-
1 Plancius
Plancius, a, Name eines röm. Geschlechts, aus dem bes. Cn. Plancius bekannt ist, der als Quästor in Mazedonien dem Cicero während seiner Verbannung große Dienste leistete u. deshalb später von ihm verteidigt wurde, als er wegen Amtserschleichung (ambitus) angeklagt wurde, Cic. post red. in sen. 35; ad Att. 1, 12, 2 u.a. – Dav. Planciānus, a, um, plancianisch, des Plancius, senatus consultum, Ulp. dig. 25, 3, 1. § 10.
-
2 Plancius
Plancius, a, Name eines röm. Geschlechts, aus dem bes. Cn. Plancius bekannt ist, der als Quästor in Mazedonien dem Cicero während seiner Verbannung große Dienste leistete u. deshalb später von ihm verteidigt wurde, als er wegen Amtserschleichung (ambitus) angeklagt wurde, Cic. post red. in sen. 35; ad Att. 1, 12, 2 u.a. – Dav. Planciānus, a, um, plancianisch, des Plancius, senatus consultum, Ulp. dig. 25, 3, 1. § 10.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > Plancius
-
3 Plancius
Plancĭus, i, m., the name of a Roman gens. Thus, Cn. Plancius, a friend of Cicero, and defended by him against a charge of bribery, in an oration still extant; cf. Cic. Red. in Sen. 14, 35; id. Att. 1, 12, 2. -
4 Plancius
a, umПланций, римск. nomen; наиболее известны1) Cn. Р., римск. всадник и откупщик времён Цицерона C2) Cn. Р., сын предыдущего, в 58 г. до н. э. квестор в Македонии, друг Цицерона и его подзащитный в 54 г. до н. э. C -
5 incumbo
incumbo, ĕre, cŭbŭi, cŭbĭtum - intr. avec dat. ou une prép.; qqf. tr. - [st1]1 [-] s'étendre sur, s'appuyer sur. - incumbere toro, Virg. En. 4, 650: s'étendre sur un lit. - incumbere olivae, Virg. B. 8, 16: s'ppuyer sur un bâton d'olivier. - incumbere in scuta, Liv 35, 5, 7: s'appuyer sur un bâton d'olivier, sur des boucliers. - incumbere sarcinis, Liv 22, 2, 8: s'étendre sur les bagages. - incumbere remis, Virg. En. 5, 15: peser sur les rames. [st1]2 [-] se pencher. - incumbere ad aliquem, Ov. M. 9, 385 ; incumbere alicui Quint. 11, 3, 132: se pencher vers qqn. - silex incumbebat ad amnem, Virg. En. 8, 236: le rocher penchait vers le fleuve. - laurus incumbens arae, Virg. En. 2, 514: un laurier penché sur l'autel. - incumbere in gladium, Cic. Inv. 2, 154 ; gladio Her. 1, 18 ; gladium Plaut. Cas. 308: se jeter sur son épée. [st1]3 [-] peser sur, s'abattre sur. - incumbere in hostem, Liv. 30, 34, 2: faire pression sur l'ennemi. --- cf Liv. 27, 40, 6. - aestas incumbens scopulis, Virg. G. 2, 377: la chaleur d'été pesant sur les rochers. - tempestas incubuit silvis, Virg. G. 2, 311: la tempête s'est abattue sur la forêt. --- cf Virg. En. 1, 84 ; Hor. O. 1, 3, 30. [st1]4 [-] s'appliquer à. - incumbere in aliquam rem, ad aliquam rem, Cic. Phil. 4, 12 ; 6, 2, etc.: s'appliquer à qqch. - incumbere alicui rei, Tac. D. 3; Plin. Ep 7, 27, 9: s'appliquer à qqch. - incumbere + inf.: s'appliquer à faire qqch. --- Virg. G. 4, 249 ; Tac. H. 2, 10. - haec doce, haec profer, huc incumbe decuriasse Plancium, Cic. Planc. 45: montre, étale au jour, attache-toi à prouver que Plancius a formé des cabales. - incumbere ut... Cic. Fam. 10, 19, 2, se donner à la tâche de... - absol. incumbere, Virg. En. 4, 397: se mettre au travail. [st1]5 [-] peser sur, faire pression sur. - incumbere alicui: faire pression sur qqn. --- Cic. de Or. 2, 324; Tac. An 14, 54. - incumbere alicui rei: peser sur qqch. --- Liv. 3, 16, 5. [st1]6 [-] se pencher, se porter vers. - idem volunt omnes ordines, eodem incumbunt municipia, Cic. Phil. 6, 18: c'est là aussi ce que veulent tous les ordres de l'état, c'est le but où tendent les municipes. - eos, qui audiant, quocumque incubuerit (orator), impellere, Cic. de Or. 3, 55: pousser l'auditeur du côté, quel qu'il soit, où il (l'orateur) se porte lui-même. - incumbit voluntatum inclinatio ad virum bonum, Cic. Mur. 53: toutes les sympathies se portent sur l'honnête homme. - ea velut censura in Sariolenum Voculam acerrime incubuit, Tac. H. 4, 41: cette sorte de censure tomba avec une très grande rigueur sur Sariolénus Vocula. [st1]7 [-] [décad.] incomber (à qqn). - incumbit judici officium, Dig.: la tâche incombe au juge. - incumbit ei probatio, Dig.: c'est à lui de fournir la preuve.* * *incumbo, ĕre, cŭbŭi, cŭbĭtum - intr. avec dat. ou une prép.; qqf. tr. - [st1]1 [-] s'étendre sur, s'appuyer sur. - incumbere toro, Virg. En. 4, 650: s'étendre sur un lit. - incumbere olivae, Virg. B. 8, 16: s'ppuyer sur un bâton d'olivier. - incumbere in scuta, Liv 35, 5, 7: s'appuyer sur un bâton d'olivier, sur des boucliers. - incumbere sarcinis, Liv 22, 2, 8: s'étendre sur les bagages. - incumbere remis, Virg. En. 5, 15: peser sur les rames. [st1]2 [-] se pencher. - incumbere ad aliquem, Ov. M. 9, 385 ; incumbere alicui Quint. 11, 3, 132: se pencher vers qqn. - silex incumbebat ad amnem, Virg. En. 8, 236: le rocher penchait vers le fleuve. - laurus incumbens arae, Virg. En. 2, 514: un laurier penché sur l'autel. - incumbere in gladium, Cic. Inv. 2, 154 ; gladio Her. 1, 18 ; gladium Plaut. Cas. 308: se jeter sur son épée. [st1]3 [-] peser sur, s'abattre sur. - incumbere in hostem, Liv. 30, 34, 2: faire pression sur l'ennemi. --- cf Liv. 27, 40, 6. - aestas incumbens scopulis, Virg. G. 2, 377: la chaleur d'été pesant sur les rochers. - tempestas incubuit silvis, Virg. G. 2, 311: la tempête s'est abattue sur la forêt. --- cf Virg. En. 1, 84 ; Hor. O. 1, 3, 30. [st1]4 [-] s'appliquer à. - incumbere in aliquam rem, ad aliquam rem, Cic. Phil. 4, 12 ; 6, 2, etc.: s'appliquer à qqch. - incumbere alicui rei, Tac. D. 3; Plin. Ep 7, 27, 9: s'appliquer à qqch. - incumbere + inf.: s'appliquer à faire qqch. --- Virg. G. 4, 249 ; Tac. H. 2, 10. - haec doce, haec profer, huc incumbe decuriasse Plancium, Cic. Planc. 45: montre, étale au jour, attache-toi à prouver que Plancius a formé des cabales. - incumbere ut... Cic. Fam. 10, 19, 2, se donner à la tâche de... - absol. incumbere, Virg. En. 4, 397: se mettre au travail. [st1]5 [-] peser sur, faire pression sur. - incumbere alicui: faire pression sur qqn. --- Cic. de Or. 2, 324; Tac. An 14, 54. - incumbere alicui rei: peser sur qqch. --- Liv. 3, 16, 5. [st1]6 [-] se pencher, se porter vers. - idem volunt omnes ordines, eodem incumbunt municipia, Cic. Phil. 6, 18: c'est là aussi ce que veulent tous les ordres de l'état, c'est le but où tendent les municipes. - eos, qui audiant, quocumque incubuerit (orator), impellere, Cic. de Or. 3, 55: pousser l'auditeur du côté, quel qu'il soit, où il (l'orateur) se porte lui-même. - incumbit voluntatum inclinatio ad virum bonum, Cic. Mur. 53: toutes les sympathies se portent sur l'honnête homme. - ea velut censura in Sariolenum Voculam acerrime incubuit, Tac. H. 4, 41: cette sorte de censure tomba avec une très grande rigueur sur Sariolénus Vocula. [st1]7 [-] [décad.] incomber (à qqn). - incumbit judici officium, Dig.: la tâche incombe au juge. - incumbit ei probatio, Dig.: c'est à lui de fournir la preuve.* * *Incumbo, incumbis, incubui, incubitum, pen. cor. incumbere. Virgil. Estre couché ou appuyé sur quelque chose.\Incumbunt tecta centenis columnis. Martial. Sont soubstenuz decent colomnes.\Gladio incumbere. Author ad Herennium. Se jecter sur la poincte d'une espee, et s'appesantir dessus, pour se traverser et tuer.\Humero alicuius. Virgil. S'appuyer sur l'espaule d'aucun.\Incumbere ad bellum omni studio. Cice. Employer tout son soing et tout son povoir au faict d'une guerre.\Incumbere in bellum animo et opibus. Caes. S'efforcer et d'affection et de biens d'aider à une guerre.\Incumbe in eam curam et cogitationem, quae tibi summam dignitatem et gloriam afferat. Cic. Jecte toy entierement sur, etc.\Incubuit autem in eas disputationes, vt doceret nullum, etc. Cic. Il veint à cheoir et tomber en ces disputes, pour, etc.\Incumbere ad, vel in perniciem alicuius. Cic. Tascher de tout son povoir et s'efforcer de nuire à aucun, Pourchasser sa mort.\Tota mente, omnique animi impetu, in Remp. incumbere. Cic. Mettre toute son estude et sa cure à vaquer à la Republique, S'employer du tout à, etc.\In hoc vehementer incumbendum. Quintil. Il fault insister à ce poinct à toutes fins. B.\Incumbere ad salutem Reip. Cic. Pourchasser le salut public.\Incumbere ad vel in studia. Cic. Estudier fort et ferme, y mettre toute sa peine.\Ad voluntatem perferendae legis incubuerat. Cice. Il estoit demeuré fiché et arresté en ce vouloir de, etc.\Incumbere ceris et stylo. Pli. Vaquer à escrire en tablettes cirees.\Incumbere cum aliquo in rem aliquam. Caelius ad Ciceronem. Mettre peine.\Incumbit illi spes successionis. Suet. On ha esperance qu'il doibve succeder, On espere qu'il succedera.\Incumbit defensio mortis haeredi. Vlp. L'heritier doibt defendre, etc. C'est à faire à l'heritier, C'est la charge de l'heritier, L'heritier est tenu, etc.\Magna vis venti in mare incubuit. Quint. S'est jectee sur la mer.\Qui in te ipsum incubuerunt. Cic. Qui se sont jectez ou ruez sur toy.\Incumbere. Plaut. Pancher.\Ad lenitatem nimiam, ambitionemque incumbunt mores. Cic. S'enclinent.\Volunt idem omnes ordines, eodem incumbunt municipia. Cic. Tendent à cela mesme. -
6 exputo
I ex-puto, āvī, ātum, āreподчищать, подрезать ( veteranam vitem Col)II ex-puto, āvī, ātum, āreрассматривать, разбирать ( aliquam rem Pl); постигать, понимать (e. non posse Plancius ap. C) -
7 exspectatio
exspectātio, ōnis f. [ exspecto ]1) (напряженное) ожидание, предвидение, интерес (magna audiendi e. C; spes est e. boni C; реже e. de aliquo и de aliquā re C)in exspectatione esse — напряжённо ожидать (sum in exspectatione omnium rerum Plancius ap. C) или быть ожидаемымvide, ne sies (=sis) in exspectatione Pl — смотри, не заставляй себя ждатьpraeter exspectationem C, тж. contra Hirt, Sen и supra Q exspectationem, non pro exspectatione Pt — против (сверх) ожиданияe. alicujus rei Pt — виды на что-л.2) опасение, страх (maximi belli, rerum novarum C)exspectatione majore, quam spe L — внушая больше опасений, чем надежд -
8 Isara
ae m.Исара, левый приток Родана (ныне Isere) Plancius ap. C, PM, Lcn -
9 manus
I ūs f.1) рука, у животных передняя нога или лапа (dextra C; sinistra Nep или laeva C); тж. кисть руки ( comprimere in pugnum manum Q)in alicujus manibus mori C — умереть у кого-л. на рукахmanu aliquem ducere V, C — вести кого-л. за рукуmanūs dare (dedere) Pl, C, Cs, V etc. — позволить надеть на себя оковы, перен. сдаться, изъявить покорность, признать себя побеждённым, но тж. Q оказать помощьin manibus habere — ценить, любить ( aliquem C) или обрабатывать, создавать, работать (над), сочинять (librum, orationem, opus C)in manibus esse H — быть распространённым, общеизвестным, широко читаемым ( oratio in manibus est C); тж. быть налицо ( occasip in manibus est L) или быть в работе ( liber mihi in manibus est C)ad manum esse Sen или prae manu (prae manibus) esse Pl, Ter, Ap etc. — быть под рукой, наготовеnihil ad manum erat Pt — (у нас) не было ничего («ни гроша»)alicui manum adire погов. Pl — надуть кого-л.manibus pedibus(que) погов. Ter — всеми средствами или изо всех силper manūs Cs — из рук в руки, тж. из поколения в поколение ( religiones tradere L)manum (manūs) conferre L etc. (conserere L) — вступить в рукопашный бой (см. тж. 3.)sub manum Su — без труда, легкоplenā manu C etc. — полной горстью, т. е. щедро, не жалеяbrevi manu Dig — безотлагательно, немедленноlongā manu Dig — медлительно, вяло2)а) сила, мощь, храбрость (manu urbes capĕre Sl; manu superare aliquem C)б) pl. деяния, подвиги ( manus alicujus St)manu fortis Nep (promptus Sl) — отважный, храбрый3) рукопашный бой, схватка, борьбаad manum (in manūs) venire L etc. (accedere C etc.) — завязать рукопашный бойaequā manu Sl (aequis manibus L, T) — без чьего-л. перевеса (в бою)4) насилие, сила (manu ulcisci aliquid C)per manūs Sl — с применением силы, насильственноmanum afferre VP и ferre manum Lcn — идти войной, нападатьsibi manūs offerre Plancius ap. C — наложить на себя руки5) властьin alicujus manūs (manum) venire (incĭdĕre) C etc. — подпасть под чью-л. властьaliquid in manu alicujus ponĕre C, T — предоставить что-л. в чьё-л. распоряжение (отдать что-л. во власть кому-л.)manum ad aliquid expedītam habere Nep — иметь полную возможность для чего-л.6) работа, труд, деятельность ( sine labōre et manu C)manum ultimam (summam или extrēmam) imponĕre alicui rei V, O, Sen etc. — завершить (закончить, доделать) что-л.manu — человеческой рукой, искусственно (portus manu factus C; urbs manu munitissima C)morbi, quos manu fecimus Sen — болезни, которые мы сами себе причинили7) искусстве или произведение искусства ( artificum manūs mirari V)8) почерк, рука ( alicujus manum imitari C)9)а) группа, отряд, кучка, горсть (militum Nep; hostium Sl)б) банда, шайка ( praedonum C)10) хобот (elephanti C, QC)11) абордажный крюк (m. ferrea Cs, L)12) сторона ( ad hanc manum Ter)15) бросок (при игре в кости), ход SuII mānus, a, um арх.добрый, добросердечный Vr, Macr -
10 temerarius
temerārius, a, um [ temere ]1) пущенный наудачу ( telum O); случайный, непреднамеренный (еггог O)2) необдуманный, безрассудный (consilium Plancius ap. C; vox L)3) опрометчивый, легкомысленный (homo t. atque imperītus C?) -
11 ultro
ultrō adv. [ ulter ]1) по (на, в) ту сторонуu. citroque или u. (et) citro — туда и сюда, взад и вперёд (mittere Cs; cursare C) или с обеих сторон, обоюдно, взаимно (verba habere C; beneficia dare V)u. citroque obligatio Dig — взаимное обязательство2) сверх того, вдобавок, даже, да ещёquum ipse u. debēret C — который к тому же сам был должникомnolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt u. Ter — если ты хочешь, они не хотят, а если ты не хочешь, то они тем более жаждутille quum scelus commiserit, u. me accusat C — он (сам) совершил преступление, да ещё меня и обвиняет3) по своей воле, добровольно, без принуждения (u. polliceri Plancius ap. C; u. morti se offerre C)Aenēan compellat vocibus u. V — (Дидона) сама первая обращается к Энею4) прочь, вон, долой, подальшеu. istum a me! Pl — вон его отсюда!5) вперёд, в виде авансаu. tribūta Vr (или ultrotribūta L) — ежегодные государственные ассигнования на общественные работы -
12 varietas
varietās, ātis f. [ varius ]1) различие, разница, разнообразие, многообразие, пестрота (vocum, sententiarum, fructuum, rerum C; colorum PM); разносторонность, многогранность ( vir varietate promptissimus PJ); разногласие (v. in disputationibus C)2) переменчивость, непостоянство (v. atque infidelitas Plancius ap. C); превратность ( fortunae Nep)3) разновидность ( litterarum C) -
13 custodio
cūstōdio, īvī od. iī, ītum, īre (custos), bewachen, bewahren, überwachen, über etw. wachen, etw. hüten, unter seine Obhut nehmen, schirmen, beaufsichtigen, I) im allg.: 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: quod (Plancius) me vel vi pulsum vel ratione cedentem receperit, iuverit, custodierit, Cic. Planc. 26: ubi me non solum amicorum fidelitas, sed etiam universae civitatis oculi custodiunt, Cic. Phil. 12, 22: sine dominam custodiat, Sen. contr. 7, 6 (21). § 1: hic stilus... me veluti custodiet ensis vaginā tectus, Hor. sat. 2, 1, 39 sqq. – c. se, auf seiner Hut sein, für den Schutz seiner eigenen Person sorgen, se diligentissime, Cic. ep. 9, 14, 8 u. (ders. Brief) Cic. ad Att. 14, 17. litt. A. § 8: neque enim se usquam custodit magis iudex, Quint. 4, 2, 126: v. Tieren, iam vero illa etiam notiora, quanto se opere custodiant bestiae, ut in pastu circumspectent, ut in cubilibus delitescant, Cic. de nat. deor. 2, 126. – β) lebl. Objj.: c. sua, Mela; vgl. ni tua custodis, avidus iam haec auferet heres, Hor.: c. res illatas (v. der Hausfrau), Col.: hanc insulam incolere custodireque (v. der Ceres), Cic.: provinciam Macedoniam tueri, defendere, custodire (v. Prokonsul), Cic.: custodire, servare, protegere hunc statum, hanc pacem (v. einer Gottheit), Vell.: tam fortiter et fideliter pudicitiam, Sen. rhet.: c. salutem alcis, Cic. u. Val. Max.: regnum, quod a patruo tuo tutelā eius custoditum et auctum etiam accepi, Liv. – hic paries, laevum marinae qui Veneris (als Standbild) latus custodit, Hor. – m. ab (vor) u. Abl., tenuiores annos ab iniuria, Quint.: cutem a vitiis, Plin. – b) als Wächter, Schildwache usw. bewachen, aurum mire (v. den Greifen), Mela: aurum cum summa pernicie attingentium (v. Hunden), Mela: poma (v. einer Schlange), Ov.: corpus domumque alcis, Cic.: urbes, Quint. – locum intentius, Liv.: eam maritimam oram viginti navibus longis, Liv. – m. ab u. Abl., templum ab Hannibale, ne ille inscientibus his (amphoras) tolleret, Nep. Hann. 9, 4.
2) übtr., etw. bewahren, aufrecht erhalten, beachten, beobachten, auf etw. halten, etw. beibehalten, mire decorem, regulam loquendi, Quint.: praecepta, Col.: ordinem, morem, Plin.: testamenta ut legitima, Plin. ep.: defunctorum voluntatem, Plin. ep.: nemini religiosius quod iuraverit custodiendum, quam cuius maxime intersit non peierari, Plin. pan. – m. folg. ut od. ne u. Konj., s. Quint. 11, 1, 66 u. 8, 3, 73. – m. in (bei) u. Abl., quod illi in suis civibus custodiunt, Sen. de ben. 5, 3, 2.
II) insbes.: a) als Aufpasser überwachen (kontrollieren), im Auge behalten, beaufsichtigen, α) eine Pers.: fac se abs te custodiri atque observari sciant (competitores), Q. Cic.: multorum te oculi atque aures non sentientem... speculabuntur atque custodient, Cic.: hi (piratae) qui oculis tantummodo eum (Caesarem captum) custodiebant, Vell.: m. donec u. Konj., P. Carvilium mitteret, qui (legatos), donec navem conscendissent, custodiret, Liv.: m. ne u. Konj., lugentem timentemque custodire solemus, ne solitudine male utatur, Sen.: u. so alqm c., ne quid auferat, Cic. – β) lebl. (Ggstde.: A. Terentius Varro ad custodiendum iter eorum (legatorum) missus, Liv.: nec verba custodiebat, Sen. rhet. – m. ne u. Konj., castra sunt circumsessa et nocte custodita, ne quis elabi posset, Liv. – b) bewahren = aufbewahren, aufheben, α) sächl. Objj.: eius (orationis) custodiendae et proferendae arbitrium tuum (est), Cic.: liber tuus a me custoditur diligentissime, Cic.: ornamenta triumphi Caesaris retinenda et custodienda curarat, Auct. b. Afr.: codicilli tam diu custoditi, Suet. – v. lebl. Subjj., faces ignem assiduā concussione custodiunt, Plin. ep. – insbes., vor dem Verderben bewahren, konservieren, poma in melle, Col.: leporis pulmones sale, Plin.: v. lebl. Subjj., ladanum custodit nigritiam capillorum, Plin. – et quaerendi et custodiendi scientia, die Kunst (Vermögen) zu erwerben u. zu erhalten, Sen. ep. 101, 2. – β) abstr. Objj.: alqd percipere animo et memoriā c., s. Cic. de or. 1, 127: c. alqd litteris, s. Cic. de or. 2, 7: u. v. lebl. Subjj., ita a natura comparatum est, ut altius iniuriae quam merita descendant et illa cito defluant, has tenax memoria custodiat, Sen. de ben. 1, 1, 8: herba loci nomen custodiens, Plin. 37, 102. – c) gefänglich verwahren, in Haft halten, gefangen halten, Domitium, Caes.: ducem praedonum, Cic.: obsides Aeduis custodiendos tradere, Caes. – alqm honorate, in ehrenvoller Haft halten, Tac.: alqm publice, Cic.: legatos separatim, Liv. – neque in proximam noctem ubi satis tuto custodiretur, expediebant, Liv.: custodiri in carcere, Suet.: custodiri domibus magistratuum, Tac.: custodiri Syracusis, Cic.: per municipia custodiri, Vell.; vgl. per Latinos populos custodiendos dari, Liv. – noctu nervo vinctum custodiri, Plaut. – m. Ang. des Grundes durch quasi u. Konj., Pansae quidem adeo suspecta mors fuit, ut Glyco medicus custoditus sit, quasi venenum vulneri indidisset, Suet.: Arionem quasi falleret, custodiri iussit, Gell. – / Synk. Imperf. custodibat, Porphyr. Hor. carm. 3, 16, 5 u. custodibant, Catull. 64, 319. – vulg. Fut. Akt. custodibo, Itala (psalt. Veron.) psalm. 118, 17; 118, 134; 118, 136: custodibit, Itala (Germ.) 4 Esdr. 13, 23: custodibunt, Itala (Vindob.) prov. 4, 8. – arch. Fut. Pass. custodibitur, Plaut. capt. 729.
-
14 custodio
cūstōdio, īvī od. iī, ītum, īre (custos), bewachen, bewahren, überwachen, über etw. wachen, etw. hüten, unter seine Obhut nehmen, schirmen, beaufsichtigen, I) im allg.: 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: quod (Plancius) me vel vi pulsum vel ratione cedentem receperit, iuverit, custodierit, Cic. Planc. 26: ubi me non solum amicorum fidelitas, sed etiam universae civitatis oculi custodiunt, Cic. Phil. 12, 22: sine dominam custodiat, Sen. contr. 7, 6 (21). § 1: hic stilus... me veluti custodiet ensis vaginā tectus, Hor. sat. 2, 1, 39 sqq. – c. se, auf seiner Hut sein, für den Schutz seiner eigenen Person sorgen, se diligentissime, Cic. ep. 9, 14, 8 u. (ders. Brief) Cic. ad Att. 14, 17. litt. A. § 8: neque enim se usquam custodit magis iudex, Quint. 4, 2, 126: v. Tieren, iam vero illa etiam notiora, quanto se opere custodiant bestiae, ut in pastu circumspectent, ut in cubilibus delitescant, Cic. de nat. deor. 2, 126. – β) lebl. Objj.: c. sua, Mela; vgl. ni tua custodis, avidus iam haec auferet heres, Hor.: c. res illatas (v. der Hausfrau), Col.: hanc insulam incolere custodireque (v. der Ceres), Cic.: provinciam Macedoniam tueri, defendere, custodire (v. Prokonsul), Cic.: custodire, servare, protegere hunc statum, hanc pacem (v. einer Gottheit), Vell.: tam fortiter et fideliter pudicitiam, Sen. rhet.: c. salutem alcis, Cic. u. Val. Max.: regnum, quod a patruo tuo————tutelā eius custoditum et auctum etiam accepi, Liv. – hic paries, laevum marinae qui Veneris (als Standbild) latus custodit, Hor. – m. ab (vor) u. Abl., tenuiores annos ab iniuria, Quint.: cutem a vitiis, Plin. – b) als Wächter, Schildwache usw. bewachen, aurum mire (v. den Greifen), Mela: aurum cum summa pernicie attingentium (v. Hunden), Mela: poma (v. einer Schlange), Ov.: corpus domumque alcis, Cic.: urbes, Quint. – locum intentius, Liv.: eam maritimam oram viginti navibus longis, Liv. – m. ab u. Abl., templum ab Hannibale, ne ille inscientibus his (amphoras) tolleret, Nep. Hann. 9, 4.2) übtr., etw. bewahren, aufrecht erhalten, beachten, beobachten, auf etw. halten, etw. beibehalten, mire decorem, regulam loquendi, Quint.: praecepta, Col.: ordinem, morem, Plin.: testamenta ut legitima, Plin. ep.: defunctorum voluntatem, Plin. ep.: nemini religiosius quod iuraverit custodiendum, quam cuius maxime intersit non peierari, Plin. pan. – m. folg. ut od. ne u. Konj., s. Quint. 11, 1, 66 u. 8, 3, 73. – m. in (bei) u. Abl., quod illi in suis civibus custodiunt, Sen. de ben. 5, 3, 2.II) insbes.: a) als Aufpasser überwachen (kontrollieren), im Auge behalten, beaufsichtigen, α) eine Pers.: fac se abs te custodiri atque observari sciant (competitores), Q. Cic.: multorum te oculi atque aures non sentientem... speculabuntur atque cu-————stodient, Cic.: hi (piratae) qui oculis tantummodo eum (Caesarem captum) custodiebant, Vell.: m. donec u. Konj., P. Carvilium mitteret, qui (legatos), donec navem conscendissent, custodiret, Liv.: m. ne u. Konj., lugentem timentemque custodire solemus, ne solitudine male utatur, Sen.: u. so alqm c., ne quid auferat, Cic. – β) lebl. (Ggstde.: A. Terentius Varro ad custodiendum iter eorum (legatorum) missus, Liv.: nec verba custodiebat, Sen. rhet. – m. ne u. Konj., castra sunt circumsessa et nocte custodita, ne quis elabi posset, Liv. – b) bewahren = aufbewahren, aufheben, α) sächl. Objj.: eius (orationis) custodiendae et proferendae arbitrium tuum (est), Cic.: liber tuus a me custoditur diligentissime, Cic.: ornamenta triumphi Caesaris retinenda et custodienda curarat, Auct. b. Afr.: codicilli tam diu custoditi, Suet. – v. lebl. Subjj., faces ignem assiduā concussione custodiunt, Plin. ep. – insbes., vor dem Verderben bewahren, konservieren, poma in melle, Col.: leporis pulmones sale, Plin.: v. lebl. Subjj., ladanum custodit nigritiam capillorum, Plin. – et quaerendi et custodiendi scientia, die Kunst (Vermögen) zu erwerben u. zu erhalten, Sen. ep. 101, 2. – β) abstr. Objj.: alqd percipere animo et memoriā c., s. Cic. de or. 1, 127: c. alqd litteris, s. Cic. de or. 2, 7: u. v. lebl. Subjj., ita a natura comparatum est, ut altius iniuriae quam merita descendant et illa cito defluant, has tenax memoria custodiat, Sen.————de ben. 1, 1, 8: herba loci nomen custodiens, Plin. 37, 102. – c) gefänglich verwahren, in Haft halten, gefangen halten, Domitium, Caes.: ducem praedonum, Cic.: obsides Aeduis custodiendos tradere, Caes. – alqm honorate, in ehrenvoller Haft halten, Tac.: alqm publice, Cic.: legatos separatim, Liv. – neque in proximam noctem ubi satis tuto custodiretur, expediebant, Liv.: custodiri in carcere, Suet.: custodiri domibus magistratuum, Tac.: custodiri Syracusis, Cic.: per municipia custodiri, Vell.; vgl. per Latinos populos custodiendos dari, Liv. – noctu nervo vinctum custodiri, Plaut. – m. Ang. des Grundes durch quasi u. Konj., Pansae quidem adeo suspecta mors fuit, ut Glyco medicus custoditus sit, quasi venenum vulneri indidisset, Suet.: Arionem quasi falleret, custodiri iussit, Gell. – ⇒ Synk. Imperf. custodibat, Porphyr. Hor. carm. 3, 16, 5 u. custodibant, Catull. 64, 319. – vulg. Fut. Akt. custodibo, Itala (psalt. Veron.) psalm. 118, 17; 118, 134; 118, 136: custodibit, Itala (Germ.) 4 Esdr. 13, 23: custodibunt, Itala (Vindob.) prov. 4, 8. – arch. Fut. Pass. custodibitur, Plaut. capt. 729.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > custodio
-
15 superō
superō āvī, ātus, āre [superus], to go over, rise above, overtop, surmount, transcend: capite et cervicibus, V.: has (turrīs) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat, Cs.: ut aqua genua vix superaret, L.: Posterior partīs superat mensura priores, O.— To go over, rise above, mount, ascend, surmount, overtop: ardua montis Per deserta iugo superans, passing over the summit, V.: (tempestas) summas ripas fluminis superavit, Cs.: munitiones, L.: montīs, V.: Caucasum, Cu.: tantum itineris, traverse, Ta.: regionem castrorum, go beyond, Cs.: insidias circa ipsum iter locatas, L.: superant (Parnasi) cacumina nubes, O.— To sail by, pass, double, weather: promunturium, L.: Euboeam, N.: cursu Isthmon, O.: Regna Liburnorum, V.—Poet.: musarum scopulos, Enn. ap. C.— To exceed, be in excess, overrun, be abundant, abound: in quo superare mendosum est: quae Iugurthae fesso superaverant, had been too much for, S.: superante multitudine, L.: superat gregibus dum iuventas, V.: uter igitur est divitior, cui deest an cui superat?— To be left over, remain, survive: quae superaverunt animalia capta, immolant, Cs.: quod superaret pecuniae: nihil ex raptis commeatibus superabat, L.: si de quincunce remota est Uncia, quid superat? H.: vitā, survive, Cs.: Quid puer Ascanius? superatne? V.: quid igitur superat, quod purgemus? L.—In war, to be victorious, overcome, subdue, conquer, vanquish: superavit postea Cinna cum Mario: maximas nationes, Cs.: exercitūs regios: navali praelio superati, Cs.: ferro incautum, V.: bello Asiam, N.— To extend beyond: clamor superat inde castra hostium, L.—Fig., to have the upper hand, be superior, excel, overcome, surpass: numero hostis, virtute Romanus superat, L.: superans animis, i. e. exulting, V.: hostes equitatu superare, N.: superat sententia Sabini, Cs.— To surpass, excel, exceed, outdo, outstrip, transcend: quaerit, quā se virtute Plancius superarit: doctrinā Graecia nos superabat: Phoebum canendo, V.: Duritiā ferrum, O.: cursu canem, H.: non dubitabam, quin hanc epistulam fama esset celeritate superatura, will outstrip. —To master, overcome, suppress, defeat, subdue, surmount: hanc (orationem) diligens scriptura superabit: necessitas quam ne dii quidem superant, to which not even the gods are superior, L.: superanda omnis fortuna ferendo est, V.* * *superare, superavi, superatus Vovercome, conquer; survive; outdo; surpass, be above, have the upper hand -
16 absum
ab-sum, āfui (better than abfui), āfŭtārus (aforem, afore), v. n., in its most general signif., to be away from, be absent.I.In gen.A.Absol. without designating the distance (opp. adsum):B.num ab domo absum?
Plaut. Ep. 5, 2, 16:me absente atque insciente,
id. Trin. 1, 2, 130:domini ubi absunt,
are not at home, not present, Ter. Eun. 3, 5, 53: facile aerumnam ferre possum, si inde abest injuria, Caecil. ap. Non. 430, 18.—With reference to the distance in space or time; which is expressed either by a definite number, or, in gen., by the advs. multum, paulum (not parum, v. below) longe, etc.:II.edixit, ut ab urbe abesset milia pass. ducenta,
Cic. Sest. 12, 29:castra, quae aberant bidui,
id. Att. 5, 16:hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,
Caes. B. G. 1, 43:haud longe abesse oportet,
he ought not to be far hence, Plaut. Am. 1, 1, 166:legiones magnum spatium aberant,
Caes. B. G. 2, 17:menses tres abest,
Ter. Heaut. 1, 1, 66:haud permultum a me aberit infortunium,
Ter. Heaut. 4, 2, 1; Cic. Fam. 2, 7.—With the simple abl. for ab:paulumque cum ejus villa abessemus,
Cic. Ac. 1, 1 Görenz; but, ab ejus villa, B. and K.; cf.:nuptā abesse tuā,
Ov. R. Am. 774.— With inter:nec longis inter se passibus absunt,
Verg. A. 11, 907.—With prope, propius, proxime, to denote a short distance:nunc nobis prope abest exitium,
is not far from, Plaut. Aul. 2, 3, 8;so with est: prope est a te Deus, tecum est,
Sen. Ep. 41:loca, quae a Brundisio propius absunt, quam tu, biduum,
Cic. Att. 8, 14:quoniam abes propius,
since you are nearer, id. ib. 1, 1:existat aliquid, quod... absit longissime a vero,
id. Ac. 2, 11, 36; so id. Deiot. 13; Caes. ap. Cic. Att. 9, 16 al.—Hence the phrase: tantum abest, ut—ut, so far from — that, etc. (Zumpt, §779), the origin of which is evident from the following examples from Cic. (the first two of which have been unjustly assailed): id tantum abest ab officio, ut nihil magis officio possit esse contrarium, Off. 1, 14 (with which comp. the person. expression: equidem tantum absum ab ista sententia, ut non modo non arbitrer... sed, etc.,
id. de Or. 1, 60, 255):tantum abest ab eo, ut malum mors sit, ut verear, ne, etc.,
id. Tusc. 1, 31, 76: ego vero istos tantum abest ut ornem, ut effici non possit, quin eos oderim, so far am I from — that, id. Phil. 11, 14; sometimes etiam or quoque is added to the second clause, Lentul. ap. Cic. Fam. 12, 15, 2; Suet. Tib. 50; more rarely contra, Liv. 6, 31, 4. Sometimes the second ut is left out:tantum afuit, ut inflammares nostros animos: somnum isto loco vix tenebamus,
Cic. Brut. 80, 278; on the contrary, once in Cic. with a third ut: tantum abest ut nostra miremur, ut usque eo difficiles ac morosi simus, ut nobis non satisfaciat ipse Demosthenes, Or. 29, 104.Hence,A.To be away from any thing unpleasant, to be freed or free from:B.a multis et magnis molestiis abes,
Cic. Fam. 4, 3:a culpa,
id. Rosc. Am. 20: a reprehensione temeritatis, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23.To be removed from a thing by will, inclination, etc.; to be disinclined to (syn. abhorreo)' a consilio fugiendi, Cic. Att. 7, 24:C.ab istis studiis,
id. Planc. 25:ceteri a periculis aberant,
kept aloof from, avoided, Sall. C. 6, 3. toto aberant bello, Caes. B. G. 7, 63.To be removed from a thing in regard to condition or quality, i. e. to be different from, to differ = abhorrere abest a tua virtute et fide, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2: istae kolakeiai non longe absunt a scelere, id. Att. 13, 30:D.haec non absunt a consuetudine somniorum,
id. Divin. 1, 21, [p. 13] 42.—Since improvement, as well as deterioration, may constitute the ground of difference, so absum may, according to its connection, designate the one or the other:nullā re longius absumus a naturā ferarum,
in nothing are we more elevated above the nature of the brute, Cic. Off. 1, 16, 50;so also the much-contested passage,
Cic. Planc. 7, 17: longissime Plancius a te afuit, i. e. valde, plurimis suffragiis, te vicit, was far from you in the number of votes, i. e. had the majority; v. Wunder ad Planc. proleg. p. 83 sq.; on the other hand, to be less, inferior: longe te a pulchris abesse sensisti, Cic. Fragm. ap. Non. 339, 23:multum ab eis aberat L. Fufius,
id. Brut. 62, 222; so Hor. A. P. 370.Not to be suitable, proper, or fit for a thing:E.quae absunt ab forensi contentione,
Cic. Or. 11, 37:ab principis personā,
Nep. Ep. 1, 2.To be wanting, = desum, Pac. ap. Cic. Fin. 5, 11, 31 (Trag. Rel. p. 122 Rib.):F.unum a praeturā tuā abest,
one thing is wanting to your praetorship, Plaut. Ep. 1, 1, 25: quaeris id quod habes;quod abest non quaeris,
Ter. Heaut. 5, 4, 16; cf. Lucr. 3, 970 and 1095.—After Cicero, constr. in this signif. with dat.:quid huic abesse poterit de maximarum rerum scientiā?
Cic. de Or. 1, 11, 48:abest enim historia litteris nostris,
history is yet wanting to our literature, id. Leg. 2, 5.—So esp. in the poets:donec virenti canities abest morosa,
Hor. C. 1, 9, 17; 3, 24, 64; Ov. M. 14, 371.—Hence the phrase non multum (neque multum), paulum, non (haud) procul, minimum, nihil abest, quin. not much, little, nothing is wanting that (Zumpt, Gr. § 540); but not parum, since parum in good classical authors does not correspond in meaning with non multum, but with non satis (v. parum):neque multum abesse ab eo, quin, etc.,
Caes. B. G. 5, 2, 2; and absol.:neque multum afuit quin,
id. B. C. 2, 35, 4:paulumque afuit quin, ib. § 2: legatos nostros haud procul afuit quin violarent,
Liv. 5, 4 fin.:minimum afuit quin periret,
was within a little of, Suet. Aug. 14:nihil afore credunt quin,
Verg. A. 8, 147 al.Abesse alicui or ab aliquo, to be wanting to any one, to be of no assistance or service to (opp. adsum):G.ut mirari Torquatus desinat, me, qui Antonio afuerim, Sullam defendere,
Cic. Sull. 5: facile etiam absentibus nobis ( without our aid) veritas se ipsa defendet, id. Ac. 2, 11, 36:longe iis fraternum nomen populi Romani afuturum,
Caes. B. G. 1, 36. So also Cic. Planc. 5, 13: et quo plus intererat, eo plus aberas a me, the more I needed your assistance, the more you neglected me, v. Wunder ad h. l.; cf. also Sall. C. 20 fin.Cicero uses abesse to designate his banishment from Rome (which he would never acknowledge as such):A.qui nullā lege abessem,
Cic. Sest. 34, 37; cf.: discessus. —Hence, absens, entis ( gen. plur. regul. absentium;absentum,
Plaut. Stich. 1, 1, 5), P. a., absent (opp. praesens).In gen.:B.vos et praesentem me curā levatis et absenti magna solatia dedistis,
Cic. Brut. 3, 11; so id. Off. 3, 33, 121; id. Verr. 2, 2, 17:quocirca (amici) et absentes adsunt et egentes abundant,
id. Lael. 7, 23:ut loquerer tecum absens, cum coram id non licet,
id. Att. 7, 15:me absente,
id. Dom. 3; id. Cael. 50:illo absente,
id. Tull. 17; id. Verr. 2, 60:absente accusatore,
id. ib. 2, 99 al.— Sup.:mente absentissimus,
Aug. Conf. 4, 4.—Of things (not thus in Cic.):Romae rus optas, absentem rusticus urbem tollis ad astra,
Hor. S. 2, 7, 28; so,Rhodus,
id. Ep. 1, 11, 21:rogus,
Mart. 9, 77, 8:venti,
Stat. Th. 5, 87:imagines rerum absentium,
Quint. 6, 2, 29:versus,
Gell. 20, 10.—In partic.1.In conversat. lang.(α).Praesens absens, in one's presence or absence:(β).postulo ut mihi tua domus te praesente absente pateat,
Ter. Eun. 5, 8, 29.—Absente nobis turbatumst, in our absence (so also:2.praesente nobis, v. praesens),
Ter. Eun. 4, 3, 7; Afran. ap. Non. 76, 19 (Com. Rel. p. 165 Rib.).—In polit. lang., not appearing in public canvassings as a competitor:3.deligere (Scipio) iterum consul absens,
Cic. Rep. 6, 11; so Liv. 4, 42, 1; 10, 22, 9.—= mortuus, deceased, Plaut. Cas. prol. 20; Vitr. 7, praef. § 8.—4.Ellipt.: absens in Lucanis, absent in Lucania, i. e. absent and in Lucania, Nep. Hann. 5, 3; so id. Att. 8, 6. -
17 auctor
auctor (incorrectly written autor or author), ōris, comm. [id.], he that brings about the existence of any object, or promotes the increase or prosperity of it, whether he first originates it, or by his efforts gives greater permanence or continuance to it; to be differently translated according to the object, creator, maker, author, inventor, producer, father, founder, teacher, composer, cause, voucher, supporter, leader, head, etc. (syn.: conditor, origo, consiliarius, lator, suasor, princeps, dux).I.Lit.A.Of persons, a progenitor, father, ancestor:B.L. Brutus, praeclarus auctor nobilitatis tuae,
the founder, progenitor of your nobility, Cic. Tusc. 4, 1, 2:generis,
Verg. A. 4, 365; so Ov. M. 4, 640, and Suet. Vit. 2:tu sanguinis ultimus auctor,
Verg. A. 7, 49; so Ov. M. 12, 558, and 13, 142:tantae propaginis,
id. F. 3, 157:originis,
Suet. Ner. 1:gentis,
id. Claud. 25:auctores parentes animarum,
Vulg. Sap. 12, 6:auctore ab illo ducit originem,
Hor. C. 3, 17, 5:Sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor,
id. ib. 1, 2, 36:mihi Tantalus auctor,
Ov. M. 6, 172:auctores saxa fretumque tui,
id. H. 10, 132:Juppiter e terrā genitam mentitur, ut auctor Desinat inquiri,
id. M. 1, 615.—Of animals, Col. 6, 27, 1.—Of buildings, etc., founder, builder:C.Trojae Cynthius auctor,
Verg. G. 3, 36:murorum Romulus auctor,
Prop. 5, 6, 43 ( augur, Müll.):auctor posuisset in oris Moenia,
Ov. M. 15, 9:porticus auctoris Livia nomen habet,
id. A. A. 1, 72:amphitheatri,
Plin. 36, 15, 24, § 118:omnia sub titulo tantum suo ac sine ullā pristini auctoris memoriā,
Suet. Dom. 5.—Of works of art, a maker, artist:II.statua auctoris incerti,
Plin. 34, 8, 19, § 93: apparuit summam artis securitatem auctori placaisse, id. praef. § 27.—Transf.A.In gen., the originator, executor, performer, doer, cause, occasion of other things (freq. interchanged with actor):B.tametsi haud quaquam par gloriá sequitur scriptorem et auctorem rerum, tamen etc.,
Sall. C. 3, 2 Kritz (cf. without rerum: Suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt, id. J. 1, 4):praeclari facinoris,
Vell. 2, 120, 6:facti,
Ov. M. 9, 206; Vell. 1, 8:cum perquirerent auctorem facti,
Vulg. Jud. 6, 29:optimi statūs auctor,
Suet. Aug. 28:honoris,
Ov. M. 10, 214:vitae,
Vulg. Act. 3, 15:salutis,
ib. Heb. 2, 10:fidei,
ib. ib. 12, 2:funeris,
Ov. M. 10, 199:necis,
id. ib. 8, 449;9, 214: mortis,
id. ib. 8, 493:vulneris,
id. ib. 5, 133;8, 418: plagae,
id. ib. 3, 329:seditionis sectae,
Vulg. Act. 24, 5.—Also, in gen., one from whom any thing proceeds or comes:auctor in incerto est: jaculum de parte sinistrā Venit,
i. e. the sender, Ov. M. 12, 419; so,teli,
id. ib. 8, 349:muneris,
the giver, id. ib. 2, 88;5, 657, 7, 157 al.: meritorum,
id. ib. 8, 108 al.—An author of scientific or literary productions.1.An investigator:2.non sordidus auctor Naturae verique,
Hor. C. 1, 28, 14.—And as imparting learning, a teacher:quamquam in antiquissimā philosophiā Cratippo auctore versaris,
Cic. Off. 2, 2, 8:dicendi gravissimus auctor et magister Plato,
id. Or. 3, 10:divini humanique juris auctor celeberrimus,
Vell. 2, 26, 2:Servius Sulpicius, juris civilis auctor,
Gell. 2, 10; Dig. 19, 1, 39; 40, 7, 36.—The author of a writing, a writer:C.ii quos nunc lectito auctores,
Cic. Att. 12, 18:ingeniosus poëta et auctor valde bonus,
id. Mur. 14:scripta auctori perniciosa suo,
Ov. Tr. 5, 1, 68:Belli Alexandrini Africique et Hispaniensis incertus auctor est,
Suet. Caes. 56; id. Aug. 31:sine auctore notissimi versus,
i. e. anonymous verses, id. ib. 70; so id. Calig. 8; id. Dom. 8 al.— Meton. of cause for effect, for a literary production, writing, work:in evolvendis utriusque linguae auctoribus, etc.,
Suet. Aug. 89. —In partic., the author of historical works, an historian (with and without rerum):ego cautius posthac historiam attingam, te audiente, quem rerum Romanarum auctorem laudare possum religiosissimum,
Cic. Brut. 11, 44; so,Matrem Antoniam non apud auctores rerum, non diurnā actorum scripturā reperio ullo insigni officio functam,
Tac. A. 3, 3; 3, 30 (diff. from auctor rerum in II. A.):Polybius bonus auctor in primis,
Cic. Off. 3, 32, 113; so Nep. Them. 10, 4; Liv. 4, 20; Tac. A. 5, 9; 14, 64 al.—With historiae (eccl. Lat.):historiae congruit auctori,
Vulg. 2 Macc. 2, 31.—Hence, in gen., one that gives an account of something, a narrator, reporter, informant (orally or in writing):sibi insidias fieri: se id certis auctoribus comperisse,
Cic. Att. 14, 8:celeberrimos auctores habeo tantam victoribus irreverentiam fuisse, ut, etc.,
Tac. H. 3, 51:criminis ficti auctor, i. e. nuntius,
Ov. M. 7, 824:Non haec tibi nuntiat auctor Ambiguus,
id. ib. 11, 666; 12, 58; 12, 61; 12, 532.—Hence, auctorem esse, with acc. and inf., to relate, recount:Auctores sunt ter novenis punctis interfici hominem,
Plin. 11, 21, 24, § 73:Fabius Rustiçus auctor est scriptos esse ad Caecinam Tuscum codicillos,
Tac. A. 13, 20:Auctor est Julius Marathus ante paucos quam nasceretur menses prodigium Romae factum (esse) publice, etc.,
Suet. Aug. 94 et saep.—One by whose influence, advice, command, etc., any thing is done, the cause, occasion, contriver, instigator, counsellor, adviser, promoter; constr. sometimes with ut, acc. and inf., or gen. gerund.: quid mihi es auctor ( what do you counsel me?) huic ut mittam? Plaut. Ps. 1, 3, 2; 4, 7, 70; id. Poen. 1, 3, 1:2.idne estis auctores mihi?
Ter. Ad. 5, 8, 16:mihique ut absim, vehementer auctor est,
Cic. Att. 15, 5:Gellium ipsis (philosophis) magno opere auctorem fuisse, ut controversiarum facerent modum,
id. Leg. 1, 20, 53:ut propinqui de communi sententiā coërcerent, auctor fuit,
Suet. Tib. 35; id. Claud. 25; id. Calig. 15:a me consilium petis, qui sim tibi auctor in Siciliāne subsidas, an proficiscare,
Cic. Fam. 6, 8: ego quidem tibi non sim auctor, si Pompeius Italiam reliquit, te quoque profugere, Att. ap. Cic. Att. 9, 10:ne auctor armorum duxque deesset, Auct. B. G. 8, 47: auctor facinori non deerat,
Liv. 2, 54:auctores Bibulo fuere tantundem pollicendi,
Suet. Caes. 19:auctores restituendae tribuniciae potestatis,
id. ib. 5; so id. Dom. 8:auctor singulis universisque conspirandi simul et ut... communem causam juvarent,
id. Galb. 10 al. —So freq. in the abl. absol.: me, te, eo auctore, at my, your, his instance, by my [p. 199] advice, command, etc.:non me quidem Faciet auctore, hodie ut illum decipiat,
Plaut. Stich. 4, 2, 23:an paenitebat flagiti, te auctore quod fecisset Adulescens?
Ter. Eun. 5, 6, 12:quare omnes istos me auctore deridete atque contemnite,
Cic. de Or. 3, 14, 54:quia calida fomenta non proderant, frigidis curari coactus auctore Antonio Musā,
Suet. Aug. 81; 96; id. Galb. 19; id. Vit. 2 al.: agis Carminibus grates et dis auctoribus horum, the promoters or authors of spells, Ov. M. 7, 148.—Esp., in political lang., t. t.a.Auctor legis.(α).One who proposes a law, a mover, proposer (very rare):(β).quarum legum auctor fuerat, earum suasorem se haud dubium ferebat,
Liv. 6, 36:Quid desperatius, qui ne ementiendo quidem potueris auctorem adumbrare meliorem,
Cic. Dom. 30, 80.—One who advises the proposal of a law, and exerts all his influence to have it passed, a supporter (stronger than suasor; cf. Suet. Tib. 27:(γ).alium dicente, auctore eo Senatum se adīsse, verba mutare et pro auctore suasorem dicere coegit): isti rationi neque lator quisquam est inventus neque auctor umquam bonus,
Cic. Leg. 3, 15, 34:cum ostenderem, si lex utilis plebi Romanae mihi videretur, auctorem me atque adjutorem futurum (esse),
id. Agr. 2, 5; id. Att. 1, 19:quo auctore societatem cum Perseo junxerunt,
Liv. 45, 31; Suet. Oth. 8; id. Vesp. 11 al.—Sometimes in connection with suasor:atque hujus deditionis ipse Postumius suasor et auctor fuit,
Cic. Off. 3, 30, 109:Nisi quis retinet, idem suasor auctorque consilii ero,
Tac. H. 3, 2 al. —Of a senate which accepts or adopts a proposition for a law, a confirmer, ratifier:b.nunc cum loquar apud senatores populi Romani, legum et judiciorum et juris auctores,
Cic. Verr. 2, 5, 67.— Poet., in gen., a law-giver:animum ad civilia vertet Jura suum, legesque feret justissimus auctor,
Ov. M. 15, 833;and of one who establishes conditions of peace: leges captis justissimus auctor imposuit,
id. ib. 8, 101. —Hence, auctores fieri, to approve, accept, confirm a law:cum de plebe consulem non accipiebat, patres ante auctores fieri coëgerit,
Cic. Brut. 14, 55:Decreverunt ut, cum populus regem jussisset, id sic ratum esset, si patres auctores fierent,
Liv. 1, 17; 1, 22; 2, 54; 2, 56; 6, 42; 8, 12 al.—Auctor consilii publici, he who has the chief voice in the senate, a leader:D.hunc rei publicae rectorem et consilii publici auctorem esse habendum,
Cic. de Or. 1, 48, 211; 3, 17, 63. —Also absol.:regem Ariobarzanem, cujus salutem a senatu te auctore, commendatam habebam,
by your influence, and the decree of the senate occasioned by it, Cic. Fam. 15, 4, 6; cf. Gron. ad Liv. 24, 43.—One who is an exemplar, a model, pattern, type of any thing:E.Caecilius, malus auctor Latinitatis,
Cic. Att. 7, 3, 10:nec litterarum Graecarum, nec philosophiae jam ullum auctorem requiro,
id. Ac. 2, 2, 5; cf.Wopk. Lect. Tull. p. 34: unum cedo auctorem tui facti, unius profer exemplum,
i. e. who has done a similar thing, Cic. Verr. 2, 5, 26:Cato omnium virtutum auctor,
id. Fin. 4, 16, 44 al. —One that becomes security for something, a voucher, bail, surety, witness:F.id ita esse ut credas, rem tibi auctorem dabo,
Plaut. Trin. 1, 2, 70:auctorem rumorem habere,
Cic. Verr. 2, 3, 19: fama nuntiabat te esse in Syriā;auctor erat nemo,
id. Fam. 12, 4:non si mihi Juppiter auctor Spondeat,
Verg. A. 5, 17:gravis quamvis magnae rei auctor,
Liv. 1, 16:auctorem levem, nec satis fidum super tantā re Patres rati,
id. 5, 15 fin.:urbs auspicato deis auctoribus in aeternum condita,
under the guaranty of the gods, id. 28, 28.—Also with acc. and inf.:auctores sumus tutam ibi majestatem Romani nominis fore,
Liv. 2, 48.—In judic. lang., t. t.1.A seller, vender (inasmuch as he warrants the right of possession of the thing to be sold, and transfers it to the purchaser; sometimes the jurists make a distinction between auctor primus and auctor secundus; the former is the seller himself, the latter the bail or security whom the former brings, Dig. 21, 2, 4; cf.2.Salmas. Mod. Usur. pp. 728 and 733): quod a malo auctore emīssent,
Cic. Verr. 2, 5, 22:auctor fundi,
id. Caecin. 10; Dig. 19, 1, 52: Inpero (auctor ego sum), ut tu me quoivis castrandum loces, Plaut. Aul. 2, 2, 73 Wagn.; id. Ep. 3, 2, 21; id. Curc. 4, 2, 12.— Trop.:auctor beneficii populi Romani,
Cic. Mur. 2.—A guardian, trustee (of women and minors):3.dos quam mulier nullo auctore dixisset,
Cic. Caecin. 25:majores nostri nullam ne privatam quidem rem agere feminas sine auctore voluerunt,
Liv. 34, 2:pupillus obligari tutori eo auctore non potest,
Dig. 26, 8, 5.—In espousals, auctores are the witnesses of the marriage contract (parents, brothers, guardians, relatives, etc.):G.nubit genero socrus, nullis auspicibus, nullis auctoribus,
Cic. Clu. 5.—An agent, factor, spokesman, intercessor, champion:► In class.praeclarus iste auctor suae civitatis,
Cic. Fl. 22:(Plancius) princeps inter suos... maximarum societatum auctor, plurimarum magister,
id. Planc. 13, 22:meae salutis,
id. Sest. 50, 107:doloris sui, querelarum, etc.,
id. Fl. 22 fin.Lat. auctor is also used as fem.:eas aves, quibus auctoribus etc.,
Cic. Div. 1, 15, 27:Et hostes aderant et (Theoxena) auctor mortis instabat,
Liv. 40, 4, 15:auctor ego (Juno) audendi,
Verg. A. 12, 159; Ov. M. 8, 108; id. F. 5, 192; 6, 709; id. H. 14, 110; 15, 3; Sen. Med. 968; cf. Paul. ex Fest. p. 29 Müll. The distinction which the grammarians, Serv. ad Verg. A. 12, 159, Prob. p. 1452 sq. P., and others make between auctor fem. and auctrix, that auctrix would refer more to the lit. signif. of the verb, augeo, while auctor fem. has more direct relation to the prevailing signif. of its noun, auctoritas, is unfounded. -
18 bimaritus
bĭ-mărītus, i, m. [bis], the husband of two wives (a word coined by Laterensis, the accuser of Plancius):bimaritum appellas, ut verba etiam fingas,
Cic. Planc. 12, 30; and besides only in Hier. adv. Jovin. 1, n. 49. -
19 retineo
rĕ-tĭnĕo, ŭi, tentum, 2, v. a. [teneo].I.(With the signif. of the re predominating.) To hold or keep back, not let go; to detain, retain; to restrain (class.; cf. restringo).A.Lit.: Ep. Asta, abire hinc non sinam. Th. Quid nunc me retines? Plaut. Ep. 1, 1, 61:B.quotiens foras ego ire volo, me retines, revocas,
id. Men. 1, 2, 5:quid, malum, astas? Quin retines altrinsecus?
id. Mil. 2, 5, 36; id. Stich. 2, 3, 11:te dexterā retinens manu Opsecro,
id. Capt. 2, 3, 82: si magis vis, eam omittam. Py. Nolo;retine,
id. Mil. 4, 8, 27:retine me,
id. Curc. 2, 3, 11; Ter. Heaut. 2, 4, 23:concilium dimittit, Liscum retinet,
Caes. B. G. 1, 18:homines,
Cic. Att. 13, 14, 1:ab his fit initium retinendi Silii, etc.,
Caes. B. G. 3, 8; 3, 9; 3, 10 et saep.:milites,
id. ib. 7, 47; 7, 52; cf.:milites in loco,
id. B. C. 3, 92:legiones ad urbem,
id. ib. 1, 2;1, 9: cohortes apud se,
id. ib. 2, 19:venit Varro ad me, et quidem id tempus, ut retinendus esset,
when he must be kept, Cic. Att. 13, 33, 4:biduum tempestate retentus,
detained, Caes. B. C. 3, 102; cf. id. B. G. 7, 1; Plaut. Curc. 2, 1, 12; cf.:aegre sunt retenti, quin oppidum irrumperent,
Caes. B. C. 2, 13 fin.:vi me, vi inquam, Plancius et complexu suo retinuit,
Cic. Planc. 41, 100:nisi jam profecti sunt, retinebis homines,
id. Att. 13, 14, 1:euntem,
Ov. H. 18, 99:aliquem vinclis,
id. R. Am. 213:consulem,
Liv. 37, 51:morbo retineri,
id. 34, 10;v. also infra, B.: armorum parte tertiā celatà atque in oppido retentā,
Caes. B. G. 2, 32 fin.; 2, 33:naves pro bonis Tarquiniorum ab Aristodemo retentae sunt,
i. e. as security, Liv. 2, 34, 4:vinum portantes naves tempestatibus retentas esse,
id. 37, 27, 2; Plaut. Stich. 5, 4, 45:mercedem,
to keep back, stop, id. As. 2, 4, 37:alienum,
Cic. Fl. 23, 56:lacrimas,
Ov. M. 1, 647:manus ab ore,
id. ib. 9, 575 et saep.:mulierem,
to hold, Plaut. Ep. 4, 1, 33; cf.:mulierem per vim,
id. Bacch. 4, 8, 2:arcum manu,
Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74:faculas sagittas,
Prop. 2, 29 (3, 27), 5; cf.:injectā manu ferreā et retentā utrāque nave,
Caes. B. C. 1, 58:sudor madidā veste retentus,
Mart. 5, 79, 3.—Trop., to hold in check, keep within bounds, to restrain, check, repress, etc.: hoc servi esse officium reor, retinere at salutem (erum), Plaut. Aul. 4, 1, 8:II.liberos retinere,
Ter. Ad. 1, 1, 33; Cic. Rep. 2, 25, 46; cf.:moderantem cursum atque in suā potestate retinentem,
id. ib. 1, 29, 45:gaudia,
Ov. M. 12, 285:rabiem,
id. ib. 3, 566:verba dolore,
id. ib. 10, 474:aliquem in officio,
Cic. Rosc. Am. 25, 70:animos sociorum in fide,
Liv. 25, 40:retineri nequeo quin dicam ea, quae promeres,
Plaut. Trin. 3, 2, 15 (cf. supra, A.):quae (varietas) vehementer animos hominum in legendo tuo scripto retinere possit... ordo ipse annalium mediocriter nos retinet,
binds, enchains, Cic. Fam. 5, 12, 4 and 5:(picus) Ore suo volucres vagas retinere solebat,
Ov. M. 14, 340:lingua retenta metu,
id. H. 11, 82:retinentibus vobis, erumperem,
Curt. 6, 3, 5.—(With the signif. of the verb predominant.) To hold fast, keep, retain, preserve, maintain, etc. (freq. only since the class. per.; esp. freq. in the trop. signif.; cf. obtineo).A.Lit.: potius mansuetudine et innocentiā imperatoris provinciam quam vi militum aut benignitate deorum retentam atque conservatam esse, Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:B.oppidum,
Caes. B. G. 7, 21 fin.:arces (Minerva),
to preserve, protect, Cat. 64, 8:id egit, ut amicos observantiā, rem parsimoniā retineret,
Cic. Quint. 18, 59; cf.:retinere servareque amicos,
Hor. S. 1, 1, 89:summos cum infimis pari jure,
Cic. Off. 2, 12, 41:Aegyptum,
Curt. 4, 1, 30:regionem,
id. 6, 5, 21:neque virtutem qui habet virtute retinetur in vitā,
Cic. Fin. 3, 18, 61 B. and K.: fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 Rib. —Trop.:2.retinete (fidem), post factum ut laetemini,
Plaut. Rud. prol. 30:existimo jus augurum... rei publicae causā conservatum ac retentum,
Cic. Div. 2, 35, 75; so,jus suum,
id. Verr. 2, 3, 14, § 37; Caes. B. C. 1, 5:statum suum,
Cic. Rep. 2, 23, 43:pristinam virtutem,
Caes. B. G. 5, 48, 91; cf.:vestigium pristinae dignitatis,
Cic. Sull. 32, 91:officium,
id. Off. 3, 29, 105:justitiam (with colere),
id. ib. 2, 12, 42 Beier; id. Inv. 1, 1, 3:caritatem in pastores,
id. Lael. 19, 70:utilitatem in amicitiā et fidem,
id. ib. 24, 88:hunc morem usque adhuc,
id. Rep. 2, 20, 36; cf. id. ib. 2, 9, 16:de finibus retentae defensaeque sententiae,
id. Tusc. 5, 30, 84:gravitatem retinere, iracundiam pellere,
id. Off. 1, 38, 137:ferociam animi in vultu,
Sall. C. 61, 4:memoriam suae pristinae virtutis, tot secundissimorum proeliorum,
Caes. B. G. 2, 21; 7, 62:aliquid memoriā,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19; id. Rosc. Am. 12, 33:commissa (aures),
Hor. Ep. 1, 18, 70 et saep.:ut Palaemo et Telamo et Plato dicerentur, retinuerunt,
Quint. 1, 5, 60.— With ne, Cic. Rep. 2, 32, 56.—Post-class. for memoriā retinere, to keep in mind, remember:sive ille Hasdrubal est, sive quis alius, non retineo,
Gell. 17, 9, 16.—With object-clause:retineo me dixisse,
Dig. 35, 1, 92 init. — Hence, rĕtĭnens, entis, P. a., holding fast, tenacious, observant of any thing (class.; cf. tenax); constr. with gen.:homo sui juris dignitatisque retinens,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:nimium equestris juris et libertatis,
id. Planc. 23, 55:avitae nobilitatis,
Tac. A. 2, 38 fin.:modestiae,
id. ib. 5, 11:Seleuci conditoris (civitas),
i. e. retaining his institutions, id. ib. 6, 42; cf.:antiqui moris,
id. ib. 16, 5 et saep. — Sup.:proprietatum in verbis retinentissimus,
Gell. 10, 20, 10.
См. также в других словарях:
Plancius — ist: ein römischer Gentilname, siehe Plancier. Angehörige sind: Gnaeus Plancius (Steuerpächter) (1. Jahrhundert v. Chr.), diente unter Licinus Crassus in Spanien Gnaeus Plancius (Quaestor 58 v. Chr.), unterstützte den exilierten Cicero Marcus… … Deutsch Wikipedia
Plancĭus — Plancĭus, Cnejus, Sohn des Cnejus P., diente zuerst unter Metellus auf Kreta u. wurde dann Quästor in Macedonien; 54 v. Chr. wurde er de sodalicio (s.d.) angeklagt, aber von Cicero, welchem er während dessen Exil wesentliche Dienste geleistet… … Pierer's Universal-Lexikon
PLANCIUS — Romanus quidam, qui, teste Eusebiô, cum Galliam Comatam regeret, Lugdunum condidit … Hofmann J. Lexicon universale
Petrus Plancius — Petrus Plancius, niederländisch Pieter Platevoet („Peter Plattfuß“, auch Platevoete, Plantius, Plat(t)) (* 1552 in Dranouter, Flandern; † 1622) war ein niederländischer Theologe, Astronom und Kartograf. Er fertigte zahlreiche Landkarten so … Deutsch Wikipedia
Petrus Plancius — (1552 ndash;May 15 1622), was a Dutch astronomer, cartographer and clergyman. He was born as Pieter Platevoet in Dranoutre, Flanders. He studied theology in Germany and England. At the age of 24 he became a minister in the Dutch Reformed Church.… … Wikipedia
Petrus Plancius — Saltar a navegación, búsqueda Petrus Plancius. J. Buys/Rein. Vinkeles (1791). Petrus Plancius (1552 1622), forma latinizada de Pieter Platevoit, fue un teólogo, cartógrafo y astrónomo holandés nacido en Flandes en 1552. Luego de establecerse en … Wikipedia Español
Marcus Plancius Varus — was an Anatolian Roman noble who lived in the 1st century in the Roman Empire. His paternal ancestors were originally from Latium in Central Italy. They had immigrated to Anatolia in the time of the late Roman Republic. Varus came from a local,… … Wikipedia
10648 Plancius — Infobox Planet minorplanet = yes width = 25em bgcolour = #FFFFC0 apsis = name = Plancius symbol = caption = discovery = yes discovery ref = discoverer = discovery site = discovered = , designations = yes mp name = 10648 alt names = 4089 P L mp… … Wikipedia
Biene (Sternbild, Plancius) — Das alte Sternbild Nördliche Fliege Die nördliche Fliege (lat. musca borealis) ist ein Sternbild des Nordhimmels, das zwar in einigen Sternkatalogen der Neuzeit zu finden ist, aber nicht zu den 88 von der IAU anerkannten Sternbildern zählt. Sie… … Deutsch Wikipedia
Petrus Plancius — (1552 1622), était un commerçant néerlandais d Amsterdam, qui s exerça avec bonheur dans plusieurs disciplines : Théologie protestante : il est resté célèbre pour sa querelle avec Jacobus Arminius (1560 1609), fondateur de l… … Wikipédia en Français
Liste historischer Asterismen — Das frühere Sternbild Argo Navis nach Ptolemäus Die Liste historischer Sternbilder enthält eine Auswahl von Asterismen der europäischen astronomischen Tradition. Diese Sternbilder gehören nicht zu den 88 von der Internationalen Astronomischen… … Deutsch Wikipedia