Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

tribūtum+c

  • 81 describo

    describo, ĕre, scripsi, scriptum - tr. - [st2]1 [-] copier, transcrire. [st2]2 [-] dessiner, tracer, écrire. [st2]3 [-] dépeindre, représenter, décrire; raconter; noter (en mauvaise part), censurer, blâmer. [st2]4 [-] partager, répartir, distribuer, assigner, diviser. [st2]5 [-] imposer, taxer. [st2]6 [-] rendre (la justice).    - describere rationes, Cic.: mettre ses comptes en état.    - me latronem describebant, Cic. Mil. 18, 47: ils me représentaient comme un brigand.    - describere jura: rendre la justice.
    * * *
    describo, ĕre, scripsi, scriptum - tr. - [st2]1 [-] copier, transcrire. [st2]2 [-] dessiner, tracer, écrire. [st2]3 [-] dépeindre, représenter, décrire; raconter; noter (en mauvaise part), censurer, blâmer. [st2]4 [-] partager, répartir, distribuer, assigner, diviser. [st2]5 [-] imposer, taxer. [st2]6 [-] rendre (la justice).    - describere rationes, Cic.: mettre ses comptes en état.    - me latronem describebant, Cic. Mil. 18, 47: ils me représentaient comme un brigand.    - describere jura: rendre la justice.
    * * *
        Describo, describis, pen. prod. descripsi, descriptum, describere. Cic. Doubler une escripture, Transcrire, Copier.
    \
        Describere librum ab aliquo. Cic. Copier sur l'exemplaire d'aucun.
    \
        Describere rationes. Ci. Dire et mettre par ordre ses raisons, Raconter.
    \
        Describere. Cic. Diviser et mettre quelque chose par ordonnance, Distribuer, Assigner, Departir.
    \
        Duodena describit in singulos homines iugera. Cic. Depart et ordonne, Fait estat à douze arpents pour homme.
    \
        Quum Athenienses, victis Persis, Graeciae tributum in tutelam classis descripsissent. Iustinus. Eussent imposé.
    \
        Iura. Cic. Dire, Rendre et departir à plusieurs parties.
    \
        Ciuitatibus pro numero militum, pecuniarum summas describere. Cic. Faire assiette et departement d'une somme d'argent imposee sur quelques villes, Taxer, Quotizer.
    \
        Describere vrbis partes ad incendia. Cic. Assigner à un nombre de boutefeux les quartiers de la ville où un chascun mettra le feu.
    \
        In genera describere. Plin. Departir une chose universelle en certains genres.
    \
        Descriptus populus censu, ordinibus, aetatibus. Cic. Departi, Distribué, Ordonné et divisé selon les biens, estats, et les aages.
    \
        Describere. Plaut. Expliquer et declarer sa proprieté, Peindre, Descrire.
    \
        Latronem et sicarium aliquem describere. Cic. Par tiltre de brigand et meurtrier signifier aucune personne, sans autrement dire son nom.
    \
        Describere in deos. Plin. Mettre au nombre des dieux.
    \
        Describi, pro Transferri. Seneca, Non credis animas in alia corpora atque alia describi? Estre transportees, Passer d'un corps en autre.

    Dictionarium latinogallicum > describo

  • 82 fero

    fĕro, ferre, tŭli (tĕtŭli, arch.), lātum - tr. et intr. -    - voir l'article fero du Gaffiot.    - la conjugaison    - [gr]gr. ϕέρω.    - inf. passif ferrier Plaut. Rud. 367 == redoublement arch. tetuli, Plaut. Am. 2, 2, 84; 168; id. Men. 4, 2, 25; 66; id. Rud. prol. 68: tetulisti, Att. and Caecil. ap. Non. 178, 17 sq.: tetulit, Plaut. Most. 2, 2, 40; id. Men. 2, 3, 30; Ter. And. 5, 1, 13: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. And. 4, 5, 13: tetulisse, Plaut. Rud. 4, 1, 2: tetulero, id. Cist. 3, 19: tetulerit, id. Poen. 3, 1, 58; id. Rud. 4, 3, 101.    - fero, feram, feras [] fero, feram, feras → ferus.    - impératif présent: fer, ferte. [st1]1 [-] porter, tenir, avoir en soi, avoir sur soi.    - arma ferre: porter les armes.    - ferre aliquem in sinu (in oculis): porter qqn dans son coeur.    - ferre census corpore suos, Ov.: avoir sa fortune sur soi.    - alicui opem (auxilium) ferre: porter secours à qqn. [st1]2 [-] (porter en avant), transporter, mouvoir, emporter, entraîner, pousser.    - non feret quin vapulet, Plaut.: il ne s'en tirera pas sans être rossé.    - ferre caelo manus, Hor.: lever les mains au ciel.    - ferre signa: porter les enseignes, se mettre en marche, lever le camp.    - ferre signa in hostem: marcher à l'ennemi.    - in Capitolium faces ferre, Cic.: mettre le feu au Capitole.    - animus me fert: mon esprit me pousse (à), je veux.    - quo cujusque animus fert, eo discedunt, Sall. J. 54: ils se dispersent pour aller où ils veulent.    - qua quemque animus fert, effugite superbiam regiam, Liv. 40: comme chacun le veut, fuyez la tyrannie du roi.    - mens tulit nos exscindere Thebas, Stat. Th. 4: nous voulions détruire Thèbes. [st1]3 [-] mettre en mouvement, déplacer, diriger, mener, faire avancer, conduire.    - itinera duo ad portum ferebant, Caes.: deux chemins menaient au port.    - alicui sese obviam ferre, Cic.: se porter au-devant de qqn.    - si qua ad verum via ferret, Liv.: si quelque chemin menait à la vérité. [st1]4 [-] (porter devant soi), montrer, présenter, offrir, donner; apporter, proposer.    - prae se ferre: porter devant soi, étaler, afficher, montrer, manifester, déclarer.    - nec vero, cum venit, prae se fert aut qui sit aut unde veniat aut etiam quid velit, Cic. Rep. 2: et, en approchant, il ne montre pas clairement ni qui il est, ni d'où il vient, ni même ce qu'il veut.    - cui sum amicus, idque me ejus officio debere esse prae me semper tuli, Cic. Phil.: je suis son ami et j'ai toujours avoué clairement que je me devais de l'être en raison du service qu'il m'a rendu.    - palam se ferre, Suet.: s'afficher.    - ferre osculum, Ov.: donner un baiser.    - ferre sententiam, Vic.: apporter son avis.    - suffragium (sententiam) ferre: apporter son suffrage, donner son suffrage, voter.    - ad plebem ferre ut: proposer au peuple que...    - aliquem judicem ferre: proposer qqn comme juge.    - rogationem ferre: présenter un projet de loi, proposer une loi.    - legem ferre: présenter une loi, proposer une loi.    - legem ad populum (ad plebem) ferre: présenter une loi au peuple.    - ferre suprema, Virg.: rendre les derniers devoirs. [st1]5 [-] (porter en haut), élever, vanter, célébrer.    - aliquem in caelum ferre: porter qqn aux nues.    - laudibus aliquem in caelum ferre, Cic. Fam. 10: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - ad astra aliquem ferre: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - gloria hujus ad caelum fertur, Lucr.: sa gloire est portée aux nues.    - incerta in majus ferri solent, Liv. 21: on grossit ordinairement ce qu'on ne connaît pas. [st1]6 [-] apporter, amener, procurer, causer, faire, provoquer.    - fructum ferre: procurer un profit, un avantage.    - ferre voluptatem: causer du plaisir.    - ferre solacia: procurer des consolations. [st1]7 [-] emporter, enlever, piller, dévaster, détruire.    - ferre atque agere (agere ferreque): piller, ravager.    - hi ferre agere plebem, Liv. 3, 37: ils volaient et pillaient la plèbe.    - (aufert, en prose) omnia fert aetas, Virg.: le temps emporte tout.    - incensa ferunt Pergama, Virg.: ils pillent Troie en flammes. [st1]8 [-] emporter, recevoir, obtenir, recueillir, remporter.    - praemium ferre: obtenir une récompense.    - nihil ex certamine ferre, Liv.: ne rien emporter du combat.    - non tacitum feres, Cic.: tu n'auras pas mon silence.    - quod posces, feres, Plaut. Merc. 2: tu auras ce que tu demandes.    - ferre victoriam ex aliquo, Liv.: remporter la victoire sur qqn.    - ferre suffragia, Suet.: remporter les suffrages.    - plura in eorum tribubus suffragia quam uterque in omnibus ferre, Suet.: recueillir plus de suffrages dans leurs tribus que tous les deux dans toutes les autres.    - ferre centuriam, Cic.: obtenir les voix d'une centurie.    - tribus plerasque ferre, Cic. Planc.: obtenir les voix de la plupart des tribus. [st1]9 [-] porter, comporter, vouloir, exiger, demander; permettre, admettre.    - natura fert ut: la nature veut que.    - quod natura fert in omnibus fere rebus, Cic. Tusc. 2, 5: ce que la nature veut dans presque tous les domaines.    - ut fors tulit: comme le hasard le voulut, au gré du hasard.    - si occasio tulerit, Cic.: si l'occasion le permet.    - si vestra voluntas feret, Cic. de Imp. Pomp. 24: si tel est votre désir.    - si ita ferret, Tac.: s'il devait en être ainsi.    - ut aetas illa fert, Cic. Clu. 60: comme c'est l'habitude à cet âge.    - ut mea fert opinio, Cic. Clu. 16: d'après mon avis. [st1]10 [-] supporter, endurer, subir, souffrir.    - dolorem ferre aequo animo: supporter sans peine la douleur, se résigner.    - aegre, graviter, moleste aliquid ferre: supporter qqch avec peine, avec chagrin, avec indignation.    - repulsam ferre: essuyer un échec.    - ferre impetum: soutenir le choc.    - servo nubere tuli, Ov. H. 5: je me suis résignée à épouser un esclave.    - ferunt aures hominum illa laudari, Cic. de Or. 2: les hommes endurent de pareilles louanges.    - non ferendum est quod, Quint.: il ne faut pas supporter que.    - adversas ferre difficile esset sine eo qui illas gravius etiam quam tu ferret, Cic. Lael.: il serait difficile de supporter les malheurs sans quelqu'un qui les supporte encore plus péniblement que nous.    - ingratae patriae injuriam non tulit, Cic. Lael.: il ne supporta pas l'injustice d'une patrie ingrate.    - quis tam esset ferreus qui eam vitam ferre posset? Cic. Lael.: qui serait assez insensible pour supporter pareille vie? [st1]11 [-] produire, rapporter, engendrer, enfanter.    - ferundo arbor peribit, Cato, R. R. 6: l'arbre périra à force de produire.    - angulus iste feret piper et thus, Hor. Ep. 1: ce coin de terre te donnera du poivre et de l'encens.    - ignorans nurum ventrem ferre, Liv. 1: ignorant que sa bru était enceinte.    - au fig. haec aetas oratorem... tulit, Cic. Br. 45: cette époque produisit un orateur... [st1]12 [-] (porter partout), annoncer, rapporter, raconter, répandre, divulguer.    - ferre + prop. inf.: rapporter que, dire que.    - tormentis servorum Macronem praesedisse commentarii ad senatum missi ferebant, Tac. An. 6: les documents envoyés au sénat indiquaient que Macron avait présidé à la torture des esclaves.    - ferunt (fertur) + prop. inf.: on rapporte que, on dit que.    - ubi nunc ficus Ruminalis est, Romularem vocatam ferunt, Liv. 1: où il y a maintenant le figuier Ruminal, qu'on a appelé, dit-on, Romulaire.    - ut Graeci ferunt, Cic.: à ce que disent les Grecs. [st1]15 [-] locutions remarquables.    - expensum ferre: inscrire au chapitre des dépenses, porter en dépenses.    - acceptum ferre: inscrire au chapitre des recettes, porter en recettes.
    * * *
    fĕro, ferre, tŭli (tĕtŭli, arch.), lātum - tr. et intr. -    - voir l'article fero du Gaffiot.    - la conjugaison    - [gr]gr. ϕέρω.    - inf. passif ferrier Plaut. Rud. 367 == redoublement arch. tetuli, Plaut. Am. 2, 2, 84; 168; id. Men. 4, 2, 25; 66; id. Rud. prol. 68: tetulisti, Att. and Caecil. ap. Non. 178, 17 sq.: tetulit, Plaut. Most. 2, 2, 40; id. Men. 2, 3, 30; Ter. And. 5, 1, 13: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. And. 4, 5, 13: tetulisse, Plaut. Rud. 4, 1, 2: tetulero, id. Cist. 3, 19: tetulerit, id. Poen. 3, 1, 58; id. Rud. 4, 3, 101.    - fero, feram, feras [] fero, feram, feras → ferus.    - impératif présent: fer, ferte. [st1]1 [-] porter, tenir, avoir en soi, avoir sur soi.    - arma ferre: porter les armes.    - ferre aliquem in sinu (in oculis): porter qqn dans son coeur.    - ferre census corpore suos, Ov.: avoir sa fortune sur soi.    - alicui opem (auxilium) ferre: porter secours à qqn. [st1]2 [-] (porter en avant), transporter, mouvoir, emporter, entraîner, pousser.    - non feret quin vapulet, Plaut.: il ne s'en tirera pas sans être rossé.    - ferre caelo manus, Hor.: lever les mains au ciel.    - ferre signa: porter les enseignes, se mettre en marche, lever le camp.    - ferre signa in hostem: marcher à l'ennemi.    - in Capitolium faces ferre, Cic.: mettre le feu au Capitole.    - animus me fert: mon esprit me pousse (à), je veux.    - quo cujusque animus fert, eo discedunt, Sall. J. 54: ils se dispersent pour aller où ils veulent.    - qua quemque animus fert, effugite superbiam regiam, Liv. 40: comme chacun le veut, fuyez la tyrannie du roi.    - mens tulit nos exscindere Thebas, Stat. Th. 4: nous voulions détruire Thèbes. [st1]3 [-] mettre en mouvement, déplacer, diriger, mener, faire avancer, conduire.    - itinera duo ad portum ferebant, Caes.: deux chemins menaient au port.    - alicui sese obviam ferre, Cic.: se porter au-devant de qqn.    - si qua ad verum via ferret, Liv.: si quelque chemin menait à la vérité. [st1]4 [-] (porter devant soi), montrer, présenter, offrir, donner; apporter, proposer.    - prae se ferre: porter devant soi, étaler, afficher, montrer, manifester, déclarer.    - nec vero, cum venit, prae se fert aut qui sit aut unde veniat aut etiam quid velit, Cic. Rep. 2: et, en approchant, il ne montre pas clairement ni qui il est, ni d'où il vient, ni même ce qu'il veut.    - cui sum amicus, idque me ejus officio debere esse prae me semper tuli, Cic. Phil.: je suis son ami et j'ai toujours avoué clairement que je me devais de l'être en raison du service qu'il m'a rendu.    - palam se ferre, Suet.: s'afficher.    - ferre osculum, Ov.: donner un baiser.    - ferre sententiam, Vic.: apporter son avis.    - suffragium (sententiam) ferre: apporter son suffrage, donner son suffrage, voter.    - ad plebem ferre ut: proposer au peuple que...    - aliquem judicem ferre: proposer qqn comme juge.    - rogationem ferre: présenter un projet de loi, proposer une loi.    - legem ferre: présenter une loi, proposer une loi.    - legem ad populum (ad plebem) ferre: présenter une loi au peuple.    - ferre suprema, Virg.: rendre les derniers devoirs. [st1]5 [-] (porter en haut), élever, vanter, célébrer.    - aliquem in caelum ferre: porter qqn aux nues.    - laudibus aliquem in caelum ferre, Cic. Fam. 10: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - ad astra aliquem ferre: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - gloria hujus ad caelum fertur, Lucr.: sa gloire est portée aux nues.    - incerta in majus ferri solent, Liv. 21: on grossit ordinairement ce qu'on ne connaît pas. [st1]6 [-] apporter, amener, procurer, causer, faire, provoquer.    - fructum ferre: procurer un profit, un avantage.    - ferre voluptatem: causer du plaisir.    - ferre solacia: procurer des consolations. [st1]7 [-] emporter, enlever, piller, dévaster, détruire.    - ferre atque agere (agere ferreque): piller, ravager.    - hi ferre agere plebem, Liv. 3, 37: ils volaient et pillaient la plèbe.    - (aufert, en prose) omnia fert aetas, Virg.: le temps emporte tout.    - incensa ferunt Pergama, Virg.: ils pillent Troie en flammes. [st1]8 [-] emporter, recevoir, obtenir, recueillir, remporter.    - praemium ferre: obtenir une récompense.    - nihil ex certamine ferre, Liv.: ne rien emporter du combat.    - non tacitum feres, Cic.: tu n'auras pas mon silence.    - quod posces, feres, Plaut. Merc. 2: tu auras ce que tu demandes.    - ferre victoriam ex aliquo, Liv.: remporter la victoire sur qqn.    - ferre suffragia, Suet.: remporter les suffrages.    - plura in eorum tribubus suffragia quam uterque in omnibus ferre, Suet.: recueillir plus de suffrages dans leurs tribus que tous les deux dans toutes les autres.    - ferre centuriam, Cic.: obtenir les voix d'une centurie.    - tribus plerasque ferre, Cic. Planc.: obtenir les voix de la plupart des tribus. [st1]9 [-] porter, comporter, vouloir, exiger, demander; permettre, admettre.    - natura fert ut: la nature veut que.    - quod natura fert in omnibus fere rebus, Cic. Tusc. 2, 5: ce que la nature veut dans presque tous les domaines.    - ut fors tulit: comme le hasard le voulut, au gré du hasard.    - si occasio tulerit, Cic.: si l'occasion le permet.    - si vestra voluntas feret, Cic. de Imp. Pomp. 24: si tel est votre désir.    - si ita ferret, Tac.: s'il devait en être ainsi.    - ut aetas illa fert, Cic. Clu. 60: comme c'est l'habitude à cet âge.    - ut mea fert opinio, Cic. Clu. 16: d'après mon avis. [st1]10 [-] supporter, endurer, subir, souffrir.    - dolorem ferre aequo animo: supporter sans peine la douleur, se résigner.    - aegre, graviter, moleste aliquid ferre: supporter qqch avec peine, avec chagrin, avec indignation.    - repulsam ferre: essuyer un échec.    - ferre impetum: soutenir le choc.    - servo nubere tuli, Ov. H. 5: je me suis résignée à épouser un esclave.    - ferunt aures hominum illa laudari, Cic. de Or. 2: les hommes endurent de pareilles louanges.    - non ferendum est quod, Quint.: il ne faut pas supporter que.    - adversas ferre difficile esset sine eo qui illas gravius etiam quam tu ferret, Cic. Lael.: il serait difficile de supporter les malheurs sans quelqu'un qui les supporte encore plus péniblement que nous.    - ingratae patriae injuriam non tulit, Cic. Lael.: il ne supporta pas l'injustice d'une patrie ingrate.    - quis tam esset ferreus qui eam vitam ferre posset? Cic. Lael.: qui serait assez insensible pour supporter pareille vie? [st1]11 [-] produire, rapporter, engendrer, enfanter.    - ferundo arbor peribit, Cato, R. R. 6: l'arbre périra à force de produire.    - angulus iste feret piper et thus, Hor. Ep. 1: ce coin de terre te donnera du poivre et de l'encens.    - ignorans nurum ventrem ferre, Liv. 1: ignorant que sa bru était enceinte.    - au fig. haec aetas oratorem... tulit, Cic. Br. 45: cette époque produisit un orateur... [st1]12 [-] (porter partout), annoncer, rapporter, raconter, répandre, divulguer.    - ferre + prop. inf.: rapporter que, dire que.    - tormentis servorum Macronem praesedisse commentarii ad senatum missi ferebant, Tac. An. 6: les documents envoyés au sénat indiquaient que Macron avait présidé à la torture des esclaves.    - ferunt (fertur) + prop. inf.: on rapporte que, on dit que.    - ubi nunc ficus Ruminalis est, Romularem vocatam ferunt, Liv. 1: où il y a maintenant le figuier Ruminal, qu'on a appelé, dit-on, Romulaire.    - ut Graeci ferunt, Cic.: à ce que disent les Grecs. [st1]15 [-] locutions remarquables.    - expensum ferre: inscrire au chapitre des dépenses, porter en dépenses.    - acceptum ferre: inscrire au chapitre des recettes, porter en recettes.
    * * *
        Fero, fers, tuli, latum, ferre. Porter.
    \
        Ferre ab altero argentum. Plaut. Recevoir de luy.
    \
        Quod posces, feres. Plaut. Tu obtiendras et emporteras ce que tu demanderas.
    \
        - hercle nunc ferat Sex talenta magna argenti pro istis praesentaria, Nunquam acciperem. Plaut. S'il m'apportoit.
    \
        Ferre. Producere. Plin. Porter, Produire.
    \
        Elephantes fert Africa. Plin. Produit.
    \
        Non feret quin vapulet. Plaut. Il ne se passera pas qu'il ne soit batu.
    \
        Ferre, pro Dicere. Tacit. Ex C. Caesare se genitum ferebat. Il disoit.
    \
        Ferre. Cic. Endurer quelque chose, Souffrir et porter patiemment.
    \
        Ferre acceptum. Iuris. Enregistrer ce qu'on a receu, et en tenir compte au chapitre des receptes.
    \
        Ferre acerbe. Cic. Acerbe ferebam, si huius salus, etc. J'estoye marri, etc.
    \
        Quae fert adolescentia. Terent. A quoy la jeunesse s'addonne.
    \
        Aduersas res ferre. Cic. Porter patiemment les adversitez.
    \
        AEgre ferre. Terent. Estre marri et desplaisant d'une chose.
    \
        Dum aetas tulit, amauit. Terentius. Tandis que l'aage s'y addonnoit, et que l'aage le portoit.
    \
        Si modo fert animus, gradere, et scitabere ab ipso. Ouid. S'il te plaist.
    \
        Fert animus causas tantarum exponere rerum. Lucan. Mon cueur desire de, etc. Je veulx.
    \
        Qualem animum iudex in consilium feret. Quintil. Quelle affection il apporte.
    \
        Ferre animo aequo. Terent. Porter patiemment.
    \
        Iniquo animo ferre. Cic. Estre mal content.
    \
        Ferre annos et vetustatem, siue perferre, dicuntur vina proprie: tamen ad alia transferuntur. Quintil. Estre de garde, Durer long temps.
    \
        Arma contra patriam ferre. Cic. S'armer à l'encontre de son pays, Porter les armes et faire la guerre contre, etc.
    \
        In astra ferre. Cic. Louer haultement aucun, Le monter jusques au ciel.
    \
        Atrociter ferre. Cic. Estre fort mal content et desplaisant.
    \
        Quum semel auras tulerunt. Virg. Ont accoustumé l'air.
    \
        Auxilium alicui ferre. Terent. Donner secours, Aider, Secourir.
    \
        Bella ferre. Horat. Endurer les travaulx de guerre avec les autres gensdarmes.
    \
        Belle aliquid ferre. Cic. Porter ou endurer doulcement, sans se fascher et ennuyer.
    \
        Ferre ad vel in caelum. Cic. Monter ou mettre jusques aux nues, Louer haultement.
    \
        Deos quaeso vt hodie camum et furcam feras. Plaut. Que tu sois pendu aujourdhuy.
    \
        Centuriam ferre. Cic. Avoir pour nous les voix de toute une centurie en quelque election, Estre esleu par toute une centurie.
    \
        Haud clam tulit iram aduersus Praetorem. Liu. Ne dissimula point le courroux qu'il avoit contre le Preteur, Il monstra bien qu'il estoit marri contre, etc.
    \
        Commentarii ferunt. Tacit. Le portent, Il est escript és commentaires.
    \
        Si ita commodum vestrum fert. Cic. Si c'est vostre commodité et prouffit.
    \
        Conditionem ferre, quod et Offerre dicitur, et Ponere. Terent. Faire une offre et parti.
    \
        Grauioribus verbis, quam tua consuetudo ferebat. Cic. Que ta coustume ne portoit, ou Que tu n'avois de coustume.
    \
        Contumelias ferre. Plaut. Endurer.
    \
        Crimina in aliquem ferre. Tacit. Blasmer aucun, et mal dire de luy.
    \
        Desyderium coniunctissimi viri atque amantissimi ferre nullo modo possem. Cic. Je ne pourroye nullement endurer, ou porter le regret.
    \
        Dolorem ferre alicui. Virgil. Donner ennuy, Le contrister et ennuyer.
    \
        Exequias ferre. Ouid. Faire les funerailles.
    \
        Exitum eundem ferre. Caes. Endurer.
    \
        Ferre expensum. Cic. Tenir compte de ce qu'on a despendu.
    \
        Extra causam ferre. Quint. Mettre hors du propos.
    \
        Vt ferunt fabulae. Cic. Comme les fables le racontent.
    \
        Vt villicum hanc perdoceamus vt ferat fallaciam. Plaut. Comment il pourra faire et mettre en execution ceste tromperie.
    \
        Famam ferre. Plaut. Semer un bruit.
    \
        Ita fama ferebant. Liu. On le disoit ainsi, Le bruit estoit tel.
    \
        Quod est ferundum feras. Terent. Endure.
    \
        Fidem ferre alicui rei. Virg. La croire, Y adjouster foy.
    \
        - fero ad te alia flagitia ingentia Boni illius adolescentis. Terent. Je t'apporte, Je vien te raconter.
    \
        Fortiter ferre. Cic. Endurer constamment.
    \
        Fraudem ferre. Liu. Tromper, ou porter dommage.
    \
        Frigoraque et famem tulistis. Catull. Vous avez enduré.
    \
        Fructum ferre dicuntur arbores. Plin. Porter fruict.
    \
        Additur vt Pallas, singularis industriae fructum meritissimo ferat. Plin. iunior. A fin que Pallas recoyve le fruict et le prouffit de, etc.
    \
        Quumque ea contentio mihi magnum etiam foris fructum tulisset. Cic. M'eust porté grand prouffit.
    \
        Fructum ex aliquo ferre. Pollio ad Ciceronem. Recevoir prouffit.
    \
        Quos tandem fructus huiusce necessitudinis in istius imperio tulit? Cic. Quels fruicts a il remporté de, etc.
    \
        Ferre gloriam belli perpetrati. Liu. Remporter la gloire et le loz d'avoir mis fin à une guerre.
    \
        Ferri ad gloriam. Cic. Suyvre la gloire.
    \
        Gratiam et gloriam haud immeritam annonae leuatae tulit. Liu. On luy sceut bon gré, et non sans cause, d'avoir, etc.
    \
        Grauiter ferre. Terent. Estre marri.
    \
        Hoc ab isto praedone ereptum esse, grauiter et acerbe homines ferebant. Cic. Estoyent marriz.
    \
        Gressus ferre aliquo. Aller.
    \
        Imaginem alicuius ferre. Plaut. Representer aucun, et resembler.
    \
        Impetum ferre. Caes. Endurer et soustenir.
    \
        Impune ferre. Caes. Demourer impuni.
    \
        In aliquo quidpiam ferre. Quintil. Supporter.
    \
        Incommoda ferre. Cic. Donner ennuy et fascherie.
    \
        Indigne ferre. Plin. Estre mal content.
    \
        Infortunium ferre. Terent. Recevoir malencontre.
    \
        Ingrate aliquid ferre. Tacit. Estre mal content.
    \
        Iniuriam ferre. Cic. Endurer.
    \
        Nae illud haud inultum, si viuo, ferent. Terent. Ils n'en demourront pas quictes, ou impuniz.
    \
        Iracunde ferre. Plin. Se courroucer de quelque chose.
    \
        Iudicem tibi fero. Liu. Mots que anciennement l'un des deux contendans disoit maintesfois à l'autre, qui valoyent autant comme de dire, Je croiray de nostre different tout le premier, et l'en feray juge. Et aucunesfois avoyent accoustumé de le nommer, disans, Je m'en rapporte à un tel, et le vous offre, qu'il soit juge de nostre different.
    \
        Cum laborem belli ferre non posset, etc. Caes. Ne peust porter et endurer la peine.
    \
        Laete atque insolenter ferre. Cic. Demener grand joye pour quelque chose.
    \
        Laetitiam ferre. Cic. Demener joye.
    \
        Laudem. Caes. Avoir honneur, Estre loué.
    \
        Laudem mihi mea facta ferent. Virgil. M'apporteront louange.
    \
        Laudibus ferre. Plin. iunior. Louer.
    \
        Lenissime ferre aliquid. Cic. Ne s'en point fascher ne ennuyer.
    \
        Faciet quae feret libido. Sallust. Il fera ce qu'il luy viendra en volunté et à plaisir.
    \
        Lucem ferre. Plin. iunior. Endurer de veoir la lumiere.
    \
        Fer contra manum. Plaut. Baille la main.
    \
        Manum ferre. Virgil. S'entrebatre, Combatre.
    \
        Fer me. Terent. Supporte moy.
    \
        Ferres me, si ego idem dicerem? Cic. L'endurerois tu de moy?
    \
        Miserias ferre. Terent. Les porter patiemment.
    \
        Moderate ferre dolorem. Cic. Endurer.
    \
        Modice ferre. Cic. Porter par mesure, Porter patiemment.
    \
        Moleste ferre. Cic. Estre mal content.
    \
        Molliter ferre. Cic. Endurer doulcement quelque chose.
    \
        Munus ferre. Horat. Recevoir un don.
    \
        Prout cuiusque eorum qui negotiis praeerant, aut natura, aut studium ferebat. Caes. Selon que leur naturelle inclination estoit.
    \
        Natura fert vt extrema, etc. Cic. C'est une chose naturelle, Nature apporte que, etc.
    \
        Vereor ne grauioribus vtar verbis, quam natura mea fert. Cic. Que ma nature ne porte.
    \
        Nomen alicuius ferre. Cic. Porter le nom de la maison et famille d'aucun.
    \
        Nomen ferre insani. Horat. Estre appelé, etc.
    \
        In notitiam alicuius ferre. Plin. iunior. Luy faire à scavoir.
    \
        Ferre obscure aliquid. Cicero. Dissimuler et cacher quelque chose.
    \
        Neque id occulte fert. Terent. Il ne le fait pas en cachette ne en secret, Il le dit hault et cler.
    \
        Sic oculos, sic ille manus, sic ora ferebat. Virg. Il te resembloit des yeulx, des mains, et de visage.
    \
        Aliquem in oculis ferre. Cic. Fort aimer aucun, tellement qu'on ne peult durer sans le veoir tousjours, Ne le veoir point à demi.
    \
        Odium pro labore ferre. Terent. Remporter haine, Estre hay.
    \
        Opem ferre. Terent. Aider, Donner secours, Secourir.
    \
        Opem atque auxilium afflictae Reip. Cic. Donner aide et secours à, etc.
    \
        Vt fert mea opinio. Cic. Comme je pense, A mon advis, Selon mon opinion.
    \
        Opus aliquod cum labore ferre. Plaut. Endurer.
    \
        Ferre per ora hominum. Plin. Dire beaucoup de bien d'aucun, Louer grandement.
    \
        Ora ad ora ferre. Ouid. Baiser, Mettre bouche contre bouche.
    \
        Osculum alicui. Plin. iunior. Baiser aucun.
    \
        Ferre palam. Plaut. Divulguer, Publier, et semer par tout.
    \
        Palmam ferre. Cic. Emporter le pris, Estre le plus prisé.
    \
        Ego illi maximam partem feram. Terent. Je l'endureray en la plus part.
    \
        Partum ferre dicitur foemina. Plin. Estre grosse.
    \
        Passibus rapidis ferri. Virgil. Courir vistement.
    \
        Personam alienam ferre. Liu. Jouer le rolle d'autruy ne convenant pas à sa nature.
    \
        Plagas silentio. Cic. Endurer d'estre fouetté sans dire mot.
    \
        Ad plebem ferre. Cic. Demander au peuple s'il luy plaist que quelque chose se face.
    \
        Ferre ad populum: Sub. legem. Liu. Quand le Magistrat d'une Republicque venoit en lieu public portant au peuple une loy, et la luy recitant, et le suppliant qu'il luy pleust luy donner authorité de loy.
    \
        Ferre praedam. Ouid. Emporter la proye.
    \
        Praemium. Terent. Estre guerdonné.
    \
        Praesidium. Cic. Donner secours.
    \
        Preces Deo. Virgil. Prier.
    \
        Pretium ob stultitiam. Terent. Recevoir le loyer de sa folie.
    \
        Primas ferre. Cic. Emporter le pris sur touts les autres, Estre le plus excellent, Estre le premier.
    \
        Priuilegium de aliquo ferre. Cic. Quand és villes populaires un Magistrat prioit le peuple d'ordonner quelque chose nommeement et directement au prejudice de quelqu'un de ceulx de la ville.
    \
        Ferre quaestionem. Cic. Quand és villes populaires un Magistrat faisoit requeste au peuple pour donner juges extraordinaires pour congnoistre et juger du cas imposé à aucun.
    \
        In quaestionem seruum ferre. Cic. Presenter et exhiber son serf pour estre mis en la torture, pour scavoir de luy la verité d'aucun cas.
    \
        Ita sui periculi rationes ferre ac postulare. Cic. Le danger où il se voyoit le conseilloit d'ainsi le faire, Ses affaires le portoyent et requeroyent ainsi.
    \
        Repulsam ferre. Cic. Estre refusé, Estre esconduict.
    \
        Incoepi dum res tetulit: nunc non fert, feras. Terent. Quand le temps s'y addonnoit, Quand le temps le portoit.
    \
        Si ita res fert. Cic. S'il est besoing.
    \
        Ferre rem vulgo. Liu. Divulguer.
    \
        Responsum ferre. Liu. Avoir response.
    \
        Ferre salutem alicui. Plaut. Le saluer.
    \
        Ferre se aliquo. Virgil. Aller.
    \
        Sese obuiam alicui ferre. Cic. Aller au devant de luy.
    \
        Se tractandum ferre. Plin. Endurer d'estre manié.
    \
        Sententiam ferre. Cic. Dire son opinion.
    \
        Signa. Caesar. Marcher à enseignes desployees droict contre les ennemis.
    \
        Similitudinem. Plin. Resembler.
    \
        Sinu ferre. Martial. Porter en son seing.
    \
        Sitim ferre. Plin. iunior. Endurer la soif.
    \
        Neque enim diutius ferre solicitudinem possum. Plin. iunior. Je ne puis plus endurer ceste doubte et soulci, j'en veulx sortir quoy que ce soit.
    \
        Spem ferre alicuius. Virgil. Avoir esperance de luy.
    \
        Ferri sua sponte in aliquid. Senec. Suyvre et tendre à quelque chose par inclination naturelle.
    \
        Sublimem aliquem ferre. Plaut. Eslever en hault.
    \
        Ferri sublime. Plin. Estre eslevé en hault.
    \
        Subsidium ferre. Caesar. Donner secours.
    \
        Suffragium. Cic. Donner sa voix en quelque election.
    \
        Supplicium. Caesar. Estre puni.
    \
        Suppetias. Plaut. Donner secours.
    \
        Susque deque fero. Gell. Il ne m'en chault, Je ne m'en soulcie point.
    \
        Ferre tabellas alicui. Plaut. Porter lettres.
    \
        Dum tempus ad eam rem tulit. Terent. Tandis qu'il estoit en l'aage de ce faire.
    \
        Ita tempus ferebat. Cic. Le temps le portoit ainsi, Le temps en estoit, Le temps le debvoit, Le temps le requeroit, Le temps le vouloit.
    \
        Fert terra illos viros. Virgil. Produit.
    \
        Tales innumerabiles nostra ciuitas tulit. Cic. A produict.
    \
        Tribum. Cic. Avoir une tribu, Emporter une tribu: C'est à dire, obtenir toutes les voix d'une tribu en quelque election, Estre esleu par toute une tribu.
    \
        Tributum, Curtius. Payer tribut.
    \
        Ferre vana ad aliquem. Liu. Luy rapporter choses vaines.
    \
        Ventrem ferre dicitur foemina. Varro. Liu. Estre grosse.
    \
        Verbera ferre. Martial. Estre batu.
    \
        Verbera alicuius. Ouid. Endurer d'estre batu par aucun.
    \
        Verbera in aliquem. Ouid. Batre aucun.
    \
        Vestigia sua ad aliquem. Ouid. Aller vers aucun.
    \
        Ferunt eo vestigia. Liu. Les pas s'addressent là.
    \
        Vina quae vetustatem ferunt. Cic. Vins vieulx qui sont encores bons, et ne sont point empirez, Vins de garde.
    \
        Itinera duo, quae extra murum ad portam ferebant. Caes. Menoyent droict à la porte.
    \
        Victoriam ex re aliqua ferre. Liu. Emporter la victoire.
    \
        Vim alicuius ferre. Terent. Porter et endurer.
    \
        Si vestra voluntas feret. Cic. Si vous voulez.
    \
        Nihil iam mihi isthaec res voluptatis ferunt. Terent. Ces choses ne me donnent plus de plaisir, ne d'esbat, Je ne pren plus de plaisir à ces choses.
    \
        Quos spiritus gessisset, vultu ferebat. Tacit. Il monstroit en son visage, etc.
    \
        Fertur ad terram vitis. Cic. La vigne panche ou tombe en terre.
    \
        Quam Iuno fertur terris magis omnibus vnam Posthabita coluisse Samo. Virgil. On dit que Juno, etc.
    \
        Faustulo fuisse nomen ferunt. Liu. On dit qu'il avoit nom, etc.
    \
        Ferri. Plaut. Estre transporté.
    \
        Saltu supra venabula fertur. Virgil. Il saulte par dessus, etc.
    \
        Fruges tellus inarata ferebat. Ouid. Produisoit.
    \
        Superanda omnis fortuna ferendo. Virgil. En souffrant, En endurant.
    \
        Ferendo honori esse. Liu. Estre idoine et suffisant pour estre constitué en quelque dignité.
    \
        Esse oneri ferendo. Liu. Estre suffisant et fort assez pour porter quelque charge.

    Dictionarium latinogallicum > fero

  • 83 impero

    impĕro, āre, āvi, ātum - tr. et intr. - commander, ordonner, enjoindre.    - imperare aliquid alicui: commander qqch à qqn.    - imperare alicui ut: ordonner à qqn de.    - imperare + prop. inf.: ordonner que.    - aliquo imperante: sous les ordres de qqn.    - sibi imperare, Sen.: être maître de soi.    - irae imperare, Ov.: maîtriser sa colère.    - fertilibus agris non imperandum est, Sen. Tranq. 17: il ne faut pas forcer les champs fertiles.    - imperare naves, Nep.: faire une réquisition de navires.
    * * *
    impĕro, āre, āvi, ātum - tr. et intr. - commander, ordonner, enjoindre.    - imperare aliquid alicui: commander qqch à qqn.    - imperare alicui ut: ordonner à qqn de.    - imperare + prop. inf.: ordonner que.    - aliquo imperante: sous les ordres de qqn.    - sibi imperare, Sen.: être maître de soi.    - irae imperare, Ov.: maîtriser sa colère.    - fertilibus agris non imperandum est, Sen. Tranq. 17: il ne faut pas forcer les champs fertiles.    - imperare naves, Nep.: faire une réquisition de navires.
    * * *
        Impero, imperas, penul. corr. imperare. Terent. Enjoindre, Commander d'authorité, Imperer, Seigneurier, Dominer.
    \
        Imperare animo nequiui, quin, etc. Liu. Je ne me suis peu tenir que, etc. Je n'ay peu vaincre mon courage que, etc.
    \
        Aruis imperat agricola. Virgil. Le laboureur fait porter à la terre autant de fruict qu'il veult, La terre porte du fruict autant ou selon qu'elle est labouree.
    \
        Cupiditatibus imperare, cui contrarium est Seruire cupiditatibus. Cicero. Estre maistre de ses concupiscences, Dominer sur, etc.
    \
        Dolori imperare. Plin. iunior. Vaincre la douleur.
    \
        Omnibus gentibus et nationibus terra marique imperare. Cic. Dominer, Seigneurier, Imperer.
    \
        Fortiter imperat irae. Ouid. Il retient son courroux, Il se garde de se courroucer.
    \
        Noli obsecro imperare lachrymis mihi excruciatum tuis. Plaut. Je te prie ne me tormente point par tes larmes.
    \
        Liberis imperare. Terent. Gouverner ses enfants.
    \
        - imperaui egomet mihi Omnia assentari. Terent. Je me suis deliberé de, etc.
    \
        Imperare sibi silentium. Plin. Se contraindre à ne point parler, Se garder et abstenir de parler.
    \
        Iniuriae quam grauissimam acceperat obliuisci imperauit sibi. Valer. Max. Il se contraignit à oublier le grand tort et injure qu'on luy avoit faict.
    \
        Imperare tributum dicitur princeps. Plaut. Imposer, Faire impost.
    \
        Imperabitur aliquid muneris, non recusabunt. Cic. Si on leur enjoinct quelque charge, Si on leur commande quelque chose, ils, etc.
    \
        Imperare equites ciuitatibus. Caes. Commander et ordonner que une ville face tant de gens, etc.
    \
        Obsides ciuitatibus. Caes. Commander de bailler des ostages.
    \
        Singulis Censoribus denarii trecenti ad statuam Praetoris imperati sunt. Cic. Imposez.
    \
        Pecuniam in remiges imperare. Cic. Imposer certaine somme de deniers, et commander estre levee pour souldoyer ceulx qui tirent à l'aviron.
    \
        Imperare coenam famulo. Cic. Luy commander qu'il appreste le souper.
    \
        Nuptias alicui. Quintil. Qu'il se marie.
    \
        Imperor, pen. corr. Passiuum. Horat. On me commande.
    \
        Malo imperari quam eripi mortem mihi. Seneca. J'aime mieulx estre contrainct de mourir, qu'estre contrainct de vivre.

    Dictionarium latinogallicum > impero

  • 84 impono

    impono (inpono), ĕre, posŭi, positum - tr. - [st2]1 [-] mettre sur, déposer sur, appliquer. [st2]2 [-] mettre à la tête, préposer, imposer. [st2]3 [-] mettre dans, déposer dans; au fig. jeter dans. [st2]4 [-] imposer, infliger; porter (un coup). [st2]5 [-] confier (un soin), charger de, prescrire. [st2]6 [-] avec dat. en imposer à, tromper.    - (in naves) imponere: embarquer.    - leges imponere: imposer des lois.    - injuriam alicui imponere: causer un préjudice à qqn.    - imponere nomen: donner un nom.    - imponere finem: mettre fin à.    - imponere alicui: en imposer à qqn, tromper qqn.
    * * *
    impono (inpono), ĕre, posŭi, positum - tr. - [st2]1 [-] mettre sur, déposer sur, appliquer. [st2]2 [-] mettre à la tête, préposer, imposer. [st2]3 [-] mettre dans, déposer dans; au fig. jeter dans. [st2]4 [-] imposer, infliger; porter (un coup). [st2]5 [-] confier (un soin), charger de, prescrire. [st2]6 [-] avec dat. en imposer à, tromper.    - (in naves) imponere: embarquer.    - leges imponere: imposer des lois.    - injuriam alicui imponere: causer un préjudice à qqn.    - imponere nomen: donner un nom.    - imponere finem: mettre fin à.    - imponere alicui: en imposer à qqn, tromper qqn.
    * * *
        Impono, imponis, pen. prod. imposui, impositum, penul. corr. imponere. Virgil. Mettre sus ou dedens.
    \
        Arces imponere montibus. Virgil. Bastir et asseoir des chasteaux sur montaignes.
    \
        Imponere argentum in stipendium. Liu. Imposer et asseoir une somme de deniers sur une ville ou village pour la soulde des gens de guerre.
    \
        Calculum. Colum. Jecter, Faire compte, Calculer.
    \
        Claues alias portis. Liu. Changer les clefs.
    \
        Clausulam disputationi. Columel. Finer et clorre sa disputation, Mettre fin à sa disputation.
    \
        Cognomen vel nomen alicui. Plinius. Luy bailler nom, et imposer.
    \
        Cui Syriacae nomen imponunt. Plin. Qu'on appelle, etc.
    \
        Consulem populo. Cic. Constituer et establir par force.
    \
        Coronam alicui. Cic. Luy mettre sur la teste.
    \
        Exercitum Brundusii imposuit. Cic. Meist son ost en garnison.
    \
        Exercitum alicui rei, aut sermonibus imponere. Liu. Mettre fin.
    \
        Fastigium operi. Cicero. Mettre le couplet à un ouvrage et l'achever.
    \
        Plurimas iniurias alicui. Cic. Faire injure, Injurier, Faire beaucoup d'injures et de tort.
    \
        Laborem alteri. Cic. Enjoindre.
    \
        Sibi laborem. Caes. Prendre grande peine et travail, Se charger soymesme.
    \
        Legem alicui. Cic. Luy mettre ou donner loy.
    \
        Sibi leges. Cic. Se contraindre soymesme.
    \
        Manum imponere rei alicui. Ouid. Commencer une chose, Y mettre la main.
    \
        Manum extremam alicui rei. Virgil. L'achever, Luy bailler la derniere facon.
    \
        Manum supremam bellis imponere. Ouid. Mettre fin.
    \
        Poenae capiendae ministerium patri de liberis Consulatus imposuit. Liu. Son estat et dignité de Consulat luy bailla l'office à faire, Le contraignit de faire la punition de ses propres enfants.
    \
        Modum prosperae pugnae. Liu. Garder ou tenir moyen.
    \
        Modum tempori. Liu. Limiter le temps.
    \
        Modum suo dolori. Plinius iunior. Moderer sa douleur et son ennuy.
    \
        Multam. Liu. Imposer amende, Condamner à l'amende.
    \
        Necessitatem. Cic. Contraindre.
    \
        Necessitatem quandam nitoris imponit. Plin. iunior. Contraind de, etc.
    \
        Nomen alicui. Ouid. Bailler nom.
    \
        Onus alicui. Cic. Bailler charge.
    \
        Onus simultatis alicui imponere. Cicero. Le contraindre de feindre.
    \
        Partes alicui. Cic. Bailler charge ou commission.
    \
        Personam alicui. Cic. Reputer aucun pour tel ou tel.
    \
        Plagam mortiferam Reipublicae imponere. Cic. Faire playe mortelle, Navrer mortellement.
    \
        Portam in aliquam regionem. Liuius, Vna tantum in eam regionem porta imposita. Il n'y avoit qu'une porte assise sur ce costé.
    \
        Praesidium ciuitati. Liu. Y mettre garnison.
    \
        Pretium. Cic. Mettre pris.
    \
        Plagiario pudorem. Martial. Luy faire honte.
    \
        Regem alicui regioni. Liu. Luy bailler et constituer un roy.
    \
        Sarcinam alicui. Plaut. Luy mettre sur ses espaules.
    \
        Silentium alteri. Suet. Faire taire, Imposer silence.
    \
        Stipendium. Liu. Asseoir, Imposer tribut.
    \
        Tributum. Caes. Asseoir un tribut sur une ville.
    \
        Vim alicui. Cic. Le contraindre.
    \
        Vocabulum alicui. Tacit. Bailler et imposer un nom, Surnommer, ou donner un sobriquet.
    \
        Vulnera Reip. Cic. Blesser, Navrer, Faire playes.
    \
        Imponere in colum, in manum, in nauim. Plaut. Liu. Mettre.
    \
        Imponere aliquem in equum. Liu. Le mettre sur un cheval.
    \
        In naues exercitus imponere. Lentulus Ciceroni. Mettre dedens des navires.
    \
        Imponere in aliquem onus. Plaut. Le charger de quelque charge.
    \
        Imponere alicui. Quintil. L'abuser et tromper, L'affronter, L'engigner.

    Dictionarium latinogallicum > impono

  • 85 infero

    infĕro, ferre, intŭli, illātum (inlātum) - tr. - [st1]1 [-] porter, jeter dans, vers, sur, contre.    - inferre in ignem aliquid, Caes. BG. 6, 19, 4: jeter qqch au feu.    - in equum aliquem inferre, Caes. BG. 6, 30, 4: jeter qqn sur un cheval.    - inferre scalas ad moenia, Liv. 32, 24, 5: appliquer des échelles contre les murs.    - aggeri ignem inferre, Caes. BG. 7, 22, 4: mettre le feu à la terrasse. --- cf. Cic. Cat. 3, 22.    - inferre fontes urbi, Tac An. 11, 13: amener des eaux de source dans la ville.    - inferre aerario, Plin. Ep. 2, 11, 20: verser au trésor.    - ne naves terrae inferrentur, Liv. 29, 27, 11: pour éviter que les navires ne fussent jetés à la côte. [st1]2 [-] porter au tombeau, ensevelir.    - Cic. Leg. 2, 64. [st1]3 [-] porter sur la table, servir.    - Plin. 9, 120. [st1]4 [-] produire des comptes (rationes).    - Cic. Flac. 20. [st1]5 [-] porter, inscrire sur des comptes (rationibus).    - Col. 1, 7, 7. [st1]6 [-] imputer.    - inferre sumptum civibus, Cic. Flac. 45: porter une dépense au compte des citoyens.    - inmodicas possedit opes, sed plura retentis intulit, Luc. 9, 197: il posséda des richesses excessives, mais il en porta plus au compte (du trésor) qu'il n'en garda pour lui. [st1]7 [-] verser une contribution, payer.    - Plin. Pan. 39, 6 ; Col. 1, 1, 11. [st1]8 [-] porter (la main), attaquer.    - inferre manus alicui, in aliquem ; vim alicui: porter les mains sur qqn, faire violence à qqn.    - inferre signa in hostem: porter les enseignes contre l'ennemi, attaquer l'ennemi. --- Caes. BG. 2, 26, 1, etc.    - inferre signa patriae, Cic. Flac. 5: attaquer sa patrie.    - inferre bellum alicui, Cic. Pis. 84 ; Italiae, Cic. Att. 9, 1, 3 ; contra patriam, Phil. 2, 53: porter, faire la guerre contre qqn, contre l'Italie, contre la patrie.    - de bello in provinciam Syriam illato, Cic. Fam. 15, 2, 1: au sujet de la guerre portée dans la province de Syrie.    - cf. Nep. Ham. 4, 2 ; Liv. 9, 25, 1.    - inferre arma Liv. 1, 30, 8: commencer les hostilités.    - alias bellum inferre alias illatum defendere, Caes. BG. 2: tantôt faire une guerre offensive, tantôt faire une guerre défensive.    - gradum inferre: marcher, aller de l'avant, attaquer. --- Liv. 10, 33, 4 ; Liv. 35, 1, 9.    - mais pedem inferre: porter le pied, poser le pied qq part, aller qq part. --- Cic. Caec. 39.    - se inferre ou inferri: se porter (se jeter) sur, dans, contre; se diriger.    - lucus quo se inferebat, Liv. 1, 21, 3: bois, où il se retirait. --- cf. Cic. Sull. 53.    - se inferre in mediam contionem, Liv. 5, 43, 8: se porter au milieu de l'assemblée. --- cf. Liv. 4, 33, 7; 7, 17, 5, etc.    - Galli in Fonteium inferuntur, Cic. Font. 44: les Gaulois se jettent contre Fontéius.    - lucustarum nubes in Apuliam inlatae sunt, Liv. 42, 10, 7: des nuées de sauterelles se jetèrent en Apulie.    - magnifice inferre sese, Plaut. Ps. 4, 1, 7: marcher fièrement.    - se inferre concilio, Liv. 33, 16, 8: se présenter dans l'assemblée.    - Tiberis illatus urbi, Liv. 35, 21, 5: le Tibre s'étant jeté (ayant débordé) dans la ville.    - mais se inferre: se mettre en avant, se faire valoir. --- Plaut. Mil. 1045; Cic. Caec. 13.    - fig. se inferre in periculum, Cic. Balb. 25: se jeter dans le danger.    - inferre eversionem, vastitatem tectis atque agris, Cic. Har. 3: porter le ravage, la dévastation dans les maisons et les propriétés.    - alicui proditionis crimen inferre, Cic. Verr. 5, 106: porter contre qqn l'accusation de trahison. [st1]9 [-] mettre en avant, produire.    - in re severa delicatum inferre sermonem, Cic. Off. 1, 144: dans une circonstance grave tenir des propos légers.    - mentio inlata, Liv. 4, 1, 2: la mention la proposition] mise en avant.    - causa illata, Caes. BG. 1, 39, 3: un prétexte étant mis en avant.    - inferre: mettre en avant (un raisonnement, une conclusion). --- Cic. Inv. 1, 73 ; 1, 89 ; Quint. 5, 11, 27.    - inferre aliquid ex alio, Cic.: conclure une chose d'une autre. [st1]10 [-] inspirer, causer, susciter.    - alicui terrorem, spem inferre, Caes. BG. 7, 8, 3; 2, 25, inspirer à qqn de la terreur, lui donner de l'espoir.    - alicui periculum inferre, Cic. Sest. 2: susciter à qqn des dangers.    - alicui rei moram inferre, Cic. Inv. 1, 12: apporter du retard à qqch.    - maestitiam alicui inferre: causer de la tristesse à qqn.
    * * *
    infĕro, ferre, intŭli, illātum (inlātum) - tr. - [st1]1 [-] porter, jeter dans, vers, sur, contre.    - inferre in ignem aliquid, Caes. BG. 6, 19, 4: jeter qqch au feu.    - in equum aliquem inferre, Caes. BG. 6, 30, 4: jeter qqn sur un cheval.    - inferre scalas ad moenia, Liv. 32, 24, 5: appliquer des échelles contre les murs.    - aggeri ignem inferre, Caes. BG. 7, 22, 4: mettre le feu à la terrasse. --- cf. Cic. Cat. 3, 22.    - inferre fontes urbi, Tac An. 11, 13: amener des eaux de source dans la ville.    - inferre aerario, Plin. Ep. 2, 11, 20: verser au trésor.    - ne naves terrae inferrentur, Liv. 29, 27, 11: pour éviter que les navires ne fussent jetés à la côte. [st1]2 [-] porter au tombeau, ensevelir.    - Cic. Leg. 2, 64. [st1]3 [-] porter sur la table, servir.    - Plin. 9, 120. [st1]4 [-] produire des comptes (rationes).    - Cic. Flac. 20. [st1]5 [-] porter, inscrire sur des comptes (rationibus).    - Col. 1, 7, 7. [st1]6 [-] imputer.    - inferre sumptum civibus, Cic. Flac. 45: porter une dépense au compte des citoyens.    - inmodicas possedit opes, sed plura retentis intulit, Luc. 9, 197: il posséda des richesses excessives, mais il en porta plus au compte (du trésor) qu'il n'en garda pour lui. [st1]7 [-] verser une contribution, payer.    - Plin. Pan. 39, 6 ; Col. 1, 1, 11. [st1]8 [-] porter (la main), attaquer.    - inferre manus alicui, in aliquem ; vim alicui: porter les mains sur qqn, faire violence à qqn.    - inferre signa in hostem: porter les enseignes contre l'ennemi, attaquer l'ennemi. --- Caes. BG. 2, 26, 1, etc.    - inferre signa patriae, Cic. Flac. 5: attaquer sa patrie.    - inferre bellum alicui, Cic. Pis. 84 ; Italiae, Cic. Att. 9, 1, 3 ; contra patriam, Phil. 2, 53: porter, faire la guerre contre qqn, contre l'Italie, contre la patrie.    - de bello in provinciam Syriam illato, Cic. Fam. 15, 2, 1: au sujet de la guerre portée dans la province de Syrie.    - cf. Nep. Ham. 4, 2 ; Liv. 9, 25, 1.    - inferre arma Liv. 1, 30, 8: commencer les hostilités.    - alias bellum inferre alias illatum defendere, Caes. BG. 2: tantôt faire une guerre offensive, tantôt faire une guerre défensive.    - gradum inferre: marcher, aller de l'avant, attaquer. --- Liv. 10, 33, 4 ; Liv. 35, 1, 9.    - mais pedem inferre: porter le pied, poser le pied qq part, aller qq part. --- Cic. Caec. 39.    - se inferre ou inferri: se porter (se jeter) sur, dans, contre; se diriger.    - lucus quo se inferebat, Liv. 1, 21, 3: bois, où il se retirait. --- cf. Cic. Sull. 53.    - se inferre in mediam contionem, Liv. 5, 43, 8: se porter au milieu de l'assemblée. --- cf. Liv. 4, 33, 7; 7, 17, 5, etc.    - Galli in Fonteium inferuntur, Cic. Font. 44: les Gaulois se jettent contre Fontéius.    - lucustarum nubes in Apuliam inlatae sunt, Liv. 42, 10, 7: des nuées de sauterelles se jetèrent en Apulie.    - magnifice inferre sese, Plaut. Ps. 4, 1, 7: marcher fièrement.    - se inferre concilio, Liv. 33, 16, 8: se présenter dans l'assemblée.    - Tiberis illatus urbi, Liv. 35, 21, 5: le Tibre s'étant jeté (ayant débordé) dans la ville.    - mais se inferre: se mettre en avant, se faire valoir. --- Plaut. Mil. 1045; Cic. Caec. 13.    - fig. se inferre in periculum, Cic. Balb. 25: se jeter dans le danger.    - inferre eversionem, vastitatem tectis atque agris, Cic. Har. 3: porter le ravage, la dévastation dans les maisons et les propriétés.    - alicui proditionis crimen inferre, Cic. Verr. 5, 106: porter contre qqn l'accusation de trahison. [st1]9 [-] mettre en avant, produire.    - in re severa delicatum inferre sermonem, Cic. Off. 1, 144: dans une circonstance grave tenir des propos légers.    - mentio inlata, Liv. 4, 1, 2: la mention la proposition] mise en avant.    - causa illata, Caes. BG. 1, 39, 3: un prétexte étant mis en avant.    - inferre: mettre en avant (un raisonnement, une conclusion). --- Cic. Inv. 1, 73 ; 1, 89 ; Quint. 5, 11, 27.    - inferre aliquid ex alio, Cic.: conclure une chose d'une autre. [st1]10 [-] inspirer, causer, susciter.    - alicui terrorem, spem inferre, Caes. BG. 7, 8, 3; 2, 25, inspirer à qqn de la terreur, lui donner de l'espoir.    - alicui periculum inferre, Cic. Sest. 2: susciter à qqn des dangers.    - alicui rei moram inferre, Cic. Inv. 1, 12: apporter du retard à qqch.    - maestitiam alicui inferre: causer de la tristesse à qqn.
    * * *
        Infero, pen. cor. infers, intuli, pen. cor. illatum. pen. prod. inferre. Plin. Porter ou mettre dedens.
    \
        Meretrix miserum sua blanditia intulit in pauperiem. Plau. L'a mis ou mené à povreté.
    \
        Inferre se in templum, vel In vrbem. Cic. Entrer dedens le temple.
    \
        Inferre se. Liu. Se jecter ou ruer dedens, Se fourrer dedens bien avant.
    \
        Inferre se. Plaut. Se marcher.
    \
        Inferre et intrudere se. Cic. Se ingerer.
    \
        Inferre, de mortuis dicitur. Cic. Enterrer.
    \
        Inferre. Paulus. Payer.
    \
        Inferre abortum. Plin. Faire avorter.
    \
        Actionem inferre cum aliquo. Plaut. Avoir action contre aucun, Agir contre luy en jugement, Le faire convenir.
    \
        Inferre arma. Liu. Faire guerre.
    \
        Caecitatem. Plin. Faire aveugle, Aveugler.
    \
        Calamitatem ciuitati. Caesar. Estre cause de la destruction d'une ville.
    \
        Caritatem annonae. Plin. Faire la cherté des vivres, Faire encherir.
    \
        Causam. Caes. Bailler une excuse, Alleguer raison pourquoy.
    \
        Causam alicui. Hirt. Luy donner occasion.
    \
        Certamen alicui, vt aliquid fiat. Liu. Prendre debat contre luy.
    \
        Cladem. Liu. Faire desconfiture des gens de guerre, Desconfire.
    \
        Crimen alicui. Cice. Luy imposer et mettre à sus d'avoir faict quelque cas.
    \
        Detrimentum. Caesar. Faire dommage, Porter dommage, Endommager.
    \
        Dolorem. Plin. Faire doleur.
    \
        Faces tectis. Cic. Mettre le feu dedens les maisons.
    \
        Famem ciuibus. Cic. Leur apporter famine, Estre cause de leur famine, Affamer.
    \
        Fraudem. Liu. Faire une tromperie.
    \
        Gradum. Liu. S'advancer de marcher, Poulser plus avant.
    \
        Ignominiam. Liu. Faire honte.
    \
        In periculum capitis se inferre. Cic. Se mettre en danger de perdre la vie.
    \
        Iniuriam sociis. Caes. Leur faire quelque desplaisir.
    \
        Litem capitis in aliquem. Cic. Intenter accusation à l'encontre d'aucun concernant l'estat ou la vie.
    \
        Mala. Plin. Faire maulx.
    \
        Manus alicui. Cic. Mettre la main sur luy, Le batre.
    \
        Memoriam sempiternam in domum suam inferre. Cic. Acquerir bruit et loz perpetuel à sa famille.
    \
        Mentionem. Liu. Faire mention, Mentionner.
    \
        Metum. Liu. Faire paour, Espovanter.
    \
        Moestitiam. Cic. Donner tristesse et ennuy, Contrister, Ennuyer.
    \
        Moram. Caes. Tarder, Retarder.
    \
        Morsus alicui. Ouid. Le mordre.
    \
        Mortem. Plin. Tuer. \ Necem. Plin. Faire mourir.
    \
        Oculos in curiam inferre. Cic. Regarder dedens, etc. Jecter les yeulx dedens.
    \
        Pedem. Cic. Mettre le pied en quelque lieu, Entrer.
    \
        Inferunt pedem, vrgentque, et impulsos semel terrore eodem agunt quo coeperunt. Liu. Entrent.
    \
        Periculum. Cic. Mettre en danger, et peril.
    \
        Praelium in castra. Liu. Aller donner le combat dedens le parc, ou le fort de l'ennemi.
    \
        Rationibus inferre. Colu. Mettre ou coucher parmi les comptes.
    \
        In re seuera conuiuio dignum aut delicatum inferre sermonem. Cic. Entremesler parolle legiere parmi choses graves.
    \
        Sermonem de re aliqua. Cic. Mettre en avant un propos, etc.
    \
        Signa. Caesar, Proximos colles capere vniuersos, atque eo inferri signa iubet. Il commanda et ordonna que les guidons et enseignes tournassent en icelle part.
    \
        Signa patriae. Cic. Venir à enseignes desployees à l'encontre de son pays, et luy faire la guerre.
    \
        Spem. Caes. Donner esperance.
    \
        Sumptum ciuibus. Cic. Faire coustange à ses citoyens, Les mettre en fraiz.
    \
        Supplicia vrbibus hostium. Cic. Punir, Destruire.
    \
        Suspicionem. Caes. Mettre en souspecon.
    \
        Terrorem. Cic. Espovanter.
    \
        Tributum studio alterius. Colum. Aider les estudes d'aucun.
    \
        Vestigia aliquo. Lucret. Aller en quelque lieu.
    \
        Vim et manus alicui. Cic. Luy faire violence et l'oultrager.
    \
        Vulnera alicui. Caesar. Luy bailler force coups et playes, Le navrer.

    Dictionarium latinogallicum > infero

  • 86 irrogo

    irrogo (inrogo), āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] proposer contre. [st2]2 [-] prononcer contre, imposer, infliger, condamner. [st2]3 [-] donner, accorder. [st2]4 [-] susciter. [st2]5 [-] invoquer, implorer (un secours).    - aliquid alicui irrogare: proposer devant le peuple qqch contre qqn.    - irrogare privilegia alicui, Cic.: proposer contre qqn des lois d'exception.    - irrogare poenam: infliger une peine, condamner à une peine.    - irrogare mulctam, Liv.: imposer une amende.    - imperia dira in ipsos irrogant, Plin. 2, 7, 5, § 21: ils se soumettent eux-mêmes à des lois cruelles.    - irrogare sibi mortem, Tac.: se donner la mort.    - irrogare labori plus quam..., Quint.: donner au travail plus que...
    * * *
    irrogo (inrogo), āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] proposer contre. [st2]2 [-] prononcer contre, imposer, infliger, condamner. [st2]3 [-] donner, accorder. [st2]4 [-] susciter. [st2]5 [-] invoquer, implorer (un secours).    - aliquid alicui irrogare: proposer devant le peuple qqch contre qqn.    - irrogare privilegia alicui, Cic.: proposer contre qqn des lois d'exception.    - irrogare poenam: infliger une peine, condamner à une peine.    - irrogare mulctam, Liv.: imposer une amende.    - imperia dira in ipsos irrogant, Plin. 2, 7, 5, § 21: ils se soumettent eux-mêmes à des lois cruelles.    - irrogare sibi mortem, Tac.: se donner la mort.    - irrogare labori plus quam..., Quint.: donner au travail plus que...
    * * *
        Irrogo, irrogas, pen. corr. irrogare. Imposer.
    \
        Irrogare leges. Cic. Bailler loix.
    \
        Mortem alicui irrogare. Tacit. Le mettre à mort, Tuer.
    \
        Irrogare mulctam, Idem quod Dicere mulctam. Liuius. Condamner à l'amende.
    \
        Poenam irrogare. Quintil. Punir.
    \
        Priuilegium irrogare. Cic. Faire une loy particuliere contre aucun.
    \
        Tributum irrogare, cui opponitur Remittere. Plin. iunior. Imposer tribut.

    Dictionarium latinogallicum > irrogo

  • 87 tempus

    [st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
    * * *
        Tempus, temporis, pen. corr. n. g. Varro. Le temps.
    \
        Tempus. Cic. La saison et temps propre et commode à faire quelque chose, Opportunité.
    \
        Obedire tempori. Cic. Faire selon la necessité du temps, Temporiser.
    \
        Tempori amicorum seruire. Cic. Servir et se rendre subject à la necessité et calamité de noz amis.
    \
        Examinabo quid a me cuisque tempus poscat. Cic. La necessité d'un chascun qui est presente.
    \
        Vbi tempus promissa perfici. Terent. Le temps ordonné et arresté pour, etc.
    \
        Tempus est abire ab his locis lenoniis. Plautus. Il est temps et saison.
    \
        A quo tempore capti sunt. Cic. Depuis quel temps.
    \
        Ex eo tempore quo primum ex Africa nuntius venit. Cic. Depuis le temps que le, etc.
    \
        Ex quo tempore tu me diligere coepisti. Cic. Depuis le temps que tu, etc.
    \
        In tempore. Terent. En temps, Tout à poinct.
    \
        Aduenisti hodie in ipso tempore. Plaut. Au temps qu'il falloit, Tout à la propre heure qu'il falloit, Droictement à l'heure, Tout sur le poinct.
    \
        Duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se. Cic. En ce mesme temps là.
    \
        Dum aetatis tempus tulit, perfuncta satis sum. Terent. Ce pendant que le temps de ma jeunesse si est addonné.
    \
        Tempus anni. Pollio ad Ciceronem. La saison de l'annee.
    \
        Vt tempus est diei, vide sis ne quo hinc abeas longius. Terent. Veu l'heure du jour, Veu l'heure qu'il est.
    \
        Profectus est id temporis, quum iam Clodius redire potuisset. Cic. En ce temps là, auquel Clodius, etc.
    \
        Pars temporis exigua. Lucret. Prolongation de temps, ou Prolongement.
    \
        Actum tempus. Horat. Le temps passé.
    \
        Alienum tempus est mihi tecum expostulandi. Cic. Il n'est pas temps à present de, etc. Il n'est pas maintenant temps, etc. Ce n'est pas à ceste heure que, etc. Ce n'est pas la saison.
    \
        Aduersum tempus. Cic. Contraire.
    \
        Caecum. Cic. Où tout est brouillé.
    \
        Coniunctum tempus. Quintil. Ensuyvant.
    \
        Dextrum. Horat. Opportun.
    \
        Edax rerum tempus. Ouid. Qui consume toutes choses.
    \
        Tantum opis attulisse extremis pene temporibus. Cic. En la plus grande necessité qu'il fust, En l'extreme necessité.
    \
        Genitale. Ouid. Le jour de la nativité d'aucun.
    \
        In grauissimis temporibus ciuitatis. Cic. Pendant les grands affaires et ennuis de nostre ville.
    \
        Temporibus illis. Cic. En ce temps là.
    \
        Erat cum literis Latinis, tum etiam Graecis (vt temporibus illis) satis eruditus. Cic. Pour ce temps là.
    \
        Iniquo tempore imperatum tributum. Liu. A l'heure qu'il estoit mal à poinct, qu'il venoit mal à propos, En temps mal propre.
    \
        Laeuum. Horat. Importun.
    \
        Maximis Reipub. temporibus. Cic. Pendant les grands affaires de la Republique, et qu'elle estoit en grand ennuy.
    \
        Tempus praeteritum, instans, consequens. Author ad Heren. Passé, Present, Futur.
    \
        Puerile. Ouid. Le temps d'enfance.
    \
        Secunda tempora. Horat. Temps de prosperité.
    \
        Summo Reip. tempore. Cic. En la tresgrande necessité de la Rep.
    \
        Suo tempore. Cic. En temps et lieu, Quand il en sera besoing, En temps deu.
    \
        Suspiciosum tempus. Cic. Au temps que les gents ne trouvent point, ou bien peu d'amis, Temps souspeconneux, et tel que les amis ne se osent formalisez et declairer pour leurs amis, de paour d'estre souspeconnez de tenir leur parti, et leur porter faveur.
    \
        Vacuum tempus habere. Cic. Avoir loisir.
    \
        Vno tempore. Cic. En un mesme temps.
    \
        Arripere tempus. Cic. Prendre l'opportunité et la saison.
    \
        Assentiri tempori. Cicero. Se gouverner selon le temps, Obeir au temps, Temporiser.
    \
        Consydera, ne in alienissimum tempus cadat aduentus tuus. Cic. Garde de venir au temps qui ne sera pas propice.
    \
        Maturus compleuit tempora venter. Ouid. Quand la femme a porté son enfant neuf mois en son ventre.
    \
        Puerile tempus concessit iuuentae. Ouid. L'aage d'enfance a cedé à l'aage de jeunesse, Apres l'aage d'enfance il est parvenu en jeunesse.
    \
        Diuidere temporibus negotium aliquod. Terent. Scavoir choisir ses heures, Compartir le temps et ses affaires.
    \
        Tempora cum morte diuiseras, et superstite filio fruebaris omnibus tenebris. Quintil. Tu avois la moitié du temps, et la mort l'autre.
    \
        Egere tempore. Cic. Estre si empesché, qu'on n'ait point de temps assez.
    \
        Dum est tempus, etiam atque etiam cogita. Terent. Pendant que la chose est entiere.
    \
        Iam tempus est. Terent. Il est temps.
    \
        Nunc ita tempus est mihi, vt cupiam filiam: olim nihil minus. Terentius. Le temps est advenu que, etc. La saison en est venue.
    \
        Tempus esset iam de ordine argumentorum aliquid dicere. Cic. Il seroit temps, ou Il seroit necessaire.
    \
        Vbi tempus tibi erit, sat habet si tum recipitur. Terent. Quand tu pourras, Quand tu auras l'opportunité.
    \
        Erit, erit illud profecto tempus, et illucescet aliquando ille dies, quum tu, etc. Cic. Il viendra un temps, Un temps sera.
    \
        Fuit tempus illud, quum mihi ab omnibus concessum esse arbitrarer. Cice. Il a esté un temps que, etc. Un temps fut que, etc.
    \
        - tempus secum ipsa modumque Exigit. Virgil. Elle pourpense et advise en soymesme le temps.
    \
        Extitit tempus, vt florentissimis tuis rebus mea perspici posset fides. Cic. Le temps est advenu et l'opportunité.
    \
        Partiri tempora in plures. Quint. Employer une partie du temps au service de l'un, et les autres parties au service des autres, Compartir le temps.
    \
        Orbis perfectus temporis. Virgil. La revolution du temps achevee.
    \
        Ponere tempus alicui. Virgil. Luy borner et limiter ou prefire son temps.
    \
        Prorogare tempus. Cic. Prolonger.
    \
        Seruire tempori. Cic. S'accommoder au temps, Temporiser.
    \
        Traducere tempus. Cic. Passer le temps.
    \
        Transmittere tempus. Cic. Consumer et user son temps.
    \
        Tempora, temporum, plu. nu. Virgil. Les temples de la teste.
    \
        Trunca. Ouid. Quand on a rompu les deux cornes à une beste.
    \
        Percutere tempus. Author ad Heren. Frapper à la temple.
    \
        Populata tempora raptis auribus. Virgil. Quand on a coupé les deux oreilles à aucun.
    \
        Sparsus tempora canis. Ouid. Qui ha les cheveuls blancs.

    Dictionarium latinogallicum > tempus

  • 88 adfectus (affectus)

    [st1]1 [-] adfectus, a, um: part.-adj. de adficio.    - compar. Quint. 12, 10, 45; superl. Vell. 2, 84, 1. a - pourvu de, doté de.    - lictores adfecti virgis, Plaut. As. 575: licteurs munis de verges.    - beneficio adfectus, Cic. Verr. 3, 42: objet d'une faveur.    - vitiis adfectus, Cic. Mur. 13 ; pourvu de vices.    - virtutibus adfectus, Cic. Planc. 80: doté de vertus.    - optuma valetudine adfectus, Cic. Tusc. 4, 81: pourvu d'une excellente santé.    - affectus simili figurā, Lucr.: doué de la même figure. b - mis dans tel ou tel état, disposé.    - oculus probe adfectus ad suum munus fungendum, Cic. Tusc. 3, 15: oeil convenablement disposé pour remplir ses fonctions.    - quomodo caelo adfecto quodque animal oriatur, Cic. Div. 2, 98: [considérer] quel est l'état particulier du ciel quand naît chaque être vivant.    - ut eodem modo erga amicum adfecti simus quo erga nosmet ipsos, Cic. Lae. 56: que nous soyons disposés à l'égard de l'ami comme à l'égard de nous-mêmes (avoir les mêmes sentiments pour...).    - manus recte affecta, Cic.: main en bon état.    - eodem modo affectus erga... Cic.: animé des mêmes sentiments pour... c - mal disposé, atteint, affecté, affaibli.    - aetate adfectus, Cic. Cat. 2, 20: atteint par l'âge.    - senectute adfectus, Cic. de Or. 3, 68: atteint par la vieillesse.    - summa difficultate rei frumentariae adfecto exercitu, Caes. BG. 7, 17, 3: l'armée étant incommodée par suite de l'extrême difficulté du ravitaillement.    - quem Neapoli adfectum graviter videram, Cic. Att. 14, 17, 2: [L. Caesar] que j'avais vu à Naples gravement malade.    - in corpore adfecto vigebat vis animi, Liv. 9, 3, 5: dans un corps épuisé restait vivace la force de la pensée.    - adfectae jam imperii opes, Tac. H. 2, 69: les finances impériales déjà entamées.    - (Sicilia) sic adfecta visa est ut, Cic. Verr. 3, 47: (la Sicile) m'apparut en aussi mauvais état que...    - tributum ex adfecta re familiari pendere, Liv. 5, 10, 9: prendre sur son patrimoine ruiné pour payer le tribut.    - corpora affecta tabe, Liv.: corps atteint par la contagion.    - animi affecti, Liv.: esprits abattus.    - res affectae, Liv.: affaires désespérées.    - affecta fides, Tac.: crédit ébranlé.    - inopiā affectissimi, Vell.: épuisés par les privations. d - près de sa fin, dans un état avancé.    - aetate adfecta, Cic. Verr. 4, 95: d'un âge à son déclin, d'un âge avancé.    - bellum adfectum et paene confectum, Cic. Prov. 19: guerre déjà avancée et presque achevée.    - affectā prope aestate, Cic.: presque sur la fin de l'été.    - affectus senectute, Cic.: accablé par la vieillesse. [st1]2 [-] adfectŭs, ūs, m.: a - état (de l'âme), disposition (de l'âme).    - adfectus animi, Cic.: disposition de l'âme. b - état physique, disposition du corps, affection, maladie, indisposition.    - supersunt alii corporis adfectus, Cels. 3: il reste encore d'autres maladies. c - sentiment, émotion; désir violent, passion.    - nec ignoro ceteros adfectus vix occultari, libidinem metumque et audaciam dare sui signa, Sen. Ir. 1: je sais que les sentiments se déguisent avec peine: l'incontinence, la peur, la témérité ont leurs indices.    - dubiis adfectibus errat, Ov. M. 8, 473: elle flotte entre deux sentiments incertains.    - nec immerito mihi videris hunc praecipue affectum pertimuisse, Sen. Ir. 1: et ce n'est pas sans raison que tu me donnes l'impression d'avoir redouté surtout cette passion.    - ejus (= perorationis) duplex ratio est, posita aut in rebus aut in adfectibus, Quint. 6: cette péroraison présente deux aspects suivant qu'elle repose sur les faits ou qu'elle s'adresse aux passions.    - muta animalia humanis adfectibus carent, Sen. Ir. 1: les animaux muets sont étrangers aux passions de l'homme.    - ne quo affectu perrumperetur, Tac. An. 3: (impénétrable) au point de fermer son âme à toutes les impressions. d - affection, tendresse, amour.    - affectum parentis exhibere, Plin. Ep.: témoigner l'affection d'un père. e - volonté.    - affectu carent, Dig.: ils sont privés de volonté.

    Dictionarium latinogallicum > adfectus (affectus)

  • 89 aequaliter

    aequāliter, Adv. m. Compar. (aequalis), auf gleiche Weise, I) der Oberfläche nach, gleich, eben, collis ab summo aequ. declivis, Caes. b.G. 2, 18, 2: sternere aequ. undam, Ov. her. 7, 49. – II) der Größe, dem Umfange, dem Gehalte nach, 1) im Verhältnis zu einem andern, gleichmäßig = entsprechend, distribuere, Cic.: tributum ex censu conferre, Liv.: praefecerunt aequ. imperio Remum et Romulum, Cass. Hemin. fr. – 2) im Verhältnis zu sich selbst, gleichmäßig = gleichförmig, oratio aequ. constanterque ingrediens, symmetrisch (im Ebenmaß) u. in festem Takte, Cic.: fructum aequ. percoquere, aequalius concoquere, Col. – im Verhalten, aequalius duci parēre, Tac. hist. 2, 27.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > aequaliter

  • 90 alienus

    1. aliēnus, a, um (alius), Adi. m. Compar. u. Superl., in vielen Bedeutungen dem gr. ἀλλότριος entsprechend (vgl. Passows gr. Wörterb. in v.), einem andern, gehörig, -eigen, fremd (Ggstz. meus, tuus, suus, proprius), I) eig.: 1) im allg.: puer, Ter.: servus, Quint.: coniunx, Hor.: aedes (Plur.), Ter.: domus, Cic.: pecuniae, Cic.: aes alienum, fremdes, entlehntes Geld, Schulden (s. aes no. II, B, 2, a), Cic.: nomina, fremde, von andern gemachte Schulden, Sall.: mos, Ter.: opes, Cic.: pavor, fremde, d.i. der andern Furcht, Liv.: aber metu alieno, aus Furcht vor andern, Ter.: alienis pedibus ambulare, Plin.: edicta alieno formare ingenio, Suet.: cum aliena est oratio, wenn ein anderer das Wort hat, Plaut.: alienis mensibus aestas, in fremden Monaten (d.i. in den Wintermonaten), Verg. – sternitur infelix alieno vulnere, durch die einem andern zugedachte Wunde, Verg. – m. Dat., sacerdotium genti conditoris haud alienum, Liv. 1, 20, 3. – subst., aliēnum, ī, n., a) fremdes Gut od. Eigentum (Ggstz. suum), alieni appetens, sui profusus, Sall.: largiri ex alieno, auf anderer Kosten Freigebigkeit üben, Cic., de alieno, Liv. u. Iustin.: ex alieno praedari, Liv. – b) f remder Grund u. Boden, in alieno aedificium exstruere, Cic.: furor aliena vastandi, Sen.: aliena pervadere molienti, fremdes Gebiet (im Ggstz. zum römischen), Amm. – c) fremde
    ————
    Angelegenheit, qui negat quicquam deos nec alieni curare nec sui? Cic. de div. 2, 104: u. so Plur. = fremde Angelegenheiten, fremde Interessen, aliena curare, Ter. heaut. 76: aliena diiudicare, ibid. 504. – 2) insbes.: a) jmdm. seiner Familie od. seiner Person od. seiner Heimat nach fremd, α) der Familie, Verwandtschaft od. Person nach fremd, fernstehend, jmd. nichts angehend, ihm nicht verwandt, nicht angehörig (Ggstz. meus, tuus, suus u. propinquus, affinis, sanguine coniunctus, amicus, familiaris, familiaris et necessarius), absol., ille si me alienus affinem volet, Ter.: heres alienior, Cic.: homines alienissimi, wildfremde, Cic. Phil. 10, 10. – m. Dat., non alienus sanguine regibus, Liv.: mihi non alienus, Fronto. – m. ab u. Abl., humani nihil a me alienum puto, Ter. heaut. 77: alienissimus a Clodio, Cic. – u. (wie ἀλλότριος) m. Genet. (s. Deder. Dict. 2, 5), non alieni generis sui, Dict.: non alienus Pelei, Dict. – subst., aliēnus, ī, m., der Fremde, cives potiores quam peregrini, propinqui quam alieni, Cic.: in longinquos in propinquos, in alienos in suos irruebat, Cic.: neu malis alienos adiungere, quam sanguine coniunctos retinere, Sall.: etiam alienissimis in capitis periculis amicissimorum officia et studia praestamus, Cic.: se suaque omnia alienissimis crediderunt, wildfremden Leuten, Caes. b.G. 6, 31, 4. – β) der Heimat nach jmdm. fremd, ausländisch, Graeca nomina aut aliena, Plin.:
    ————
    arbor ex alieno petita orbe, Plin.: domi atque in patria mallem, quam in externis atque alienis locis, Cic. – v. Pers. subst., aliēnus, ī, m., der Fremde, der Ausländer, tot linguae, tanta loquendi varietas, ut externus alieno paene non sit hominis vice, Plin.: hic apud me cenant alieni novem, Plaut. – b) dem Körper od. dem Geiste fremd, entfremdet, α) dem Körper, abgestorben quantum eius (ossis) alienum est, Scrib. 201. – β) dem Geiste, verwirrt, verrückt, facient alienos, deliros, Firm. math. 3, 6. – c) der physischen Beschaffenheit nach fremdartig, widrig, fit quoque, ut (nebula) in nostrum cum venit denique caelum, corrumpat reddatque sui simile atque alienum (uns widrig), Lucr.: alienus odor opplet nares, Varr. – neutr. plur. aliena subst., das Fremdartige, der fremdartige Stoff (= das aus der Mischung fremdartiger Bestandteile entstandene Trübe des Weines), Hor. sat. 2, 4, 57. – II) übtr.: a) v. Pers.: α) der Meinung, Ansicht nach einem andern gleichs. angehörig, von einem andern abhängig, nicht selbständig, nicht auf eigenen Füßen stehend (Ggstz. suus), in physicis totus alienus est, Cic. de fin. 1, 17. – β) der Gesinnung, Denkart, Neigung u. Lebensart nach einer Person od. Sache fremd, entfremdet, abgeneigt, nicht befreundet, feindselig, verfeindet, gegen sie ungünstig gestimmt, gleichgültig (Ggstz. amicus, familiaris, coniunctus), voluntates populi, Cic.: homo,
    ————
    Cic.: ex alienissimis sociis amicissimos reddere, Cic.: neque solum illis aliena mens erat, nicht bloß bei jenen herrschte eine feindselige Gesinnung, Sall. – m. ab u. Abl., alienus ab alqo od. ab alqa re animus, Cic.: si est a me alienior, Cic.: homo non alienus a litteris, ein des Schriftwesens nicht unkundiger (im Schriftwesen nicht unbewanderter) Mann (zugleich mit dem Doppelsinn: ein dem Brieftragen nicht fremder M.), Cic.: numquam a poëtice alienus fui, Plin. ep. – m. Dat., alienus alci animus (Ggstz. animus in alqm pronior), Tac.: ambitioni alienus Ggstz. familiaris otio et litteris), Sen.: domus his aliena malis, solcherlei Ränken (Getreibe) abgeneigt, Hor. – m. Genet. (s. die Auslgg. zu Ov. fast. 1, 196), domus non aliena consilii, dem Pl. nicht fremd, dem Pl. befreundet, Sall.: ioci non alienus, kein Feind vom Scherz, Ov. – subst., vel alienissimus rusticae vitae, auch der abgesagteste Feind des Landlebens, Col. 3, 21, 3. – b) v. Lebl. (konkr. u. abstr. Ggstdn.), fremd, fremdartig, dem eigenen Wesen od. der Beschaffenheit, dem Zustande, dem Zwecke, den Verhältnissen nicht entsprechend, widerstrebend, ungewohnt, ungeeignet, ungehörig. unpassend, unangemessen, unzuträglich, nachteilig, mit etw. unvereinbar, α) absol.: malis ridere alienis, mit verstellten Mienen, mephistophelesartig, höhnisch lachen, Hor. sat. 2, 3, 72 (u. dazu Krüger u. Fritzsche): ali-
    ————
    eno gaudia vultu semper erant, das Weinen war dir näher als das Lachen, Val. Flacc. 8, 164. – hanc rem tractare non alieno loco videor, Quint. – alieno loco (Gelände) proelium committere, Caes. – alienā, alieniore aetate, Plaut. u. Ter.: alieno tempore, zur Unzeit, Cic. u. Liv. (Ggstz. suo tempore, Varr.). – suo alienoque Marte pugnare, nach gewohnter u. ungewohnter Art, Liv. – aliena verba, uneigentliche (Ggstz. propria). Cic.; u. verb. translata et aliena verba, Cic. (vgl. Cic. de or. 3, 157 u. or. 80): cetera ex prosae orationis usu alieniora praetermisimus, Gell. – u. non alienum est m. folg. Infinit., es ist nicht unzweckmäßig, unzuträglich (s. Heusinger Cic. off. 1, 8), sponte vomere non alienum est, Cels.: u. so sed non alienum est (es ist nicht ungehörig, ungeeignet) rationem huius verbi faciendi Zenonis exponere, Cic.: non alienum esse videtur proponere de etc., Caes.: cuius victoriae non alienum videtur quale praemium sit tributum docere, Nep.: non alienum esse arbitror breviter explicare, quae mihi sit ratio etc., Cic. – neutr. plur. subst. = nicht zur Sache Gehöriges, Fremdartiges, Ungehöriges, aliena ac nihil profutura petere, Sall.: aliena dicere (Ggstz. dicere quod causae prosit), Cic.: aliena loqui, Ungehöriges schwatzen, Unsinn reden (v. Wahnsinnigen). Cels. u. Ov. – β) m. ab u. Abl.: navigationis labor alienus non ab aetate solum nostra, verum etiam a dignitate, Cic.: dolor
    ————
    (est) motus asper in corpore alienus a sensibus, dem Gefühle widerstrebend, Cic.: sententia non crudelis, sed aliena a re publica nostra, Sall. – γ) m. bl. Abl.: aut suā personā aut tempore alienum, Cic.: alienum sibi videri dignitate imperii, Cic.: illud autem alterum alienum esse existimatione meā Cibyratas imperio meo publice venari, Cic.: indignum et alienum maiestate populi Romani videtur m. folg. Akk. u. Infin., Val. Max. – δ) m. Dat.: cibi stomacho non alieni (nicht unzuträgliche), Cels.: alienissimo sibi loco, contra opportunissimo hostibus conflixit, Nep.: exemplum temporibus suis accommodatissimum, meis alienissimum rationibus, Cic.: quod maxime huic causae est alienum, Cic. – u. zugl. m. folg. Infin., moveri et ambulare nisi sanis alienum est, Cels.: non putavi alienum esse meis institutis haec ad te scribere, Cic. – ε) m. Genet, (s. die Auslegg. zu Ov. fast. 1, 196), aliarum rerum aliena, unvereinbar mit andern Erscheinungen, beispiellos, Lucr.: omnia quae essent aliena firmae et constantis assensionis a virtute sapientiaque removit, Cic. – u. zugl. m. folg. Infin., quis alienum putet eius esse dignitatis, quam mihi quisque tribuit, quid in omni munere vitae optimum et verissimum sit exquirere, Cic. – ζ) m. ad u. Akk.: nihil mihi turpius apud homines fuisset, neque vero ad istam ipsam ἀσφάλειαν quicquam alienius (zweckwidriger), Cic. ad Att. 2, 19, 4: ad committendum
    ————
    proelium alienum esse tempus arbitratus, Caes. b.G. 4, 34, 2: omnium autem rerum nec aptius est quicquam ad opes tuendas quam diligi, nec alienius quam timeri, Cic. de off. 2, 23.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > alienus

  • 91 confero

    cōn-fero, contulī, collātum (conlātum), cōnferre, I) zusammentragen, -bringen, 1) übh. von allen Seiten herbeitragend zusammenbringen, zusammenschaffen, von allen Seiten beischaffen, aufhäufen, auf einen Punkt (Haufen) vereinigen, a) eig.: materiam, Caes.: aggerem, Auct. b. Alex.: frumentum, Caes.: arma, einliefern, Caes.: u. so militaria signa, Caes.: cibos ore suo (v. Vögeln), Quint.: membra undique, Hor.: omnia arma ex oppido, Caes. – uvas in fiscellam, Col.: sarcinas, impedimenta, signa in unum locum, Caes.: ligna circa casam, Nep.: dentes in corpore, Ov. – b) übtr., zusammenstellen, zusammenfassen, malend, plura in unam tabulam opera, Quint. – schriftlich, ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque et necessaria in paucissimos libros, Suet.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – im Ausdruck, rem in pauca, Plaut.: in versus sic verba sua duos, Ov. – u. (mit zu ergänzendem Objekt) conferamus igitur in pauca, Cic.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, Cic.: quam potero in verba conferam paucissima, Plaut.
    2) beisteuernd zusammenbringen, zusammenschießen, aufbringen, entrichten, beitragen, beisteuern, a) eig. (s. Arntzen Aur. Vict. de vir. ill. 19, 7), aes (v. Volke), Ov.: aes certatim (v. Volke), Val.
    ————
    Max.: so bes. collato aere (durch eine Beisteuer an Geld), zB. alqm funerare, Sen., statuam statuere, Suet.: u. so collatis quadrantibus alqm sepelire, Aur. Vict. – c. pecuniam, pecunias, Cic.: tributi minus, Liv.: ex censu quotannis tributa, Cic.: sextantes in capita (auf den Kopf = à Person), Liv.: quadragena talenta quotannis Delum, Nep.: pecunias ad honores alcis, Cic.: aurum ad redimendam civitatem a Gallis, Liv.: aurum argentumque in publicum (für den Staat); Liv.: pecuniam in (zu) statuas, Cic.: tributum in militare stipendium, Liv.: pecuniam pro parte in commune Siciliae, Cic.: ex nostro nonnihil in commune, Cic.: stipem Apollini, Liv.: Agrippae Menenio sextantes aeris in funus, Plin. – absol. (ohne Ang. was?), nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo, Plaut.: date stipes, indulgete, conferte, Ps. Quint. decl.: c. alci ad victum, Quint.: c. in funus, ICt. – b) übtr., pater Tiberi plurimum ad victoriam contulit, Suet. Tib. 4, 1.
    3) zu einem Ganzen vereinigend zusammenbringen, zusammenziehen, vereinigen, a) eig.: vires in unum, Liv.: collatis viribus proelium capessere, Iustin.: u. (bildl.) utrumne sententiae duae collatis viribus novissimam periment? Plin. ep.: e quibus (fontibus) collatae aquae per prona montis flumen emittunt, Curt.: dissimiles et dispares res in unam potestatem (durch chemische Bindung), Vitr. – b) übtr.: α)
    ————
    übh.: post hoc proelium collatum omne bellum est circa Corinthum, zog sich zusammen, Nep.: quae utraque, si in unum conferantur (zusammengezogen [addiert] werden), facile saeculi modum expleverint, Val. Max.: hunc collatis precibus adoramus, mit vereinten B., Arnob. 1, 27. – β) prägn., schaffend zusammensetzen, e singulis non membris, sed frustis collata oratio, Quint.: hominis ortus ex utroque gignentium confertur, Quint.
    4) annähernd, nahe hinbringend zusammenbringen, zusammenstecken, zusammenfügen, ganz nahe bringen, a) eig.: α) in friedlicher Absicht: capita (um heimlich zu sprechen), Cic. Verr. 3, 31. Liv. 2, 45, 7: ora, Apul.: membra (bei der Umarmung), Lucr.: gradom, sich nähern, näher herangehen, Plaut. u. Verg.: palma cum palma collata plausum facit, Sen. – β) (bes. als milit. t. t.) in feindlicher Absicht, castra propius, Liv.: castra in propinquum, castra oppido, Auct. b. Alex.: castra cum hoste, Liv.: u. castra castris (hostis), Cic., Caes. u.a. (s. Held Caes. b. c. 3, 79, 2. Fabri Liv. 23, 28, 9). – bes. c. arma, manum, gradum, pedem, signa, v. Nahgefecht, Handgemenge, v. der förmlichen Schlacht, zB. c. arma cum alqo od. inter se, handgemein werden, Caes. u. Liv.: u. so ferrum et manus cum alqo, Cic.: u. manum cum hoste, Liv., u. bl. manum, Liv. – c. gradum cum alqo, Liv.: collato gradu (Fuß an Fuß, Mann gegen
    ————
    Mann) certare, s. Heräus zu Tac. hist. 2, 42, 11. – c. pedem cum pede, u. bl. c. pedem, einander zu Leibe rücken, Liv. (pedem c. auch sprichw. v. streitenden Parteien vor Gericht, Cic.): u. collato pede, Fuß an Fuß, Mann gegen Mann, zB. ut non missilibus tantum, sed gladiis etiam prope collato pede gereretur res, Liv.: collato pede, quasi singuli inter se decertarent, in eodem vestigio stabant, Curt. – conferre signa, handgemein werden, Cic. (auch bildl., im Wortstreit): c. signa cum Alexandrinis, Cic.: aliquoties comminus c. signa cum Romanis, Liv.: signis collatis (in förmlicher Schlacht) superare exercitus regios, Cic.: u. so signis collatis certare, dimicare, inter se concurrere, Liv.: signis collatis cum hostium legionibus pugnare, Cato fr. – c. arto luctantia nexu pectora pectoribus, Ov.: se viro vir contulit, Mann stellte sich dem Mann (= Mann focht gegen Mann), Verg.: u. absol., mecum confer, ait, mit mir kämpfe, Ov. met. 10, 603. -prägn., collato Marte alqm leto dare, im Handgemenge, Ov.: c. certamina belli inter se, sich miteinander einlassen, Verg.: c. lites, miteinander anbinden, Hor. – b) übtr., mittelst der Rede jmdm. mitteilen, mit jmd. austauschen, wechseln, sermonem, Plaut.: sermonem cum alqo u. in via cum alqo, Cic.: sermones familiares cum alqo, Cic.: sermonem cum alqo de modo et forma sacrae arae, Val. Max.: quadam de re sermonem inter se, Val. Max. – c.
    ————
    omnia sua consilia, Ter.: u. consilia de Romano bello, Liv.: cum ullo aut sermones aut consilia contulit saepius? Cic. – c. iniurias, Tac.: c. haec od. sollicitudines inter se, Cic.: seria cum alqo, Ov.: hoc coram c., Cic.: tum, si quid res feret, coram conferemus, Cic. – m. folg. Relotiv- od. indir. Fragesatz, ideo sum brevior, quod, ut spero, coram brevi tempore conferre quae volumus licebit, Cic.: ibi conferentibus, quid in cuiusque provinciae regione animorom Hispanis esset, Liv. – absol. = sich besprechen, omnes sapientes decet conferre et fabulari, Plaut. rud. 338: c. cum alqo, Augustin. ep. 33, 2: u. nisi contulerimus inter nos, quid finis sit etc., wenn wir nicht untereinander besprochen haben, was usw., Cic. de fin. 2, 4: u. diligentius inter se, Vulg. 2. Mach. 11, 36.
    5) gegenüberstellend zusammenbringen, a) im Kampfe, messen, vires, Liv.: ex propinquo vires, Liv. – b) zur Beurteilung zusammenstellen, zusammenhalten, zum Vergleich herbeiziehen, vergleichen, tesseram hospitalem, Plaut.: exemplum, Komik.: utrorumque facta, Nep.: faciem moresque duarum, Ov.: rationes, die Rechnung vergleichen, Abrechnung halten, Cic. u. (bildl.) Sen.: ebenso accepta et expensa, Sen.: haec omnia summā curā et diligentiā recognita et collata sunt, kollationiert (v. Abschriften), Cic. – Gallicum cum Germanorum agro, Caes.: fortunam Metropolitum cum casu Gomphensium,
    ————
    Caes.: cum illius vita P. Sullae vobis notissimam, Cic.: volumina cum recitatis, Vitr.: conferte Verrem, non ut hominem cum homine comparetis, sed ut pacem cum bello, leges cum vi conferatis, Cic.: quem cum eo conferre possumus non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi? Cic. – parva magnis, Cic.: minora maioribus, Auct. b. Alex.: se laudibus alterius, Phaedr.: vitam inter se utriusque, Cic.: bos ad bovem collatus, Varr.
    II) nach einem Punkte hintragen, 1) übh. hinbringen, hinschaffen, hinführen, hinwenden, hinkehren, etw. wohin verlegen, versetzen, setzen, stellen, flüchten, a) eig.: parentes et coniuges illuc, Tac.: nihil domum suam, Nep.: pecunias monimentaque ex fano Herculis in privatam domum, Caes. – suas rationes et copias (seine Spekulationen u. Fonds) in illam provinciam, Cic. – Deiotari legiones in mediam aciem, Auct. b. Alex.: u. so tertiam aciem in sinistrum cornu, Auct. b. Afr.: eodem suum omnem equitatum, Auct. b. Afr. – c. signa ad alqm (zu jmd. stoßen), Liv.: aber (feindl.) signa in laevum cornu, sich mit dem Angriffe gegen den l. Fl. wenden, Liv. – c. iter eo, den Weg dahin nehmen, Brut. in Cic. ep.: ebenso iter Brundisium versus, Cic. – c. propere pedes in curriculum, Varr. fr. – u. bes. c. se, sich begeben, sich flüchten, se alio, Cic.: se continuo c. protinam in pedes, Plaut.: se suaque in naves, Nep.: se in astu,
    ————
    Cic.: se suaque omnia in oppidum, Caes.: se ad hostes, Cic.: se Rhodum, Cic.: se in fanum Veneris, Val. Max.: se ad hospitem (Ggstz. in meritoriam tabernam devertere), Val. Max.: urbs ipsa, quo se fusa contulerat acies, sich geflüchtet hatte, Liv. – m. 1. Supin., se dormitum c., Cic. ep. 9, 26, 1: se eo (dahin) cubitum, Suet. Aug. 6. – v. Lebl., si pituita eo se confert, Cels.: spiritus eodem se contulit, Sen.: c. se in angustum (v. Atomen), Sen. – u. im Passiv, navium pars ex errore eodem conferebatur, wurde ebendahin geführt, Auct. b. Afr.: absol., bene navis agitatur, pulchre haec confertur ratis, wird dahingetragen, Plaut. Bacch. 797. – b) übtr.: α) se conf. m. Ang. wohin? durch ad od. in u. Akk. = sich zu jmd. od. einer Sache in irgend ein Verhältnis begeben, sich an jmd. od. etw. anschließen, sich ihm zuwenden, hingeben, widmen, c. se ad pontificem Scaevolam, Cic.: c. se ad senatus auctoritatem, Cic.: c. se ad amicitiam alcis, Cic.: c. se in amicitiam et fidem (Schutz) alcis, Cic.: c. se in alcis fidem et clientelam, Cic.: c. se ad studium scribendi, ad philosophiae studium, Cic.: ad scribendum se contulit, er wurde Schriftsteller, Hieron.: c. se ad studia litterarum, Cic. – β) etwas schriftlich od. mündlich irgendwohin bringen, aufnehmen, eintragen, irgendwo anbringen, vorbringen, ab utrisque ea, quae commode dici videntur, in suas artes c., Cic.: lamentationes suas etiam in testamentum, Tac.: spes vota-
    ————
    que non prius ad deos quam ad principum aures, Tac. – cur non confertis (nehmt ihr nicht [in den Antrag] auf, warum tragt ihr nicht zugleich darauf an), ne sit conubium divitibus ac pauperibus? Liv. 4, 4, 9. – γ) ein Vorhaben, ein Amt u. dgl. auf eine gewisse Zeit legen, ansetzen, verlegen, omnia in mensem Martium, Cic.: iter suum in posterum diem, Brut. in Cic. ep.: alqd in longiorem diem (Ggstz. alqd repraesentare), Caes.: eo (verst. in Caesaris adventum) omnem belli rationem, Caes.: alcis tertium consulatum eundem in annum, Plin. pan. – u. ein geschichtl. Ereignis chronologisch in od. auf eine Zeit setzen, verlegen, Carthaginis expugnationem in hunc annum, Liv. 27, 7, 5. – δ) in eine gewisse Abteilung, wissensch. Form bringen, totam Academiam ex duobus libris contuli in quattuor, Cic.: ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque in paucissimos libros, Suet.: reliquam rusticarum rerum partem in carmen, Col.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – ε) in einen Zustand bringen, übergehen lassen, seditionem in tranquillum, Plaut.: verba ad rem, Ter. – dah. poet. = verwandeln, alqm in saxum, Ov.: corpus in volucrem, Ov.
    2) zuwendend, a) eig., eine Gabe, Kosten u. dgl. zuwenden, darbringen, hergeben, verwenden, bestimmen, pecuniam florenti parti (Partei), Nep.: munera alci, Nep.: praemia alci, Suet.: u. puellae L milia
    ————
    nummum, Plin. ep. – fructum alio, Ter.: eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus, Cic.: pecuniam ad beneficentiam liberalitatemque, Cic.: impendia in educationem, Cic.: praedas ac manubias in urbis ornamenta, Cic. – b) übtr.: α) Gedanken, Neigung, Gesinnung, eine Tätigkeit, Zeit u. dgl. wohin wenden, richten, zuwenden, angedeihen lassen, erweisen, anwenden, verwenden, alio animum suum (sein Gelüst), Ter.: animum huc, Ter.: animum ad fodiendos puteos, Auct. b. Alex.: omnes suas curas cogitationesque in rem publicam, Cic.: curam ad philosophiam, Cic.: laudem in commune, jedem für alle Ruhm erwerben (Ggstz. laudem ex communi ad se trahere), Liv.: benignitatis plurimum in alqm, Cic.: benevolentiam erga alqm a pueritia, Cic.: fructum virtutis et ingenii in proximum quemque, Cic.: plurimum ad victoriam, Suet.: plurimum operae, studii, diligentiae, laboris ad conficiendum reditum alcis, Cic.: omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi, Cic. – selten schlimme Dinge, maledicta in alqm, Cic.: legem ad perniciem civitatis, in Anwendung kommen lassen, mißbrauchen, Nep. – β) etw. zur Ausführung in jmds. Hand legen, jmdm. übertragen, überlassen, rem ad alqm, Cic.: omnem spem salutis ad clementiam victoris, Cic.: de re publica disputationem in Africani personam et Phili et Laelii, Cic.: curam resti-
    ————
    tuendi Capitolii in L. Vestinum, Tac. – γ) etw. auf jmd. od. etw. übertragen = jmdm. beilegen, als Besitzer, quis non videt species istas hominum collatas in deos aut consilio quodam sapientium... aut superstitione, Cic. de nat. deor. 1, 77. – od. als Urheber jmdm., als Ursache einer Sache beilegen, beimessen, zur Last legen, auf jmd. od. etw. schieben, verbum falso in alqm, Cic.: permulta in Plancium, quae ab eo dicta non sunt, Cic.: suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itineris, Caes. – c. culpam od. causam in alqm, Cic.: crimina in alqm, Cic.: falsum crimen in purissimam et castissimam vitam, Cic.: suspicionem in alqm, Cic.: vitia in senectutem, Cic. – δ) confert (v. mehreren conferunt), wie συμφέρει, es ist etw. od. jmdm. zuträglich, förderlich, trägt mit bei, wirkt mit, gew. m. Ang. wieviel? durch aliquid, nihil, multum, plus, plurimum u. dgl., zB. quin etiam aliquid confert et aetas et corpus, Cels.: senecta nihil confert, Plin.: multum veteres Latini (auctores) conferunt, Quint.: non plus contulerunt lecti Cicero aut Demosthenes? Quint.: plurimum oratori confert lectio poëtarum, Quint.: quod contulisse plurimum videtur, Cels.: m. Infin. als Subj., incipiente incremento confert alterna folia circumobruere, Plin. 19, 83. – zugl. m. Ang. wozu? durch Adv. eo (dazu), od. durch ad od. (selten) in u. Akk., od. durch bl. Dat. (s. Herbst Quint. 10, 1, 95. Sillig Plin.
    ————
    35, 67), multum autem eo confert et corporis et nervorum habitus, Cels.: confert etiam aliquid ad somnum silanus iuxta cadens, Cels.: rursus in alia plus prior confert (exercitatio), Quint.: plus scientiae collaturus quam eloquentiae, Quint.: plurimum coeptis contulerunt iactatum exemplar epistulae;... simul rumor dissipatus etc., Suet.: allium voci confert, Plin. – m. Ang. worin? wobei? durch in u. Abl., in morbis cum multum fortuna conferat, Cels. 7. praef. § 4. – Perf. contulĕrunt gemessen, Prop. 2, 3, 25.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > confero

  • 92 contribuo

    con-tribuo, tribuī, tribūtum, ere, seiner Bedeutung nach unser »mit etw. zusammenschlagen « = zu etw. schlagen, einem Ggstde. einverleiben, zuteilen, zuteilend verbinden, vereinigen, a) etw. als Teil mit einem Ganzen, α) im allg.: nec non Peneae nec Spercheides undae contribuere aliquid, steuerten bei, Ov.: ubi simul plura contribuuntur, Plin.: contributa remedia, Plin. – m. cum u. Abl., proprios cum alqo annos, Tibull. 1, 6, 64. – gew. m. Dat., novum examen apibus vetustate corruptis, Col.: alterum alteri, eins zum andern schlagen, werfen (Ggstz. velut duobus nominibus separatim respondere), Sen.: suos annos alci, Sen. – β) als publiz. t. t., teils einem Gebiete, einem Volke, einem Statthalter, einem Könige als zu dessen Jurisdiktion od. Oberhoheit gehörig, m. cum u. Abl., Calagurritani, qui erant cum Oscensibus contributi, Caes. b. c. 1, 60, 1. – m. bl. Dat., ager Gallicus, qui nunc Piceno contribuitur, Col.: Thessalos Xynias Aetolicum oppidum sibi contribuisse, Liv.: Locrenses c. Aetolis, Liv.: Ambracia, quae tum contribuerat se Aetolis, Liv.: c. Corinthum Achaeis in antiquum gentis concilium (Bund), Liv. – c. Uxiorum gentem subactam Susianorum satrapae, Curt.: regna alienigenis (Fremden = fremden Königen), Suet. – teils einem Bunde als Mitglied (s. Weißenb. Liv. 32, 19, 4), Elei per se ipsi quam per Romanos maluerunt Achaico
    ————
    contribui concilio, Liv.: Elei nuper in Achaicum contributi concilium, Liv. – teils einer Heeresabteilung, contributus ex legione III. Gallicae (sc. legioni), Corp. inscr. Lat. 8, 3157. – b) mehrere einzelne Ggstde. auf einen Punkt, zu einem Ganzen, gew. als publiz. t. t., m. in u. Akk., in unam urbem contributi (Ggstz. pagatim habitantes), Liv.: duas vel tres alvorum plebes in unum, zusammenstoßen, Col.: novos cives in octo tribus, acht (neuen) Tribus einverleiben, in acht (neue) Tr. vereinigen (Ggstz. in omnibus tribubus distribuere), Vell.: so auch in unam cohortem eos, qui de rege durius opinati fuerant (Ggstz. eos in colonias distribuere), Iustin. – m. ad u. Akk., c. urbes ad condendam Megalen polin, Liv. 32, 5, 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contribuo

  • 93 exigo

    ex-igo, ēgī, āctum, ere (ex u. ago), I) heraus-, wegtreiben, herausjagen, A) eig.: 1) leb. Wesen: a) im allg.: cervam e montibus, Liv.: reges ex civitate, Cic.: regibus exactis, Sall. hist. fr.: hostem e campo, Liv.: capellas a grege in campos, Varro: pecus in bucita (= buceta) circum antiquom oppidum, Varro LL.: pastum sues, auf die Weide treiben, Varro: e stratis corpus, emporspringen von usw., Stat.: exactus furiis suis, fortgetrieben von usw., Ov. – b) insbes., α) uxorem (matrimonio), eine Gattin verstoßen, Plaut., Ter. u. Suet.: ebenso virum ab se, Plaut. – β) (wie εκβάλλω) einen Schauspieler (u. somit auch sein Stück) durch Zischen, Pochen usw. von der Bühne treiben, also durchfallen lassen, im Passiv exigi = durchfallen, Ter. Andr. prol. 27 (u. dazu Spengel). Ter. Hec. prol. 12 u. 15. – 2) Lebl.: a) ins Meer ergießen, et sacer admissas exigit Hebrus aquas, Ov. her. 2, 114. – b) vertreiben = verkaufen, agrorum fructus, Liv. 34, 9, 9: merces, Col. poët. 10, 317. – c) (hervor)treiben, radices, Cels.: brevem materiam, durum et latum folium, Col.: duplices uvas, Col. – d) poet., mit etwas ausholen, etwas in Schwung setzen, ensem, Ov. met. 5, 171. – B) übtr.: a) leb. Wesen: hic damnatos cum dedecore et traductione vitā exigit, bringt vom Leben zum Tode, Sen. de ira 1, 6, 4. – b) Lebl., heraustreiben, vertreiben, wegbrin-
    ————
    gen, ubi labore lassitudo est exigunda ex corpore, Plaut.: iam ego ex corpore exigam omnes maculas maerorum tibi, Plaut.: nec potuisse (maculam ex corpore) umquam exigi, Suet.: Liber tenues e corpore curas exiget, Gratt.: ex. morbos, Macr.: otium, verdrängen, Hor.: telis senectam, Ov.
    II) ganz hintreiben, A) eig.: tela in alqm, Sen.: manum, einen Hieb anbringen, Quint. – dah. ganz hineinstoßen, ensem per iuvenem, Verg.: ferrum per praecordia, Ov.: ferrum per viscera, Lucan. – prägn., durchbohren, durchstoßen, illum exigit hasta, Val. Flacc. Vgl. Gronov Sen. de cons. ad Marc. 16. – B) übtr., zu etwas zwingen, exigi in poenas, Stat. Theb. 1, 215.
    III) etwas hinaustreiben = etwas zurücklegen, A) eig.: Athon, Val. Flacc.: mare, Plin.: mediam dies exegerat horam, Ov.: Phoebe, qui aestivos spatiosius exigis ignes, d.i. lange Sommertage machst, Prop. – B) übtr., zu Ende bringen, vollbringen, vollenden, a) übh.: monumentum aere perennius, Hor.: exactus tenui pumice versus eat, Prop.: commentarii ita sunt exacti, ut etc., Quint.: eandem gracilitatem stilo, zustande bringen, nachbilden, Quint.: opus, Ov. rem. 811; met. 15, 871 (vgl. unten no. IV, A, b): per hiemes aestusque et inaequales autumnos et breve ver spatiis exegit quattuor annum, brachte durch vier Zeiträume zu Ende, vollendete in vier Z., Ov. – b)
    ————
    eine Zeit zurücklegen, α) hin- od. zubringen, verleben, exquirit, qualem diem supremum noctemque exegisset, Tac.: ex. triginta dies in exspectatione mortis, Sen.: exacto per (unter) scelera die, Tac.: ex. sine metu reliquam noctem, Petron.: in Tuscis otium aestatis, Plin. ep.: ex. malam aetatem, Plaut.: totam aetatem in armis, Sen.: vitam in peregrinatione, Sen.: omnibus scortis abiectiorem et obsceniorem vitam, Val. Max.: senectutem Cypri profugus exegit, Val. Max.: ex. vitam taetre, Cato fr.: dispersam et vagam vitam miserabiliter, Val. Max.: cibo agresti vescendo vitam, Vitr.: vitam sine cura, Lucil.: uti boni honestique vitam exigerent, Sall.: quo studio vitam suam te absente exegerit, Ter.: ut sint, qui omne vitae tempus nudi exigant, Val. Max. – β) eine Zeit vollends zubringen, vollenden, exegit annum tribus spatiis, führte zu Ende, Ov. met. 1, 118: erant, de quibus plura dici vellem, nisi iam dies exactus esset (verstrichen wäre), Tac. dial.: iam dies exactus erat, Ov.: exactis mensibus, Verg.: aestas exacta erat, war zu Ende, Caes.: tribus aestatibus exactis, Verg.: exacto iam mense octavo, Iustin.: iam aestatem exactam esse, Sall.: ante exactam hiemem, Caes.: exacto quoque anno, Cels.: iam ad pariendum temporibus exactis, Cic.: exactā pueritiā, Iustin.: exactā aetate, am Ende seiner Tage, im hohen Alter, hochbetagt (zB. mori), Cic.: grandaevi senes, exactā aetate feminae, Tac.:
    ————
    eodem anno Q. Fabius Maximus moritur exactae aetatis, als hochbetagter Greis, Liv. – c) erdulden, alcis causā hanc aerumnam, Plaut. capt. 1009.
    IV) auftreiben, beitreiben = einfordern, einkassieren, verlangen, fordern, A) eig.: a) Gelder: pecunias, Cic.: vectigalia, Cic.: m. dopp. Acc., Mesopotamenos non exegit tributum, Spart. Hadr. 21, 12: unum quemque iuxta vires exegit tam argentum quam aurum de populo terrae, Vulg. 4. regg. 23, 35. – Passiv exigor m. Acc. rei, exigor portorium, der Zoll wird von mir verlangt, Caecil. com. 92; sese pecunias maximas exactos esse, Q. Metell. Num. fr. bei Gell. 15, 14, 2 (vgl. unten no. B, a). – b) eine Leistung: ex. opus, beaufsichtigen, leiten, Ov. met. 14, 268. Col. 3, 13, 11 (vgl. no. III, B, a): aedes privatas velut publicum opus, den Bau von Privathäusern wie öffentliche Bauten beaufsichtigen u. betreiben (v. den Zensoren), Liv. 6, 4, 6. – Insbes., α) den Bau (Ausbau) von etw. verlangen, viam, Cic.: sarta tecta sacris publicis, sie in Dach u. Fach, im baulichen Zustande erhalten, Liv.: u. so omnia sarta tecta, Cic. – β) die Stellung von etwas verlangen, etw. requirieren, aufbieten, equitum peditumque certum numerum a civitatibus, Caes.: obsides ab Apolloniatibus, Caes.: custodiae in portis, vigiliae vicatim exactae, Liv.: vehicula (Transportfuhrwerke), Plin. pan. – B) übtr.: a) verlangen, fordern, auf etw. dringen, α)
    ————
    v. Pers.: insiurandum, Liv.: rationem (Rechenschaft), Ggstz. reddere, Val. Max.: Sen. u.a.: u. so ab alqo rationem alienae culpae, Sen. rhet.: veritatem a teste, Cic.: promissum ab alqo, Cic.: duplices ab alqo mercedes, Quint.: disciplinam severissime, Suet.: poenas de alqo oder alci, jmd. strafen (weil Strafen anfangs in Vieh od. einer Summe Geld bestanden), Ov.: so auch supplicium de alqo, Flor.: piacula ab alqo, Liv.; exigerem nostrae qualia damna notae? sollt' ich Rache nehmen für die Schmach, die mich zeichnete? Ov. – Passiv exigor m. Acc. rei (vgl. oben no. A, a), intellegeres, quod minora exigaris ab eo, Vulg. Iob 11, 6: ferus sacrae viae vastator poenas exactus est vastationis suae, Cassiod. hist. eccl. 6, 45: ex. m. folg. ut u. Konj., Ov. fast. 6, 358. Curt. 8, 4 (16), 21. Iuven. 7, 238: ex. m. bl. Konj., Plin. ep. 6, 8, 5: ex. alqm (von jmd.) m. folg. ut u. Konj., Nepot. epit. Val. Max. 9, 20 (wo exigere Simonidem, ut prodiret): ex. ab alqo m. folg. ne u. Konj., Suet. Ner. 49, 4. Iuven. 13, 35: ex. m. folg. Acc. u. Infin., Suet. Cal. 43. Paul. dig. 29, 7, 8. § 2: im Passiv m. Nom. u. Infin., ubi exigitur argentarius rationes edere, Ulp. dig. 2, 13, 8. – β) v. Lebl., prout res exigit, es erfordert, nötig macht, Plin.: si quid res exigeret, Suet.: si ita res familiaris (Hausstand) exigat, Tac. dial.: ubi res vigiliam exigeret, wenn sich Wachsamkeit nötig machte, Vell. – b) fragen, facta alcis, Ov. art. am. 2, 130: ab
    ————
    alqo, cur etc., Tac. ann. 2, 85.
    V) nach einem Maßstabe, Maße etw. ganz genau abmessen, abwägen, untersuchen, A) eig.: columnas ad perpendiculum, Cic.: materiam ad regulam et libellam, Plin.: pondus margaritarum manu, Plin. – B) übtr.: 1) im allg., nach etwas abmessen, abwägen, beurteilen, prüfen, ad illam summam veritatem legitimum ius, Cic.: ad suas leges atque instituta ea, quae Lacedaemone fiunt, Liv.: opus ad vires suas, Ov.: omnia argumenta ad obrussam, Sen.: illa nonnisi aure exiguntur, quae fiunt per sonos, Quint. – 2) insbes.: a) etw. erwägen, überlegen, über etwas mit sich od. jmd. zu Rate gehen, sich beraten, verhandeln, tempus secum ipsa modumque exigit, Verg.: mecum exigo, Sen.: talia secum, Ov.: – de his rebus ut exigeret cum eo, Planc. in Cic. ep.: quo (die) de his coram exigere possimus, Plin. ep.: haec exigentes (sc. inter se), Liv. – dah. non satis exactum, quid agam, ausgemacht, gewiß, Cic.: nec satis exactum est, corpus an umbra forem, Ov. – b) nach etwas abmessend einrichten, suo equorumque cultu ad luxuriam magis quam ad magnificentiam exacto, Curt.: opus est aliquo, ad quem mores nostri se ipsi exigant, sich bilden, Sen.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > exigo

  • 94 facio

    Cic.: facinus facere, obire, committere, Cic., od. in se admittere, Caes., od. patrare, Sall. – meton., a) die Missetat (der Mord) für das, womit sie verübt wird, facinus excussit ab ore, den Giftbecher, Ov. met. 7, 423. – b) der Missetäter, senile illud facinus (böse Stück), Apul. met. 4, 12: omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervae, Scharen von Schandbuben u. Bösewichtern, Sall. Cat. 14, 1. – II) übtr.: a) konkr., ein Stück Arbeit, facinus luculentum, ein Prachtstück, Plaut. Men. 141. – b) abstr., ein Stück Arbeit, Geschäft, ein Handel, ein Streich, ein Umstand, eine Sache (s. Lorenz Plaut. mil. 376), quod facinus (Schauspiel) video? Plaut.: non ego istuc mihi facinus conducibile esse arbitror, Plaut.: amicum castigare ob meritam noxiam immoenest facinus (ist ein undankbares G. od. Stück Arbeit), Plaut.: humanum facinus factumst, so geht es mit den Menschen, Plaut. – Genet. spätlat. auch facineris, nach Vel. Long. (VII) 73, 1 u. oft auch durch die Abschreiber in Handschriften des Cicero u. Livius.
    \
    facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Pro-
    ————
    duktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. velum (Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.
    2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus (no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad
    ————
    ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.
    3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.
    ————
    4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.
    5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.
    B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrich-
    ————
    ten, Ter.: iter, s. iter (Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. finis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nomen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanita-
    ————
    tis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura,
    ————
    Iuven.
    2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.
    3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negotium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.
    4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.
    5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium,
    ————
    stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.
    6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di
    ————
    facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s.
    ————
    Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.
    7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.
    8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen,
    ————
    esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.
    9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.
    10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich
    ————
    als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certus no. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certus no. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mitto no. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.
    11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in
    ————
    Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.
    12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd,
    ————
    mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequus no. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.
    13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactura).
    14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.
    II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma-
    ————
    chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).
    III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).
    2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.
    3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds.
    ————
    Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.
    4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.
    5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63-66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).
    6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239.
    ————
    Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.
    7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.
    8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit dili-
    ————
    genter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.
    Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1,
    ————
    12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > facio

  • 95 fero

    fero, tulī, lātum, ferre ( altindisch bhárati, trägt, griech. φέρω, gotisch bairan, das Perf. tuli [vorklass. auch redupliziert tetuli] v. veralteten tulo [w. vgl.], das Supin. latum eig. tlatum, v. alten tlao, τλάω), tragen, I) im allg., etwas Tragbares tragen, tragend bringen, 1) eig.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: onus, Ter. (u. so accommodatum od. aptum esse oneri ferundo, Solin. u. Capit.): alqd umeris, Hor. u. Petron.: arma in sarcinis, Curt.: alqm super arma, Verg.: puerum prae se, Suet. – faces in Capitolium, Cic.: puerum circa iudices, Quint.: lecticā ferri per oppidum, Cic., in Capitolium, Suet.: alqm ex proelio, Liv. – So nun α) am Körper tragen, an sich tragen, personam, s. persona: cervice iugum, Hor.: aure duos lapides, Ov.: census corpore suos (sein ganzes Vermögen), Ov. – β) von Schwangern, ventrem, den Leib tragen, schwanger gehen od. sein, Liv., trächtig sein, von Tieren, Varro. – ebenso partum (Leibesfrucht) octonis mensibus, v. Tieren, Plin.: alqm, mit einem schwanger gehen, Tibull.: poet., alqm alci, jmd. einem gebären, Sil. – γ) als milit. t. t.: arma ferre posse, waffenfähig sein, Caes.: arma contra alqm, Caes. u. Cic., adversus alqm, Nep., in alqm, Liv., u. (poet.) alci, Sil., gegen jmd. ziehen. – signa in hostem, losgehen auf usw., Liv.: signa infesta ad urbem Romam, Liv.: quā impetum tulisset,
    ————
    sich mit seinem Angriff gewendet hatte, Iustin. b) mit vorherrsch. Begr. des Bringens, bringen = herbeibringen, hinbringen, überbringen, darbringen, venenum, Liv.: argentum ad alqm, Plaut.: pisciculos alci, Ter.: alqd a domo ad alqm, Liv. – alci praemia, Verg.: alci osculum, geben, Ov.: alci complexum, jmd. umarmen wollen, Liv. – signa, Zeichen geben, Verg. – u. bes., wie φέρειν, eine Abgabe, Gabe, ein Opfer bringen, darbringen, entrichten, alci tributum, Liv. u. Curt., tributa, Ov. (griech. φόρον, φόρους φέρειν): u. als t. t. der Religionsspr., liba Baccho, Verg.: sacra divis, Verg.: crinem Diti, weihen, Verg.: suprema cineri, die letzte Ehre erweisen, Verg.
    2) übtr.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: α) übh. tragen, führen, aufweisen, aufzuweisen haben, nomen Aemilii Pauli, Liv.: avum Marcum Antonium, Tac. – nomen iniqui, Hor., cognomen Torquati, Suet.: imaginem alcis, jmds. Bild (Gestalt) an sich tragen, sich fälschlich ausgeben für jmd., Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 151). – alqm in oculis od. bl. oculis, jmd. überaus lieben, Cic. – prae se alqd od. m. folg. Acc. u. Infin., an den Tag legen, zeigen, merken lassen, zu erkennen geben (Ggstz. dissimulare), Cic. u.a.: ebenso eam laudem cognomine ipso, zur Schau tragen, erkennen lassen, Cic.: u. f. paulo apertius, apertissime alqd (dolorem, laetitiam), etwas offener, ganz offen zeigen, zur Schau tragen, Cic.: u.
    ————
    vultu f. laetitiam, Tac.: patrium nitorem ore, Ov.: u. der Ggstz. obscure f. (heimlich halten) et dissimulare, Cic., u. clam f., verhehlen, Liv. – ut se fert ipse, wie er sich selbst gibt, Cael. in Cic. ep. 8, 4, 2. – β) etw. tragen, ertragen, erdulden, sich gefallen lassen, hinnehmen, aushalten, miserias, Ter.: contumaciam alcis, Cic.: impetum, Caes.: u. als t. t. des Landbaues, vetustatem, das Alter vertragen, sich lange halten, v. Weine, Cic., übtr., v. Schriften, Ov. – mit pers. Objj., optimates quis ferat? Cic.: fer me! Ter.: non ferrem te, Quint.: non tulit hunc, konnte ihm nicht widerstehen, Nep.: quem ferret si parentem ferret non suum, ertragen, sich nicht widersetzen, Ter. – m. folg. Infin., servo nubere nympha tuli, Ov. her. 5, 12. – m. folg. Acc. u. Infin., ferunt aures hominum, illa... laudari, Cic. de or. 2, 344: illa praecipi quis ferat? Quint. 11, 3, 27: u. so Ov. met. 12, 555 u.a.: nach non ferre, Hor. epod. 15, 13. Ov. met. 2, 628: m. folg. quod (daß), Ov. met. 5, 525: u. so non ferendum est, quod etc., Quint. 11, 3, 131. – per alqm non ferre m. folg. quo minus u. Konj., Cic. Quinct. 99. – absol., non feram, non patiar, non sinam, ich kann's, ich will's, ich darf's nicht dulden, Cic. Cat. 1, 10. – dah. m. Advv. u. dgl. = irgendwie tragen, ertragen, aufnehmen, alqd aegre, moleste, graviter molesteque, Cic.: anxie, Sall. u.a.: aequo od. (im Ggstz.) iniquo animo, Cic.: facile, clementer, fortiter
    ————
    ac sapienter u. dgl., Cic.: quam rem nobilitas aegerrime tulit, und das hat den Adel höchlich verdrossen, Sall. – mit folg. Acc. u. Infin., graviter sibi dari uxorem ferunt, Ter.: si quis aegre ferat se pauperem esse, Cic. – alqd tacite non ferre m. folg. quin u. Konj., Liv. 5, 28, 1. – m. de u. Abl., moleste fers de illo, Cic. – Partiz. non ferendus, unerträglich, unzulässig, unstatthaft, facinus, Cic.: lex, Cic.: non ferendum m. folg. Acc. u. Infin., Cic. u. Plin. – b) m. vorherrsch. Begr. des Bringens, α) (= afferre, offerre) übh. bringen, herbeibringen, -führen, darbringen, = bieten, opem, auxilium, opem auxiliumque, Cic.: caput luendae sponsionis causā, Liv.: poet., alci fidem (Glauben), schenken, beimessen, Verg. – ebenso einen Zustand, bes. einen üblen, bringen, herbeiführen, bereiten (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 744. Weißenb. Liv. 23, 9, 5), finem alci rei u. alcis rei, Verg.: alci luctum lacrimasque, Liv.: alci fallaciam, mit Lug u. Trug vorgehen gegen jmd., Plaut.: fraudem, eine Tücke anrichten (Ggstz. vitare), Liv.: alci fraudem, Nachteile bringen (v. einem Umstand), Cic.: perniciem alci cum scelere, Liv. – β) mündlich bringen, d.i. αα) mündlich od. schriftlich übh. hinterbringen, vorbringen, melden, berichten, quod fers, cedo, Ter.: si vera fero, Verg.: f. responsa Turno, Verg.: nec aliud per illos dies populus credulitate, prudentes diversā famā tulere, es war das Einzige,
    ————
    wovon in diesen Tagen das V. im Glauben daran und die Unterrichteten im entgegengesetzten Sinne sprachen, Tac. ann. 16, 2, 2. – m. folg. Acc. u. Infin., Ov. met. 6, 470 u. 14, 527. Tac. ann. 4, 58; 6, 26; hist. 4, 78: u. so mihi fama tulit m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 6, 503: commentarii ad senatum missi ferebant m. folg. Acc. u. Infin., Tac. ann. 6, 47. – ββ) mündlich darbringen, preces Iunoni, Verg.: dis vota precesque, Sil. – dah. anbieten, antragen, alqam (zur Frau), Cic.: condicionem eam ferre (stellen) misero, ut etc., Cic.: condiciones tristes f., Liv. – γγ) bes. die publiz. u. jurist. t. t.: suffragium, seine Stimme abgeben, in den Komitien, Cic.: ebenso sententiam de etc., v. Volke u. v. den Richtern, Cic. – legem f., ein Gesetz vorschlagen, einen Antrag, Vorschlag machen, Cic., de alqa re, Cic., od. ut etc., Vell., od. m. folg. bl. Coniunctiv, Vell.: ebenso privilegium de alqo, Cic.: rogationem de alqo, contra od. in alqm, ad populum, in plebem, Cic., Caes. u. Liv.: u. bl. ferre ad populum, ut etc., Cic.: ferre ad plebem, vellent iuberentne etc., Liv.: u. bl. ferre de alqa re od. ut etc., Cic.: nihil de me tulisti, quo minus essem in civium numero, du hast keinen förmlichen Antrag gestellt, mich von der Z. der B. auszuschließen, Cic. de domo 82. – impers., lato ad populum, ut etc., Liv. 23, 14, 2. – (alci) iudicem, vom Kläger, dem Verklagten einen Richter vorschlagen, Cic.
    ————
    (vgl. quem tibi meorum suppliciorum iudicem feram, Liv.); u. übtr., jmd. verklagen übh., Liv. – γ) v. Abstr., mit sich bringen, erfordern, verlangen, erheischen, bestimmen, gestatten, quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime optimeque perspicies, Cic.: quae fert adulescentia, Ter.: ut aetas illa fert, Cic.: ut natura fert, Ter.: ut mea fert opinio, Cic.: ut opinio et spes fert, Cic.: quantum mea opinio fert, Apul.: si ita res feret, wenn es so sein muß, Cic.: si vestra voluntas feret, Cic.: natura fert... ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent, Cic.: hoc totum si vobis versutius, quam mea consuetudo defendendi fert, videbitur, Cic.
    II) insbes.: A) ins Hausbuch eintragen, f. acceptum (accepto), expensum, s. accipio no. I, A, a, α, u. expendo no. II, B, 1.
    B) schriftlich od. mündlich 1) etw. umhertragen, -bieten, verbreiten, überall-, oft von etw. reden, im Passiv umhergeboten werden, im Umlauf sein, in aller Leute Händen od. Munde sein, a) schriftlich: cuius scripta feruntur, Cic. – b) mündlich: inimici famam non ita, ut nata est, ferunt, verbreiten, Plaut.: hascine propter res maledicas famas ferunt? Plaut.: vestrum iter ac reditum omnia saecula laudibus ferent, werden preisen, Liv.: sermonibus bella, Liv.: f. haec omnibus sermonibus, Caes.: tanto opere ferri, Cic.: vulgo ferebantur versus, Suet.: fertur imprimis
    ————
    (hoc dictum), Ter. – 2) aussprechen, aussagen, äußern, erklären, vorgeben, erwähnen, angeben, mitteilen, von etw. sprechen, etw. besprechen, si vera feram, Verg.: eam rem vulgo, Liv.: homines ferunt mit folg. Acc. u. Infin., Lucr. 3, 41 sq.: haud dubie ferebant m. folg. Acc. u. Infin., sie erklärten unzweideutig, Liv. 22, 14. 15. – dah. ferunt u. Passiv fertur, feruntur, man berichtet, -erzählt, man s pricht davon, man behauptet allgemein, es soll, ferunt (ferebant, ferent) mit folg. Acc. u. Infin., Cic. de nat. deor. 3, 57. Liv. 1, 4, 5. Vell. 1, 4, 1. Catull. 2, 11. Verg. Aen. 2, 230: fertur u. feruntur mit folg. Nom. u. Infin., Cic. de sen. 8; de rep. 2, 20 u. ö. Sall. Iug. 30, 2. Vell. 1, 8, 2. Acc. tr. 669. Lucr. 5, 14. Catull. 64, 19. Verg. Aen. 1, 15. Hor. carm. 1, 7, 23: fertur m. folg. Acc. u. Infin., Capit. Anton. phil. 28, 10. Dict. 4, 21. – u. fertur alqs mit folg. quasi u. Konj., Cic. de legg. 3, 30. – parenthet., ut ferebant, sicut fertur, ut temporibus illis ferebatur, Cic. – famā ferre, sich mit dem Gerede tragen, ausstreuen, sich allgemein dahin aussprechen, m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 7, 765. Liv. 23, 31, 13 u. 28, 40, 1. – u. fama fert (es geht das Gerede) mit folg. Acc. u. Infin., Liv. 2, 7, 6. Tac. ann. 1, 5 extr.: parenthet., sicut fama fert (geht), Liv.: ita fama ferebat, Ov. – u. ferre mit dopp. Acc., für od. als den u. den ausgeben, angeben, erklären, rühmen (s. M. Müller Liv. praef. § 7. Fabri
    ————
    Liv. 21, 41, 7. Weißenb. Liv. 37, 45, 5), ferre alqm inventorem omnium artium, Caes.: Servium conditorem famā f., Liv.: si te petitorem fero, Cic.: se belli ducem potiorem f., Liv.: se Philippum, Vell.: im Passiv m. dopp. Nom., qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur, wurde als ausgezeichnet unter seinen A. gerühmt, Nep. Att. 1, 3
    C) im Geiste od. Gemüte tragen, überdenken, bedenken, überlegen, als etw. ansehen, beurteilen, dice, quid fers, Plaut.: homo semper in se aliud fert, in alterum aliud cogitat, Syri sent.: id consilio ante ferre debemus, vorausbedenken, Cic. ep. 5, 16, 6 (C. F. W. Müller liest ›anteferre‹): utcumque ferent ea facta minores, Verg.: ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro praeiudicato ferret, Liv. – m. Infin., ad Stygios iterum fero (gedenke) mergere fluctus, Stat. Ach. 1, 134.
    D) davontragen, 1) im guten Sinne, a) davontragen, mit hinwegnehmen, bildl., veniam peto feroque, nehme sie gleichs. mit, versichere mich derselben, Liv.: calumniam, den Tadel der Schikane davontr., Cael. b. Cic.: nihil aliud ex certamine, Liv.: alqd tacitum, etwas als verschwiegen mit hinwegn., zB. non tacitum feres, ich werde nicht schweigen, Cic.: ne id quidem ab Turno tacitum tulisse, T. habe auch dazu nicht geschwiegen, Liv.: alqd impune, Caes., od. inultum, Ter., bei etwas ungestraft davonkommen, un-
    ————
    gestr. bleiben: u. so non feret, quin vapulet, er wird nicht ohne Schläge wegkommen. Plaut. – b) davontragen = erhalten, erlangen, ernten, quod posces feres, Plaut.: partem praedae, Cic.: fructus ex fortuna, Vell.: fructus ex re publ. uberes, Cic.: victoriam ex alqo, Liv.: gratiam (Dank) alcis rei, Liv.: u. hoc facto haud immeritam laudem gratiamque (und Dank) apud omnes, Liv.: palmam, primas, Cic.: responsum ab alqo, Cic.: poenas, s. poena: ridendo maxima damna feres, Ov. – u. so in den publiz. t. t.: repulsam (a populo), Cic.: suffragia, Suet.: ebenso centuriam, tribus, die Stimmen der Z. usw. erhalten, Cic. – c) von wo entnehmen, feruntur (sie sind entnommen) ex optimis naturae et veritatis exemplis, Cic. de off. 3, 69. – 2) im üblen Sinne, gewaltsam-, raubend u. dgl. hinwegnehmen, hinwegraffen, Pergama, Verg.: te fata tulerunt, Verg. – dah. f. et agere, wegtragen u. wegführen = alles (Tragbare, sowie Menschen und Vieh) als Beute wegführen, Liv. (s. ausführl. ago no. I, 2, c. S. 263 oben): ähnlich rapere et ferre, Verg.
    E) tragen = hervorbringen, terra fruges ferre potest, Cic.: absol., ferundo arbor peribit, Cato. – v. Ländern, quae si tulisset Achaia, Plin. ep. – übtr., haec aetas oratorem prope perfectum tulit, Cic.
    F) ( wie φέρω) mit vorherrsch. Begriff der Bewegung: 1) tragend in Bewegung setzen, einherbewegen, fortbewegen u. dgl., bes. schnell, rasch dahin-
    ————
    tragen, -führen, -treiben, u. ferre se od. medial ferri, sich rasch bewegen, rasch gehen, eilen, stürzen, fahren, springen, rennen usw., v. Lebl. auch fliegen, aufwärts = steigen, abwärts = sich senken, a) eig.: α) act.: fer pedem, profer gradum, Plaut.: quocumque pedes ferent, die Füße tragen, Hor.: ebenso inde domum pedem, den Fuß tragen = gehen, Verg.: numquam huc tetulissem pedem Ter.: qui huc in hanc urbem pedem, nisi hodie, numquam intro tetulit, Plaut. (vgl. Spengel Ter. Andr. 808): contra (entgegen) gradum, Plaut.: gradus ingentes, große Schr. machen, Ov. – signa (milit. t. t.), das Feldzeichen fortbewegen = aufbrechen, abmarschieren, Liv. – ad caelum fulmina, Lucr.: caelo supinas manus, Hor. – in eam partem, quo ventus fert, trägt, führt, Caes.: ventus ferens, ein leicht dahinführender, die Fahrt fördernder Wind, ein Fahrwind, ventus secundus et ferens, günstiger Fahrwind, Sen.: oft Plur. venti ferentes, fördernde, günstige Winde, Plin. pan. u. Ov. – β) refl.: se ferre alci obviam, Cic.: se extra tecta f., Verg.: qui se ferebat, der sich im stolzen Gange schwang, Verg.: ad se ferentem (sc. se) pertimescit, den auf sich losstürzenden, Nep.: palam se f., sich öffentlich zeigen, Suet.: dah. se f. alqm, sich zeigen, öffentlich auftreten als usw., se suasorem, Liv.: libertum se populi Romani, Liv.: se consulem, Tac.: quem sese ore ferens, Verg.: ingentem sese clamore ferebat,
    ————
    großmächtig brüstete er sich mit G., Verg. – γ) medial: ad alqm omni celeritate ferri, Caes.: cursu in hostem ferri, Liv.: quocumque feremur, wohin uns die Flut führt, Cic.: ferri pennā per aethera, Hor.: ferri equis, Verg.: saltu super venabula ferri, springen, Verg. – classis interrita fertur, segelt dahin, Verg.: Rhenus citatus fertur per etc., strömt rasch, Caes.: sanguis fertur a faucibus, ex pulmone, Cels.: stellae circa terram feruntur, Cic.: deorsum ferri, Cic.: vitis ad terram fertur, senkt sich, Cic.: fumus ad caelum usque fertur, Suet. – b) übtr.: quem tulit ad scaenam ventoso gloria curru, Hor.: alcis gloria ad caelum fertur, Lucr.: alqm in od. ad caelum laudibus, erheben, Cic. u. Liv.: ebenso alqm laudibus, Cic. u. Liv., summis laudibus, Nep.: alqd miris laudibus, Liv., alqm praecipuā laude, Nep. – rem supra ferre quam fieri potest, über die Grenzen des Möglichen erheben, vergrößern, Cic.: famā incerta in maius ferri solent, vergrößert zu werden, Liv. – Demosthenes saepe in eam partem ferebatur oratione (ging in seinen Behauptungen so weit), ut etc., Cic.: omni cogitatione ferri ad alqd, alle seine Gedanken richten auf usw., Nep. – eloquentia, quae cursu magno sonituque fertur, daherfährt, Cic.: orator suo iam impetu fertur, wird fortgerissen, Quint.: quia proclivi ad eas perturbationes, non quia semper feruntur, weil sie leicht, nicht weil sie immer fortgerissen werden, Cic. – v.
    ————
    Lust u. Neigung, treiben, quo cuiusque animus fert, eo discedunt, Sall.: istuc mens animusque fert, Hor.: u. fert animus m. folg. Infin., Suet. Oth. 6, 1. Ov. met. 1. 1 u.a. Dichter (s. Drak. Sil. 16, 294): si maxime animus ferat (sc. diutius in his locis esse), wenn noch so sehr die Lust sich regte, Sall. Cat. 58, 6. – ähnlich ferri alqā re, von einer Leidenschaft hingerissen werden, sich hinreißen lassen, beseelt sein, zB. crudelitate et scelere, Cic.: avaritiā, Cic.: tanto odio ferri in Ciceronem, ut etc., Nep. – 2) zu einem Ziele führen, v. Wege usw., a) eig.: aditus atque itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant, Caes.: via fert Verruginem, Liv., in Persidem, Curt.; vgl. Mützell Curt. 3, 11 (28), 19. – b) übtr.: si qua ad verum via ferret inquirentem, Liv.: quod eo; quo intendas, ferat deducatque, Cic.: nisi animi quaedam ingenita natura et studio excitata velocitas recta nos ad ea, quae conveniunt causae, ferant, Quint. – Von der Wurzel fer ohne Bindevokal immer Präs. fers, fert, fertis, Imperat. fer, ferte, fertote; Infin. Präs. ferre, Konj. Imperf. ferrem; im Pass. Präs. ferris, fertur, Infin. Präs. ferrī, Konj. Imperf. ferrer. – 2. Pers. Präs. Akt. feris, Firm. Mat. de err. 24, 3 H. – 2. Pers. Präs. Pass. fereris, Diom. 361, 28 u. 386, 26 (ohne Beleg). – Parag. Infin. ferrier, Plaut. rud. 367. – Archaist. redupliz. Perf. tetulī, Poët. bei Charis. 278, 6. Plaut. Men. 629 u. ö. Catull. 63, 52: tetulisti, Enn. ann. 55.
    ————
    Acc. tr. 116. Caecil. com. 75: tetulit, Com. pall. fr. inc. 32 ( bei Cic. de or. 3, 219). Plaut. most. 471. Ter. Andr. 832. Catull. 63, 47: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. Andr. 808. Corp. inscr. Lat. 5, 3635: tetulisset, Catull. 66, 35: tetulissent, Macrin. poët. bei Capit. Macrin. 11, 6: tetulero, Plaut. cist. 650: tetulisse, Plaut. rud. 893. Vgl. Neue-Wagner Formenl.3 3, 346 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 274.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > fero

  • 96 impetro

    im-petro, āvī, ātum, āre (in u. patro), I) etwas, wonach man gestrebt hat, erlangen, auswirken, durchsetzen, es dahin bringen, honor dignitate impetratus, Cic.: optatum, den Wunsch erhalten, Cic.: non impetrare ab animo potuit, ut etc., es über sich bringen, Liv.: incipere multo facilius est, quam impetrare, Plaut. – bes. durch Bitten, Vorstellungen erlangen, auswirken, uti ea, quae vellent, impetrarent, Caes.: eā re impetratā, Caes.: ubi ea (amicitia societasque) impetrata (sunt), Sall.: alci ordinem (Kompanie), Plin. ep.: alci aures (Gehör), Quint.: alci civitatem (Bürgerrecht) a Caesare, Cic.: alci latum clavum, quaesturam a Caesare nostro, Plin. ep.: vitam, Liv. epit.: a Scipione soli sibi vitam, Val. Max.: veniam (Erlassung) exilii pro Annaeo Seneca, simul praeturam, Tac. – m. folg. bl. Coniunctiv, m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj., tandem impetravi abiret, Plaut.: impetrabis a Caesare, ut tibi abesse liceat, Cic.: rogando impetravit, ut paterentur se dicere, Vitr.: aliquando et a solo impetravi, ut alienas (arbores) alat, Plin.: impetrato (nachdem durchgesetzt worden war), ut manerent, Liv.: tributum pendĕre ne cogerentur, impetraverunt, Curt.: suadeo a te impetres, ne sis nugax, Petron.: a servis impetrari vix potest, ne eam supellectilem fastidiant, Val. Max.: ceteri quoque impetrant, ne retineantur, Cic. Verr. 2, 71: impetrant, ut ne iurent,
    ————
    Cic. II. Verr. 1, 123. – m. folg. Acc. u. Infin., Agrippina in oppidum Ubiorum veteranos coloniamque deduci impetrat, Tac. ann. 12, 27: u. so Amm. 14, 1, 3. – im Zshg. absol. (verst. id, haec, s. Spengel Ter. Andr. 528. Seyffert Cic. de amic. 39. Held Caes. b. G. 1, 9, 1; 2, 12, 3), si impetro, Ter.: impetras, facile impetras, Plaut.: non potes impetrare, Plaut.: impetrabit te advocato atque arbitro, Plaut.: haec si tecum patria loquatur, nonne impetrare debeat? Cic.: cum ab proximis impetrare non possent, ulteriores temptant, Caes.: regem hominem esse, a quo impetres, ubi ius, ubi iniuria opus sit, von dem man erlangen kann, was einem gerade vorteilhaft ist, Recht oder Rechtswidrigkeit, Liv. – m. de u. Abl. (s. Held Caes. b. G. 5, 36, 2 u. b. c. 1, 22, 4), ut de indutiis impetrarent, Caes.: sperare, ab eo de sua ac militum salute impetrari posse, Caes.: de agro Veientibus restituendo impetratum (est), Liv. – II) als t. t. der Religionssprache = impetrio, als günstiges Wahrzeichen zu erlangen suchen, fulmina, Plin. 2, 140. – Alter Infin. Fut. act. impetrassere, Plaut. aul. 687; mil. 1128 u.a.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > impetro

  • 97 indico

    1. indico, āvī, ātum, āre (Intens. v. 2. indīco), anzeigen, entdecken, offenbaren, verraten, bekannt machen, vorbringen, I) im allg.: bene dissimulatum amorem et celatum, Ter.: rem patri, Ter., od. dominae, Cic.: hoc consilium patri, Liv.: de sorore eius, Ter.: alci de epistulis, Cic. – dolorem lacrimis, Cic.: vultus indicat mores, Cic.: hoc res ipsa indicat, Ter.: se indicare, sich zeigen, wie man ist, Cic.: im Passiv m. dopp. Nom., cum res non gesta indicatur, sed ut sit gesta ostenditur, Quint. 9, 2, 40. – m. Acc. u. Infin., ad eam venies indicans te amare, Ter.: nonne indicat non posse illa probanda esse sapienti? Cic.: indicare necessariis periclitantis in difficili spem esse, Cels.: me tabulā sacer votivā paries indicat uvida suspendisse potenti vestimenta maris deo, Hor.: quae res indicabat populares esse, Sall.: im Passiv m. Nom. u. Infin., scutorum, gladiorum, frenorum pilorumque etiam multitudo deprehendi posse indicabatur, Cic. Mil. 64. – m. folg. indir. Fragesatz, contentus indicare, quod factum sit, quo sit modo factum, Quint.: mihi quidem illud etiam peracerbum fuit, quod sunt alter alteri quid pararent indicati (weil sie erfuhren), Plin. ep.: quod quem ad modum fiat, mox indicabo, Cels.: dicendi autem genus quod fuerit in utroque, orationes utriusque etiam posteris indicabunt, Cic. – II) insbes.: A) gerichtlich usw. ein Verbrechen anzeigen, ange-
    ————
    ben, verraten, aussagen, conscios, Cic.: de coniuratione, Sall.: de homine (coniurato), Sall. – m. folg. indir. Fragesatz, indica, qui illud aurum abstulerit, Pompon. com. 109. – B) den Wert od. Preis einer Sache bestimmen, etw. taxieren, fundum alci, Cic.: ut sciam, quanti indicet, Plaut. – arch. indicasso für indicavero, Plaut. Poen. 888: indicassis für indicaveris, Plaut. aul. 608 u. rud. 1028.
    ————————
    2. in-dīco, dīxī, dictum, ere, I) ansagen, ankündigen, bestimmen, öffentlich bekanntmachen, A) im allg.: diem concilii, comitia, Liv.: diem comitiis, Liv.: funus, durch den Herold öffentlich ansagen (damit das Volk zur Leichenbegleitung erscheine), Cic. u. Suet. (vgl. indictivus): ferias, Suet.: inimicitias, Cic.: alci bellum, Cic. u.a. (übtr., sibi bellum, sich schaden, Cic.: bellum ventri, Hor.): spectaculum finitimis, Liv. – m. Ang. wohin? totius Galliae concilium Bibracte, Caes.: concilium Aetolis Heracleam, Liv.: exercitum Aquileiam, beordern, Liv.: so auch exercitum ad portam Esquilinam in posteram diem, Liv.: Boeotis consilium in posterum diem, Liv.: comitia decemviris creandis in trinum nundinum, Liv. – m. folg. Infin., ita adesse nobis indictum erat, Fronto ep. ad M. Caes. 4, 5. p. 68, 5 N. – m. ut u. Konj., cum in diem certam ut ad lucum Ferentinae conveniant indicit, Liv. 1, 50, 1. – B) insbes., eine Leistung anbefehlen, auflegen, tributum, Liv.: multam, Plin.: alci argenti pondus, Tac.: mortem, Tac.: familiaribus cenas, sich zu Gaste bitten bei usw., Suet. – II) dazu sagen, carmen, Iul. Val. 1, 4 (5). – Imperat. indice, Plaut. Pseud. 546.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > indico

  • 98 infero

    īn-fero, intulī, illātum, īnferre, hinein- od. hintragen, -bringen, -werfen, in, an, auf, zu etwas werfen, -bringen, -setzen usw., I) eig.: A) im allg.: alqd domum, Colum.: alqd in ignem, Caes.: ignes tectis, Feuer anlegen, anzünden, Cic.: ignem gentibus, Hor.: scalas ad moenia, Liv.: spolia templo, Liv.: semina arvis, Tac.: alqm in equum, aufs Pferd setzen, Caes.: in scopulum, treiben, Liv. – B) insbes.: a) beisetzen, begraben, alienum, Cic.: corpus eodem, Nep. – b) auf die Tafel bringen, -setzen, aufsetzen, mensam secundam, Plin.: lancem, Plin.: aliis atque aliis vasis cibi inferebantur, Vulg. Esther 1, 7. – c) bringen, eintragen (vom Rechnen usw.), rationes, Cic.: pecuniam aerario, Plin. ep.: in rationes, ICt, od. rationibus, Colum., in Rechnung bringen: rationibus inferri, in Rechnung kommen, Suet.: dah. anrechnen, sumptum civibus, Cic. – d) beitragen, in die Kasse zahlen, vigesimam, Plin. pan.: tributum alci, Colum. – e) darbringen, opfern, spumantia cymbia lacte, Verg.: honores Anchisae, Verg.: satura lanx, quae referta variis multisque primitiis in sacro apud priscos dis inferebatur, Diom. 485 sg. – f) manus alci, Cic., od. in alqm, Cic., an jmd. Hand legen: alci vim, Gewalt antun, Cic. – g) signa, den Feind angreifen, Liv.: signa in hostem, Caes., od. hostibus, Auct. b. Afr.: dictator dextro cornu adversus Faliscos, sinistro
    ————
    contra Veientem Capitolinus Quinctius intulit signa, Liv. – h) bellum m. Dat. od. m. in u. Akk. des Landes, ein Land mit Krieg überziehen, die Offensive gegen ein Land ergreifen, Cic. u. Nep.: bellum alci, mit Krieg überziehen, bekriegen, Cic.: ebenso bellum contra patriam, Cic.: inf. arma, Krieg anfangen, mit Krieg überziehen, Liv. u. Curt.: ebenso usque a rubro mari arma inf. Italiae, Italien bekriegen, Nep. – i) pedem, den Fuß hinein- od. hinsetzen, d.i. hinein- od. hingehen, Cic.: in aedes, Plaut.: so auch gressum, Verg.: nostro limine intulit pedes, setzte den Fuß über die Schwelle, Prop. – u. feindl., pedem inferre, auf jmd. losgehen, jmd. angreifen, alci, Liv.: so auch gradum, pugnam, Liv. – k) refl. u. medial: α) refl., se inferre, hinein- od. hingehen, sich begeben, bes. mit dem Nbbgr. der Schnelligkeit, sich hinein- od. hereinstürzen, feindl. = eindringen, einfallen, lucus, quo se persaepe inferebat, Liv.: se per medios, Verg.: se foribus, Verg.: se flammae, Vell. – absol., viden ignavum, ut se inferat, wie er einhertritt, Plaut.: ut magnifice infert sese, Plaut. – feindl., effusi se stantibus vobis intulerint, Liv.: adeo concitato impetu inferre se, ut etc., Liv. – β) medial, inferri in urbem, Liv.: in ignes medios equo, Liv.: flumen mari Hadriatico infertur, Liv. – II) übtr.: A) im allg.: artes Latio, Hor.: nefas, einführen, Curt.: terrorem in oppida, verbreiten, Curt.: se in periculum, stürzen, Cic.: se ipse
    ————
    inferebat et intro dabat, mischte sich ein, Cic. – B) insbes.: a) vorbringen, crimina, Cic.: sermonem de alqa re, das G. auf etw. bringen, Cic.: mentionem alcis rei, einer Sache Erwähnung tun, etw. in Anregung bringen, Liv.: causam, Caes., alci, wider jmd., Auct. b. Afr.: alci causam belli, einen Vorwand suchen (vom Zaune brechen), ihn zu bekriegen, Cic.: causam iurgii, herbeiziehen, Phaedr. – b) zufügen, beibringen, einflößen, einjagen, vim, antun, Curt.: alci terrorem, alci mortem, periculum, Cic.: terrorem in alqm, Liv.: sibi voluntariam necem, Lact.: spem alci, Caes. – c) erregen od. zu erregen suchen, eintreten lassen, veranlassen, moram, cunctationem, Caes.: misericordiam, invidiam, Cic.: iniurias in alqm, Cic. – d) folgern, schließen, einen Schluß ziehen, Cic. de inv. 1, 87. Quint. 5, 11, 27. – Ungew. Fut. inferebis, Apic. 4, 159 cod.: Partiz. infertus, Apul. met. 4, 26 cod. F.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > infero

  • 99 irrogo

    ir-rogo (in-rogo), āvī, ātum, āre, I) etwas beim Volke gegen jmd. in Vorschlag bringen, -beantragen und durch einen Antrag an das Volk durchsetzen, alci legem, privilegium, Cic. – II) etw. beim Volke u. (übtr.) übh. gegen jmd. beantragen, mit Genehmigung des Volkes u. (übtr.) übh. jmdm. zuerkennen, über jmd. verhängen, (alci) multam, poenam, Cic. u.a.: alci supplicium, Tac.: poenas peccatis, Hor.: poenam delictis, Lact.: mala, Lact.: tributum, Plin. pan.: imperium in alqm, ausüben, Plin.: plus labori, verwenden auf usw., Quint.: sibimet mortem irrogaret, quam patri struxerat, Tac. – Archaist. irrogassit = irrogaverit, Cic. de legg. 3, 6.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > irrogo

  • 100 iubeo

    iubeo, iussī, iussum, ēre (zu jeudh, schütteln, rütteln, altindisch yōdháyati, setzt in Bewegung), den Wunsch oder Willen zu erkennen geben, daß etwas geschehen möge, wünschen, wollen = jmd. etw. heißen, tun od. sein lassen, jmdm. befehlen (Ggstz. vetare = nicht wollen, nicht geschehen lassen, verbieten usw.), im Passiv iubeor = es wird mir etwas geheißen, -befohlen, ich soll (Ggstz. vetor), I) im allg., konstr.: a) mit Acc. u. Infin. (u. zwar mit Infin. Act., wenn das tätige Objekt hervorgehoben, mit Infin. Pass., wenn der geheißene Gegenstand mehr beachtet wird, wo dann der tätige Gegenstand unerwähnt bleibt), quis te istaec iussit loqui, Ter.: Caesar te sine cura esse iussit, läßt dir sagen, ohne Sorge zu sein, Cic.: abire Cophen iubet, heißt den K. seiner Wege gehen, Curt.: iussi valere eum, hieß ihn wohlleben = nahm Abschied von ihm, Cic.: Dionysium iube salvere, sage dem D. meinen Gruß, grüße den D. von mir, Cic.: u. ellipt. (in der Umgangssprache) iubeo Chremetem (sc. salvere), ich sage dem Chremes meinen Gruß = ich grüße dich, Chremes, Ter.: duas acies hostem propulsare, tertiam opus perficere iussit, Caes. – iuben an non iubes astitui aulas? Plaut.: Marii sitas reliquias apud Anienem dissipari iussit, Cic.: pontem iubet rescindi, Caes.: filium necari iussit, Sall. – im Passiv, Diogenes ab Alexandro rege iussus
    ————
    optare, Varro: dare vela iubemur (man heißt uns), Ov.: consules iubentur scribere, Liv.: iussus a consule edicere, Sall.: u. mit dem geheißenen Gegenstande als Subjekt, locus lautiaque legatis praeberi iussa, Liv. 28, 39, 19. Vgl. unten no. II, A aus Cic. de nat. deor. 3, 78. – b) mit bl. Infin., α) in der klass. Prosa, wenn sich der Acc. dazu leicht aus dem Zusammenhang ergänzen oder sich ein allgemeines tätiges Objekt (wie das deutsche man) annehmen läßt, namentl. in militär. Befehlen (s. Kraner Caes. b. c. 1, 61, 4. Fabri Liv. 22, 51, 7), illud Hesiodium eādem mensurā reddere iubet, quā acceperis (ergänze te vor reddere), Cic.: pronuntiare iusserunt (erg. praecones), Caes.: receptui canere iubet (erg. tubicines), signum observare iubet (sc. milites), Caes. – mit fehlendem tätigem Objekt, aber gesetztem Attribut, ire fortes, ire felices iubent, man heißt sie mutig, glücklich ziehen, Liv. – β) bei Dichtern u. in nachaug. Prosa übh. mit Infin. (s. Jahn Verg. ecl. 6, 85), iube oculos elidere, Plaut.: flores amoenae ferre iube rosae, Hor.: aperire deinde armentarium iussit, Tac.: ire praecipites et occupare pericula iubet, Tac. – Infin. Act. u. Acc. et Infin. Pass. wechselnd, agnas caedere deinde iubet solvique ex ordine funem, Verg. – m. Dat. pers. u. Infin., iussit centurioni custodire eum, Vulg. act. apost. 24, 23 (aber die Stellen Cic. ad Att. 9, 13, 2. Curt. 5, 6 [20], 8; 10, 8 [25], 4 sind jetzt geändert u.
    ————
    Liv. 42, 43, 6 gehört quis [= quibus] zu responso dato). – c) mit folg. ut mit Konj. (bes. in der Umgangssprache, s. Brix Plaut. Mem. 955), Telebois iubet sententiam ut dicant suam, Plaut.: ut puellas curent, conforment, iube, Afran. fr.: hic tibi in mentem non venit iubere, ut haec quoque referret, Cic.: tu deinde iubeto, ut certet Amyntas, Verg.: sive iubebat, ut facerem quid, sive vetabat, Hor. – m. Acc. des tätigen Objekts, aegrum iubet, uti sit animo bono, Apul. flor. 23: im Passiv m. Nom. des tätigen Objekts, quo (praecepto) iubemur ut quoties possumus de omnibus legis verbis controversiam faciamus, Sen. contr. 1, 2, 15. – nachaug. mit Dat. des tätigen Objekts, quibus iusserat, ut resisterent, Tac. – ut m. Konj. abwechselnd m. Acc. u. Infin., od. m. bl. Infin., hoc tibi erus me iussit ferre... atque ut mecum mitteres Phoenicium, Plaut.: alter consul cum Boiis iussus bellum gerere; alterum (consulem) ut mitteret Romam, Liv. – d) mit bl. Coniunctiv: (bes. in der Umgangssprache, s. Brix Plaut. Men. 955. Lorenz Plaut. most. 918. Heräus Tac. hist. 1, 46, 4. Dräger Hist. Synt.2 2, 287 f.), iube maneat, Ter.: Ucubim iussit incenderent, Auct. b. Hisp.: bonum haberet animum iubebant, Tac. – wechselnd mit bl. Acc. u. Infin., legati Perseum regem vel cum tribus venire iubebant, vel obsides daret, Liv.: in conspectu castrorum constitui signa iubet; depositis impedimentis sarcinisque expediti certarent, Tac. –
    ————
    mit Acc. des tätigen Objekts u. folg. Coniunctiv, iube famulos apparent, Plaut.: erus me iussit Pamphilum hodie observarem, Ter. – nachaug. mit Dat. des tätigen Objekts, ubi Britannico iussit, exsurgeret, Tac. – e) mit ne u. Konj., quod ne fieret consules amicique Pompei iusserunt, Hirt. b. G. 8, 52, 5 N. u. D. (Madvig evicerunt): qui iubet, ne fallas mercennarium, Augustin. serm. 38, 4: nam si verbo aliquando iussisti, ne actori aliquid darent, Augustin. epist. 247, 3. – obtestor, iubeas, ne citus impetus arsurum mediis inferat ignibus, Prud. c. Symm. 1. praef. 88. – u. m. Dat. des tät. Objekts, Hercules Potitio ac Pinario sacrorum custodibus iussit, ne mulierem interesse permitterent, Macr. sat. 1, 12. § 28. – f) mit bl. Acc.: α) mit Acc. der Sache = etwas anbefehlen, verordnen, auferlegen, quid iubeatve vetetve, Ov.: iussā divisione, Vell.: fratris necem, Tac.: prandia, Spart.: alci tributum, Tac.: fecisse, quod iusseram, Ter. – Partic. Pass., iussa poena, Hor.: iussa mors, Tac.: iussae lacrimae, Mart. – β) mit Acc. der Pers.: iussisses Eurysthea, Mart.: stellae sponte suā iussaene vagentur et errent, Hor. – γ) mit allg. Acc. der Sache u. Acc. der Pers.: litterae, non quae te aliquid iuberent, Cic. – im Passiv, opto, ut ea iubear, quae etc., Plaut.: quod iussi sunt, faciunt, Caes. – g) im Zshg. absolut: Pa. Iubesne? Ch. Iubeam? cogo atque impero, Ter. eun. 389: ut iusti, Plaut. Men. 1146: ita ut tu iusti, Ter. eun. 831:
    ————
    defessa iubendo est saeva Iovis coniunx, Ov. met. 9, 198 sq.
    II) prägn.: A) als t. t. der Ärzte = verordnen (wie imperare), quod iussi ei dari bibere et quantum imperavi, date, Ter. Andr. 484: medici mihi iubent anatinam parari, Petron. 56, 3: medicus dolori adhiberi iussit quod in tempore congruere videbatur, Augustin. epist. 138, 3: videlicet illi aetati iam non hoc se fuisse iussurum, ibid.: ideo male acceptus es (es ist dir übel bekommen), quia ego non iussi, ibid.: im Passiv m. Nom. u. Infin., aegrotus, qui iussus sit vinum sumere, dem Wein zu trinken verordnet worden ist, Cic. de nat. deor. 3, 78. – B) als publiz. t. t.: a) v. Senate u. Volke = verordnen, beschließen, genehmigen, α) gew. m. folg. ut u. Konj.: iubere senatum, ut classem, quam Gadibus haberet, in Italiam traiceret, Liv.: senatus decrevit populusque iussit, ut etc.: Cic.: sciscerent iuberentque, ut senatus decerneret etc., Liv. – u. die Formel: velitis iubeatis, uti etc., Gell. – β) m. folg. Acc. u. Infin.: senatus dictatorem dici iussit, Liv. – u. die Formel: vellent, iuberent, Philippo regi bellum indici, Liv. – γ) mit Acc.: legem, Cic. u. Liv.: societatem, Liv.: foedus, Cic.: alci (gegen jmd.) bellum, Liv.: regem, einen K. erküren, Liv. – m. dopp. Acc., alci provinciam Numidiam, N. als Pr. zuerkennen, Sall.: alqm imperatorem, jmd. zum Befehlshaber erklären, Sall.: u. so alqm regem, Liv. – poet., voluc-
    ————
    res regna iubentes = portendentes, Ov. – δ) mit de u. Abl.: populus iussit de bello, Liv.: de omnibus his populum iussisse, Liv.: de pace ›uti rogas‹ omnes tribus iusserunt, Liv. – b) übtr., v. Gesetz = gebieten, verordnen, absol., lex iubet aut vetat, Cic.: lex omnis aut iubet aut vetat, Quint.: leges rei alicuius medendae aut temporis causā iussae, Gell. – Synkop. Präs. iuben = iubesne, Plaut. mil. 315. – synk. Perf. iusti, Plaut. Men. 1146. Ter. eun. 831. Mart. Cap. 2. § 125: Infin. iusse, Ter. heaut. 1001. – archaist. Konj. Perf. iussim, Plaut. Men. 185: iussis, Plaut. capt. 343 Fl. (Brix [340] iusseris): iussit, Rogat. vet. bei Fest. 246 (b), 10. Cic. de legg. 2, 21. – archaist. Fut. iussitur, Cato r. r. 14, 1: archaist. Fut. exakt. iusso, Plaut. aul. 442 G. Verg. Aen. 11, 467. Sil. 12, 175; vgl. Sen. ep. 58, 4. – vulg. Form iuveo, Corp. inscr. Lat. 14, 3323: archaist. ioubeo, zB. ioubeatis, SC. de Bacch. im Corp. inscr. Lat. 1, 196, 27. Vgl. Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 368.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > iubeo

См. также в других словарях:

  • TRIBUTUM — an a Tribu, quod tributim solveretur, ut vult Festus an quia ex privato in publicum tribueretur, ut alii? Graece φόρος, a vectigali accurate Ioquentibus (multi enim promiscue sumunt) distinguitur. Capitolin. in Macro, c. XXIII. Vectigalia vel… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Tributum — Le tributum est initialement un impôt sur la terre de la Rome antique pour financer l armée. La guerre contre Véies (406 à 396 av. J. C.) puis le sac de Rome de 390 av. J. C. montre la nécessité de mobiliser plus de soldats à l armée et parfois… …   Wikipédia en Français

  • TRIBUTUM Sacrum — in Hebraeorum Rep. dictum est, quod in sacros usus, divinô iussu, erogabatur. Cum enim publicorum Sacrificiorum, quae Oblationes seu Sacrificia Universitatis, seu Populi, nuncupata, bina essent genera; Alterum eorum, quae sive iugiter sive… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TRIBUTUM Caesaris — oppidul. Pomeraniae citerioris in dominio Bardensi, in limite Ducatus Megapolitani, 4. milliar. Germanic. a Bardo in Meridiem Deminum versus 3. Sub Suecis, pace Monasteriensi. Vulgo Tribesez …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ТРИБУТУМ, ПОДАТЬ ГОСУДАРСТВУ — •Tribūtum. Сначала tributum вносили viritim, т. е. подушно, а не поимущественно, пока Сервий Туллий не ввел tributum ex censu. Эта подать, вносимая по имуществу (обыкновенно 1 pro mille, иногда и 2, даже 3 pro mille), всегда назначалась… …   Реальный словарь классических древностей

  • Трибутум —    • Tribūtum.          Сначала tributum вносили viritim, т. е. подушно, а не поимущественно, пока Сервий Туллий не ввел tributum ex censu. Эта подать, вносимая по имуществу (обыкновенно 1 pro mille, иногда и 2, даже 3 pro mille), всегда… …   Реальный словарь классических древностей

  • Трибут — (tributum). Под именем Т. в древнеримском государственном (финансовом) праве разумелось обложение, которому подлежали имущество римских граждан и провинциальные земли, составлявшие ager publicus. Имущественная подать определялась цензорами… …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

  • ДОХОДЫ ГОСУДАРСТВА —    • Πρόσοδοι.     I. Государственное хозяйство у афинян.          Составление ежегодного бюджета с предварительной росписью расходов и Д., как это делается в современных государствах, вероятно, не было в обычае ни в Афинах, ни в других греческих …   Реальный словарь классических древностей

  • Трибут — (Tributum), в древнеримском государстве обложение, которому подлежали имущество римских граждан и провинциальные земли, составлявшие общественную собственность (Ager publicus). Сначала трибут вносили подушно, а не поимущественно, пока Сервий… …   Википедия

  • Трибутум — (лат. tributum) в древнеримском государстве обложение, которому подлежали имущество римских граждан и провинциальные земли, составлявшие общественную собственность (ager publicus). Сначала трибутум вносили подушно, а не поимущественно, пока… …   Википедия

  • tribut — [ triby ] n. m. • 1463; trebu XIVe; lat. tributum « impôt, contribution », de tribuere « répartir (l impôt) entre les tribus » 1 ♦ Contribution forcée, imposée au vaincu par le vainqueur, ou payée par un État à un autre, en signe de dépendance,… …   Encyclopédie Universelle

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»