3, 3, 134:

quid amplius debeam optare?

Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

more than this, id. And. 1, 1, 4:

Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

si quid amplius scit,

Plaut. Rud. 2, 2, 23:

si quid ego addidero amplius,

id. Trin. 4, 2, 13:

si amplius aliquid gloriatus fuero,

Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

hoc amplius si quid poteris,

any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

id. 1, 1, 8:

Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

his amplius apud eundem (est) etc.,

Quint. 9, 3, 15;

so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

Suet. Calig. 15:

quaeris quid potuerit amplius adsequi,

Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

quare jam te cur amplius excrucies?

Cat. 76, 10.—

With nihil, etc.:

habet nihil amplius quam lutum,

Lucil. 9, 46 Mull.:

nihil habui amplius, quod praeciperem,

Quint. 7, 1, 64:

nihil enim dixit amplius,

Cic. Deiot. 21:

Nihil dico amplius: causa dicta est,

I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

nihil amplius dico, nisi me etc.,

id. Planc. 96:

nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

Plaut. As. 1, 3, 51:

si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

id. Marcell. 6, 17:

amplius nihil respondit,

Vulg. Marc. 15, 5:

nihil amplius addens,

ib. Deut. 5, 22:

nihil noverunt amplius,

ib. Eccl. 9, 5:

nihil amplius optet,

Hor. Ep. 1, 2, 46:

nihil amplius potes,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplius quod desideres, nihil erit,

this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

nil amplius oro, nisi ut etc.,

Hor. S. 2, 6, 4:

ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

Suet. Aug. 2:

si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

Lucil. 1, 33 Mull.:

non luctabor tecum, Crasse, amplius,

Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

verbum non amplius addam,

Hor. S. 1, 1, 121:

non amplius me objurgabis,

Quint. 5, 10, 47:

non amplius posse,

Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

non habent amplius quid faciant,

Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

amplius illa jam non inveniet,

ib. Apoc. 18, 14:

studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

Tac. Or. 5:

extra me non est alia amplius,

Vulg. Soph. 2, 15:

neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

Plaut. Rud. 1, 5, 21:

neque va dari amplius neque etc.,

Cic. Quinct. 23:

nec jam amplius ullae Adparent terrae,

Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

nec irascar amplius,

Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

ne amplius dona petas,

Cat. 68, 14:

urere ne possit calor amplius aridus artus,

Lucr. 4, 874;

ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43:

ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

Suet. Gram. 17:

ne amplius morando Scaurum incenderet,

Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

Vulg. Act. 4, 17:

ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

ib. Deut. 17, 16:

nolite amplius accipere pecuniam,

ib. 4 Reg. 12, 7.—

With nemo:

cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

Cic. Q. Rosc. 12, 36:

cum amplius nemo occurreret,

nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

neminem amplius viderunt,

Vulg. Marc. 9, 7:

nemo emet amplius,

no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—

With numerals and numeral forms.

Without quam:

amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

Cat. 69, 3:

horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

Cic. Verr. 4, 95:

amplius annos triginta tribunus fuerat,

Sall. C. 59, 6:

me non amplius novem annos nato,

Nep. Hann. 2, 3:

per annos amplius quadraginta,

Suet. Aug. 72; 32:

quid si tandem amplius triennium est?

Cic. Q. Rosc. 8:

Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

Verg. A. 1, 683:

inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

id. ib. 1, 28;

2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

huic paulo amplius tertiam partem denegem?

id. ib. 5, 7, 3:

cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

victi amplius ducenti ceciderunt,

Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

Cic. Fl. 63:

pugnatum duas amplius horas,

Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

duo haud amplius milia peditum effugerunt,

id. 28, 2:

decem amplius versus perdidimus,

Plin. Ep. 3, 5, 12:

tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

Verg. E. 3, 105.—

With the comp. abl. (rare but class.):

cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

pugnatum amplius duabus horis est,

Liv. 27, 12:

neque triennio amplius supervixit,

Suet. Caes. 89:

uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

Plin. Ep. 10, 90, 1:

ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

Sall. J. 91, 3:

(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

id. C. 56, 2; so,

denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

id. J. 80, 7.—

And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

Sall. J. 105, 3:

oppidum non amplius mille passuum abesse,

id. ib. 68, 3.—

With quam (postAug. and eccl.):

non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

Suet. Aug. 78:

nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

id. ib. 17:

Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

id. Tib. 51:

demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

Vulg. Act. 25, 6:

ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

Plin. Ep. 5, 19:

ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

Tac. A. 3, 21:

haud amplius quam ducentos misit,

id. ib. 14, 32:

insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

Vulg. Act. 23, 21.—

Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

Cic. Brut. 22, 86:

antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

id. Verr. 2, 1, 26:

ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

id. ib. 2, 1, 29.—

And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

Ter. Phorm. 2, 4, 17.—

Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

Cic. Rosc. Com. 12, 35:

Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

id. Brut. 5, 18:

sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

id. Fam. 13, 28 A:

quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

id. Att. 1, 8, 1.—

Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

Cic. Phil. 12, 21, 50:

cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

id. ad Brut. 1, 5, 1;

so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

id. Q. N. 3, 15, 1.—

To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

Cic. Verr. 5, 49, 128;

(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

Ov. M. 9, 148.

word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.

Lit., very largely, most abundantly:

ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—

Fig., most generously, most handsomely:

qui amplissime de salute mea decreverint,

Cic. Dom. 44:

amplissime laudare,

in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

honores amplissime gessit,

Cic. Verr. 2, 112:

pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

with the greatest pomp, id. Mur. 15:

placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).

Lit.:

amplus et spectu protervo ferox,

Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

Hor. C. 2, 14, 7:

ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

admodum amplum et excelsum signum,

Cic. Verr. 4, 74:

collis castris parum amplus,

Sall. J. 98, 3:

porticibus in amplis,

Verg. A. 3, 353:

per amplum mittimur Elysium,

id. ib. 6, 743:

vocemque per ampla volutant Atria,

id. ib. 1, 725:

nil vulva pulchrius ampla,

Hor. Ep. 1, 15, 41:

amplae aures,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

milium amplum grano,

id. 18, 7, 10, § 55:

cubiculum amplum,

Plin. Ep. 2, 17, 6:

baptisterium amplum atque opacum,

id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

quanto est res amplior,

Lucr. 2, 1133:

Amplior Urgo et Capraria,

Plin. 3, 6, 12, § 81:

avis paulo amplior passere,

id. 10, 32, 47, § 89:

amplior specie mortali,

Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

amplissima curia... gymnasium amplissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 53:

urbs amplissima atque ornatissima,

id. Agr. 2, 76:

amplissimum peristylum,

id. Dom. 116:

(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

id. Verr. 4, 65:

mons Italiae amplissimus,

Plin. 3, 5, 7, § 48:

amplissimum flumen,

Plin. Ep. 8, 8, 3:

amplissimus lacus,

id. ib. 10, 41, 2:

amplissima insula,

Plin. 6, 20, 23, § 71:

amplissimi horti,

Plin. Ep. 8, 18, 11:

amplissima arborum,

Plin. 16, 39, 76, § 200:

est (topazon) amplissima gemmarum,

id. 37, 8, 32, § 109:

amplissimum cubiculum,

Plin. Ep. 5, 6, 23.—

Transf., great, abundant, ample, much, long:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

pabula miseris mortalibus ampla,

Lucr. 5, 944:

ampla civitas,

Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

civitas ampla atque florens,

Caes. B. G. 4, 3:

gens ampla,

Plin. 5, 30, 33, § 125:

amplae copiae,

Caes. B. G. 5, 19:

ampla manus militum,

Liv. Epit. 1, 4, 9:

pecuaria res ampla,

Cic. Quinct. 12:

res familiaris ampla,

id. Phil. 13, 8:

(res) ampla,

Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

patrimonium amplum et copiosum,

Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

amplae divitiae,

Hor. S. 2, 2, 101:

esse patri ejus amplas facultates,

Plin. Ep. 1, 14, 9:

in amplis opibus heres,

Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

amplior numerus,

Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

ampliores aquae,

Plin. 5, 9, 10, § 58:

amplior exercitus,

Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

commeatus spe amplior,

Sall. J. 75, 8:

amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

Plin. Ep. 3, 11, 2:

pretia ampliora,

Plin. 10, 29, 43, § 84:

omnia longe ampliora invenire quam etc.,

Plin. Ep. 1, 14, 10:

ampliores noctes,

Plin. 18, 26, 63, § 232:

ut ampliori tempore maneret,

Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

peditatus copiae amplissimae e Gallia,

Cic. Font. 8:

exercitus amplissimus,

Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

amplissima pecunia,

Cic. Rosc. Am. 31:

amplissimae fortunae,

id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

amplissimae patrimonii copiae,

id. Fl. 89:

amplissimas summas emptionibus occupare,

Plin. Ep. 8, 2, 3:

opes amplissimae,

id. ib. 8, 18, 4:

amplissima dies horarum quindecim etc.,

the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

ut quirem exaudire amplius,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

si vis amplius dari, Dabitur,

Plaut. Trin. 2, 1, 18:

jam amplius orat,

id. ib. 2, 1, 19:

daturus non sum amplius,

Cic. Verr. 2, 2, 29:

non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

id. de Or. 1, 6, 22:

tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

Plaut. Capt. 4, 1, 10:

ni amplius etiam, quod ebibit,

id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

etiam amplius illam adparare condecet,

Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

Cic. Verr. 2, 1:

si sit opus liquidi non amplius urna,

Hor. S. 1, 1, 54:

omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

Vell. 2, 110, 3:

Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

Cic. Verr. 4, 76:

illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

Nep. Thras. 4, 3:

amplius possidere,

Plin. 18, 4, 3, § 17:

Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

Curt. 8, 4, 21:

dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

Plin. Ep. 3, 21, 6:

cum hoc amplius praestet, quod etc.,

id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

gaudeo tibi liberorum esse amplius,

Plaut. Cist. 5, 4:

te amplius bibisse praedicet loti,

Cat. 39, 21:

amplius frumenti auferre,

Cic. Verr. 3, 49:

expensum est auri viginti paulo amplius,

id. Fl. 6, 8:

amplius negotii contrahi,

id. Cat. 4, 9:

si amplius obsidum vellet,

Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

quanto ejus amplius processerat temporis,

id. B. C. 3, 25.—

Fig.

Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

pro viribus amplis,

Lucr. 5, 1174:

amplae vires peditum,

Plin. 6, 20, 23, § 75;

ampla nepotum Spes,

Prop. 4, 22, 41:

poena sera, sed ampla,

full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

haec irae factae essent multo ampliores,

Ter. Hec. 3, 1, 9:

si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

id. ib. 3, 1, 50:

amplior metus,

Cic. Clu. 128:

amplior potentia feris,

Plin. 28, 10, 42, § 153:

ampliorem dicendi facultatem consequi,

Quint. 2, 3, 4:

amplior eoque acrior impetus,

Flor. 4, 2, 66:

spes amplior,

Sall. J. 105, 4:

amplius accipietis judicium,

severer, Vulg. Matt. 23, 14:

amplior auctoritas,

Plin. 37, 3, 12, § 47:

amplior virtus,

higher merit, Quint. 8, 3, 83:

idem aut amplior cultus (dei),

Plin. 28, 2, 4, § 18:

amplior est quaestio,

Quint. 3, 5, 8:

ampliora verba,

of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

quo legatis animus amplior esset,

Sall. C. 40, 6; 59, 1:

spiritus amplior,

Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

(honos) pro amplissimis meritis redditur,

Cic. Phil. 5, 41:

cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

amplissima spes,

Suet. Caes. 7:

his finis cognitionis amplissimae,

most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—

Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

illis ampla satis forma, pudicitia,

great enough, Prop. 1, 2, 24:

haec ampla sunt, haec divina,

Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

res gestae satis amplae,

Sall. C. 8, 2:

cur parum amplis adfecerit praemiis,

Cic. Mil. 57:

ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

Tac. A. 14, 53:

amplum in modum praemia ostentare,

Aur. Vict. Caes. 26, 6:

amplis honoribus usi,

Sall. J. 25, 4:

amplis honoribus auctos,

Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

amplam occasionem calumniae nactus,

a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

id. de Or. 1, 4, 13:

alicui ampliorem laudem tribuere,

id. Sest. 27:

in aliqua re esse laudem ampliorem,

id. Marcell. 4:

corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

Quint. 12, 10, 5:

ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

Suet. Aug. 7.— Subst.:

in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

hoc munus aedilitatis amplissimum,

id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

alicui amplissimas potestates dare,

Cic. Agr. 2, 31:

insignibus amplissimis ornatus,

id. ib. 2, 101:

dona amplissima conferre,

Plin. 18, 3, 3, § 9:

praemia legatis dedistis amplissima,

Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

spe amplissimorum praemiorum adduci,

id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

Quint. 10, 7, 1:

munera amplissima mittere,

Caes. B. G. 1, 43:

vestris beneficiis amplissimis adfectus,

Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

laudi amplissimae lauream concedere,

id. Pis. 74:

laudibus amplissimis adficere,

id. Phil. 7, 11:

amplissimam gloriam consequi,

id. Prov. Cons. 39:

ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

id. Deiot. 14:

amplissimis aliquem efferre honoribus,

Aur. Vict. Epit. 17, 3:

amplissimis uti honoribus,

Cic. Fl. 45:

amplissimos honores adipisci,

id. Verr. 5, 181:

honores adsequi amplissimos,

id. Mil. 81:

aliquem ad honores amplissimos perducere,

id. Am. 20, 73:

meus labor fructum est amplissimum consecutus,

id. Imp. Pomp 2:

mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

ei amplissimis verbis gratias egimus,

id. Phil. 1, 3:

provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

id. ib. 4, 9:

amplissimis verbis conlaudatus,

Suet. Caes. 16:

amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

id. Dom. 74:

quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

Plin. 7, 30, 31, § 116.—

In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

id. Phil. 3, 20:

hoc studium parvi properemus et ampli,

small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

amplis doctoribus instructus,

Tac. A. 14, 52:

sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

ampliores ordines,

Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

quid amplius facitis?

Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

ex amplissimo genere nubere,

Cic. Cael. 34:

amplissimo genere natus,

Caes. B. G. 4, 12:

genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

Cic. Phil. 13, 12:

amplissimos patruos habere,

id. Sex. Rosc. 147:

amplissima civitas,

id. Verr. 5, 122:

apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

id. Imp. Pomp. 1:

non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

id. Sest. 5:

licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplissimis operibus increscere,

id. ib. 8, 4, 3:

honores in amplissimo consilio collocare,

Cic. Sen. 2:

amplissimi orbis terrae consilii principes,

id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

promotus ad amplissimas procurationes,

Plin. Ep. 7, 31, 3:

praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

Plin. 7, 44, 45, § 142:

spes amplissimae dignitatis,

Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—

Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

Cic. Sex. Rosc. 83:

homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

id. Mur. 8:

P. Africanus rebus gestis amplissimus,

id. Caecin. 69:

ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

id. Imp. Pomp. 63:

vir amplissimus ejus civitatis,

id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

id. Deiot. 5, 14:

cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

in quo consilio amplissimi viri judicarent,

id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

comitatus virorum amplissimorum,

id. Sull. 9:

viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

id. Verr. 3, 18:

ordinis amplissimi esse,

Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

cives amplissimos legare,

Cic. Balb. 42:

hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

id. Verr. 3, 96:

amplissimus honos, i. e. consulatus,

id. Rep. 1, 6; so,

amplissimo praeditus magistratu,

Suet. Aug. 26:

amplissimus ordo, i. e. senatorius,

Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

id. Vesp. 9:

amplissimum collegium decemvirale,

Cic. Verr. 2, 4, 49:

an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

id. Cat. 1, 3:

amplissimum sacerdotium,

id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

sacerdotium amplissimum,

id. Verr. 2, 127.—

As rhet. epithet:

amplus orator,

one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

amplius compositionis genus,

more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.

Lit.

Form amplĭter:

benigne ei largi atque ampliter,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

aptate munde atque ampliter convivium,

Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

extructam ampliter mensam,

Lucil. 13, 7 Mull.:

opsonato ampliter,

Plaut. Cas. 2, 8, 65:

adpositum est ampliter,

id. Mil. 3, 1, 163:

acceptus hilare atque ampliter,

id. Merc. prol. 98:

modeste melius facere sumptum quam ampliter,

id. Stich. 5, 4, 10:

parum (digitulos) immersisti ampliter,

not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—

Form amplē:

exornat ample magnificeque triclinium,

Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —

Trop., fully, handsomely.

Form amplĭter:

ampliter dicere,

fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

laudare ampliter,

id. 2, 6, 11.—

Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

elate ampleque loqui,

id. Tusc. 5, 9, 24:

satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.

In gen.:

deliberatum est non tacere [me] amplius,

Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

Plaut. Truc. 4, 4, 18:

cui amplius male faxim,

id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

etiam faxo amabit (eam) amplius,

id. Men. 5, 2, 40:

multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

id. ib. 5, 2, 49:

quo populum servare potissit amplius,

Lucil. 1, 15 Mull.:

At ego amplius dico,

Cic. Verr. 2, 26:

amplius posse,

Sall. J. 69, 2:

armis amplius valere,

id. ib. 111, 1:

si lamentetur miser amplius aequo,

Lucr. 3, 953:

tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

Ter. Heaut. 1, 2, 11:

in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

Sall. J. 44, 5:

felices ter et amplius,

Hor. C. 1, 13, 17:

binas aut amplius domos continuare,

Sall. C. 20, 11:

ter nec amplius,

Suet. Caes. 25:

cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

Quint. 12, 11, 24:

multa promi amplius possunt,

Plin. 2, 17, 15, § 77:

si studere amplius possum,

Quint. 6, prooem. 4:

auram communem amplius haurire potui?

id. 6, prooem. 12:

sagum, quod amplius est,

Vulg. Exod. 26, 12.—

And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.

With quid, etc.:

Quid faciam amplius?

Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

quid dicam amplius?

Quint. 8, 4, 7:

quid a me amplius dicendum putatis?

Cic. Verr. 3, 60:

quid quaeris amplius?

id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

quid vultis amplius?

id. Mil. 35:

quid amplius vis?

Hor. Epod. 17, 30:

quid exspectatis amplius?

Cic. Verr. 2, 174:

quid amplius exspectabo,

Vulg. 4 Reg. 6, 33:

quid loquar amplius de hoc homine?

Cic. Caecin. 25:

quid amplius laboremus?

Quint. 8, prooem. 31:

quid habet amplius homo?

Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

Plaut. As. 3, 3, 134:

quid amplius debeam optare?

Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

more than this, id. And. 1, 1, 4:

Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

si quid amplius scit,

Plaut. Rud. 2, 2, 23:

si quid ego addidero amplius,

id. Trin. 4, 2, 13:

si amplius aliquid gloriatus fuero,

Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

hoc amplius si quid poteris,

any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

id. 1, 1, 8:

Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

his amplius apud eundem (est) etc.,

Quint. 9, 3, 15;

so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

Suet. Calig. 15:

quaeris quid potuerit amplius adsequi,

Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

quare jam te cur amplius excrucies?

Cat. 76, 10.—

With nihil, etc.:

habet nihil amplius quam lutum,

Lucil. 9, 46 Mull.:

nihil habui amplius, quod praeciperem,

Quint. 7, 1, 64:

nihil enim dixit amplius,

Cic. Deiot. 21:

Nihil dico amplius: causa dicta est,

I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

nihil amplius dico, nisi me etc.,

id. Planc. 96:

nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

Plaut. As. 1, 3, 51:

si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

id. Marcell. 6, 17:

amplius nihil respondit,

Vulg. Marc. 15, 5:

nihil amplius addens,

ib. Deut. 5, 22:

nihil noverunt amplius,

ib. Eccl. 9, 5:

nihil amplius optet,

Hor. Ep. 1, 2, 46:

nihil amplius potes,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplius quod desideres, nihil erit,

this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

nil amplius oro, nisi ut etc.,

Hor. S. 2, 6, 4:

ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

Suet. Aug. 2:

si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

Lucil. 1, 33 Mull.:

non luctabor tecum, Crasse, amplius,

Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

verbum non amplius addam,

Hor. S. 1, 1, 121:

non amplius me objurgabis,

Quint. 5, 10, 47:

non amplius posse,

Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

non habent amplius quid faciant,

Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

amplius illa jam non inveniet,

ib. Apoc. 18, 14:

studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

Tac. Or. 5:

extra me non est alia amplius,

Vulg. Soph. 2, 15:

neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

Plaut. Rud. 1, 5, 21:

neque va dari amplius neque etc.,

Cic. Quinct. 23:

nec jam amplius ullae Adparent terrae,

Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

nec irascar amplius,

Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

ne amplius dona petas,

Cat. 68, 14:

urere ne possit calor amplius aridus artus,

Lucr. 4, 874;

ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43:

ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

Suet. Gram. 17:

ne amplius morando Scaurum incenderet,

Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

Vulg. Act. 4, 17:

ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

ib. Deut. 17, 16:

nolite amplius accipere pecuniam,

ib. 4 Reg. 12, 7.—

With nemo:

cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

Cic. Q. Rosc. 12, 36:

cum amplius nemo occurreret,

nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

neminem amplius viderunt,

Vulg. Marc. 9, 7:

nemo emet amplius,

no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—

With numerals and numeral forms.

Without quam:

amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

Cat. 69, 3:

horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

Cic. Verr. 4, 95:

amplius annos triginta tribunus fuerat,

Sall. C. 59, 6:

me non amplius novem annos nato,

Nep. Hann. 2, 3:

per annos amplius quadraginta,

Suet. Aug. 72; 32:

quid si tandem amplius triennium est?

Cic. Q. Rosc. 8:

Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

Verg. A. 1, 683:

inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

id. ib. 1, 28;

2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

huic paulo amplius tertiam partem denegem?

id. ib. 5, 7, 3:

cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

victi amplius ducenti ceciderunt,

Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

Cic. Fl. 63:

pugnatum duas amplius horas,

Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

duo haud amplius milia peditum effugerunt,

id. 28, 2:

decem amplius versus perdidimus,

Plin. Ep. 3, 5, 12:

tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

Verg. E. 3, 105.—

With the comp. abl. (rare but class.):

cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

pugnatum amplius duabus horis est,

Liv. 27, 12:

neque triennio amplius supervixit,

Suet. Caes. 89:

uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

Plin. Ep. 10, 90, 1:

ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

Sall. J. 91, 3:

(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

id. C. 56, 2; so,

denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

id. J. 80, 7.—

And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

Sall. J. 105, 3:

oppidum non amplius mille passuum abesse,

id. ib. 68, 3.—

With quam (postAug. and eccl.):

non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

Suet. Aug. 78:

nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

id. ib. 17:

Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

id. Tib. 51:

demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

Vulg. Act. 25, 6:

ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

Plin. Ep. 5, 19:

ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

Tac. A. 3, 21:

haud amplius quam ducentos misit,

id. ib. 14, 32:

insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

Vulg. Act. 23, 21.—

Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

Cic. Brut. 22, 86:

antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

id. Verr. 2, 1, 26:

ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

id. ib. 2, 1, 29.—

And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

Ter. Phorm. 2, 4, 17.—

Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

Cic. Rosc. Com. 12, 35:

Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

id. Brut. 5, 18:

sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

id. Fam. 13, 28 A:

quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

id. Att. 1, 8, 1.—

Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

Cic. Phil. 12, 21, 50:

cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

id. ad Brut. 1, 5, 1;

so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

id. Q. N. 3, 15, 1.—

To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

Cic. Verr. 5, 49, 128;

(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

Ov. M. 9, 148.

word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.

Lit., very largely, most abundantly:

ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—

Fig., most generously, most handsomely:

qui amplissime de salute mea decreverint,

Cic. Dom. 44:

amplissime laudare,

in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

honores amplissime gessit,

Cic. Verr. 2, 112:

pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

with the greatest pomp, id. Mur. 15:

placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

ap-pōno ( adp-, Ritschl, Fleck., Lachm., Baiter, Halm; app-, Merk., Kayser, K. and H., Weissenb.), pōsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a. ( perf. apposivi, Plaut. Mil. 3, 3, 31; App. ap. Prisc. p. 898 P.; cf. pono), to place, put, or lay at, near or by the side of a thing; to apply to, add, unite, etc. (class. in prose and poetry; syn.: addo, adicio, adjungo).

Lit.

In gen.:

adpone hic mensulam,

Plaut. Most. 1, 3, 150:

appositas instruxere epulis mensas,

Ov. M. 8, 570; so id. ib. 8, 831:

sitellam,

Plaut. Cas. 2, 6, 11: Sy. Onus urget. Mi. At tu adpone, put it down then, id. Poen. 4, 2, 35:

illam alteram apud me, quod bonist, adponito,

id. Trin. 4, 3, 60:

munera eorum illis apponentur,

Vulg. Bar 6, 26:

At istos rastros interea tamen adpone,

Ter. Heaut. 1, 1, 37; so id. And. 4, 3, 10 al.:

aër Omnibus est rebus circumdatus adpositusque,

Lucr. 6, 1036; 3, 373:

omnes columnae machinā appositā dejectae,

Cic. Verr. 2, 1, 55, § 144:

notam ad malum versum,

id. Pis. 30; so id. Fam. 13, 6; cf. Suet. Claud. 16: manus ad os (eorum more, qui secreto aliquid narrant, Manut.), Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1:

scalis appositis urbem defenderunt,

Liv. 37, 5:

adpositā aure ad glaciem,

Plin. 8, 28, 42, § 103: adpositum in mensā lumen, Tac. A. 2, 31:

paenulam ad vulnus,

Suet. Ner. 49 et saep.:

dominum Adpositum flavis in Simoenta vadis,

Prop. 2, 9, 12.—So freq. of the putting on of garments, crowns, etc.:

cur tamen appositā velatur janua lauro,

Ov. Tr. 3, 1, 39:

gemmas toris,

id. H. 9, 60 Loers; cf.

the same,

id. ib. 7, 100:

meretrix Appositā populum submovet ante serā,

id. Am. 3, 14, 10 (cf.:

ponere seram,

Juv. 6, 347):

candelam valvis,

i. e. to set fire to, Juv. 9, 98 al. —

Esp.

Freq. as t. t. of food, dishes, to serve up, set before one (cf. Gr. paratithêmi;

the simple verb pono is often so used, q. v.): adposita sit cena,

Plaut. Trin. 2, 4, 69:

apposuit eis mensam,

Vulg. Act. 16, 34:

adpositum est ampliter,

Plaut. Mil. 3, 1, 160:

apposuit patellam,

Cic. Verr. 2, 4, 22:

Cenabat apud eum: argentum ille ceterum purum apposuerat, etc.,

id. ib. 4, 22, 49; id. Tusc. 5, 32, 91; id. Att. 6, 1; 14, 21; Liv. 1, 7; Plin. 8, 51, 78, § 210:

convivis panem et obsonia apponere,

Suet. Calig. 37; id. Caes. 43; id. Tib. 34; id. Galb. 12; Vitr. 13:

Appositaque est eis ciborum magna praeparatio,

Vulg. 4 Reg. 6, 23 al.;

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17; 2, 8, 69 al.—

Aliquem alicui or alicui rei, to appoint or designate one to any service or duty, to place in any station, to join to as an aid:

custodem Tullio me apponite,

Cic. Div. in Caecil. 16, 51; so Tac. A. 4, 60; cf.: adpositus custodiae (dat.), id. ib. 1, 6;

2, 68: accusator apponitur civis Romanus,

Cic. Verr. 2, 1, 29, § 74; so id. ib. 2, 1, 5, § 41 fin.:

calumniatores,

id. ib. 2, 2, 10:

praevaricatorem,

id. Phil. 2, 11:

non illicitatorem venditor adponet,

id. Off. 3, 15, 61; cf. id. Verr. 2, 1, 54:

custodes,

Nep. Dion, 4, 5:

moderator et magister consulibus appositus,

Liv. 2, 18, 6; so,

rectorem,

Suet. Aug. 48:

scrutatores,

id. Claud. 35 al. —

To put to something by way of increase, to add to, superadd (rare; cf.

addo, adicio): nihil his novum adposivi,

Plaut. Mil. 3, 3, 31; id. Trin. 4, 3, 18:

aetas illi, quos tibi dempserit, adponet annos,

Hor. C. 2, 5, 15:

exemplum,

Gell. 1, 13, 9:

si quis apposuerit ad haec, apponet Deus super illum etc.,

Vulg. Apoc. 22, 18; ib. Gen. 49, 32.—

Trop.

Of the mind, to apply (eccl. Lat.):

appone cor ad doctrinam,

Vulg. Prov. 22, 17:

apposui cor meum, ut etc.,

ib. Eccl. 8, 16.—

In eccl. Lat., after the Hebrew, of an act, to do further, also to do something:

non apponet, ut complacitior sit adhuc?

Vulg. Psa. 76, 8; so ib. Act. 12, 3:

apposuerunt adhuc peccare,

ib. Psa. 77, 17; 88, 23.—

With a dat. of end, to set down for something, count, reckon, or consider as, to hold as (very rare):

cum is nil promereat, postulare id gratiae adponi sibi,

Ter. And. 2, 1, 32 (addi in gratiam suam, Don.):

aliquid lucro,

Hor. C. 1, 9, 15.—Hence, appŏsĭ-tus ( adp-), a, um, P. a., put or applied to, etc.

Of relations of space, placed or situated at or near to, contiguous to, bordering upon; constr. with dat.:

regio mari adposita,

Plin. 3, 18, 22, § 126:

platanus itineri,

id. 12, 1, 5, § 9:

castellum Lupiae flumini adpositum,

Tac. A. 2, 7.— Trop.:

audacia fidentiae non contrarium, sed appositum ac propinquum,

Cic. Inv. 2, 54, 165.—

Metaph.

Fit, proper, suitable, appropriate, apposite, etc. (like aptus, q. v.; hence in MSS. freq. interchanged with it; cf. Spald. ad Quint. 3, 11, 9); constr. with ad (in this signif. very freq. in Varr. and Cic.;

elsewhere very rare, perh. not found except in Quint. and Gell.): ager ad vitem adpositus,

Varr. R. R. 1, 7, 5:

loca adposita ad faenum, ad vinum, ad oleum,

id. ib. 1, 23, 1:

equus ad medendum adpositus,

id. ib. 2, 7, 5:

(gallinae) adpositissimae ad partum,

id. ib. 3, 9, 9;

2, 10, 4: menses ad agendum maxime appositi,

Cic. Verr. 2, 1, 11; 2, 5, 41 fin.; id. Att. 3, 14:

multo appositior ad deferenda,

id. Verr. 2, 4, 57:

argumentatio appositissima ad judicationem,

id. Inv. 1, 14. —

Inclined to; constr. with dat.:

judex juri magis an aequo sit adpositus,

Quint. 4, 3, 11 (cf.:

adclinis falsis animus,

Hor. S. 2, 2, 6).—

Subst.: appŏsĭtum, i, n., in rhet. and gram., an epithet, adjective:

adposita, quae epitheta dicuntur, ut dulce mustum,

Quint. 8, 2, 10; 2, 14, 3; 9, 4, 24.—Hence, appŏsĭtē, adv., suitably, fitly, etc.:

ad persuasionem,

Cic. Inv. 1, 5; cf. Spald ad Quint. 2, 15, 3 praeclare et apposite et facete scribere, Gell. 2, 23, 11 ( comp. and sup not used).

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

ăvĭdus, a, um, adj. [1. aveo], longing eagerly for something (either lawful or unlawful), desirous, eager, earnest, greedy (diff. from avarus, q. v.).

In gen., constr. with gen., in with acc., dat., or absol.

With gen.:

cibi,

Ter. Eun. 5, 4, 16:

Romani semper appetentes gloriae praeter ceteras gentes atque avidi laudis,

Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

festinatio victoriae avida,

id. Phil. 3, 1; so,

potentiae, honoris, divitiarum,

Sall. J. 15, 4:

avidissimus privatae gratiae, id. H. Fr. (Orat. Cottae ad Popul. p. 245 Gerl.): turba avida novarum rerum,

Liv. 1, 8, 6:

avidus poenae (sc. sumendae),

id. 8, 30, 13:

libidinum,

Hor. C. 1, 18, 11:

futuri,

id. A. P. 172 et saep.:

belli gerundi,

Sall. J. 35, 3: malefaciundi, id. H. Fr. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 343 (p. 251, n. 116 Gerl.):

avidior properandi,

id. H. Fr. 4, 30 Gerl.:

videndi,

Ov. M. 10, 56 et saep.— Poet. with inf. (inst. of gen. of gerund.):

avidi committere pugnam,

Ov. M. 5, 75:

cognoscere amantem,

id. ib. 10, 472:

Chaos innumeros avidum confundere mundos,

Luc. 6, 696 al. —A. more remote gen. relation is found in Lucr.:

Humanum genus est avidum nimis auricularum,

in respect of, Lucr. 4, 594.—

With in with acc.:

avida in novas res ingenia,

Liv. 22, 21, 2:

avidae in direptiones manus,

id. 5, 20, 6.—

With dat.:

servorum manus subitis avidae,

Tac. H. 1, 7.—

Absol. and transf. to inanimate things:

ita sunt avidae (aures meae), etc.,

Cic. Or. 29, 104:

avidi cursus frena retentat equi,

Ov. P. 3, 9, 26:

avidae libidines,

Cic. Sen. 12, 39:

amor,

Cat. 68, 83:

cor,

Ov. Tr. 3, 11, 58:

pectus,

id. H. 9, 161:

amplexus,

id. M. 7, 143.—

Esp

Eager for gain, avaricious, covetous, greedy of money, = avarus:

me dices avidum esse hominem,

Plaut. Ps. 5, 2, 34; id. Aul. prol. 9; 3, 5, 12; id. Bacch. 2, 3, 43:

Sed habet patrem quendam avidum, miserum atque aridum,

Ter. Heaut, 3, 2, 15:

divitiasque Conduplicant avidi,

Lucr. 3, 71:

aliquantum ad rem avidior,

Ter. Eun. 1, 2, 51:

grati animi, non appetentis, non avidi signa proferri perutile est,

Cic. de Or. 2, 43, 182; id. Rosc. Com. 7 fin.:

avidae manus heredis,

Hor. C. 4, 7, 19 al. —

Eager for food, hungry, greedy, voracious, gluttonous:

Avidos vicinum funus et aegros Exanimat,

Hor. S. 1, 4, 126:

convivae,

id. ib. 1, 5, 75: Noli avidus esse in omni epulatione, * Vulg. Eccli. 37, 32.— Poet.:

Efficit ut largis avidum mare fluminis undis,

insatiable, Lucr. 1, 1031:

Exitio est avidum mare nautis,

Hor. C. 1, 28, 18:

morbus,

Lucr. 6, 1236:

manus Mortis,

Tib. 1, 3, 4:

ignis,

Ov. M. 9, 234; 12, 280:

flammae,

id. ib. 9, 172:

morsus,

id. ib. 4, 724 et saep.—

In Lucr. of space as swallowing up objects, wide, large, vast:

Inde avidei partem montes silvaeque ferarum Possedere,

Lucr. 5, 202: avido complexu quem tenet aether id. 2, 1066; so id. 5, 470.— Adv., eagerly, greedily, etc.

Anteclass. form ăvĭdĭter: invadere pocula, Val. Antias ap. Arn. 5, p. 155; so App.: merum ventri ingurgitare, Met. 4, p. 145, 27.—

Class. form ăvĭdē: ab ludis animus atque aures avent avide exspectantes mentium, Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 83 Müll. (Trag. v. 71 Vahl.); Lucr. 4, 1108:

adripere Graecas litteras,

Cic. Sen. 8, 26:

adpetere aliquid,

id. ib. 20, 72:

exspectare aliquid,

id. Att. 12, 40; 16, 10:

jam bibit avide,

Suet. Tib. 59:

pransus,

Hor. S. 1, 6, 127 al. — Comp.:

avidius se in voluptates mergere,

Liv. 23, 18, 11:

procurrere,

id. 34, 15, 4:

avidius vino ciboque corpora onerant,

id. 41, 2, 13:

vesci,

Suet. Calig. 18.— Sup.:

avidissime exspectare aliquid,

Cic. Phil. 14, 1:

credere aliquid,

Plin. 5, 1, 1, § 4:

adprehendere palmam,

id. 14, 22, 28, § 147.

con-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. (a strengthened cedo, and corresp. with it in most of its signiff.); lit., to go, walk; hence,

Neutr., with reference to the terminus a quo, to go or walk away from a place, to depart, retire, withdraw, remove from (in lit. signif. rare but class.).

In gen.:

concedite atque abscedite omnes, de viā decedite,

Plaut. Am. 3, 4, 1; so absol., Ter. Eun. 1, 2, 102; id. Hec. 4, 2, 21; cf.:

ipsae concedite silvae,

farewell, Verg. E. 10, 63.—With prep.:

a foribus,

Plaut. Most. 2, 1, 82:

abs te,

id. Pers. 1, 1, 51:

ab oculis alicujus,

Cic. Cat. 1, 7, 17:

superis ab oris,

Verg. A. 2, 91:

ex aedibus,

Ter. Hec. 4, 4, 57.—With abl. only:

oculis,

Plaut. Ep. 5, 2, 16:

caelo,

Verg. A. 10, 215:

solio,

Sil. 3, 628.—With adv.:

hinc,

Plaut. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126; id. Heaut. 3, 3, 11.—

Esp.

Pregn. ( = cedo, II. A. 2.), to pass away, disappear, vanish, in Tac. (with and without vitā), to depart from life, die:

tumor et irae Concessere deūm,

Verg. A. 8, 41:

vitā,

to die, Tac. A. 1, 3; 3, 30; 6, 39; 12, 39; 14, 51; and absol.: quandoque concessero, id. ib. 4, 38; 13, 30;

the same: concessit superis ab oris,

Verg. A. 2, 91; cf.:

vitā per auras concessit ad Manes,

id. ib. 10, 820. —

With dat. or absol., prop. qs. to go out of the way for one (on account of his wishes, or his superior power or excellence), i. e. to yield to, submit, give way to, adapt one's self to.

To yield or submit to power or compulsion:

ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet,

Cic. Tusc. 4, 29, 63:

certum est, concedere homini nato nemini,

Plaut. Cas. 2, 4, 15:

neque nox quoquam concedit die (i. e. diei),

id. Am. 1, 1, 120 (cf. id. ib. 1, 3, 48): cedant arma togae, concedat laurea linguae, Cic. Poët. Off. 1, 22, 77 (cf. id. Pis. 30, 74, and Quint. 11, 1, 24):

bellum ac tumultum paci atque otio concessurum,

id. Pis. 30, 73:

voluptatem concessuram dignitati,

id. Fin. 3, 1, 1:

injuriae,

Sall. J. 14, 24:

obsidioni,

i. e. permit, Tac. A. 13, 40:

operi meo concedite,

Ov. M. 8, 393; id. F. 1, 222:

naturae,

i. e. to die, Sall. J. 14, 15; so,

fato,

Plin. Pan. 11, 3:

fatis magnis,

Val. Fl. 1, 554:

apparebat aut hostibus aut civibus de victoriā concedendum esse,

Liv. 4, 6, 6; cf. so impers.:

postquam concessum propemodum de victoriā credebant,

id. 3, 60, 4.—

To give place to in excellence, dignity, rank, etc., to yield to, to give precedence:

me amantissimum tui, nemini concedentem,

Cic. Fam. 10, 3, 2; so id. ib. 4, 3, 1;

4, 3, 4: etsi de cupiditate nemini concedam,

id. Att. 12, 47, 2:

sese unis Suebis concedere,

Caes. B. G. 4, 7:

majestati ejus viri concedere,

Liv. 6, 6, 7:

aetati,

Sall. J. 11, 4; id. H. Fragm. 1, 17; cf. so impers.:

Sulla, cujus facundiae, non aetati a Manlio concessum,

id. J. 102, 4:

vigenti Silio,

Tac. A. 3, 43:

seniori Sentio,

id. ib. 2, 74:

ut vix Apronio illi de familiaritate concedere videatur,

Cic. Verr. 2, 2, 44, § 108:

Antario Varoque de gloriā,

Tac. H. 3, 64:

nemini in illa causā studio et cupiditate concedere,

Cic. Deiot. 10, 28:

nec amore in hanc patriam nobis concedunt,

Tac. A. 11, 24:

nec, si muneribus certes, concedat Iollas,

Verg. E. 2, 57.—With acc. of quantity (cf. 3. infra):

magistro tantulum de arte,

Cic. Rosc. Am. 40, 118:

alicui quicquam in desperatione,

id. Att. 14, 18, 3. —

To yield, submit to one's will, comply with one's wishes:

ut tibi concedam, neque tuae libidini advorsabor,

Ter. Hec. 2, 2, 3:

matri meae,

id. ib. 3, 5, 28:

concessit senatus postulationi tuae,

Cic. Mur. 23, 47:

jurisconsultis concedi,

id. Caecin. 24, 67.— Impers.:

Caesar... concedendum non putabat,

Caes. B. G. 1, 7.—

Like sunchôrein tini, to assent to, concede to:

nunquamne hodie concedes mihi Neque intelleges, etc.,

Ter. Phorm. 5, 3, 22 (credes, consenties, Ruhnk.):

stultum me fateor, liceat concedere veris,

Hor. S. 2, 3, 305 (cf. in Gr. sunchôrein têi alêtheiai).—

To assent to, grant, pardon, allow, etc.:

quos (judices) alienis peccatis concessuros putes, quo facilius ipsis peccare liceat,

Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223:

poëtae non ignoscit, nobis concedit,

id. de Or. 3, 51, 198:

dicto concedi,

id. Rosc. Am. 1, 3:

cui (vitio) si concedere nolis,

Hor. S. 1, 4, 140; cf. id. ib. 1, 3, 85.—Hence (cf. cedo, II. A. 3. fin.),

Act., with acc. (and dat.) aliquid alicui.

To grant, concede, allow; to consign something over to, to resign, yield, vouchsafe, confirm to, etc. (very freq. in all perr. and species of composition):

illum mihi aequius est quam me illi quae volo concedere,

Plaut. Cas. 2, 3, 47:

si nunc de tuo jure concessisses paululum,

Ter. Ad. 2, 2, 9:

partem octavam pretii,

Plin. Ep. 8, 2, 3:

date hoc et concedite pudori meo, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32; cf. Ter. Hec. 2, 2, 16:

alicui primas in dicendo partis,

Cic. Div. in Caecil. 15, 49:

amicis quicquid velint,

id. Lael. 11, 38:

neque quicquam illius audaciae,

id. Caecin. 35, 103:

doctrinam alicui,

Quint. 11, 1, 89; cf.:

artes tibi,

Cic. Quint. 30, 93:

intellegentiam, prudentiam,

Quint. 12, 1, 3:

principatum imperii maritimi Atheniensibus,

Nep. Timoth. 2, 2; cf. id. Dion, 6, 3; Suet. Aug. 66; id. Tib. 4; Prop. 2 (3), 15, 37; cf.:

tempus quieti, aut luxuriae,

Sall. J. 61, 3:

tempestivum pueris ludum,

Hor. Ep. 2, 2, 142:

libertatem his,

Caes. B. G. 4, 15 fin.:

vitam alicui,

Suet. Caes. 68; id. Aug. 13; 16: crimen gratiae, i. e. to accuse or inform against for the sake of favor, Cic. Rosc. Com. 6, 19:

peccata alicui,

to pardon him, id. Verr. 2, 1, 49, § 128:

delicta,

Suet. Ner. 29.— Pass.: Siciliam nimis celeri desperatione rerum concessam, [p. 397] had been ceded, given up, Liv. 21, 1, 5:

Scaevolae concessa est facundiae virtus,

Quint. 12, 3, 9; 10, 1, 100 et saep.:

acrius... Ulcisci, quam nunc concessum est legibus aequis,

Lucr. 5, 1148; cf. Nep. Them. 10 fin.; Suet. Tib. 18.— Poet., with in and acc.:

concessit in iras Ipse... genitor Calydona Dianae,

gave over to be punished, Verg. A. 7, 305.—

With dat. and inf.:

nec nostrā dicere linguā Concedit nobis patrii sermonis egestas,

Lucr. 1, 831; so,

ducere neptem,

Cat. 64, 29:

esse poëtis,

Hor. A. P. 373; Suet. Aug. 44 et saep.— Impers. pass.:

de re publicā nisi per concilium loqui non conceditur,

Caes. B. G. 6, 20 fin.:

quo mihi fortunam, si non conceditur uti,

Hor. Ep. 1, 5, 12; Quint. 12, 1, 37; 12, 1, 42; 8, 6, 76; Suet. Ner. 12:

servis quoque pueros hujus aetatis verberare concedimus,

Curt. 8, 8, 3:

concedunt plangere matri,

Stat. Th. 6, 134:

cum accusare etiam palam concessum sit,

Quint. 6, 3, 28; 2, 17, 27; 11, 3, 150: 8, 3, 30; 12, 3, 8 al.— Poet.:

fatis numquam concessa moveri Camarina,

not allowed. forbidden to be removed, Verg. A. 3, 700; cf.

also personally: haec ubi conceduntur esse facta, for conceditur haec esse facta,

Cic. Caecin. 15, 44.—

With acc. and inf.:

non omnia corpora vocem Mittere concedis,

you grant, Lucr. 2, 835:

oculos falli,

id. 4, 380; Quint. 2, 5, 25:

culpam inesse concedam,

Cic. Rosc. Am. 28, 76:

poëtas legendos oratori futuro,

Quint. 1, 10, 29.— Pass. impers.:

concedatur profecto verum esse, ut, etc.,

Cic. Lael. 14, 50. —

With ut or ne:

nec vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec apta sint, nobis dissoluta,

Cic. Off. 1, 35, 129:

verum concedo tibi ut ea praetereas, quae, etc.,

id. Rosc. Am. 19, 54:

concedant ut viri boni fuerint,

id. Lael. 5, 18; id. de Or. 1, 13, 57; Lucr. 2, 658:

non concedo, ut sola sint,

Quint. 6, 2, 11 al.: cui concedi potest, ut? etc., Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 21:

ut concedatur ne in conspectum veniat,

Hirt. B. G. 8, 48.—

With a simple subj.:

concedo sit dives,

Cat. 114, 5; Ov. A. A. 1, 523. —

Absol.:

beatos esse deos sumpsisti: concedimus,

Cic. N. D. 1, 31, 89; id. Verr. 2, 2, 32, § 78; cf. Quint. 1, 1, 2:

consules neque concedebant neque valde repugnabant,

Cic. Fam. 1, 2, 2; Caes. B. G. 1, 44.—

= condono, to grant or yield something to one as a favor or from regard, to desist from, forbear, give up; forgive, pardon:

inimicitias rei publicae,

to give up for the sake of the State, Cic. Prov. Cons. 18, 44:

petitionem alicui,

from regard to, id. Phil. 2, 2, 4:

peccata liberum parentum misericordiae,

id. Clu. 69, 195:

cum Marcellum senatui reique publicae concessisti,

id. Marcell. 1, 3:

ut concessisti illum (sc. Marcellum) senatui, sic da hunc (sc. Ligarium) populo,

as you have pardoned him in deference to the Senate, id. Lig. 12, 37; cf. Nep. Att. 7 fin.; Tac. A. 2, 55; 4, 31:

Montanus patri concessus est,

id. ib. 16, 33 fin.

Neutr., in respect to the terminus ad quem, to go, walk, betake one's self somewhere, to retire, withdraw to, etc.; with ad, in, or adv.:

tantisper hic ego ad januam concessero,

Plaut. Aul. 4, 5, 6 Wagn.; cf.:

ad Manes,

i. e. to die, Verg. A. 10, 820:

ad victorem,

Tac. H. 2, 51:

ad dexteram,

Ter. And. 4, 4, 12:

caeli distributio docet unde fulmen venerit, quo concesserit,

Cic. Div. 2, 20, 45; so Lucr. 1, 380:

huc,

Plaut. Capt. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 2, 28; id. Trin. 2, 4, 116; Ter. Heaut. 1, 1, 122; Caecil. ap. Non. p. 270, 8:

istuc,

Plaut. As. 3, 3, 56; Ter. Eun. 4, 4, 39:

vis animae in altum,

Lucr. 4, 919:

in delubrum,

Liv. 30, 20, 6:

in hiberna,

id. 26, 20, 6; cf.:

Carthaginem Novam in hiberna,

id. 21, 15, 3:

Argos habitatum,

Nep. Them. 8, 1:

Cythnum,

Tac. A. 3, 69:

Neapolin,

id. ib. 14, 10:

Patavium,

id. H. 3, 11:

in insulam,

id. ib. 5, 19:

in turbam,

Hor. S. 1, 4, 143:

trans Rhenum,

Tac. H. 5, 23:

concede huc a foribus,

Plaut. Men. 1, 2, 48:

hinc intro,

id. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126:

hinc aliquo ab ore eorum,

id. Heaut. 3, 3, 11; cf.:

aliquo ab eorum oculis,

Cic. Cat. 1, 7, 17:

hinc rus,

Ter. Hec. 4, 4, 7.—

Trop.: in aliquid, of entering into an alliance, yielding to, etc., to agree or consent to, to assent, to submit, yield, or resign one's self, to acquiesce in, to go or pass over to any thing (freq. in the histt.):

mulier, conjuncta viro, concessit in unum Conubium,

Lucr. 5, 1010; cf.:

in matrimonium,

Just. 24, 2, 10: victi omnes in gentem nomenque imperantium concessere, were merged in, passed over into, Sall. J. 18, 12; so,

in paucorum potentium jus atque dicionem,

id. C. 20, 7; cf.:

in dicionem,

Liv. 38, 16, 9:

in dominationem,

Sall. H. Fragm. 3, 22 Gerl.:

in deditionem,

Liv. 28, 7, 9; 39, 2, 4; 42, 53, 7:

in Tyrias leges,

Sil. 15, 6:

in condiciones,

Liv. 2, 33, 1:

in sententiam,

id. 32, 23, 12; 32, 36, 8; Tac. A. 1, 79 fin.; cf.: in illos, assent to, yield to them, Cic. Fragm. ap. Aug. contr. Avid. 3, 7:

in partes,

Tac. H. 2, 1.

concĭlĭātĭo, ōnis, f. [concilio] (in Cic. and Quint.).

A connection, union.

Prop.:

totius generis hominum,

Cic. Off. 1, 41, 149; so,

quasi civili conciliatione et societate conjunctos (deos),

id. N. D. 2, 31, 78.—

Trop.

A uniting in feeling, a conciliating, making friendly, a gaining over:

quae conciliationis causā leniter aut permotionis vehementer aguntur,

Cic. de Or. 2, 53, 216:

honestum ad conciliationem satis per se valet,

Quint. 4, 1, 41; cf. id. 3, 8, 12.—

As a rhet. t. t., the gaining over or winning of hearers, a judge, etc., = oikeiôsis, Cic. de Or. 3, 53, 205; cf. Quint. 9, 1, 32; 9, 2, 3.—

(In acc. with conciliatus.) In philos. lang., an inclination, desire or longing for:

prima est enim conciliatio hominis ad ea, quae sunt secundum naturam,

Cic. Fin. 3, 6, 21; so id. Ac. 2, 42, 131; cf. in plur.:

conciliationes = res conciliatae,

id. Fin. 3, 6, 22 Madv.—

An acquiring, procuring:

pecuniam dedit ad conciliationem gratiae,

Cic. Clu. 31, 84; cf.: omnis conventio conciliatio nominatur, Don. ad Ter. Eun. 4, 4, 2.

contemptor ( - temt-), ōris, m. [id.], he who puts small value upon or makes light of a thing, a contemner, despiser (freq. after the Aug. per.;

not in Cic. or Hor.): divum Mezentius,

Verg. A. 7, 648; cf.

superūm,

Ov. M. 3, 514:

magni Olympi cum dis,

id. ib. 13, 761: religionum, * Suet. Ner. 56:

gratiae, divitiarum (Cato),

Liv. 39, 40, 10:

famae,

id. 44, 22, 7:

suae infamiae,

Tac. A. 6, 38:

opum,

id. H. 4, 5; cf.

sui (opp. prodigus alieni),

id. G. 31:

Amulius aequi,

Ov. F. 3, 49:

ferri, nullo forabilis ictu,

id. M. 12, 170; cf.:

vulnerum leones,

Plin. 8, 16, 18, § 46:

nostri,

Ov. M. 11, 7; 9, 240: (Cicero) minime sui contemptor, * Quint. 12, 1, 20 (cf. contemno, II.).—

Of abstract subjects:

lucis animus,

Verg. A. 9, 205; cf.:

ambitionis animus,

Plin. Pan. 55, 9; and absol. as adj.: cui inerat contemptor animus et superbia, a proud, disdainful spirit, * Sall. J. 64, 1.

contemptor ( - temt-), ōris, m. [id.], he who puts small value upon or makes light of a thing, a contemner, despiser (freq. after the Aug. per.;

not in Cic. or Hor.): divum Mezentius,

Verg. A. 7, 648; cf.

superūm,

Ov. M. 3, 514:

magni Olympi cum dis,

id. ib. 13, 761: religionum, * Suet. Ner. 56:

gratiae, divitiarum (Cato),

Liv. 39, 40, 10:

famae,

id. 44, 22, 7:

suae infamiae,

Tac. A. 6, 38:

opum,

id. H. 4, 5; cf.

sui (opp. prodigus alieni),

id. G. 31:

Amulius aequi,

Ov. F. 3, 49:

ferri, nullo forabilis ictu,

id. M. 12, 170; cf.:

vulnerum leones,

Plin. 8, 16, 18, § 46:

nostri,

Ov. M. 11, 7; 9, 240: (Cicero) minime sui contemptor, * Quint. 12, 1, 20 (cf. contemno, II.).—

Of abstract subjects:

lucis animus,

Verg. A. 9, 205; cf.:

ambitionis animus,

Plin. Pan. 55, 9; and absol. as adj.: cui inerat contemptor animus et superbia, a proud, disdainful spirit, * Sall. J. 64, 1.

dĕcet, cuit, 2, v. impers. [Sanscr. dacas, fame; Gr. dokeô, to seem, think; Lat. decus, dignus]. It is seemly, comely, becoming,; it beseems, behooves, is fitting, suitable, proper (for syn. v. debeo init.):

decere quasi aptum esse consentaneumque tempori et personae,

Cic. Or. 22, 74; cf. also nunc quid aptum sit, hoc est, quid maxime deceat in oratione videamus, id. de Or. 3, 55, 210 (very freq. and class.; not in Caes.).—Constr., with nom. or inf. of the thing, and with acc.; less freq. with dat. of the pers.; sometimes absol.

With nom. rei

and acc. pers.: Ph. Quin me aspice et contempla, ut haec (sc. vestis) me decet. Sc. Virtute formae id evenit, te ut deceat, quicquid habeas, Plaut. Most. 1, 3, 16 sq.; cf.:

quem decet muliebris ornatus, quem incessus psaltriae, Cic. Clod. fragm. 5, p. 105 ed. Beier: te toga picta decet,

Prop. 4, 4, 53 al.; Hor. Ep. 1, 18, 30; Quint. 8, 5, 28;

and nec habitus triumphalis feminas deceat,

id. 11, 1, 3; cf.:

omnis Aristippum color decuit,

Hor. Ep. 1, 17, 23:

intonsus crinis deum,

Tib. 1, 4, 38; cf.:

neglecta decet multas coma,

Ov. A. A. 3, 153; id. F. 2, 106 et saep.:

id maxime quemque decet, quod est cujusque maxime suum,

Cic. Off. 1, 31, 113:

quod omnes et semper et ubique decet,

Quint. 11, 1, 14:

non si quid Pholoen satis, Et te, Chlori, decet,

Hor. Od. 3, 15, 8 et saep.:

qui flexus deceat miserationem,

Quint. 1, 11, 12:

civitatem quis deceat status,

Hor. Od. 3, 29, 25 et saep.—In plur.:

quem tenues decuere togae nitidique capilli,

Hor. Ep. 1, 14, 32:

te non citharae decent,

id. Od. 3, 15, 14:

alba decent Cererem: vestes Cerealibus albas Sumite,

Ov. F. 4, 619; id. M. 1, 457 et saep.:

nec velle experiri, quam se aliena deceant,

Cic. Off. 1, 31, 113; Quint. 6, 1, 25:

illa quoque diversa bonum virum decent,

id. 11, 1, 42 et saep.:

duo verba uni apposita ne versum quidem decuerint,

id. 8, 6, 43.—

Without acc. pers.:

nihil est difficilius quam quid deceat videre,

Cic. Or. 21, 70; cf.:

quid deceat et quid aptum sit personis,

id. Off. 1, 34 fin.:

casus singularis magis decuit,

Quint. 8, 3, 20; id. 11, 3, 161 et saep.:

idem fere in omni genere causarum et proderit et decebit,

id. 11, 1, 14; cf. id. 9, 4, 21.—In plur.:

ubi lepos, joci, risus, vinum, ebrietas decent,

Plaut. Ps. prol. 20:

cum magna pars est exhausta orationis, pene omnia decent,

Quint. 11, 3, 147; 150; id. 11, 1, 48 et saep. —

With dat.:

istuc facinus nostro generi non decet,

Plaut. Am. 2, 2, 188: certa est ratio quae deceat philosopho, Apul. Flor. 3, p. 355, 13; Plaut. Pers. 2, 2, 34; cf. infra. —

With inf.

and acc. pers.:

non te mihi irasci decet,

Plaut. Am. 1, 3, 24:

hanc maculam nos decet effugere,

Ter. Ad. 5, 8, 31:

oratorem irasci minime decet,

Cic. Tusc. 4, 25; Quint. 12, 6, 3; Ov. M. 3, 265; so freq. with inf. pass.:

specimen naturae capi debet ex optima quaque natura,

Cic. Tusc. 1, 14, 32:

mortalin' decuit violari vulnere divum?

Verg. A. 12, 797; Ter. And. prol. 16. —

Without acc.:

injusta ab justis impetrare non decet,

Plaut. Am. prol. 35:

exemplis grandioribus decuit uti,

Cic. Div. 1, 20; Ov. M. 8, 27:

nunc decet caput impedire myrto: nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,

Hor. Od. 1, 4, 9 sq.; id. Ep. 1, 17, 2; Pers. 3, 27.—

With dat.:

decet tantae majestati eas servare leges, quibus, etc.,

Dig. 32, 1, 23:

ita uti liberali esse ingenio decet,

Ter. Hec. 1, 2, 89:

prima certe pensari decet populo utrum, etc.,

Liv. 34, 58, 8.

with acc. pers.:

ita ut vos decet,

Plaut. Most. 3, 2, 40; cf.:

facis, ut te decet,

Ter. Andr. 2, 5, 10; id. Heaut. 5, 5, 10:

ita uti fortes decet milites,

id. Eun. 4, 7, 44; cf.: id. Andr. 2, 6, 14:

illum decet,

Quint. 9, 4, 15 et saep.—

Without case:

eia haud sic decet,

Ter. Eun. 5, 9, 35; cf. id. Hec. 2, 2, 10:

fecisti ut decuerat,

id. ib. 4, 4, 66:

minus severe quam decuit,

Cic. Phil. 6, 1:

velata parte oris, quia sic decebat,

it was becoming, Tac. A. 13, 45:

nihil aliter ac deceat,

id. Att. 6, 3, 8: perge;

decet,

Verg. A. 12, 153 et saep.—

With dat.:

ita nobis decet,

Ter. Ad. 5, 8, 5; id. Heaut. 5, 2, 12:

locum editiorem quam victoribus decebat,

Sall. H. 1, 98 (Serv. Verg. A. 8, 127.)— Hence, dĕcens, entis, P. a. (freq. in Hor., Ov., and post-Aug. prose, esp. Quint.; not in Verg.; in Cic. once adverbially, and cf. decentia), seemly, becoming, decent, proper, fit:

amictus,

Ov. Pont. 2, 5, 52; cf.:

decentior amictus,

Quint. 11, 3, 156;

and sinus (togae) decentissimus,

id. 11, 3, 140:

ornatus,

id. 2, 15, 21:

motus,

Hor. Od. 4, 13, 17; Quint. 1, 10, 26; cf.:

corporis decens et accommodatus orationi motus,

id. 11, 3, 29;

and allevatio atque contractio humerorum,

id. 11, 3, 83:

decentissimum sponsalium genus,

Sen. Ben. 1, 9 et saep.:

quid verum atque decens,

Hor. Ep. 1, 1, 11:

decentius erit servare pudorem,

Quint. 11, 1, 78; cf. 8, 6, 6.—

Esp. of corporeal fitness and symmetry, regularly, symmetrically, handsomely shaped; well-formed; noble:

forma,

Ov. Am. 3, 1, 9; cf.:

habitus decentior quam sublimior,

Tac. Agr. 44:

facies,

Ov. Tr. 3, 7, 33:

malae,

Hor. Od. 3, 27, 53:

Venus,

id. ib. 1, 18, 6; cf.:

Cynthia,

Prop. 4, 8, 52 (5, 8, 52 M.):

Gratiae,

Hor. Od. 1, 4, 6:

(Paullus) et nobilis et decens,

id. ib. 4, 1, 13: pulcher et decens toto corpore, Suct. Dom. 18; cf. Juv. 6, 161:

sumptis decentior armis Minerva,

Ov. H. 5, 35; Quint. 8, 3, 10 et saep.— Adv.: decenter (acc. to no. 1), becomingly, decently, properly, fitly:

fictis nominibus decenter uti,

Plin. Ep. 6, 21, 5; cf.:

fieri,

Quint. 11, 1, 79:

singula quaeque locum teneant sortita decenter,

Hor. A. P. 92; cf.:

maesta,

Ov. Am. 2, 5, 44.— Comp.: Hor. Ep. 2, 2, 216; Quint. 9, 1, 21 al.— Sup., a false reading for diligentissime, Cic. Caes. 26, 74.

dē-do, dĭdi, dĭtum ( infin. pass. parag.:

dedier,

Liv. 1, 32), 3, v. a., lit., to give away, give up from one's self; hence, with respect to the term. ad quem, to give up any thing to one, to surrender, deliver, consign, yield (stronger than do, q. v.—freq. and class.).

Lit.

In gen.:

ancillas,

Ter. Hec. 5, 2, 7; cf.:

aliquem in pistrinum,

id. Andr. 1, 2, 28:

aliquem hostibus in cruciatum,

Caes. B. G. 7, 71, 3; so,

ad supplicium,

Liv. 1, 5:

ad exitium,

Tac. A. 1, 32; id. H. 2, 10:

ad necem,

Liv. 9, 4;

for which neci,

Verg. G. 4, 90; Ov. F. 4, 840:

telis militum,

Cic. Mil. 1, 2:

aliquem istis,

id. Verr. 2, 4, 42:

mihi iratae infamem juvencum,

Hor. Od. 3, 27, [p. 526] 46:

Assyrios cineri odores,

impart, devote, Tib. 1, 3, 7.—

Esp., milit. t. t., to deliver up, surrender some one or something to the enemy; and with se, to surrender one's self, capitulate: INIVSTE IMPIEQVE ILLOS HOMINES ILLASQVE RES DEDIER, an old formula in Liv. 1, 32:

urbem, agrum, aras, focos seque uti dederent,

Plaut. Am. 1, 1, 71:

eos, qui sibi Galliaeque bellum intulisset, sibi dedere,

Caes. B. G. 4, 16, 3: so,

auctores belli,

Liv. 9, 1:

eum hostibus,

Suet. Caes. 24:

Cirtam,

Sall. J. 35, 1:

Ambiani se suaque omnia sine mora dediderunt,

Caes. B. G. 2, 15, 2:

se suaque omnia Caesari,

id. ib. 3, 16, 4; id. B. C. 3, 11 fin.:

se alicui,

id. B. G. 2, 15 fin.; 2, 28, 2; id. B. C. 2, 44, 1; 3, 28, 4 et saep.:

se in ditionem atque in arbitratum Thebano poplo,

Plaut. Am. 1, 1, 102; Liv. 7, 31; 26, 33:

incolumitatem deditis pollicebatur,

Caes. B. C. 3, 28, 2; Tac. Agr. 16 al.: se, without dat., Caes. B. C. 2, 22; Liv. 42, 8 et saep.

Trop.

In gen., to give up, yield, devote, dedicate; and with se, to give up, apply, devote, dedicate one's self (esp. freq. in Cic.):

Davo ego istuc dedam jam negoti,

Ter. Andr. 5, 4, 50:

membra molli somno,

Lucr. 3, 113:

aures suas poetis,

Cic. Arch. 10 fin.:

animum sacris,

Liv. 1, 31 al.:

aliquem cupiditati crudelitatique alicujus,

Cic. Quint. 18 fin.; so,

filiam (Verginiam) libidini App. Claudii,

id. Fin. 2, 20 fin.; ef. Tac. A. 3, 23:

collegam liberto,

id. ib. 16, 10:

tuus sum, tibi dedo operam,

Plaut. Bacch. 1, 1, 60; cf.:

ubi ei dediderit operas,

id. ib. 11 al.:

corpora paupertate dedita morti,

Lucr. 6, 1255:

se totum Catoni,

Cic. Rep. 2, 1; cf.:

cui (sc. patriae) nos totos dedere... debemus,

id. Leg. 2, 2, 5; cf.:

se toto animo huic discendi delectationi,

id. Tusc. 5, 39 fin.:

se penitus musicis,

id. de Or. 1, 3, 10:

se literis,

id. Q. Fr. 3, 5, 4:

se ei studio,

id. de Or. 3, 15, 57:

se doctrinae,

id. Off. 1, 21, 71; Quint. 10, 2, 23; 11, 1, 35:

se amicitiae eorum,

Caes. B. G. 3, 22, 2 al.:

ne me totum aegritudini dedam,

Cic. Att. 9, 4; so,

se totos libidinibus,

id. Tusc. 1, 30; id. Or. 43, 148; id. Tusc. 2, 21, 48 et saep.:

cum se ad audiendum, legendum scribendumque dediderit,

Cic. de Or. 1, 21, 95:

dede neci,

Verg. G. 4, 90; Ov. H. 14, 125; id. F. 4, 840:

se ad literas memoriasque veteres,

Gell. 2, 21, 6:

cum se doctrinae penitus dedidissent,

Lact. 1, 1, 1.— Absol.: dediderim periculis omnibus, Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 45.—

dēdĭta ŏpĕra, adverb., purposely, designedly, intentionally, Plaut. Trin. 1, 2, 29; Ter. Eun. 5, 2, 2; Afran. ap. Non. 433, 30; Cic. Att. 10, 3; Liv. 2, 29; 2, 51; Col. 12, 4, 5;

in the order opera dedita,

Cic. de Or. 3, 50, 193;

and in MSS. ellipt., dedita,

id. Att. 15, 4, 4; cf. dedita, epitêdes, Gloss. —

In Partic.: manus, for the usual dare manus, to give up, to yield: si tibi vera videntur, dede manus;

aut, si falsum est, accingere contra,

Lucr. 2, 1043.—Hence, dēdĭtus, a, um, P. a. (acc. to no. II. A.), given up to, addicted, devoted to something; eager, assiduous, diligent (class.; esp. freq. in Cic.).

With dat.:

hoc magis sum Publio deditus, quod, etc.,

Cic. Fam. 5, 8, 4; cf.:

nimis equestri ordini deditus,

id. Brut. 62, 223:

eorum voluntati et gratiae deditus fuit,

id. Verr. 2, 3, 24:

his studiis,

id. de Or. 1, 13, 57; id. Arch. 6, 12:

studio literarum,

id. Brut. 21, 79:

literis,

id. Fam. 1, 7 fin.:

artibus,

id. de Or. 1, 1, 2; cf. id. Cael. 30, 72; Liv. 1, 57:

nec studio citharae nec Musae deditus ulli,

Hor. S. 2, 3, 105 al.:

animus libidini deditus,

Cic. Cael. 19, 45:

vitiis flagitiisque omnibus,

id. Rosc. Am. 13 fin.:

ventri atque somno,

Sall. C. 2, 8; cf.:

somno ciboque,

Tac. G. 15:

corporis gaudiis,

Sall. J. 2, 4; cf. id. ib. 85, 41:

quaestui atque sumptui,

id. Cat. 13 fin.; Suet. Vit. 13:

agriculturae,

Vulg. 2 Par. 26, 10:

vino,

id. 2 Tim. 3, 8.— Comp.:

uxoribus deditior,

Eutr. 10, 15.— Sup.: ab optimo certe animo ac deditissimo tibi, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—

In Lucret. and Catull. with in:

in pugnae studio quod dedita mens est,

Lucr. 3, 647:

in rebus animus,

id. 4, 816; Catull. 61, 102.—

With an adv. of place:

ubi spectaculi tempus venit deditaeque eo (sc. ad spectacula) mentes cum oculis erant,

Liv. 1, 9, 10.

dē-do, dĭdi, dĭtum ( infin. pass. parag.:

dedier,

Liv. 1, 32), 3, v. a., lit., to give away, give up from one's self; hence, with respect to the term. ad quem, to give up any thing to one, to surrender, deliver, consign, yield (stronger than do, q. v.—freq. and class.).

Lit.

In gen.:

ancillas,

Ter. Hec. 5, 2, 7; cf.:

aliquem in pistrinum,

id. Andr. 1, 2, 28:

aliquem hostibus in cruciatum,

Caes. B. G. 7, 71, 3; so,

ad supplicium,

Liv. 1, 5:

ad exitium,

Tac. A. 1, 32; id. H. 2, 10:

ad necem,

Liv. 9, 4;

for which neci,

Verg. G. 4, 90; Ov. F. 4, 840:

telis militum,

Cic. Mil. 1, 2:

aliquem istis,

id. Verr. 2, 4, 42:

mihi iratae infamem juvencum,

Hor. Od. 3, 27, [p. 526] 46:

Assyrios cineri odores,

impart, devote, Tib. 1, 3, 7.—

Esp., milit. t. t., to deliver up, surrender some one or something to the enemy; and with se, to surrender one's self, capitulate: INIVSTE IMPIEQVE ILLOS HOMINES ILLASQVE RES DEDIER, an old formula in Liv. 1, 32:

urbem, agrum, aras, focos seque uti dederent,

Plaut. Am. 1, 1, 71:

eos, qui sibi Galliaeque bellum intulisset, sibi dedere,

Caes. B. G. 4, 16, 3: so,

auctores belli,

Liv. 9, 1:

eum hostibus,

Suet. Caes. 24:

Cirtam,

Sall. J. 35, 1:

Ambiani se suaque omnia sine mora dediderunt,

Caes. B. G. 2, 15, 2:

se suaque omnia Caesari,

id. ib. 3, 16, 4; id. B. C. 3, 11 fin.:

se alicui,

id. B. G. 2, 15 fin.; 2, 28, 2; id. B. C. 2, 44, 1; 3, 28, 4 et saep.:

se in ditionem atque in arbitratum Thebano poplo,

Plaut. Am. 1, 1, 102; Liv. 7, 31; 26, 33:

incolumitatem deditis pollicebatur,

Caes. B. C. 3, 28, 2; Tac. Agr. 16 al.: se, without dat., Caes. B. C. 2, 22; Liv. 42, 8 et saep.

Trop.

In gen., to give up, yield, devote, dedicate; and with se, to give up, apply, devote, dedicate one's self (esp. freq. in Cic.):

Davo ego istuc dedam jam negoti,

Ter. Andr. 5, 4, 50:

membra molli somno,

Lucr. 3, 113:

aures suas poetis,

Cic. Arch. 10 fin.:

animum sacris,

Liv. 1, 31 al.:

aliquem cupiditati crudelitatique alicujus,

Cic. Quint. 18 fin.; so,

filiam (Verginiam) libidini App. Claudii,

id. Fin. 2, 20 fin.; ef. Tac. A. 3, 23:

collegam liberto,

id. ib. 16, 10:

tuus sum, tibi dedo operam,

Plaut. Bacch. 1, 1, 60; cf.:

ubi ei dediderit operas,

id. ib. 11 al.:

corpora paupertate dedita morti,

Lucr. 6, 1255:

se totum Catoni,

Cic. Rep. 2, 1; cf.:

cui (sc. patriae) nos totos dedere... debemus,

id. Leg. 2, 2, 5; cf.:

se toto animo huic discendi delectationi,

id. Tusc. 5, 39 fin.:

se penitus musicis,

id. de Or. 1, 3, 10:

se literis,

id. Q. Fr. 3, 5, 4:

se ei studio,

id. de Or. 3, 15, 57:

se doctrinae,

id. Off. 1, 21, 71; Quint. 10, 2, 23; 11, 1, 35:

se amicitiae eorum,

Caes. B. G. 3, 22, 2 al.:

ne me totum aegritudini dedam,

Cic. Att. 9, 4; so,

se totos libidinibus,

id. Tusc. 1, 30; id. Or. 43, 148; id. Tusc. 2, 21, 48 et saep.:

cum se ad audiendum, legendum scribendumque dediderit,

Cic. de Or. 1, 21, 95:

dede neci,

Verg. G. 4, 90; Ov. H. 14, 125; id. F. 4, 840:

se ad literas memoriasque veteres,

Gell. 2, 21, 6:

cum se doctrinae penitus dedidissent,

Lact. 1, 1, 1.— Absol.: dediderim periculis omnibus, Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 45.—

dēdĭta ŏpĕra, adverb., purposely, designedly, intentionally, Plaut. Trin. 1, 2, 29; Ter. Eun. 5, 2, 2; Afran. ap. Non. 433, 30; Cic. Att. 10, 3; Liv. 2, 29; 2, 51; Col. 12, 4, 5;

in the order opera dedita,

Cic. de Or. 3, 50, 193;

and in MSS. ellipt., dedita,

id. Att. 15, 4, 4; cf. dedita, epitêdes, Gloss. —

In Partic.: manus, for the usual dare manus, to give up, to yield: si tibi vera videntur, dede manus;

aut, si falsum est, accingere contra,

Lucr. 2, 1043.—Hence, dēdĭtus, a, um, P. a. (acc. to no. II. A.), given up to, addicted, devoted to something; eager, assiduous, diligent (class.; esp. freq. in Cic.).

With dat.:

hoc magis sum Publio deditus, quod, etc.,

Cic. Fam. 5, 8, 4; cf.:

nimis equestri ordini deditus,

id. Brut. 62, 223:

eorum voluntati et gratiae deditus fuit,

id. Verr. 2, 3, 24:

his studiis,

id. de Or. 1, 13, 57; id. Arch. 6, 12:

studio literarum,

id. Brut. 21, 79:

literis,

id. Fam. 1, 7 fin.:

artibus,

id. de Or. 1, 1, 2; cf. id. Cael. 30, 72; Liv. 1, 57:

nec studio citharae nec Musae deditus ulli,

Hor. S. 2, 3, 105 al.:

animus libidini deditus,

Cic. Cael. 19, 45:

vitiis flagitiisque omnibus,

id. Rosc. Am. 13 fin.:

ventri atque somno,

Sall. C. 2, 8; cf.:

somno ciboque,

Tac. G. 15:

corporis gaudiis,

Sall. J. 2, 4; cf. id. ib. 85, 41:

quaestui atque sumptui,

id. Cat. 13 fin.; Suet. Vit. 13:

agriculturae,

Vulg. 2 Par. 26, 10:

vino,

id. 2 Tim. 3, 8.— Comp.:

uxoribus deditior,

Eutr. 10, 15.— Sup.: ab optimo certe animo ac deditissimo tibi, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—

In Lucret. and Catull. with in:

in pugnae studio quod dedita mens est,

Lucr. 3, 647:

in rebus animus,

id. 4, 816; Catull. 61, 102.—

With an adv. of place:

ubi spectaculi tempus venit deditaeque eo (sc. ad spectacula) mentes cum oculis erant,

Liv. 1, 9, 10.