Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

to+decline

  • 81 pernego

    per-nĕgo, āvi, ātum, 1, v. a.
    I.
    To deny altogether; to deny steadily, stoutly, or flatly: Negas? Ly. Pernego immo, Plaut. Aul. 4, 10, 34:

    pernegabo atque obdurabo,

    id. As. 2, 2, 56:

    saepe appellati, pernegaverunt,

    Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106:

    pyxidem traditam pernegaret,

    id. Cael. 27, 65; Tib. 1, 6, 8.—
    II.
    To refuse or decline altogether (postAug.):

    Catoni populus Romanus praeturam negavit, consulatum pernegavit,

    Sen. Ben. 5, 17, 2; Mart. 4, 82, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > pernego

  • 82 praecaedit

    prae-cīdo (old form praecaedit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 18), cīdi, cīsum, 3, v. a. [caedo], to cut off in front; hence, in gen., to cut off.
    I.
    Lit. (class.); constr. with acc. alone, or with acc. and dat. or gen. of person.
    (α).
    With acc. and dat.:

    linguam alicui,

    Plaut. Aul. 2, 2, 12:

    manum alicui gladio,

    Cic. Inv. 2, 20, 59:

    aures, nasum et labia alicui,

    Just. 1, 10, 5.—
    (β).
    With acc. and gen.:

    collegae sui praecidi caput jussit,

    Cic. Tusc. 5, 19, 55:

    quae patrem occiderit, manus ejus praecidantur,

    Sen. Contr. 9, 27, 8.—
    (γ).
    With acc.:

    manus,

    Hirt. B. G. 8, 44:

    caput, Quadrig. ap. Gell. l. l.: capita,

    Petr. 1:

    medici membra praecidunt,

    Quint. 8, 3, 75:

    capillos,

    id. ib. 8, 3, 105:

    ancoras,

    to cut the cables, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    fistulas, quibus aqua suppeditatur,

    id. Rab. Perd. 11, 31:

    traducem,

    Plin. 17, 23, 35, § 211.—
    B.
    Transf.
    1.
    To cut through, cut up (class.):

    cotem novaculā,

    Cic. Div. 1, 17, 32:

    linguam Nicanoris praecisam jussit particulatim avibus dari,

    Vulg. 2 Macc. 15, 33:

    naves,

    to cripple, make unfit for service, Cic. Att. 9, 6, 3.—
    2.
    To beat to pieces, to batter, smash (ante-class.):

    praecide os tu illi,

    Plaut. Cas. 2, 6, 52 (dub.; cf. id. Pers. 2, 4, 12 Ritschl).—
    3.
    Praecidere sinum maris, to cut off, avoid, i. e. to sail straight (postAug.), Sen. Ep. 53, 1: medium mare, Auct. Quint. Decl. 12, 22; cf.

    iter,

    Plin. 8, 22, 34, [p. 1413] § 83.—
    II.
    Trop., to cut off, to take away.
    A.
    Of speech, to cut short, abridge; to cut short one's words, to be brief, break off or finish abruptly:

    dum te obtuetur, interim linguam oculi praeciderunt,

    Plaut. Mil. 4, 6, 56:

    maximam partem defensionis,

    Cic. Verr. 2, 2, 62, § 151:

    sibi licentiam libertatemque vivendi,

    id. ib. 2, 3, 1, §

    3: sibi reditum,

    id. Pis. 22, 51:

    per abscissionem significatio fit, si, cum incipimus aliquid dicere, praecidimus,

    Auct. Her. 4, 54, 67:

    brevi praecidam,

    in a word, in short, briefly, Cic. Sen. 16, 57:

    praecide, inquit,

    cut it short, be brief, id. Ac. 2, 43, 133.—
    B.
    To break off, cut off, end, destroy; esp. with spem:

    si non praeciditur spes plebeio quoque, apiscendi summi honoris,

    Liv. 4, 3, 7:

    praecisa consulatūs spes erit,

    id. 4, 3, 15; 24, 31, 12; 42, 50, 1:

    id sum assecutus, ut una hora perdito spem judicii corrumpendi praeciderem,

    Cic. Verr. 2, 1, 7, § 20:

    utrum spem nostram praecidat an differat,

    Sen. Ira, 3, 28, 4; id. Ben. 2, 5, 1.—Also of friendship, etc.: amicitias repente praecidere, to break off suddenly (opp. sensim dissuere), Cic. Off. 1, 33, 120.—
    C.
    To deny flatly, refuse, decline, etc.:

    plane sine ullā exceptione praecidit,

    flatly refused, Cic. Att. 8, 4, 2:

    cupiebam eum esse nobiscum: quod quia praeciderat,

    id. ib. 10, 16, 1.—Hence, praecīsus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., cut or torn off, separated ( poet.):

    Trinacria Italiā praecisa,

    Manil. 4, 630.— Subst.: praecī-sum, i, n., a piece of meat cut off, a cutlet, steak (ante-class.), Naev. ap. Non. 151, 2: praeciso capi, Lucil. ib.—
    2.
    Transf.
    a.
    Castrated (post-class.):

    fanatici,

    Lampr. Elag. 7:

    praecisi ac professi impudientiam,

    Sen. Prov. 5, 3.—
    b.
    Broken off, steep, abrupt, precipitous ( poet. and in post-Aug. prose):

    acuta silex praecisis undique saxis,

    Verg. A. 8, 233:

    iter,

    Sall. J. 92, 7:

    rupes,

    Quint. 12, 9, 2.—
    B.
    Trop.
    1.
    Shortened, short, brief (post-Aug.):

    praecisis conclusionibus obscuri,

    Quint. 10, 2, 17:

    comprehensio,

    id. 7, 3, 15.—
    2.
    Troublesome (postclass.):

    ut sub obtentu militiae praecisiorem se adversario faceret (al. pretiosiorem),

    Dig. 49, 16, 4.—Hence, adv.: prae-cīsē.
    1.
    In short, in few words, briefly, concisely (class.):

    praecise dicere (opp. plene et perfecte dicere),

    Cic. N. D. 2, 29, 73.—
    2.
    Positively, absolutely (class.):

    praecise negare alicui,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    non praecise, sed sub condicione,

    Dig. 36, 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > praecaedit

  • 83 praecido

    prae-cīdo (old form praecaedit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 18), cīdi, cīsum, 3, v. a. [caedo], to cut off in front; hence, in gen., to cut off.
    I.
    Lit. (class.); constr. with acc. alone, or with acc. and dat. or gen. of person.
    (α).
    With acc. and dat.:

    linguam alicui,

    Plaut. Aul. 2, 2, 12:

    manum alicui gladio,

    Cic. Inv. 2, 20, 59:

    aures, nasum et labia alicui,

    Just. 1, 10, 5.—
    (β).
    With acc. and gen.:

    collegae sui praecidi caput jussit,

    Cic. Tusc. 5, 19, 55:

    quae patrem occiderit, manus ejus praecidantur,

    Sen. Contr. 9, 27, 8.—
    (γ).
    With acc.:

    manus,

    Hirt. B. G. 8, 44:

    caput, Quadrig. ap. Gell. l. l.: capita,

    Petr. 1:

    medici membra praecidunt,

    Quint. 8, 3, 75:

    capillos,

    id. ib. 8, 3, 105:

    ancoras,

    to cut the cables, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    fistulas, quibus aqua suppeditatur,

    id. Rab. Perd. 11, 31:

    traducem,

    Plin. 17, 23, 35, § 211.—
    B.
    Transf.
    1.
    To cut through, cut up (class.):

    cotem novaculā,

    Cic. Div. 1, 17, 32:

    linguam Nicanoris praecisam jussit particulatim avibus dari,

    Vulg. 2 Macc. 15, 33:

    naves,

    to cripple, make unfit for service, Cic. Att. 9, 6, 3.—
    2.
    To beat to pieces, to batter, smash (ante-class.):

    praecide os tu illi,

    Plaut. Cas. 2, 6, 52 (dub.; cf. id. Pers. 2, 4, 12 Ritschl).—
    3.
    Praecidere sinum maris, to cut off, avoid, i. e. to sail straight (postAug.), Sen. Ep. 53, 1: medium mare, Auct. Quint. Decl. 12, 22; cf.

    iter,

    Plin. 8, 22, 34, [p. 1413] § 83.—
    II.
    Trop., to cut off, to take away.
    A.
    Of speech, to cut short, abridge; to cut short one's words, to be brief, break off or finish abruptly:

    dum te obtuetur, interim linguam oculi praeciderunt,

    Plaut. Mil. 4, 6, 56:

    maximam partem defensionis,

    Cic. Verr. 2, 2, 62, § 151:

    sibi licentiam libertatemque vivendi,

    id. ib. 2, 3, 1, §

    3: sibi reditum,

    id. Pis. 22, 51:

    per abscissionem significatio fit, si, cum incipimus aliquid dicere, praecidimus,

    Auct. Her. 4, 54, 67:

    brevi praecidam,

    in a word, in short, briefly, Cic. Sen. 16, 57:

    praecide, inquit,

    cut it short, be brief, id. Ac. 2, 43, 133.—
    B.
    To break off, cut off, end, destroy; esp. with spem:

    si non praeciditur spes plebeio quoque, apiscendi summi honoris,

    Liv. 4, 3, 7:

    praecisa consulatūs spes erit,

    id. 4, 3, 15; 24, 31, 12; 42, 50, 1:

    id sum assecutus, ut una hora perdito spem judicii corrumpendi praeciderem,

    Cic. Verr. 2, 1, 7, § 20:

    utrum spem nostram praecidat an differat,

    Sen. Ira, 3, 28, 4; id. Ben. 2, 5, 1.—Also of friendship, etc.: amicitias repente praecidere, to break off suddenly (opp. sensim dissuere), Cic. Off. 1, 33, 120.—
    C.
    To deny flatly, refuse, decline, etc.:

    plane sine ullā exceptione praecidit,

    flatly refused, Cic. Att. 8, 4, 2:

    cupiebam eum esse nobiscum: quod quia praeciderat,

    id. ib. 10, 16, 1.—Hence, praecīsus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., cut or torn off, separated ( poet.):

    Trinacria Italiā praecisa,

    Manil. 4, 630.— Subst.: praecī-sum, i, n., a piece of meat cut off, a cutlet, steak (ante-class.), Naev. ap. Non. 151, 2: praeciso capi, Lucil. ib.—
    2.
    Transf.
    a.
    Castrated (post-class.):

    fanatici,

    Lampr. Elag. 7:

    praecisi ac professi impudientiam,

    Sen. Prov. 5, 3.—
    b.
    Broken off, steep, abrupt, precipitous ( poet. and in post-Aug. prose):

    acuta silex praecisis undique saxis,

    Verg. A. 8, 233:

    iter,

    Sall. J. 92, 7:

    rupes,

    Quint. 12, 9, 2.—
    B.
    Trop.
    1.
    Shortened, short, brief (post-Aug.):

    praecisis conclusionibus obscuri,

    Quint. 10, 2, 17:

    comprehensio,

    id. 7, 3, 15.—
    2.
    Troublesome (postclass.):

    ut sub obtentu militiae praecisiorem se adversario faceret (al. pretiosiorem),

    Dig. 49, 16, 4.—Hence, adv.: prae-cīsē.
    1.
    In short, in few words, briefly, concisely (class.):

    praecise dicere (opp. plene et perfecte dicere),

    Cic. N. D. 2, 29, 73.—
    2.
    Positively, absolutely (class.):

    praecise negare alicui,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    non praecise, sed sub condicione,

    Dig. 36, 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > praecido

  • 84 prolabor

    prō-lābor, lapsus, 3, v. n., to glide forward, to slide or slip along, to fall down (class.; in Cic. most freq. in a trop. sense).
    I.
    Lit.: at Canis ad caudam serpens prolabitur Argo, Cic. poët. N. D. 2, 44, 114; Prop. 1, 20, 47: ruit prolapsa moles, of the sea, Att. ap. Cic. N. D. 2, 35, 89:

    collapsus pons, usque alterius initium pontis prolabi eum leniter cogebat: alii elephanti pedibus insistentes, alii clunibus subsidentes prolabebantur,

    to slide along... slide forward, Liv. 44, 5 sqq.: velut si prolapsus cecidisset, terram osculo contigit. id. 1, 56:

    equus prolapsum per caput regem effudit,

    falling down, id. 27, 32:

    ex equo,

    id. 27, 27:

    ex arbore altā prolapsus,

    Plin. 27, 8, 45, § 69; Ov. Ib. 223; cf.:

    prolapsus in cloacae foramen,

    Suet. Gram. 2:

    prolapsa Pergama,

    fallen down, fallen to ruin, Verg. A. 2, 555:

    Laodicea tremore terrae prolapsa,

    Tac. A. 14, 27.—
    II.
    Trop.
    A.
    To go forward, go on, to proceed or come to, fall into any thing: me longius prolapsum esse, quam ratio vestri judicii postularit, have gone farther, i. e. have said more, Cic. Caecin. 35, 101:

    libenter ad istam orationem tecum prolaberer,

    would go on, be led on, id. Leg. 1, 20, 52:

    in misericordiam prolapsus est animus,

    Liv. 30, 12:

    in rabiem,

    Tac. A. 1, 31:

    ad seditiones,

    id. ib. 4, 18:

    ad jurgia,

    id. ib. 2, 10:

    ad superbiam,

    id. ib. 11, 17 fin.; Amm. 23, 6, 1.—
    B.
    To slip out, escape:

    ne quod ab aliquā cupiditate prolapsum verbum videatur,

    Cic. Font. 13, 28 (9, 18).—
    C.
    To fall, fail, err:

    timore,

    Cic. Quint. 24, 77:

    cupiditate,

    id. Att. 1, 17, 19:

    cupiditate regni,

    Liv. 40, 23:

    nimio juvandi mortales studio,

    Plin. 28, 8, 29, § 118.—
    D.
    To fall to decay, to sink, decline, go to ruin:

    huc unius mulieris libido est prolapsa, ut, etc.,

    Cic. Cael. 20, 47; cf.:

    eo prolapsi sunt mores, ut, etc.,

    Sen. Contr. 15:

    ita prolapsa est (juventus), ut coërcenda sit,

    Cic. Div. 2, 2, 4:

    ad id prolapsae,

    Tac. A. 12, 53:

    in aliquod dedecus,

    Val. Max. 2, 1, 5:

    prolapsum clade Romanum imperium,

    Liv. 23, 5, 14:

    rem temeritate ejus prolapsam restituit,

    id. 6, 22; 45, 19:

    studio magnificentiae,

    Tac. A. 3, 55.—
    E.
    To fall away from grace (eccl. Lat.), Vulg. Heb. 6, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > prolabor

  • 85 propinatio

    prŏpīnātĭo, ōnis, f. [propino].
    I.
    A drinking to one's health, a pledging in something (post-Aug.):

    tralaticiā propinatione dignus,

    Petr. 113:

    propinationem ab aliquo accipere,

    Sen. Ben. 2, 21, 5.—In plur.:

    propinationibus crebris aliquem lacessere,

    Sen. Ira, 2, 33, 6: propinationes tuas recusant, decline your invitations to drink a health, id. Ep. 83, 22.—
    II.
    Transf., in gen., a funeral banquet, Inscr. Grut. 753, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > propinatio

  • 86 recuso

    rĕ-cūso, āvi, ātum, 1 ( gen. plur. of the part. pres. recusantūm, Verg. A. 7, 16), v. a. [causa].
    I.
    In gen., to make an objection against, in statement or reply; to decline, reject, refuse, be reluctant or unwilling to do a thing, etc. (freq. and class.; cf.: abnuo, renuo, denego); constr. with acc., an inf., an object-clause, with de, ne, quin, quominus, or absol.
    (α).
    With acc.: uxorem, * Ter. Hec. 3, 1, 16; Hor. S. 1, 4, 50:

    me judicem,

    Tac. Or. 5 al.; cf.:

    populum Romanum disceptatorem,

    Cic. Fl. 38, 97:

    populi Romani amicitiam,

    Caes. B. G. 1, 44:

    nec quae pepigere recusent,

    Verg. A. 12, 12:

    nullum periculum communis salutis causā,

    Caes. B. G. 7, 2; so,

    nullum periculum,

    id. ib. 7, 19; id. B. C. 3, 26:

    laborem,

    id. ib. 1, 68 fin.; Quint. 11, 3, 26; 12, 11, 10:

    nihil nisi hiberna,

    Caes. B. G. 5, 41:

    legumina,

    id. B. C. 3, 47 fin.:

    servitutem,

    Sall. J. 31, 20:

    vincla (leones),

    Verg. A. 7, 16:

    jussa,

    id. ib. 5, 749 et saep.:

    nihil tibi a me postulanti recusabo,

    Cic. de Or. 2, 29, 128; so,

    psalteria virginibus probis,

    Quint. 1, 10, 31:

    nihil de poenā,

    Cic. Planc. 1, 3; cf.:

    de stipendio,

    Caes. B. G. 1, 44:

    qui quod ab altero postularent, in se recusarent,

    id. B. C. 1, 32, 5:

    Ptolemaeus recusabat regem Aridaeum,

    rejected, Just. 13, 2, 11. —

    Of things: terra numquam recusat imperium,

    Cic. Sen. 15, 51:

    genua impediunt cursumque recusant,

    Verg. A. 12, 747:

    rapax ignis non umquam alimenta recusat,

    Ov. M. 8, 837:

    (falsae gemmae) recusant limae probationem,

    Plin. 37, 13, 76, § 200 et saep. —
    (β).
    With inf. (in class. prose, only in negative sentences or questions implying a negative):

    mori recusare,

    Caes. B. G. 3, 22; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8, 6; 10, 17, 2; Anton. ap. Cic. Phil. 8, 8, 25; Liv. 22, 60, 17:

    hoc facere,

    id. 5, 53, 9:

    ad minora se demittere, Quint. prooem. § 5: prodere voce suā quemquam aut opponere morti,

    Verg. A. 2, 126:

    praeceptis parere,

    id. ib. 2, 607:

    quicquam tentare,

    id. ib. 11, 437:

    tibi comes ire,

    id. ib. 2. 704:

    facere ipse,

    Hor. Ep. 2, 1, 208; Plin. [p. 1538] Pan. 5; Curt. 6, 11, 36; Just. 14, 1, 6.—

    Of things: pedes vitiosum ferre recusant Corpus,

    Hor. S. 2, 7, 108; so id. Ep. 2, 1, 259; id. A. P. 39.—
    (γ).
    With object-clause:

    non rem (medicam) antiqui damnabant, sed artem. Maxime vero quaestum esse manipretio vitae recusabant,

    Plin. 29, 1, 8, § 16:

    Velinum lacum obstrui recusantes,

    refusing to permit, Tac. A. 1, 79; cf. infra, II.—
    (δ).
    With de:

    de judiciis transferendis recusare,

    Cic. Verr. 2, 1, 2, § 6.—
    (ε).
    With ne:

    Servilius et recusare et deprecari, ne iniquis judicibus... judicium capitis in se constitueretur,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 141:

    sententiam ne diceret, recusavit,

    id. Off. 3, 27, 100:

    reliqui... ne unus omnes antecederet, recusarent,

    Caes. B. C. 3, 82 fin.
    (ζ).
    With quin:

    si absim, haud recusem, quin mihi male sit,

    Plaut. Curc. 1, 3, 8:

    non possumus, quin alii a nobis dissentiant, recusare,

    Cic. Ac. 2, 3, 7:

    non recuso quin, etc.,

    id. Fam. 6, 18, 4; id. Rosc. Am. 3, 8; Caes. B. C. 3, 45 fin.:

    neque recusare... quin armis contendant,

    id. B. G. 4, 7; Liv. 8, 7, 19.—
    (η).
    With quominus:

    nec recusabo, quominus omnes mea legant,

    Cic. Fin. 1, 3, 7; id. Div. in Caecil. 10, 31:

    ... quominus perpetuo sub illorum dicione essent,

    Caes. B. G. 1, 31:

    neque recusavit quo minus poenam subiret,

    Nep. Epam. 8, 2.—
    (θ).
    Absol.:

    non recuso, non abnuo, etc.,

    Cic. Mil. 36, 100:

    recusandi aut deprecandi causā legatos mittere,

    Caes. B. G. 5, 6; Verg. E. 3, 29 et saep. —
    II.
    In partic.
    1.
    To refute, disprove:

    nativitatis mendacium,

    Tert. adv. Marc. 3, 11.—
    2.
    In jurid. lang., to protest against a complaint; to object, take exception, plead in defence:

    causa omnis, in quā pars altera agentis est, altera recusantis,

    Quint. 3, 10, 1:

    numquid recusas contra me?

    Plaut. Poen. 5, 6, 18:

    tu me ad verbum vocas: non ante venio, quam recusaro... Quoniam satis recusavi, veniam jam quo vocas,

    Cic. Caecin. 28, 8 sq.:

    cum reus recusare vellet, sub usuris creditam esse pecuniam, etc.,

    Dig. 17, 1, 48; cf. recusatio, II. B.

    Lewis & Short latin dictionary > recuso

  • 87 refugio

    rĕ-fŭgĭo, fūgi, 3, v. n. and a. (freq. and class.).
    I.
    Neutr., to flee back; to run away, flee, escape.
    A.
    Lit.:

    ex alto,

    Caes. B. C. 2, 23; cf.:

    ex castris in montem,

    id. ib. 3, 99 fin.:

    ex caede in castra,

    Hirt. B. G. 8, 36:

    ex cursu ad Philippum,

    Liv. 23, 39:

    a Parthiā,

    Just. 42, 5, 3:

    acie refugere,

    Caes. B. C. 3, 95:

    velocissime,

    id. B. G. 5, 35.— Absol., Caes. B. G. 7, 31; id. B. C. 3, 40; 3, 101; Liv. 2, 50; 31, 36; Verg. A. 12, 449.— With acc. of distance:

    mille fugit refugitque vias (cervus),

    Verg. A. 12, 753:

    admissis equis ad suos refugerunt,

    Caes. B. C. 2, 34:

    ad urbem,

    Liv. 43, 47 fin.:

    in portum,

    Caes. B. C. 3, 24:

    in aquam,

    Liv. 21, 28:

    in silvam,

    Verg. A. 3, 258:

    in nemus,

    id. ib. 6, 472:

    intra tecta,

    id. ib. 7, 500:

    per devios tramites,

    Suet. Aug. 16:

    Syracusas,

    Cic. Verr. 2, 5, 38, § 101:

    domum,

    Suet. Caes. 16. —
    2.
    Of things: refugiat timido sanguen, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 58, 218; and id. Fin. 5, 11, 31 (Trag. v. 46 Vahl.):

    (sol) ubi medio refugerit orbe,

    shrinks from sight, Verg. G. 1, 442:

    vites a caulibus ut a pestiferis et nocentibus refugere dicuntur,

    Cic. N. D. 2, 47, 120: refugere oculi, Poët. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26:

    quo pridie refugisset (mare),

    Curt. 9, 9, 26.—
    b.
    Of places, to run back, recede in the distance:

    refugit ab litore templum,

    Verg. A. 3, 536; cf. Plin. 4, 12, 24, § 76:

    ex oculis visa refugit humus,

    flees, disappears, vanishes, Ov. F. 3, 590:

    nam praestat a mari longo potius intervallo quam brevi refugisse (villas),

    Col. 1, 5, 6.—
    B.
    Trop.:

    ne recordatione mei casus a consiliis fortibus refugiatis,

    Cic. Sest. 23, 51:

    ab institutā consuetudine,

    id. Att. 1, 1, 4:

    ab hac orationis turpitudine,

    id. Cael. 17, 41:

    a genere hoc toto sermonis,

    id. de Or. 1, 22, 99:

    a dicendo,

    id. ib. 2, 3, 10:

    dum recordationes fugio... refugio a te admonendo,

    id. Att. 12, 18, 1; cf.:

    ab iis quae laedunt,

    Quint. 4, 1, 44:

    animus luctu refugit,

    Verg. A. 2, 12:

    refugit animus eaque dicere reformidat,

    Cic. Phil. 14, 3, 9: possum multa tibi veterum praecépta referre, Ni refugis, if you do not decline (to hear them), Verg. G. 1, 177. —
    2.
    Pregn., to flee, to take refuge with a person or thing:

    ad legatos,

    Cic. Deiot. 11, 32:

    in arcem majorem,

    Liv. 38, 29:

    ad planctus,

    Stat. S. 5, 1, 30:

    ad carminis tranquillitatem tamquam ad portum faciliorem,

    Petr. 118, 2.—
    II.
    Act., to flee back, run away from any thing; to avoid, shun a thing.
    A.
    Lit.:

    judicem,

    Cic. Rosc. Com. 15, 45: impetum armati Antiochi ceterorumque tela atque incursus refugit, id. Caecin. 8, 22:

    quod autem refugit (animal), id contra naturam est,

    id. N. D. 3, 13, 33:

    non modo id refugisti,

    id. Verr. 2, 5, 16, § 40:

    C. Cassium obvium sibi,

    Suet. Caes. 63:

    trepidus repente refugit Attollentem iras (anguem),

    Verg. A. 2, 380:

    (Cupido) refugit te,

    Hor. C. 4, 13, 10.— Poet., with inf.:

    nec Polyhymnia Lesboum refugit tendere barbiton,

    Hor. C. 1, 1, 34; Ov. Am. 3, 6, 5.—
    B.
    Trop. (freq. after the Aug. per.):

    refugit Foeda ministeria,

    Verg. A. 7, 618:

    vicina jurgia,

    Hor. Ep. 2, 2, 171:

    mandatum opus,

    Ov. H. 14, 50:

    haec vitia,

    Quint. 4, 2, 43:

    delicatam modulandi voluptatem,

    id. 9, 4, 31:

    distinctionem quaestionum,

    id. 4, 5, 6:

    id quod malum casurum putat refugit mens,

    Varr. L. L. 6, § 48 Miill.:

    et alia, quae nunc memoriam meam refugiunt,

    escape my memory, Col. 12, 52, 8:

    mortem natura refugit,

    Aug. Serm. 172, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > refugio

  • 88 renuto

    rĕnūto, āre, v. freq. n. [renuo], to decline, refuse (ante- and post-class.), Lucr. 4, 600; Prud. Ham. 774.

    Lewis & Short latin dictionary > renuto

  • 89 retracto

    rē̆-tracto (in many MSS. also written rē̆trecto), āvi, ātum, 1, v. a. [id.].
    I.
    To take hold of or handle again; to take in hand again, undertake anew, etc. (class.; esp. in the trop. sense).
    A.
    Lit. (mostly poet.):

    arma,

    Liv. 2, 30:

    ferrum,

    Verg. A. 7, 694; 10, 396:

    gladios, Petr. poët. 89, 61: vulnera,

    to feel again, Ov. Tr. 3, 11, 19; 4, 4, 41; cf.:

    manu sua vota (i. e. the image),

    id. M. 10, 288:

    pedamenta,

    to go over again, retouch, Col. 4, 26, 1:

    agrum,

    to look over again, examine again, id. 1, 4, 1:

    dextras in bella,

    Sil. 10, 257:

    noctem,

    id. 3, 216. — Poet.:

    Venerem,

    Lucr. 4, 1200.—
    B.
    Trop., of mental action, to reconsider, examine again, revise, etc. (syn. recognosco):

    qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi,

    Cic. N. D. 2, 28, 72; cf.:

    fata domus (with relegere),

    Ov. M. 4, 569: locus orationis a me retractandus, Cic. Mur. 26, 54:

    augemus dolorem retractando,

    id. Att. 8, 9, 3:

    desueta verba,

    Ov. Tr. 5, 7, 63:

    secum deae memorata,

    id. M. 7, 714:

    vota,

    id. ib. 10, 370:

    gaudium,

    Plin. Ep. 7, 24, 8:

    leges retractavit,

    revised, Suet. Aug. 34:

    leges (librum), sed retractatum,

    Plin. Ep. 8, 21, 6:

    carmina diligentius,

    Suet. Gram. 2:

    Ceae munera neniae,

    Hor. C. 2, 1, 38.— Impers. pass.:

    posterā die retractatur,

    the negotiation is renewed, Tac. G. 22 fin.
    II. (α).
    Absol.:

    veniet tempus et quidem celeriter et sive retractabis sive properabis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    Appius nunc vocari Icilium, nunc retractantem arripi jubet,

    Liv. 3, 49 Drak.; 3, 52; 37, 18; Sall. H. Fragm. 1, 19; Col. 2, 2, 26:

    aut quid jam, Turne, retractas,

    Verg. A. 12, 889.—
    (β).
    With acc., to withdraw, retract any thing:

    nihil est quod dicta retractent Ignavi Aeneadae,

    Verg. A. 12, 11: largitiones factas ante aliquantum tempus retractari non oportet, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 111 (112).— Transf., to detract from, disparage, = detrecto:

    retractandi levandique ejus operis gratiā,

    Gell. 14, 3, 4. — Hence, rē̆tractātus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), revised, corrected: retractatius suntagma, Cic. Att. 16, 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > retracto

  • 90 senesco

    sĕnesco, nŭi, 3 ( gerundive:

    senescendi homines,

    Varr. L. L. 6, § 11 Müll. N. cr.), v. inch. n. [seneo], to grow old, become aged; to grow hoary.
    I.
    Lit. (rare):

    ita sensim aetas senescit,

    Cic. Sen. 11, 38; cf.:

    tempora labuntur tacitisque senescimus annis,

    Ov. F. 6, 771:

    senescente jam Graeciā,

    Cic. Rep. 1, 37, 58:

    solve senescentem mature equum,

    Hor. Ep. 1, 1, 8:

    arbores senescunt,

    Plin. 16, 27, 50, § 116: Solon significat se cottidie aliquid addiscentem senescere. Val. Max. 8, 7, 14.—In perf.:

    avus (Augusti) tranquillissime senuit,

    Suet. Aug. 2:

    ego senui et progressioris aetatis sum,

    Vulg. Josne, 23, 2.—In gerundive: longissimum spatium senescendorum hominum id (seclum) putarant, Varr. L. L. 6, § 11 Müll. N. cr.
    II.
    Transf.
    A.
    For the usual consenescere, to grow old or gray in an occupation, etc., i. e. to linger too long over it:

    inani circa voces studio senescunt,

    Quint. 8, prooem. § 18.—
    B.
    (Causa pro effectu.) To decay or diminish in strength; to grow weak, feeble, or powerless; to waste away, fall off, wane, decline, etc. (the prevailing signif. of the word in prose and poetry; cf. consenesco; while inveterasco is to grow better by age).
    1.
    Of living subjects (a favorite expression of Livy;

    perh. not in Cic., but cf. consenesco, II. 2.): Hannibalem jam et famā senescere et viribus,

    Liv. 29, 3 fin.; cf.

    of the same,

    id. 22, 39:

    otio senescere,

    id. 25, 7:

    non esse cum aegro senescendum,

    id. 21, 53:

    dis hominibusque accusandis senescere,

    to pine away, id. 5, 43 Drak.; cf.:

    amore senescit habendi,

    Hor. Ep. 1, 7, 85:

    socordiā,

    Tac. A. 1, 9; Val. Max. 8, 13, 7:

    ne (agni) desiderio senescant,

    Varr. R. R. 2, 2, 17.—

    Of doves,

    Col. 8, 8, 4:

    quod antiquatur et senescit prope interitum est,

    Vulg. Heb. 8, 13.—
    2.
    Of things:

    quaedam faciunda in agris potius crescente lunā quam senescente,

    in the waning of the moon, Varr. R. R. 1, 37, 1; so,

    luna (opp. crescens),

    Cic. N. D. 2, 37, 95; Plin. 2, 9, 6, § 42:

    arbores hiemali tempore cum lunā simul senescentes,

    Cic. Div. 2, 14, 33:

    nunc pleno orbe, nunc senescente (al. senescentem) exiguo cornu fulgere lunam,

    Liv. 44, 37:

    continuā messe senescit ager,

    becomes exhausted, worn out, Ov. A. A. 3, 82:

    prata,

    Plin. 18, 28, 67, § 259: uniones, i. e. grow pale or dim, id. 9, 35, 56, § 115; cf.

    smaragdi,

    id. 37, 5, 18, § 70:

    caseus in salem,

    grows salt with age, id. 11, 42, 97, § 242: coma, falls out, Domit. ap. Suet. Dom. 18 fin.: monumenta virūm, decay (with delapsa), Lucr. 5, 312 et saep.:

    mensis senescens,

    drawing to an end, closing, Varr. L. L. 6, § 10 Müll.; so,

    hiems,

    Cic. N. D. 2, 19, 49.—Of abstr. things:

    oratorum laus senescit,

    Cic. Tusc. 2, 2, 5; cf.:

    ut laus senescens,

    id. de Or. 2, 2, 7:

    senescere civitatem otio,

    Liv. 1, 22, 2:

    omnia orta occidunt et aucta senescunt,

    Sall. J. 2, 3; cf. Fabri ad Sall. C. 20, 10; so,

    somnia,

    Sall. J. 35, 3:

    vires,

    id. H. Fragm. 3, 22, p. 235 Gerl.; Liv. 9, 27:

    Hannibalis vis,

    id. 25, 16:

    bellum,

    id. 28, 36; 30, 19:

    pugna,

    id. 5, 21:

    fama,

    id. 27, 20; Tac. H. 2, 24; cf.

    rumores,

    id. A. 2, 77:

    consilia,

    Liv. 35, 12:

    vitia (opp. maturescente virtute),

    id. 3, 12:

    invidia,

    id. 29, 22:

    fortuna (opp. florere),

    Vell. 2, 11, 3:

    amor,

    Ov. A. A. 3, 594.

    Lewis & Short latin dictionary > senesco

  • 91 senium

    sĕnĭum, ii, n. [seneo, II.].
    I.
    Lit., the feebleness of age, decline, decay, debility (cf. senectus; class.): tardigemulo senio oppressum, Laev. ap. Gell. 19, 7, 3:

    opus perfectum, quod omni morbo seniove careret,

    Cic. Univ. 5 fin.; (with aegritudo) id. Tusc. 3, 12, 27; cf.:

    senio debilis,

    Phaedr. 3, epil. 16:

    senio vel aliquā corporis labe insignes,

    Suet. Aug. 38:

    senio confectos gladiatores,

    id. Calig. 26 fin.:

    senium Galbae et juventa Othonis,

    Tac. H. 1, 22:

    principis,

    id. ib. 2, 1:

    curvata senio membra,

    id. A. 1, 34:

    fessus senio,

    id. ib. 2, 42:

    fluxa senio mens,

    id. ib. 6, 38; cf.:

    torpor mentis ac senium,

    Sen. Ben. 7, 26, 4; Sil. 16, 14:

    ita se ipse (mundus) consumptione et senio alebat sui,

    by its own consumption and decay, Cic. Univ. 6:

    lunae,

    i. e. waning, Plin. 7, 48, 49, § 155:

    lentae velut tabis,

    Liv. 7, 22, 5:

    senium repellere templis,

    decay, Sil. 3, 20:

    senium defendere famae,

    the growing old, passing away, Stat. Th. 9, 318:

    passus est leges istas situ atque senio emori,

    Gell. 20, 1, 10.—
    II.
    Transf.
    A.
    Concr., an old man, old fellow (very rare; anteclass. as an epithet of abuse): senex ad aetatem refertur, senium ad convicium. Sic Lucilius ait: At quidem te senium atque insulse sophista, Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 11. And on account of its personal signif. with a masc. pron.: ut illum di deaeque senium perdant, qui hodie me remoratus est, Ter. l. l. (cf. scortum, II. fin.).—Once in Silius, without an odious access. signif., for senex, Sil. 8, 467.—
    B.
    (Effectus pro causā.) Peevishness, moroseness; vexation, chagrin, mortification; grief, trouble, affliction produced by decay (syn.: maeror, aegritudo, etc.; class.): mors amici subigit, quae mihi est senium multo acerrimum, Att. ap. Non. 2, 23:

    hae res mihi dividiae et senio sunt,

    Plaut. Stich. 1, 1, 19; cf.:

    id illi senio est,

    id. Truc. 2, 5, 13: odio ac senio mihi nuptiae, Turp. ap. Non. 2, 33:

    luget senatus, maeret equester ordo, tota civitas confecta senio est,

    Cic. Mil. 8, 20:

    senio et maerore consumptus,

    Liv. 40, 54; Pers. 6, 16:

    surge et inhumanae senium depone Camenae,

    peevishness, moroseness, Hor. Ep. 1, 18, 47; cf.:

    triste morum,

    Sen. Hippol. 917:

    en pallor seniumque!

    Pers. 1, 26.— Plur.: quot pestes, senia et jurgia emigrarunt, Titin. ap. Non. 2, 18.
    The words ille senius, in Cic.
    de Or. 3, 38, 154, are doubtless corrupt; v. Orell. and Ellendt ad loc.

    Lewis & Short latin dictionary > senium

  • 92 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

  • 93 syntexis

    syntēxis, is, f., = suntêxis (a melting away of strength), a decline, consumption, Plin. 22, 25, 61, § 120; Cael. Aur. Tard. 3, 7, 90; Theod. Prisc. 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > syntexis

  • 94 tabes

    tābes, is, f. [root in Gr. têkô, etakên, to melt; suffix as in plebes, pubes], a wasting away, melting, dwindling, consumption [p. 1832] corruption, putrefaction; a wasting disease, consumption, decline; plague, pestilence.
    I.
    Lit. (class.;

    syn. lues): aegritudo (habet) tabem, cruciatum, afflictationem, foeditatem,

    Cic. Tusc. 3, 13, 27:

    fames lenta nos consumit tabe,

    Plin. 2, 63, 63, § 156:

    atrox hiems seu parum provisi commeatus et orta ex utroque tabes,

    Tac. A. 12, 50:

    orta per Aegyptum,

    id. H. 5, 3:

    per tabem tot annorum omnibus consumptis,

    Liv. 40, 29, 5:

    cadaveris,

    Suet. Vit. 10; Luc. 2, 166; 7, 809:

    corpora... seu tabe vetustas Abstulerit,

    Ov. M. 15, 156:

    multorum tabe mensum mortuum,

    Liv. 3, 24, 4:

    arborum,

    Plin. 17, 24, 37, § 225:

    soli,

    barrenness, id. 8, 21, 33, § 79:

    tanta vis morbi, uti tabes, plerosque civium animos invaserat,

    like a consuming fever, Sall. C. 36, 5; cf.:

    tanta vis avaritiae, velut tabes, invaserat, etc.,

    id. J. 32, 4; id. Fragm. ap. Fest. p. 359; Liv. 2, 23, 6; cf. id. 7, 22, 5.— Trop.:

    tabes crescentis fenoris,

    Liv. 7, 38, 7:

    infecit ea tabes legionum quoque motas jam mentes,

    Tac. H. 1, 26; 5, 3:

    oculorum,

    id. ib. 4, 81; Ov. M. 2, 807:

    quos durus amor crudeli tabe peredit,

    Verg. A. 6, 442; Cels. 3, 22. —
    II.
    Transf., concr., the moisture of a melting or decaying substance, corruption (rare, and perh. not ante-Aug.):

    tabes liquentis nivis,

    Liv. 21, 36, 6; cf. Sen. Q. N. 4, 2; so,

    sanguinis,

    Liv. 30, 34, 10:

    funesta veneni,

    Ov. M. 3, 49:

    tinctaque mortiferā tabe sagitta madet,

    poison, id. P. 3, 1, 26:

    pituitae,

    Plin. 7, 16, 15, § 70:

    putri arboris,

    id. 15, 19, 21, § 80:

    cujus aceti asperitas visque in tabem margaritas resolvit,

    id. 9, 35, 58, § 120.

    Lewis & Short latin dictionary > tabes

  • 95 tabesco

    tābesco, bŭi, 3, v. inch. n. [tabes], to melt gradually, to be dissolved or consumed; to waste, pine, or dwindle away; to decay, decline, languish (class.).
    I.
    Lit.:

    frigoribus durescit umor: et idem vicissim mollitur tepefactus et tabescit calore,

    Cic. N. D. 2, 10, 26; cf. Lucr. 6, 516; so,

    nives radiis (solis),

    id. 6, 964; 3, 581:

    cerae,

    Ov. A. A. 2, 89:

    sal,

    Cato, R. R. 88, 1; Plin. 31, 8, 44, § 95:

    calore Corpora,

    Ov. M. 15, 363.—
    II.
    Trop.:

    crescere itemque dies licet et tabescere noctes,

    Lucr. 5, 680; so,

    senex dies,

    Plaut. Stich. 5, 1, 8; Lucr. 5, 680:

    lumina,

    Cat. 68, 55:

    tuo maerore maceror, Macesco, consenesco et tabesco miser, Ossa atque pellis sum miser macritudine,

    id. Capt. 1, 2, 31:

    aeterno luctu,

    Lucr. 3, 911:

    molestiis,

    Cic. Tusc. 4, 17, 37:

    desiderio alicujus,

    id. Cat. 2, 4, 6:

    dolore ac miseriā,

    Ter. Ad. 4, 3, 12:

    otio,

    Cic. Att. 2, 14, 1:

    assiduis curis,

    Ov. Tr. 5, 1, 77:

    ut semel (Hypsipyle) Aemonio tabuit hospitio,

    Prop. 1, 15, 20 (18):

    amore,

    Ov. M. 3, 445; 4, 259:

    quodque aliena capella gerat distentius uber, Tabescat,

    i. e. is consumed with envy, Hor. S. 1, 1, 111:

    ex quibus (litteris) perspicio, nobis in hac calamitate tabescendum esse,

    Cic. Att. 3, 25 init.

    Lewis & Short latin dictionary > tabesco

  • 96 tabitudo

    tābĭtūdo, ĭnis, f. [tabidus], consumption, decline:

    morbo ad tabitudinem redactus,

    Plin. 22, 25, 61, § 129; Vulg. Ecclus. 28, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > tabitudo

  • 97 tergiversor

    tergĭ-versor, ātus, 1, v. dep. n. [ter gum], to turn one ' s back; hence, to decline refuse; to boggle, shuffle, seek a shift or eva sion; to shift, tergiversate (a favorite word of Cicero;

    otherwise rare): itaque eam ter giversari non sinent secumque rapient,

    Cic. Tusc. 5, 28, 81:

    an cuncter et tergiverser, ut lis me dem, qui, etc.,

    id. Att. 7, 12, 3:

    quid taces? quid dissimulas? quid tergiversaris?

    id. Planc 19, 48:

    hunc aestuantem et tergiversantem judicio ille persequitur, id Fl. 20, 47. Fannius invitus et huc atque il luc tergiversans,

    id. Rosc. Com. 13, 37; id Att. 16, 5, 3:

    quid tergiversamur?

    id. Tusc 3, 18, 41 in his tribus generibus non incal lide tergiversantur, id. Off. 3, 33, 118:

    non est locus ad tergiversandum,

    id. Att. 7, 1, 4:

    consules ipsos tergiversari, Liv 2, 23, 13: movebant consulem haec, sed tergiversari res cogebat,

    id. 2, 27, 3: accusatores aut ca lumniantur aut praevaricantur aut tergi versantur...Tergiversari, in universum ab accusatione desistere. Dig. 48, 16, 1.— Hence, tergiversanter, adv., back wardly, reluctantly:

    pugnam inire,

    Vell. 1, 9, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > tergiversor

  • 98 vergo

    vergo, ĕre ( perf. and sup. wanting, acc. to Neue, Formenl. 2, pp. 507, 584; but versi is assumed as perf. by Prob. Cath. 1486, and is read, Ov. P. 1, 9, 52, by Merkel, ex conj. for the MS. vertit; acc. to Charis. 3, 1, p. 218, and Diom. 1, p. 366, the perf. is verxi, but it does not occur in extant writings), v. a. and n.
    I.
    Act., to bend, turn, incline, verge (only poet., and very rare;

    syn. inclino): in terras igitur quoque solis vergitur ardor, mid.,

    turns itself, verges, Lucr. 2, 212:

    et polus aversi calidus quā vergitur Austri,

    Luc. 1, 54:

    Strongyle vergitur ad exortus solis,

    Sol. 6, § 3:

    illi imprudentes ipsi sibi saepe venenum Vergebant,

    i. e. turned in, poured in, Lucr. 5, 1010:

    in gelidos amoma sinus,

    Ov. P. 1, 9, 52:

    spumantesque mero paterae verguntur,

    Stat. Th. 6, 211; cf. Serv. ad Verg. A. 6, 244.—
    II.
    Neutr., to bend, turn, incline itself; of places, to lie, be situated in any direction (the class. signif. of the word; syn.: tendo, pertineo, jaceo).
    A.
    Lit.:

    ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat in longitudinem passuum circiter quadringentorum,

    Caes. B. C. 1, 45:

    collis ad flumen Sabin,

    id. B.G. 2, 18:

    Galliae pars ad Septentriones,

    id. ib. 1, 1:

    portus in meridiem,

    Liv. 37, 31, 10:

    tectum aedium in tectum inferioris porticūs,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 14:

    omnes partes in medium,

    id. N.D. 2, 45, 116.—
    b.
    Trop., to turn, bend, incline, etc.:

    nisi Bruti auxilium ad Italiam vergere quam ad Asiam maluissemus,

    Cic. Phil. 11, 11, 26:

    illuc (i. e. in Tiberium) cuncta vergere,

    Tac. A. 1, 3:

    suam aetatem vergere,

    that he was in the decline of his age, id. ib. 2, 43:

    sed ne patriae quidem bonus tutor aut vindex est, si ad voluptates vergit,

    Sen. Vit. Beat. 15, 3:

    animus nec ad recta fortiter nec ad prava vergentis,

    id. Tranq. 1, 3:

    nox vergit ad lucem,

    verges towards, Curt. 4, 7, 9:

    vergente jam die,

    declining, Suet. Oth. 7; so,

    jam senecta,

    Tac. A. 4, 41:

    vergens annis femina,

    id. ib. 13, 19:

    aegri vergentes in lethargum,

    Plin. 32, 10, 38, § 116:

    colore languido in candidum vergente,

    id. 12, 12, 26, § 43.

    Lewis & Short latin dictionary > vergo

См. также в других словарях:

  • Decline — De*cline , n. [F. d[ e]clin. See {Decline}, v. i.] 1. A falling off; a tendency to a worse state; diminution or decay; deterioration; also, the period when a thing is tending toward extinction or a less perfect state; as, the decline of life; the …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Decline — is a change over time from previously efficient to inefficient organizational functioning, from previously rational to non rational organizational and individual decision making, from previously law abiding to law violating organizational and… …   Wikipedia

  • Decline — De*cline , v. i. [imp. & p. p. {Declined}; p. pr. & vb. n. {Declining}.] [OE. declinen to bend down, lower, sink, decline (a noun), F. d[ e]cliner to decline, refuse, fr. L. declinare to turn aside, inflect (a part of speech), avoid; de + clinare …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Decline — De*cline , v. t. 1. To bend downward; to bring down; to depress; to cause to bend, or fall. [1913 Webster] In melancholy deep, with head declined. Thomson. [1913 Webster] And now fair Phoebus gan decline in haste His weary wagon to the western… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • decline — vb Decline, refuse, reject, repudiate, spurn are comparable when they mean to turn away something or someone by not consenting to accept, receive, or consider it or him. Decline is the most courteous of these terms and is used chiefly in respect… …   New Dictionary of Synonyms

  • Decline of the English Murder —   …   Wikipedia

  • Decline to State — (DTS) is an affiliation designation on the California voter registration form that allows voters to register to vote without choosing a party affiliation. It is similar to what in other states would be called declaring oneself as an independent.… …   Wikipedia

  • Decline and Fall (disambiguation) — Decline and Fall is a novel by the English author Evelyn Waugh, first published in 1928. Decline and Fall may also refer to: Decline and Fall... of a Birdwatcher, a 1968 British film based on Waugh s novel Peggy Hill: The Decline and Fall (Part… …   Wikipedia

  • decline — [n1] lessening abatement, backsliding, comedown, cropper*, decay, decrepitude, degeneracy, degeneration, descent, deterioration, devolution, diminution, dissolution, dive, downfall, downgrade, downturn, drop, dwindling, ebb, ebbing, enfeeblement …   New thesaurus

  • decline — [dē klīn′, diklīn′] vi. declined, declining [ME declinen < OFr decliner, to bend, turn aside < L declinare, to bend from, inflect < de , from (see DE ) + clinare, to bend: see LEAN1] 1. to bend, turn, or slope downward or aside 2. a) …   English World dictionary

  • Decline and Fall of the American Programmer —   …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»