-
81 pass
1. verb1) (to move towards and then beyond (something, by going past, through, by, over etc): I pass the shops on my way to work; The procession passed along the corridor.) pasar(por), dejar atrás2) (to move, give etc from one person, state etc to another: They passed the photographs around; The tradition is passed (on/down) from father to son.) pasar, transmitir, traspasar, ceder3) (to go or be beyond: This passes my understanding.) superar4) ((of vehicles etc on a road) to overtake: The sports car passed me at a dangerous bend in the road.) adelantar5) (to spend (time): They passed several weeks in the country.) pasar; transcurrir (el tiempo)6) ((of an official group, government etc) to accept or approve: The government has passed a resolution.) aprobar7) (to give or announce (a judgement or sentence): The magistrate passed judgement on the prisoner.) (judgement)juzgar; (sentence)dictar sentencia8) (to end or go away: His sickness soon passed.) pasar, desaparecer, terminar9) (to (judge to) be successful in (an examination etc): I passed my driving test.) aprobar
2. noun1) (a narrow path between mountains: a mountain pass.) desfiladero; paso, puerto2) (a ticket or card allowing a person to do something, eg to travel free or to get in to a building: You must show your pass before entering.) permiso, pase3) (a successful result in an examination, especially when below a distinction, honours etc: There were ten passes and no fails.) aprobado4) ((in ball games) a throw, kick, hit etc of the ball from one player to another: The centre-forward made a pass towards the goal.) pase•- passable- passing
- passer-by
- password
- in passing
- let something pass
- let pass
- pass as/for
- pass away
- pass the buck
- pass by
- pass off
- pass something or someone off as
- pass off as
- pass on
- pass out
- pass over
- pass up
pass1 n1. aprobado2. paso3. pasepass2 vb1. pasarshe passed the door, but she didn't go in pasó por delante de la puerta, pero no entrócould you pass the bread, please? ¿podrías pasarme el pan, por favor?2. aprobardid you pass the exam, or did you fail? ¿aprobaste el examen, o suspendiste?tr[pɑːs]2 (official permit) pase nombre masculino, permiso3 (in exam) aprobado4 SMALLSPORT/SMALL pase nombre masculino1 (go past - gen) pasar; (person) cruzarse con■ do you pass the library on your way to work? ¿pasas por la biblioteca de camino al trabajo?2 (overtake) adelantar3 (cross - border, frontier) pasar, cruzar4 (give, hand) pasar5 (move) pasar6 SMALLSPORT/SMALL (ball) pasar8 (time) pasar9 (say, utter - opinion) expresar, dar; (- remark, comment) hacer2 (overtake) adelantar3 (move, go) pasar4 SMALLSPORT/SMALL pasar la pelota, pasar el balón, hacer un pase5 (be transferred to) pasar (to, a)7 (of time) pasar, transcurrir8 (come to an end - pain, feeling) pasarse; (storm) pasar9 (exam, test) aprobar; (bill, motion) ser aprobado,-a10 (be acceptable) pasar; (be tolerated) consentir11 (happen) ocurrir, acontecer, suceder■ it came to pass that... sucedió que...\SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALLto make a pass at somebody intentar ligar con alguiento pass judgment on juzgarto pass sentence dictar sentencia, fallarto pass the time of day (with somebody) pasar el rato con alguiento pass water orinarto pass wind expulsar ventosidadespress pass pase nombre masculino de prensabus pass abono de autobúspass ['pæs] vi1) : pasar, cruzarsea car passed by: pasó un cochewe passed in the hallway: nos cruzamos en el pasillo2) cease: pasarsethe pain passed: se pasó el dolor3) elapse: pasar, transcurrir4) proceed: pasarlet me pass: déjame pasar5) happen: pasar, ocurrir6) : pasar, aprobar (en un examen)7) rule: fallarthe jury passed on the case: el jurado falló en el casothe throne passed to his son: el trono pasó a su hijo9)to let pass overlook: pasar por altoto pass as : pasar porpass vt1) : pasar porthey passed the house: pasaron por la casa2) overtake: pasar, adelantar3) spend: pasar (tiempo)4) hand: pasarpass me the salt: pásame la sal5) : aprobar (un examen, una ley)pass n1) crossing, gap: paso m, desfiladero m, puerto mmountain pass: puerto de montaña2) permit: pase m, permiso m3) : pase m (en deportes)4) situation: situación f (díficil)things have come to a pretty pass!: ¡hasta dónde hemos llegado!n.(§ pl.: passes) = billete gratuito s.m.• boleta s.f.• boletín s.m.• collado s.m.• cortadura s.f.• nota de aprobado s.f.• pase s.m.• paso s.m.• puerto s.m.• salvoconducto s.m.v.• andar v.(§pret: anduv-)• aprobar (Examen) v.• entrar v.• pasar v.• transcurrir v.pæs, pɑːs
I
1) (document, permit) pase m; ( ticket) abono mbus/rail pass — abono de autobúsen
3) (in test, examination) (BrE) aprobado m; (before n)4) ( Sport) pase m5) ( sexual advance)6) ( state of affairs) (no pl)
II
1.
2)a) (go by, past) \<\<shop/house\>\> pasar porb) ( overtake) pasar, adelantar, rebasar (Méx)3)a) (cross, go beyond) \<\<limit\>\> pasar; \<\<frontier\>\> pasar, cruzar*b) ( surpass) sobrepasar4) ( spend) \<\<time\>\> pasar5)a) (convey, hand over)to pass somebody something, to pass something TO somebody — pasarle algo a algn
pass (me) the sugar, please — ¿me pasas el azúcar, por favor?
b) ( Sport) \<\<ball\>\> pasar6) ( Med)7) ( utter) \<\<comment/remark\>\> hacer*to pass sentence — dictar sentencia, fallar
8)a) ( succeed in) \<\<exam/test\>\> aprobar*, salvar (Ur)b) ( approve) \<\<candidate/work\>\> aprobar*c) \<\<law/motion\>\> aprobar*
2.
1) pass vi2) (move, travel) pasarpass along the car, please — córranse or pasen adelante, por favor
her name passed into history/oblivion — su nombre pasó a la historia/fue relegado al olvido
3)a) (go, move past) pasarit was a stupid remark, but let it pass — fue un comentario estúpido pero dejémoslo correr or no hagamos caso
b) ( overtake) adelantarse, rebasar (Méx)no passing — (AmE) prohibido adelantar or (Méx) rebasar
4)a) ( elapse) \<\<time\>\> pasar, transcurrir (frml)b) ( disappear) \<\<feeling/pain\>\> pasarse5) ( be transferred) \<\<title/estate/crown\>\> pasar6) ( happen) (arch)to come to pass — acaecer* (liter), acontecer* (liter), suceder
7) ( decline chance to play) pasar; (as interj) paso!I'll pass on the dessert, thanks — no voy a tomar postre or (fam) voy a pasar del postre, gracias
8) ( Sport)to pass (TO somebody) — pasar(le) la pelota (or el balón etc) (a algn)
9) ( rule) (AmE)10)a) ( be acceptable) pasarit's not brilliant, but it'll pass — (colloq) una maravilla no es, pero pasa
b) ( in an exam) aprobar*, pasar•Phrasal Verbs:- pass by- pass for- pass off- pass on- pass out- pass up[pɑːs]1. Nboarding2) (Sport) pase m3) (in exam) aprobado m•
to get a pass (in sth) — aprobar (algo)5) (=situation)•
things have come to a pretty pass — ¡hasta dónde hemos llegado!•
things had reached such a pass that... — las cosas habían llegado a tal extremo que...6) (=sexual approach)7) (Geog) puerto m, paso m ; (small) desfiladero m2. VT1) (=go past) pasar; (=go in front of) pasar por delante de; (=cross paths with) cruzarse con; (Aut) (=overtake) adelantar, pasar, rebasar (Mex)he tried to pass me on the inside — (Aut) intentó adelantarme or pasarme por la derecha; (in UK) intentó adelantarme or pasarme por la izquierda
2) (=surpass) superartotal membership has passed the six million mark — el número total de miembros supera los seis millones
3) (=cross) [+ barrier, frontier, customs] cruzar•
not a word has passed my lips — de mí no ha salido una palabra, no he dicho ni una palabra•
the gas is then passed along a pipe — el gas luego se pasa por una tubería•
to pass sth down the line — pasar algo de mano en mano•
to pass a dish round the table — pasar un plato entre todos los que están a la mesa•
to pass sb sth, pass sth to sb — pasar algo a algnbuck 1., 3), parcel, word 1., 4)pass me the salt, please — ¿me pasas or alcanzas la sal, por favor?
5) (=move in given direction) pasar•
he passed his handkerchief over his face — se pasó el pañuelo por la cara6) (=spend) [+ time] pasar- pass the time of day with sb7) (=not fail) [+ exam, essay, candidate] aprobar; [+ inspection] pasarfit I, muster8) (Cine) [+ film] [censor] aprobarthe censors felt they could not pass the film — los censores sintieron que no podían aprobar la película
9) (=approve) [+ law, bill motion] aprobar10) (=express) [+ remark, comment] hacer•
it would be unfair to pass comment on his private life — no sería justo hacer comentarios sobre su vida privada•
to pass (an) opinion on sth — expresar una opinión acerca de algo•
to pass sentence — (Jur) fallar, dictar sentenciajudgmentto pass sentence on sb — sentenciar or condenar a algn
11) (Med) [+ blood] echarwater 1., 3)•
to pass a stool — realizar una deposición, defecar12) (criminally) [+ counterfeit money, stolen goods] pasar3. VI1) (=go past) pasar; (Aut) (=overtake) pasar, adelantar, rebasar (Mex)ship 1., 1)2) (=move, go) pasar•
to pass behind/ in front of sth/sb — pasar por detrás/por delante de algo/algn•
messages passed back and forth between them — se intercambiaban mensajes entre sí, se mandaban mensajes el uno al otro•
pass down the bus please! — ¡vayan hacia el fondo del autobús, por favor!•
to pass into oblivion — pasar al olvido•
control of the business passed out of my hands — la dirección de la empresa pasó a otras manos•
the bullet passed through her shoulder — la bala le atravesó el hombro•
words passed between them — intercambiaron algunas palabras (fuertes)3) (=be transferred) pasar4) (Sport) hacer un pase5) (=happen)•
all that passed between them — todo lo que hubo entre ellos•
it came to pass that... — liter aconteció que... liter6) (=go by) [time, deadline] pasaras the years passed — a medida que pasaban los años, con el paso de los años
•
how time passes! — ¡como pasa el tiempo!•
the months passed into years — los meses se convirtieron en años7) (=disappear) [storm, pain, danger] pasarit'll pass — eso pasará, eso se olvidará
8) (in exam) aprobar9) (=be approved) [bill, amendment] ser aprobado10) (=be accepted) pasar"will this do?" - "oh, it'll pass" — -¿esto servirá? -bueno, pasará
what passes in New York may not be good enough here — lo que es aceptable en Nueva York puede no serlo aquí
•
to pass for sth — pasar por algoor what passes nowadays for a hat — o lo que pasa por or se llama sombrero hoy día
•
let it pass — no hagas caso, pásalo por altounnoticedwe can't let that pass! — ¡eso no lo podemos consentir or pasar por alto!
11) (at cards, in quiz)(I) pass! — ¡paso!
I'm afraid I don't know, I'll have to pass on that one — me temo que no lo sé, no puedo contestar esa pregunta
4.CPDpass degree N — (Brit) título universitario inferior al "honours degree" (licenciatura)
- pass by- pass off- pass on- pass out- pass up* * *[pæs, pɑːs]
I
1) (document, permit) pase m; ( ticket) abono mbus/rail pass — abono de autobús/tren
3) (in test, examination) (BrE) aprobado m; (before n)4) ( Sport) pase m5) ( sexual advance)6) ( state of affairs) (no pl)
II
1.
2)a) (go by, past) \<\<shop/house\>\> pasar porb) ( overtake) pasar, adelantar, rebasar (Méx)3)a) (cross, go beyond) \<\<limit\>\> pasar; \<\<frontier\>\> pasar, cruzar*b) ( surpass) sobrepasar4) ( spend) \<\<time\>\> pasar5)a) (convey, hand over)to pass somebody something, to pass something TO somebody — pasarle algo a algn
pass (me) the sugar, please — ¿me pasas el azúcar, por favor?
b) ( Sport) \<\<ball\>\> pasar6) ( Med)7) ( utter) \<\<comment/remark\>\> hacer*to pass sentence — dictar sentencia, fallar
8)a) ( succeed in) \<\<exam/test\>\> aprobar*, salvar (Ur)b) ( approve) \<\<candidate/work\>\> aprobar*c) \<\<law/motion\>\> aprobar*
2.
1) pass vi2) (move, travel) pasarpass along the car, please — córranse or pasen adelante, por favor
her name passed into history/oblivion — su nombre pasó a la historia/fue relegado al olvido
3)a) (go, move past) pasarit was a stupid remark, but let it pass — fue un comentario estúpido pero dejémoslo correr or no hagamos caso
b) ( overtake) adelantarse, rebasar (Méx)no passing — (AmE) prohibido adelantar or (Méx) rebasar
4)a) ( elapse) \<\<time\>\> pasar, transcurrir (frml)b) ( disappear) \<\<feeling/pain\>\> pasarse5) ( be transferred) \<\<title/estate/crown\>\> pasar6) ( happen) (arch)to come to pass — acaecer* (liter), acontecer* (liter), suceder
7) ( decline chance to play) pasar; (as interj) paso!I'll pass on the dessert, thanks — no voy a tomar postre or (fam) voy a pasar del postre, gracias
8) ( Sport)to pass (TO somebody) — pasar(le) la pelota (or el balón etc) (a algn)
9) ( rule) (AmE)10)a) ( be acceptable) pasarit's not brilliant, but it'll pass — (colloq) una maravilla no es, pero pasa
b) ( in an exam) aprobar*, pasar•Phrasal Verbs:- pass by- pass for- pass off- pass on- pass out- pass up -
82 hacer
Multiple Entries: hacer hacer algo
hacer ( conjugate hacer) verbo transitivo 1 ‹casa/carretera› to build; ‹ nido› to build, make; ‹ túnel› to make, dig; ‹dibujo/plano› to do, draw; ‹ lista› to make, draw up; ‹ resumen› to do, make; ‹ película› to make; ‹nudo/lazo› to tie; ‹pan/pastel› to make, bake; ‹vino/café/tortilla› to make; ‹ cerveza› to make, brew; hacen buena pareja they make a lovely couple estos zapatos me hacen daño these shoes hurt my feet 2 ‹ milagro› to work, perform; ‹deberes/ejercicios/limpieza› to do; ‹ mandado› to run; ‹transacción/investigación› to carry out; ‹ experimento› to do, perform; ‹ entrevista› to conduct; ‹gira/viaje› to do; ‹ regalo› to give; ‹ favor› to do; ‹ trato› to make; aún queda mucho por hacer there is still a lot (left) to do; dar que hacer to make a lot of work 3 (formular, expresar) ‹declaración/promesa/oferta› to make; ‹proyecto/plan› to make, draw up; ‹crítica/comentario› to make, voice; ‹ pregunta› to ask; 4◊ hacer caca (fam) to do a poop (AmE) o (BrE) a pooh (colloq);hacer pis or pipí (fam) to have a pee (colloq); hacer sus necesidades (euf) to go to the bathroom o toilet (euph)◊ las vacas hacen `mu' cows go `moo'5 ( adquirir) ‹dinero/fortuna› to make; ‹ amigo› to make 6 (preparar, arreglar) ‹ cama› to make; ‹ maleta› to pack;◊ hice el pescado al horno I did o cooked the fish in the oven;tengo que hacer la comida I must make lunch; ver tb comida b 7 ( recorrer) ‹trayecto/distancia› to do, cover 8 (en cálculos, enumeraciones):◊ son 180 … y 320 hacen 500 that's 180 … and 320 is o makes 5001 ¿hacemos algo esta noche? shall we do something tonight?; hacer ejercicio to do (some) exercise; ¿hace algún deporte? do you play o do any sports?; See Also→ amor 1b◊ ¿qué hace tu padre? what does your father do?2 (realizar cierta acción, actuar de cierta manera) to do;◊ ¡eso no se hace! you shouldn't do that!;¡qué le vamos a hacer! what can you o (frml) one do?; toca bien el piano — antes lo hacía mejor she plays the piano well — she used to play better; hacerla buena (fam): ¡ahora sí que la hice! now I've really done it!; See Also→ tonto sustantivo masculino, femenino 1 (transformar en, volver) to make; hizo pedazos la carta she tore the letter into tiny pieces; ese vestido te hace más delgada that dress makes you look thinner; hacer algo de algo to turn sth into sth; quiero hacer de ti un gran actor I want to make a great actor of you 2a) (obligar a, ser causa de que)me hizo abrirla he made me open it; me hizo llorar it made me cry; hágalo pasar tell him to come in; me hizo esperar tres horas she kept me waiting for three hours; hacer que algo/algn haga algo to make sth/sb do sthb)◊ hacer hacer algo to have o get sth done/made;hice acortar las cortinas I had o got the curtains shortened verbo intransitivo 1 (obrar, actuar):◊ déjame hacer a mí just let me handle this o take care of this;¿cómo se hace para que te den la beca? what do you have to do to get the scholarship?; hiciste bien en decírmelo you did o were right to tell me; haces mal en mentir it's wrong of you to lie 2 (fingir, simular): haz como si no lo conocieras act as if o pretend you don't know him 3 ( servir):◊ esta sábana hará de toldo this sheet will do for o as an awning;la escuela hizo de hospital the school served as o was used as a hospital 4 ( interpretar personaje) hacer de algo/algn to play (the part of) sth/sb (+ compl) ( sentar): (+ me/te/le etc) la trucha me hizo mal (AmL) the trout didn't agree with me hacer v impers 1 ( refiriéndose al tiempo atmosférico):◊ hace frío/sol it's cold/sunny;hace tres grados it's three degrees; (nos) hizo un tiempo espantoso the weather was terrible 2 ( expresando tiempo transcurrido): hace mucho que lo conozco I've known him for a long time; hacía años que no lo veía I hadn't seen him for o in years; ¿cuánto hace que se fue? how long ago did she leave?; hace poco/un año a short time/a year ago; hasta hace poco until recently hacerse verbo pronominal 1 ( producirse) (+ me/te/le etc): se le hizo una ampolla she got a blister; hacérsele algo a algn (Méx): por fin se le hizo ganar el premio she finally got to win the award 2 se hizo la cirugía estética she had plastic surgery 3 ( causarse):◊ ¿qué te hiciste en el brazo? what did you do to your arm?;¿te hiciste daño? did you hurt yourself? 4 ( refiriéndose a necesidades fisiológicas):◊ todavía se hace pis/caca (fam) she still wets/messes herself5 ( refl) ( adquirir) to make; 1 se están haciendo viejos they are getting o growing oldb) ( resultar):(+ me/te/le etc) se me hace difícil creerlo I find it very hard to believec) ( impers):se está haciendo tarde it's getting latee) (AmL) ( pasarle a):◊ ¿qué se habrá hecho María? what can have happened to María?2 ( acostumbrarse) hacerse a algo to get used to sth 3 ( fingirse): ¿es bobo o se (lo) hace? (fam) is he stupid or just a good actor? (colloq); hacerse pasar por algn (por periodista, doctor) to pass oneself off as sb 4 ( moverse) (+ compl) to move; 5 ( de amigos) to make
hacer
I verbo transitivo
1 (crear, fabricar, construir) to make
hacer un jersey, to make a sweater
hacer un puente, to build a bridge
2 (una acción) to do: eso no se hace, it isn't done
haz lo que quieras, do what you want
¿qué estás haciendo?, (en este momento) what are you doing? (para vivir) what do you do (for a living)?
hace atletismo, he does athletics
hacer una carrera/ medicina, to do a degree/ medicine
3 (amigos, dinero) to make
4 (obligar, forzar) to make: hazle entrar en razón, make him see reason
5 (causar, provocar) to make: ese hombre me hace reír, that man makes me laugh
estos zapatos me hacen daño, these shoes are hurting me
no hagas llorar a tu hermana, don't make your sister cry
6 (arreglar) to make
hacer la cama, to make the bed
hacer la casa, to do the housework
7 Mat (sumar, dar como resultado) to make: y con éste hacen cincuenta, and that makes fifty
8 (producir una impresión) to make... look: ese vestido la hace mayor, that dress makes her look older
9 (en sustitución de otro verbo) to do: cuido mi jardín, me gusta hacerlo, I look after my garden, I like doing it
10 (representar) to play: Juan hizo un papel en Fuenteovejuna, Juan played a part in Fuenteovejuna
11 (actuar como) to play: no hagas el tonto, don't play the fool
12 (suponer) te hacía en casa, I thought you were at home
II verbo intransitivo
1 (en el teatro, etc) to play: hizo de Electra, she played Electra
2 ( hacer por + infinitivo) to try to: hice por ayudar, I tried to help
3 (simular) to pretend: hice como si no lo conociera, I acted as if I didn't know him
4 fam (venir bien, convenir) to be suitable: si te hace, nos vamos a verle mañana, if it's all right for you, we'll visit him tomorrow
III verbo impersonal
1 (tiempo transcurrido) ago: hace mucho (tiempo), a long time ago
hace tres semanas que no veo la televisión, I haven't watched TV for three weeks
hace tres años que comenzaron las obras, the building works started three years ago
2 (condición atmosférica) hacía mucho frío, it was very cold
¿To make o to do?
El significado básico del verbo to make es construir, fabricar algo juntando los componentes (aquí hacen unos pasteles maravillosos, they make marvellous cakes here), obligar (hazle callar, make him shut up) o convertir: Te hará más fuerte. It'll make you stronger. También se emplea en expresiones compuestas por palabras tales como dinero ( money), ruido ( a noise), cama ( the bed), esfuerzo ( an effort), promesa ( a promise), c omentario ( a comment), amor ( love), guerra ( war). El significado del verbo to do es cumplir o ejecutar una tarea o actividad, especialmente tratándose de los deportes y las tareas domésticas: Hago mis deberes por la noche. I do my homework in the evening. ¿Quién hace la plancha en tu casa? Who does the ironing in your house? También se emplea con palabras tales como deber ( duty), deportes ( sports), examen ( an exam), favor ( a favour), sumas ( sums). ' hacer' also found in these entries: Spanish: abrir - aclarar - acopio - acto - adelantar - adelantamiento - advertir - alarde - aliviar - amagar - amarrar - amor - amortizar - ampliar - añicos - aplanar - aprecio - aprender - aspaviento - atonía - autostop - ayuno - balance - broma - burla - burrada - cábala - caballo - cabronada - caca - cafetera - caja - calceta - calentar - callar - calle - calor - cama - capacitar - capaz - caso - castigar - castillo - chantaje - colar - colada - colecta - comecome - comentar - como English: abort - abstain - abuse - accent - accentuate - accepted - accustom - act - advance - advertise - afraid - again - agitate - agree - aim at - aim to - air - all-out - amenable - antsy - apart - appearance - arm-twisting - as - assert - attempt - audition - authorize - backup - bake - balance - bandy about - bed - begin - blast - blind - blueberry - blur - boil - bonk - boohoo - book in - bounce - bring in - bubble - budget - bulldoze - bully - bundle - burp -
83 hecho
Del verbo hacer: ( conjugate hacer) \ \
hecho es: \ \el participioMultiple Entries: hacer hecho
hacer ( conjugate hacer) verbo transitivo 1 ‹casa/carretera› to build; ‹ nido› to build, make; ‹ túnel› to make, dig; ‹dibujo/plano› to do, draw; ‹ lista› to make, draw up; ‹ resumen› to do, make; ‹ película› to make; ‹nudo/lazo› to tie; ‹pan/pastel› to make, bake; ‹vino/café/tortilla› to make; ‹ cerveza› to make, brew; hacen buena pareja they make a lovely couple estos zapatos me hacen daño these shoes hurt my feet 2 ‹ milagro› to work, perform; ‹deberes/ejercicios/limpieza› to do; ‹ mandado› to run; ‹transacción/investigación› to carry out; ‹ experimento› to do, perform; ‹ entrevista› to conduct; ‹gira/viaje› to do; ‹ regalo› to give; ‹ favor› to do; ‹ trato› to make; aún queda mucho por hecho there is still a lot (left) to do; dar que hecho to make a lot of work 3 (formular, expresar) ‹declaración/promesa/oferta› to make; ‹proyecto/plan› to make, draw up; ‹crítica/comentario› to make, voice; ‹ pregunta› to ask; 4◊ hecho caca (fam) to do a poop (AmE) o (BrE) a pooh (colloq);hecho pis or pipí (fam) to have a pee (colloq); hecho sus necesidades (euf) to go to the bathroom o toilet (euph)◊ las vacas hacen `mu' cows go `moo'5 ( adquirir) ‹dinero/fortuna› to make; ‹ amigo› to make 6 (preparar, arreglar) ‹ cama› to make; ‹ maleta› to pack;◊ hice el pescado al horno I did o cooked the fish in the oven;tengo que hecho la comida I must make lunch; ver tb comida b 7 ( recorrer) ‹trayecto/distancia› to do, cover 8 (en cálculos, enumeraciones):◊ son 180 … y 320 hacen 500 that's 180 … and 320 is o makes 5001 ¿hacemos algo esta noche? shall we do something tonight?; hecho ejercicio to do (some) exercise; ¿hace algún deporte? do you play o do any sports?; See Also→ amor 1b◊ ¿qué hace tu padre? what does your father do?2 (realizar cierta acción, actuar de cierta manera) to do;◊ ¡eso no se hace! you shouldn't do that!;¡qué le vamos a hecho! what can you o (frml) one do?; toca bien el piano — antes lo hacía mejor she plays the piano well — she used to play better; hechola buena (fam): ¡ahora sí que la hice! now I've really done it!; See Also→ tonto sustantivo masculino, femenino 1 (transformar en, volver) to make; hizo pedazos la carta she tore the letter into tiny pieces; ese vestido te hace más delgada that dress makes you look thinner; hecho algo de algo to turn sth into sth; quiero hecho de ti un gran actor I want to make a great actor of you 2a) (obligar a, ser causa de que)me hizo abrirla he made me open it; me hizo llorar it made me cry; hágalo pasar tell him to come in; me hizo esperar tres horas she kept me waiting for three hours; hecho que algo/algn haga algo to make sth/sb do sthb)◊ hacer hacer algo to have o get sth done/made;hice acortar las cortinas I had o got the curtains shortened verbo intransitivo 1 (obrar, actuar):◊ déjame hecho a mí just let me handle this o take care of this;¿cómo se hace para que te den la beca? what do you have to do to get the scholarship?; hiciste bien en decírmelo you did o were right to tell me; haces mal en mentir it's wrong of you to lie 2 (fingir, simular): haz como si no lo conocieras act as if o pretend you don't know him 3 ( servir):◊ esta sábana hará de toldo this sheet will do for o as an awning;la escuela hizo de hospital the school served as o was used as a hospital 4 ( interpretar personaje) hecho de algo/algn to play (the part of) sth/sb (+ compl) ( sentar): (+ me/te/le etc) la trucha me hizo mal (AmL) the trout didn't agree with me hecho v impers 1 ( refiriéndose al tiempo atmosférico):◊ hace frío/sol it's cold/sunny;hace tres grados it's three degrees; (nos) hizo un tiempo espantoso the weather was terrible 2 ( expresando tiempo transcurrido): hace mucho que lo conozco I've known him for a long time; hacía años que no lo veía I hadn't seen him for o in years; ¿cuánto hace que se fue? how long ago did she leave?; hace poco/un año a short time/a year ago; hasta hace poco until recently hacerse verbo pronominal 1 ( producirse) (+ me/te/le etc): se le hizo una ampolla she got a blister; hacérsele algo a algn (Méx): por fin se le hizo ganar el premio she finally got to win the award 2 se hizo la cirugía estética she had plastic surgery 3 ( causarse):◊ ¿qué te hiciste en el brazo? what did you do to your arm?;¿te hiciste daño? did you hurt yourself? 4 ( refiriéndose a necesidades fisiológicas):◊ todavía se hace pis/caca (fam) she still wets/messes herself5 ( refl) ( adquirir) to make; 1 se están haciendo viejos they are getting o growing oldb) ( resultar):(+ me/te/le etc) se me hace difícil creerlo I find it very hard to believec) ( impers):se está haciendo tarde it's getting latee) (AmL) ( pasarle a):◊ ¿qué se habrá hecho María? what can have happened to María?2 ( acostumbrarse) hechose a algo to get used to sth 3 ( fingirse): ¿es bobo o se (lo) hace? (fam) is he stupid or just a good actor? (colloq); hechose pasar por algn (por periodista, doctor) to pass oneself off as sb 4 ( moverse) (+ compl) to move; 5 ( de amigos) to make
hecho 1
1 ( manufacturado) made; un traje hecho a (la) medida a made-to-measure suit; bien/mal hecho well/badly made 2 ( refiriéndose a acción):◊ ¡bien hecho! well done!;no le avisé — pues mal hecho I didn't let him know — well you should have (done); lo hecho, hecho está what's done is done 3 ( convertido en): tú estás hecho un vago you've become o turned into a lazy devil ■ adjetivo◊ un filete muy/poco hecho a well-done/rare steak
hecho 2 sustantivo masculino 1a) (acto, acción):◊ yo quiero hechos I want action, I want something done;demuéstramelo con hechos prove it to me by doing something about it 2 (realidad, verdad) fact;
hacer
I verbo transitivo
1 (crear, fabricar, construir) to make
hacer un jersey, to make a sweater
hacer un puente, to build a bridge
2 (una acción) to do: eso no se hace, it isn't done
haz lo que quieras, do what you want
¿qué estás haciendo?, (en este momento) what are you doing? (para vivir) what do you do (for a living)?
hace atletismo, he does athletics
hacer una carrera/ medicina, to do a degree/ medicine
3 (amigos, dinero) to make
4 (obligar, forzar) to make: hazle entrar en razón, make him see reason
5 (causar, provocar) to make: ese hombre me hace reír, that man makes me laugh
estos zapatos me hacen daño, these shoes are hurting me
no hagas llorar a tu hermana, don't make your sister cry
6 (arreglar) to make
hacer la cama, to make the bed
hacer la casa, to do the housework
7 Mat (sumar, dar como resultado) to make: y con éste hacen cincuenta, and that makes fifty
8 (producir una impresión) to make... look: ese vestido la hace mayor, that dress makes her look older
9 (en sustitución de otro verbo) to do: cuido mi jardín, me gusta hacerlo, I look after my garden, I like doing it
10 (representar) to play: Juan hizo un papel en Fuenteovejuna, Juan played a part in Fuenteovejuna
11 (actuar como) to play: no hagas el tonto, don't play the fool
12 (suponer) te hacía en casa, I thought you were at home
II verbo intransitivo
1 (en el teatro, etc) to play: hizo de Electra, she played Electra
2 ( hacer por + infinitivo) to try to: hice por ayudar, I tried to help
3 (simular) to pretend: hice como si no lo conociera, I acted as if I didn't know him
4 fam (venir bien, convenir) to be suitable: si te hace, nos vamos a verle mañana, if it's all right for you, we'll visit him tomorrow
III verbo impersonal
1 (tiempo transcurrido) ago: hace mucho (tiempo), a long time ago
hace tres semanas que no veo la televisión, I haven't watched TV for three weeks
hace tres años que comenzaron las obras, the building works started three years ago
2 (condición atmosférica) hacía mucho frío, it was very cold
¿To make o to do?
El significado básico del verbo to make es construir, fabricar algo juntando los componentes (aquí hacen unos pasteles maravillosos, they make marvellous cakes here), obligar (hazle callar, make him shut up) o convertir: Te hará más fuerte. It'll make you stronger. También se emplea en expresiones compuestas por palabras tales como dinero ( money), ruido ( a noise), cama ( the bed), esfuerzo ( an effort), promesa ( a promise), c omentario ( a comment), amor ( love), guerra ( war). El significado del verbo to do es cumplir o ejecutar una tarea o actividad, especialmente tratándose de los deportes y las tareas domésticas: Hago mis deberes por la noche. I do my homework in the evening. ¿Quién hace la plancha en tu casa? Who does the ironing in your house? También se emplea con palabras tales como deber ( duty), deportes ( sports), examen ( an exam), favor ( a favour), sumas ( sums).
hecho,-a
I adjetivo
1 (realizado) made, done: está muy bien hecho, it's really well done
2 (acostumbrado) used: está hecho a trabajar en este clima, he's used to working in this climate
3 (cocinado, cocido) done
un filete muy/poco hecho, a well-cooked/rare steak
4 (persona) mature
5 (frase) set (ropa) ready-made
II sustantivo masculino
1 (suceso real) fact
el hecho es que..., the fact is that...
de hecho, in fact ➣ Ver nota en actually 2 (obra, acción) act, deed
3 (acontecimiento, caso) event, incident
III interj ¡hecho!, it's a deal! o all right! ' hecho' also found in these entries: Spanish: acontecer - actual - asesinar - braga - bribón - bribona - buena - bueno - casera - casero - chapucera - chapucero - chapuza - chaval - chavala - como - conmoverse - considerable - consumada - consumado - Cristo - de - despeluchar - desvarío - dicha - dicho - documentalista - elemento - encubrir - entrar - exquisita - exquisito - fideo - fiera - flan - furia - haber - habilidosa - habilidoso - hallar - hecha - higo - hojalata - humanamente - incidencia - interdisciplinaria - interdisciplinario - jirón - jugarreta - lástima English: accept - action - actual - actually - adjust - admission - admit - advance - angry - appease - asbestos - bandwagon - bargain - basis - beat - by - challenge - cock-up - collar - come - confirm - cry - custom - cut out - damage - deal - decree - delay - deliberately - done - dream - effect - effectively - enforce - established - fact - failure - fait accompli - find out - fitted - freshly - fully-fledged - good - grown - gumbo - hand - handmade - however - hurried - in -
84 hizo
Del verbo hacer: ( conjugate hacer) \ \
hizo es: \ \3ª persona singular (él/ella/usted) pretérito indicativoMultiple Entries: hacer hizo
hacer ( conjugate hacer) verbo transitivo 1 ‹casa/carretera› to build; ‹ nido› to build, make; ‹ túnel› to make, dig; ‹dibujo/plano› to do, draw; ‹ lista› to make, draw up; ‹ resumen› to do, make; ‹ película› to make; ‹nudo/lazo› to tie; ‹pan/pastel› to make, bake; ‹vino/café/tortilla› to make; ‹ cerveza› to make, brew; hacen buena pareja they make a lovely couple estos zapatos me hacen daño these shoes hurt my feet 2 ‹ milagro› to work, perform; ‹deberes/ejercicios/limpieza› to do; ‹ mandado› to run; ‹transacción/investigación› to carry out; ‹ experimento› to do, perform; ‹ entrevista› to conduct; ‹gira/viaje› to do; ‹ regalo› to give; ‹ favor› to do; ‹ trato› to make; aún queda mucho por hizo there is still a lot (left) to do; dar que hizo to make a lot of work 3 (formular, expresar) ‹declaración/promesa/oferta› to make; ‹proyecto/plan› to make, draw up; ‹crítica/comentario› to make, voice; ‹ pregunta› to ask; 4◊ hizo caca (fam) to do a poop (AmE) o (BrE) a pooh (colloq);hizo pis or pipí (fam) to have a pee (colloq); hizo sus necesidades (euf) to go to the bathroom o toilet (euph)◊ las vacas hacen `mu' cows go `moo'5 ( adquirir) ‹dinero/fortuna› to make; ‹ amigo› to make 6 (preparar, arreglar) ‹ cama› to make; ‹ maleta› to pack;◊ hice el pescado al horno I did o cooked the fish in the oven;tengo que hizo la comida I must make lunch; ver tb comida b 7 ( recorrer) ‹trayecto/distancia› to do, cover 8 (en cálculos, enumeraciones):◊ son 180 … y 320 hacen 500 that's 180 … and 320 is o makes 5001 ¿hacemos algo esta noche? shall we do something tonight?; hizo ejercicio to do (some) exercise; ¿hace algún deporte? do you play o do any sports?; See Also→ amor 1b◊ ¿qué hace tu padre? what does your father do?2 (realizar cierta acción, actuar de cierta manera) to do;◊ ¡eso no se hace! you shouldn't do that!;¡qué le vamos a hizo! what can you o (frml) one do?; toca bien el piano — antes lo hacía mejor she plays the piano well — she used to play better; hizola buena (fam): ¡ahora sí que la hice! now I've really done it!; See Also→ tonto sustantivo masculino, femenino 1 (transformar en, volver) to make; hizo pedazos la carta she tore the letter into tiny pieces; ese vestido te hace más delgada that dress makes you look thinner; hizo algo de algo to turn sth into sth; quiero hizo de ti un gran actor I want to make a great actor of you 2a) (obligar a, ser causa de que)me hizo abrirla he made me open it; me hizo llorar it made me cry; hágalo pasar tell him to come in; me hizo esperar tres horas she kept me waiting for three hours; hizo que algo/algn haga algo to make sth/sb do sthb)◊ hacer hacer algo to have o get sth done/made;hice acortar las cortinas I had o got the curtains shortened verbo intransitivo 1 (obrar, actuar):◊ déjame hizo a mí just let me handle this o take care of this;¿cómo se hace para que te den la beca? what do you have to do to get the scholarship?; hiciste bien en decírmelo you did o were right to tell me; haces mal en mentir it's wrong of you to lie 2 (fingir, simular): haz como si no lo conocieras act as if o pretend you don't know him 3 ( servir):◊ esta sábana hará de toldo this sheet will do for o as an awning;la escuela hizo de hospital the school served as o was used as a hospital 4 ( interpretar personaje) hizo de algo/algn to play (the part of) sth/sb (+ compl) ( sentar): (+ me/te/le etc) la trucha me hizo mal (AmL) the trout didn't agree with me hizo v impers 1 ( refiriéndose al tiempo atmosférico):◊ hace frío/sol it's cold/sunny;hace tres grados it's three degrees; (nos) hizo un tiempo espantoso the weather was terrible 2 ( expresando tiempo transcurrido): hace mucho que lo conozco I've known him for a long time; hacía años que no lo veía I hadn't seen him for o in years; ¿cuánto hace que se fue? how long ago did she leave?; hace poco/un año a short time/a year ago; hasta hace poco until recently hacerse verbo pronominal 1 ( producirse) (+ me/te/le etc): se le hizo una ampolla she got a blister; hacérsele algo a algn (Méx): por fin se le hizo ganar el premio she finally got to win the award 2 se hizo la cirugía estética she had plastic surgery 3 ( causarse):◊ ¿qué te hiciste en el brazo? what did you do to your arm?;¿te hiciste daño? did you hurt yourself? 4 ( refiriéndose a necesidades fisiológicas):◊ todavía se hace pis/caca (fam) she still wets/messes herself5 ( refl) ( adquirir) to make; 1 se están haciendo viejos they are getting o growing oldb) ( resultar):(+ me/te/le etc) se me hace difícil creerlo I find it very hard to believec) ( impers):se está haciendo tarde it's getting latee) (AmL) ( pasarle a):◊ ¿qué se habrá hecho María? what can have happened to María?2 ( acostumbrarse) hizose a algo to get used to sth 3 ( fingirse): ¿es bobo o se (lo) hace? (fam) is he stupid or just a good actor? (colloq); hizose pasar por algn (por periodista, doctor) to pass oneself off as sb 4 ( moverse) (+ compl) to move; 5 ( de amigos) to make
hizo see◊ hacer
hacer
I verbo transitivo
1 (crear, fabricar, construir) to make
hacer un jersey, to make a sweater
hacer un puente, to build a bridge
2 (una acción) to do: eso no se hace, it isn't done
haz lo que quieras, do what you want
¿qué estás haciendo?, (en este momento) what are you doing? (para vivir) what do you do (for a living)?
hace atletismo, he does athletics
hacer una carrera/ medicina, to do a degree/ medicine
3 (amigos, dinero) to make
4 (obligar, forzar) to make: hazle entrar en razón, make him see reason
5 (causar, provocar) to make: ese hombre me hace reír, that man makes me laugh
estos zapatos me hacen daño, these shoes are hurting me
no hagas llorar a tu hermana, don't make your sister cry
6 (arreglar) to make
hacer la cama, to make the bed
hacer la casa, to do the housework
7 Mat (sumar, dar como resultado) to make: y con éste hacen cincuenta, and that makes fifty
8 (producir una impresión) to make... look: ese vestido la hace mayor, that dress makes her look older
9 (en sustitución de otro verbo) to do: cuido mi jardín, me gusta hacerlo, I look after my garden, I like doing it
10 (representar) to play: Juan hizo un papel en Fuenteovejuna, Juan played a part in Fuenteovejuna
11 (actuar como) to play: no hagas el tonto, don't play the fool
12 (suponer) te hacía en casa, I thought you were at home
II verbo intransitivo
1 (en el teatro, etc) to play: hizo de Electra, she played Electra
2 ( hacer por + infinitivo) to try to: hice por ayudar, I tried to help
3 (simular) to pretend: hice como si no lo conociera, I acted as if I didn't know him
4 fam (venir bien, convenir) to be suitable: si te hace, nos vamos a verle mañana, if it's all right for you, we'll visit him tomorrow
III verbo impersonal
1 (tiempo transcurrido) ago: hace mucho (tiempo), a long time ago
hace tres semanas que no veo la televisión, I haven't watched TV for three weeks
hace tres años que comenzaron las obras, the building works started three years ago
2 (condición atmosférica) hacía mucho frío, it was very cold
¿To make o to do?
El significado básico del verbo to make es construir, fabricar algo juntando los componentes (aquí hacen unos pasteles maravillosos, they make marvellous cakes here), obligar (hazle callar, make him shut up) o convertir: Te hará más fuerte. It'll make you stronger. También se emplea en expresiones compuestas por palabras tales como dinero ( money), ruido ( a noise), cama ( the bed), esfuerzo ( an effort), promesa ( a promise), c omentario ( a comment), amor ( love), guerra ( war). El significado del verbo to do es cumplir o ejecutar una tarea o actividad, especialmente tratándose de los deportes y las tareas domésticas: Hago mis deberes por la noche. I do my homework in the evening. ¿Quién hace la plancha en tu casa? Who does the ironing in your house? También se emplea con palabras tales como deber ( duty), deportes ( sports), examen ( an exam), favor ( a favour), sumas ( sums). ' hizo' also found in these entries: Spanish: abdicar - amiga - amigo - animosidad - cala - cargo - caso - cortante - crónica - daño - decir - despecho - desplante - dueña - dueño - echarse - ecologista - educación - elocuente - entrada - ser - escarceo - espera - estampido - evidencia - exposición - extensiva - extensivo - gala - gesto - gua - hacer - hacerse - honor - honra - impecable - inapreciable - inflamarse - iniciativa - inmejorable - interconexión - interpretación - judicatura - justificación - larga - largo - liposucción - magia - malicia - mohín English: accidentally - age - alter - attention - attractive - backing - balance - bat - beckon - become - benefit - blink - blow - brush aside - brushoff - call - call on - carry off - celebrity - clank - curl up - discontent - disheveled - dishevelled - disparaging - dispose - donate - effect - eloquent - exert - fall in with - flag - foam - forbidding - fraction - funny - go-between - grill - grimace - hash - head-hunt - herself - himself - implication - impossible - instead - intact - ladder - length - little -
85 tal
tal adjetivo 1 ( dicho) such; nunca dije tal cosa I never said anything of the kind o such a thing 2 ( seguido de consecuencia):◊ se llevó tal disgusto que … she was so upset (that) …;había tal cantidad de gente que … there were so many people that … 3 ( con valor indeterminado) such-and-such; llamó un tal Méndez a Mr Méndez phoned ■ pronombre:◊ eres un adulto, compórtate como tal you're an adult, behave like one;que si tal y que si cual and so on and so forth; son tal para cual they're as bad as each other ■ adverbio 1 (fam) ( en preguntas):◊ hola ¿qué tal? hello, how are you?;¿qué tal es Marisa? what's Marisa like?; ¿qué tal lo pasaron? how did it go? 2 ( en locs)◊ con tal de: hace cualquier cosa con tal de llamar la atención he'll do anything to get attention;con tal de no tener que volver as long as I don't have to come back; tal (y) como: tal (y) como están las cosas the way things are; hazlo tal (y) como te indicó do it exactly as she told you; tal cual: lo dejé todo tal cual I left everything exactly as it was; tal vez maybe
tal
I adjetivo
1 (dicho, semejante) such: no dije tal cosa, I never said such a thing o anything of the kind
tales mariposas son corrientes aquí, butterflies like that are common here
de tal madre, tal hija, like mother, like daughter
de tal manera, in such a way
en tales condiciones, in such conditions
tal día como hoy, on a day like today (uso enfático) nunca escuché tal algarabía, I never heard such a racket
tenía tal dolor de cabeza..., I had such a headache...
2 (valor indeterminado) such and such
tal día, en tal sitio, such and such a day at such and such a place
ayer te llamó un tal Pedro, someone called Pedro phoned you yesterday
II pron él es el jefe, y como tal es el culpable, he's the boss and, as such, he's to blame
sois tal para cual, you are two of a kind
y tal y cual, and so on
III adv (en expresiones)
1 ¿qué tal?: ¿qué tal tu familia?, how is your family? 2 tal vez, perhaps, maybe ➣ Ver nota en maybe 3 tal cual, just as it is 4 tal como, just as: tal como lo contaba, parecía cierto, the way he explained it, it seemed true (del mismo modo) escríbelo tal y como te lo cuento, write it exactly as I tell you 5 con tal (de) que, so long as, provided ' tal' also found in these entries: Spanish: astilla - bailar - bañera - bien - caso - como - con - cual - fulana - fulano - hombre - manera - padre - palo - rebotar - reventa - según - semejante - soñar - tanta - tanto - tramoya - vez - caer - che - esperar - llegar - pasar - preguntar - prever - punto - qué - regular - resultar - salir - tirar - y English: abroad - arbitration - average - card - certain - chip - colour - come out - do - father - fine - flail - grill - intimidate - like - long - maybe - perhaps - stand - such - such-and-such - suchlike - talk - two - wander - way - a - come - cope - get - keep - kind - length - OK - one - regardless - shame - status - tell - thing -
86 если
е́слиse;\если бы se.* * *союзsiе́сли..., то... — si..., entonces...
е́сли бы..., то... — si hubiera..., entonces...
е́сли я смогу́, то сде́лаю э́то — si puedo lo haré
е́сли бы я смог, то сде́лал бы э́то — si pudiera lo haría
е́сли кто зна́ет, так э́то он — si alguien lo sabe, es él
в слу́чае, е́сли... — en el caso, si...
(а) что, е́сли (бы)...? — ¿y si...?
е́сли пра́вду сказа́ть вводн. сл. — a decir verdad
е́сли то́лько ты не предло́жишь — a menos que tú no lo propongas
е́сли мо́жно так сказа́ть (вы́разиться) вводн. сл. — si de esta forma se puede hablar, si así puede expresarse
е́сли хоти́те вводн. сл. — si (Ud.) quiere
е́сли уж на то пошло́ вводн. сл. — si es tan necesario, si viene al caso, si a tanto ha llegado
••е́сли бы да кабы́ погов. — si todo fuera orégano
* * *союзsiе́сли..., то... — si..., entonces...
е́сли бы..., то... — si hubiera..., entonces...
е́сли я смогу́, то сде́лаю э́то — si puedo lo haré
е́сли бы я смог, то сде́лал бы э́то — si pudiera lo haría
е́сли кто зна́ет, так э́то он — si alguien lo sabe, es él
в слу́чае, е́сли... — en el caso, si...
(а) что, е́сли (бы)...? — ¿y si...?
е́сли пра́вду сказа́ть вводн. сл. — a decir verdad
е́сли то́лько ты не предло́жишь — a menos que tú no lo propongas
е́сли мо́жно так сказа́ть (вы́разиться) вводн. сл. — si de esta forma se puede hablar, si así puede expresarse
е́сли хоти́те вводн. сл. — si (Ud.) quiere
е́сли уж на то пошло́ вводн. сл. — si es tan necesario, si viene al caso, si a tanto ha llegado
••е́сли бы да кабы́ погов. — si todo fuera orégano
* * *conj.1) gener. dado que, si ya, como, si2) law. cuanto por, por cuanto -
87 ARRALLAR ou ARRÁTCHAR
Arrátchar es limpiar el estiércol de los establos. Ejemplo: —Tenu qu' arrátchar la corte, pos ya finquen les vaques col chumbu nel treme del payar. (Tengo que limpiar la cuadra, porque ya tocan las vacas con el lomo en el piso del pajar). En casi todas las cuadras de aldea, y en todas las de las brañas de los prados, morteiras y puertos, el pajar está situado mismamente encima de la cuadra. Una corte sen payar, ye lu mesmu que una teixá sen llar. (Una cuadra sin pajar, es lo mismo que una casa sin lar). Una vez sucedió este caso en una aldea donde yo estuve trabajando y por ser curioso y creo que hasta simpático, se lo voy a contar a ustedes tal como ha sucedido. —Subían los vaqueirus todas las tardes como siempre solían hacerlo, en el tiempo de la xeronda (otoño) que fue cuando aconteció esta historia, digo que xubíen faer la braña a la cotchá d'Aciera. (Hacer el ordeño y todas las faenas que conciernen al ganado a la Collada de la aldea de Aciera). En esta aldea vivía una mozacona (mozona) solterona, roxa comu las panoyas, con bones ñalgues ya prefechu entamu, abondu dada nel faer favores a lus homes s'ístus chávanie la gavita nus sous trabayus, que yeren tous lus que se llelden na llabrancia, ya per istas gavitas que le faian echa añuedaba 'l cibiétchu conechus fatáus d'endeveces. (Rubia como las panojas, con buenas nalgas y soberanas tetas, muy dada en el hacer favores a los hombres, si éstos le ayudaban en sus trabajos, que eran todos los que se hacen en la labranza, y por estas ayudas que le hacían, ella efectuaba el amor con ellos cuantas veces fuera necesario. Aquella tarde de mucha borrina (niebla) subia Agapita camino de la Collá por el esborióuxu caleyón (resbaladizo camino) acompañada de Lluis el Meruéganu (pequeña fresa silvestre), que hablaban de la siguiente manera: —Güéi tenu abondu trabayu que faer na corte, pos disde que comencipióu la braña ista xeronda na Cochá, nun fexe namái que meter goxáes de fuéa debaxu les vaques sen arrátchar el cuchu d'anguna vez, axina ye, que tenu qu'entrar agabuxá na corte, perque fiéndexeme la mochera nus tremes del payar. ¡Nun t'apreucupes mútcher, pos se medexas añuedar el cibiétchu namái qu' acheguemus al cabanu, arrátchute you 'l cuchu nun rellámpagu! (Hoy tengo mucho trabajo que hacer en la cuadra, decía Agapita, pues desde que ha comenzado la braña este otoño en la Collada, no hice nada más que meter cestas de hoja debajo de las patas de las vacas, sin limpiar el estiércol ni una sola vez, así es que tengo que entrar agachada en la cuadra, por que ya tropieza mi cabeza en el piso del pajar). (¡No te preocupes mujer, le respondió Luis, pues si me dejas hacer el amor contigo nada más que lleguemos a la cabaña, yo limpio todo el estiércol de la cuadra rápidamente!). La Gapitona llancóu lus sous güérchus nuna miradiétcha melgueira d'enría de Chuis, ya díxole con fala moxetona: —Tenu d'estingarrame nel payar d'embaxu lus tous atabarius peru cundu m’arrátches les vaques, perque veute güéi'nfondigoná arganéu, ya se comencipiamus añuedar el cibiétchu endenantes diarrátchar la corte, atapecerá 'l díe ya entavía taremus engarapelláus ún d'enría 'l oitre. (La Agapita puso sus ojos con una dulce mirada encima del deseoso Luis y le dijo con mimosa voz: —Tengo de acostarme en el pajar debajo de tu bragueta, pero después que me limpies el estiércol de las vacas, porque te veo hoy muy deseoso, y si comenzamos hacer el amor antes de que me limpies la cuadra, oscurecerá el día y todavía estaremos abrazados uno encima del otro). Llegaron al fin a la cabaña de la Agapita, se quitó Luis con rapidez la chaqueta, se arremangó su camisa por encima de los codos, asió con decisión la pala de dientes, y dio comienzo su faena con la imaginación puesta en el placer que recibiría una vez que terminase el arduo trabajo que con tanto ahínco había comenzado. Pronto el sudor envolvió el vigoroso cuerpo de Luis que desaforadamente trabajaba sin tomarse el menor descanso, pero el abono que había dentro de la cuadra era tanto, que le costó casi dos horas de enconado esfuerzo en poder del todo sacarlo, y cuando al final tras la contentosa sonrisa de Agapita que en todo momento mirándole ladinamente le estuvo observando, el escuaxaringáu (deshecho) Luis terminó su faena, se encontraba tan sumamente cansado, que a la par que se limpiaba el abundante río de sudor que manaba de su frente, le dijo a la Agapita a la sazón que se sentaba en el pesebre al lado de ella: ¡Ahí mióu nena, tou esgoncionáu d'afechu, tenu 'l cumal tan endolloríu comu se m'apurrieren d'enría d'él un mamplenáu de galgazus, paime a mín, que nun arrátchaste ‘l cuchu d'ista corte, disde 'l díe que la fexu 'l defuntu tou pá! ¡Home Chuisín tantu non, qu’el anu paxáu arrátchoula Xuan el Chocaretu, ya según el miou paicer, nun quedóu tan escuaxaringotáu comu tou lu tás n’agora. Claru que nun tenía tantu ganáu comu niste anu! ¡Fae 'l favore Gapitina, nun hay namái qu'allancar lus güeyus nisi cucheráu que tá empericotáu metanes na corralá, pa ún dase cuenta que saquéi d'ista enllordiá corte, más d'una ucena de rincheirus querrus de cuchu. Asina ye que quedéi escosáu de llixas p'añuedar el cibiétchu, ya xúrute miou nena, que más que me lu diés la muyer más guapa del mundiu, ya se punxés ainda dellantre de mín clica p'arria toa éstingarraona fayendu espera paque you m'arreblagara d'enría d'echa, xúrete que nagua güéi le faeria! —Conistu queru falate, que vamus dexar pa mañan el añuedar el cibiétchu you ya tigu, perque n'agora nun se me xube la minga, pos tou escosáu de braven, que xebróuxeme del miou curpu, 'l arrátchate la tou entrochicá corte. ¡Atindeme bien Chuisin, el anu paxáu comu te dixe, arrátchome la corte 'l Chocaretu, que ye abundu más viétchu que lu yes tóu, ya cobróu pel mesmu preciu qu'axustéi coutigu, asina ye... que senún se te xube la minga you te la xubiréi se tóu quiés, perque se güéi nun añueés el cibiétchu coumigu, mañán nun te dexaréi faélu, a nun ser… que me llabres la tierrina del Alloral pa semala de pan, pos niste cortinal se nun se xemen lluéu les ergues, nun allumbren bona cebeira, per isu isti anu se l' Faidor me desa, tenu xemar abundu cedu, ya senún yes tóu 'l que s'acuétcha 'l rabeiru 'l llabiegu, farálu oitre home que tena lus coyones bétchaus, ya nun comu lus qu'al miou paicer pinguente a ti, que según collumbru tan más enxugáus que lus del miou pótchin, que namái ñacer esventronóilus el capaor paque nun ventiare trés les burres! (¡Ay mi niña, mi moza, mi amante, estoy molido por entero, tengo el espinazo tan sumamente dolorido, que tal parece que me hubiesen dado una paliza de estacazos, me parece a mi, que no has limpiado el estiércol de esta cuadra, desde el día que la ha hecho el difunto de tu padre!). ¡Hombre Luisín tanto tiempo no hace, que el año pasado me la limpió Juan el Cencerro, y según mi parecer no ha quedado tan desarticulado como tu lo estás ahora. Claro que no tenia tanto ganado como tengo este año! ¡Haz el favor Agapitina, no hace falta nada más que poner los ojos encima de esa pila de abono que está en medio de la corralada, para uno darse cuenta, de que he sacado de esta sucia cuadra, más de una docena de carros de el país llenos de estiércol. Así es, que he quedado falto de fuerzas para hacerte el amor, y te juro querida, que aunque el amor me diese la mujer más hermosa del mundo, y se pusiera ahí delante de mi, con las sayas levantadas y acostada, rogándome y haciendo espera para que yo me ajinetase encima de ella, júrote de nuevo, que hoy nada podría yo hacerle. Con esto te quiero decir, que vamos a dejar para mañana el hacernos el amor, porque ahora no se me alza la minga, porque me encuentro falto de fuerzas y bravura, que todas ellas se han marchado de mi cuerpo, por la culpa de limpiar el estiércol de tu sucia cuadra! ¡Escúchame bien Luisin, el año pasado como ya te he dicho, me ha limpiado la cuadra Juan el Cencerro, que es un hombre mucho más viejo que lo eres tu, y ha cobrado por el mismo precio que he ajustado contigo. Así que... si no se te levanta la minga, yo te la subiré si tu quieres, porque si hoy no haces el amor conmigo, mañana no te dejaré hacerlo, a no ser... que me ares la tierra del Laurel para sembrarla de trigo, pues en esta vega, sino se siembra temprano la simiente, no me dará buena cosecha. Pero este año si el Hacedor quiere tengo de sembrarla con bastante tiempo. Y si no eres tu el que se coja al mango del arado, seguro que lo ha de hacer otro hombre, que tenga los cojones más llenos, y no como los que a mi parecer te cuelgan a ti, que según parece, están más secos que los de mi pollino, que nada más nacer se los cortó el capador, para que no ventosase detrás de las burras!). Quedóse Luis durante unos momentos enmudecido mirando para la Agapita, sin encontrar palabras para revatirle el descomunal insulto que le había lanzado, pero tras este tiempo corto de mudez, volvióle de nuevo la palabra agolpada por la rabia, que su boca tatexante (tartamudeante), con encaloramiento enloquecido pronunciaba, a la par que se levantaba del asiento que ocupaba en el pesebre, y poseído de un arduo e instantáneo vigor, encorajinadamente le dijo: ¡Lu que vou llabrate n’agora mesmu ye ‘l tou alma, sou bruxona paraximesqueira de lus enfernus, el díe que tou má te pariú, la probetaya xeguru quei quedú l'entrana 'n fondigoná esbaniétchada, perque chevar endubiétcha una choba comu tou tantus mexes dientru del ventrón rucandoi 'l fégadu ya xorbietandoi la xangre, cuntu you, qu'ameruxaríala con más dollor, que si pariera un par d'ucenes de fíus, ya tous ñacieren con lu detrás pallantre! ¡Peru xúrate pe la má que me fexu, que de mín nun te vas reyir, perque n'agora mesmu vou llantate 'l cuchu oitra vez dientru la corte, pa que vaigues catar al Chocaretu ya te l'arrátche denuéu la corte, ya t'allante la mínga per tal trabayu, sou xabarceirona de lus magosteirus enfernus! (Lo que te voy arar ahora mismo a ti es tu alma, bruja y mala mujer de los infiernos, el día que tu madre te ha parido, Ia pobrecita seguro que le ha quedado su entraña en hondonada bien desbencijada, porque llevar enredada una loba como tu tantos meses dentro de su vientre, mordiéndole los hígados y bebiéndole la sangre, pienso yo, que se cubriría de más dolor, que si hubiese parido media docena de hijos, y todos naciesen con lo detrás para delante. Pero te juro por la madre que me ha parido, que de mí no te vas a reír porque ahora mismo voy a volver a meterte el estiércol dentro de la cuadra, para que luego vayas en busca del Cencerro y te limpie de nuevo la cuadra, y por hacer tal trabajo te haga el amor, maldita tratanta de los ardientes infiernos). Y sin mediar más palabras, armado Luis de nuevo con una fuerza y ardor superior al que empleara cuando comenzó a limpiar la cuadra, dispúsose a introducir todo el estiércol que habla sacado otra vez dentro de la cuadra, y fue entonces cuando la Agapita posesionada de una envenenadora rabia se puso delante de él, y arremangando las sayas hasta por encima del ombligo, enseñándole sus piernas y todo cuanto el Hacedor de mujer le había dado, escupiéndole a la cara le dijo: —Tóu nun yes home, nin yes prexona, nin yes nagua, perque you to' ufreciéndute tóu lu qu'axustante coumigu, axina ye, qu'aquinde te lu dóu, paque cobres per echu 'l trabayu que me fixiste, cuétchelu fasta que te fartes, ya deixame 'l cuchu nel chugar que tá, se quiés que tenamus la festa na paz. (Tu no eres hombre, ni persona, ni nada, porque yo te estoy ofreciendo todo cuanto has ajustado conmigo, así es, que aquí te lo doy, para que cobres por ello el trabajo que me has hecho, recoge cuanto quieras hasta que te hartes, y deja el estiércol en el lugar que está, si quieres que tengamos la fiesta en paz). Luis miró a la Agapita con asco, con desprecio, dentro de la endemoniada ira que no admitía más razón, que la que el propio ser de antemano ya se había industriado, por esto, asiendo con la pala una gran palada de estiércol, la lanzó con todas sus fuerzas entre las blancas y desnudas piernas de la Agapita, que le hizo perder el equilibrio y caerse cuan larga era en mitad de la cuadra, y aunque se incorporó con la rapidez de una felina fiera, no fue lo suficientemente ágil, para librarse de otras dos paletadas que desaforadamente le lanzaba el enardecido Luis, dentro del afán desmedido de concluir con prontitud lo que se había propuesto. Entafarnada (llena) de estiércol la Agapita, y acolmenadu su cerebro con tan macabras intenciones que de contentura le hacían sonreir al diablo, asió con celeridad un rátchun (rastrillo de madera) y dio tan grande mazazo encima de la cabeza del furuxu (furioso) Luis, que éste no pudo ver nada más que una procesión de estrellas que adormecían atropelladamente su cerebro. Al caerse en grotesca postura el desventurado Luis y manar de su cabeza un escandaloso reguero de sangre, detuviéronse los encendidos y asesinos ánimos de la Agapita, y en su lugar, alumbrose la humana condolencia, conducida por una pena que hasta el miedo la arrastraba, y navegante ya en el tenebroso suplicio de saberse dueña del delito que había cometido, sus ojos dieron comienzo a un caudaloso río de lágrimas, y de su garganta entrecortadas por los suspiros, brotaron estas lamentosas y condolientes palabras: ¡Ay má d’el miou alma, que fó lu que fixe, qu’achuquinéi ‘sti home. ¿Quéi cuntu a les xentes cundu tóes xunies sen faeme deximes queran confundime? (¡Ay madre del alma, que fue lo que hice, he matado a este hombre! ¿Qué les digo yo ahora a las gentes cuando todas unidas sin darme disculpas pretendan confundirme?). Y así por el estilo, con otros rosarios de afligidas penas y sonados suspiros, se condolía la Agapita, sin saber por el camino que había de ensenderarse, para que le proporcionara un alivio a sus desesperantes tristezas. Pero Luis no estaba muerto, ni tan siquiera gravemente herido, pues simplemente se había desmayado, y al tornar de nuevo la razón a sus sentidos, lo hacía quejándose lastimosamente, y fueron sus lamentos como calmantes milagrosos que llenaban de alegría a la desconsolada Agapita, que corriendo hacia él con loca contentura, se arrodilló a su lado para ayudarle, y plagados los dos de estiércol, lágrimas y sangre, la Agapita besaba una y otra vez la ensangrentada y estercolosa cara de Luis, a la par que le juraba que seria su amante cuantas veces él lo deseara, sin que jamás tuviese necesidad para conseguir sus amorosos favores, ni d'arrátchai les vaques, xegaretái la yerbe, llabrái lus erus, nin fatáus d'oitres couxes que le faíen lus homes, per el fogueiru melgueru qu'allumbraba la sou roxiquina clica.Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > ARRALLAR ou ARRÁTCHAR
-
88 xeneral
Xeneral, general, en general todo, ya saben.————————Xeneral, general del Ejército en este caso el Xeneral Franco. —Como han podido ustedes observar, la Xuntura además de ser un diccionario de la Chingua d'Asturies es además como la historia en general de las costumbres y hechos que han sucedido en mi Tierrina, y el Xeneral Franco ha tenido mucho que ver por lo menos en lo que concierne a mi vida. Si no fuese el Xeneral Franco la República quizás hubiera ganado la guerra Civil Española, y al ser mi padre un gran republicano, muy culto y cabal, seguramente me hubiese proporcionado estudios, y yo sé que en cualquiera de ellos hubiese triunfado plenamente, olvidándome por encontrarme inmerso continuamente en el quehacer que tuviese, de lo que ahora estoy haciendo, pero el Xeneral Franco gano la guerra, y su régimen asesino a mi padre y me dejó a mi tirado siendo un niño en la cuneta de la vida como huérfano de los Rojos despreciado y olvidado de toda protección. A pesar de todo, yo en el transcurrir de mis años e ir dándome cuenta de lo que había sucedido, llegué a comprender en algunas cosas al Xeneral Franco, y por esta razón le he hecho este poema. —Con esto pretendo decir, que para hablar con cierta propiedad de las costumbres y forma de hablar de un Pueblo, hay que sin ningún genero de dudas haberlas vivido en todo su plenitud en el mismo lugar donde el ancestro vive, y el Xeneral Franco, por una serie de circunstancias todas nefastosas para mí, me condeno a hacerlo, ya que si él hubiese sido vencido por la República, yo hubiera tenido una carrera, y no podría ser el humilde y sencillo Xulín de LLuza, ni haber hecho la Xuntura, bajo ningún concepto ni forma. ¿Me comprenden verdad? —Vencer o Morir fue desde siempre la vida del Xeneral, el fue el general más joven del mundo en su época, el ganó la guerra de Marruecos en los años veinte para todos los españoles, porque me consta que derechistas e izquierdistas le aclamaron como el héroe que era, que desde la nada había subido al más alto escalón de los héroes de la Patria, vendiendo su vida en infinidad de combates por el amor que tenía hacía su España. ''EL DICTADOR" —Desde los infinitos espacios donde mora mi Novia la Cadarma, mi espíritu de indómito guerrero, ya en el lugar donde reina la calma, a mi España querida me dirijo, por la voz de un poeta de mi Pueblo, que le dejé sin padre y sin casa. —Xamás quixe tiranizar a mious xentes, todas valientes, Nobles e Hidalgas, a las cuales desde niño he aprendido a quererlas con el amor de la Patria, yo por ellas desde joven he luchado y mi sangre a raudales la vertí, sin esperar más recompensa que el contentar a mi amada Patria. —Fue por este amor que he profesado a mi España que serví como soldado, por lo que en dictador me he proclamado, para poder sacarla del caos más taimado, donde la anarquía y el latrocinio a la Guerra Civil la habían llevado. —You coyí la nuexa Patria esfuétcharada, ameruxá d'odius, de fame ya vengancia, ya en sous cuarexas endenantes bazcuchandu corrompináes de bon goro ya de plata, taben entóus escosáes tan d'afechu, comu 'l entamu d'una vírxen ou d'una vieya. —Forun baldrayus ya banduerus dirixentes lus que colarun con la cauroxa bétchada, porque vendiendo sus ideas con sus gentes, se xebrárun con las riquezas pan del pueblo p'oitres ñaciones qu'enxamás las degolguierun, dexandu a España en la mixeria desfecha. —Huyeron los políticos cobardes apaxiétcháus per el goru y la riqueza, convirtiéndose en traidores despreciables, robando el pan de los huérfanos de guerra, y dejando abandonados en el frente a unos héroes que morían por su causa. —You m’erixí 'n ditador per el temor, qu’oitres dirixentes baldrayantes ya banduerrus, fexeran denuéu con les xentes de miou Patria, lu mesmu que cheldaran lus chabascus ya xebráus, que nin roxus, nin prietus forun nin yeran, porque siempre habrá cobardes y traidores que robaran y asesinaran al humilde pueblo, en cualquier régimen que la Patria tenga. —Yo levanté la patria desgajada con férreo mando y dura disciplina, rodeado de odios, y de hipócritas desprecios que no pudieron doblegarme nunca. —Hoy que mi cuerpo reposa bajo losa y es enjambre de gusanos que lo gozan, mi espíritu feliz y siempre sosegado, por mi fiel Novia la celosa Cadarma, al poeta más humilde yo le digo que al pueblo diga esta mi charla. —He vencido el odio y la venganza, ganando tras la muerte mi última batalla, cuando vi como mi pueblo unido decía adiós a mi muerto cuerpo, con el llanto al glorioso y sentido, donde no presencie ni odios ni venganza. —Sólo una hidalga nación como es España, puede decir con sano e indomable orgullo desde la muerte y la ruina, sin la ayuda de ningún pueblo amigo, como venganza pobre y despreciada, por la causa de yo ser un dictador, que consiguió que mi Patria inigualada tan sin igual proeza alcanzara. —Ahí os dejo ahora en paz y hartos, con un Rey inteligente y muy humano, para que alcancéis la libertad entera, ¡pero cuidado, hijos de mi Patria Amada, que si no sabéis bien comportaros, el mismo Rey inteligente y noble, sabrá convertirse en otro dictador, que sabrá defender a viva fuerza la paz y dignidad de la Patria, que vosotros no supisteis conservar, pisoteando la libertad honrada, buscando al dictador que os quitara la libertad que conquistasteis el mismo día que me fui con mi Novia la Cadarma! —Como pueden ustedes observar en todo el transcurrir de este diccionario, el “régimen dictatorial del Xeneral Franco", me quitó, me asesinó, me destrozó todo lo más sagrado, querido y necesario que pueda tener un ser Humano, si deximimus la propia vida. Sin embargo yo se muy bien, que el Xeneral Franco no se enteró de miles de atropellos y deshumanizantes asesinatos que se cometieron en nuestra querida y amada Patria España, pues mi propio padre que fue Laureado como él cuando entrambos y dos eran legionarios y luchaban unidos por la Patria España en el Protectorado de Marruecos, digo que mi padre condenado a muerte por Roxu en la cárcel demoníaca de Oviedo de aquellos tiempos de venganza y muerte, fue indultado por el Caudillo, y aún así su “régimen” lo asesinó.Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > xeneral
-
89 ser
ser ( conjugate ser) cópula 1 ( seguido de adjetivos) to be◊ ser expresses identity or nature as opposed to condition or state, which is normally conveyed by estar. The examples given below should be contrasted with those to be found in estar 1 cópula 1 es bajo/muy callado he's short/very quiet;es sorda de nacimiento she was born deaf; es inglés/católico he's English/(a) Catholic; era cierto it was true; sé bueno, estate quieto be a good boy and keep still; que seas muy feliz I hope you'll be very happy; (+ me/te/le etc) ver tb imposible, difícil etc 2 ( hablando de estado civil) to be; es viuda she's a widow; ver tb estar 1 cópula 2 3 (seguido de nombre, pronombre) to be; ábreme, soy yo open the door, it's me 4 (con predicado introducido por `de'): soy de Córdoba I'm from Cordoba; es de los vecinos it belongs to the neighbors, it's the neighbors'; no soy de aquí I'm not from around here 5 (hipótesis, futuro): ¿será cierto? can it be true? verbo intransitivo 1b) (liter) ( en cuentos):◊ érase una vez … once upon a time there was …2a) (tener lugar, ocurrir):¿dónde fue el accidente? where did the accident happen?b) ( en preguntas):◊ ¿qué habrá sido de él? I wonder what happened to o what became of him;¿qué es de Marisa? (fam) what's Marisa up to (these days)? (colloq); ¿qué va a ser de nosotros? what will become of us? 3 ( sumar):◊ ¿cuánto es (todo)? how much is that (altogether)?;son 3.000 pesos that'll be o that's 3,000 pesos; somos diez en total there are ten of us altogether 4 (indicando finalidad, adecuación) ser para algo to be for sth; ( en locs) ¿cómo es eso? why is that?, how come? (colloq); como/cuando/donde sea: tengo que conseguir ese trabajo como sea I have to get that job no matter what; hazlo como sea, pero hazlo do it any way o however you want but get it done; el lunes o cuando sea next Monday or whenever; puedo dormir en el sillón o donde sea I can sleep in the armchair or wherever you like o anywhere you like; de ser así (frml) should this be so o the case (frml); ¡eso es! that's it!, that's right!; es que …: ¿es que no lo saben? do you mean to say they don't know?; es que no sé nadar the thing is I can't swim; lo que sea: cómete una manzana, o lo que sea have an apple or something; estoy dispuesta a hacer lo que sea I'm prepared to do whatever it takes; o sea: en febrero, o sea hace un mes in February, that is to say a month ago; o sea que no te interesa in other words, you're not interested; o sea que nunca lo descubriste so you never found out; (ya) sea …, (ya) sea … either …, or …; sea como sea at all costs; sea cuando sea whenever it is; sea donde sea no matter where; sea quien sea whoever it is; si no fuera/hubiera sido por … if it wasn't o weren't/hadn't been for … ( en el tiempo) to be;◊ ¿qué fecha es hoy? what's the date today?, what's today's date;serían las cuatro cuando llegó it must have been (about) four (o'clock) when she arrived; ver tb v impers ser v impers to be; ser v aux ( en la voz pasiva) to be; fue construido en 1900 it was built in 1900 ■ sustantivo masculino 1◊ ser humano/vivo human/living beingb) (individuo, persona):2 ( naturaleza):
ser
I sustantivo masculino
1 being: es un ser despreciable, he's despicable
ser humano, human being
ser vivo, living being
2 (esencia) essence: eso forma parte de su ser, that is part of him
II verbo intransitivo
1 (cualidad) to be: eres muy modesto, you are very modest
2 (fecha) to be: hoy es lunes, today is Monday
ya es la una, it's one o'clock
3 (cantidad) eran unos cincuenta, there were about fifty people (al pagar) ¿cuánto es?, how much is it?
son doscientas, it is two hundred pesetas Mat dos y tres son cinco, two and three make five
4 (causa) aquella mujer fue su ruina, that woman was his ruin
5 (oficio) to be a(n): Elvira es enfermera, Elvira is a nurse
6 (pertenencia) esto es mío, that's mine
es de Pedro, it is Pedro's
7 (afiliación) to belong: es del partido, he's a member of the party
es un chico del curso superior, he is a boy from the higher year
8 (origen) es de Málaga, she is from Málaga
¿de dónde es esta fruta? where does this fruit come from?
9 (composición, material) to be made of: este jersey no es de lana, this sweater is not (made of) wool
10 ser de, (afinidad, comparación) lo que hizo fue de tontos, what she did was a foolish thing
11 (existir) Madrid ya no es lo que era, Madrid isn't what it used to be
12 (suceder) ¿qué fue de ella?, what became of her?
13 (tener lugar) to be: esta tarde es el entierro, the funeral is this evening 14 ser para, (finalidad) to be for: es para pelar patatas, it's for peeling potatoes (adecuación, aptitud) no es una película para niños, the film is not suitable for children
esta vida no es para ti, this kind of life is not for you
15 (efecto) era para llorar, it was painful
es (como) para darle una bofetada, it makes me want to slap his face
no es para tomárselo a broma, it is no joke
16 (auxiliar en pasiva) to be: fuimos rescatados por la patrulla de la Cruz Roja, we were rescued by the Red Cross patrol
17 ser de (+ infinitivo) era de esperar que se marchase, it was to be expected that she would leave Locuciones: a no ser que, unless
como sea, anyhow
de no ser por..., had it not been for
es más, furthermore
es que..., it's just that...
lo que sea, whatever
o sea, that is (to say)
sea como sea, in any case o be that as it may
ser de lo que no hay, to be the limit ' ser' also found in these entries: Spanish: A - acceder - además - aficionada - aficionado - alardear - alcanzar - alimentar - alta - alto - ambicionar - antigüedad - aparición - arma - atinar - atorarse - aúpa - babear - básica - básico - bendición - caber - cacho - cada - cafetera - cafetero - calco - callo - canela - cansada - cansado - cantar - capaz - capirote - carácter - cardo - carne - carné - caso - cero - colarse - comida - comidilla - comido - conmigo - conquistador - conquistadora - contagiarse - contemplar - contienda English: accountable - addicted - adjust - allow - allowance - ambition - amount to - anathema - anomaly - arduous - around - aspire - aware - bad - be - beating - being - belong - betray - big - bill - bind over - bird - booby trap - boring - bounce - can - carry - catch up - cerebral - ceremonial - ceremony - charm - chip - claim - come into - come under - connoisseur - court - degree - deserve - destroy - differ - do - dodger - doubly - due - ear - easy - edit -
90 Walsh, Raoul
1887-1980Nacido en Nueva York el 11 de marzo de 1887, los primeros anos de la vida de Raoul Walsh son oscuros. Lo encontramos ya, sin duda, en 1907 como actor de la version teatral de “The Clansman”, novela de Thomas Dixon que inspirarara a David W. Griffith su celebre pelicula El nacimiento de una nacion (The Birth of a Nation, 1915). Despues de la correspondiente gira, de vuelta ya en su ciudad natal, continua con su carrera de actor que, entre otros logros, lo lleva a interpretar, a las ordenes de Griffith, el papel de John Wilkes Booth, asesino del presidente Lincoln, en El nacimiento de una nacion. Ya antes, en 1914, habia empezado a dirigir bajo la supervision del propio Griffith.Su primer largometraje, co-realizado por Christy Cabanne, es Life of Villa (1915), pero sus dos peliculas mudas mas famosas son, sin discusion, The Thief of Bagdad (El ladron de Bagdad, 1924), deslumbrante espectaculo visual ro dado para la productora de su protagonista, Douglas Fairbanks, y La fragil voluntad (Sadie Thompson, 1928), melodrama a la medida de su protagonista, Gloria Swanson, que produjo el filme. Hasta entonces, albores ya del sonoro, Walsh no habia prestado una atencion especial al western. Lo hizo de inmediato, como muestran sus primeros filmes sonoros del genero, En el viejo Ari zona (In Old Arizona, 1929), que fue el primero de una larga lista con el Cisco Kid como protagonista, y La gran jornada (The Big Trail, 1930), de larga duracion y largo presupuesto. Precisamente durante el rodaje de la primera de las dos peliculas citadas perdio un ojo en un accidente, por lo que tuvo que ser sustituido por Warner Baxter como protagonista de la pelicula, y auxiliado por Irving Cummings en la direccion. En la Fox entre 1929 y 1935, en la Paramount hasta 1939 y en lo sucesivo en Warner Bros, Raoul Walsh ira consolidando su categoria como realizador hasta 1964, ano de estreno de su ultima pelicula, precisamente un western, hermoso y testimonial.Aunque sus habilidades como creador cinematografico tienen mas largo alcance que el que se limita al western, dejemos constancia de que, con toda probabilidad, es en este genero donde consigue sus mejores obras, sencillas, serenas, con un importante sentido de la narracion en imagenes. Como caso curioso, hay que indicar que Walsh hizo un remake de dos de sus peliculas, El ultimo refugio (High Sierra, 1941), dura historia de gangsters inscrita de lleno en el genero negro que convirtio en una estrella a Humphrey Bogart, y Objetivo Birmania (Objective Burma!, 1945), filme belico. Ambos remakes los realizo en clave de western: Juntos hasta la muerte (Colorado Territory, 1949) y Tam bores lejanos (Distant Drums, 1951), respectivamente. Algo indica este detalle sobre su “aficion” al genero. Al final de su carrera construyo algunos de sus mejores westerns, y tambien alguno que otro en tono de parodia, como Un rey para cuatro reinas (The King and Four Queens, 1956) y La rubia y el sheriff (The Sheriff of Fractured Jaw, 1959).In Old Arizona (En el viejo Arizona) (co-d.: Irving Cummings). 1929. 95 minutos. B y N. Fox. Warner Baxter, Edmund Lowe, Dorothy Burgess.The Big Trail (La gran jornada). 1930. 125 minutos. Blanco y Negro. Fox. John Wayne, Marguerite Churchill.Wild Girl (El beso redentor). 1932. 78 minutos. Blanco y Negro. Fox. Charles Farrell, Joan Bennett, Ralph Bellamy.Dark Command (Mando siniestro). 1940. 93 minutos. Blanco y Negro. Republic. John Wayne, Claire Trevor, Walter Pidgeon.They Died with Their Boots On (Murieron con las botas puestas). 1942. 140 minutos. Blanco y Negro. WB. Errol Flynn, Olivia De Havilland, Arthur Kennedy.Pursued. 1947. 101 minutos. Blanco y Negro. WB. Teresa Wright, Robert Mitchum, Judith Anderson.Cheyenne. 1947. 100 minutos. Blanco y Negro. WB. Dennis Morgan, Jane Wyman, Janis Paige.Silver River (Rio de plata). 1948. 110 minutos. Blanco y Negro. WB. Errol Flynn, Ann Sheridan, Thomas Mitchell.Colorado Territory (Juntos hasta la muerte). 1949. 94 minutos. Blanco y Negro. WB. Joel McCrea, Virginia Mayo, Dorothy Malone, Henry Hull.Along the Great Divide (Camino de la horca). 1951. 88 minutos. Blanco y Negro. WB. Kirk Douglas, Virginia Mayo, John Agar.Distant Drums (Tambores lejanos). 1951. 101 minutos. Technicolor. WB. Gary Cooper, Mari Aldon, Richard Webb.The Lawless Breed (Historia de un condenado). 1953. 83 minutos. Tech nicolor. Universal. Rock Hudson, Julia Adams, Mary Castle, John McIntire.Gun Fury (Fiebre de venganza). 1953. 83 minutos. Technicolor. 3D. Co lumbia. Rock Hudson, Donna Reed, Phil Carey.Saskatchewan (Rebelion en el fuerte). 1954. 87 minutos. Technicolor. Universal. Alan Ladd, Shelley Winters, Robert Douglas.The Tall Men (Los implacables). 1955. 121 minutos. Color DeLuxe. Cinema - Scope. Fox. Clark Gable, Jane Russell, Robert Ryan, Cameron Mitchell.The King and Four Queens (Un rey para cuatro reinas). 1956. 84 minutos. Color DeLuxe. CinemaScope. Russ-Field-Gabco (UA). Clark Gable, Eleanor Parker, Jo Van Fleet.Band of Angels (La esclava libre). 1957. 127 minutos. Warnercolor. WB. Clark Gable, Yvonne De Carlo, Sidney Poitier.The Sheriff of Fractured Jaw (La rubia y el sheriff). 1959. 110 minutos. Color DeLuxe. CinemaScope. Fox. Kenneth More, Jayne Mansfield, Henry Hull.A Distant Trumpet (Una trompeta lejana). 1964. 115 min. Technicolor. Pa navision. Warner Bros. Troy Donahue, Suzanne Pleshette, Diane McBain. -
91 paxiétchu
Paxiétchu ou paxieyu, así se llama al traje. A propósito del traxe (traje), nagora mesmu nisti cheldare ya que la pallabra cuadra en xeitu, vou falales del primer paxiétchu que you manguéi. (Ahora mismo en este acaecer ya que la palabra cuadra en el lugar, les voy hablar del primer traje que yo me he puesto). —Trabayaba you per aquel encaldar de xerreor, cundu 'n díe que chegui del trabayu, dixome miou má mu conteta, que me viexe mercau 'n bon traxe a lus xitanus qu'espatuxaben ya d'aquecha per les aldines non solu fayendu cestiquinus con les blimbes de les blimbales qu'espós combiaben per toa clas de comedeira, ya entivocandu a les xentes cambianduyes lus sous pótchinus amorrentáus, axín comu oitre faticáu d’enréus foinescus, comu char les cartes, etc., xinún tamen cundu you yera un mozacu' ya comencipieben oitros xitanus mái finus, enxeñáus ya ellegantes, nel espaxar per mious aldines nel trabayu de vender fatus de toes les clexes, disdi una xábana fasta un traxe, 'l casu fói que miou má mercoches aquel traxe qu’amindi paiciome l’mexor de lus prexentes que naide me fixera, ya púnxeme mu contentu ya m'allegre, perque yera 'l primer traxe que diba tener, perque manque you nun andeba en porriques la verdá yera que la probetaya de miou má m'apaxitchaba con fatucus de poucu valler, comu monacus, pantalonzacus, llasticucus, etc., anxina yera qu'aquel paxiétchu nuéu que diben faeme a la media punxerame ameruxáu d' allegría ya mamplenáu de góuzu. Acuerdamus faelu pa la festa de Nuexa Xiñora la Xantina la Grandia, ya féxumelu 'l xastre del miou chugar xin cobrabe dalg'un cuartu, manque me dixu que teñía que xacudiye 'l castañu del Bustiétchu. —Anxina fói qu’el díe de la festa que yera noitra ‘ldina un poucu xera de la nuexa, na distancia de dous gores d'andadiétcha, nun solu estrenéi 'l paxiétchu que me ameruxuaba d'allegría, xinu'n tamén unes bones alpargates branques ya un camixu, anxina fói que xebréime del teixu miou má camin de la festa tan elleganti 'l miou paicer comu 'l mái encopetáu de lus embaxaores, ya nun sóu paicíamelu amindi xinú'n que tous mios veicinus tamen me lu dexíen, dientru de la sana allegría de veme per primeira veiz apaxitchau debaxu arriba xin dalgún romendu nin encantexu ya fasta lus mismus pirrus de l'aldina, que tous fatáus de veices xugaben coaúmigu ya lus afalegaba' guétchabanme xonriyentis ya fallices, paiciéndume amindi que fasta me teñten meyor respéutu, 'l nun llantame les pates d'enría migu pa saludame comu cuaxi xempre faíen, manque taba you n'allerta paque nun lu fixeran. —Cheguéi 'l teixu de Teobaldu que yera un rapaz del miou tempu que viexe táu n'Uviéu dangunes veices, ya fasta él mesmu me dixu, que xinun fora per les alpargates branques diba lu mesmu qu'un prínxipe. Ya fói Teobaldu per el aquél de ver táu n'Uviéu fatáus de veices el que me fexu creyer nel mexor xétchu qu'aquel díe na festa de la Grandia diba you pintar la meyor rapaza. —Alcuérdume que cundu xaliemus camín de la festa Teobaldu ya you, xeríen les dous de la tardi, ya taba la nuexa aldina acobertoriá per la borrina manque nun yera d'orpinar, coyimus el atayu pel monti de l'aldina de Traspena dou yera la festa, ya cundu mái xubíamus camin del puertu del Collaón que yera 'l atayu mái curtiu, la borrina mái prietona se cheldaba ya orpinóuxa, ya cundu chegamus a lu cimeiru 'l puertu ya chorimaca con llárimes de culu gucha, ya cuaxi nun nus agüeyabamus ún al oitre. —You que d'aquecha galamiaba comu lus mesmus corzus, aquel día paiciame amindi qu'aquel traxe m'aprietaba 'l curpu muciéndume xixas, peru chuéu me dixe qu'a lu mexor yera que you per mor del nuéu paxiétchu espatuxaba de difierente maneira. El casu fói que cundu fixemus una pouxa p'enrrodiétchar Teobaldu 'n pitu que fumarietaba lu mesnu qu'un carreteiru, comencipióu Teobaldu 'n esfargayáu de rixes metandu me xeñalaba con el didu, fói entoncienes cundu remiréi 'l miou paxitchu ya comprendí que viexe encoyíu cuaxi una cuarta, lu mesmu nes perneires que nes mangues, ya xeguru parexu pel tou paxiétchu. Quitéi lluéu la chaqueta con munchu cudiáu pa nun esgazala perque taba prixoná 'l miou curpu, ya comencipiéi nel estirar sous mangues con el curiáu d'afalagar lus nenus, per mor de qu'al espurrila nun s'espeazara, peru foi lu mesmu, perque aquecha prienda tal me paicióu que caveiz se faía mái rancuaya. Teobaldu nun faía pouxa nel sou reyire, metantu que you memplenáu de tristayu envidayaba'l lleldamentu que teñía qu'encaldare, per últimu penxéi que xi 'l paxiétchu que taba moyáu d'afechu per la borrina, con l'agua encoyía 'l condenáu, a lu mexor enxugándulu ben regolguíe oitra veiz al sou xeitu. Anxina fói que cundu tábamus nus alrreores de l'aldina de Traspena, ya ureábamus la múxica de la gaita ya 'l mormutchu del falar de les xentes, tecéi 'l fuéu debaxu d'una castañal ya comencipiéi 'l enxugu del miou paxiétchu con la gavita de Teobaldu, fasta que cundu ya tuu ben enxútchu, ya cundu denuéu lu golguíe mangar, tal me paicióu que viexe medráu peru dixóme Teobaldu que tabame tan ben comu endenantes. —Un par d'anus mái xeru, vendía you aquel paxiétchu na cache de Picus d'Uropa de Madrí, mesmemente 'l díe que m'apaxiétchéi de llexonariu mercome tal únicu paxiétchu que teníe un xudíu que teñía una teixá de fatus viétchus, apurrióme per unes pexetes, ya díxome que me les apurríe perque you caíai ben, perque pel vallor del paxiétchu nun me daba nin un centimu. TRADUCCIÓN.—Trabajaba yo por aquel entonces de serrador, y cuando un atardecer llegué de mi trabajo, me dijo mi madre muy contenta y emocionada que me había comprado un buen traje a los gitanos, que andaban a por aquellos tiempos por mis queridas aldeas, no sólo haciendo pequeños y artísticos cestos con las blimas de las blimales que después cambiaban por toda clase de comidas o cosas que fuésenles de su provecho, o equivocaban a las gentes con sus pollinos medio moribundos, así como otros muchos trucos nada o muy poco honrados, como “echar las cartas, decir la buenaventura, predecir el destino, y había algunas inteligentes gitanas que hasta sabían decir la Oración de San Antonio”. —Dígoles que cuando yo ya era mozacu, ya comenzaban a visitar nuestras aldeinas otra clase de gitanos, mas finos y elegantes, mas educados, etc., etc., que se dedicaban al trabajo de vender toda clase de ropas, desde una sábana hasta un traje. Sucedió que mi madre me había comprado aquel hermoso traje que a mí me parecía el mejor regalo que nadie podría hacerme, que me lleno de gozosa alegría, y me puso muy contento y alegre, porque era el prime traje que iba a tener, pues aunque yo no es que anduviese desnudo, la verdad era que la pobrecita de mi madre me vestía unas prendas del más pobre valor, como monos, jerséis, pantalones, etc. Así era que aquel traje nuevo que me iban hacer a la medida, me había puesto loco de alegría y lleno de gozo. —Acordamos hacerlo para la fiesta de Nuestra Señora la Virgen de la Montaña, y me lo hizo el sastre de mi aldea sin cobrarme nada, aunque me dijo, que tenía que sacudir las castañas del castañedo de la Cuestona, que al cambio de lo que vale el sueldo de hoy, el condenado me cobró por hacer el traje más de diez mil pesetas. —Así fue que el día de la fiesta, que se hacía en otra aldea un poco alejada de la nuestra como en la distancia de dos horas de andadura, no sólo estrené aquel traje que me traía embrujado de gozo y alegría, sino que también estrene unas buenas alpargatas blancas y una camisa. Así fue, que me marche de casa de mi madre camino de la fiesta tan elegante siempre según mi parecer como el más encopetado embajador, y no sólo me lo parecía a mi sino que todos mis vecinos también me lo decían, dentro de sus sanas y francas alegrías de verme trajeado de abajo a arriba, sin ningún remiendo ni compostura. Y hasta los mismos perros de mi aldeina, que todos muchas veces jugaban conmigo y yo los halagaba, me miraban sonrientes y felices, pareciéndome a mí que hasta me profesaban mayor respeto, al no ponerme sus patas cariñosamente encima de mi para saludarme como casi siempre hacían, aunque estaba yo bien alerta para que en aquel suceder no lo hiciesen. —Llegue a la casa de Teobaldo que era otro mozalbete de mi tiempo, que haba ido muchas veces a Oviedo, y cuando me vió, hasta me dijo, que si no fuese por las alpargatas blancas, iba también vestido como un príncipe. —Y fue Teobaldo precisamente, por el aquel de haber estado muchas veces en Oviedo, el que me hizo creer con más profundidad en riego, que aquel para mi dichoso día, en la fiesta de la Virgen de la Montaña, iba yo a cortejar a la más hermosa muchacha. —Me recuerdo que cuando salimos de nuestra aldea camino de la fiesta de la Granda, serian las dos de la tarde próximamente, encontrándose nuestra aldea tapada por la niebla, aunque de ésta no cala ni una sola gota de agua. Cogimos el atajo que había por el monte para llegar más pronto a la aldea de Traspena donde se celebraba la fiesta, y cuanto mas subíamos por el camino del puerto del Collado, que era el trecho más corto, la niebla más densa se hacía a la vez que de ella ya se desprendía una fina llovizna, y cuando llegamos a lo más alto del puerto ya la niebla lloraba con lágrimas tan finas como la punta de las agujas, y a la par que tan densa se había hecho, que casi no nos avistábamos uno al otro. —Yo que por aquellos tiempos corría lo mismo que los corzos aquel día me parecía, que aquel traje me apretaba el cuerpo ordeñándome mis fuerzas, pero luego me dije, que a lo mejor era que yo por mor del nuevo traje andaba de diferente manera. El caso fue, que cuando hicimos una parada para que Teobaldo liara un cigarrillo, comenzó este a deshacerse de risa mirando para mí y señalándome guasonamente con el dedo, fue entonces cuando remiré con atención mi traje y comprendí que había encogido casi una cuarta, lo mismo en las perneras que en las mangas, y seguro que lo mismo le sucedería a todo el traje. Quíteme luego la chaqueta con grande cuidado para no romperla ya que estaba aprisionada a mi cuerpo, y comencé en el estirar sus mangas con el mismo cuidado que se usa para acariciar a los niños, pues temor tenía que al estirarla se me despedazara, pero fue lo mismo, porque aquella prenda tal me parecía que cada vez se tornaba más pequeña. Teobaldo no paraba de reírse sin preocuparse de ninguna cosa, mientras que yo desilusionado y lleno de tristeza no paraba de pensar, siempre en el hacer de buscar la solución a mi problema, por último llegue a la conclusión, que si el traje que estaba del todo mojado por la llovizna de la niebla, con el agua el condenado se encogía, a lo mejor secándole bien volvía otra vez a su posición de nuevo. Así fue, que cuando estábamos en los aledaños de la aldea de Traspena, y ya escuchábamos la música de la gaita y el mormullo de las gentes prendí una hoguera debajo de un castaño, y comencé a secar mi traje con la ayuda de Teobaldo hasta dejarle completamente seco, y cuando de nuevo le puse, tal me parecía que haba crecido un poco, pero Teobaldo me aseguro que me sentaba todavía mejor que antes. —Un par de años mas tarde vendía yo aquel traje en la calle de Picos de Europa de la ciudad de Madrid el mismo día que me vestí de legionario, me compró tal único traje que haba tenido en toda mi vida, un judío que tenía en esta calle una casa de compra y venta de ropa vieja, me dio por él unas pesetas, y me dijo mirándome paternalmente que me las daba, porque yo le era simpático y le caía muy bien, porque por el valor del traje no me daría ni un céntimo.Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > paxiétchu
-
92 best
best
1. adjective, pronoun((something which is) good to the greatest extent: the best book on the subject; the best (that) I can do; She is my best friend; Which method is (the) best?; The flowers are at their best just now.) mejor
2. adverb(in the best manner: She sings best (of all).) mejor
3. verb(to defeat: He was bested in the argument.) vencer- best man- bestseller
- the best part of
- do one's best
- for the best
- get the best of
- make the best of it
best1 adj adv mejorbest wishes recuerdos / saludos / un abrazowith best wishes from Alyson un abrazo, Alysony wellbest2 n lo mejortr[best]1 (superl of good) mejor1 (superl of well) mejor2 (to a greater extent) más1 lo mejor2 (person) el mejor, la mejor3 (in sport) plusmarca1 familiar ganar, vencer\SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALLall the best! ¡que te vaya bien! 2 (in letter) un saludoas best you can lo mejor que puedasat best en el mejor de los casosbest before... consumir peferentemente antes de...it is best that... más vale que...it's for the best más vale que sea asímay the best man win! ¡que gane el mejor!not to be at one's best no estar en forma, estar en baja formato act for the best obrar con la mejor intenciónto be at one's best estar en su mejor momentoto be past one's best estar quemado,-ato be the best of friends ser excelentes amigosto do one's best esmerarse, hacer lo mejor que uno puedeto do something to the best of one's ability hacer algo lo mejor que uno puedeto get the best of somebody imponerse a alguiento get the best of something sacar la máximo provecho de algoto know what is best for one saber lo que más le conviene a unoto make the best of a bad job conformarseto the best of my knowledge que yo sepawith the best of them como él que másbest man padrino de bodaSunday best galas nombre femenino plural de domingothe best one el mejor, la mejorthe best part of casi■ it cost me the best part of £5,000 me costó casi 5.000 librasbest ['bɛst] vt: superar, ganar aas best I can: lo mejor que puedomy best friend: mi mejor amigobest n1)the best : lo mejor, el mejor, la mejor, los mejores, las mejores2)at best : a lo más3)to do one's best : hacer todo lo posibleadj.• el mejor adj.• mayor adj.• mejor adj.• super adj.• óptimo, -a adj.adv.• mejor adv.n.• el mejor s.m.
I bestthe best things in life are free — (set phrase) los mejores placeres no cuestan dinero
may the best man/team win — (set phrase) que gane el mejor
she's not very tolerant at the best of times — la tolerancia no es precisamente una de sus características
II
1) (superl of well I,II) mejorwhich color suits me (the) best? — ¿qué color me queda mejor?
2)we'd best leave that decision to him — lo mejor va a ser que dejemos que eso lo decida él; see also better I,II
III
1) the besta) (+ sing vb) lo mejorchoose ABC hotels when only the best will do — si usted exige lo mejor, escoja hoteles ABC
to do o try one's (level) best — hacer* todo lo posible
to make the best of something: we'll just have to make the best of what we've got tendremos que arreglarnos con lo que tenemos; they had to make the best of a bad job tuvieron que hacer lo que pudieron; it all turned out for the best in the end al final todo fue para bien; he did it to the best of his ability lo hizo lo mejor que pudo; to the best of my knowledge — que yo sepa
b) (+ pl vb)she can ski with the best of them — (colloq) esquía tan bien como el mejor
2)a)at best: at best, we'll just manage to cover costs como mucho, podremos cubrir los gastos; at best, she's irresponsible — lo menos que se puede decir es que es una irresponsable
b)at/past one's best: she's not at her best in the morning la mañana no es su mejor momento del día; at his best, his singing rivals that of Caruso en sus mejores momentos puede compararse a Caruso; it's British theater at its best es un magnífico exponente de lo mejor del teatro británico; the roses were past their best — las rosas ya no estaban en su mejor momento
3)a) ( in greetings)all the best! — buena suerte!, que te (or les etc) vaya bien!
b) ( Sport) récord m[best]1.ADJ (superl)of good; el/la mejorto be best — ser el/la mejor
the best pupil in the class — el/la mejor alumno(-a) de la clase
the best one of all — el/la mejor de todos
•
"best before 20 June" — "consumir preferentemente antes del 20 de junio"•
to know what is best for sb — saber lo que más le conviene a algn•
may the best man win! — ¡que gane el mejor!•
for the best part of the year — durante la mayor parte del año•
the best thing to do is... — lo mejor que se puede hacer es...2.ADV (superl)of well; mejor•
as best I could — lo mejor que pude•
she did best of all in the test — hizo el test mejor que nadie•
you had best leave now — lo mejor es que te vayas ahora•
you know best — tú sabes mejorMummy knows best — estas cosas las decide mamá, mamá sabe lo que más conviene
3.N lo mejorall the best, my best — (US) (ending letter) un abrazo
all the best to Jim! — ¡recuerdos para Jim!
•
at best — en el mejor de los casos•
to do one's best (to do sth) — hacer todo lo posible (para or por hacer algo)is that the best you can do? — ¿y eso es todo lo que puedes hacer?
•
I acted for the best — lo hice con la mejor intención•
to get the best of it — salir ganando•
we have had the best of the day — el buen tiempo se acabó por hoy•
let's hope for the best — esperemos lo mejor•
to look one's best — tener un aspecto inmejorable•
to make the best of it — sacar el mayor partido posible•
the best of it is that... — lo mejor del caso es que...•
I try to think the best of him — procuro conservar mi buena opinión de él•
to the best of my knowledge — que yo sepa•
she can dance with the best of them — sabe bailar como la que más- get the best of the bargain- have the best of both worlds- make the best of a bad job4.VT (=defeat, win over) vencer5.CPDbest boy N — (Cine) ayudante mf (de rodaje)
BEST MAN En una boda tradicional el novio ( bridegroom) va acompañado del best man, un amigo íntimo o un pariente cercano que tiene la responsabilidad de asegurarse de que todo marche bien en el día de la boda ( wedding day). No hay pues, madrina. El best man se encarga, entre otras cosas, de los anillos de boda, de llevar al novio a la iglesia a tiempo y de dar la bienvenida a los invitados. En el banquete de boda ( wedding reception) lee los telegramas enviados por los que no han podido asistir, presenta los discursos que vayan a dar algunos invitados, da su propio discurso, casi siempre en clave de humor y sobre el novio, y propone un brindis por la pareja de recién casados ( newly-weds).best man N — (at wedding) padrino m de boda
* * *
I [best]the best things in life are free — (set phrase) los mejores placeres no cuestan dinero
may the best man/team win — (set phrase) que gane el mejor
she's not very tolerant at the best of times — la tolerancia no es precisamente una de sus características
II
1) (superl of well I,II) mejorwhich color suits me (the) best? — ¿qué color me queda mejor?
2)we'd best leave that decision to him — lo mejor va a ser que dejemos que eso lo decida él; see also better I,II
III
1) the besta) (+ sing vb) lo mejorchoose ABC hotels when only the best will do — si usted exige lo mejor, escoja hoteles ABC
to do o try one's (level) best — hacer* todo lo posible
to make the best of something: we'll just have to make the best of what we've got tendremos que arreglarnos con lo que tenemos; they had to make the best of a bad job tuvieron que hacer lo que pudieron; it all turned out for the best in the end al final todo fue para bien; he did it to the best of his ability lo hizo lo mejor que pudo; to the best of my knowledge — que yo sepa
b) (+ pl vb)she can ski with the best of them — (colloq) esquía tan bien como el mejor
2)a)at best: at best, we'll just manage to cover costs como mucho, podremos cubrir los gastos; at best, she's irresponsible — lo menos que se puede decir es que es una irresponsable
b)at/past one's best: she's not at her best in the morning la mañana no es su mejor momento del día; at his best, his singing rivals that of Caruso en sus mejores momentos puede compararse a Caruso; it's British theater at its best es un magnífico exponente de lo mejor del teatro británico; the roses were past their best — las rosas ya no estaban en su mejor momento
3)a) ( in greetings)all the best! — buena suerte!, que te (or les etc) vaya bien!
b) ( Sport) récord m -
93 face
feis
1. noun1) (the front part of the head, from forehead to chin: a beautiful face.) cara, rostro2) (a surface especially the front surface: a rock face.) superficie3) (in mining, the end of a tunnel etc where work is being done: a coal face.) cara de trabajo
2. verb1) (to be opposite to: My house faces the park.) estar enfrente de2) (to turn, stand etc in the direction of: She faced him across the desk.) estar de cara, ponerse de cara3) (to meet or accept boldly: to face one's fate.) afrontar•- - faced- facial
- facing
- facecloth
- facelift
- face-powder
- face-saving
- face value
- at face value
- face the music
- face to face
- face up to
- in the face of
- lose face
- make/pull a face
- on the face of it
- put a good face on it
- save one's face
face1 n1. cara2. esferaface2 vb1. dar a2. mirar hacia3. ponerse de cara awe must face facts, we are lost debemos afrontar la realidad, estamos perdidostr[feɪs]1 (of person) cara, rostro2 (surface) superficie nombre femenino3 (side) cara4 (of card, coin) cara5 (of dial) cuadrante nombre masculino6 (of watch) esfera8 (look) cara, expresión nombre femenino1 (look towards) mirar hacia■ she turned to face me se volvió hacia mí, se volvió para mirarme■ everybody face the blackboard! ¡todo el mundo mira cara a la pizarra!2 (look onto) mirar hacia, estar orientado,-a hacia, dar a3 (be opposite to) estar enfrente de4 (confront) presentarse, plantearse; (deal with) enfrentarse a■ the problems facing this government seem insurmountable los problemas a los que se enfrenta este gobierno parecen insuperables5 (tolerate) soportar\SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALLface down (person, card) boca abajoface to face cara a caraface up (person, card) boca arribain the face of antelet's face it seamos realistas, reconozcámosloon the face of it a primera vistashut your face! ¡cierra el pico!to face the music dar la carato have a long face andar con cara largato have the face to do something tener la cara de hacer algoto keep a straight face mantenerse serio,-a, contener la risato look somebody in the face poder mirar a alguien en la carato lose face quedar malto make faces hacer muecasto pull faces hacer muecasto put on a brave face poner al mal tiempo buena carato save face salvar las aparienciasto say something to somebody's face decirle algo a alguien a la carato show one's face aparecerface cloth toallitaface cream crema facialface flannel toallitaface pack mascarilla facialface value valor nombre masculino nominal1) line: recubrir (una superficie), forrar (ropa)2) confront: enfrentarse a, afrontar, hacer frente ato face the music: afrontar las consecuenciasto face the facts: aceptar la realidad3) : estar de cara a, estar enfrente deshe's facing her brother: está de cara a su hermano4) overlook: dar aface vi: mirar (hacia), estar orientado (a)face n1) : cara f, rostro mhe told me to my face: me lo dijo a la cara2) expression: cara f, expresión fto pull a long face: poner mala cara3) grimace: mueca fto make faces: hacer muecas4) appearance: fisonomía f, aspecto mthe face of society: la fisonomía de la sociedad5) effrontery: desfachatez f6) prestige: prestigio mto lose face: desprestigiarse7) front, side: cara f (de una moneda), esfera f (de un reloj), fachada f (de un edificio), pared f (de una montaña)8) surface: superficie f, faz f (de la tierra), cara f (de la luna)9)in the face of despite: en medio de, en visto de, anten.• cara s.f.• fachada s.f.• faz s.f.• mueca s.f.• pundonor s.m.• rostro s.m.• semblante s.m.• visaje s.m.expr.• hacerle frente (a alguien) expr.v.• acarear v.• aceptar v.• afrontar v.• arrostrar v.• carear v.• encarar v.• enfrentar v.• mirar hacia v.feɪs
I
1) ca) (of person, animal) cara f, rostro mif your face doesn't fit... — si no le/les caes bien...
I'm not just a pretty face, you know! — (set phrase) no te creas que soy tan tonta
I must put my face on o do my face — (hum) tengo que maquillarme or pintarme
to feed o stuff one's face — (colloq) atiborrarse de comida, ponerse* morado (Esp fam)
in the face of stiff opposition — en medio de or ante una fuerte oposición
to argue/shout until one is blue in the face — discutir/gritar hasta cansarse
to blow up in somebody's face — salir* mal
to fall flat on one's face — caerse* de bruces; ( blunder) darse* de narices
to fly in the face of something — hacer* caso omiso de algo
to laugh on the other side of one's face: you'll laugh on the other side of your face when you're fired! se te van a acabar las ganas de reír(te) cuando te despidan!; to somebody's face a or en la cara; to show one's face aparecer*; to stare somebody in the face: the solution was staring me in the face — tenía la solución delante de las narices
b) ( person) cara fc) ( expression) cara fto keep a straight face: I could hardly keep a straight face casi no podía aguantarme (de) la risa; to make o (BrE also) pull a face poner* mala cara; the children were making faces at each other los niños se hacían muecas; to put a brave face on it — poner(le)* al mal tiempo buena cara
2)a) (appearance, nature) (no pl) fisonomía fb) c ( aspect) aspecto mc) u ( dignity)to lose face — desprestigiarse, quedar mal
3) c (of coin, medal, solid) cara f; (of clock, watch) esfera f, carátula f (Méx)4) c ( of cliff) pared fto disappear off the face of the earth — desaparecer* de la faz de la tierra
II
1.
1) ( be opposite)she turned to face him/the wall — se volvió hacia él/la pared
2) ( confront) enfrentarse ato be faced with something — estar* or verse* frente a or ante algo
let's face it, we have no alternative — seamos realistas, no nos queda otra alternativa
3)a) ( be presented with) \<\<problem/increase\>\> enfrentarseI face that problem every day — todos los días me encuentro con or me enfrento a un problema así
b) ( bear)c) ( lie ahead of)several problems face us — se nos presentan or se nos plantean varios problemas
4) ( Const) \<\<wall/surface\>\> recubrir*
2.
vithe house faces north — la casa está orientada or da al norte
Phrasal Verbs:[feɪs]1. N1) (=part of body) cara f, rostro m•
the bomb blew up in his face — la bomba estalló delante suyoit all blew up in his face * — (fig) le salió el tiro por la culata *
•
I could never look him in the face again — no tendría valor para mirarle a la cara de nuevo•
to say sth to sb's face — decirle algo a la cara a algnto bring two people face to face — poner a dos personas cara a cara, confrontar a dos personas
to come face to face with — [+ person] encontrarse cara a cara con; [+ problem, danger] enfrentarse con
•
face up — boca arriba- put a brave or good face on it- lose face- be off one's face- put one's face on- save face- set one's face against sth- show one's faceblue 1., 1), egg 1., 1), laugh 2., plain 1., 1), pretty 1., 1), slap 1., stuff 2., 1)2) (=expression) cara f, expresión fa happy face — una cara alegre or de Pascua
straight 1., 1)•
a long face — una cara larga3) (=person) cara fwe need some new or fresh faces on the team — el equipo necesita sangre nueva
4) (=surface) superficie f; [of dial, watch] esfera f; [of sundial] cuadrante m; [of mountain, cliff, coin, playing card] cara f; [of building] fachada f, frente m5) (=aspect)6) (=effrontery) descaro m, cara f, caradura f7) (=typeface) tipo m de imprenta•
in the face of — [+ enemy] frente a; [+ threats, danger] ante; [+ difficulty] en vista de, ante•
on the face of it — a primera vista, a juzgar por las apariencias- fly in the face of reason2. VT1) (=be facing) [+ person, object] estar de cara a; (=be opposite) estar enfrente deface the wall! — ¡ponte de cara a la pared!
they sat facing each other — se sentaron uno frente al or enfrente del otro
- face both ways2) [room, building]a) (=overlook) dar a, tener vista ab) (=be opposite to) [+ building] estar enfrente de3) (=confront) [+ enemy, danger, problem, situation] enfrentarse a; [+ consequences] hacer frente a, afrontarI can't face him — (ashamed) no podría mirarle a los ojos
he faces a fine of £200 if convicted — le espera una multa de £200 si lo declaran culpable
he was faced with a class who refused to cooperate — se encontraba ante una clase que se negaba a cooperar
faced with the prospect of living on his own, he... — ante la perspectiva de vivir solo,...
to face the fact that... — reconocer que...
we will face him with the facts — le expondremos los hechos or la realidad
•
let's face it! — ¡seamos realistas!, ¡reconozcámoslo!- face the music4) (=bear, stand)•
I can't face breakfast this morning — hoy no podría desayunar nada5) (=clad) revestir6) (Sew) (on inside) forrar; (on outside) recubrir3. VI1) [person, animal] (=look) mirar hacia; (=turn) volverse haciaface this way! — ¡vuélvete hacia aquí!
right face! — (US) (Mil) ¡derecha!
about face! — (US) (Mil) ¡media vuelta!
2) [building]which way does the house face? — ¿en qué dirección está orientada la casa?
it faces east/towards the east — da al este/mira hacia el este
4.CPDface card N — (US) figura f
face cloth N — = face flannel
face cream N — crema f para la cara
face flannel N — (Brit) toallita f; (=glove) manopla f (para lavarse la cara)
(Cosmetics) = face packface mask N — mascarilla f
face pack N — mascarilla f facial
face paint N — pintura ornamental para la cara
face painting N — (for children) pintura f facial
face powder N — polvos mpl para la cara
face scrub N — = facial scrub
face value N — [of coin, stamp] valor m nominal
- take sb at face value- face out* * *[feɪs]
I
1) ca) (of person, animal) cara f, rostro mif your face doesn't fit... — si no le/les caes bien...
I'm not just a pretty face, you know! — (set phrase) no te creas que soy tan tonta
I must put my face on o do my face — (hum) tengo que maquillarme or pintarme
to feed o stuff one's face — (colloq) atiborrarse de comida, ponerse* morado (Esp fam)
in the face of stiff opposition — en medio de or ante una fuerte oposición
to argue/shout until one is blue in the face — discutir/gritar hasta cansarse
to blow up in somebody's face — salir* mal
to fall flat on one's face — caerse* de bruces; ( blunder) darse* de narices
to fly in the face of something — hacer* caso omiso de algo
to laugh on the other side of one's face: you'll laugh on the other side of your face when you're fired! se te van a acabar las ganas de reír(te) cuando te despidan!; to somebody's face a or en la cara; to show one's face aparecer*; to stare somebody in the face: the solution was staring me in the face — tenía la solución delante de las narices
b) ( person) cara fc) ( expression) cara fto keep a straight face: I could hardly keep a straight face casi no podía aguantarme (de) la risa; to make o (BrE also) pull a face poner* mala cara; the children were making faces at each other los niños se hacían muecas; to put a brave face on it — poner(le)* al mal tiempo buena cara
2)a) (appearance, nature) (no pl) fisonomía fb) c ( aspect) aspecto mc) u ( dignity)to lose face — desprestigiarse, quedar mal
3) c (of coin, medal, solid) cara f; (of clock, watch) esfera f, carátula f (Méx)4) c ( of cliff) pared fto disappear off the face of the earth — desaparecer* de la faz de la tierra
II
1.
1) ( be opposite)she turned to face him/the wall — se volvió hacia él/la pared
2) ( confront) enfrentarse ato be faced with something — estar* or verse* frente a or ante algo
let's face it, we have no alternative — seamos realistas, no nos queda otra alternativa
3)a) ( be presented with) \<\<problem/increase\>\> enfrentarseI face that problem every day — todos los días me encuentro con or me enfrento a un problema así
b) ( bear)c) ( lie ahead of)several problems face us — se nos presentan or se nos plantean varios problemas
4) ( Const) \<\<wall/surface\>\> recubrir*
2.
vithe house faces north — la casa está orientada or da al norte
Phrasal Verbs: -
94 late
leit
1. adjective1) (coming etc after the expected or usual time: The train is late tonight; I try to be punctual but I am always late.) tarde, atrasado2) (far on in the day or night: late in the day; late at night; It was very late when I got to bed.) tarde3) (dead, especially recently: the late king.) difunto, fallecido4) (recently, but no longer, holding an office or position: Mr Allan, the late chairman, made a speech.) anterior
2. adverb1) (after the expected or usual time: He arrived late for his interview.) tarde2) (far on in the day or night: They always go to bed late.) tarde•- lateness- lately
- later on
- of late
late1 adj1. tardeyou're late, we've missed the plane llegas tarde, hemos perdido el avión2. a finales delate2 adv1. tarde2. con retrasotr[leɪt]1 (not on time) tardío,-a2 (far on in time) tarde3 euphemistic use (dead) difunto,-a, fallecido,-a4 (former) anterior5 (last-minute) de última hora1 tarde2 (recently) recientemente\SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALLof late últimamenteto be late in doing something tardar en hacer algoto keep late hours acostarse tarde1) : tardeto arrive late: llegar tardeto sleep late: dormir hasta tarde2) : a última hora, a finaleslate in the month: a finales del mes3) recently: recién, últimamenteas late as last year: todavía en el año pasado1) tardy: tardío, de retrasoto be late: llegar tarde2) : avanzadobecause of the late hour: a causa de la hora avanzada3) deceased: difunto, fallecido4) recent: reciente, últimoour late quarrel: nuestra última peleaadj.• antiguo, -a adj.• atrasado, -a adj.• avanzado, -a adj.• de fines de adj.• difunto, -a adj.• fallecido, -a adj.• finado, -a adj.• malogrado, -a adj.• moderno, -a adj.• reciente adj.• tarde adj.• tardío, -a adj.adv.• tarde adv.
I leɪtadjective later, latest1) (after correct, scheduled time)the late arrival/departure of the train — el retraso en la llegada/salida del tren
late applications will not be accepted — no se aceptarán las solicitudes que lleguen fuera de plazo or con retraso
to be late — \<\<person\>\> llegar* tarde
to make something/somebody late: she made me late for my class me hizo llegar tarde a clase; the accident made the train late el accidente hizo que el tren se retrasara; to be late FOR/WITH something: you'll be late for work/the train vas a llegar tarde al trabajo/perder el tren; I'm late with the rent — estoy atrasado con el alquiler
2)a) ( after usual time)to have a late night/breakfast — acostarse*/desayunar tarde
b) <chrysanthemum/potatoes> tardíohe was a late developer — ( physically) se desarrolló tarde; ( intellectually) maduró tarde
3)a) ( far on in time)b) (before n) <shift/bus> últimothe late film — la película de la noche or (CS) de trasnoche
in late April/summer — a finales or fines de abril/del verano
4) (before n)a) ( deceased) difunto (frml)b) ( former) antiguo
II
adverb later, latest1) (after correct, scheduled time) <arrive/leave> tarde2) ( after usual time) <work/sleep> hasta tarde; <mature/bloom> tarde, más tarde de lo normal3)a) ( recently)b)of late — últimamente, en los últimos tiempos
4) ( toward end of period)late in the morning/afternoon — a última hora de la mañana/tarde
late in the week/year — a finales de la semana/del año
he married late (in life) — se casó mayor or tarde
5) ( far on in time) tarde[leɪt] (compar later) (superl latest)late at night — tarde por la noche, bien entrada la noche
1. ADV1) (=towards end of period, day, month etc)•
late at night — muy de noche, ya entrada la noche•
late in the morning — a última hora de la mañanalate in 1992/May — a finales del año 1992/de mayo
symptoms appear only late in the disease — los síntomas aparecen solo cuando la enfermedad ya está muy avanzada
it wasn't until late in his career that he became famous — solo al final de su carrera se hizo famoso, solo en los últimos años de su carrera se hizo famoso
•
late into the night — hasta bien entrada la noche•
late that night I got a phone call — ya entrada la noche recibí una llamada de teléfono(=too late)•
too late — demasiado tarde2) (=after the usual time) [get up, go to bed] tarde•
she came late to acting — empezó a actuar ya mayor•
Liz had started learning German quite late in life — Liz había empezado a aprender alemán ya mayor•
to sleep late — levantarse tarde•
to stay up late — irse a la cama tarde, trasnochar•
to work late — trabajar hasta tarde3) (=after arranged/scheduled time) [arrive] tarde, con retrasohe arrived ten minutes late — llegó con diez minutos de retraso, llegó diez minutos tarde
•
they arrived late for dinner — llegaron tarde or con retraso a la cena•
we're running late this morning — llevamos retraso esta mañanawe're running about 40 minutes late — llevamos unos 40 minutos de retraso, llevamos un retraso de unos 40 minutos
4) (=recently)•
as late as — aún en•
of late — frm últimamente, recientementeJane Smith, late of Bristol — frm Jane Smith, domiciliada hasta hace poco en Bristol
2. ADJ1) (=towards end of period, day, month etc)late morning — última hora f de la mañana
late evening — última hora f de la tarde
in late September/spring — a finales de septiembre/de la primavera
to be in one's late thirties/forties — rondar los cuarenta/cincuenta, tener cerca de cuarenta/cincuenta años
•
it's getting late — se está haciendo tarde2) (=after arranged or scheduled time)I apologize for my late arrival — perdone/perdonen mi retraso
we apologize for the late arrival/departure of this train — les rogamos disculpen el retraso en la llegada/salida de este tren
our train was late again — nuestro tren se retrasó otra vez, nuestro tren llegó con retraso otra vez
as usual, Jim was late — como siempre, Jim llegó tarde or con retraso, como siempre, Jim se retrasó
sorry I'm late! — ¡siento llegar tarde or con retraso!
you're late! — ¡llegas tarde!
the train is 20 minutes late — el tren llega con 20 minutos de retraso, el tren lleva un retraso de 20 minutos
I was already ten minutes late — ya llegaba diez minutos tarde, ya llevaba diez minutos de retraso
•
I'm late for my train — voy a perder el tren•
a fault on the plane made us two hours late — una avería en el avión nos retrasó dos horas•
I was late with the payments — me había retrasado en los pagos3) (=after usual or normal time) [reservation, booking] de última hora; [crop, flowers] tardío•
we had a late breakfast/ lunch — desayunamos/comimos tarde•
Easter is late this year — la Semana Santa cae tarde este año•
"late opening till ten pm on Fridays" — "los viernes cerramos a las diez"•
my period is late — se me está retrasando la reglanight 1., 1)•
spring is late this year — la primavera llega tarde este año4)•
too late — demasiado tardethey tried to operate, but it was too late — intentaron operar, pero era demasiado tarde
littleit's never too late to... — nunca es demasiado tarde para...
5) (Hist, Art)late Baroque — barroco m tardío
6) (=dead) difunto7) frm (=former) antiguo3.CPDdeveloperlate edition N — edición f de última hora
late trading N — (St Ex) operaciones fpl tras el cierre
* * *
I [leɪt]adjective later, latest1) (after correct, scheduled time)the late arrival/departure of the train — el retraso en la llegada/salida del tren
late applications will not be accepted — no se aceptarán las solicitudes que lleguen fuera de plazo or con retraso
to be late — \<\<person\>\> llegar* tarde
to make something/somebody late: she made me late for my class me hizo llegar tarde a clase; the accident made the train late el accidente hizo que el tren se retrasara; to be late FOR/WITH something: you'll be late for work/the train vas a llegar tarde al trabajo/perder el tren; I'm late with the rent — estoy atrasado con el alquiler
2)a) ( after usual time)to have a late night/breakfast — acostarse*/desayunar tarde
b) <chrysanthemum/potatoes> tardíohe was a late developer — ( physically) se desarrolló tarde; ( intellectually) maduró tarde
3)a) ( far on in time)b) (before n) <shift/bus> últimothe late film — la película de la noche or (CS) de trasnoche
in late April/summer — a finales or fines de abril/del verano
4) (before n)a) ( deceased) difunto (frml)b) ( former) antiguo
II
adverb later, latest1) (after correct, scheduled time) <arrive/leave> tarde2) ( after usual time) <work/sleep> hasta tarde; <mature/bloom> tarde, más tarde de lo normal3)a) ( recently)b)of late — últimamente, en los últimos tiempos
4) ( toward end of period)late in the morning/afternoon — a última hora de la mañana/tarde
late in the week/year — a finales de la semana/del año
he married late (in life) — se casó mayor or tarde
5) ( far on in time) tardelate at night — tarde por la noche, bien entrada la noche
-
95 money
(coins or banknotes used in trading: Have you any money in your purse?; The desire for money is a cause of much unhappiness.) dinero- moneylender
- lose/make money
money n dinerotr['mʌnɪ]1 (gen) dinero■ how much money have you got? ¿cuánto dinero tienes?■ careful! that's worth a lot of money ¡cuidado! eso vale mucho dinero2 (currency) monedaplural noun moneys / monnies1 SMALLLAW/SMALL architecture dinero\SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALLfor my money... en mi opinión..., para mí...■ for my money, this is the best car on the road para mí, este es el mejor coche que hayit's money for old rope es dinero regaladomoney is the root of all evil el dinero es el origen de todos los malesmoney makes the world go round el dinero mueve el mundomoney talks poderoso caballero es don Dinerothere's money in something algo es un buen negocio, dar algo mucho dineroto be in the money ser rico,-ato be made of money estar forrado,-a de dineroto be rolling in money estar forrado,-a de dineroto come into money heredar una suma de dineroto get one's money's worth sacar partido del dineroto have money to burn tener dinero de sobrato put money into something invertir en algoto put money on something apostar por algoto put one's money where one's mouth is obrar de acuerdo con lo que uno diceyour money or your life! ¡la bolsa o la vida!money market mercado financieromoney order giro postalmoney supply masa monetarian.• busilis s.m.• dinero s.m.• efectivo s.m.• guita s.f.• moneda s.f.• monís s.m.• parné s.m.• plata s.f.'mʌnipaper money — papel m moneda, billetes mpl
it cost $300, but it was worth the money — costó 300 dólares, pero valió la pena
what's the money like where you work? — (colloq) ¿qué tal pagan donde trabajas? (fam)
he's earning good money — está ganando un buen sueldo, está ganando bien
their European operation is making a lot of money — su operación europea está dando mucho or produciendo grandes beneficios
to put money into something — invertir* or poner* dinero en algo
you pay(s) your money and you take(s) your choice — (set phrase) es a gusto del consumidor
for my money — (colloq) para mí
it's money for jam o for old rope — (BrE) es dinero regalado
to be in the money — estar* forrado (fam)
to be made of money — nadar en la abundancia, tener* mucho dinero
to have money to burn — tener* dinero de sobra
to put one's money where one's mouth is — (colloq) obrar de acuerdo a sus (or mis etc) opiniones
to spend money like water — gastar dinero como si fuera agua
['mʌnɪ]to throw good money after bad — seguir* tirando dinero (a la basura)
1. N1) (gen) dinero m•
"money back if not satisfied" — "si no queda satisfecho le devolvemos su dinero"•
to bring in money — aportar dinero•
to come into money — heredar dinero•
when do I get my money? — ¿cuándo me vas a pagar?•
to earn good money — ganar un buen sueldo, ganar su buen dinero or dinerito *, ganar sus buenos dineros or dineritos *I paid or gave good money for it — pagué un buen dinero por ello
•
I'd rather be paid in money — prefiero que me paguen en dinero•
your money or your life! — ¡la bolsa o la vida!- have money to burn- throw good money after bad- be in the money- be made of moneyfor my money —
that's the one for my money! — ¡yo apostaría por ese!
I'd put money on it —
he'll be back, I'd put money on it — apuesto (lo que sea) a que volverá
- put one's money where one's mouth is- spend money like water- throw one's money about or around- throw money at a problem- get one's money's worthhe certainly gives the audience its money's worth — la verdad es que con él el público sale contento
- money is the root of all evilburn I, 2., 1), coin 2., colour 1., 1), even 1., 3), hand 1., 1), licence I, 1., 2), a), marry 1., 1), ready 4.2) (Jur)monies or moneys (pl) sumas fpl de dinero2.CPD [worries, problems] de dinero, económicomoney back guarantee N — garantía f de devolución (del dinero)
money belt N — riñonera f
money economy N — economía f monetaria
money laundering N — blanqueo m de dinero
money laundering operation N — operación f de blanqueo de dinero
money laundering scandal N — escándalo m de blanqueo de dinero
money laundering scheme N — sistema m de blanqueo de dinero
money market N — bolsa f or mercado m de valores, mercado m monetario
money matters NPL — asuntos mpl financieros
money order N — (US) giro m postal
money prize N — premio m en metálico
money spider N — araña f de la suerte
the money supply N — la oferta or masa monetaria, el volumen de moneda
* * *['mʌni]paper money — papel m moneda, billetes mpl
it cost $300, but it was worth the money — costó 300 dólares, pero valió la pena
what's the money like where you work? — (colloq) ¿qué tal pagan donde trabajas? (fam)
he's earning good money — está ganando un buen sueldo, está ganando bien
their European operation is making a lot of money — su operación europea está dando mucho or produciendo grandes beneficios
to put money into something — invertir* or poner* dinero en algo
you pay(s) your money and you take(s) your choice — (set phrase) es a gusto del consumidor
for my money — (colloq) para mí
it's money for jam o for old rope — (BrE) es dinero regalado
to be in the money — estar* forrado (fam)
to be made of money — nadar en la abundancia, tener* mucho dinero
to have money to burn — tener* dinero de sobra
to put one's money where one's mouth is — (colloq) obrar de acuerdo a sus (or mis etc) opiniones
to spend money like water — gastar dinero como si fuera agua
to throw good money after bad — seguir* tirando dinero (a la basura)
-
96 da
1. daː adv1) (örtlich, dort) allí/allá, ahí, aquí/acáDa bin ich! — ¡Aquí estoy!
2) ( zeitlich) entonces, en aquel tiempo, en aquel momento, en aquella ocasión2. daː konj1) ( Grund) puesto que, ya queDa er das behauptet hat,… — Puesto que él lo ha afirmado,…
2) ( Zeit) cuando, mientrasda [da:]I Adverb1 dig (dort) allí, allá; (hier) ahí, aquí; da draußen allí fuera; da kommt er allí viene; da, wo... allí donde...; da drüben allí enfrente; da oben/unten aquí arriba/abajo; gehen sie da herum vaya por allí; da ist/sind... aquí hay...; gibst du mir bitte mal das Buch? - da! por favor, ¿me das el libro? - ¡aquí tienes!2 dig (zeitlich) entonces; es ist zwei Jahre her, da haben sie die Kirche restauriert han pasado dos años desde que restauraron la iglesia; als ich das machte, da... mientras estaba haciendo esto...; da fällt mir gerade ein,... a todo esto se me acaba de ocurrir que...; von da an desde entonces3 dig (in diesem Falle) en este caso; da haben Sie aber nicht Recht pero en este caso Ud. no tiene razón; und da wagst du es noch zu kommen? ¿y después de todo esto aún te atreves a venir?4 dig (vorhanden) da sein estar presente; (vorrätig) haber; es ist niemand da no hay nadie; ich bin gleich wieder da vuelvo enseguida; war Thomas gestern da ¿estuvo Tomás ayer?; ist noch Milch da? ¿queda leche todavía?; das stellt alles da Gewesene in den Schatten esto es algo que no tiene precedentes; da ist er aquí está5 dig (zur Verfügung) da sein für jemanden estar a disposición de alguien; er ist immer für mich da siempre está ahí cuando lo necesitoII Konjunktion1 dig (weil) ya que, como; es geht nicht, da die Zeit nicht reicht no se puede hacer, ya que no llega el tiempo2 dig(gehobener Sprachgebrauch: als, wenn) cuando; sehnsüchtig erwartet er die Stunde, da sie bei ihm sein wird ansiosamente espera la hora en la que ella estará junto a élAdverbdas Gebäude muss da sein, wo wir vorbeigefahren sind el edificio tiene que estar por donde hemos pasado2. [zeitlich]er kam um zehn an, aber da war es schon zu spät llegó a las diez, pero entonces ya era demasiado tardeals ich nach Hause kam, da warst du gerade weg cuando llegué a casa, tú estabas fuera en aquel momento3. (umgangssprachlich) [hier] aquí4. [als Satzanfang]da habe ich letztens etwas im Radio gehört hace poco he oído en la radio algo al respecto oder sobre eso5. [in dieser Beziehung]da stimme ich dir zu! ¡en eso estoy de acuerdo contigo!6. [deshalb] por eso————————Konjunktion1. [weil] como————————da und dort Adverb -
97 положение
положе́ни||е1. (местоположение) pozicio, situacio, situo;2. (состояние, ситуация) situacio;быть на высоте́ \положениея esti je alteco de la situacio;быть хозя́ином \положениея mastri la situacion;3. (режим, распорядок) stato;вое́нное \положение milita stato;оса́дное \положение sieĝa stato;4. (тезис) tezo;5. (свод правил) regularo, statuto;Положе́ние о вы́борах Regularo pri elektoj.* * *с.1) ( местонахождение) situación f, posición fгеографи́ческое положе́ние — situación geográfica
исхо́дное положе́ние воен. — base (punto) de partida
2) (те́ла и его частей) posición f, disposición f; actitud f ( поза)исхо́дное положе́ние спорт. — posición inicial
3) (социальное, общественное) condición f, posición fсоциа́льное положе́ние — condición social
семе́йное положе́ние — situación familiar
служе́бное положе́ние — cargo m, puesto m, situación f
он челове́к с положе́нием — es un hombre de gran posición
4) (состояние, обстановка) estado m, situación f, posición fмеждунаро́дное положе́ние — situación internacional
вое́нное, оса́дное положе́ние — estado de guerra, de sitio
чрезвыча́йное положе́ние — estado de emergencia (de excepción)
материа́льное положе́ние — estado financiero, situación material
положе́ние веще́й — estado de las cosas
находи́ться на нелега́льном положе́нии — encontrarse en la ilegalidad
найти́ вы́ход из положе́ния — encontrar salida (a la situación)
при да́нном положе́нии дел — el estado en que se encuentra el asunto
в како́м положе́нии нахо́дится э́то де́ло? — ¿cómo está el (este) asunto?
его́ положе́ние скве́рно — su caso es grave
быть в чьём-либо положе́нии — estar en el lugar (en el pellejo) de alguien
5) ( тезис) tesis fосновны́е положе́ния иссле́дования — los planteamientos (los postulados) fundamentales de la investigación
6) ( устав) reglamento mположе́ние о вы́борах — reglamento de las elecciones
положе́ния уста́ва — las cláusulas (los artículos) de los estatutos
••быть хозя́ином положе́ния — ser dueño de la situación
быть в положе́нии ( о женщине) разг. — estar encinta (embarazada), estar en estado
в интере́сном положе́нии уст. — en estado interesante
войти́ в положе́ние — comprender la situación, hacerse cargo de la situación (de)
быть на высоте́ положе́ния — estar a la altura de la situación
напои́ть до положе́ния риз — poner hecho una uva
положе́ние обя́зывает — la nobleza obliga
* * *с.1) ( местонахождение) situación f, posición fгеографи́ческое положе́ние — situación geográfica
исхо́дное положе́ние воен. — base (punto) de partida
2) (те́ла и его частей) posición f, disposición f; actitud f ( поза)исхо́дное положе́ние спорт. — posición inicial
3) (социальное, общественное) condición f, posición fсоциа́льное положе́ние — condición social
семе́йное положе́ние — situación familiar
служе́бное положе́ние — cargo m, puesto m, situación f
он челове́к с положе́нием — es un hombre de gran posición
4) (состояние, обстановка) estado m, situación f, posición fмеждунаро́дное положе́ние — situación internacional
вое́нное, оса́дное положе́ние — estado de guerra, de sitio
чрезвыча́йное положе́ние — estado de emergencia (de excepción)
материа́льное положе́ние — estado financiero, situación material
положе́ние веще́й — estado de las cosas
находи́ться на нелега́льном положе́нии — encontrarse en la ilegalidad
найти́ вы́ход из положе́ния — encontrar salida (a la situación)
при да́нном положе́нии дел — el estado en que se encuentra el asunto
в како́м положе́нии нахо́дится э́то де́ло? — ¿cómo está el (este) asunto?
его́ положе́ние скве́рно — su caso es grave
быть в чьём-либо положе́нии — estar en el lugar (en el pellejo) de alguien
5) ( тезис) tesis fосновны́е положе́ния иссле́дования — los planteamientos (los postulados) fundamentales de la investigación
6) ( устав) reglamento mположе́ние о вы́борах — reglamento de las elecciones
положе́ния уста́ва — las cláusulas (los artículos) de los estatutos
••быть хозя́ином положе́ния — ser dueño de la situación
быть в положе́нии ( о женщине) разг. — estar encinta (embarazada), estar en estado
в интере́сном положе́нии уст. — en estado interesante
войти́ в положе́ние — comprender la situación, hacerse cargo de la situación (de)
быть на высоте́ положе́ния — estar a la altura de la situación
напои́ть до положе́ния риз — poner hecho una uva
положе́ние обя́зывает — la nobleza obliga
* * *n1) gener. (áåçèñ) tesis, (óñáàâ) reglamento, actitud (ïîçà), estado, situación, caràcter, categorìa, circunstancia, colocación, condición, posición, postura, puesto2) liter. panorama3) phil. proposición5) law. calidad, cláusula, dispositivo, extranjerìa, inciso, norma, ordenamiento, precepto, reglamento orgánico, término6) econ. comportamiento, estatuto, disposición -
98 такой
так||о́йtia;\такой же (как) tia sama (kiel);la sama (kiel);\такойи́м о́бразом tiamaniere, do, sekve;\такой-то (вместо имени) jen tiu;что \такойо́е? kio do?* * *мест. опред.tal (перед сущ.); tan (перед прил.); asíтако́й же — parecido, semejante
вы всё тако́й же Ud. — siempre es el mismo
я тако́й челове́к — yo soy así
тако́й, како́й есть — tal como es
тако́го же разме́ра — de la misma medida
тако́й отве́т меня́ не удовлетворя́ет — tal respuesta no me satisface
при таки́х усло́виях... — así las cosas...
••что тако́е? (что случилось?) — ¿qué pasa?, ¿qué sucede (ocurre)?, ¿qué hay?
что э́то тако́е? — ¿qué es esto (eso)?
кто тако́й? — ¿quién es?
в тако́м слу́чае — en este (ese, tal) caso
до тако́й сте́пени — hasta tal punto; así ( так)
и всё тако́е (про́чее) прост. — y todo lo demás, y así sucesivamente
есть тако́е де́ло — así sea, de acuerdo, está bien
не на тако́го напа́ли! — ¡no sabéis con quien habláis (os las gastáis)!, ¡no sabéis con quien habéis caído (dado)!
* * *мест. опред.tal (перед сущ.); tan (перед прил.); asíтако́й же — parecido, semejante
вы всё тако́й же — Ud. siempre es el mismo
я тако́й челове́к — yo soy así
тако́й, како́й есть — tal como es
тако́го же разме́ра — de la misma medida
тако́й отве́т меня́ не удовлетворя́ет — tal respuesta no me satisface
при таки́х усло́виях... — así las cosas...
••что тако́е? (что случилось?) — ¿qué pasa?, ¿qué sucede (ocurre)?, ¿qué hay?
что э́то тако́е? — ¿qué es esto (eso)?
кто тако́й? — ¿quién es?
в тако́м слу́чае — en este (ese, tal) caso
до тако́й сте́пени — hasta tal punto; así ( так)
и всё тако́е (про́чее) прост. — y todo lo demás, y así sucesivamente
есть тако́е де́ло — así sea, de acuerdo, está bien
не на тако́го напа́ли! — ¡no sabéis con quien habláis (os las gastáis)!, ¡no sabéis con quien habéis caído (dado)!
* * *adjgener. asì (перед сущ.), tan (перед прил.), (в сравнительных оборотах) cual, tal, tanto -
99 условие
усло́в||иеkondiĉo;kontrakto (договор);\условиеиться interkonsenti (договориться);\условиеленный interkonsentita, kondiĉita, kontraktita, fiksita;\условиеливаться см. усло́виться.* * *с.1) condición fнепреме́нное (обяза́тельное) усло́вие — condición indispensable, condición sine qua non
необходи́мые усло́вия — condiciones necesarias, requisitos m pl
льго́тные усло́вия — condiciones de excepción (de privilegio)
предвари́тельное усло́вие — postulado m
доста́точные усло́вия — condiciones suficientes
усло́вия игры́, сде́лки — condiciones del juego, del trato
ста́вить усло́вием — poner como condición
по усло́вию — según la condición, de acuerdo con el requisito
распола́гать усло́виями — estar en condiciones
с усло́вием, что́бы... — a condición de que (+ subj.)
при усло́вии, что... — a condición de que...
ни при каки́х усло́виях — en ningún caso, bajo ninguna condición, bajo ningún concepto
2) мн. усло́вия (обстоятельства, обстановка) condiciones f pl, ambiente m, circunstancias f plусло́вия труда́ — condiciones de trabajo
бытовы́е усло́вия, усло́вия жи́зни — condiciones de vida
при благоприя́тных усло́виях — en condiciones (circunstancias) favorables
в э́тих усло́виях — en este orden de cosas
3) ( договор) contrato m, acuerdo m, convenio mусло́вия соглаше́ния — cláusulas del acuerdo
соблюда́ть, наруша́ть усло́вия контра́кта — acatar, infringir lo estipulado en el contrato
заключи́ть усло́вие — concluir (firmar) un contrato, estipular vt
••усло́вия зада́чи мат. — datos de un problema
техни́ческие усло́вия — especificaciones f pl
все усло́вия разг. — todas las posibilidades (las oportunidades)
* * *с.1) condición fнепреме́нное (обяза́тельное) усло́вие — condición indispensable, condición sine qua non
необходи́мые усло́вия — condiciones necesarias, requisitos m pl
льго́тные усло́вия — condiciones de excepción (de privilegio)
предвари́тельное усло́вие — postulado m
доста́точные усло́вия — condiciones suficientes
усло́вия игры́, сде́лки — condiciones del juego, del trato
ста́вить усло́вием — poner como condición
по усло́вию — según la condición, de acuerdo con el requisito
распола́гать усло́виями — estar en condiciones
с усло́вием, что́бы... — a condición de que (+ subj.)
при усло́вии, что... — a condición de que...
ни при каки́х усло́виях — en ningún caso, bajo ninguna condición, bajo ningún concepto
2) мн. усло́вия (обстоятельства, обстановка) condiciones f pl, ambiente m, circunstancias f plусло́вия труда́ — condiciones de trabajo
бытовы́е усло́вия, усло́вия жи́зни — condiciones de vida
при благоприя́тных усло́виях — en condiciones (circunstancias) favorables
в э́тих усло́виях — en este orden de cosas
3) ( договор) contrato m, acuerdo m, convenio mусло́вия соглаше́ния — cláusulas del acuerdo
соблюда́ть, наруша́ть усло́вия контра́кта — acatar, infringir lo estipulado en el contrato
заключи́ть усло́вие — concluir (firmar) un contrato, estipular vt
••усло́вия зада́чи мат. — datos de un problema
техни́ческие усло́вия — especificaciones f pl
все усло́вия разг. — todas las posibilidades (las oportunidades)
* * *n1) gener. (äîãîâîð) contrato, acuerdo, convenio, partido, requisito, salvedad, (основное) condicionante, calidad, condición, estipulación, conque2) eng. condición (ñì.á¿. condiciones)3) law. cláusula, condicional, condición potestativa, deducción, disposición, inferencia, norma4) econ. estipulación (договора), reserva, calidad (в договоре) -
100 Qosqo
s. Topón. Para algunos estudiosos significa mojón o mojones de piedra; o también hito, señal, punto de referencia, núcleo. Los cronistas Inka Garcilaso de la Vega, Wamán Poma de Ayala y otros definen Qosqo, como ombligo, relievando la función política y administrativa de la ciudad capital tawantinsuyana. A su vez el cronista Femando de Montesinos informa que procede de qosqos que significa montones de tierra y piedras, que había en el valle del Watanay elegido. En la actualidad los indígenas siguen utilizando el término con igual significación. || Geog. Departamento del Perú con 832,504. habitantes, siendo sus provincias: Qosqo, Acomayo, Anta, Calca, Canas, Candáis, Chumbivilcas, Espinar, La Convención, Paruro, Paucartambo, Quispicanchis y Urubamba. || Provincia del departamento del mismo nombre con ocho distritos: Qosqo, Poroy, Qhorqa, Santiago, San Sebastián, San Jerónimo, Saylla y Wanchaq. || Ciudad, capital del distrito, provincia y departamento de los mismos nombres. Ubicación: 13° 29'1", latitud Sur y 7°58'45" longitud Oeste; altitud de 3,350 m.s.n.m. en el centro de la Plaza de Armas. Los cerros que la circundan son: al N, Saqsaywaman, Pukamoqo, T'oqokachi, Fortaleza y Senqa; al NE, Socorropata, Qorao, Pantorani, Picol y Pachatusan; al E. Panpanusaka, Kunturqhata y Saqsapata; al SE, Tawkaray, Kispikilla, Mayu Orqo, Wanakawre y Anawarqhe; al S, Kondorama, Araway, Choqo, Kachona y Cheqollo; al SE, Pukin, Killke y Mamasimona; al O, Pikchu y Apuyawira; y al NO, Waynaqhorqa. El sistema hidrográfico que cruza la ciudad esta formado por los riachuelos: Q'enqomayo, Tullumayo, Saphi, Ch'unchulmayo y Wankaro, los mismos que forman el Watanay, que discurre por todo el valle del Qosqo, para desembocar en el Vilcanota, Willcamayu o Río Sagrado de los Inkas, después de recibir a los riachuelos Kachimayo, T'ikapata, Roqopata y Wakarpay. La orografía presenta contrafuertes de los cerros con suaves pendientes del 12% al 30% de inclinaciones en las partes altas y llanos en las partes bajas. || Etnohist. e Hist. Ciudad del Qosqo. PREINKA. Las condiciones geológicas e hidrológicas del Valle del Qosqo, en esta región sur de los Andes del Perú, posibilitaron el asentamiento permanente de grupos humanos durante más de tres mil años, en cuyo proceso evolutivo el hombre ha establecido un continuo desarrollo histórico socio-cultural, primigeniamente testimoniado por sus restos materíales. La Arqueología, con fines de periodificación, ha identificado grupos étnicos preinkaicos. Así tenemos: Markavalle, forma de asentamiento humano de tipo aldeano (1,100 a.C). Su desarrollo inmediato lo es Chanapata (800 a.C.); ambos penenecen al periodo formativo. A estos suceden grupos sociales más densos e integrados políticamente en senoríos y pequeños estados regionales, también conocido como Qotakalle (600 a.C). El desarrollo de éste, está representado por los Killke (800 d.C). Lukre es otra forma socio cultural mutada de la anterior (1,000 d.C.) En los primeros años del siglo XIII de nuestra era, el valle del Qosqo estuvo habitada por varios grupos étnicos: Laris, Phoqes, Sawasiray, Antasayas, Wallas (que eran oriundos); Alqawisas, Qopalimaytas y Khallunchimas (que eran advenedizos, consentidos por los primeros). INCA. Por estos años hicieron su aparición por el valle grupos humanos extraños conformando diez grupos étnicos, conforme a la tradición mítica, liderados por un señor curaca de nombre Manqo Qhapaq y de una mujer de nombre Mama Oqllo, quienes se proclamaban ser hijos del Sol; asimismo pregonaban ser enviados en misión "civilizadora ", por lo tanto, todas las gentes de la tierra debían obedecerlos. En nombre del Sol ocuparon y dominaron el valle del Qosqo, cuyo nombre antiguo era Aqhamama o Madre Chicha. Manqo Qhapaq lo cambió por Qosqo o Mojón de Piedra, en memoria de su hermano Ayar Awqa que se convirtió en piedra en este lugar, construyendo un templo dedicado a su padre el Sol, llamado Inti Kancha, que posteriormente se llamaría Qorikancha. A partir de este templo, dividió el lugar en cuatro sectores: Q'ente Kancha, Yaranpuy Kancha, Sayri Kanchay Chunpi Kancha para dar cavida a sus seguidores. Así se desarrolló una estructura mítica de conquista y dominación socioeconómica e ideológica en la región cusqueña por parte de estos qheswas procedentes del sur (Paqariktanpu), que ulteriormente formaron el Estado Tawantinsuyano, cuya capital fue precisamente la ciudad del Qosqo, Qosqo Willka Llaqta, Qosqo Ciudad Sagrada, capital del Gran Imperio Tawantinsuyu. En los inicios del siglo XV el Señorío Ch'anka invadió el Qosqo, saqueándolo. A los pocos años, cuando Wiraqocha Inka, ya viejo, ostentaba el reynado, los Ch'ankas nuevamente atacan este próspero Señorío, al parecer ya no con el sólo propósito de saquearlo, sino de conquistarlo, y así extender su dominio. Por los antecedentes pasados, Wiraqocha Inka se refugió en su palacio fuera del Qosqo. Ante este hecho, uno de sus hijos jóvenes asumió el reto para proteger el Señorío y su territorio, y decidió organizar un ejército multiétnico para hacer frente a los invasores. Después de una cruenta lucha, los qheswas y sus aliados derrotaron a los Ch'ankas, destruyendo y saqueándolos en sus pueblos, regresando victoriosos al Qosqo, con botines y prisioneros. Como señal de triunfo, los botines fueron distribuidos entre los curacazgos participantes en la guerra, estableciéndose así lazos de integración políticos y territorial en perspectiva. Este joven valiente era Inka Yupanki, que más tarde se llamaría Pachakuteq o Transformador del Mundo, por las innovaciones fundamentales que realizó y sus dotes personales. Sin duda, este Inka fue uno de los hombres más grandes y geniales que dió América Andina prehispánica. Pachakuteq asumió el poder (1,438-1,471) y empezó la expansión regional y luego inter regional, iniciándose así la formación del Estado Inka, que se llamaría Tawantinsuyu o la Nación de las Cuatro Regiones; Qosqo fue su capital. Pachakuteq reconstruye la ciudad del Qosqo, reestructurándola en los aspectos urbano espacial, arquitectónica y funcionalmente, dándole la forma felina (puma) al centro político-religioso, como símbolo de fuerza y poder. Asimismo, instituyó, organizó y reestructuró varias instituciones sociales y religiosas: la mita, mitmaq, agrohidráulica en gran escala, culto oficial al Sol, sistema de las aqllas, modelo urbano funcional, etc. La Ciudad del Qosqo en su estructura urbano- espacial y social, al igual que otros aspectos y elementos, estuvo dividida de acuerdo a un principio dual diametral: Hanan Qosqo, mitad superior o parte de arriba del Qosqo; Urin Qosqo, mitad inferior o parte baja del Qosqo. A su vez, cada uno de estos sectores estuvo dividido en dos subsectores o parcialidades: Allawka o derecha; Icho o izquierda, los mismos que representaban a niveles y jerarquías verticales y horizontales recíprocas y complementarias, siendo de mayor importancia los primeros sobre los segundos, conformando así los cuatro suyus o parcialidades de la ciudad, delimitados por los caminos reales, reflejando así una pequeña escala del Tawantinsuyu. Conforme a esta dualidad, la ciudad del Qosqo tenía dos plazas: uno en el Hanan Qosqo, el Hawkaypata, y otro en el Urin Qosqo, el Rimaqpanpa. También tuvo dos principales Templos del Sol: Qorikancha del Urin Qosqo, y Saqsaywaman del Hanan Qosqo, cada uno de ellos con sus propias plazas, ushnus y tierras asignadas: Intipanpa y Sawseda del primero, y Chukipanpa (actual explanada del Saqsaywaman) y Qolqanpata del segundo. Además la ciudad del Qosqo era un "espacio sagrado" conformado por más de 350 wakas o adoratorios de diversos tipos y funciones religiosas y astronómicas, dispuestos en un radio de más de veinte kilómetros a la redonda, a partir del Qorikancha, que era el núcleo de este sistema seq'e, y ubicados en las cuatro parcialidades o suyus: Chinchay y Anti en el sector Hanan; Qolla y Qonti en el Urin. Los adoratorios, a su vez, estuvieron distribuidos en 41 seq'es, "líneas imaginarias" o senderos, ubicados entre jerarquías: Qollana, mayor principal; Payan, intermedio o secundario; y Kayao u originario; las mismas estuvieron asignadas al cuidado de ayllus y panakas. De los adoratorios, el mayor número lo constituían manantiales, fuentes, rocas, palacios, templos, observatorios astronómicos osukankas, etc. La ciudad del Qosqo fue el patrón y modelo urbano, arquitectónico y funcional para los otros centros urbanos administrativos principales, como capitales regionales y provinciales, caso Inkawasi en Cañete, Wanukupanpa, P'isaq, Mawq'a Llaqta, Pata Llaqta (Q'ente Marka) y Machupijchu. Con la invasión europea, se inició la destrucción política, económica e ideológica del Tawantinsuyu, que los Inkas, bajo principios de reciprocidad, redistribución con un aparato tecnoburocrático- administrativo y monopolista, de carácter despótico y teocrático, habían integrado y desarrollado. Este estado inka, el más grande y complejo del área andina prehispánica, fue la síntesis económica, política, tecnológica y religiosa de sus antecesores. La periferie de la ciudad estuvo circundado por trece barrios en los que vivía el pueblo: Qolqanpata, Qantupata, Pumakurku, Munaysenqa, T'oqokachi, Rimaqpanpa, Pumaqchupan, Kayaokachi, Chakillchaka, Pikchu, K'illipata, Karmenqa y Wakapunku. COLONIAL. El 23 de marzo de 1534 se funda la ciudad española iniciándose el dominio de la Corona Española, creando las nuevas instituciones políticas, administrativas y eclesiásticas para emprender un nuevo orden cultural. En 1536, frente a los atropellos y abusos por parte de los occidentales,el ejército de Manqo Inka, sitia la ciudad del Qosqo, con el propósito de reestablecer y reinvindicar el estado y sistema social inka, quemando la ciudad; pero los andinos fueron derrotados en Saqsaywaman y luego en Ollantaytanbo. Posteriormente, Manko Inka se retiró a Willkapanpa, hoy Espíritu Panpa, para organizar desde allí la resistencia que duró hasta 1572, con la captura y muerte en la Plaza del Qosqo del último Inka Tupaq Amaru I, por orden del Virrey Francisco de Toledo. Entre los primeros españoles se distribuyeron la ciudad y sus alrededores mediante el "reparto desolares". Se construyeron viviendas de los particulares, luego iglesias, modificando de este modo ligeramente su forma e imagen urbano-arquitectónica y desarrollándose una simbiosis socio-cultural: andina y occidental. REPUBLICANO. En la actualidad, por ser depositario de un gran número de restos arqueológicos, la ciudad del Qosqo fue reconocida como Capital Arqueológica de Sud América, y en 1983 declarada por las Organización de las Naciones Unidas para el Desarrollo de la Ciencia y Cultura, UNESCO, como Patrimonio Cultural de la Humanidad, en reconocimiento y valoración de su rica herencia patrimonial y de su vigencia socio-cultural. Hoy es el centro de mayor atracción turística del Perú y de Sud América y en los últimos años viene siendo embellecida más a través de una serie de obras urbano-arquitectónicas emprendidas por la Municipalidad del Qosqo. || Arqueol. En la actual ciudad del Qosqo se encuentran los grandes palacios reales inkas, con las siguientes ubicaciones: en la parte alta, Hanan Qosqo: Qolqanpata, palacio de Manqo Qhapaq; Qasana, de Pachakuteq; Qora Qora, de Inka Roqa; palacio de Waskar, palacio Kunturkancha; palacio de Qhapaq Yupanki; Qiswarkancha, de Wiraqocha Inka; más los edificios del Kuyusmanqo o Consejo Real, Yachay Wasi, Suntur Wasi y Tanpu de Qontisuyu; en la parte baja, Urin Qosqo, a su vez, se encuentran los siguientes palacios: Amaru Kancha, del Inka Wayna Qhapaq; Hatun Kancha, de Tupaq Yupanki; Hatinmiyoq, de Inka Roqa; Pukamarka, de Amaru Inka Yupanki; palacio de Mayta Qhapaq; palacio de Lloqe Yupanki; y Palacio de Sinchi Roqa. Además estuvieron el Qorikancha o Templo del Sol, el templo de la Pachamama y el Tanpu de Qollasuyu. Igualmente la ciudad es depositaría de hermosos templos coloniales que a su vez guardan joyas, imágenes, ornamentos sagrados y pinturas pertenecientes a la Escuela Cusqueña, cuyos rasgos artísticos le han otorgado fama mundial.
См. также в других словарях:
Caso (gramática) — Saltar a navegación, búsqueda En lingüística moderna, caso es la asignación de un marcaje morfosintáctico a un elemento de la oración según el papel temático que desempeña en la predicción verbal. En gramática tradicional el término caso sirve… … Wikipedia Español
Caso de espionaje de Chile en el Perú de 2009 — Saltar a navegación, búsqueda El 14 de noviembre de 2009 el Gobierno del Perú denunció a Chile[1] por el caso reciente de un espionaje realizado por militares peruanos y chilenos por lo menos desde el año 2004[2] [3] … Wikipedia Español
Caso oblicuo — Saltar a navegación, búsqueda En lingüística, el caso oblicuo u objetivo es un caso gramatical que se emplea normalmente en un sustantivo o pronombre que no es el sujeto de la oración. Un caso oblicuo puede aparecer en cualquier declinación… … Wikipedia Español
Caso Canevaro — Saltar a navegación, búsqueda El denominado Caso Canevaro es un litigio sostenido ante un tribunal arbitral internacional entre Perú e Italia, cuando en 1910 el empresario Rafael Canevaro, un hijo de inmigrantes italianos nacido en Perú, reclamó… … Wikipedia Español
Caso ergativo — Saltar a navegación, búsqueda El caso ergativo es un caso gramatical que se emplea en lenguas ergativo absolutivas (EA) para marcar el sujeto de un verbo transitivo. En estas lenguas, el sujeto de verbo intransitivo y el objeto de un verbo… … Wikipedia Español
como — Palabra átona que, como tal, debe escribirse sin tilde, a diferencia del adverbio interrogativo o exclamativo cómo (→ cómo). Puede funcionar como adverbio, como conjunción y como preposición. 1. Adverbio a) Como adverbio relativo de modo, puede… … Diccionario panhispánico de dudas
Caso — (Del lat. casus, caída, accidente, caso gramatical.) ► sustantivo masculino 1 Hecho o situación que sucede o puede suceder: ■ le contaron un caso extraordinario; llegado el caso, ya veríamos qué hacer. SINÓNIMO acontecimiento suceso 2 Problema o… … Enciclopedia Universal
Caso (Asturias) — Para otros usos de este término, véase Caso. Caso concejo y parroquia de España … Wikipedia Español
Cómo se edita una página — Ayuda:Cómo se edita una página Saltar a navegación, búsqueda Ayuda de edición Antes de comenzar Introducción Tutorial La interfaz de Wikipedia Cómo se edita una página … Wikipedia Español
Caso ergativo — El caso ergativo se emplea en lenguas ergativo absolutivas que marcan el sujeto de un verbo transitivo mediante la inflexión del caso. En el caso del euskera o vascuence, esta caracterización la marca la terminación k, distinguiéndose varianetes… … Enciclopedia Universal
Como gustéis (película de 2006) — As You Like It Título Como gustéis Ficha técnica Dirección Kenneth Branagh Producción Kenneth Branagh Judy Hofflund Simon Moseley … Wikipedia Español