Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

a+party

  • 21 optimates

    optĭmas ( optŭm-), ātis, adj. [optimus], of or belonging to the best or noblest, aristocratic:

    res publica, quae ex tribus generibus illis, regali et optumati et populari confusa modice,

    Cic. Rep. 2, 23, 41 (from Non. 342, 31): matronae opulentae, optimates, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v 294 Vahl.).—Hence, subst.: optĭmas ( optŭm-), ātis, usually in plur.: optĭmātes ( optŭm-), um and ĭum, comm., the adherents of the best men, in a political sense, i. e. the aristocratic party, the aristocrats (opp. populares, the popular party; cf.:

    primores, proceres): qui ita se gerebant, ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur... sunt principes consilii publici, sunt, qui eorum sectam sequuntur,

    Cic. Sest. 45, 96:

    cum (summa rerum) est penes delectos, tum illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur (opp. to the regnum and the civitas popularis),

    id. Rep. 1, 26, 42; so,

    in optimatium dominatu,

    id. ib. 1, 27, 43:

    contra voluntatem omnium optimatum,

    id. Inv. 2, 17, 52:

    plebis, et optimatium certamina,

    Tac. A. 4, 32:

    omnes optimates Juda et Jerusalem,

    Vulg. Jer 27, 20 et saep.—In sing.: dum pudet te parum optimatem esse, Cael. ap Cic. Att. 10, 9, A, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > optimates

  • 22 optimum

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > optimum

  • 23 optumas

    optĭmas ( optŭm-), ātis, adj. [optimus], of or belonging to the best or noblest, aristocratic:

    res publica, quae ex tribus generibus illis, regali et optumati et populari confusa modice,

    Cic. Rep. 2, 23, 41 (from Non. 342, 31): matronae opulentae, optimates, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v 294 Vahl.).—Hence, subst.: optĭmas ( optŭm-), ātis, usually in plur.: optĭmātes ( optŭm-), um and ĭum, comm., the adherents of the best men, in a political sense, i. e. the aristocratic party, the aristocrats (opp. populares, the popular party; cf.:

    primores, proceres): qui ita se gerebant, ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur... sunt principes consilii publici, sunt, qui eorum sectam sequuntur,

    Cic. Sest. 45, 96:

    cum (summa rerum) est penes delectos, tum illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur (opp. to the regnum and the civitas popularis),

    id. Rep. 1, 26, 42; so,

    in optimatium dominatu,

    id. ib. 1, 27, 43:

    contra voluntatem omnium optimatum,

    id. Inv. 2, 17, 52:

    plebis, et optimatium certamina,

    Tac. A. 4, 32:

    omnes optimates Juda et Jerusalem,

    Vulg. Jer 27, 20 et saep.—In sing.: dum pudet te parum optimatem esse, Cael. ap Cic. Att. 10, 9, A, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > optumas

  • 24 optumates

    optĭmas ( optŭm-), ātis, adj. [optimus], of or belonging to the best or noblest, aristocratic:

    res publica, quae ex tribus generibus illis, regali et optumati et populari confusa modice,

    Cic. Rep. 2, 23, 41 (from Non. 342, 31): matronae opulentae, optimates, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v 294 Vahl.).—Hence, subst.: optĭmas ( optŭm-), ātis, usually in plur.: optĭmātes ( optŭm-), um and ĭum, comm., the adherents of the best men, in a political sense, i. e. the aristocratic party, the aristocrats (opp. populares, the popular party; cf.:

    primores, proceres): qui ita se gerebant, ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur... sunt principes consilii publici, sunt, qui eorum sectam sequuntur,

    Cic. Sest. 45, 96:

    cum (summa rerum) est penes delectos, tum illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur (opp. to the regnum and the civitas popularis),

    id. Rep. 1, 26, 42; so,

    in optimatium dominatu,

    id. ib. 1, 27, 43:

    contra voluntatem omnium optimatum,

    id. Inv. 2, 17, 52:

    plebis, et optimatium certamina,

    Tac. A. 4, 32:

    omnes optimates Juda et Jerusalem,

    Vulg. Jer 27, 20 et saep.—In sing.: dum pudet te parum optimatem esse, Cael. ap Cic. Att. 10, 9, A, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > optumates

  • 25 pars

    pars, partis ( gen. sing. PARTVS, Inscr. Corp. Lat. 197, 12; acc. partim, Cic. de Or. 2, 22, 94; Liv. 26, 46, 8; 31, 36, 9; 23, 11, 11; Sall. J. 89, 1; id. H. 2, 41, 1; v. infra fin.; abl. parti, Plaut. Men. 3, 2, 14; Varr. R. R. 1, 13, 5; Lucr. 1, 1113; 4, 515; nom. plur. parteis, Varr. L. L. 5, 4, 21; gen. plur. partum, Caes. ap. Charis. p. 114 P.), f. [root por; Gr. eporon, gave; peprôtai, is given, destined; Lat. portio; cf. parare], a part, piece, portion, share, etc.
    I.
    In gen.:

    ne expers partis esset de nostris bonis,

    Ter. Heaut. 4, 1, 39:

    urbis, imperil,

    Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84:

    duae partes frumenti,

    id. ib. 2, 3, 19, §

    48: magnas partes habuit publicorum,

    id. Rab. Post. 2, 4:

    dare partes amicis,

    id. ib.:

    Belgae pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni,

    Caes. B. G. 1, 1:

    copias in quattuor partes distribuerat,

    Sall. J. 101, 3:

    locare agrum partibus,

    Plin. Ep. 9, 37, 3:

    pars occidentalis Jordanis,

    the west side, Vulg. Jos. 23, 4.—
    2.
    Magna, bona, multa, major, maxima pars, many, a good many, the majority:

    magna pars in iis civitatibus,

    Cic. Balb. 8, 21:

    major pars populi,

    id. Agr. 2, 9, 22:

    maxima pars hominum,

    Hor. S. 2, 3, 121; cf.:

    minor pars populi,

    Cic. Agr. 2, 7, 18:

    multa pars mei,

    Hor. C. 3, 30, 6.—
    3.
    Pars, some, partitively (= partim):

    faciunt pars hominum,

    Plaut. Trin. 1, 1, 13; id. Most. 1, 2, 33; id. Capt. 2, 1, 36: pars levem ducere equitum jacturam;

    pars, etc.,

    Liv. 22, 8; cf. id. 21, 7; 23; 20:

    pars triumphos suos ostentantes,

    Sall. J. 31, 10:

    poscebantque pericula, pars virtute, multi ferocia et cupidine praemiorum,

    Tac. H. 5, 11:

    tergora deripiunt costis et viscera nudant: Pars in frusta secant,

    Verg. A. 1, 212.—Rarely of a single person:

    cum pars Niliacae plebis, cum verna Canopi, Crispinus ventilet, etc.,

    Juv. 1, 26.—
    4.
    Parte, in part, partly:

    (poma) quae candida parte, Parte rubent,

    Ov. M. 3, 483:

    melichloros est geminus, parte flavus, parte melleus,

    Plin. 37, 11, 73, § 191.—Esp., with magnā, maximā, etc.:

    ab semisomnis ac maximā parte inermibus refringi,

    Liv. 9, 24, 12 Weissenb. ad loc.:

    invalido exercitu et magnā parte pestilentiā absumpto,

    id. 24, 34, 14:

    quod saxum magnā parte ita proclive est,

    id. ib.; 41, 6, 6.—
    5.
    Pro parte, for one's share or quota, Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145.—
    6.
    Ex parte, in part, partly:

    ex parte gaudeo,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 9:

    de decem viris sacrorum ex parte de plebe creandis,

    Liv. 6, 42, 2.—Esp.,
    b.
    Ex ullā, ex aliquā, ex magnā, ex maximā parte, in any, etc., degree, measure, etc.:

    si ullā ex parte sententia hujus interdicti infirmata sit,

    Cic. Caecin. 13, 38; id. Rosc. Com. 12, 33:

    ex magnā parte tibi assentior,

    id. Att. 7, 3, 3:

    aut omnino, aut magnā ex parte,

    id. Tusc. 1, 1, 1:

    saucii ex magnā parte milites,

    Liv. 21, 56, 8:

    ne minimā quidem ex parte,

    not in the slightest degree, Cic. Off. 1, 22, 76.—
    7.
    Multis partibus, by a great deal, much: omnibus partibus, in all respects, altogether:

    non multis partibus malit,

    Cic. Fin. 3, 11, 36:

    quoniam numero multis partibus esset inferior,

    Caes. B. C. 3, 84; 3, 80:

    in Hortensii sententiam multis partibus plures ituros,

    Cic. Fam. 1, 2, 2; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 3:

    omnium virorum bonorum vitam omnibus partibus plus habere semper boni quam mali,

    in all respects, every way, Cic. Fin. 5, 31, 91.—
    8.
    In parte, in part, partly (cf. ex parte, supra):

    in parte expeditior, in parte difficilior,

    Quint. 5, 7, 22; 11, 2, 34:

    in parte verum videtur,

    id. 2, 8, 6; 4, 5, 13; 10, 7, 25.—
    9.
    Pro meā, tuā, suā parte, or simply pro parte (for the stronger pro virili parte, v. virilis, II. 2.), for my, your, or his share, to the best of my, your, his, etc., ability:

    quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,

    Cic. Fam. 15, 15, 3:

    pro meā parte adjuvi, ut, etc.,

    id. ib. 5, 2, 9:

    sciunt ii, qui me norunt, me pro illā tenui infirmāque parte id maxime defendisse, ut, etc.,

    id. Rosc. Am. 47, 136:

    quisquis adest operi, plus quam pro parte laborat,

    Ov. F. 4, 301.—Likewise,
    10.
    In partem, i. q. pro parte, en merei, for one's share, to the best of one's ability:

    quodsi pudica mulier in partem juvet Domum (i. e. quae ad eam proprie pertinet),

    Hor. Epod. 2, 39 (for which:

    age sis tuam partem nunc iam hunc delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89 Fleck., where others read tu in partem).—
    11.
    Acc. absol.: magnam, maximam partem, in great part, for the most part:

    magnam partem ex iambis nostra constat oratio,

    Cic. Or. 56, 189; Liv. 5, 14:

    maximam partem ad arma trepidantes caedes oppressit,

    id. 9, 37, 9:

    maximam partem lacte atque pecore vivunt,

    Caes. B. G. 4, 1.—So, bonam partem, Lucr. 6, 1249.—
    12.
    In eam partem.
    a.
    On that side:

    in eam partem accipio,

    i. e. in that sense, Ter. Eun. 5, 2, 37:

    in eam partem peccant, quae cautior est,

    Cic. Rosc. Am. 20, 56.—
    b.
    On that account, with that intent, to the end that:

    moveor his rebus omnibus, sed in eam partem, ut salvi sint vobiscum omnes,

    Cic. Cat. 4, 2, 3:

    has litteras scripsi in eam partem, ne me motum putares,

    id. Att. 16, 1, 6.—
    13.
    In aliam partem, in the opposite direction:

    antehac est habitus parcus... is nunc in aliam partem palmam possidet,

    for the opposite quality Plaut. Most. 1, 1, 32.—
    14.
    In utramque partem, on both sides, for and against, pro and con: nullam in partem, on neither side: in mitiorem, in optimam partem, in the most mild or most favorable manner, Cic. Att. 15, 23 init.:

    magna vis est fortunae in utramque partem, vel secundas ad res, vel adversas,

    id. Off. 2, 6, 19:

    neutram in partem,

    id. ib.:

    neque ego ullam in partem disputo,

    id. Verr. 2, 5, 3, § 6:

    mitiorem in partem interpretari,

    id. Mur. 31, 64:

    in optimam partem aliquid accipere,

    id. Att. 10, 3, 2; id. Fam. 14, 2, 3: in partem aliquem vocare, to call upon one to take his share, to summon to a division of any thing, id. Caecin. 4, 12.—
    15.
    Nullā parte, by no means, not at all, Ov. H. 7, 110; Quint. 2, 16, 18.—
    b.
    Omni parte, and omni a and ex parte, in every respect, entirely:

    gens omni parte pacata,

    Liv. 41, 34; Hor. S. 1, 2, 38:

    quod sit omni ex parte... perfectum,

    Cic. Lael. 21, 79:

    omnique a parte placebam,

    Ov. H. 15, 45.—
    16.
    Per partes, partly, partially:

    quod etsi per partes nonnumquam damnosum est, in summā tamen fit compendiosum,

    Col. 1, 4, 5:

    per partes emendare aliquid,

    Plin. Ep. 2, 5, 10; Dig. 12, 1, 13.—
    17.
    In omnes partes, in every respect, altogether:

    Brundusii jacere in omnes partes est molestum,

    Cic. Att. 11, 6, 2; id. Fam. 4, 10, 2; 13, 1, 2.
    II.
    In partic.
    A.
    A party, faction, side, etc. (usu. in plur.; syn. factio).
    (α).
    Sing.:

    timeo huic nostrae parti, quid hic respondeat,

    Ter. And. 2, 5, 8:

    cum non liceret mihi nullius partis esse,

    Cic. Fam. 10, 31, 1:

    a parte heredum intraverant duo,

    Plin. Ep. 6, 31, 10:

    nec ex advocatis partis adversae judex eligendus,

    of the opposite party, Quint. 5, 6, 6; 7, 9, 14; 12, 9, 19 et saep.:

    ut alius in aliam partem mente atque animo traheretur,

    Caes. B. C. 1, 21.—Hence, esp.: ex alterā parte, on the other hand:

    omnia ex alterā parte collocata,

    Cic. Off. 3, 3, 11:

    si videatis catenas, non minus profecto vos ea species moveat, quam si ex alterā parte cernatis, etc.,

    Liv. 22, 59, 15:

    idem ex alterā parte et ancilla fecit,

    Petr. 18 fin.:

    parvuli amplexi patrem tenebant. Ex alterā parte uxor maritum osculis fatigabat,

    Just. 23, 2, 9; cf. Cic. Or. 32, 114.—
    (β).
    Plur. (class.;

    esp. freq. in Tac.),

    Cic. Phil. 13, 20, 47:

    erat, inquit, illarum partium,

    id. Quint. 21, 69:

    in duas partes discedunt Numidae,

    Sall. J. 13, 1:

    ita omnia in duas partes abstracta sunt,

    id. ib. 41, 5:

    mihi a spe, metu, partibus rei publicae animus liber erat,

    id. C. 4, 2:

    ducere aliquem in partes,

    Tac. A. 15, 51:

    trahere,

    id. ib. 4, 60:

    transire in partes,

    id. H. 1, 70. —
    B.
    In plur., a part, character, on the stage: primas partes qui aget, is erit Phormio, [p. 1307] the first part, the principal character, Ter. Phorm. prol. 27:

    cur partes seni Poëta dederit, quae sunt adulescentium,

    a youthful part, id. Heaut. prol. 1; 10:

    esse primarum, secundarum, aut tertiarum partium,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 51:

    servus primarum partium,

    id. Fl. 27, 65.—
    2.
    Transf. beyond the lang. of the theatre, a part, function, office, duty, etc.—In plur. (class.):

    sine illum priores partes hosce aliquot dies Apud me habere,

    Ter. Eun. 1, 2, 71:

    in scribendo priores partes alicui tribuere,

    Cic. Q. Fr. 3, 4, 4:

    puero me hic sermo inducitur, ut nullae esse possent partes meae,

    so that I could not take a part in it, id. Att. 13, 19, 4:

    constantiae, moderationis, temperantiae, verecundiae partes,

    id. Off. 1, 28, 98:

    has partes lenitatis et misericordiae, quas me natura ipsa docuit semper egi libenter,

    id. Mur. 3, 6:

    partes accusatoris obtinere,

    id. Quint. 2, 8; id. Rosc. Am. 34, 95:

    tuum est hoc munus, tuae partes, etc.,

    id. Fam. 11, 5, 3:

    promitto atque confirmo, me... imperatoris suscepturum officia atque partes,

    id. ib. 3, 10, 8:

    Antonii audio esse partes, ut de totā eloquentiā disserat,

    id. de Or. 2, 7, 26:

    transactis jam meis partibus ad Antonium audiendum venistis,

    id. ib. 2, 4, 15; id. Att. 7, 26, 2: ut ad partes paratus veniat, qs. prepared to act his part, Varr. R. R. 2, 5; so,

    ad partes parati,

    Ov. Am. 1, 8, 87; cf. Liv. 3, 10; Gai. Inst. 4, 160; Mos. et Rom. Leg. Coll. 14, 3, 2.—In sing. (mostly post-Aug.):

    haec igitur tibi reliqua pars est,... ut rem publicam constituas, etc.,

    Cic. Marc. 9, 27:

    pars consilii pacisque,

    Tac. H. 3, 46:

    videri alia quoque hujus partis atque officii,

    Quint. 11, 3, 174:

    pars defensoris tota est posita in refutatione,

    id. 5, 13, 1:

    neglegentiae, humilitatis,

    id. 9, 4, 35 et saep. (v. Bonnell, Lex. Quint. p. 627).—
    C.
    A lot, portion, fate:

    hancine ego partem capio ob pietatem praecipuam?

    Plaut. Rud. 1, 3, 4.—
    D.
    A portion, share, of food, Petr. 33:

    equiti Romano avidius vescenti partes suas misit,

    Suet. Calig. 18.—Also, the remains of a meal, App. M. 2, p. 125 med.
    E.
    A task, lesson:

    puer frugi est, decem partes dicit,

    Petr. 75, 4; 46, 3; 58, 7; Inscr. Grut. 625, 8; Inscr. Orell. 2872.—
    F.
    A part, place, region, of the earth.—In plur., Cic. Fam. 12, 7, 2:

    Orientis partes,

    id. Mur. 41, 89:

    in extremis ignoti partibus orbis,

    Ov. Tr. 3, 3, 3; cf. Ruhnk. on Ov. H. 18, 197.—
    G.
    In counting or calculating, a part, fraction; one half, one third, etc., as the context indicates:

    tres jam copiarum partes,

    fourths, Caes. B. G. 1, 12:

    agri partes duae,

    thirds, Liv. 8, 1:

    duabus partibus peditum amissis,

    id. 21, 40:

    mulctae novem partes,

    tenths, Nep. Timol. 4.—
    H.
    A part of the body, member:

    nam lingua mali pars pessima servi,

    Juv. 9, 121.—Esp., the private parts, Ov. F. 1, 437; id. A. A. 2, 584; Auct. Priap. 30; 38; Phaedr. 4, 7.—Of a testicle, Col. 7, 11.—Hence, adv.: partim (old acc. sing.), partly, in part, a part, some of, some.
    A.
    Lit.
    (α).
    With gen.: cum partim illorum saepe ad eundem morem erat, Cato ap. Gell. 10, 13, 2:

    atque haud scio an partim eorum fuerint, qui, etc.,

    id. ib. 7, 3, 16: utrum neglegentia partim magistratuum, an, etc., nescio, Quadrig. ap. Gell. 10, 13, 4:

    Bruttios Apulosque, partim Samnitium ac Lucanorum defecisse ad Poenos,

    Liv. 23, 11.—So, repeated:

    corpora partim Multa virum terrae infodiunt avectaque partim Finitimos tollunt in agros,

    Verg. A. 11, 204:

    partim... partim: cum partim ejus praedae profundae libidines devorassent, partim nova quaedam et inaudita luxuries, partim etiam, etc.,

    Cic. Pis. 21, 48:

    eorum autem ipsorum partim ejus modi sunt, ut, etc.,

    id. Off. 2, 21, 9; 72; id. de Or. 2, 22, 94; 1, 31, 141:

    partim copiarum ad tumulum expugnandum mittit, partim ipse ad arcem ducit,

    Liv. 26, 46:

    eorum autem, quae objecta sunt mihi, partim ea sunt, etc.,

    id. 42, 41, 2; Nep. Att. 7, 2.—
    (β).
    With ex:

    ex quibus partim tecum fuerunt, partim, etc.,

    Cic. Vatin. 7, 16:

    partim ex illis distracti ac dissipati jacent,

    id. Leg. 2, 17, 42:

    cum partim e nobis ita timidi sint, ut, etc.,... partim, etc.,

    id. Phil. 8, 11, 32:

    ex dubiis partim nobis ipsis ad electionem sunt libera, partim aliorum sententiae commissa,

    Quint. 3, 4, 8.—
    (γ).
    Absol. (so most freq.): animus partim uxoris misericordiā Devinctus, partim victus hujus injuriis, partly,... partly; in part,... in part, Ter. Hec. 1, 2, 92 sq.:

    partim quae perspexi his oculis, partim quae accepi auribus,

    id. ib. 3, 3, 3:

    amici partim deseruerint me, partim etiam prodiderint,

    Cic. Q. Fr. 1, 3, 5:

    diuturni silentii... non timore aliquo, sed partim dolore, partim verecundiā, finem hodiernus dies attulit,

    id. Marc. 1, 1; Quint. 7, 1, 3:

    partim quod... partim quod, etc.,

    Caes. B. G. 5, 6, 3:

    partim ductu, partim auspiciis suis,

    Suet. Aug. 21:

    partim cupiditate... partim ambitione... partim etiam inscientiā,

    Quint. 12, 11, 14:

    Scipio dux partim factis fortibus partim suāpte fortunā quādam ingentis ad incrementa gloriae celebratus converterat animos,

    Liv. 29, 26, 5:

    postea renuntiavit foro partim pudore, partim metu,

    Suet. Rhet. 6.—Sometimes partim is placed only in the second member of a partitive proposition:

    Caesar a nobilissimis civibus, partim etiam a se omnibus rebus ornatis, trucidatus,

    Cic. Div. 2, 9, 23; id. Verr. 2, 2, 65, § 158.—Sometimes it corresponds to alius, quidam, etc.:

    bestiarum terrenae sunt aliae, partim aquatiles, aliae quasi ancipites,

    Cic. N. D. 1, 37, 103:

    multa inusitata partim e caelo, alia ex terrā oriebantur, quaedam etiam, etc.,

    id. Div. 1, 42, 93:

    quibusdam placuisse mirabilia quaedam, partim fugiendas esse nimias amicitias,

    Cic. Am. 13, 45:

    castra hostium invadunt, semisomnos partim, alios arma sumentes fugant,

    Sall. J. 21, 2:

    Gaetulos accepimus, partim in tuguriis, alios incultius vagos agitare, etc.,

    id. ib. 19, 5; 38, 3; 40, 2; cf. id. ib. 13, 2; Gell. 2, 22, 1.—
    B.
    Transf.
    1.
    For the most part, chiefly, principally (ante-class.):

    mirum quin tibi ego crederem, ut ipse idem mihi faceres, quod partim faciunt argentarii,

    Plaut. Pers. 3, 3, 28:

    bubulcis obsequitor, partim quo libentius boves curent,

    Cato, R. R. 5, 6; 6, 3. —
    2.
    Of time, sometimes (late Lat.), Scrib. Comp. Med. 53.

    Lewis & Short latin dictionary > pars

  • 26 populares

    pŏpŭlāris (sync. poplāris, Plaut. Rud. 3, 4, 36), e, adj. [1. populus], of or belonging to the people, proceeding from or designed for the people.
    I.
    In gen.:

    populares leges,

    i. e. laws instituted by the people, Cic. Leg. 2, 4, 9:

    accessus,

    id. Q. Fr. 1, 1, 8, § 25:

    coetus,

    id. Ac. 2, 2, 6:

    munus,

    a donation to the people, id. Off. 2, 16, 56:

    popularia verba usitata,

    id. ib. 2, 10, 35; cf.:

    ad usum popularem atque civilem disserere,

    id. Leg. 3, 6, 14:

    dictio ad vulgarem popularemque sensum accommodata,

    id. de Or. 1, 23, 108:

    oratio philosophorum... nec sententiis nec verbis instructa popularibus,

    id. Or. 19, 64:

    popularis oratio,

    id. ib. 44, 151:

    populari nomine aliquid appellare,

    Plin. 13, 4, 9, § 48:

    laudes,

    in the mouths of the people, Cic. Ac. 2, 2, 6:

    admiratio,

    id. Fam. 7, 1, 2:

    honor,

    Cic. Dom. 18:

    ventus,

    popular favor, id. Clu. 47, 130 init.:

    aura,

    Hor. C. 3, 2, 20:

    civitas,

    democracy, Plin. 7, 56, 57, § 200 (opp. regia civitas, monarchy):

    popularia sacra sunt, ut ait Labeo, quae omnes cives faciunt nec certis familiis attributa sunt,

    Fest. p.253 Müll.—
    B.
    Subst.: pŏpŭlārĭa, ĭum, n. (sc. subsellia), the seats of the people in the theatre, the common seats, Suet. Claud. 25; id. Dom. 4 fin.
    II.
    In partic.
    A.
    Of or belonging to the same people or country, native, indigenous (as an adj. rare):

    Sappho puellis de popularibus querentem vidimus,

    Hor. C. 2, 13, 25:

    flumina,

    of the same district, Ov. M. 1, 577:

    oliva,

    native, id. ib. 7, 498.—
    2.
    As subst.: pŏpŭlāris, is, comm. (freq. and class.).
    (α).
    Masc., a countryman, fellow-countryman:

    redire ad suos populares, Naev. ap. Fest. s. v. stuprum, p. 317 Müll.: o mi popularis, salve,

    Plaut. Poen. 5, 2, 79:

    o populares,

    Ter. Eun. 5, 8, 1; id. Ad. 2, 1, 1:

    popularis ac sodalis suus,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    ego vero Solonis, popularis tui, ut puto, etiam mei, legem neglegam (for Cicero had also lived in Athens),

    id. Att. 10, 1, 2:

    popularis alicujus definiti loci (opp. civis totius mundi),

    id. Leg. 1, 23, 61:

    non populares modo,

    Liv. 29, 1:

    cum turbā popularium,

    Just. 43, 1, 6: quae res indicabat populares esse.—
    (β).
    Fem.:

    mea popularis opsecro haec est?

    Plaut. Rud. 3, 4, 35; 4, 4, 36; 4, 8, 4 al.; Sall. J. 58, 4:

    tibi popularis,

    Ov. M. 12, 191.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Of animals and plants of the same region:

    leaena, Ov. lb. 503: (glires) populares ejusdem silvae (opp. alienigenae, amne vel monte discreti),

    Plin. 8, 57, 82, § 224:

    populares eorum (prunorum) myxae,

    id. 15, 13, 12, § 43.—
    (β).
    Of persons of the same condition, occupation, tastes, etc., a companion, partner, associate, accomplice, comrade: meus popularis Geta, fellow (i. e. a slave), Ter. Phorm. 1, 1, 1:

    populares conjurationis,

    Sall. C. 24, 1; 52, 14:

    sceleris,

    id. ib. 22, 1: invitis hoc nostris popularibus dicam, the men of our school, i. e. the Stoics, Sen. Vit. Beat. 13.—
    B.
    In a political signification, of or belonging to the people, attached or devoted to the people (as opposed to the nobility), popular, democratic:

    res publica ex tribus generibus illis, regali et optumati et populari confusa modice,

    Cic. Rep. 2, 23, 41 (ap. Non. 342, 31):

    homo maxime popularis,

    Cic. Clu. 28, 77:

    consul veritate non ostentatione popularis,

    id. Agr. 1, 7, 23: animus vere popularis, saluti populi consulens, id. Cat. 4, 5, 9:

    ingenium,

    Liv. 2, 24:

    sacerdos, i. e. Clodius, as attached to the popular party,

    Cic. Sest. 30, 66:

    vir,

    Liv. 6, 20: homo, of the common people (opp. rex), Vulg. Sap. 18, 11. —Hence, subst.: pŏpŭlāres, ĭum, m., the people's party, the democrats (opp. optimates, the aristocrats):

    duo genera semper in hac civitate fuerunt... quibus ex generibus alteri se populares, alteri optimates et haberi et esse voluerunt. Quia ea quae faciebant, multitudini jucunda esse volebant, populares habebantur,

    Cic. Sest. 45, 96:

    qui populares habebantur,

    id. ib. 49, 105:

    ex quo evenit, ut alii populares, alii studiosi optimi cujusque videantur,

    id. Off. 1, 25, 85.—
    C.
    Acceptable to the people, agreeable to the multitude, popular:

    dixi in senatu me popularem consulem futurum. Quid enim est tam populare quam pax?

    Cic. Agr. 2, 4, 9:

    potest nihil esse tam populare quam id quod ego consul popularis adfero, pacem, etc.,

    id. ib. 2, 37, 102:

    quo nihil popularius est,

    Liv. 7, 33, 3:

    populare gratumque audientibus,

    Plin. Paneg. 77, 4.—
    D.
    Of or belonging to the citizens (as opposed to the soldiery):

    quique rem agunt duelli, quique populare auspicium,

    Cic. Leg.2, 8; cf.Amm. 14, 10; usually as subst.: popŭlāris, is, m., a citizen (post-class.):

    multa milia et popularium et militum,

    Capitol. Ant. Phil. 17; Dig. 1, 12, 1 fin.:

    popularibus militibusque,

    Juv. 26, 3, 5; Amm. 22, 2.—
    E.
    Belonging to or fit for the common people; hence, common, coarse, mean, bad: sal. Cato, R. R. 88:

    pulli (apium),

    Col. 9, 11, 4: popularia agere, to play coarse tricks, Laber. ap. Non. 150, 25.—Hence, adv.: pŏpŭlārĭter.
    A.
    After the manner of the common people, i. e. commonly, coarsely, vulgarly, Cic. Rep. 6, 22, 24:

    loqui,

    id. Fin. 2, 6, 17:

    scriptus liber (opp. limatius),

    id. ib. 5, 5, 12.—
    B.
    In a popular manner, popularly, democratically:

    agere,

    Cic. Off. 2, 21, 73:

    conciones seditiose ac populariter excitatae,

    id. Clu. 34, 93:

    occidere quemlibet populariter,

    to win popularity, Juv. 3, 37.

    Lewis & Short latin dictionary > populares

  • 27 popularis

    pŏpŭlāris (sync. poplāris, Plaut. Rud. 3, 4, 36), e, adj. [1. populus], of or belonging to the people, proceeding from or designed for the people.
    I.
    In gen.:

    populares leges,

    i. e. laws instituted by the people, Cic. Leg. 2, 4, 9:

    accessus,

    id. Q. Fr. 1, 1, 8, § 25:

    coetus,

    id. Ac. 2, 2, 6:

    munus,

    a donation to the people, id. Off. 2, 16, 56:

    popularia verba usitata,

    id. ib. 2, 10, 35; cf.:

    ad usum popularem atque civilem disserere,

    id. Leg. 3, 6, 14:

    dictio ad vulgarem popularemque sensum accommodata,

    id. de Or. 1, 23, 108:

    oratio philosophorum... nec sententiis nec verbis instructa popularibus,

    id. Or. 19, 64:

    popularis oratio,

    id. ib. 44, 151:

    populari nomine aliquid appellare,

    Plin. 13, 4, 9, § 48:

    laudes,

    in the mouths of the people, Cic. Ac. 2, 2, 6:

    admiratio,

    id. Fam. 7, 1, 2:

    honor,

    Cic. Dom. 18:

    ventus,

    popular favor, id. Clu. 47, 130 init.:

    aura,

    Hor. C. 3, 2, 20:

    civitas,

    democracy, Plin. 7, 56, 57, § 200 (opp. regia civitas, monarchy):

    popularia sacra sunt, ut ait Labeo, quae omnes cives faciunt nec certis familiis attributa sunt,

    Fest. p.253 Müll.—
    B.
    Subst.: pŏpŭlārĭa, ĭum, n. (sc. subsellia), the seats of the people in the theatre, the common seats, Suet. Claud. 25; id. Dom. 4 fin.
    II.
    In partic.
    A.
    Of or belonging to the same people or country, native, indigenous (as an adj. rare):

    Sappho puellis de popularibus querentem vidimus,

    Hor. C. 2, 13, 25:

    flumina,

    of the same district, Ov. M. 1, 577:

    oliva,

    native, id. ib. 7, 498.—
    2.
    As subst.: pŏpŭlāris, is, comm. (freq. and class.).
    (α).
    Masc., a countryman, fellow-countryman:

    redire ad suos populares, Naev. ap. Fest. s. v. stuprum, p. 317 Müll.: o mi popularis, salve,

    Plaut. Poen. 5, 2, 79:

    o populares,

    Ter. Eun. 5, 8, 1; id. Ad. 2, 1, 1:

    popularis ac sodalis suus,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    ego vero Solonis, popularis tui, ut puto, etiam mei, legem neglegam (for Cicero had also lived in Athens),

    id. Att. 10, 1, 2:

    popularis alicujus definiti loci (opp. civis totius mundi),

    id. Leg. 1, 23, 61:

    non populares modo,

    Liv. 29, 1:

    cum turbā popularium,

    Just. 43, 1, 6: quae res indicabat populares esse.—
    (β).
    Fem.:

    mea popularis opsecro haec est?

    Plaut. Rud. 3, 4, 35; 4, 4, 36; 4, 8, 4 al.; Sall. J. 58, 4:

    tibi popularis,

    Ov. M. 12, 191.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Of animals and plants of the same region:

    leaena, Ov. lb. 503: (glires) populares ejusdem silvae (opp. alienigenae, amne vel monte discreti),

    Plin. 8, 57, 82, § 224:

    populares eorum (prunorum) myxae,

    id. 15, 13, 12, § 43.—
    (β).
    Of persons of the same condition, occupation, tastes, etc., a companion, partner, associate, accomplice, comrade: meus popularis Geta, fellow (i. e. a slave), Ter. Phorm. 1, 1, 1:

    populares conjurationis,

    Sall. C. 24, 1; 52, 14:

    sceleris,

    id. ib. 22, 1: invitis hoc nostris popularibus dicam, the men of our school, i. e. the Stoics, Sen. Vit. Beat. 13.—
    B.
    In a political signification, of or belonging to the people, attached or devoted to the people (as opposed to the nobility), popular, democratic:

    res publica ex tribus generibus illis, regali et optumati et populari confusa modice,

    Cic. Rep. 2, 23, 41 (ap. Non. 342, 31):

    homo maxime popularis,

    Cic. Clu. 28, 77:

    consul veritate non ostentatione popularis,

    id. Agr. 1, 7, 23: animus vere popularis, saluti populi consulens, id. Cat. 4, 5, 9:

    ingenium,

    Liv. 2, 24:

    sacerdos, i. e. Clodius, as attached to the popular party,

    Cic. Sest. 30, 66:

    vir,

    Liv. 6, 20: homo, of the common people (opp. rex), Vulg. Sap. 18, 11. —Hence, subst.: pŏpŭlāres, ĭum, m., the people's party, the democrats (opp. optimates, the aristocrats):

    duo genera semper in hac civitate fuerunt... quibus ex generibus alteri se populares, alteri optimates et haberi et esse voluerunt. Quia ea quae faciebant, multitudini jucunda esse volebant, populares habebantur,

    Cic. Sest. 45, 96:

    qui populares habebantur,

    id. ib. 49, 105:

    ex quo evenit, ut alii populares, alii studiosi optimi cujusque videantur,

    id. Off. 1, 25, 85.—
    C.
    Acceptable to the people, agreeable to the multitude, popular:

    dixi in senatu me popularem consulem futurum. Quid enim est tam populare quam pax?

    Cic. Agr. 2, 4, 9:

    potest nihil esse tam populare quam id quod ego consul popularis adfero, pacem, etc.,

    id. ib. 2, 37, 102:

    quo nihil popularius est,

    Liv. 7, 33, 3:

    populare gratumque audientibus,

    Plin. Paneg. 77, 4.—
    D.
    Of or belonging to the citizens (as opposed to the soldiery):

    quique rem agunt duelli, quique populare auspicium,

    Cic. Leg.2, 8; cf.Amm. 14, 10; usually as subst.: popŭlāris, is, m., a citizen (post-class.):

    multa milia et popularium et militum,

    Capitol. Ant. Phil. 17; Dig. 1, 12, 1 fin.:

    popularibus militibusque,

    Juv. 26, 3, 5; Amm. 22, 2.—
    E.
    Belonging to or fit for the common people; hence, common, coarse, mean, bad: sal. Cato, R. R. 88:

    pulli (apium),

    Col. 9, 11, 4: popularia agere, to play coarse tricks, Laber. ap. Non. 150, 25.—Hence, adv.: pŏpŭlārĭter.
    A.
    After the manner of the common people, i. e. commonly, coarsely, vulgarly, Cic. Rep. 6, 22, 24:

    loqui,

    id. Fin. 2, 6, 17:

    scriptus liber (opp. limatius),

    id. ib. 5, 5, 12.—
    B.
    In a popular manner, popularly, democratically:

    agere,

    Cic. Off. 2, 21, 73:

    conciones seditiose ac populariter excitatae,

    id. Clu. 34, 93:

    occidere quemlibet populariter,

    to win popularity, Juv. 3, 37.

    Lewis & Short latin dictionary > popularis

  • 28 prasinus

    prăsĭnus, a, um, adj., = prasinos, leek-green, prasinous:

    pila prasina,

    Petr. 27:

    color,

    Plin. 37, 10, 67, § 181:

    de nostrā prasinā est synthesis empta toga,

    Mart. 10, 29, 4:

    flabellum,

    id. 3, 82, 11: factio, the party of charioteers at the games who dressed in leek-green (v. factio), particularly favored by Caligula and Nero, Mart. 13, 78: cf. Suet. Calig. 55; and id. Ner. 22.—Hence, subst.: prăsĭnus, i, m., a charioteer of the leek-green party:

    de prasino conviva loquatur,

    Mart. 10, 48, 23.—Also, a gem, Capitol. Max. J. 1.

    Lewis & Short latin dictionary > prasinus

  • 29 studium

    stŭdĭum, ii, n. [studeo], a busying one's self about or application to a thing; assiduity, zeal, eagerness, fondness, inclination, desire, exertion, endeavor, study: stu [p. 1769] dium est animi assidua et vehemens ad aliquam rem applicata magnā cum voluntate occupatio, ut philosophiae, poëticae, geometriae, litterarum, Cic. Inv. 1, 25, 36.—
    I.
    In gen.
    (α).
    Absol., Enn. ap. Prisc. p. 900 P. (Praecepta, v. 4 Vahl.):

    tantum studium tamque multam operam in aliquā re ponere,

    Cic. Fin. 1, 1, 1:

    aliquid curare studio maximo,

    Plaut. Stich. 1, 3, 45:

    aliquem retrahere ab studio,

    Ter. Phorm. prol. 2; cf. id. ib. 18:

    studium semper assit, cunctatio absit,

    Cic. Lael. 13, 44:

    aliquid summo studio curāque discere,

    id. Fam. 4, 3, 3; so (with cura, industria, labor, diligentia, etc.) id. ib. 2, 6, 3;

    10, 1, 3: alacritate ac studio uti,

    Caes. B. G. 4, 24:

    studio incendi,

    Cic. Rosc. Am. 17, 48; id. Verr. 2, 4, 1, § 1:

    suo quisque studio maxime ducitur,

    id. Fin. 5, 2, 5; cf.:

    quot capitum vivunt, totidem studiorum Milia,

    Hor. S. 2, 1, 27; Sall. C. 3, 3:

    sunt pueritiae certa studia, sunt ineuntis adulescentiae... sunt extrema quaedam studia senectutis,

    Cic. Sen. 20, 76 et saep.:

    non studio accusare sed officio defendere,

    with zeal, from inclination, id. Rosc. Am. 32, 91; cf.:

    laedere gaudes, et hoc studio pravus facis,

    Hor. S. 1, 5, 79.—In late Lat. studio often means simply voluntarily, on purpose, intentionally:

    non studio sed fortuitu,

    Dig. 40, 5, 13.—
    (β).
    With gen.: studiumque iteris reprime, Att. ap. Non. 485, 8 (Trag. Rel. v. 627 Rib.):

    in pugnae studio quod dedita mens est,

    Lucr. 3, 647:

    Carthaginienses ad studium fallendi studio quaestus vocabantur,

    Cic. Agr. 2, 35, 95:

    efferor studio patres vestros videndi,

    id. Sen. 23, 83:

    quid ego de studiis dicam cognoscendi semper aliquid atque discendi?

    id. Lael. 27, 104; so,

    discendi,

    id. Rep. 1, 8, 13; 1, 22, 36 al.:

    doctrinae,

    id. Rosc. Am. 16, 46; id. Balb. 1, 3:

    dicendi,

    id. de Or. 2, 1, 1:

    scribendi,

    id. Arch. 3, 4:

    nandi,

    Tac. H. 4, 12:

    scribendi,

    Plin. Ep. 1, 13, 5: vitae studium, way of life, Afran. ap. Non. 498, 15:

    studium armorum a manibus ad oculos translatum,

    Plin. Pan. 13, 5.—
    (γ).
    With ad (usu. to avoid multiplying genitives):

    ea res studia hominum adcendit ad consulatum mandandum Ciceroni,

    Sall. C. 23, 5:

    studium ad frugalitatem multitudines provocavit,

    Just. 20, 4, 7.—
    II.
    In partic.
    A.
    Zeal for any one; good-will, affection, attachment, devotion, favor, kindness, etc. (cf.:

    officium, favor): tibi profiteor atque polliceor eximium et singulare meum studium in omni genere officii,

    Cic. Fam. 5, 8, 4:

    studium et favor,

    id. Rosc. Com. 10, 29; Suet. Vit. 15:

    studio ac suffragio suo viam sibi ad beneficium impetrandum munire,

    Cic. Agr. 2, 7, 17:

    Pompeius significat studium erga me non mediocre,

    id. Att. 2, 19, 4:

    suum infelix erga populum Romanum studium,

    Liv. 3, 56, 9; cf.:

    omne suum erga meam dignitatem studium,

    Cic. Dom. 56, 142:

    studium in aliquem habere,

    id. Inv. 2, 34, 104:

    Gaditani ab omni studio sensuque Poenorum mentes suas ad nostrum imperium nomenque flexerunt,

    id. Balb. 17, 39:

    studium suum in rempublicam,

    Sall. C. 49, 5:

    studium in populum Romanum,

    Tac. A. 4, 55:

    studiis odiisque carens,

    Luc. 2, 377:

    putabatur et Marius studia volgi amissurus,

    Sall. J. 84, 3:

    aliquid studio partium facere,

    party spirit, partisanship, Cic. Verr. 2, 1, 13, § 35:

    for which simply studium: quo minus cupiditatis ac studii visa est oratio habere, eo plus auctoritatis habuit,

    Liv. 24, 28:

    senatus, in quo ipso erant studia,

    party efforts, Tac. A. 14, 42:

    ultio senatum in studia diduxerat,

    id. H. 4, 6.—
    B.
    Application to learning or studying, study; in the plur., studies (very freq.; also in Cic.; cf.:

    studeo and studiosus): pabulum studii atque doctrinae,

    Cic. Sen. 14, 49:

    (eum) non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā esse sapientem,

    id. Lael. 2, 6:

    semper mihi et doctrina et eruditi homines et tua ista studia placuerunt,

    id. Rep. 1, 17, 29:

    studia exercere,

    id. Fam. 9, 8, 2:

    studia Graecorum,

    id. Rep. 1, 18, 30:

    illum se et hominibus Pythagoreis et studiis illis dedisse,

    id. ib. 1, 10, 16:

    relinque te studiis,

    Plin. Ep. 1, 9, 7:

    studia ad voluptatem exercere,

    id. ib. 6, 8, 6:

    famam ex studiis petere,

    id. ib. 6, 11, 3; Tac. A. 16, 4; Sen. Cons. ad Polyb. 18 (36), 1: studia graviora iracundis omittenda sunt, id. Ira, 3, 9, 1; cf.:

    studiis annos septem dedit,

    Hor. Ep. 2, 2, 82:

    si non Intendes animum studiis,

    id. ib. 1, 2, 36: o seri studiorum! i. e. opsimatheis, id. S. 1, 10, 21.—Hence,
    2.
    Transf.
    (α).
    The fruits of study, works (post-class.):

    flagitante vulgo ut omnia sua studia publicaret,

    Tac. A. 16, 4.—
    (β).
    A place for study, a study, school (late Lat.):

    philosophum (se egit) in omnibus studiis, templis, locis,

    Capitol. M. Aurel. 26; Cod. Th. 14, 9, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > studium

  • 30 versicolor

    versĭcŏlor, ōris (abl. versicolori, Liv. 7, 10:

    versicolore,

    Prop. 4, 7, 50; Ov. F. 5, 356; post-class. collat. form of the nomsing. versĭcŏlōrus, Prud. adv. Symm. 2, 56; neutr. versicolorum, Dig. 32, 1, 70, § 12 Momms.; and - cŏlōrĭus, Dig. 34, 2, 32, § 6), adj. [verso-color], that changes its color, of changeable color; of various colors, partycolored (class.).
    I.
    Lit.: plumae versicolores, * Cic. Fin. 3, 5, 18:

    pavo,

    Tert. Pall. 3: vestimentum, of divers colors, party-colored, Liv 34, 1, 3; cf. Dig. 32, 1, 70, § 12:

    vestis,

    Liv. 7, 10, 7; Quint. 10, 1, 33:

    arma,

    Verg. A. 10, 181:

    cultus Florae,

    Ov. F. 5, 356:

    poma,

    Col. 3, 21, 3.— Subst.: versĭcŏlōrĭa, ium, n., dyed stuffs, colored woolens. constabat apud veteres lanae appellatione versicoloria non contineri, Dig. 32, 1, 70, § 12; 34, 2, 32, § 6.—Esp., party-colored sails, Plin. 19, 1, 5, § 22.—
    * II.
    Trop.:

    translucida et versicolor quorundam elocutio,

    Quint. 8, praef. § 20.

    Lewis & Short latin dictionary > versicolor

  • 31 versicoloria

    versĭcŏlor, ōris (abl. versicolori, Liv. 7, 10:

    versicolore,

    Prop. 4, 7, 50; Ov. F. 5, 356; post-class. collat. form of the nomsing. versĭcŏlōrus, Prud. adv. Symm. 2, 56; neutr. versicolorum, Dig. 32, 1, 70, § 12 Momms.; and - cŏlōrĭus, Dig. 34, 2, 32, § 6), adj. [verso-color], that changes its color, of changeable color; of various colors, partycolored (class.).
    I.
    Lit.: plumae versicolores, * Cic. Fin. 3, 5, 18:

    pavo,

    Tert. Pall. 3: vestimentum, of divers colors, party-colored, Liv 34, 1, 3; cf. Dig. 32, 1, 70, § 12:

    vestis,

    Liv. 7, 10, 7; Quint. 10, 1, 33:

    arma,

    Verg. A. 10, 181:

    cultus Florae,

    Ov. F. 5, 356:

    poma,

    Col. 3, 21, 3.— Subst.: versĭcŏlōrĭa, ium, n., dyed stuffs, colored woolens. constabat apud veteres lanae appellatione versicoloria non contineri, Dig. 32, 1, 70, § 12; 34, 2, 32, § 6.—Esp., party-colored sails, Plin. 19, 1, 5, § 22.—
    * II.
    Trop.:

    translucida et versicolor quorundam elocutio,

    Quint. 8, praef. § 20.

    Lewis & Short latin dictionary > versicoloria

  • 32 ā

       ā    (before consonants), ab (before vowels, h, and some consonants, esp. l, n, r, s), abs (usu. only before t and q, esp. freq. before the pron. te), old af, praep. with abl., denoting separation or departure (opp. ad).    I. Lit., in space, from, away from, out of.    A. With motion: ab urbe proficisci, Cs.: a supero mari Flaminia (est via), leads: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun: usque a mari supero Romam proficisci, all the way from; with names of cities and small islands, or with domo, home (for the simple abl; of motion, away from, not out of, a place); hence, of raising a siege, of the march of soldiers, the setting out of a fleet, etc.: oppidum ab Aeneā fugiente a Troiā conditum: ab Alesiā, Cs.: profectus ab Orico cum classe, Cs.; with names of persons or with pronouns: cum a vobis discessero: videat forte hic te a patre aliquis exiens, i. e. from his house, T.; (praegn.): a rege munera repudiare, from, sent by, N.—    B. Without motion.    1. Of separation or distance: abesse a domo paulisper maluit: tum Brutus ab Romā aberat, S.: hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat, Cs.: a foro longe abesse: procul a castris hostes in collibus constiterunt, Cs.: cum esset bellum tam prope a Siciliā; so with numerals to express distance: ex eo loco ab milibus passuum octo, eight miles distant, Cs.: ab milibus passuum minus duobus castra posuerunt, less than two miles off, Cs.; so rarely with substantives: quod tanta machinatio ab tanto spatio instrueretur, so far away, Cs.—    2. To denote a side or direction, etc., at, on, in: ab sinistrā parte nudatis castris, on the left, Cs.: ab eā parte, quā, etc., on that side, S.: Gallia Celtica attingit ab Sequanis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, Cs.: ab decumanā portā castra munita, at the main entrance, Cs.: crepuit hinc a Glycerio ostium, of the house of G., T.: (cornua) ab labris argento circumcludunt, on the edges, Cs.; hence, a fronte, in the van; a latere, on the flank; a tergo, in the rear, behind; a dextro cornu, on the right wing; a medio spatio, half way.—    II. Fig.    A. Of time.    1. Of a point of time, after: Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus, immediately after, Cs.: ab eo magistratu, after this office, S.: recens a volnere Dido, fresh from her wound, V.: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine, i. e. after leaving, L.: ab his, i. e. after these words, hereupon, O.: ab simili <*>ade domo profugus, i. e. after and in consequence of, L.—    2. Of a period of time, from, since, after: ab hora tertiā bibebatur, from the third hour: ab Sullā et Pompeio consulibus, since the consulship of: ab incenso Capitolio illum esse vigesumum annum, since, S.: augures omnes usque ab Romulo, since the time of: iam inde ab infelici pugnā ceciderant animi, from (and in consequence of), L.; hence, ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first: ab integro, anew, afresh: ab... ad, from (a time)... to: cum ab horā septimā ad vesperum pugnatum sit, Cs.; with nouns or adjectives denoting a time of life: iam inde a pueritiā, T.: a pueritiā: a pueris: iam inde ab incunabulis, L.: a parvo, from a little child, or childhood, L.: ab parvulis, Cs.—    B. In other relations.    1. To denote separation, deterring, intermitting, distinction, difference, etc., from: quo discessum animi a corpore putent esse mortem: propius abesse ab ortu: alter ab illo, next after him, V.: Aiax, heros ab Achille secundus, next in rank to, H.: impotentia animi a temperantiā dissidens: alieno a te animo fuit, estranged; so with adjj. denoting free, strange, pure, etc.: res familiaris casta a cruore civili: purum ab humano cultu solum, L.: (opoidum) vacuum ab defensoribus, Cs.: alqm pudicum servare ab omni facto, etc., II.; with substt.: impunitas ab iudicio: ab armis quies dabatur, L.; or verbs: haec a custodiis loca vacabant, Cs.—    2. To denote the agent, by: qui (Mars) saepe spoliantem iam evertit et perculit ab abiecto, by the agency of: Laudari me abs te, a laudato viro: si quid ei a Caesare gravius accidisset, at Caesar's hands, Cs.: vetus umor ab igne percaluit solis, under, O.: a populo P. imperia perferre, Cs.: equo lassus ab indomito, H.: volgo occidebantur: per quos et a quibus? by whose hands and upon whose orders? factus ab arte decor, artificial, O.: destitutus ab spe, L.; (for the sake of the metre): correptus ab ignibus, O.; (poet. with abl. of means or instr.): intumuit venter ab undā, O.—Ab with abl. of agent for the dat., to avoid ambiguity, or for emphasis: quibus (civibus) est a vobis consulendum: te a me nostrae consuetudinis monendum esse puto.—    3. To denote source, origin, extraction, from, of: Turnus ab Ariciā, L.: si ego me a M. Tullio esse dicerem: oriundi ab Sabinis, L.: dulces a fontibus undae, V.—With verbs of expecting, fearing, hoping (cf. a parte), from, on the part of: a quo quidem genere, iudices, ego numquam timui: nec ab Romanis vobis ulla est spes, you can expect nothing from the Romans, L.; (ellipt.): haec a servorum bello pericula, threatened by: quem metus a praetore Romano stimulabat, fear of what the praetor might do, L.—With verbs of paying, etc., solvere, persolvere, dare (pecuniam) ab aliquo, to pay through, by a draft on, etc.: se praetor dedit, a quaestore numeravit, quaestor a mensā publicā, by an order on the quaestor: ei legat pecuniam a filio, to be paid by his son: scribe decem (milia) a Nerio, pay by a draft on Nerius, H.; cognoscere ab aliquā re, to know or learn by means of something (but ab aliquo, from some one): id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse, Cs.; in giving an etymology: id ab re... interregnum appellatum, L.—Rarely with verbs of beginning and repeating: coepere a fame mala, L.: a se suisque orsus, Ta.—    4. With verbs of freeing from, defending, protecting, from, against: ut a proeliis quietem habuerant, L.: provincia a calamitate est defendenda: sustinere se a lapsu, L.—    5. With verbs and adjectives, to define the respect in which, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of: orba ab optimatibus contio: mons vastus ab naturā et humano cultu, S.: ne ab re sint omissiores, too neglectful of money or property, T.: posse a facundiā, in the matter of eloquence, T.; cf. with laborare, for the simple abl, in, for want of: laborare ab re frumentariā, Cs.—    6. In stating a motive, from, out of, on account of, in consequence of: patres ab honore appellati, L.: inops tum urbs ab longinquā obsidione, L.—    7. Indicating a part of the whole, of, out of: scuto ab novissimis uni militi detracto, Cs.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).—    8. Marking that to which anything belongs: qui sunt ab eā disciplinā: nostri illi a Platone et Aristotele aiunt.—    9. Of a side or party: vide ne hoc totum sit a me, makes for my view: vir ab innocentiā clementissimus, in favor of.—10. In late prose, of an office: ab epistulis, a secretary, Ta. Note. Ab is not repeated with a following pron interrog. or relat.: Arsinoën, Stratum, Naupactum... fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc. It is often separated from the word which it governs: a nullius umquam me tempore aut commodo: a minus bono, S.: a satis miti principio, L.—The poets join a and que, making āque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.): aque Chao, V.: aque mero, O.—In composition, ab- stands before vowels, and h, b, d, i consonant, l, n, r, s; abs- before c, q, t; b is dropped, leaving as- before p; ā- is found in āfuī, āfore ( inf fut. of absum); and au- in auferō, aufugiō.
    * * *
    I
    Ah!; (distress/regret/pity, appeal/entreaty, surprise/joy, objection/contempt)
    II
    by (agent), from (departure, cause, remote origin/time); after (reference)
    III
    ante, abb. a.

    in calendar expression a. d. = ante diem -- before the day

    Latin-English dictionary > ā

  • 33 acta

        acta ae, f, ἀκτή, the sea-shore, sea-beach: in actā iacere: in solā actā, V.—Meton., plur, a holiday, life of ease (at the sea-shore): eius.
    * * *
    sea-shore (as resort); beach; holiday (pl.), life of ease; party at seaside

    Latin-English dictionary > acta

  • 34 ad-eō

        ad-eō adv.    I. To designate a limit, to this, thus far, so far, as far.—Of space, fig.: postremo adeo res rediit, finally it comes to this, T.—Of time, so long (as), so long (till): nusquam destitit... orare usque adeo donec perpulit, T.: usque adeo in periculo fuisse, quoad, etc.—In comparison, in the same degree... in which; so very, so much... as (comic): adeon esse infelicem quemquam, ut ego sum? T.: gaudere adeo, quasi qui cupiunt nuptias, just like those who desire marriage, T.—    II. To give emphasis, so, so much, so very, to such a degree: neminem adeo infatuare, ut crederet, etc.: adeoque inopiā est coactus Hannibal, ut, etc., L.: usque adeo ille pertimuerat, ut, etc.: adeone est fundata leviter fides, ut, etc., L.: Non obtunsa adeo gestamus pectora Poeni, i. e. not so blunt but that we know, V. — Hence, adeo non ut... adeo nihil ut... so little that, so far from... that: adeo nihil moverunt quemquam, ut, etc., had so little effect, etc., L.: qui adeo non tenuit iram, ut, etc., was so far from curbing his anger that, etc., L. — Esp., atque adeo, and even, yet more, or rather, I may even say, still further: insector, posco atque adeo flagito crimen: ducem... intra moenia atque adeo in senatu videmus.— Enclitically after an emphatic word (cf. quidem), even, indeed, just, precisely: Haec adeo iam speranda fuerunt, even this, V.: nullā adeo ex re fit, etc., arises from no cause whatever, T.—Often to be translated by and, and just, etc.: idque adeo haud scio mirandumne sit, Cs.: id adeo, si placet, considerate, just that: id adeo malum ex provocatione natum, L.—After a pers. pron.: Teque adeo, te consule, in no consulate but yours, V.: Tuque adeo, thou chiefly, V.—With si or nisi, if indeed, if truly, even if: Si. Num illi molestae haec sunt nuptiae? Da. Nil Hercle: aut si adeo, etc., or even if they are so, T.—With adverbs: magis adeo id facilitate quam culpā meā contigit: nunc adeo, forthwith, V.: iam adeo, at this moment, V.: inde adeo, ever since, T.: hinc adeo, just at this point, V.: sic adeo, thus it is that, V.: Vix adeo adgnovit, scarcely even recognized, V.—With adjectives, indeed, even, very, fully (cf. vel): Trīs adeo incertos soles erramus, three whole days, V.: Quinque adeo urbes, no less than five, V.: Multa adeo gelidā se nocte dedere, V. —With the conjj. sive, aut, et si, or indeed, or rather, or even, etc.: tu virum me aut hominem deputas adeo esse? even a human being? T.: ratio, quā... sive adeo, quā, etc., or rather: et si adeo, and if even, V.—With the imperative, for emphasis, now, I pray: propera adeo puerum tollere hinc ab ianuā, T.—Rarely with other moods: ibo adeo, T. —Poet., indeed, truly, so very, so entirely: eius fratrem repperisse, adulescentem adeo nobilem, so very noble, T.: nec sum adeo informis, nor am I so very ugly, V.—Beginning a clause giving a reason, so, thus (prop. ellipt., to such a degree is it true that, so true was it that, etc.): adeo quanto rerum minus, tanto minus cupiditatis erat, indeed, the less there was of property, the less of greed, L.: adeo prope omnis senatus Hannibalis erat, such was the preponderance of Hannibal's party in the Senate, L.—So introducing a parenthesis: adeo civitates eae perpetuo in Romanos odio certavere, L.—With a negative after ne... quidem or quoque, still less, Ta.

    Latin-English dictionary > ad-eō

  • 35 advocātus

        advocātus ī, m    [advoco], one called to aid.— In law, a friend who supports a party in a trial, an attendant, adviser: adesse advocatos nobis, T.: in advocati loco: adesse sine advocatis, i. e. without his guard.—A pleader, advocate, Ta.—Fig., an aid, helper: ad investigandum.
    * * *
    counselor, advocate, professional pleader; witness, supporter, mediator

    Latin-English dictionary > advocātus

  • 36 agrāriī

        agrāriī ōrum, m    the agrarian party, supporters of agrarian laws, C., L.—

    Latin-English dictionary > agrāriī

  • 37 aliunde

        aliunde adv.,    from another, from another source, from elsewhere: adsumpto aliunde uti bono: non aliunde pendere: aliunde quam: Qui aliunde stet semper, aliunde sentiat, supports one party, sympathizes with the other, L.: aliis aliunde est periculum, different people are in different dangers, T.: qui alii aliunde coibant, L.
    * * *
    from another person/place, from elsewhere/a different source/cause/material

    Latin-English dictionary > aliunde

  • 38 alter

        alter tera, terum, gen. terīus or terius, dat. alterī (f rarely alterae), pronom adj.    [2 AL-], one, another, the one, the other (of two): necesse est sit alterum de duobus: altera ex duabus legionibus, Cs.: alter consulum, L.: in alterā parte fluminis legatum reliquit, on the other side, Cs.: ut consules alter ambove cognoscerent, one or both: absente consulum altero ambobusve, L. — Alter... alter, the one... the other, the former... the latter: curemus aequam uterque partem; ut alterum, ego item alterum, T.: quorum alter exercitum perdidit, alter vendidit: nec ad vivos pertineat, nec ad mortuos; alteri nulli sunt, alteros non attinget: quorum alteri adiuvabant, alteri, etc., Cs.: qui noxii ambo, alter in alterum causam conferant, L.—Unus... alter, one... the other: Ph. Una iniuria est tecum... altera est tecum, T.: uni epistulae respondi, venio ad alteram. — Opp. to other distributive words: alter gladiator habetur, hic autem, etc.: lateris alter angulus ad orientem solem, inferior ad, etc., Cs.: ne alteruter alterum praeoccuparet, N.: uterque suo studio delectatus contempsit alterum: neutrum eorum contra alterum iuvare, Cs.—Esp., as a numeral, the second, next (cf. secundus): primo die... alter dies... tertius dies: proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus: sive iterum Sulla sive alter Marius: alteris Te mensis adhibet deum, i. e. at the dessert, H. — So, alterā die, the next day: altero die quam, on the next day after, L. — With praepp.: qui tum regnabat alter post Alexandream conditam, next after: Fortunate puer, tu nunc eris alter ab illo, the next after him, V.—In compound numbers: litteras altero vicensimo die reddidit, on the twenty-second day.—Of a number collectively: hos libros alteros quinque mittemus, a second series of five: Aurea mala decem misi; cras altera (sc. decem) mittam, V. — In the phrase, unus et alter, unus atque alter, unus alterque, the one and the other.—Usu. of an indef. number, one and another, a couple, one or two: Unus et item alter, T.: unum et alterum diem desiderari: versus paulo concinnior unus et alter, H.—Rarely of a definite number, two: unus et alter dies intercesserat.—Alterum tantum, as much more, as much again, twice as much: altero tanto longior, N.: numero tantum alterum adiecit, L. — Of quality or character, a second, another, i. e. very like: Verres, alter Orcus: alter ego: amicus est tamquam alter idem, a second self.—The one of two, either of two (for alteruter): non uterque sed alter: sine alteris vestrum vivere, L. — Meton., another (for alius): victis non ad alterius praescriptum imperare, Cs.: si nullius alterius nos pudet, nobody else, L.—Hence, a neighbor, fellow-creature: ex incommodis Alterius sua ut conparent commoda, T.: nihil alterius causā facere.—The other, the opposite: alterius factionis principes, the leaders of the opposite party, N.—Different, changed: quotiens et specula videris alterum, H.
    * * *
    I
    the_one... the_other (alter... alter); otherwise
    II
    altera, alterum ADJ
    one (of two); second/another; former/latter

    unus et alter-- one or two/other

    III
    second/further/next/other/latter/some person/thing (actually PRON); either

    Latin-English dictionary > alter

  • 39 arma

        arma ōrum, n    [1 AR-], implements, outfit, instruments, tools: cerealia, for making bread, V.: (coloni) operis, O.: omne genus: armorum, Cs.: Conligere arma iubet, the ship's tackle, V.—Armor fitted to the body, defensive armor (the shield, coat of mail, helmet, etc.): arma his imperata, galea, clipeum, ocreae, lorica, omnia ex aere, L.: auro caelata, L.: Lausum super arma ferre, on his shield, V.: caelestia, quae ancilia appellantur, L.: se collegit in arma, covered with his shield, V. — In gen., implements of war, arms, weapons: alia ad tegendum, alia ad nocendum: belli, T.: pugnis, dein... Pugnabant armis, H.: arma capere: ferre posse, Cs.: aptare, L.: induere, O.: armis accingi, V.: vocare ad arma: ad arma concurri, Cs.: armis uti: in armis esse, under arms, Cs.: cum alquo armis dimicare, N.: deponere, Cs.: amittere, V.: deripere militibus, H.: ad bellum polliceri, L.: armorum atque telorum portationes, S. — Fig., means of protection, defence, weapons: prudentiae: mihi Stertinius arma (i. e. praecepta) dedit, H.: contra Borean, i. e. covering, O.: quaerere conscius arma, i. e. ways of attacking me, V.: silent leges inter arma, in war: cedant arma togae: externa erat, foreign, L.: civilia, Ta.: inferre Italiae, N.: ad horrida promptior arma, O.: compositis armis, H.: Arma virumque cano, V.: in arma feror, battle, V.—A side, party in war: isdem in armis fui.—Soldiers, troops: nostro supplicio liberemus Romana arma, L.: machina Feta armis, V.: auxiliaria, auxiliary troops, O.

    Latin-English dictionary > arma

  • 40 castra

        castra ōrum, n    a military camp, encampment (regularly a square surrounded by a trench, and a wall with four gates): stativa, permanent: hiberna, L.: navalia, an encampment to protect a landing, Cs.: nautica, N.: bina: quinis castris oppidum circumdedit, Cs.: locum castris antecapere, S.: capere locum castris, L.: castra metari, Cs.: locare, S.: communire, Cs.: movere, to decamp, Cs.: castra castris conferre, L.: castra castris convertere, Cs.: castris se tenere, Cs.: ex castris abire, S.—Meton., a day's march (since a camp was pitched each evening): secundis castris pervenit, L.: alteris castris, L.: quintis castris, Cs.—Military service: castris uti, non palaestrā, N.: in castris usum habere, Cs.— Fig., a resting-place, abode (poet.): cerea, beehives, V. — A camp, army (of contending parties or sects): Hos castris adhibe socios, secure as allies, V.: Epicuri: nil cupientium, the party, H.
    * * *
    camp, military camp/field; army; fort, fortress; war service; day's march

    Latin-English dictionary > castra

См. также в других словарях:

  • Party of Labour of Albania — Partia e Punës e Shqipërisë Leader Enver Hoxha (1941 85), Ramiz Alia (1985 91) F …   Wikipedia

  • Party identification — is a political term to describe a voter s underlying allegiance to a political party. The term was first used in the United States in the 1950s, but use of the term has decreased in usage as the process of party dealignment has… …   Wikipedia

  • party — par·ty n pl parties 1 a: one (as a person, group, or entity) constituting alone or with others one of the sides of a proceeding, transaction, or agreement the parties to a contract a person who signed the instrument as a party to the instrument… …   Law dictionary

  • Party Alliance Our Moldova — Partidul Alianţă Moldova Noastră President Serafim Urechean Founded 19 July 2003 Dissolv …   Wikipedia

  • Party of the Reconstruction of the National Order — Partido da Reedificação da Ordem Nacional President Enéas Carneiro Founded October 30, 1990 Headquarters SCN Qd. 1, Bl. E, nº50, sala 114 Ed. Central Park Asa Norte Brasília …   Wikipedia

  • Party Rock Anthem — «Party Rock Anthem» …   Википедия

  • Party (chanson) — Party Single par Beyoncé Knowles avec André 3000 extrait de l’album 4 Sortie 30 août 2011 (radio)[1] 24 octobre 2011 …   Wikipédia en Français

  • Party Rock Anthem — Single par LMFAO featuring Lauren Bennett et GoonRock extrait de l’album Sorry for Party Rocking Sortie 25 janvier 2011 Enregistrement 2010 Durée 4:23 Genre …   Wikipédia en Français

  • Party of the Hungarian Coalition — Magyar Koalíció Pártja Leader József Berényi Founded 1998 …   Wikipedia

  • Party for the Animals — Partij voor de Dieren Leader Marianne Thieme Chairman Luuk Folkerts …   Wikipedia

  • Party of Estonian Christian Democrats — Erakond Eesti Kristlikud Demokraadid Leader Aldo Vinkel …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»