Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

decide

  • 1 decide

    ,cidi,-,ere
    падать, выпадать

    Latin-Russian dictionary > decide

  • 2 certus

    certus, a, um [cerno] [st1]1 [-] décidé, résolu, arrêté (en parl. de choses).    - quando imago'st hujus in me, certum'st hominem eludere, Plaut.: puisque j'ai pris son apparence, c'est décidé, je vais me jouer de lui.    - luce certum est igni circumdare muros,Virg. En. 9, 153: en plein jour, c'est décidé, je vais envelopper de flammes les murs.    - certum est, jam dicam patri, Plaut. Bacch.: c'est décidé, je vais le dire à ton père.    - mihi certum est + inf.: je suis bien décidé à.    - mihi abjurare certius est quam... Cic. Att. 1: je suis résolu à nier plutôt que de...    - dignos indignos adire atque experiri certumst mihi, nam si mutuas non potero, certumst, sumam faenore, Plaut. As.: honnêtes gens ou fripons, je suis résolu à tâter tout le monde; si je ne trouve pas à emprunter, c'est décidé, j'aurai recours aux usuriers.    - certumne'st tibi istuc? --- Non moriri certius, Plaut. Capt.: est-ce là une chose bien arrêtée dans ton esprit? --- aussi arrêtée que notre mort un jour.    - id certum atque obstinatum est, Liv.: c'est une résolution inébranlable.    - certum est deliberatumque... omnia non modo dicere, verum etiam... Cic. Am.: c'est (pour moi) une idée bien arrêtée non seulement de dire tout... mais aussi de...    - certa res est + inf. Plaut.: c'est une chose décidée que de...    - certa res hanc est objurgare, Plaut. Am.: c'est décidé, je vais la gronder.    - certa mori, Virg. En. 4, 564: résolue à mourir.    - avec gén. - certus eundi, Virg.: décidé à aller.    - certus relinquendae vitae, Tac. An. 4, 34: résolu à quitter la vie.    - fugae certus, Plin. Ep. 6: décidé à s'éloigner.    - destinationis certus, Tac. An. 12: ferme dans sa résolution.    - sceleris certa, Tac.: décidée au crime.    - certum habeo: je tiens pour certain.    - pro certo habeo: je tiens pour certain. [st1]2 [-] fixé, déterminé, précis.    - certo signo: au signal donné.    - certum tempus: un moment précis, une heure précise.    - certo die: le jour fixé.    - concilium totius Galliae in diem certam indicere, Caes. BG. 1: fixer un jour pour l'assemblée générale de la Gaule.    - certae pecuniae imperabantur, Caes. BC. 3: des sommes fixées étaient réclamées.    - certus conviva, Hor.: convive assidu. [st1]3 [-] certain, sûr, digne de confiance, honnête.    - tu ex amicis certis mi es certissimus, Plaut. Trin. 1: de mes amis sûrs, toi, tu es le plus sûr de tous.    - certus Apollo, Hor. C. 1: Apollon dont l'oracle est digne de foi.    - certi, ōrum, m.: des gens sûrs, des hommes de confiance.    - certo animo, Cic.: avec assurance.    - certa hasta, Virg.: trait assuré.    - certi fructus, Quint.: fruits assurés.    - certa maris, Tac. H. 4, 81: le moment où la mer est sûre. (certa: subst. neutre). [st1]4 [-] qui n'est pas douteux, clair, avéré, certain, sûr, réel, positif, manifeste; vrai, authentique.    - tu certi nihil scribis, Cic. Att. 2: tu ne me dis rien de positif.    - ecquem tu illo certiorem nebulonem? Cic. Att. 15: connais-tu un vaurien plus authentique que celui-là?    - certiora intuentes vallum secum portare Samnitem adfirmant, Liv. 10: distinguant les objets plus clairement, ils affirment que les Samnites transportent des pieux.    - adv. certum vigilans, Hor.: bien éveillé.    - clare certumque loqui, Hor.: parler clair et net.    - nondum certum constituerat, Cic. Scaur.: il n'avait pas encore pris clairement sa décision. [st1]5 [-] certain (de qqch), sûr (de qqch); au courant de, instruit de.    - certus de sua genitura, Suet. Vesp.: sûr de l'horoscope de ses enfants.    - certa sui matrimonii, Tac.: sûre de son mariage.    - certi sumus periisse omnia, Cic. Att. 2: nous sommes sûrs que tout a péri.    - per exploratores certior factus: informé par ses éclaireurs.    - nec sat certa an patriis an cederet armis, Sil. 9: elle ne sait si elle doit céder aux armes de son père.    - certiorem facere aliquem de aliqua re: informer qqn de qqch.    - dat negotium Senonibus uti ea quae apud eos gerantur cognoscant seque de his rebus certiorem faciant, Caes. BG. 2: il charge les Sénons de s’informer de ce qu’on fait chez eux et de l’en avertir.    - certiorem facere aliquem alicui rei: informer qqn de qqch.    - certiorem me consilii sui fecit, Cic. Att. 9: il me fit part de son projet.    - certiorem facere aliquem + inf.: informer quelqu’un que...    - certiorem fecit Helvetias abiisse, Caes.: il lui fit savoir que les Helvètes étaient partis.    - certior factus + prop. inf.: informé que.    - faciam te certiorem quid egerim, Cic. Att. 3: je t'informerai de ce que j'ai fait.    - avec idée d'ordre, d'exhortation - certiorem facere (ut) + subj.: ordonner de.    - milites certiores facit intermitterent proelium, Caes. BG. 3, 5: il ordonne à ses soldats d'interrompre le combat. [st1]6 [-] qqf. = quidam (qqf. chez Quint. avec aliquis ou quidam).    - insolentia certorum hominum, Cic.: l'insolence de certains hommes.    - certi homines ad eam rem positi monuerunt ut esset cautior, Cic.: des gens apostés l'avertirent de se tenir davantage sur ses gardes.    - certae quaedam dicendi leges, Quint. 8: certaines règles d'éloquence.    - habet certos sui studiosos, Cic. Brut.: il a quelques partisans.
    * * *
    certus, a, um [cerno] [st1]1 [-] décidé, résolu, arrêté (en parl. de choses).    - quando imago'st hujus in me, certum'st hominem eludere, Plaut.: puisque j'ai pris son apparence, c'est décidé, je vais me jouer de lui.    - luce certum est igni circumdare muros,Virg. En. 9, 153: en plein jour, c'est décidé, je vais envelopper de flammes les murs.    - certum est, jam dicam patri, Plaut. Bacch.: c'est décidé, je vais le dire à ton père.    - mihi certum est + inf.: je suis bien décidé à.    - mihi abjurare certius est quam... Cic. Att. 1: je suis résolu à nier plutôt que de...    - dignos indignos adire atque experiri certumst mihi, nam si mutuas non potero, certumst, sumam faenore, Plaut. As.: honnêtes gens ou fripons, je suis résolu à tâter tout le monde; si je ne trouve pas à emprunter, c'est décidé, j'aurai recours aux usuriers.    - certumne'st tibi istuc? --- Non moriri certius, Plaut. Capt.: est-ce là une chose bien arrêtée dans ton esprit? --- aussi arrêtée que notre mort un jour.    - id certum atque obstinatum est, Liv.: c'est une résolution inébranlable.    - certum est deliberatumque... omnia non modo dicere, verum etiam... Cic. Am.: c'est (pour moi) une idée bien arrêtée non seulement de dire tout... mais aussi de...    - certa res est + inf. Plaut.: c'est une chose décidée que de...    - certa res hanc est objurgare, Plaut. Am.: c'est décidé, je vais la gronder.    - certa mori, Virg. En. 4, 564: résolue à mourir.    - avec gén. - certus eundi, Virg.: décidé à aller.    - certus relinquendae vitae, Tac. An. 4, 34: résolu à quitter la vie.    - fugae certus, Plin. Ep. 6: décidé à s'éloigner.    - destinationis certus, Tac. An. 12: ferme dans sa résolution.    - sceleris certa, Tac.: décidée au crime.    - certum habeo: je tiens pour certain.    - pro certo habeo: je tiens pour certain. [st1]2 [-] fixé, déterminé, précis.    - certo signo: au signal donné.    - certum tempus: un moment précis, une heure précise.    - certo die: le jour fixé.    - concilium totius Galliae in diem certam indicere, Caes. BG. 1: fixer un jour pour l'assemblée générale de la Gaule.    - certae pecuniae imperabantur, Caes. BC. 3: des sommes fixées étaient réclamées.    - certus conviva, Hor.: convive assidu. [st1]3 [-] certain, sûr, digne de confiance, honnête.    - tu ex amicis certis mi es certissimus, Plaut. Trin. 1: de mes amis sûrs, toi, tu es le plus sûr de tous.    - certus Apollo, Hor. C. 1: Apollon dont l'oracle est digne de foi.    - certi, ōrum, m.: des gens sûrs, des hommes de confiance.    - certo animo, Cic.: avec assurance.    - certa hasta, Virg.: trait assuré.    - certi fructus, Quint.: fruits assurés.    - certa maris, Tac. H. 4, 81: le moment où la mer est sûre. (certa: subst. neutre). [st1]4 [-] qui n'est pas douteux, clair, avéré, certain, sûr, réel, positif, manifeste; vrai, authentique.    - tu certi nihil scribis, Cic. Att. 2: tu ne me dis rien de positif.    - ecquem tu illo certiorem nebulonem? Cic. Att. 15: connais-tu un vaurien plus authentique que celui-là?    - certiora intuentes vallum secum portare Samnitem adfirmant, Liv. 10: distinguant les objets plus clairement, ils affirment que les Samnites transportent des pieux.    - adv. certum vigilans, Hor.: bien éveillé.    - clare certumque loqui, Hor.: parler clair et net.    - nondum certum constituerat, Cic. Scaur.: il n'avait pas encore pris clairement sa décision. [st1]5 [-] certain (de qqch), sûr (de qqch); au courant de, instruit de.    - certus de sua genitura, Suet. Vesp.: sûr de l'horoscope de ses enfants.    - certa sui matrimonii, Tac.: sûre de son mariage.    - certi sumus periisse omnia, Cic. Att. 2: nous sommes sûrs que tout a péri.    - per exploratores certior factus: informé par ses éclaireurs.    - nec sat certa an patriis an cederet armis, Sil. 9: elle ne sait si elle doit céder aux armes de son père.    - certiorem facere aliquem de aliqua re: informer qqn de qqch.    - dat negotium Senonibus uti ea quae apud eos gerantur cognoscant seque de his rebus certiorem faciant, Caes. BG. 2: il charge les Sénons de s’informer de ce qu’on fait chez eux et de l’en avertir.    - certiorem facere aliquem alicui rei: informer qqn de qqch.    - certiorem me consilii sui fecit, Cic. Att. 9: il me fit part de son projet.    - certiorem facere aliquem + inf.: informer quelqu’un que...    - certiorem fecit Helvetias abiisse, Caes.: il lui fit savoir que les Helvètes étaient partis.    - certior factus + prop. inf.: informé que.    - faciam te certiorem quid egerim, Cic. Att. 3: je t'informerai de ce que j'ai fait.    - avec idée d'ordre, d'exhortation - certiorem facere (ut) + subj.: ordonner de.    - milites certiores facit intermitterent proelium, Caes. BG. 3, 5: il ordonne à ses soldats d'interrompre le combat. [st1]6 [-] qqf. = quidam (qqf. chez Quint. avec aliquis ou quidam).    - insolentia certorum hominum, Cic.: l'insolence de certains hommes.    - certi homines ad eam rem positi monuerunt ut esset cautior, Cic.: des gens apostés l'avertirent de se tenir davantage sur ses gardes.    - certae quaedam dicendi leges, Quint. 8: certaines règles d'éloquence.    - habet certos sui studiosos, Cic. Brut.: il a quelques partisans.
    * * *
        Certus, Adiectiuum. Certain et asseuré.
    \
        Certus sum ex hoc metu. Plaut. Je ne crain plus cela.
    \
        Amor certus. Oui. Vray et loyal amour, et qui n'est point feinct.
    \
        Certo certius est. Vlpian. Il est trescertain.
    \
        Animo certo et confirmato posse consistere in causa. Cic. Ferme, Constant et asseuré.
    \
        Arboribus certis grauis vmbra tributa est. Lucret. A aucuns certains arbres, et non pas à tous.
    \
        Author certissimus. Virgil. Veritable, et Approuvé.
    \
        Certis de causis aliter existimare. Cic. Pour certaines causes.
    \
        Consul certissimus. Cic. Qui est asseuré d'estre Consul.
    \
        Crimen certum. Cic. Notoire et manifeste.
    \
        Dextera certa. Martial. La main qui ne fault point à frapper le but, Main seure.
    \
        In diem certam conueniunt. Liu. A certain jour et nommé.
    \
        Ante certam diem decedere. Cic. Dedens certain temps.
    \
        Diebus certis aliquid facere. Virgil. A certains jours establis et ordonnez.
    \
        Dolor certus. Horat. Ferme, et qui persevere.
    \
        Domus certa. Virgil. Propre, ou particuliere et certaine habitation et demeure.
    \
        Facti certa fides est. Oui. Il est certain que cela a esté ainsi faict.
    \
        Fides certa segetis. Horat. Loyaulté de la terre envers son maistre, quand elle ne fault à luy rapporter fruict.
    \
        Non certae fidei res. Plin. iunior. Dont on n'est point bien certain et asseuré.
    \
        Fluitantia reddere certa. Horat. Faire certain et asseuré ce qui est incertain.
    \
        Haeres certus. Seneca. Legitime, Vray.
    \
        Homines certi. Cic. Certaines personnes, qu'on scait et cognoist, et qu'on pourroit bien nommer qui vouldroit, Hommes seurs, Hommes exprés.
    \
        Ictus certus. Virg. Qui n'est point jecté en vain, Seur.
    \
        Inimicus certus. Plaut. Ennemi special et formel, Ennemi juré.
    \
        Lege certa aliquid facere. Oui. Par, ou soubs certaine condition.
    \
        Loca certa. Virgil. Propres, Distincts, Determinez.
    \
        Certus et definitus locus. Cic. Lieu determiné et deputé.
    \
        Loco certo caedere silicem. Cic. Couper un caillou en certain endroict.
    \
        Loco certo dicere. Cic. En son ordre, En temps et lieu.
    \
        Manus certa. Quintil. Asseuree, et qui ne fault point à frapper ce qu'elle veult, Main seure.
    \
        Matricida certissimus. Cic. Notoire, Manifeste.
    \
        Mente certa aliquid agere. Ouid. Obstineement, Opiniastrement.
    \
        Motus caeli certi. Cic. Certains, et reiglez.
    \
        Nebulo certior nullus illo. Ci. Il n'est point de plus vray vaultneant que cestuy là.
    \
        Certo nomine maleficii vocabitur in iudicium. Cic. Pour certain crime ou cas.
    \
        Nominibus certis cautos expendere nummos. Horat. Pour certaines causes.
    \
        Horum certa est oratio. Plaut. Ce que dient ceulx cy, est vray.
    \
        Patre certo nasci. Cic. Estre de loyal mariage.
    \
        Pectora certa. Virgil. Fermes, Constans, Asseurez, Hardis.
    \
        Penates certi. Virg. Habitation et demeure certaine et peculierement deputee à aucun.
    \
        Progenies certa. Seneca. Enfant legitime.
    \
        Proles certissima. Virgil. Vray enfant.
    \
        Requies certa laborum. Virgil. Repos asseuré.
    \
        Sagitta certa. Horat. Qui ne fault point à frapper le but.
    \
        Spes certa magis. Ouid. Ferme esperance.
    \
        Testis certissimus. Sil. Veritable.
    \
        Certior transitus. Plin. Où il y a moins de danger.
    \
        Certis verbis se deuouere pro Republica. Ci. En disant certains mots.
    \
        Certa res est. Terent. La chose est toute certaine, Il n'en fault point doubter.
    \
        Certa res est, Plaut. C'est un poinct vuidé, et conclu, ou arresté.
    \
        Amici certi. Plau. Vrais et loyaulx amis, desquels on est asseuré.
    \
        Amores certi. Propert. Loyales amours.
    \
        Homines certi. Cic. Feaulx messagiers, Messagiers exprés.
    \
        Homines certos habere. Cic. Avoir gens feables.
    \
        Maris certa. Tacit. Tranquillité de mer.
    \
        Certum est. Terent. Il est cler et manifeste, Il n'y a point de doubte.
    \
        Certum est. Cic. J'ay deliberé et arresté et conclu en moy.
    \
        Mihi autem abiurare certius est, quam dependere. Cic. J'ay deliberé plus tost le renier que de le payer.
    \
        Certum est facere. Plaut. J'ay proposé et arresté d'ainsi faire.
    \
        Non certum est mihi quid agam. Terent. Je n'ay point encore arresté, ou determiné.
    \
        Mihi certum est. Cic. Je suis deliberé, J'ay determiné.
    \
        Si istuc ita certum est tibi. Terent. Si tu as arresté.
    \
        Certum est istuc? Terent. Est il tout arresté?
    \
        Audire certum. Horat. Ouir certainement, au vray, pour certain.
    \
        Clare et certum loqui. Horat. Dire la verité hault et cler.
    \
        Certum alicui facere. Plaut. Asseurer au vray, Acertener.
    \
        Certius alicui facere. Plaut. Advertir aucun.
    \
        Certum facere aliquem. Plaut. Luy declarer, Luy dire, L'advertir.
    \
        Certum habere aliquid. Cic. Scavoir au vray, ou certainement.
    \
        Habere certum de aliquo quid agat. Cic. Scavoir au vray ce qu'il fait.
    \
        Inuenire certum. Caelius ad Ciceronem. Scavoir, ou trouver la verité.
    \
        Nescire certum. Cic. N'en rien scavoir de certain ou au vray.
    \
        Certum scire, Terent. Cic. Scavoir au vray.
    \
        Pro certo creditur. Sallust. On tient pour cartain, ou pour tout vray.
    \
        Pro certo dicere. Cic. Dire et asseurer pour vray.
    \
        Pro certo habere. Cic. Tenir pour certain, ou pour vray.
    \
        Pro certo iam habetur, regem Alexandrinum mortuum. Caelius Ciceroni. On tient pour que, etc.
    \
        Pro certone tu istaec dicis? Terent. Dis tu cela pour tout vray?
    \
        Certiorem facere aliquem. Cic. Luy faire scavoir et entendre.
    \
        Certus cum genitiuo. Virgil. Iam certus eundi. Certain et deliberé de partir.
    \
        Vtinam tui consilii certior factus essem. Cic. O si j'eusse sceu, et entendu ta volunté, Si j'eusse esté adverti de, etc.
    \
        Exitii certus. Tacit. Qui se tient tout asseuré de mourir, Certain de la mort, Qui s'attend asseureement de mourir.
    \
        Futuri certus. Senec. Asseurer de l'advenir.
    \
        Matrimonii certa. Tacit. Asseuree de son mariage.
    \
        Relinquendae vitae certus. Tacit. Deliberé de mourir.
    \
        Spei certus. Tacit. Ayant bonne esperance.
    \
        Necis certus. Sil. Asseuré de mourir.
    \
        Sceleris certa mulier. Tacit. Qui est du tout deliberé de commettre quelque vilain cas.
    \
        Certus, cum ablatiuo, vt Iaculis certus. Valer. Flac. Bon jecteur de dard, Seur jecteur, ou dardeur, Qui ne fault point à frapper ce à quoy il vise.
    \
        Certus, cum infinitiuo. vt Certus succurrere. Valer. Flac. Prest à secourir.
    \
        Certus mori. Stat. Deliberé de mourir.
    \
        At Romana ratis stabilem praebere carinam Certior. Lucan. Plus ferme et plus apte, Plus propre.

    Dictionarium latinogallicum > certus

  • 3 placeo

    plăcĕo, ēre, plăcŭi, plăcĭtum    - intr. avec dat. [st2]1 [-] plaire, complaire, être agréable, satisfaire. [st2]2 [-] impers. il plaît, on trouve bon, on est d'avis, on décide.    - si dis placet: s'il plaît aux dieux.    - non ita dis placuit, Virg.: les dieux ne l'ont pas voulu.    - placere sibi, Cic.: être content de soi.    - placere alicui, Cic.: plaire à qqn.    - fabulae placitae sunt, Ter.: ces pièces ont été goûtées du public.    - placet alicui + inf., ou prop. inf., ou ut et subj.: qqn trouve bon, est d'avis, décide de ou que.    - placet Epicuro esse deos, Cic.: Epicure accepte l'existence des dieux.    - placet mihi (tibi, etc.), ou placet: il (me, te...) semble bon, il (me, te...) plaît.    - placet mihi: je pense, je suis d'avis, je crois.    - placuit (placitum est): on décida, on trouva bon, on a décidé.    - Veneri placet + inf. Hor.: Vénus aime à...    - parum placebat discere, Sall.: je me souciais peu d'apprendre.    - Carneadi placet + prop. inf. Cic.: Carnéade veut que...    - placebat imperatorem mitti, Liv.: on était d'avis d'envoyer un général.    - senatui placet ut... Cic.: le sénat ordonne que...    - voir placitus et placitum
    * * *
    plăcĕo, ēre, plăcŭi, plăcĭtum    - intr. avec dat. [st2]1 [-] plaire, complaire, être agréable, satisfaire. [st2]2 [-] impers. il plaît, on trouve bon, on est d'avis, on décide.    - si dis placet: s'il plaît aux dieux.    - non ita dis placuit, Virg.: les dieux ne l'ont pas voulu.    - placere sibi, Cic.: être content de soi.    - placere alicui, Cic.: plaire à qqn.    - fabulae placitae sunt, Ter.: ces pièces ont été goûtées du public.    - placet alicui + inf., ou prop. inf., ou ut et subj.: qqn trouve bon, est d'avis, décide de ou que.    - placet Epicuro esse deos, Cic.: Epicure accepte l'existence des dieux.    - placet mihi (tibi, etc.), ou placet: il (me, te...) semble bon, il (me, te...) plaît.    - placet mihi: je pense, je suis d'avis, je crois.    - placuit (placitum est): on décida, on trouva bon, on a décidé.    - Veneri placet + inf. Hor.: Vénus aime à...    - parum placebat discere, Sall.: je me souciais peu d'apprendre.    - Carneadi placet + prop. inf. Cic.: Carnéade veut que...    - placebat imperatorem mitti, Liv.: on était d'avis d'envoyer un général.    - senatui placet ut... Cic.: le sénat ordonne que...    - voir placitus et placitum
    * * *
        Placeo, places, placui, placitum, pe. corr. placere. Colu. Plaire.
    \
        Placet amaritudine. Plin. Il est aggreable à cause de l'amertume, Il semble bon.
    \
        Placet, fere in tertiis personis, pro Videtur, censet. Cic. Il est de ceste opinion, Son advis est que, etc.
    \
        Senatui placet C. Cassium Proconsulem prouinciam Syriam obtinere. Cic. Le Senat ordonne que, etc.
    \
        Placitum est mihi, vel Placitum est vt illud fiat. Cic. J'ay esté d'advis et d'opinion, Il me plait ainsi.
    \
        Sic placitum, Impersonale. Virgil. Il luy a ainsi pleu, ou Il a esté de cest advis et opinion.
    \
        Placere sibi. Quintil. Se plaire, Estre glorieux, Se bien contenter de sa personne.

    Dictionarium latinogallicum > placeo

  • 4 statuō

        statuō uī, ūtus, ere    [status], to cause to stand, set up, set, station, fix upright, erect, plant: statue signum, L.: agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem), H.: Crateras magnos statuunt (on the table), V.: tabernacula statui passus non est, to pitch, Cs.: aeiem quam arte statuerat, latius porrigit, had drawn up, S.: statuitur Lollius in convivio, is taken to the banquet: tabernacula in foro, L.: ubi primum equus Curtium in vado statuit, L.: in nostris castris tibi tabernaculum statue, Cu.: pro rigidis calamos columnis, O.: alqm capite in terram, T.: patrem eius ante oculos: bovem ad fanum Dianae et ante aram, L.: Puer quis Ad cyathum statuetur? H.— To construct and place, set up, erect, make, build: eique statuam equestrem in rostris statui placere, in his honor: Effigiem, V.: Templa tibi, O.: aras e caespite, O.: aëneum tropaeum: carceres eo anno in Circo primum statuti, L.: incensis operibus quae statuerat, N.: Inter et Aegidas mediā statuaris in urbe, i. e. a statue of you, O.: Urbem quam statuo vestra est, found, V.— To cause to stand firm, strengthen, support: rem p. certo animo, Att. ap. C.—Of rules and precedents, to establish, constitute, ordain, fix, settle, set forth: omnīs partīs religionis: vectigal etiam novum ex salariā annonā, L.: Exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placare studeant, T.: in alquo homine exemplum huius modi: si quid iniungere inferiori velis, si id prius in te ac tuos ipse iuris statueris, etc., first admit it against yourself, L.: citius Quam tibi nostrorum statuatur summa laborum, i. e. is recounted, O.— Of persons, to constitute, appoint, create: arbitrum me huius rei.—Of limits and conditions, to determine, fix, impose, set: imperi diuturnitati modum statuendum putavistis, that a limit should be assigned: statui mihi tum modum et orationi meae, imposed restraints upon: non statuendo felicitati modum, by not limiting his success, L.: modum carminis, O.: providete duriorem vobis condicionem: Finem orationi, make an end of, T.—Of a time or place, to fix, appoint, set: statutus est comitiis dies, L.: multitudini diem statuit ante quam liceret, etc., S.: fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant, Cu.— To decide, determine, settle, fix, bring about, choose, make a decision: ut pro merito cuiusque statueretur, L.: ut ipse de eo causā cognitā statuat, to try the cause and decide, Cs.: utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?: ut statuatis hoc iudicio utrum, etc.: in hoc homine statuetur, possitne homo damnari, etc.: quid faciendum sit, L.: nondum statuerat, conservaret eum necne, N.: in senatu de lege: de absente eo statuere ac iudicare, L.: de P. Lentulo, i. e. decide on the punishment of, S.: (ii), quos contra statuas: Res quoque privatas statui sine crimine iudex, sat in judgment upon, O.—In the mind, to decide, make up one's mind, conclude, determine, be convinced: numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum, etc.: neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.: vix statuere apud animum meum possum, utrum, etc., to make up my mind, L.: quidquid nos communi sententiā statuerimus. — To decree, order, ordain, enact, prescribe: statuunt ut decem milia hominum mittantur, Cs.: eos (Siculos) statuisse, ut hoc quod dico postularetur: patres ut statuerent, ne absentium nomina reciperentur: statutum esse (inter plebem et Poenos), ut... impedimenta diriperent, agreed, L.: statuunt ut Fallere custodes tentent, O.: sic, di, statuistis, O.: (Vestalibus) stipendium de publico, decreed a salary, L.: cur his quoque statuisti, quantum ex hoc genere frumenti darent.—Of punishments, to decree, measure out, inflict, pass sentence: considerando... in utrā (lege) maior poena statuatur: obsecrare, ne quid gravius in fratrem statueret, treat harshly, Cs.: quid in illos statuamus consultare, S.: cum triste aliquid statuit, O.: legem de capite civis Romani statui vetare, i. e. sentence of death to be passed.—To resolve, determine, purpose, propose: statuit ab initio ius publicano non dicere: statuerat excusare, to decline the office: proelio decertare, Cs.: non pugnare, L.: habere statutum cum animo ac deliberatum, to have firmly and deliberately resolved: caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat.— To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold, be convinced, conclude, think, consider: leges statuimus per vim et contra auspicia latas: statuit senatus hoc, ne illi quidem esse licitum, cui concesserat omnia: qui id statuat esse ius quod non oporteat iudicari, who holds that to be the law: cum igitur statuisset, opus esse, etc., had become convinced: statuistis, etiam intra muros Antoni scelus versari, inferred: Hoc anno statuit temporis esse satis, O.: si id dicunt, non recte aliquid statuere eos qui consulantur, that they hold an erroneous opinion: hoc si ita statuetis: statuit nauarchos omnīs vitā esse privandos, thought it necessary to deprive, etc.: causam sibi dicendam esse statuerat, knew: Caesar statuit exspectandam classem, Cs.: si, ut Manilius statuebat, sic est iudicatum: uti statuit, as he thought, L.: omnīs statuit ille quidem non inimicos, sed hostīs, regarded not as adversaries, but as foes: Anaximenes aëra deum statuit, regarded.
    * * *
    statuere, statui, statutus V
    set up, establish, set, place, build; decide, think

    Latin-English dictionary > statuō

  • 5 decerno

    dē-cerno, crēvi, crētum, 3 (the syncop. forms decreram, etc., decrerim, etc., decresse are freq. in Cicero and Liv., also Plaut. Curc. 5, 3, 25; Ter. Hec. 1, 2, 73; 2, 1, 15, but not in Caes., where is only decreverat, B. G. 4, 17; 5, 5 fin.; 5, 53, 2), v. a. and n.
    I.
    (acc. to cerno, no. II. 3.) To decide, determine any thing disputed or doubtful. For syn. cf.: scisco, jubeo, statuo, constituo, dico, sancio, consilium capio, destino, obstino, definio, determino.
    A.
    Prop., of a judge, magistrate, etc., to pronounce a decision respecting something; to decide, judge, determine, decree; to vote for any thing (very freq. and class.).—Const. with acc., with acc. et inf., a relat. clause, with de, or absol.:

    alias (Verres praetor) revocabat eos, inter quos jam decreverat decretumque mutabat, alias, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    si quod est admissum facinus, si caedes facta, idem (Druides) decernunt,

    Caes. B. G. 6, 13, 5:

    consules de consilii sententia decreverunt secundum Buthrotios,

    Cic. Att. 16, 16, C, § 11: decernere vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i. e. restore the slave to his master, Liv. 3, 47, 5; cf. Caes. B. C. 1, 5, 4:

    cum senatus triumphum Africano decerneret,

    id. Fin. 4, 9, 22; cf.

    of a single senator: non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboravi,

    id. Prov. Cons. 11, 28;

    so supplicationem decernere,

    id. Fam. 15, 4, 11;

    so also: Crassus tres legatos decernit,

    id. ib. 1, 1, 3:

    D. Junius silanus supplicium sumendum decreverat,

    Sall. C. 50, 4:

    quando id bellum senatus decrevisset, quando id bellum populus R. jussisset?

    Liv. 41, 7; 42, 36; id. 5, 36; id. 26, 2:

    id quod senatus me auctore decrevit,

    Cic. Phil. 6, 1, 1; Caes. B. C. 1, 2, 2:

    qui ordo decrevit invitus,

    on compulsion, Cic. Phil. 1, 6, 13:

    Ligures ambobus consulibus decernuntur,

    id. Liv. 42, 10; cf.:

    provinciam desponsam non decretam habere,

    Cic. Prov. Cons. 15 (v. the whole passage in connection):

    provinciae privatis decernuntur,

    Caes. B. C. 1, 6, 4 et saep.:

    ex annuo sumptu, qui mihi decretus esset,

    Cic. Att. 7, 1, 6 et saep.:

    mea virtute atque diligentia perditorum hominum patefactam esse conjurationem decrevistis,

    id. Cat. 4, 3: cum pontifices decressent ita;

    SI, etc.,

    id. Att. 4, 2, 3:

    senatus decrevit populusque jussit, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 67: in jure dicundo, ita decrevit, ut, etc., Suet. Galb. 7; cf.

    of individuals: Hortensii et mea et Luculli sententia... tibi decernit, ut regem reducas, etc.,

    Cic. Fam. 1, 1, 3.— Impers.:

    in parricidas rei publicae decretum esse,

    Sall. Cat. 51, 25.—Esp. of the emperor, to determine the law by deciding a case:

    quodcumque imperator cognoscens decrevit, legem esse constat,

    Dig. 1, 4, 1, § 1; Just. Inst. 1, 2, 6.
    2.
    Transf., beyond the judicial sphere, to decide, determine, judge: qui nequeas nostrorum uter sit Amphitruo decernere, Plaut. fragm. ap. Non. 285, 26:

    rem dubiam decrevit vox opportune emissa,

    Liv. 5, 55; cf.:

    primus clamor atque impetus rem decrevit,

    id. 25, 41; Plin. 17, 27, 46, § 258:

    de his Catonis praecepta decernent,

    id. 17, 22, 35, § 190:

    duo talenta pro re nostra ego esse decrevi satis,

    Ter. Heaut. 5, 1, 67; id. Hec. 4, 1, 27:

    quam decrerim me non posse diutius habere,

    id. ib. 1, 2, 73:

    in quo omnia mea posita esse decrevi,

    Cic. Fam. 2, 6, 3; id. Att. 3, 15, 7:

    illum decrerunt dignum, suos cui liberos committerent,

    Ter. Hec. 2, 1, 15:

    in ejus controversiis quid decernas, non a te peto,

    Cic. Fam. 13, 59: aliquem decernere hostem, to proclaim one an enemy by a formal decree, id. Phil. 11, 7, 16.— Absol.:

    nequeo satis decernere,

    Ter. Ad. 4, 2, 5.
    B.
    Milit., to decide by combat; hence (like cernere and certare), in gen., to fight, combat, contend:

    castra castris conferamus, et Samnis Romanusne imperio Italiam regant, decernamus,

    Liv. 8, 23, 9; id. 1, 23, 9:

    in ipso illo gladiatorio vitae certamine, quod ferro decernitur,

    Cic. de Or. 2, 78, 317:

    proelium,

    id. Fam. 10, 10:

    pugnam,

    Liv. 28, 14; cf. id. ib. 33: de bello decernere, Auct. B. Hisp. 5 fin. Oud. N. cr.:

    ne armis decernatur,

    Cic. Att. 7, 3, 5; cf.:

    ferro ancipiti decernunt,

    Verg. A. 7, 525:

    and armis, ferro,

    id. ib. 11, 218; 12, 282; 695 (cf. et cernere ferro, id. ib. 709):

    cursibus et crudo caestu,

    id. G. 3, 20:

    cornibus inter se,

    id. ib. 218:

    lapidibus et subselliorum fragminibus,

    Suet. Ner. 26 et saep.:

    contra magnam vim hostium, artificio magis quam viribus, Auct. B. Afr. 14: acie,

    Liv. 2, 14; Nep. Milt. 4, 4:

    proelio cum proditore,

    Just. 13, 8, 4:

    classe decreturi,

    Nep. Hann. 10, 4:

    integriore exercitu,

    id. Eum. 9 fin.—Absol.:

    decernendi potestatem Pompeio fecit,

    Caes. B. C. 3, 41; cf. Liv. 21, 41.
    2.
    Transf., beyond the milit. sphere:

    decernite criminibus, mox ferro decreturi,

    Liv. 40, 8 fin. —So of a judicial contest:

    uno judicio de fortunis omnibus decernit,

    Cic. Quint. 2, 6; cf. Quint. 10, 1, 29;

    and qui judicio decernent,

    id. 12, 7, 5:

    de salute reipublicae,

    Cic. Att. 8, 5, 2:

    pro mea omni fama fortunisque,

    id. de Or. 2, 49:

    utinam meo solum capite decernerem,

    id. Att. 10, 9; Caes. B. C. 1, 35, 3.
    II.
    With reference to one's own acts, to decide, determine on doing something; to determine, resolve on something (freq. in all periods and styles).—Constr., with inf. and with acc. and inf.:

    si tu fluctus e gurgite tollere decreris, Lucil. ap. Rufin. § 26 (p. 238 ed. Frotsch.): quicquid peperisset decreverunt tollere,

    Ter. Andr. 1, 3, 14:

    Caesar his de causis Rhenum transire decreverat,

    Caes. B. G. 4, 17 et saep.:

    eos me decretum est persequi mores patris,

    Plaut. Asin. 1, 1, 58; id. Stich. 1, 3, 65; Ter. Heaut. 3, 1, 56; cf.:

    certum atque decretum est non dare signum,

    Liv. 2, 45:

    reliquam aetatem a republica procul habendam decrevi,

    Sall. C. 4. With ut and subjunct.:

    hic decernit ut miser sit,

    Cic. Tusc. 3, 27, 65.—With accus.:

    quicquam decernere,

    id. ib. —Hence, dē-crētum, i, n.
    A.
    (Acc. to no. I. A.) A decree, decision, ordinance of any political or judicial body (for syn. cf.:

    scitum, edictum, consilium, jus): senatus Caelium ab rep. removendum censuit. Hoc decreto eum consul senatu prohibuit,

    Caes. B. C. 3, 21, 3:

    si qui eorum (sc. Druidum) decreto non stetit, sacrificiis interdicunt,

    id. B. G. 6, 13, 5; cf. id. ib. §

    10: vestra responsa atque decreta evertuntur saepe dicendo,

    Cic. Mur. 13 fin.; id. Verr. 2, 2, 48:

    decurionum,

    id. Rosc. Am. 9, 25 et saep.:

    Caesaris,

    Vulg. Act. 17, 7.—Esp. leg. t. t., a decision of the emperor as judge, a precedent (cf. rescriptum), Gai. 1, 5; Just. Inst. 2, 15, 4.—
    B.
    Transf., in philos. lang. as a translation of the Gr. dogma, principle, doctrine, precept, Cic. Ac. 2, 9, 27; id. ib. § 29; cf. Sen. Ep. 94, 2 sq. and 95, 9 sq. (quis philoso, phorum) decretis suis paret? Lact. 3, 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > decerno

  • 6 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

  • 7 constituo

    constituo, ĕre, stitŭi, stitutum [cum + statuo] - tr. - [st2]1 [-] placer. [st2]2 [-] faire faire halte, établir, poster, ranger (des troupes, une flotte...). [st2]3 [-] construire, dresser, élever, créer, faire, fonder, instituer, installer, établir, assurer. [st2]4 [-] disposer, régler, oganiser, mettre en ordre. [st2]5 [-] fixer, assigner, attribuer, définir, déterminer, démontrer. [st2]6 - intr. - s'engager, s'entendre, convenir; donner un rendez-vous. [st2]7 [-] résoudre, décider, se résoudre à.    - constituere turres: élever des tours.    - legiones in acie constituere, Caes. BG. 2, 8: ranger en bataille les légions.    - naves nisi in alto constitui non poterant, Caes. BG. 4, 24: les vaisseaux ne pouvaient jeter l'encre qu'en pleine mer.    - civitas constituta: cité ayant sa constitution, cité ayant ses lois bien établies.    - constituere reges: créer des rois.    - paulisper agmen constituit, Sall. J. 49, 5: il fit faire une courte halte à son armée.    - domicilium sibi Magnesiae constituere, Nep. Them. 10, 2: s'établir à Magnésie.    - rem publicam constituere: organiser l'Etat.    - colloquio diem constituere: fixer un jour pour une entrevue.    - die constituta causae dictionis: au jour fixé pour le procès.    - aliquid cum aliquo constituere: fixer (décider) qqch avec qqn.    - aliquid alicui constituere: fixer (décider) qqch avec qqn.    - constituere (avec inf., ou ut et subj.): décider de.    - constituerunt ea quae ad proficiscendum pertinerent comparare, Caes. BG. 1, 3: ils décidèrent de rassembler ce qui convenait pour le départ.    - constitueram, ut Aquini manerem, Cic. Att. 16, 10, 1: j'avais décidé de rester à Aquinum.    - constituimus inter nos ut: nous avons décidé entre nous de.    - constituere de aliquo (de aliqua re): prendre une résolution sur qqn (sur qqch).
    * * *
    constituo, ĕre, stitŭi, stitutum [cum + statuo] - tr. - [st2]1 [-] placer. [st2]2 [-] faire faire halte, établir, poster, ranger (des troupes, une flotte...). [st2]3 [-] construire, dresser, élever, créer, faire, fonder, instituer, installer, établir, assurer. [st2]4 [-] disposer, régler, oganiser, mettre en ordre. [st2]5 [-] fixer, assigner, attribuer, définir, déterminer, démontrer. [st2]6 - intr. - s'engager, s'entendre, convenir; donner un rendez-vous. [st2]7 [-] résoudre, décider, se résoudre à.    - constituere turres: élever des tours.    - legiones in acie constituere, Caes. BG. 2, 8: ranger en bataille les légions.    - naves nisi in alto constitui non poterant, Caes. BG. 4, 24: les vaisseaux ne pouvaient jeter l'encre qu'en pleine mer.    - civitas constituta: cité ayant sa constitution, cité ayant ses lois bien établies.    - constituere reges: créer des rois.    - paulisper agmen constituit, Sall. J. 49, 5: il fit faire une courte halte à son armée.    - domicilium sibi Magnesiae constituere, Nep. Them. 10, 2: s'établir à Magnésie.    - rem publicam constituere: organiser l'Etat.    - colloquio diem constituere: fixer un jour pour une entrevue.    - die constituta causae dictionis: au jour fixé pour le procès.    - aliquid cum aliquo constituere: fixer (décider) qqch avec qqn.    - aliquid alicui constituere: fixer (décider) qqch avec qqn.    - constituere (avec inf., ou ut et subj.): décider de.    - constituerunt ea quae ad proficiscendum pertinerent comparare, Caes. BG. 1, 3: ils décidèrent de rassembler ce qui convenait pour le départ.    - constitueram, ut Aquini manerem, Cic. Att. 16, 10, 1: j'avais décidé de rester à Aquinum.    - constituimus inter nos ut: nous avons décidé entre nous de.    - constituere de aliquo (de aliqua re): prendre une résolution sur qqn (sur qqch).
    * * *
        Constituo, constituis, constitui, constitutum, penul. prod. constituere, Collocare. Caesar, Intra syluam aciem ordinesque constituerant. Avoyent mis et posé, ou assis.
    \
        Constituitote vobis ante oculos huius etiam miseri senectutem. Cic. Mettez vous devant les yeulx et considerez.
    \
        Constituit horrea certis locis. Caesar. Il establist, et assist.
    \
        Constituere. Terent. Proposer, Deliberer, Arrester.
    \
        Constituere sibi aliquod genus aetatis degendae. Cic. Eslire une facon ou maniere de vivre.
    \
        Ante constituere quid accidere possit. Cic. Arrester.
    \
        Communiter constituere de reditu alicuius. Brutus Ciceroni. Adviser et ordonner, ou conclure ensembleement.
    \
        Constitutum ex omnium sententia. Cic. Ordonné par le commun advis.
    \
        Constitutum est mihi. Cicero. J'ay deliberé, arresté et conclu en mon esprit.
    \
        Constitutum, pro Certo, stabilito, non controuerso. Cic. Arresté, et vuidé.
    \
        Constituere alicui se venturum. Cic. Promettre de venir.
    \
        Constitueram vt irem rus. Plaut. J'avoye proposé d'aller aux champs.
    \
        Constituere tempus. Terent. Assigner, Prendre jour ou heure.
    \
        Ad constitutum venire. Sub. diem. Varro. Venir au jour assigné, au jour dict, et prins ensemble, Au jour promis ou establi.
    \
        Hominem ante pedes Q. Manilii, qui tum erat Triumvir, constituunt. Cic. L'ameinent prisonnier devant luy.
    \
        Ciuitates constituere. Cic. Estre autheur de l'assemblee d'un peuple, Estre premier fondateur de la cité.
    \
        Constituere aliquem magna gratia apud regem. Cic. Le mettre fort avant en la grace du Roy.
    \
        Dispositionem causae velut in re praesenti constituere. Quintil. Faire l'ordonnance, et asseoir les parties de son plaidoyer par ordre: ce qui ne se peult faire, et ne peult on bonnement enseigner en general, ains fault venir aux cas particuliers, et selon iceulx ordonner.
    \
        In re praesenti optime deliberabis et constitues. Traianus ad Plinium. Vous ne scauries mieulx adviser et arrester ou ordonner ce qu'il fault faire, que allant sur les lieux.
    \
        Actionem constituere. Cic. Le Preteur anciennement apres avoir ouy les parties sur le different de l'action appartenant au cas dont le demandeur vouloit faire poursuite, vuidoit ledict different, et assignoit l'action telle, et par tels mots qu'il voyoit estre à faire par raison, Vuider la fin de non proceder.
    \
        Inire et constituere consilium. Cic. Adviser et arrester quelque conseil ensemble.
    \
        Constituere aera militantibus. Liu. Leur ordonner, ou assigner et taxer le payement.
    \
        AEquitatem. Cic. Entretenir et maintenir equité.
    \
        Amicitiam cum aliquo. Q. Cicero. Faire amitié ou alliance avec aucun.
    \
        Constituit vtilitas amicitiam. Cic. Fait, Cause, Engendre, Brasse les amitiez.
    \
        Controuersiam constituere. Cic. Monstrer aux juges le poinct sur lequel noz parties adverses et nous sommes en different.
    \
        Crucem sibi constituere. Cic. Se dresser son gibet, Faire choses parquoy on gaigne d'estre pendu.
    \
        Diem alicui. Cic. Assigner, Prefire, Determiner.
    \
        Titan medium constituit diem. Seneca. Il est midi.
    \
        Disceptationem constituere. Cic. Quand les parties arrestent ensemble le poinct sur lequel elles sont en different.
    \
        Domos. Ouid. Bastir, Edifier.
    \
        Finem rei. Cicero, Vt finis aliquando iudiciariae controuersiae constitueretur. Qu'on arrestast et meist on fin au different qui avoit si longuement duré, à scavoir qui debveroit juger des matieres criminelles, ou gens prins du Senat, ou du nombre des hommes d'armes.
    \
        Fines in amicitia. Cic. Mettre bornes.
    \
        Iudices de quaque re constituere. Cic. Establir.
    \
        Iudicium constituere. Quintil. Recevoir les parties en procez ordinaire sur quelque poinct.
    \
        Rarum est vt in foro iudicia propter id solum constituantur. Quintil. Il advient peu souvent que les juges criminels congnoissent de telles matieres.
    \
        Iudicium capitis in aliquem constituere. Cic. Luy bailler juges pour luy faire son procez extraordinaire.
    \
        Iura constituere. Lucret. Faire des loix et establir.
    \
        Ius. Cicero. Quand un Jurisconsulte ou Magistrat arreste un poinct de droict, qui au paravant estoit obscure ou incertain, en facon que le peuple de là en apres soit asseuré comment il se doibt gouverner et les juges juger.
    \
        Ius in verbis. Cic. Prendre droict seulement par les mots.
    \
        Legem ciuitati. Cic. Donner, Bailler, Instituer, Constituer.
    \
        Maiestatem. Sallust. L'entretenir et maintenir, La confermer et mettre en asseurance, ou la remettre sus.
    \
        Malum alicui. Cicero. Dresser à quelqu'un quelque mauvais parti, luy bastir, etc.
    \
        Mercedulas praediorum. Cic. Arrester le pris. Budaeus exponit. Affermer ses terres, les bailler à ferme.
    \
        Mercedem funeris ac sepulturae. Cic. Ordonner.
    \
        Metam. Virgil. Mettre ung but.
    \
        Modum rebus infinitis. Cic. Mettre les choses infinies à quelque raison et mesure.
    \
        Constituere sibi aliquem vitae modum. Cic. Eslire quelque maniere de vivre.
    \
        Moenia. Virgil. Edifier.
    \
        Necessitudinem cum aliquo. Cicero. Faire amitié, ou alliance avec aucun.
    \
        Constituere oppidum. Caesar. Bastir et fonder une ville.
    \
        Pax tota prouincia constituta. Cic. Asseuree.
    \
        Pecuniam constituere. Vlpianus. Promettre et obliger de parolle pour raison de ce dont il y avoit autre obligation precedente.
    \
        Poenam aut supplicium in aliquem constituere. Caesar. Ordonner et arrester quelle peine il doibt porter.
    \
        Constituere praesidia defensionis suae in arce legis. Cic. Mettre le principal et la force de sa defence aux parolles et aux mots de la loy.
    \
        Pretium frumento. Cic. Mettre pris.
    \
        Prouinciam alicui. Cic. Assigner.
    \
        Quaestionem nouam. Cicero. Ordonner qu'une matiere qui n'a point accoustumé de venir en jugement, y vienne: et aussi bailler juges extraordinaires en certains cas, comme les commissaires de la tour quarree à Paris.
    \
        Reditum ex mari constituere, piscinas faciendo. Colum. Faire des estangs de maree, ou à poissons de mer, desquels on recoive tous les ans de la rente, ou du revenu.
    \
        Regem populis. Caesar. Establir un Roy, Instituer, Constituer.
    \
        Rem familiarem. Cic. Remettre sus.
    \
        Nummariam rem. Cicero. Arrester et ordonner sur le faict des monnoyes, touchant la valeur et le cours d'icelles.
    \
        Sacra. Cic. Instituer.
    \
        Patriam mihi sanctitatem in illo colendo constitui. Plancus ad Ciceronem. Je l'ay en aussi grande reverence que s'il estoit mon pere.
    \
        Spem in aliquo. Cicero. Mettre ou asseoir son esperance sur quelqu'un.
    \
        Summam totius litis in re aliqua. Quintilianus. Quand le defendeur, ou le demandeur s'arreste principalement sur un poinct, et employe toute la plus grande partie de ses raisons et allegations en cest endroict.
    \
        Templum. Ouidius. Edifier.
    \
        Tempus alicui rei constituere. Caesar. Assigner, Prendre jour, ou heure.
    \
        Testem aliquem in alium. Cicero. Le faire venir porter tesmoignage à l'encontre de quelqu'un.
    \
        Testes. Cic. Dresser ses tesmoings.
    \
        Posteaquam victoria Syllae constituta est. Cic. Apres qu'il a esté certain qu'il estoit le vainqueur, Apres que la victoire a esté arrestee et asseuree pour Sylla.
    \
        Vrbem. Ouid. Edifier, Fonder.
    \
        Constituere et regere inscitiam iuuenum. Cicero. La radresser.
    \
        Constituere in digitis singulas causae partes. Cic. Quand un advocat en plaidant ouvre la main, et assigne sur le bout de ses doigts les poincts de sa matiere et parties de son plaidoyer.

    Dictionarium latinogallicum > constituo

  • 8 decerno

    dēcerno, ĕre, crēvi, crētum - tr. -    - formes sync. du parf.: decresse, decrerim, decreram, decrero, decresset, fréq. chez les comiques, Cic., Liv. etc. [st1]1 [-] déclarer par un décret ou par un vote, décider, décréter, prononcer sur, voter pour, proposer, statuer, ordonner, décerner.    - decernitur: on décrète, on prend des décisions.    - decernitur de salutate reipublicae, Cic.: il y va du salut de la république.    - supplicationem decernere, Cic. Fam. 15, 4, 11: décréter des actions de grâce aux dieux.    - provincia desponsa, non decreta, Cic. Prov. 37: gouvernement promis, non assigné (décrété).    - avec prop. inf. mea virtute atque diligentia patefactam esse conjurationem decrevistis, Cic. Cat. 4, 5: vous avez décrété que c'était grâce à mon énergie et à mon activité que la conjuration avait été dévoilée.    - senatus decrevit populusque jussit ut... Cic. Verr. 2, 161: le sénat décréta et le peuple ordonna que...    - avec subj. seul senatus decrevit, darent operam consules ne... Sall. C. 29, 2: le sénat par décret chargea les consuls d'aviser aux moyens d'empêcher que....    - decernere triumphum alicui, Cic.: décerner le triomphe à qqn.    - cum senatus triumphum Africano decerneret, Cic. Fin. 4, 22: le sénat décernant le triomphe à l'Africain. [st1]2 [-] décider par les armes; combattre, lutter (au pr. et au fig.).    - decernere acie (proelio, armis, exercitu): livrer bataille.    - decernere classe: livrer un combat naval.    - de salute reipublicae decernere, Cic. Att. 8, 5, 2: combattre pour le salut de l'Etat.    - decernendi potestatem Pompeio fecit, Caes. BC. 3, 41, 1: il offrit à Pompée l'occasion de décider par les armes (= de combattre).    - me pro meo sodali decernere, Cic. de Or. 2, 200: [je fis voir] que je luttais pour un de mes compagnons.    - pro mea fama decernere, Cic. de Or. 2, 49: combattre pour ma réputation. [st1]3 [-] résoudre, décider, trancher, régler.    - rem dubiam decrevit vox opportune emissa, Liv. 5, 55: un mot lancé opportunément trancha l'incertitude.    - primus clamor atque impetus rem decrevit, Liv. 25, 41, 6: les premiers cris, le premier choc décidèrent l'affaire.    - certamen, quod ferro decernitur, Cic. de Or. 2, 317: lutte, qui se tranche par le fer.    - passif impers. de salute rei publicae decernetur, Cic. Att. 8, 5, 2: le combat décidera du sort de la république.    - absol. expetenda magis est decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: il faut rechercher la décision par des moyens rationnels plutôt que par le courage dans un combat. [st1]4 [-] se résoudre à, décider de, se déterminer à.    - avec inf. ou sub. inf. ou ut + subj. ou subj. seul.    - eos me decretum est persequi mores, Plaut. Asin. 1, 1, 58: je suis décidé à suivre cette conduite.    - mihi relicuam aetatem a re publica procul habendam decrevi, Sall. C. 4: je résolus de passer le reste de ma vie loin de la politique.    - Caesar Rhenum transire decreverat, Caes. BG. 4, 17, 1: César avait décidé de traverser le Rhin.    - hic decernit ut miser sit, Cic. Tusc. 3, 27, 65: voilà qu'il se résout à être malheureux.
    * * *
    dēcerno, ĕre, crēvi, crētum - tr. -    - formes sync. du parf.: decresse, decrerim, decreram, decrero, decresset, fréq. chez les comiques, Cic., Liv. etc. [st1]1 [-] déclarer par un décret ou par un vote, décider, décréter, prononcer sur, voter pour, proposer, statuer, ordonner, décerner.    - decernitur: on décrète, on prend des décisions.    - decernitur de salutate reipublicae, Cic.: il y va du salut de la république.    - supplicationem decernere, Cic. Fam. 15, 4, 11: décréter des actions de grâce aux dieux.    - provincia desponsa, non decreta, Cic. Prov. 37: gouvernement promis, non assigné (décrété).    - avec prop. inf. mea virtute atque diligentia patefactam esse conjurationem decrevistis, Cic. Cat. 4, 5: vous avez décrété que c'était grâce à mon énergie et à mon activité que la conjuration avait été dévoilée.    - senatus decrevit populusque jussit ut... Cic. Verr. 2, 161: le sénat décréta et le peuple ordonna que...    - avec subj. seul senatus decrevit, darent operam consules ne... Sall. C. 29, 2: le sénat par décret chargea les consuls d'aviser aux moyens d'empêcher que....    - decernere triumphum alicui, Cic.: décerner le triomphe à qqn.    - cum senatus triumphum Africano decerneret, Cic. Fin. 4, 22: le sénat décernant le triomphe à l'Africain. [st1]2 [-] décider par les armes; combattre, lutter (au pr. et au fig.).    - decernere acie (proelio, armis, exercitu): livrer bataille.    - decernere classe: livrer un combat naval.    - de salute reipublicae decernere, Cic. Att. 8, 5, 2: combattre pour le salut de l'Etat.    - decernendi potestatem Pompeio fecit, Caes. BC. 3, 41, 1: il offrit à Pompée l'occasion de décider par les armes (= de combattre).    - me pro meo sodali decernere, Cic. de Or. 2, 200: [je fis voir] que je luttais pour un de mes compagnons.    - pro mea fama decernere, Cic. de Or. 2, 49: combattre pour ma réputation. [st1]3 [-] résoudre, décider, trancher, régler.    - rem dubiam decrevit vox opportune emissa, Liv. 5, 55: un mot lancé opportunément trancha l'incertitude.    - primus clamor atque impetus rem decrevit, Liv. 25, 41, 6: les premiers cris, le premier choc décidèrent l'affaire.    - certamen, quod ferro decernitur, Cic. de Or. 2, 317: lutte, qui se tranche par le fer.    - passif impers. de salute rei publicae decernetur, Cic. Att. 8, 5, 2: le combat décidera du sort de la république.    - absol. expetenda magis est decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: il faut rechercher la décision par des moyens rationnels plutôt que par le courage dans un combat. [st1]4 [-] se résoudre à, décider de, se déterminer à.    - avec inf. ou sub. inf. ou ut + subj. ou subj. seul.    - eos me decretum est persequi mores, Plaut. Asin. 1, 1, 58: je suis décidé à suivre cette conduite.    - mihi relicuam aetatem a re publica procul habendam decrevi, Sall. C. 4: je résolus de passer le reste de ma vie loin de la politique.    - Caesar Rhenum transire decreverat, Caes. BG. 4, 17, 1: César avait décidé de traverser le Rhin.    - hic decernit ut miser sit, Cic. Tusc. 3, 27, 65: voilà qu'il se résout à être malheureux.
    * * *
        Decerno, decernis, decreui, decretum, penul. prod. decernere. Plaut. Juger, Decerner, Decider.
    \
        Quid hoc, malum, infoelicitatis? nequeo satis decernere. Terent. Je n'en scay que juger.
    \
        Decernere de. Plin. Sed de his, Catonis praecepta decernent. En decerneront, En decideront.
    \
        Decernere. Terent. Arrester quelque chose en soymesme, Conclure, Determiner.
    \
        Decretum est mihi. Plaut. J'ay proposé et deliberé.
    \
        Decernere. Donatus. Arrester et vuider quelque difficulté en chose de grande importance.
    \
        Vxorem decretat dare sese mihi hodie. Terent. Il avoit arresté de, etc.
    \
        Tibi decernit vt regem reducas. Cic. Il t'ordonne pour, etc. Il decerne que, etc.
    \
        Decernere aliquid contra rem alicuius. Cic. Donner quelque sentence ou appoinctement contre, etc. Decerner.
    \
        Decernere de re aliqua. Cic. Ordonner.
    \
        Secundum aliquem decernere. Cic. Juger au prouffit d'aucun.
    \
        Decernat bellum Cretensibus. Cic. Qu'il opine qu'on face la guerre à ceulx de Crete.
    \
        Superis decernere grates. Ouid. Ordonner qu'on rende graces à Dieu pour quelque victoire, ou autre chose.
    \
        Honores alicui. Cic. Quand aucun par son opinion donne à autruy un estat et office.
    \
        Hospitia ei publica decreuere. Plin. Par leur arrest ordonnerent qu'il seroit defrayé par tous les lieux où il passeroit en toute la Grece.
    \
        Imperium alicui. Cic. Estre d'opinion qu'on le face Empereur.
    \
        Iniuriam. Cic. Donner un appoinctement inique et torsionnaire.
    \
        Laudationem alicui. Cic. Ordonner que certains iront embassades pour porter tesmoignage honorable de vertu à aucun.
    \
        Legationem contra aliquem. Cic. Ordonner qu'on ira en embassade vers aucun prince, ou peuple, pour se plaindre d'aucun.
    \
        Noxiam. Plin. Ordonner qu'aucun reparera et payera le dommage qu'il a faict.
    \
        Pecuniam ad ludos. Cic. Ordonner argent pour faire quelques jeux.
    \
        Quaestionem. Caesar. Ordonner ou decerner qu'on face le procez criminel à aucun.
    \
        Nouam quaestionem. Cic. Ordonner qu'on fera le procez criminel à aucun par une nouvelle forme et extraordinaire.
    \
        Decernere vt veteribus legibus quaeratur. Cic. Ordonner qu'on fera le procez à aucun selon l'ancienne forme.
    \
        Statuam alicui decernere. Plin. Ordonner qu'une statue à sa semblance luy sera mise et posee en quelque lieu.
    \
        Stipendium. Cic. Ordonner argent pour la soulde des gens de guerre.
    \
        Supplicationem. Cic. Ordonner qu'on fera procession.
    \
        Decernere cornibus. Virgil. Se combatre des cornes, à grans coups de cornes.
    \
        Suo solum capite decernere. Cic. Combatre ou Debatre pour son chef tant seulement, pour son affaire particulier, Estre seul en danger.
    \
        Vno iudicio de fortunis omnibus decernit. Cic. En ce procez ici il debat de tout son bien, et le met en danger.
    \
        Ferro vel armis. Virg. Liu. Demesler une querelle à coup d'espee et à force d'armes.
    \
        Pugnam decernere. Liu. Leuibus telis, quae irritare magis quam decernere pugnam poterant. Qui encommencent la noise, et eguillonnent plus tost les gens, qu'ils ne frappent à bon escient.

    Dictionarium latinogallicum > decerno

  • 9 paratus

    [st1]1 [-] parātus, a, um: part. passé de paro. - [abcl][b]a - préparé, prêt à, dispos, décidé, réglé; disposé à. - [abcl]b - bien pourvu, bien outillé, bien armé, en mesure de. - [abcl]c - exposé à, offert à. - [abcl]d - dressé, habile, expert. - [abcl]e - qui se trouve facilement, qui se présente facilement. - [abcl]f - acquis, acheté.[/b]    - ad omnia paratus: prêt à tout.    - paratus est decertare: il est prêt à chercher une solution par les armes.    - naves ad navigandum paratae: navires prêts à prendre la mer.    - expedito nobis homine et parato opus est: nous avons besoin d’un homme dispos et décidé.    - ad quam militiam quo paratior plebes esset, Liv. 6: pour mieux préparer le peuple à cette campagne.    - habeo paratum ultorem: mon vengeur est tout prêt.    - paratus peditatu: bien outillé en cavalerie.    - paratus servire: disposé à obéir.    - paratus imperare: disposé à commander.    - parata victoria, Liv.: victoire facile.    - paratus ad usum forensem, Cic.: en état d'aborder le barreau.    - paratus ad partes: en mesure de jouer son rôle.    - paratus utroque sermone, Suet.: versé dans les deux langues.    - paratus in jure, Cic.: habile juriste.    - ita paratum est, Plaut.: c'est arrêté.    - ita naturâ paratum est ut, Cic.: il est dans l'ordre de la nature que.    - frui paratis, Hor.: jouir de ce qu'on possède.    - servi aere parati, Sall.: esclaves achetés à prix d'argent. [st1]2 [-] parātŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - préparatifs, apprêts, préparation, dispositions. - [abcl]b - luxe, faste, magnificence, pompe, apparat.[/b]    - paratus, uum (plur.): le costume.    - Tyrii paratus, Ov.: costume tyrien.    - paratus ventris, Tac.: dépenses de table.    - omnes fortunae paratus, Tac.: tous les trésors.
    * * *
    [st1]1 [-] parātus, a, um: part. passé de paro. - [abcl][b]a - préparé, prêt à, dispos, décidé, réglé; disposé à. - [abcl]b - bien pourvu, bien outillé, bien armé, en mesure de. - [abcl]c - exposé à, offert à. - [abcl]d - dressé, habile, expert. - [abcl]e - qui se trouve facilement, qui se présente facilement. - [abcl]f - acquis, acheté.[/b]    - ad omnia paratus: prêt à tout.    - paratus est decertare: il est prêt à chercher une solution par les armes.    - naves ad navigandum paratae: navires prêts à prendre la mer.    - expedito nobis homine et parato opus est: nous avons besoin d’un homme dispos et décidé.    - ad quam militiam quo paratior plebes esset, Liv. 6: pour mieux préparer le peuple à cette campagne.    - habeo paratum ultorem: mon vengeur est tout prêt.    - paratus peditatu: bien outillé en cavalerie.    - paratus servire: disposé à obéir.    - paratus imperare: disposé à commander.    - parata victoria, Liv.: victoire facile.    - paratus ad usum forensem, Cic.: en état d'aborder le barreau.    - paratus ad partes: en mesure de jouer son rôle.    - paratus utroque sermone, Suet.: versé dans les deux langues.    - paratus in jure, Cic.: habile juriste.    - ita paratum est, Plaut.: c'est arrêté.    - ita naturâ paratum est ut, Cic.: il est dans l'ordre de la nature que.    - frui paratis, Hor.: jouir de ce qu'on possède.    - servi aere parati, Sall.: esclaves achetés à prix d'argent. [st1]2 [-] parātŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - préparatifs, apprêts, préparation, dispositions. - [abcl]b - luxe, faste, magnificence, pompe, apparat.[/b]    - paratus, uum (plur.): le costume.    - Tyrii paratus, Ov.: costume tyrien.    - paratus ventris, Tac.: dépenses de table.    - omnes fortunae paratus, Tac.: tous les trésors.
    * * *
    I.
        Paratus, pen. prod. Similiter participium, siue Nomen ex participio. Terent. Appresté, Appareillé, Prest.
    \
        Vir in quouis loco paratus. Terentius. Prest à faire tout ce qu'on veult.
    \
        Ab omni re sumus paratiores. Plancus Senatui. Nous sommes prests et apprestez de toutes choses, Tout nostre cas est prest, Nous sommes garniz de tout ce qu'il nous fault.
    \
        Acies paratae ferro. Ouid. Garnies de, etc.
    II.
        Paratus, huius paratus, pen. prod. Quintil. Apprest, Appareil.
    \
        Principalis paratus. Tacit. Appareil royal, De prince.
    \
        Induta Tyrios paratus. Ouid. Vestue et paree de pourpre.

    Dictionarium latinogallicum > paratus

  • 10 sto

    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
        Sto, stas, steti, statum, stare, cui opponitur Sedere. Estre debout sur ses pieds, Estre en son estant.
    \
        Sta Charine. Plaut. Arreste, Demeure.
    \
        Dum ante ostium sto. Terent. Ce pendant que j'estoye devant l'huis.
    \
        Stant aduersis vestigiis contra nostra vestigia Antipodes. Cic. Marchent au contraire de nous.
    \
        Stare et Fugere, contraria. Cic. S'arrester, Ne bouger.
    \
        Qui si steterit idem, mihique paruerit, etc. Cic. S'il persevere et demeure tousjours en son propos.
    \
        Stat a Senatu. Cicero. Il tient le parti du Senat, Il tient pour le Senat.
    \
        Stat a causa bonorum. Cic. Il est du parti des gents de bien, Il tient pour eulx.
    \
        In acie stare. Plancus ad Ciceronem. Estre en armes au camp, prest touts les jours de combatre.
    \
        Stetit ad eam diem ciuitas illa Lycurgi legibus. Liu. Demoura sur bout, et à fleurs et duré, Demoura en son estre.
    \
        Stare ad curiam. Cic. Ne bouger du palais.
    \
        Ad verbera stare. Ouid. Prest à estre fessé.
    \
        In aequo alicui stare. Seneca. Estre egual à luy.
    \
        Animis stare. Cic. Avoir tousjours bon courage.
    \
        Animo stare, et Desipere, contraria. Horatius. Estre en son bon sens.
    \
        Authore certo stare. Liu. S'arrester au dire de certain homme, comme estant homme de foy, S'arrester à un certain autheur, et le croire.
    \
        Stare circum, pro Circunstare. Virgil. Estre à l'entour.
    \
        Conditionibus et conuentis stare. Cicero. Tenir l'offre qu'on a faicte.
    \
        Consilio alicuius stare. Liu. S'arrester au conseil d'aucun.
    \
        Contra aliquem stare. Virgilius. Luy estre contraire, Soustenir quelque querelle contre luy.
    \
        Quum is contra populi studium stetisset. Cicero. Eust tenu bon contre, etc.
    \
        Stare a mendacio contra verum. Cic. Soustenir une menterie contre la verité.
    \
        Conuentis stare. Cicero. Tenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Cum aliquo stare. Liu. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        AEquitas cum aduersario stat. Cic. Nostre partie adverse est fondee sur l'equité, Equité fait pour partie adverse.
    \
        Decreto Senatus stare. Caesar. Obeir à l'ordonnance.
    \
        Fabula dicitur stare. Terent. Quand elle plaist, et qu'elle est ouye, et qu'on l'escoute d'un bout à autre.
    \
        Fide stare. Liu. Tenir ou garder sa foy.
    \
        Stat parum fides apud eum. Plaut. Il ne tient point ce qu'il a promis, ou Il n'est pas fort loyal.
    \
        In fide stare. Cic. Tenir sa foy.
    \
        Fiducia belli stetit auxiliis Palladis. Virg. La fiance et esperance que les Grecs ont eu en ceste guerre n'a esté soustenue et maintenue que par l'aide de Pallas, Toute leur fiance gisoit sur l'aide de Pallas, Il n'ont eu fiance qu'en l'aide de Pallas.
    \
        Ad finem stare. Ouid. Durer jusques à la fin.
    \
        Firmum stare. Liu. Tenir bon, Estre ferme et constant.
    \
        Bene apud memores veteris stat gratia facti. Virgil. Le bon gré dure et persevere, Ils en scavent tousjours bon gré.
    \
        Tantisper tutela muliebri regnum puero stetit. Liuius. Son royaume luy demoura sauve.
    \
        In eo quod iudicatum est stare. Cic. S'accorder et obeir à la sentence, Acquiescer à ce qui est jugé.
    \
        In eo quod ostenderis, stes. Cic. Ne te desdi point et t'arreste à ce que tu as une fois voulu.
    \
        Spes et victoria stabat in ducibus. Silius. Consistoit et gisoit és capitaines.
    \
        Institutis alicuius seruandis stare dicitur vrbs. Cic. Demeurer en estre ou estat, Se maintenir.
    \
        Iudicio alicuius stare. Cic. S'arrester à son jugement, Le croire plustost qu'un autre.
    \
        Iudicata re stare. Cic. Obeir à la sentence du juge.
    \
        Iureiurando alicuius stare. Quintil. Se rapporter à son serment.
    \
        Ius exemplis stat. Liu. Le droict est prins sur ce qu'on a accoustumé de faire.
    \
        Loco stare. Columel. Ne bouger de sa place.
    \
        Stare meliore loco, per translationem. Cic. Estre en meilleur estat.
    \
        Opinione alicuius stare. Cic. S'arrester à l'opinion d'aucun.
    \
        Ordine stare. Quintil. Estre maintenu, et durer au moyen de l'ordre sans lequel tenir on periroit.
    \
        Pacto stare. Liuius. Garder et entretenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Pariter stare. Ouid. Estre ensemble.
    \
        Pede in vno stans. Horat. Estant debout sur un pied.
    \
        Per quos homines ordinesque steterim non ignoras. Cicero. J'ay esté sauvé et maintenu en mon estat.
    \
        Stat per me, per te, per illum quo minus id fiat. Plin. Quintil. Il tient à luy, Il a esté cause que ce n'a esté faict, C'est par luy.
    \
        Praelia stant mihi cum domina mea. Propert. Il n'y a point de guerre ne de noise entre elle et moy, Toute noise cesse entre elle et moy.
    \
        Pro aliquo stare. Quintil. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        Promissis stare. Cic. Tenir sa promesse.
    \
        Ratio et fortuna cum aliquo stat. Liu. Quand la raison et fortune font pour luy.
    \
        Sanguis stetit. Plin. iunior. Est estanché.
    \
        Ea omnes stant sententia. Plaut. Ils sont touts de ceste opinion.
    \
        Stat sententia, non minuere copias. Liu. J'ay conclu et arresté en moy de ne, etc.
    \
        In eadem sententia stare. Liu. Perseverer en son opinion.
    \
        Stare eodem statu. Cic. Demeurer en un mesme estat.
    \
        Suppliciter stare. Horat. Estre devant aucun les mains joinctes en requerant pardon.
    \
        Talo recto stare. Horat. Estre debout.
    \
        Verbis legis stare. Quintil. S'arrester aux mots de la loy, et les prendre à la rigueur.
    \
        Voluntate logis stare. Quintil. S'arrester à l'intention et volunté de la loy, et non point aux mots.
    \
        Multorum sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit. Liu. Ceste victoire cousta beaucoup de sang aux Carthaginiens, Il y eut grand sang respandu, et grand nombre de blessez des Carthaginiens, en sorte que la victoire leur fut bien cher vendue, La victoire leur cousta cher.
    \
        Magno ei stet ea nocte absentem fuisse. Gell. Il luy cousta beaucoup d'avoir, etc.
    \
        Stat illi res centum talentis. Liu. La chose luy couste cent talents.
    \
        Omnis in Ascanio chari stat cura parentis. Virgilius. Est en Ascanius.
    \
        Periculum vitae meae tuo stat periculo post mortem. Plaut. Gist en ton danger.
    \
        Stare. Cic. Demourer en estat.
    \
        Quum in Senatu pulcherrime staremus. Cicero. Nostre cas se portoit bien.
    \
        Stat conferre manum AEneae. Virgil. Cela est arresté en moy que je veulx, etc.
    \
        Neque adhuc stabat quo potissimum. Cic. Il n'estoit point encore arresté.
    \
        Modo stet nobis illud, vna viuere in studiis nostris. Cic. Pourveu que ce soit arresté entre nous.
    \
        Statur, impersonale. Terentius, Quid agitur? P. statur. Je suis icy debout sans rien faire.
    \
        Standum est epistolis Domitiani. Plin. iunior. Il se fault arrester aux epistres, de, etc.

    Dictionarium latinogallicum > sto

  • 11 dē-cernō

        dē-cernō crēvī    (often decrēram, decrērim, etc.), crētus, ere.—Officially, to decide, determine, pronounce a decision, judge, decree, resolve, vote: inter quos iam decreverat decretumque mutabat, alias, etc.: si caedes facta, īdem (Druides) decernunt, i. e. pass judgment, Cs.: non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboravi: qui ordo decrevit invitus, on compulsion: dierum viginti supplicationem, Cs.: vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i. e. restore the slave to his master, L.: triumphum Africano: praemium servo libertatem, S.: tres legatos: id quod senatus me auctore decrevit: provinciae privatis decernuntur, Cs.: meā diligentiā patefactam esse coniurationem decrevistis: supplicium sumendum decreverat, had voted, S.: senatus Romae decrevit, ut, etc., L.: mea sententia tibi decernit, ut regem reducas, etc.: senatus decrevit, darent operam consules, ut, etc., S.: ita censeo decernendum: acerbissime decernitur, Cs.: in parricidas rei p. decretum esse, S.: libere decernendi potestas, of voting freely, Cs.—In gen., to decide, determine, judge, fix, settle: rem dubiam decrevit vox opportune emissa, L.: utri utris imperent, sine magnā clade, L.: Duo talenta pro re nostrā ego esse decrevi satis, T.: in quo omnia mea posita esse decrevi: mihi decretum est, with acc. and inf, I am fully convinced, Ta.: alqm hostem, to proclaim an enemy: omnibus quae postulaverat decretis, S.: pauci ferocius decernunt, insist on harsher measures, S.—Of battle, to decide by combat, fight out, fight, combat, contend: Samnis Romanusne Italiam regant, decernamus, L.: gladiatorium certamen ferro decernitur: ne armis decernatur: cornibus inter se, V.: acie, L.: classe decreturi, N.: integriore exercitu, N.: lacessere ad decernendum, L. — In gen., to contend, compete, struggle: decernite criminibus, mox ferro decreturi, L.: cursibus et crudo caestu, V.: de salute rei p.: pro meā famā.—To decide, determine, form a purpose, resolve: num quis quicquam decernit invitus?: Rhenum transire decreverat, Cs.: decretumst pati, T.: certum atque decretum est non dare signum, L.: aetatem a rei p. procul habendam, S.: praetoris imperio parendum esse: hic decernit ut miser sit: quā suis opem ferrent, L.

    Latin-English dictionary > dē-cernō

  • 12 cōnstituō

        cōnstituō uī, ūtus, ere    [com-+statuo], to put, place, set, station: eo (Helvetios), fix their abode, Cs.: impedimenta, put away, L.: hominem ante pedes: vobis taurum ante aras, V.—To place, station, post, array, form, draw up: legionem passibus CC ab eo tumulo, Cs.: cohortes in fronte, S.: aperto litore navīs, Cs.: legiones contra hostem, Cs.: exercitum contra vos: exadversum Athenas apud Salamina classem, N.—To halt, cause to halt, stop: agmen paulisper, S.: novitate rei signa, L. —To form, constitute: legiones, Cs.: legio constituta ex veteranis. — To erect, set up, build, construct, fix, found: turrīs duas, Cs.: oppidum, Cs.: vineas ac testudines, N.: locis certis horrea, Cs.: moenia in terrā, O.: domicilium sibi Magnesiae, N.—Fig., to put, set, place: vobis ante oculos senectutem. — To prepare, make, establish, effect, constitute: amicitiam: accusationem: victoriam: ius nobis, civitati legem: iudicium de pecuniis repetundis: iudicium capitis in se.—To designate, select, assign, appoint: accusatorem: testīs: locus ab iudicibus Fausto non est constitutus, i. e. a trial: alqm apud eos regem, Cs.: legibus agrariis curatores: patronum causae: constitutus imperator belli gerundi.—To establish, set in order, organize, manage, administer, regulate, arrange, dispose: legiones, Cs.: civitates: maiestatis constituendae gratiā, S.: mores civitatis. L.: his constitutis rebus, after making these arrangements, Cs.: regnum ei, N. — To fix, appoint, determine, define, decide, decree: ad constitutam non venire diem, L.: tempus constitutumst, T.: finīs imperi singulis, S.: pretium frumento: conloquio diem, Cs.: tempus ei rei, Cs.: in hunc (diem) constitutae nuptiae, T.: tempus in posterum diem, L.: grandiorem aetatem ad consulatum: bona possessa non esse constitui: constituendi sunt qui sint in amicitiā fines.—To appoint, fix by agreement, settle, agree upon, concert: vadimonia constituta: tempore ac loco constituto, S.: die constitutā, on the day appointed, Cs.: venturum ad me domum, T.: (diem) cum legatis, Cs.: pactam et constitutam esse cum Manlio diem: cum quodam hospite Me esse, etc., T.: cum hominibus quo die praesto essent: amicae, make an appointment, Iu.: sic constituunt, such is their custom, Ta.: introire, S.: in diem tertium constituunt, S.: quid agi placeat inter se, Cs.—To determine, take a resolution, resolve: ut ante constituerat, Cs.: his constitutis rebus, having formed this resolution, Cs.: bellum cum Germanis gerere, Cs.: desciscere a rege, N.: Quaerere, V.: constitutum esse Pompeio me mittere: quid vectigalis Britannia penderet, Cs.: ut Aquini manerem: ut arbitri darentur, Cs.: optimum esse reverti, Cs.—To decide, arbitrate, judge, decree: de controversiis, Cs.: de hoc solus, N.: sententiis dictis, constituunt ut, etc., Cs.
    * * *
    constituere, constitui, constitutus V
    set up/in position, erect; place/dispose/locate; (call a) halt; plant (trees); decide/resolve; decree/ordain; appoint, post/station (troops); settle (colony); establish/create/institute; draw up, arrange/set in order; make up, form; fix

    Latin-English dictionary > cōnstituō

  • 13 secō

        secō cuī, ctus, āre    [2 SAC-], to cut, cut off, cut up, reap, carve: omne animal secari ac dividi potest: pabulum secari non posse, Cs.: sectae herbae, H.: Quo gestu gallina secetur, is carved, Iu.: secto elephanto, i. e. carved ivory, V.: prave sectus unguis, H.—Esp., in surgery, to cut, operate on, cut off, cut out, amputate, excise: in corpore alqd: varices Mario: Marius cum secaretur, was operated on. — To scratch, tear, wound, hurt, injure: luctantis acuto ne secer ungui, lest I should be torn, H.: sectas invenit ungue genas, O.: secuerunt corpora vepres, V.— To cut apart, divide, cleave, separate: curru medium agmen, V.: caelum secant zonae, O.: sectus orbis, i. e. half the earth, H.— To cut through, run through, pass through, traverse: per maria umida nando Libycum, cleave, V.: aequor Puppe, O.: adeunt vada nota secantes, O.— To cut, make by cutting: fugā secuit sub nubibus arcum, i. e. produce by flight, V.: viam ad navīs, i. e. speeds on his way, V.—Fig., to divide: causas in plura genera.— To cut short, decide, settle: Quo multae secantur iudice lites, H.— To follow, pursue: quam quisque secat spem, V.
    * * *
    I
    secare, secavi, secatus V TRANS
    cut, sever; decide; divide in two/halve/split; slice/chop/cut up/carve; detach
    II
    secare, secui, sectus V TRANS
    cut, sever; decide; divide in two/halve/split; slice/chop/cut up/carve; detach

    Latin-English dictionary > secō

  • 14 cerno

    cerno, crēvi, crētum ( part. pass. cretus is apparently used only once:

    cineris bene creti,

    Pall. 12, 22, 3; but freq. in the compounds of cerno; for the simple part., the orig. form certus also is very rarely used:

    certā deinde sorte senatus consultum factum est,

    Liv. 36, 2, 2; v. under II. C., and cf. certus), 3, v. a. [root car- for scar-, to separate; cf. krinô; hence, skôr, stercus, screo; cf. cera].
    I.
    To separate, sift (rare):

    per cribrum, Cato. R. R. 107, 1: farinam cribro,

    Plin. 18, 11, 29, § 115; cf. id. 33, 5, 26, § 87; Pall. Jun. 1; Veg. 3, 28, 6:

    in cribris omnia cerne cavis,

    Ov. Med. Fac. 62; cf.:

    per densa foramina,

    id. ib. 89:

    cineris bene creti,

    well sifted, Pall. Nov. 22.—Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    To separate, distinguish by the senses, mostly by the eyes, i. e. to perceive, see, discern (syn.: video, conspicio; class. in prose and poetry; most freq. probably in Lucretius, where it is used about a hundred times); rarely by the ears; v. infra: lumen jubarve in caelo cerno? [p. 319] Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.;

    7, § 76 ib.: sed quis illic est, procul quem video? estne hic Hegio? si satis cerno, is hercle'st,

    Ter. Ad. 3, 3, 85:

    tum porro varios rerum sentimus odores, nec tamen ad nareis venienteis cernimus umquam: nec voces cernere suemus,

    Lucr. 1, 300; 4, 598:

    quod nequeunt oculis rerum primordia cerni,

    id. 1, 269; v. also id. 2, 314 sq.; 4, 242; cf. id. 2, 837:

    acute,

    id. 4, 811; cf.:

    cerno acutum,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    altaria exhalare vapore,

    Lucr. 3, 432; 2, 928 al.—Hence, sometimes opp. to hearing:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur,

    Nep. Timol. 2, 2;

    or to mental perception: quem ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus,

    Cic. Fam. 6, 3, 2:

    nos enim ne nunc quidem oculis cernimus ea, quae videmus,

    id. Tusc. 1, 20, 46:

    quae cernere et videre non possumus,

    id. de Or. 3, 40, 161; cf. id. Rep. 6, 20, 21 sq.:

    ego Catuli Cumanum ex hoc loco cerno, Pompeianum non cerno,

    id. Ac. 2, 25, 80:

    ut ea cernimus quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    omnia sic aperiam, ut ea cernere oculis videamini,

    id. Clu. 24, 66:

    coram aliquid,

    to witness, Caes. B. G. 6, 8; Verg. A. 2, 538:

    aliquem,

    Caes. B. G. 6, 21:

    acies a nostris cernebatur,

    id. B. C. 3, 69:

    in sole sidera ipsa desinunt cerni,

    Quint. 8, 5, 29:

    simile quiddam facientes aves cernimus,

    id. 2, 6, 7:

    me miserum, turbā quod non ego cernar in illā,

    Ov. P. 4, 4, 43:

    Constitit alma Venus, nulli cernenda,

    id. M. 15, 844; Curt. 8, 13, 16; Tac. A. 1, 59.—With acc. and inf.: sensumque inesse et motum in membris cerno, Canius ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.:

    neque mutari ac misceri omnia cerneres,

    Sall. C. 2, 3: quos ad resistendum concucurrisse cernebat, * Suet. Caes. 15 fin.:

    cernis ut insultent Rutuli?

    Verg. A. 10, 20:

    cerne quam tenui vos parte contingat,

    Cic. Rep. 6, 20, 21:

    cerneres, quanta audacia fuisset, etc.,

    Sall. C. 61, 1.— Impers. with acc. and inf.:

    cernebatur, novissimos illorum premi vehementer,

    Caes. B. C. 1, 64 Herz. N. cr.So impers. with rel. -clause:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur quem detulisset,

    Nep. Timol. 2, 2. —Ante-class., of the hearing: vox illius certe est: idem omnes cernimus, Att. ap. Non. p. 261, 11, and perh. also, Titin. ap. Prisc. p. 898 P.—Hence,
    b.
    Cerni aliquā re or in aliquā re, to become distinguished or known in something:

    fortis animus et magnus duabus rebus maxime cernitur,

    Cic. Off. 1, 20, 66; so id. Tusc. 5, 8, 22: amicus certus in re incertā cernitur, Enn. ap. Cic. Lael. 17, 64:

    atque hae quidem virtutes cernuntur in agendo,

    Cic. Part. Or. 23, 78; id. Top. 21, 80 (also in Quint. 3, 5, 18).—
    * c.
    Have before the mind, have respect to, regard any one:

    ubi gratus, si non eum ipsi cernunt grati, cui referunt gratiam?

    Cic. Leg. 1, 18, 49.—
    B.
    Transf. to intellectual objects, to perceive, comprehend, understand (syn.:

    intellego, cognosco, perspicio): neque tanta in rebus obscuritas, ut eas (res) non penitus acri vir ingenio cernat, si modo aspexerit,

    Cic. de Or. 3, 31, 124:

    jam cernam mene an illam potiorem putes, id. poët. Tusc. 2, 9, 20: (antiquitas) hoc melius ea fortasse, quae erant vera, cernebat,

    id. ib. 1, 12, 26; id. Fin. 1, 19, 64; id. Top. 5, 27; id. N. D. 1, 19, 49; id. Fam. 5, 12, 2:

    quae cum ego non solum suspicarer, sed plane cernerem,

    id. Agr. 2, 4, 9; id. de Or. 3, 31, 124:

    ut consuetum facile amorem cerneres,

    Ter. And. 1, 1, 108.—Hence,
    b.
    Rarely of future events, to foresee, discern beforehand:

    cerno animo sepultā in patriā miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    cerno jam animo, quanto omnia uberiora atque ornatiora futura sint,

    id. Fam. 5, 12, 2.—
    C.
    To decide something that is contested or doubtful (judicially), to decree, determine (more rare than decernere):

    quotcumque senatus creverit populusque jusserit tot sunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 8:

    quodcumque senatus creverit agunto,

    id. ib. 3, 3, 8, § 6: jurati cernant. Pac. ap. Non. p. 261, 13:

    illum locum tempusque consilio destinatum quid de Armeniā cernerent,

    Tac. A. 15, 14:

    priusquam id sors cerneret,

    Liv. 43, 12, 2:

    certā sorte,

    after the lot was decided, id. 36, 2, 2.—Hence,
    b.
    To decide by contending or fighting (more rare than the freq. certare, and even in Seneca's time out of use; cf. Sen. Ep. 58, 3): ferro non auro vitam ( acc. respect = de vitā) cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; id. ap. Non. p. 261, 19, and ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.; Pac. ap. Non. p. 261, 21: nisi esset qui armis secum vellet cernere, Att. ap. Non. p. 261, 17:

    cernere ferro,

    Verg. A. 12, 709 (also ap. Sen. Ep. 58, 3); so,

    cernere certamen,

    Plaut. Bacch. 3, 2, 15; id. Cas. 3, 1, 2; Lucr. 5, 394: pro patriā, pro liberis, pro aris atque focis suis, * Sall. C. 59, 5 Kritz N. cr. (al. certare):

    seu libeat duplicem sejunctim cernere martem,

    Tib. 4, 1, 103.—Humorously, Plaut. Trin. 2, 4, 77.—
    D.
    In gen., to decide for something, to conclude upon, resolve (syn.: constituo, decerno; also rare): praesidium castris educere, Lucil. ap. Non. p. 261, 5:

    acribus inter se cum armis confligere,

    id. ib. p. 261, 6:

    te mihi amicam esse crevi,

    Plaut. Cist. 1, 1, 1 (crevi valet constitui, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.); Cat. 64, 150.—Hence,
    E.
    In judic. lang. t. t., of inheritances.
    1.
    To resolve to enter upon an inheritance, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.; cf. Tit. 22, 27, and cretio.—
    2.
    To make known this determination, Tit. 22, 28 and 30; Cic. Att. 11, 2, 1.—
    3.
    = adire, to enter upon an inheritance, Cic. Agr. 2, 15, 40; Liv. 24, 25, 3; 40, 8, 17; Plin. Ep. 10, 79, 2; Quint. Decl. 261; Fest. p. 41.—
    b.
    Trop.:

    debet etiam fratris Appii amorem erga me cum reliquā hereditate crevisse,

    Cic. Att. 6, 1, 10; so id. Fam. 9, 14, 4; Val. Max. 5, 3, ext. 3.—P. a. v. certus.

    Lewis & Short latin dictionary > cerno

  • 15 affero

    adfĕro (affĕro), ferre, attŭli (adtŭli), allātum (adlātum) - tr. -    - inf. passif arch. adferrier, Plaut. Aul. 571. [st1]1 [-] apporter, porter à, porter vers.    - candelabrum Romam adferre, Cic. Verr. 4, 64: apporter un candélabre à Rome.    - Socrati orationem adferre, Cic. de Or. 1, 231: apporter un discours à Socrate.    - scyphos ad praetorem adferre, Cic Verr. 4, 32: apporter des coupes au préteur.    - tamquam vento adlatae naves, Liv. 44, 20, 7: vaisseaux pour ainsi dire apportés par le vent.    - afferre se (afferri), Virg.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - afferre pedem, Cat.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - aliquid ad aliquem (alicui) adferre: apporter qqch à qqn.    - adferre litteras ad aliquem (adferre litteras alicui), Cic.: apporter une lettre à qqn.    - nimium raro nobis abs te litterae adferuntur, Cic. Att. 1, 9, 1: on m'apporte trop rarement des lettres de toi.    - nuntium alicui adferre, Cic. Amer. 19: apporter une nouvelle à qqn.    - adfertur ei de quarta nuntius, Cic. Phil. 13, 19: on lui apporte la nouvelle concernant la quatrième légion.    - crebri ad eum rumores adferebantur, Caes. BG. 2, 1, 1: des bruits fréquents lui parvenaient.    - ego jussero cadum unum vini veteris a me adferrier, Plaut. Aul. 571: je te ferai porter de chez moi un tonneau de vin vieux. [st1]2 [-] apporter une nouvelle, annoncer.    - quietae res ex Volscis adferebantur, Liv. 6, 30, 7: on annonçait que les Volsques se tenaient tranquilles.    - quicquid huc erit a Pompeio adlatum, Cic. Fam. 7, 17, 5: toutes les nouvelles qu'on apportera ici de Pompée.    - nuntiarunt caedem consulis adlatam aegre tulisse regem, Liv. 22, 37, 2: ils annoncèrent que le roi avait supporté avec peine la nouvelle de la mort du consul.    - alii majorem adferentes tumultum nuntii occurrunt, Liv. 27, 33, 1: d'autres messagers se présentent à lui, apportant la nouvelle d'un trouble plus grand (plus alarmant).    - cum mihi de Q. Hortensii morte esset adlatum, Cic. Br. 1: comme la nouvelle m'avait été apportée de la mort d'Hortensius.    - adferre + prop. inf.: annoncer que, rapporter que.    - ita Caelius ad illam adtulit se aurum quaerere, Cic. Cael. 53: Caelius lui annonça qu'il cherchait de l'or.    - nuntii adferebant male rem gerere Darium, Nep. Milt. 3, 3: les messagers annonçaient que Darius n'était pas heureux dans son expédition.    - novos hostes consilia cum veteribus jungere haud incertis auctoribus Romam est adlatum, Liv. 4, 45, 3: on annonça à Rome de source certaine que de nouveaux ennemis faisaient cause commune avec les anciens.    - pro comperto adtulit Achmos statuisse progredi, Liv. 35, 29, 9: il annonça comme une nouvelle certaine que les Achéens avaient décidé de marcher de l'avant.    - adferre ut + subj.: apporter l’ordre de.    - ab Carthagine adlatum est ut Hasdrubal in Italiam exercitum duceret, Liv. 23, 27, 9: de Carthage l'ordre vint qu'Hasdrubal conduisît son armée en Italie. [st1]3 [-] porter sur, porter contre.    - vim alicui adferre, Cic. Pomp. 39: faire violence à qqn.    - manus alienis bonis adferre, Cic. Off. 2, 54: porter la main sur les biens d'autrui.    - manus alicui adferre, Cic. Quinct. 85: se livrer à des actes de violence sur qqn.    - beneficio suo manus adfert, Sen. Ben. 2, 5, 3: il enlève à son bienfait tout son prix.    - adferre sibi manus, Cic.: se tuer de sa propre main. [st1]4 [-] apporter en plus; apporter à mettre à.    - ita ut, quantum tuis operibus diuturnitas detrahet, tantum adferat laudibus, Cic. Marc. 12: en sorte que, tout ce que le temps enlèvera à ton oeuvre, il l'ajoutera à ta gloire.    - adferre non minus ad dicendum auctoritatis quam facultatis, Cic. Mur. 4: apporter à sa plaidoirie non moins d'autorité que de talent.    - quicquid ad rem publicam adtulimus, Cic. Off. 1, 155: quels que soient les services que j'ai rendus à l'état. [st1]5 [-] apporter (une preuve, un exemple, une raison); alléguer, dire.    - testimonium adferre: produire un témoignage.    - argumentum adferre: apporter une preuve.    - exemplum adferre: donner un exemple.    - rationem adferre: donner une raison.    - rationes, cur hoc ita sit, afferre, Cic. Fin. 5: expliquer pourquoi il en est ainsi.    - ad ea quae dixi, adfer si quid habes, Cic. Att. 7, 9, 4: en réponse à ce que je t'ai dit, donne-moi ce que tu sais.    - aliquid (multa) adferre, cur (quamobrem): apporter un argument, beaucoup d'arguments pour prouver que.    - quid adferre potest, quamobrem voluptas sit summum bonum? Cic. de Or. 3, 78: quel argument peut-il apporter pour prouver que le plaisir est le souverain bien?    - cur credam, adferre possum, Cic. Tusc. 1, 70: je puis donner la raison de ma croyance.    - quid adferri potest cur non casu id evenerit? Cic. Div. 2: comment peut-on prouver que cela n'est pas dû au hasard?    - adfer, quem Fabiano possis praeponere, Sen. Ep. 100, 9: cite qui tu pourrais préférer à Fabianus.    - avec quod, ce fait que: firmissimum hoc adferri videtur, cur deos esse credamus, quod... Cic. Tusc. 1, 30: la preuve la plus forte, à ce qu'il semble, qu'on produise pour justifier la croyance en l'existence des dieux, c'est que...    - avec prop. inf.: adfers in extis cor non fuisse, Cic. Div. 2, 36: tu dis que dans les entrailles de la victime le coeur manquait. [st1]6 [-] apporter, occasionner; contribuer à, aider à.    - delectationem, dolorem, luctum, metum, spem: apporter du plaisir, de la douleur, le deuil, la crainte, l'espoir.    - adferre pacem, bellum, Cic. Phil. 6, 17: apporter la paix, la guerre.    - cladem populo Romano, multas alicui lacrimas adferre, Cic. Nat. 2, 8: être la cause d'un désastre pour le peuple romain, de bien des larmes pour qqn.    - videri proelium defugisse magnum detrimentum adferebat, Caes. BC. 1, 82, 2: paraître avoir esquivé la bataille causait un grand préjudice.    - negat diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre, Cic. Fin. 2, 87: il prétend que la durée ne contribue en rien au bonheur de la vie.    - hic numerus nihil adfert aliud nisi ut... Cic. Or. 170: ce rythme ne contribue à rien d'autre qu'à faire que...    - quid loci natura adferre potest, ut... Cic. Fat. 8: quelle influence déterminante le climat peut-il avoir, pour faire que... ? [st1]7 [-] rapporter, produire, rendre.    - agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt, Cic. Off. 1, 15: les terres fertiles qui produisent beaucoup plus de grain qu'on ne leur en a confié.    - talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col. 2: une telle terre, après un long repos, produit une abondante moisson.    - plantae sinapis prima hieme translatae plus cymae vere adferunt, Col. 11: les pieds de sénevé, transplantés au commencement de l'hiver, produisent au printemps une cime plus développée.    - au fig. magnum proventum poetarum annus hic attulit, Plin. Ep. 1, 13: cette année a produit une abondante moisson de poètes.
    * * *
    adfĕro (affĕro), ferre, attŭli (adtŭli), allātum (adlātum) - tr. -    - inf. passif arch. adferrier, Plaut. Aul. 571. [st1]1 [-] apporter, porter à, porter vers.    - candelabrum Romam adferre, Cic. Verr. 4, 64: apporter un candélabre à Rome.    - Socrati orationem adferre, Cic. de Or. 1, 231: apporter un discours à Socrate.    - scyphos ad praetorem adferre, Cic Verr. 4, 32: apporter des coupes au préteur.    - tamquam vento adlatae naves, Liv. 44, 20, 7: vaisseaux pour ainsi dire apportés par le vent.    - afferre se (afferri), Virg.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - afferre pedem, Cat.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - aliquid ad aliquem (alicui) adferre: apporter qqch à qqn.    - adferre litteras ad aliquem (adferre litteras alicui), Cic.: apporter une lettre à qqn.    - nimium raro nobis abs te litterae adferuntur, Cic. Att. 1, 9, 1: on m'apporte trop rarement des lettres de toi.    - nuntium alicui adferre, Cic. Amer. 19: apporter une nouvelle à qqn.    - adfertur ei de quarta nuntius, Cic. Phil. 13, 19: on lui apporte la nouvelle concernant la quatrième légion.    - crebri ad eum rumores adferebantur, Caes. BG. 2, 1, 1: des bruits fréquents lui parvenaient.    - ego jussero cadum unum vini veteris a me adferrier, Plaut. Aul. 571: je te ferai porter de chez moi un tonneau de vin vieux. [st1]2 [-] apporter une nouvelle, annoncer.    - quietae res ex Volscis adferebantur, Liv. 6, 30, 7: on annonçait que les Volsques se tenaient tranquilles.    - quicquid huc erit a Pompeio adlatum, Cic. Fam. 7, 17, 5: toutes les nouvelles qu'on apportera ici de Pompée.    - nuntiarunt caedem consulis adlatam aegre tulisse regem, Liv. 22, 37, 2: ils annoncèrent que le roi avait supporté avec peine la nouvelle de la mort du consul.    - alii majorem adferentes tumultum nuntii occurrunt, Liv. 27, 33, 1: d'autres messagers se présentent à lui, apportant la nouvelle d'un trouble plus grand (plus alarmant).    - cum mihi de Q. Hortensii morte esset adlatum, Cic. Br. 1: comme la nouvelle m'avait été apportée de la mort d'Hortensius.    - adferre + prop. inf.: annoncer que, rapporter que.    - ita Caelius ad illam adtulit se aurum quaerere, Cic. Cael. 53: Caelius lui annonça qu'il cherchait de l'or.    - nuntii adferebant male rem gerere Darium, Nep. Milt. 3, 3: les messagers annonçaient que Darius n'était pas heureux dans son expédition.    - novos hostes consilia cum veteribus jungere haud incertis auctoribus Romam est adlatum, Liv. 4, 45, 3: on annonça à Rome de source certaine que de nouveaux ennemis faisaient cause commune avec les anciens.    - pro comperto adtulit Achmos statuisse progredi, Liv. 35, 29, 9: il annonça comme une nouvelle certaine que les Achéens avaient décidé de marcher de l'avant.    - adferre ut + subj.: apporter l’ordre de.    - ab Carthagine adlatum est ut Hasdrubal in Italiam exercitum duceret, Liv. 23, 27, 9: de Carthage l'ordre vint qu'Hasdrubal conduisît son armée en Italie. [st1]3 [-] porter sur, porter contre.    - vim alicui adferre, Cic. Pomp. 39: faire violence à qqn.    - manus alienis bonis adferre, Cic. Off. 2, 54: porter la main sur les biens d'autrui.    - manus alicui adferre, Cic. Quinct. 85: se livrer à des actes de violence sur qqn.    - beneficio suo manus adfert, Sen. Ben. 2, 5, 3: il enlève à son bienfait tout son prix.    - adferre sibi manus, Cic.: se tuer de sa propre main. [st1]4 [-] apporter en plus; apporter à mettre à.    - ita ut, quantum tuis operibus diuturnitas detrahet, tantum adferat laudibus, Cic. Marc. 12: en sorte que, tout ce que le temps enlèvera à ton oeuvre, il l'ajoutera à ta gloire.    - adferre non minus ad dicendum auctoritatis quam facultatis, Cic. Mur. 4: apporter à sa plaidoirie non moins d'autorité que de talent.    - quicquid ad rem publicam adtulimus, Cic. Off. 1, 155: quels que soient les services que j'ai rendus à l'état. [st1]5 [-] apporter (une preuve, un exemple, une raison); alléguer, dire.    - testimonium adferre: produire un témoignage.    - argumentum adferre: apporter une preuve.    - exemplum adferre: donner un exemple.    - rationem adferre: donner une raison.    - rationes, cur hoc ita sit, afferre, Cic. Fin. 5: expliquer pourquoi il en est ainsi.    - ad ea quae dixi, adfer si quid habes, Cic. Att. 7, 9, 4: en réponse à ce que je t'ai dit, donne-moi ce que tu sais.    - aliquid (multa) adferre, cur (quamobrem): apporter un argument, beaucoup d'arguments pour prouver que.    - quid adferre potest, quamobrem voluptas sit summum bonum? Cic. de Or. 3, 78: quel argument peut-il apporter pour prouver que le plaisir est le souverain bien?    - cur credam, adferre possum, Cic. Tusc. 1, 70: je puis donner la raison de ma croyance.    - quid adferri potest cur non casu id evenerit? Cic. Div. 2: comment peut-on prouver que cela n'est pas dû au hasard?    - adfer, quem Fabiano possis praeponere, Sen. Ep. 100, 9: cite qui tu pourrais préférer à Fabianus.    - avec quod, ce fait que: firmissimum hoc adferri videtur, cur deos esse credamus, quod... Cic. Tusc. 1, 30: la preuve la plus forte, à ce qu'il semble, qu'on produise pour justifier la croyance en l'existence des dieux, c'est que...    - avec prop. inf.: adfers in extis cor non fuisse, Cic. Div. 2, 36: tu dis que dans les entrailles de la victime le coeur manquait. [st1]6 [-] apporter, occasionner; contribuer à, aider à.    - delectationem, dolorem, luctum, metum, spem: apporter du plaisir, de la douleur, le deuil, la crainte, l'espoir.    - adferre pacem, bellum, Cic. Phil. 6, 17: apporter la paix, la guerre.    - cladem populo Romano, multas alicui lacrimas adferre, Cic. Nat. 2, 8: être la cause d'un désastre pour le peuple romain, de bien des larmes pour qqn.    - videri proelium defugisse magnum detrimentum adferebat, Caes. BC. 1, 82, 2: paraître avoir esquivé la bataille causait un grand préjudice.    - negat diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre, Cic. Fin. 2, 87: il prétend que la durée ne contribue en rien au bonheur de la vie.    - hic numerus nihil adfert aliud nisi ut... Cic. Or. 170: ce rythme ne contribue à rien d'autre qu'à faire que...    - quid loci natura adferre potest, ut... Cic. Fat. 8: quelle influence déterminante le climat peut-il avoir, pour faire que... ? [st1]7 [-] rapporter, produire, rendre.    - agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt, Cic. Off. 1, 15: les terres fertiles qui produisent beaucoup plus de grain qu'on ne leur en a confié.    - talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col. 2: une telle terre, après un long repos, produit une abondante moisson.    - plantae sinapis prima hieme translatae plus cymae vere adferunt, Col. 11: les pieds de sénevé, transplantés au commencement de l'hiver, produisent au printemps une cime plus développée.    - au fig. magnum proventum poetarum annus hic attulit, Plin. Ep. 1, 13: cette année a produit une abondante moisson de poètes.
    * * *
        Affero, pen. corr. affers, attuli, pen. cor. allatum, pen. prod. afferre. Apporter.
    \
        Afferre ad os cibum manu. Plin. Porter la viande au bec, Appasteler.
    \
        Afferre se aliquo. Virgil. S'approcher, ou Venir en quelque lieu.
    \
        Quod ab ipso allatum est, sibi esse id relatum putet. Terent. On luy a faict de tel pain soupe.
    \
        Negat Epicurus diuturnitatem temporis ad beate viuendum aliquid afferre. Ci. Proficter, ou servir de quelque chose.
    \
        Nihil afferunt quo iucundius viuamus. Cic. Ne nous aident en rien pour vivre plus joyeusement.
    \
        Afferre aliquid ad remp. Cic. Aider, Proficter quelque chose au commun.
    \
        Afferre aliquid ad communem fructum. Cic. Aider, et porter aucun profict aux hommes.
    \
        Afferre, pro eo quod est nuntiare. Cic. Attulerunt, Caesarem iter habere Capuam. Ils ont apporté les nouvelles que Cesar, etc.
    \
        Afferre ad aliquem. Cic. Rapporter et dire à aucun.
    \
        Nihil afferunt, qui in re gerendaversari senectutem negant. Cic. Ils ne dient ou alleguent rien à propos, Ils n'ont raisons qui vaillent.
    \
        An aetatem afferret? Cic. S'excusera il sur l'aage? Alleguera il l'aage pour excuse?
    \
        Ad ea quae dixi affer, siquid habes. Cic. Apporte, Ameine, Allegue quelque chose à l'encontre de ce que j'ay dict.
    \
        Afferre crimen in iudicium. Cic. Proposer un cas de crime à l'encontre de quelcun.
    \
        Afferre ad defensionem. Cic. Alleguer pour sa defense.
    \
        Communes vtilitates in medium afferre. Cic. Communiquer, Mettre en commun.
    \
        Afferre accessionem. Cic. Accroistre et augmenter.
    \
        Adiumentum alicui ad aliquam rem. Cic. L'aider à faire quelque chose.
    \
        AEs alienum attulit mihi haec res. Cic. M'a endebté.
    \
        Amaritudinem. Plin. Faire amer.
    \
        Animum vacuum ad scribendum. Cic. Avoir l'esprit delivre quand on se met à escrire.
    \
        Animum alicui. Cic. Donner courage, L'encourager.
    \
        Argumentum afferunt, quod, etc. Plin. Ils le prouvent par ceste raison, que, etc.
    \
        Authoritatem. Plin. Cic. Donner reputation et authorité, Faire qu'on soit plus estimé.
    \
        Calamitatem et cladem. Cic. Apporter dommage irreparable.
    \
        Causam. Terent. Alleguer raison pourquoy.
    \
        Causam. Cic. Bailler occasion.
    \
        Causam mortis. Cic. Donner occasion de mort.
    \
        Causam quoniam. Plin. Causam afferentes, quoniam in Thessalia, etc. Disants que c'estoit pour cause et raison que, etc.
    \
        Quum attulisset nullam causam quae istam, etc. Cic. Veu qu'il ne scavoit dire cause vallable qui, etc.
    \
        Commutationem voluntatis. Cic. Faire changer de volunte.
    \
        Compertum. Liu. Rapporter pour certain, Apporter certaines nouvelles.
    \
        Confidentiam. Caelius ad Cic. Donner hardiesse et asseurance.
    \
        Coniecturam. Cic. Donner quelque enseigne et argument, Donner conjecture.
    \
        Consecutionem voluptatis. Cic. Donner jouyssance de volupté.
    \
        Consilium alicui. Cic. Donner conseil.
    \
        Consolationem alicui malo. Cic. Donner confort en quelque adversité.
    \
        Constantiam. Cic. Donner constance.
    \
        Consuetudinem seruiendi liberae ciuitati. Cic. L'accoustumer à son obeissance.
    \
        Contemptionem ad omnes. Caesar. Faire mespriser de touts, et qu'on n'en tienne compte.
    \
        Crimen falsum alicui. Cic. Imposer crime à aucun.
    \
        Cumulum aliquem artibus aliorum. Cic. Donner quelque accroissement.
    \
        Curam. Cic. Donner soulci, Mettre en soulci.
    \
        Delectationem. Cic. Donner plaisir.
    \
        Dentes in dominum. Varro. Mordre son maistre.
    \
        Desperationem. Caesar. Mettre en desespoir.
    \
        Detrimentum. Caesar. Cic. Porter dommage.
    \
        Difficultatem alicui rei vel homini. Cic. Rendre une chose malaisee à faire, Donner empeschement.
    \
        Dolorem capitis. Plin. Causer, ou faire douleur de teste.
    \
        Dubitationem. Cic. Mettre en doubte.
    \
        Egestatem alicui. Cic. Mettre en povreté.
    \
        Errorem animis. Cic. Faire errer.
    \
        Excusationem. Cic. Alleguer excusation.
    \
        Exemplum. Plin. Alleguer exemple.
    \
        Exilium. Cic. Causer bannissement, Estre cause de bannissement.
    \
        Expectationem. Quintil. Mettre en attente.
    \
        Facultatem. Cic. Apporter commodité.
    \
        Affertur fama. Liu. On apporte nouvelles, On fait courir le bruit, Le bruit est.
    \
        Neque vlla de eius reditu fama ferebatur. Caesar. Il n'en estoit aucun bruit, On n'en parloit aucunnement.
    \
        Fastidium alicui. Cic. Apporter desgoustement, Desgouster.
    \
        Fastidia cibo affert haec res. Colum. Elle desgouste.
    \
        Fidem alicui rei. Liuius. Faire foy de quelque chose, Faire croire quelque chose.
    \
        Fiduciam. Caesar. Donner asseurance.
    \
        Finem tributorum. Cic. Mettre fin.
    \
        Florem afferre dicuntur arbores. Colum. Porter fleur.
    \
        Hilaritatem, vel iucunditatem, aut laetitiam. Pli. Cic. Mettre en joye, Resjouir.
    \
        Honorem. Plin. Faire ou porter honneur.
    \
        Iacturam. Colum. Porter dommage, ou perte.
    \
        Incrementum. Cic. Donner accroissement.
    \
        Inertiam alicui. Cic. Faire paresseux et nonchalant.
    \
        Initium morbi. Celsus. Causer le commencement de la maladie.
    \
        Interitum. Cic. Apporter la mort et destruction ou ruine.
    \
        Laborem. Cic. Donner peine et travail.
    \
        Lachrymas alicui. Cic. Luy apporter grand dueil.
    \
        Laetitiam alicui. Cic. Le resjouir.
    \
        Languorem alicui. Cic. Le faire paresseux et nonchalant.
    \
        Laudem alicui. Cic. Apporter loz ou louange.
    \
        Leuationem. Cic. Donner allegeance.
    \
        Literas. Cic. Apporter lettres à aucun.
    \
        Luctum alicui. Cic. Causer, ou Apporter dueil.
    \
        Manus alicui. Cic. Mettre la main sur luy, Le battre.
    \
        Manus sibi. Plancus ad Ciceronem. Se deffaire soymesme, Se tuer.
    \
        Manus bonis alienis. Cic. Prendre, Ravir les biens d'autruy.
    \
        Manus vulneribus. Cic. Renouveler les douleurs.
    \
        Medicinam. Cic. Porter medecine.
    \
        Memoriam. Cic. Faire souvenir.
    \
        Metum alicui. Cic. Faire paour.
    \
        Molestiam. Cic. Faire, ou Donner ennuy et fascherie.
    \
        Moram alicui rei. Cic. Empescher et retarder.
    \
        Morbum alicui. Plaut. Faire malade.
    \
        Mortem vno ictu. Cic. Tuer tout d'un coup.
    \
        Motum animis. Cic. Esmouvoir les cueurs.
    \
        Munus Reip. Cic. Faire un bien et profict à la republique.
    \
        Necessitatem. Cic. Contraindre.
    \
        Neruos et industriam. Cic. Employer sa force et son esprit, ou son industrie.
    \
        Necem. Plin. Faire mourir. Vide NEX.
    \
        Nuntium. Cic. Apporter nouvelle.
    \
        Obliuionem tristitiae. Plin. Faire oublier.
    \
        Obscuritatem orationi. Cic. Obscurcir.
    \
        Odium. Plin. Faire hair, Engendrer haine.
    \
        Odium quod in ipsum attulerant. Cic. La haine dont ils estoyent venuz garnis à l'encontre de luy.
    \
        Odium maius affert mihi haec res, quam etc. Cela me desplaist plus, ou Me porte plus d'ennuy et de desplaisir, que etc.
    \
        Offensionem. Cic. Faire desplaisir, Offenser.
    \
        Magnam haec res illis offensionem ad omnes attulit. Caesar. Cela les mist fort en la malegrace de touts.
    \
        Opem alicui. Terent. Aider.
    \
        Opinionem populo. Cic. Mettre les gents en opinion.
    \
        Pacem animis. Cic. Mettre en repos d'esprit.
    \
        Pacem ad aliquam. Plaut. Apporter paix.
    \
        Pauorem. Plin. Faire paour, Donner crainte.
    \
        Pedem. Catul. Venir.
    \
        Periculum. Caelius ad Ciceronem. Mettre en danger.
    \
        Perniciem. Cic. Porter dommage, ou malencontre.
    \
        Perturbationem rerum. Brutus ad Ciceronem. Mettre en trouble et desarroy.
    \
        Pestem. Cic. Apporter grand'malencontre.
    \
        Pestilentiam. Plin. Amener la peste.
    \
        Pondus. Cic. Permagnum pondus affert beneuolentia erga illum. L'amor qu'il ha envers luy fait beaucoup, Cela y aide fort.
    \
        Quaestionem. Cic. Quaestionem attulerunt poetae, quidnam esset illud, etc. Ont mis en doubte, Ont doubté, Ont demandé.
    \
        Rationem quoniam, et Rationes cur. Plin. Donner, ou Alleguer raison, Prouver par raison.
    \
        Religionem afferre alicui. Cic. Mettre quelcun en scrupule de conscience.
    \
        Repulsam attulit haec res. Cic. Cela a esté cause que j'ay esté refusé et esconduict.
    \
        Requiem. Ouid. Donner, ou apporter repos.
    \
        Affertur rumoribus spes. Cic. Le commun bruit donne esperance.
    \
        Afferuntur rumores ad eum. Caesar. On luy rapporte.
    \
        Salutem. Caesar. Cic. Sauver.
    \
        Satietatem. Cic. Saouler.
    \
        Scientiam. Cic. Affert vetustas incredibilem scientiam. Apporte et donne congnoissance si grande, qu'on ne scauroit croire.
    \
        Seditiones. Cic. Mettre en dissention.
    \
        Sententiam. Cic. Dire son opinion.
    \
        Solicitudinem affert haec res. Plancus ad Ciceronem. Engendre un soulci.
    \
        Solatium. Cic. Donner soulas.
    \
        Somnum. Cic. quod et somnum inducere, et Conciliare somnum dicitur. Faire dormir.
    \
        Spem. Cic. Donner esperance.
    \
        Splendorem voci. Plin. Esclarcir la voix, Faire la voix clere et nette.
    \
        Sumptum alicui. Cic. Faire coustange à un autre.
    \
        Suppetias. Plaut. Donner secours.
    \
        Suspicionem. Cic. Donner souspecon.
    \
        Tabem gregi. Colum. Faire devenir en chartre et seicher.
    \
        Taedium. Liu. Fascher, Ennuyer, Attedier.
    \
        Terrorem. Id est Terrere. Liuius. Espovanter, Faire paour, et frayeur.
    \
        Terrores ad aliquem. Cic. Rapporter choses qui sont à craindre, et qui font paour.
    \
        Testimonium. Caesar. Prouver, Bailler preuve.
    \
        Torporem. Plin. Faire appesantir et eslourdir.
    \
        Vim. Cic. Faire violence.
    \
        Vim afferre virgini. Cic. Violer, Prendre par force.
    \
        Vim vitae et corpori. Cic. Se tuer.
    \
        Vim et celeritatem afferre. Cic. Donner force et vistesse.
    \
        Vim in docendo. Cic. Contraindre à croire.
    \
        Afferre vim, pro Cogere. Cic. Contraindre, Forcer.
    \
        Affert aliam vitam haec dies. Terent. Requiert tresestroictement.
    \
        Vtilitatem aliquam. Quintil. Apporter quelque profict.
    \
        Affertur, Impersonale. Liu. Les nouvelles sont venues que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > affero

  • 16 aliquando

    ălĭquandō, adv. [aliquis] [st1]1 [-] un jour, une fois, qq jour.    - illucescet aliquando ille dies, Cic. Mil. 69: [m. à m., il brillera un jour ce jour-là] elle viendra un jour cette heure-là.    - si aliquando, Cic. Cat. 4, 20: si jamais, si qq jour. --- cf. Verr. 4, 142.    - aliquando, idque sero..., concessi, Cic. Or. 160: puis, un beau jour, mais tardivement, j'ai accordé...    - et hic aliquando fuit meus, Cic. Phil. 11, 10: et cet homme est entré un jour dans ma famille. [st1]2 [-] enfin, une bonne fois.    - ut ille aliquando impudentiæ suæ finem faciat, Cic. Verr. 3, 144: pour qu'il mette enfin, une bonne fois, un terme à son impudence.    - ut tandem aliquando timere desinam, Cic. Cat. 1, 18: pour qu'un jour enfin je cesse d'avoir peur.    - expulsus regno tandem aliquando (Mithridates) Cic. Mur. 33: (Mithridate) un jour enfin chassé du royaume.    - peroravit aliquando, Cic. Amer. 60: à la fin il s'est décidé à conclure. [st1]3 [-] quelquefois (= il arrive que), parfois.    - dolorem fortasse aliquando, dedecus vero certe numquam afferre, Cic. Scaur. 22: apporter parfois peut-être la douleur, le déshonneur à coup sûr jamais.    - sitne aliquando mentiri boni viri? Cic. de Or. 3, 113: [se demander] si l'homme de bien peut mentir qqfois.    - (constantia) si modo fuit aliquando in nobis, Cic. Fam. 9, 11, 1: (la fermeté) si seulement il m'est arrivé d'en avoir [jamais].    - aliquando id opus est; sed sæpe obest, Cic. de Or. 2, 326: c'est qqfois utile, mais souvent nuisible.    - aliquando... aliquando...: tantôt... tantôt...    - aliquando... nonnumquam...: parfois... parfois...    - tandem aliquando: enfin.
    * * *
    ălĭquandō, adv. [aliquis] [st1]1 [-] un jour, une fois, qq jour.    - illucescet aliquando ille dies, Cic. Mil. 69: [m. à m., il brillera un jour ce jour-là] elle viendra un jour cette heure-là.    - si aliquando, Cic. Cat. 4, 20: si jamais, si qq jour. --- cf. Verr. 4, 142.    - aliquando, idque sero..., concessi, Cic. Or. 160: puis, un beau jour, mais tardivement, j'ai accordé...    - et hic aliquando fuit meus, Cic. Phil. 11, 10: et cet homme est entré un jour dans ma famille. [st1]2 [-] enfin, une bonne fois.    - ut ille aliquando impudentiæ suæ finem faciat, Cic. Verr. 3, 144: pour qu'il mette enfin, une bonne fois, un terme à son impudence.    - ut tandem aliquando timere desinam, Cic. Cat. 1, 18: pour qu'un jour enfin je cesse d'avoir peur.    - expulsus regno tandem aliquando (Mithridates) Cic. Mur. 33: (Mithridate) un jour enfin chassé du royaume.    - peroravit aliquando, Cic. Amer. 60: à la fin il s'est décidé à conclure. [st1]3 [-] quelquefois (= il arrive que), parfois.    - dolorem fortasse aliquando, dedecus vero certe numquam afferre, Cic. Scaur. 22: apporter parfois peut-être la douleur, le déshonneur à coup sûr jamais.    - sitne aliquando mentiri boni viri? Cic. de Or. 3, 113: [se demander] si l'homme de bien peut mentir qqfois.    - (constantia) si modo fuit aliquando in nobis, Cic. Fam. 9, 11, 1: (la fermeté) si seulement il m'est arrivé d'en avoir [jamais].    - aliquando id opus est; sed sæpe obest, Cic. de Or. 2, 326: c'est qqfois utile, mais souvent nuisible.    - aliquando... aliquando...: tantôt... tantôt...    - aliquando... nonnumquam...: parfois... parfois...    - tandem aliquando: enfin.
    * * *
        Aliquando, Aduerbium temporis. Cic. Quelque fois, une fois entre les autres, Un temps qui fut, ou qui est venu, ou qui viendra.
    \
        Aliquando. Cic. Aucunesfois.
    \
        Collegi me aliquando. Cic. A la parfin, Finablement.
    \
        Aliquando tandem, vel Tandem aliquando. Terent. Cic. A la parfin, Quelque fois, En fin finale.

    Dictionarium latinogallicum > aliquando

  • 17 appono

    appōno (adpōno), ĕre, pŏsŭi, pŏsĭtum - tr. - [st2]1 [-] placer auprès, placer sur; mettre sur la table, servir. [st2]2 [-] placer qqn auprès d'un autre, aposter. [st2]3 [-] ajouter, mettre en ligne de compte.    - arch. appŏsīvi = apposui.    - apponere modum vitiis, Cic.: mettre des bornes aux vices.    - apponere diem et signum, Cic.: dater et cacheter.    - apponere mensam, Plaut.: mettre le couvert.    - custodem aliquem alicui apponere: mettre qqn comme gardien auprès de qqn.    - ad rem aliquid apponere: ajouter qch à qch.    - appositum est ut: il fut décidé en outre que.    - manus ad os apponere, Cic.: mettre la main devant la bouche (pour dire qqch de secret).    - appositā secundā mensā, Cic. Att. 14, 6: au second service.    - convivis panem apponere: (faire) servir du pain aux convives.    - apponere aprum in epulis, Cic.: servir sur table un sanglier.
    * * *
    appōno (adpōno), ĕre, pŏsŭi, pŏsĭtum - tr. - [st2]1 [-] placer auprès, placer sur; mettre sur la table, servir. [st2]2 [-] placer qqn auprès d'un autre, aposter. [st2]3 [-] ajouter, mettre en ligne de compte.    - arch. appŏsīvi = apposui.    - apponere modum vitiis, Cic.: mettre des bornes aux vices.    - apponere diem et signum, Cic.: dater et cacheter.    - apponere mensam, Plaut.: mettre le couvert.    - custodem aliquem alicui apponere: mettre qqn comme gardien auprès de qqn.    - ad rem aliquid apponere: ajouter qch à qch.    - appositum est ut: il fut décidé en outre que.    - manus ad os apponere, Cic.: mettre la main devant la bouche (pour dire qqch de secret).    - appositā secundā mensā, Cic. Att. 14, 6: au second service.    - convivis panem apponere: (faire) servir du pain aux convives.    - apponere aprum in epulis, Cic.: servir sur table un sanglier.
    * * *
        Appono, apponis, pen. prod. apposui, appositum, pe. corr. apponere. Ouid. Mettre aupres, Apposer.
    \
        Portae apposita erat. Liu. Elle estoit aupres de la porte.
    \
        Vrbs apposita litori. Plin. Situee aupres.
    \
        Apponere interdum pro simplici accipitur. Cic. Mettre, Apposer.
    \
        Apponere notam alicui rei. Cic. Mettre un signe ou une marque à quelque chose, Marquer.
    \
        Apponere machinam. Cic. Appliquer un engin pour monter ou descendre quelque chose.
    \
        Apponere de suo. Plaut. Mettre du sien, Adjouster.
    \
        Postulare gratiam apponi sibi. Terent. Demander qu'on luy sache bon gré de quelque chose.
    \
        Apponere aliquid lucro. Horat. Estimer autant de gain.
    \
        Apponere cibis aliquid. Plaut. Adjouster, Mistionner avec.
    \
        Apponere mensam. Plaut. Cic. Dresser la table, ou Servir la viande.
    \
        Alicui apponere. Sub. cibos. Cic. Luy servir à table.
    \
        Ampliter. Plaut. Servir abondamment de viande.
    \
        In vasis fictilibus apponere. Cic. Servir en vaisselle de terre.
    \
        Argentum illi purum apposuerat. Cic. Il le servoit en vaisselle d'argent.
    \
        Annos apponere et Demere, contraria. Horat. Adjouster.
    \
        Apponere modum vitiis. Cic. Restraindre.
    \
        Custodem Tullio me apponite. Cic. Constituez, ou establissez moy contrerouleur de Tulle.
    \
        Calumniatorem apponere. Cic. Suborner un calumniateur, Supposer, Attiltrer, Apposter.
    \
        Sibi praeuaricatorem apponere. Cic. Se faire accuser soymesme par un accusateur qui se laisse apres vaincre, Se faire adjourner par un tiers avec lequel on s'entend, comme souvent on faict en matiere de retraict lignager.
    \
        Apponere accusatorem alicui. Cic. Luy suborner et attiltrer un accusateur à sa poste, Apposter.
    \
        Apponere licitatorem. Cic. Suborner, ou attiltrer un encherisseur, Apposter, Mettre à sa poste, Mettre un contre.

    Dictionarium latinogallicum > appono

  • 18 arbiter

    [st1]1 [-] arbĭtĕr, tri, m.: - [abcl][b]a - spectateur, témoin (oculaire ou auriculaire), confident. - [abcl]b - arbitre, juge (juge choisi par les parties et qui décide d’après l’équité, non d’après un texte de loi, donc sans appel, souverainement), témoin légal, expert, médiateur.[/b] [st2]3 [-] maître, qui dispose à son gré de, arbitre suprême.    - mi jam arbitri vicini sunt, Plaut. Mil. 2, 2, 3: mes voisins voient tout ce qui se passe chez moi.    - secretorum omnium arbiter, Curt. 3, 12, 9: confident de tous les secrets.    - cedo quemvis arbitrum, Ter. Ad. 1, 2, 43: je m'en rapporte à qui voudra.    - Taurus innumerarum gentium arbiter, Plin. 5, 27, 27, § 97 (au fig.): le mont Taurus qui délimite en maître les frontières d'innombrables nations.    - remotis arbitris: [les témoins ayant été écartés] = sans témoins, à huis clos, en particulier, à part.    - arbiter rerum, Tac. An. 2, 73: maître absolu. [st1]2 [-] Arbĭtĕr, tri, m.: Arbiter (surnom de Pétrone).
    * * *
    [st1]1 [-] arbĭtĕr, tri, m.: - [abcl][b]a - spectateur, témoin (oculaire ou auriculaire), confident. - [abcl]b - arbitre, juge (juge choisi par les parties et qui décide d’après l’équité, non d’après un texte de loi, donc sans appel, souverainement), témoin légal, expert, médiateur.[/b] [st2]3 [-] maître, qui dispose à son gré de, arbitre suprême.    - mi jam arbitri vicini sunt, Plaut. Mil. 2, 2, 3: mes voisins voient tout ce qui se passe chez moi.    - secretorum omnium arbiter, Curt. 3, 12, 9: confident de tous les secrets.    - cedo quemvis arbitrum, Ter. Ad. 1, 2, 43: je m'en rapporte à qui voudra.    - Taurus innumerarum gentium arbiter, Plin. 5, 27, 27, § 97 (au fig.): le mont Taurus qui délimite en maître les frontières d'innombrables nations.    - remotis arbitris: [les témoins ayant été écartés] = sans témoins, à huis clos, en particulier, à part.    - arbiter rerum, Tac. An. 2, 73: maître absolu. [st1]2 [-] Arbĭtĕr, tri, m.: Arbiter (surnom de Pétrone).
    * * *
        Arbiter, arbitri, pen. corr. Horat. Arbitre.
    \
        Formae arbiter. Ouid. Juge de la beauté.
    \
        Adeo ad arbitrum. Cic. Aller devant le juge ou arbitre.
    \
        Adigere arbitrum. Cic. Contraindre un homme de venir plaider devant un arbitre.
    \
        Capere arbitrum. Terent. Prendre quelcun pour arbitre.
    \
        Cedo quenuis arbitrum. Terent. Nomme telle arbitre ou juge que tu vouldras.
    \
        Dicere aliquem arbitrum. Horat. Nommer et establir.
    \
        Statuere arbitrum. Cic. Establir, Constituer, Ordonner.
    \
        Sine arbitris aliquid facere. Plaut. Sans qu'il y ait aucun present qui puisse tesmoigner de ce que nous faisons.
    \
        Ab arbitris remotus locus: et, Loca ab arbitris libera. Cic. Un lieu secret, où il ne hante personne.
    \
        Arbiter initiationis Budaeo, quem Compatrem vulgo vocant. Compere.

    Dictionarium latinogallicum > arbiter

  • 19 cerno

    cerno, ĕre, crēvi, crētum - tr. et intr. -    - cf. gr. κρίνω.    - part. fut. cernitus (Prisc.).    - crevi: parf. de cerno et de cresco. [st1]1 [-] séparer, trier, passer au crible, tamiser.    - aliquid per cribrum cernere, Cato.: passer qqch au crible, tamiser qqch.    - farinam cribro cernere, Plin.: tamiser la farine. [st1]2 [-] distinguer (par les sens), voir nettement, discerner, apercevoir.    - ex hoc loco Pompeianum non cerno, Cic.: de cet endroit, je n'aperçois pas ta villa de Pompéi.    - clare cernere: avoir la vue perçante, voir clair.    - obliquis oculis cernere, Plaut.: regarder de travers.    - neque cernitur ulli, Virg.: (Vénus) n'est vue de personne.    - illum adesse et haec coram cernere existimate, Caes. BG. 6, 8: pensez qu'il est là et qu'il est témoin de ce qui se passe.    - vox illius certe est: idem omnes cernimus, Att. ap. Non.: c'est bien sa voix: nous la distinguons tous.    - cur in amicorum vitiis tam cernis acutum quam aquila? Hor. S. 1: pourquoi as-tu, pour les défauts de tes amis, un regard aussi perçant que l'aigle.    - cernebatur equitatus nostri proelio novissimos illorum premi vehementer, Caes. BC. 1: on voyait notre cavalerie, aux prises avec leur arrière-garde, la presser vivement. [st1]3 [-] voir par la pensée, comprendre, reconnaître, démêler, discerner, apprécier.    - amicus certus in re incerta cernitur, Enn. ap. Cic. Lael. 17, 64: un ami sûr se reconnaît dans une situation qui n'est pas sûre.    - te mihi amicam esse crevi, Plaut. Cist.: j'ai bien vu que tu es mon amie.    - verum cernere, Cic.: discerner le vrai.    - tum vero cerneres, quanta audacia fuisset in exercitu Catilinae, Sall. C.: c'est alors qu'on put vraiment voir quelle audace avait montrée l'armée de Catilina. [st1]4 [-] trancher (une question), décider, résoudre, conclure.    - rectum est quod postulas: jurati cernant, Non.: ta réclamation est juste: qu'ils en décident sous serment.    - priusquam id sors cerneret, Liv. 43: avant que le sort en ait décidé.    - quodcumque senatus creverit, Cic.: quelle que soit la décision du sénat. [st1]5 [-] décider (par le sort des armes), trancher, combattre.    - armis cernere: décider par les armes.    - cernere ferro, Virg. En. 12: décider par le fer. [st1]6 [-] se porter pour héritier, accepter une succession.    - hereditatem cernere, Cic.: déclarer qu'on est héritier, se porter pour héritier.    - falsam hereditatem alienae gloriae cernere, Cic.: usurper la gloire d'autrui.
    * * *
    cerno, ĕre, crēvi, crētum - tr. et intr. -    - cf. gr. κρίνω.    - part. fut. cernitus (Prisc.).    - crevi: parf. de cerno et de cresco. [st1]1 [-] séparer, trier, passer au crible, tamiser.    - aliquid per cribrum cernere, Cato.: passer qqch au crible, tamiser qqch.    - farinam cribro cernere, Plin.: tamiser la farine. [st1]2 [-] distinguer (par les sens), voir nettement, discerner, apercevoir.    - ex hoc loco Pompeianum non cerno, Cic.: de cet endroit, je n'aperçois pas ta villa de Pompéi.    - clare cernere: avoir la vue perçante, voir clair.    - obliquis oculis cernere, Plaut.: regarder de travers.    - neque cernitur ulli, Virg.: (Vénus) n'est vue de personne.    - illum adesse et haec coram cernere existimate, Caes. BG. 6, 8: pensez qu'il est là et qu'il est témoin de ce qui se passe.    - vox illius certe est: idem omnes cernimus, Att. ap. Non.: c'est bien sa voix: nous la distinguons tous.    - cur in amicorum vitiis tam cernis acutum quam aquila? Hor. S. 1: pourquoi as-tu, pour les défauts de tes amis, un regard aussi perçant que l'aigle.    - cernebatur equitatus nostri proelio novissimos illorum premi vehementer, Caes. BC. 1: on voyait notre cavalerie, aux prises avec leur arrière-garde, la presser vivement. [st1]3 [-] voir par la pensée, comprendre, reconnaître, démêler, discerner, apprécier.    - amicus certus in re incerta cernitur, Enn. ap. Cic. Lael. 17, 64: un ami sûr se reconnaît dans une situation qui n'est pas sûre.    - te mihi amicam esse crevi, Plaut. Cist.: j'ai bien vu que tu es mon amie.    - verum cernere, Cic.: discerner le vrai.    - tum vero cerneres, quanta audacia fuisset in exercitu Catilinae, Sall. C.: c'est alors qu'on put vraiment voir quelle audace avait montrée l'armée de Catilina. [st1]4 [-] trancher (une question), décider, résoudre, conclure.    - rectum est quod postulas: jurati cernant, Non.: ta réclamation est juste: qu'ils en décident sous serment.    - priusquam id sors cerneret, Liv. 43: avant que le sort en ait décidé.    - quodcumque senatus creverit, Cic.: quelle que soit la décision du sénat. [st1]5 [-] décider (par le sort des armes), trancher, combattre.    - armis cernere: décider par les armes.    - cernere ferro, Virg. En. 12: décider par le fer. [st1]6 [-] se porter pour héritier, accepter une succession.    - hereditatem cernere, Cic.: déclarer qu'on est héritier, se porter pour héritier.    - falsam hereditatem alienae gloriae cernere, Cic.: usurper la gloire d'autrui.
    * * *
        Cerno, cernis, creui, cretum, cernere. Virg. Veoir, Regarder.
    \
        Cernere ad aliquem locum. Ouid. Regarder vers quelque lieu.
    \
        Cernere obliquis oculis. Plin. Regarder de travers.
    \
        Nati coram me cernere lethum Fecisti. Virgil. Tu as tué mon filz devant mes yeulx.
    \
        Cernere. Plaut. Appercevoir, Entendre, Cognoistre.
    \
        Vltima cernere. Virgil. Cognoistre qu'on est en danger de mort.
    \
        Cernere. Terent. vt consuetum facile amorem cerneres. Lors vous eussiez peu veoir l'amour, etc.
    \
        Migrantes cernas. Virgil. Vous les voiriez en aller.
    \
        Cernere est. Virgil. Ou peult veoir.
    \
        Iam cernam, mene, an illum potiorem putes. Cic. Je voiray maintenant.
    \
        Cernit animus. Cic. Il prevoit.
    \
        Cernere animo. Cic. Preveoir, ou Entendre.
    \
        Cernere de variis rebus, pro colloqui. Plaut. Deviser et disputer ou debatre de diverses choses.
    \
        Senatus creuit, populus iussit. Cic. Le Senat a deliberé, determiné, conclu, ordonné.
    \
        Cernere. Cic. Separer.
    \
        Cernere, Pugnare. Plaut. Pro patria Amphitruo cernit cum hostibus. Bataille, Combat.
    \
        Cernere armis cum altero. Accius. Batailler par armes contre quelcun.
    \
        Cernere vitam. Ennius. Combatre pour la vie.
    \
        Cernere haereditatem. Cic. Se porter pour heritier, qui se faisoit anciennement par une solennité en presence de certains tesmoings.
    \
        Cernere falsam haereditatem alienae gloriae. Cic. Usurper l'honneur et la gloire deue à un autre, S'attribuer le loz que autruy a merité.
    \
        Debet etiam fratris Appii amorem erga me cum reliqua haereditate creuisse. Cic. Il doibt avoir herité non seulement des autres biens que son frere avoit, mais aussi de l'amitié qu'il me portoit.
    \
        Cernere. Plin. Cribler, Sasser, Bluter, Tamiser.

    Dictionarium latinogallicum > cerno

  • 20 consilium

    consĭlĭum, ĭi, n.    - voir l'article consilium. [st1]1 [-] délibération, consultation.    - cum aliquo consilia conferre, Cic. Phil. 2, 38: échanger des vues avec qqn, tenir conseil avec qqn.    - adhibere aliquem in consilium, Cic. Verr. 2, 74: appeler qqn en consultation (en conseil) [sibi in consilium, Cic. Off. 2, 82].    - in consilia publica adhibere, Liv. 1, 54, 1: appeler aux délibérations publiques.    - mittam in consilium, Cic. Verr. 1, 26: je laisserai délibérer [les juges].    - in consilium itur, Cic. Verr. 4, 100: on prend une délibération, on passe au vote.    - nullo (= nulli) adhibetur consilio, Caes. BG. 6, 13, 1: [la plèbe] ne prend part à aucune délibération.    - haec consilii fuerunt, reliqua necessaria, Cic. Fam. 9, 6, 2: sur cela nous pouvions délibérer, le reste était imposé par la nécessité.    - quasi consilii sit res ac non necesse sit nobis... Caes. BG. 7, 38, 7: comme si la situation comportait une délibération et comme si bien plutôt ce n'était pas une nécessité pour nous de...    - quid efficere possis, tui consilii est, Cic. Fam. 3, 2, 2: ce que tu peux faire, à toi de le voir.    - vestrum consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum, Cic. Fam. 14, 14, 1: à vous et non point seulement à moi de délibérer sur le parti que vous devez prendre.    - consilium habere utrum... an... Sen. Ep. 70, 10: délibérer pour savoir si... ou si...    - consul postero die in consilium advocavit, quid sibi faciendum esset, Liv. 27: le consul convoqua le conseil pour le lendemain pour savoir ce qu'il devait faire. [st1]2 [-] consultation et assemblée consultative, conseil [juges, magistrats, sénat, etc.].    - venire in consilium publicae quaestionis, Cic. Caec. 29: venir siéger pour juger dans une affaire criminelle.    - ire in consilium, Cic. Verr. 1, 31: tenir conseil, se réunir pour délibérer [juges].    - in consilio habebat homines honestos, Cic Verr. 2. 70: il avait en consultation (dans son conseil) des hommes honorables.    - consilium habere, Caes. BG. 4, 14, 2: tenir un conseil de guerre (délibérer).    - dimissa contione consilium habitum omnibusne copiis Luceriam premerent an... Liv. 9, 15, 1: l'assemblée dissoute, on tint conseil pour savoir s'il fallait avec toutes les forces accabler Lucérie ou si...    - ad consilium publicum aliquid deferre, Cic. Cat. 3, 7: soumettre qqch au conseil public [= à la délibération du sénat].    - publici consilii auctor, Cic. de Or. 3, 63 (1, 211; 1, 215, etc.): l'homme prépondérant dans les conseils de la cité [= au sénat].    - fit publici consilii particeps, Cic. Cat. 1, 2: il a voix délibérante dans le conseil de l'état.    - carere omni consilio communi, Cic.: être exclu de toute délibération politique.    - deliberatio consilii capiendi: délibération sur le parti à prendre. [st1]3 [-] conseil, assemblée.    - in eo consilio, in quo ex cunctis ordinibus amplissimi viri judicarent, Cic. Mil. 5: dans cette assemblée où sont appelés à juger les personnages les plus considérables de tous les ordres.    - consilium dimittere, Cic. Verr. 5, 163: renvoyer le jury.    - patrum consilium, Cic. Tusc. 4, 1: le sénat.    - in senatu; sapiens enim est consilium, Cic. de Or. 2, 333: dans le sénat; car c'est une assemblée sage.    - consilio convocato, Caes. BG. 3, 3, 1: ayant convoqué un conseil de guerre (consilio advocato, Liv. 25, 31, 3). [st1]4 [-] résolution, plan, mesure, dessein, projet.    - ut sunt Gallorum subita et repentina consilia, Caes. BG. 3, 8, 3: étant donné que les Gaulois ont des résolutions soudaines et inattendues.    - consilium inire, Cic. Verr. 5, 103: prendre une résolution.    - consilium capit primo stultum, Cic. Verr. 5, 101: il prend sur le premier moment une résolution extravagante.    - ex aliqua re consilium capere, Caes. BC. 3, 43, 1; trahere Sall. J. 98, 3: prendre une résolution en s'inspirant de qqch.    - aedificandi consilium abjicere, Cic. Att. 5, 11, 6: renoncer à un projet de construction.    - quasi exitus rerum, non hominum consilia legibus vindicentur, Cic. Mil. 19: comme si les lois punissaient le fait accompli et non les desseins des hommes.    - consociare se in consilia alicujus, Liv. 42, 29, 4: s'associer à la politique de qqn.    - communi consilio, Cic. Verr. 4, 15: par une mesure prise en commun (officielle).    - privato consilio exercitus comparaverunt, Cic. Phil. 3, 14: par une mesure privée (de leur chef) ils ont réuni des armées.    - id est gestum consilio urbano, Cic. Off. 1, 76: cet acte fut le résultat d'une mesure d'ordre civil.    - consilio, à dessein, avec intention: Cic. Lig. 34 ; Br. 276; Tusc. 4, 64.    - consilio deorum immortalium, Caes. BG. 1, 12, 6: par la volonté des dieux immortels.    - consilium capere: former le projet de, prendre la décision de [avec gérondif] Cic. Ac. 2, 100 ; Caes. BG. 3, 2, 2 ; [avec inf.] Cic. Off. 3, 40 ; Caes. BG. 7, 26, 1; [avec ut subj.] Cic. Verr. 1, 140 ; Clu. 71.    - Heraclius capit consilium... non adesse ad judicium, Cic. Verr. 2, 2, 17 § 41: Héraclius prit la décision de ne pas comparaître pour le procès.    - consilium cepi ut exirem, Cic. Att. 7. 10: j'ai décidé de sortir.    - consilium inire: former le projet de, prendre la décision de. [avec gér.] Cic. Mur. 80 ; Cat. 4, 13 ; [avec inf.] Nep. Lys. 3, 1; [avec ut] Cic. Cat. 4, 4.    - consilium est: l'intention est de. [avec gér.] Cic. Fam. 5, 20, 4 ; 33, 6, 8 ; [avec inf.] Cic. Att. 5, 5, 1; Caes. BG. 7, 77, 12 ; [avec ut subj.] Cic. Sest. 31; Caes. BG. 5, 6, 5.    - ut filius cum illa habitet apud te, hoc vostrum consilium fuit, Ter.: que mon fils habite avec elle chez toi, c'était là votre plan.    - hoc (eo) consilio ut subj., avec l'intention de. --- Cic. Cat. 3, 8 ; Mil. 47, etc. ; Caes. BG. 1, 30, 3 ; 2, 9, 4 ; 7, 72, 2, etc. [st1]5 [-] plan de guerre, stratagème.    - consilium imperatorium quod Graeci στρατήγημα appellant, Cic. Nat. 3, 15: un plan de général que les Grecs appellent stratagème.    - consilia cujusque modi Gallorum, Caes. BG. 7, 22, 1: expédients de toute espèce imaginés par les Gaulois. [st1]6 [-] conseil, avis.    - fidele consilium dare, Cic. Clu. 85: donner un conseil loyal.    - consilio alicujus parere, Cic. Off. 1, 84: suivre les conseils de qqn.    - mihi consiliis opus est tuis, Cic. Att. 2, 22, 4: j'ai besoin de tes conseils.    - de meo consilio, Cic. Att. 6, 3, 8: sur mon avis.    - contra meum consilium, Cic. Att. 7, 12, 3: contre mon avis.    - ex consilio tuo, Cic. Att. 9, 18, 1 (consilio tuo, cf Att. 13, 3, 1): d'après tes avis.    - consilio uti, Caes. BG. 7, 78, 2: adopter un avis.    - suo consilio uti, Caes. BC. 51, 2: agir à sa guise. [st1]7 [-] sagesse dans les délibérations, les résolutions, les conseils; réflexion, prudence, habileté.    - casu magis et felicitate quam virtute et consilio, Cic. Sull. 83: par hasard et par chance plutôt que par une action personnelle et réfléchie.    - res virtute et consilio alicujus factae, Liv. 30, 28, 11: exploits accomplis par l'énergie personnelle et par l'initiative prudente de qqn.    - mulieres omnes propter infirmitatem consilii... Cic. Mur. 27: toutes les femmes à cause de la faiblesse de leur jugement...    - acta illa res est animo virili, consilio puerili, Cic. Att. 14, 21, 3: toute l'affaire a été menée avec un courage d'hommes, mais avec une prudence d'enfants.    - non deest rei publicae consilium, Cic. Cat. 1, 3: (le sénat) ne manque pas de clairvoyance politique.
    * * *
    consĭlĭum, ĭi, n.    - voir l'article consilium. [st1]1 [-] délibération, consultation.    - cum aliquo consilia conferre, Cic. Phil. 2, 38: échanger des vues avec qqn, tenir conseil avec qqn.    - adhibere aliquem in consilium, Cic. Verr. 2, 74: appeler qqn en consultation (en conseil) [sibi in consilium, Cic. Off. 2, 82].    - in consilia publica adhibere, Liv. 1, 54, 1: appeler aux délibérations publiques.    - mittam in consilium, Cic. Verr. 1, 26: je laisserai délibérer [les juges].    - in consilium itur, Cic. Verr. 4, 100: on prend une délibération, on passe au vote.    - nullo (= nulli) adhibetur consilio, Caes. BG. 6, 13, 1: [la plèbe] ne prend part à aucune délibération.    - haec consilii fuerunt, reliqua necessaria, Cic. Fam. 9, 6, 2: sur cela nous pouvions délibérer, le reste était imposé par la nécessité.    - quasi consilii sit res ac non necesse sit nobis... Caes. BG. 7, 38, 7: comme si la situation comportait une délibération et comme si bien plutôt ce n'était pas une nécessité pour nous de...    - quid efficere possis, tui consilii est, Cic. Fam. 3, 2, 2: ce que tu peux faire, à toi de le voir.    - vestrum consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum, Cic. Fam. 14, 14, 1: à vous et non point seulement à moi de délibérer sur le parti que vous devez prendre.    - consilium habere utrum... an... Sen. Ep. 70, 10: délibérer pour savoir si... ou si...    - consul postero die in consilium advocavit, quid sibi faciendum esset, Liv. 27: le consul convoqua le conseil pour le lendemain pour savoir ce qu'il devait faire. [st1]2 [-] consultation et assemblée consultative, conseil [juges, magistrats, sénat, etc.].    - venire in consilium publicae quaestionis, Cic. Caec. 29: venir siéger pour juger dans une affaire criminelle.    - ire in consilium, Cic. Verr. 1, 31: tenir conseil, se réunir pour délibérer [juges].    - in consilio habebat homines honestos, Cic Verr. 2. 70: il avait en consultation (dans son conseil) des hommes honorables.    - consilium habere, Caes. BG. 4, 14, 2: tenir un conseil de guerre (délibérer).    - dimissa contione consilium habitum omnibusne copiis Luceriam premerent an... Liv. 9, 15, 1: l'assemblée dissoute, on tint conseil pour savoir s'il fallait avec toutes les forces accabler Lucérie ou si...    - ad consilium publicum aliquid deferre, Cic. Cat. 3, 7: soumettre qqch au conseil public [= à la délibération du sénat].    - publici consilii auctor, Cic. de Or. 3, 63 (1, 211; 1, 215, etc.): l'homme prépondérant dans les conseils de la cité [= au sénat].    - fit publici consilii particeps, Cic. Cat. 1, 2: il a voix délibérante dans le conseil de l'état.    - carere omni consilio communi, Cic.: être exclu de toute délibération politique.    - deliberatio consilii capiendi: délibération sur le parti à prendre. [st1]3 [-] conseil, assemblée.    - in eo consilio, in quo ex cunctis ordinibus amplissimi viri judicarent, Cic. Mil. 5: dans cette assemblée où sont appelés à juger les personnages les plus considérables de tous les ordres.    - consilium dimittere, Cic. Verr. 5, 163: renvoyer le jury.    - patrum consilium, Cic. Tusc. 4, 1: le sénat.    - in senatu; sapiens enim est consilium, Cic. de Or. 2, 333: dans le sénat; car c'est une assemblée sage.    - consilio convocato, Caes. BG. 3, 3, 1: ayant convoqué un conseil de guerre (consilio advocato, Liv. 25, 31, 3). [st1]4 [-] résolution, plan, mesure, dessein, projet.    - ut sunt Gallorum subita et repentina consilia, Caes. BG. 3, 8, 3: étant donné que les Gaulois ont des résolutions soudaines et inattendues.    - consilium inire, Cic. Verr. 5, 103: prendre une résolution.    - consilium capit primo stultum, Cic. Verr. 5, 101: il prend sur le premier moment une résolution extravagante.    - ex aliqua re consilium capere, Caes. BC. 3, 43, 1; trahere Sall. J. 98, 3: prendre une résolution en s'inspirant de qqch.    - aedificandi consilium abjicere, Cic. Att. 5, 11, 6: renoncer à un projet de construction.    - quasi exitus rerum, non hominum consilia legibus vindicentur, Cic. Mil. 19: comme si les lois punissaient le fait accompli et non les desseins des hommes.    - consociare se in consilia alicujus, Liv. 42, 29, 4: s'associer à la politique de qqn.    - communi consilio, Cic. Verr. 4, 15: par une mesure prise en commun (officielle).    - privato consilio exercitus comparaverunt, Cic. Phil. 3, 14: par une mesure privée (de leur chef) ils ont réuni des armées.    - id est gestum consilio urbano, Cic. Off. 1, 76: cet acte fut le résultat d'une mesure d'ordre civil.    - consilio, à dessein, avec intention: Cic. Lig. 34 ; Br. 276; Tusc. 4, 64.    - consilio deorum immortalium, Caes. BG. 1, 12, 6: par la volonté des dieux immortels.    - consilium capere: former le projet de, prendre la décision de [avec gérondif] Cic. Ac. 2, 100 ; Caes. BG. 3, 2, 2 ; [avec inf.] Cic. Off. 3, 40 ; Caes. BG. 7, 26, 1; [avec ut subj.] Cic. Verr. 1, 140 ; Clu. 71.    - Heraclius capit consilium... non adesse ad judicium, Cic. Verr. 2, 2, 17 § 41: Héraclius prit la décision de ne pas comparaître pour le procès.    - consilium cepi ut exirem, Cic. Att. 7. 10: j'ai décidé de sortir.    - consilium inire: former le projet de, prendre la décision de. [avec gér.] Cic. Mur. 80 ; Cat. 4, 13 ; [avec inf.] Nep. Lys. 3, 1; [avec ut] Cic. Cat. 4, 4.    - consilium est: l'intention est de. [avec gér.] Cic. Fam. 5, 20, 4 ; 33, 6, 8 ; [avec inf.] Cic. Att. 5, 5, 1; Caes. BG. 7, 77, 12 ; [avec ut subj.] Cic. Sest. 31; Caes. BG. 5, 6, 5.    - ut filius cum illa habitet apud te, hoc vostrum consilium fuit, Ter.: que mon fils habite avec elle chez toi, c'était là votre plan.    - hoc (eo) consilio ut subj., avec l'intention de. --- Cic. Cat. 3, 8 ; Mil. 47, etc. ; Caes. BG. 1, 30, 3 ; 2, 9, 4 ; 7, 72, 2, etc. [st1]5 [-] plan de guerre, stratagème.    - consilium imperatorium quod Graeci στρατήγημα appellant, Cic. Nat. 3, 15: un plan de général que les Grecs appellent stratagème.    - consilia cujusque modi Gallorum, Caes. BG. 7, 22, 1: expédients de toute espèce imaginés par les Gaulois. [st1]6 [-] conseil, avis.    - fidele consilium dare, Cic. Clu. 85: donner un conseil loyal.    - consilio alicujus parere, Cic. Off. 1, 84: suivre les conseils de qqn.    - mihi consiliis opus est tuis, Cic. Att. 2, 22, 4: j'ai besoin de tes conseils.    - de meo consilio, Cic. Att. 6, 3, 8: sur mon avis.    - contra meum consilium, Cic. Att. 7, 12, 3: contre mon avis.    - ex consilio tuo, Cic. Att. 9, 18, 1 (consilio tuo, cf Att. 13, 3, 1): d'après tes avis.    - consilio uti, Caes. BG. 7, 78, 2: adopter un avis.    - suo consilio uti, Caes. BC. 51, 2: agir à sa guise. [st1]7 [-] sagesse dans les délibérations, les résolutions, les conseils; réflexion, prudence, habileté.    - casu magis et felicitate quam virtute et consilio, Cic. Sull. 83: par hasard et par chance plutôt que par une action personnelle et réfléchie.    - res virtute et consilio alicujus factae, Liv. 30, 28, 11: exploits accomplis par l'énergie personnelle et par l'initiative prudente de qqn.    - mulieres omnes propter infirmitatem consilii... Cic. Mur. 27: toutes les femmes à cause de la faiblesse de leur jugement...    - acta illa res est animo virili, consilio puerili, Cic. Att. 14, 21, 3: toute l'affaire a été menée avec un courage d'hommes, mais avec une prudence d'enfants.    - non deest rei publicae consilium, Cic. Cat. 1, 3: (le sénat) ne manque pas de clairvoyance politique.
    * * *
        Consilium, a Con et Salio, quod in vnam sententiam plures rationes consiliant. Conseil.
    \
        Narraui amicis multis consilium meum. Plaut. Mon entreprinse, Ce que j'ay proposé et deliberé.
    \
        Vestrum iam consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum. Cic. Je m'en rapporte à vous, Pensez y, Advisez y.
    \
        Mutatio consilii Cic. Changement d'advis et de conseil.
    \
        Prima consiliorum. Tacit. Les premiers advis ou entreprinses.
    \
        Ambiguus consilii. Tacit. Qui ne scait quel advis il doibt prendre, ou qu'il doibt faire.
    \
        Consilii expers. Horat. Qui est sans advis.
    \
        Erat ei consilium ad facinus aptum. Cic. Ses entreprinses s'addonnoyent tousjours à mal faire.
    \
        Excussum et exploratum consilium. Valer. Max. Conseil ou advis arresté apres y avoir bien pensé, et l'avoir bien debatu.
    \
        Libera consilia. Horat. Conseils donnez sans crainte ou flaterie.
    \
        Quietis consiliis mihi opus est. Liu. J'ay besoing de paix, Je ne demande que paix et amour.
    \
        De consilii sententia aliquid facere. Cic. Par l'advis et opinion du conseil.
    \
        Abiicere consilium. Cic. Fannius aedificandi consilium abiecerat. Avoit laissé le propos et entreprinse de bastir.
    \
        Accipere consilium. Liu. Accepter et recevoir un conseil, et le suyvre.
    \
        Afferre in templum consilium furti. Quintil. Venir au temple en propos et deliberation de desrober.
    \
        Capere consilium. Caesar. Se conseiller sur quelque affaire.
    \
        Nobis consilium capiemus. Caesar. Nous penserons à nostre cas, Nous adviserons à ce que nous aurons à faire.
    \
        Cogere consilium. Quintil. Assembler le conseil.
    \
        Consistit consilium. Cic. J'ay arresté ce que je suis deliberé faire.
    \
        Constituere consilium. Cic. Adviser et arrester quelque conseil et deliberation ensemble.
    \
        Explicare consilium. Cic. Executer son entreprinse.
    \
        Consilium summis de rebus habebant. Virgil. Ils consultoyent.
    \
        Labi consilio. Cicero. Adviser mal à soy, Ne point bien adviser à ses affaires.
    \
        Consilium est ita facere. Plaut. Je suis d'advis d'ainsi faire, J'ay deliberé de le faire ainsi.
    \
        Si sanus sies, iube illam redire. P. non est consilium pater. Terent. Je n'en suis point d'advis ne de consentement.
    \
        Ibi Pomptinum ad eam diem expectare consilium est. Cic. J'ay proposé.
    \
        Magni consilii est quid faciendum sit. Cic. Il y fault bien penser.
    \
        Nihil enim mihi adhuc accidit, quod maioris consilii esset. Cic. A quoy il fallut mieulx penser et adviser.
    \
        Consilii res est. Cic. La chose requiert advis, Il y fault penser, et adviser ce qui sera de faire.
    \
        Eo consilio, tuum iudicium vt cognoscerem. Cic. A celle fin ou intention que, etc.
    \
        Velut consilio petitum esset. Liu. De faict à pensee, Tout à propos, De propos deliberé.
    \
        Consilium, pro Iudicibus. Cic. Assemblee de conseilliers et assesseurs, lesquels le Preteur ou autre Magistrat assembloit pour le conseiller à bien juger.
    \
        Sanctius consilium. Liu. Le conseil estroict.
    \
        Dimittere atque ablegare consilium. Cic. Envoyer les conseilliers en leurs maisons, Leur donner congé.
    \
        Edicere consilium. Gellius. Commander que le conseil s'assemble, ou que une partie du peuple s'assemble pour venir au conseil et deliberer des affaires.

    Dictionarium latinogallicum > consilium

См. также в других словарях:

  • décidé — décidé, ée [ deside ] adj. • 1725; de décider 1 ♦ Qui n hésite pas pour prendre un parti, pour décider; qui a de la décision. ⇒ décider (IV); déterminé, 1. ferme, hardi, résolu, volontaire. Un homme décidé. Par ext. Un air décidé. ⇒ 2. crâne. Une …   Encyclopédie Universelle

  • DECIDE — Saltar a navegación, búsqueda «DECIDE» Sencillo de HΛL del álbum Violation of the rules Publicación 25 de octubre de 2000 Formato Maxi single …   Wikipedia Español

  • decide — de·cide vb de·cid·ed, de·cid·ing vt: to determine (as a case or issue) by making a decision (as a final judgment): adjudicate (1, 2) compare find, hold vi: to make a decision …   Law dictionary

  • decide — DECÍDE, decíd, vb. III. 1. intranz. şi refl. A lua o hotărâre; a alege (între mai multe alternative), a se fixa (între mai multe posibilităţi). ♦ tranz. A hotărî, a soluţiona în mod definitiv. 2. tranz. A determina, a convinge, a îndupleca pe… …   Dicționar Român

  • décidé — décidé, ée (dé si dé, dée) part. passé. 1°   Dont la solution est donnée. Cette question va être décidée. 2°   Qui n a rien de vague, d incertain. Le ministère louvoie, il n a pas de marche décidée. Cette musique n a point un caractère décidé.… …   Dictionnaire de la Langue Française d'Émile Littré

  • Decide! — (Decidere!) was an Italian libertarian political association led by Daniele Capezzone. The group was sometimes also referred to as Decidere.net, in reference to its official website. It was one of the founding members of Silvio Berlusconi s The… …   Wikipedia

  • decide — [dē sīd′, disīd′] vt. decided, deciding [ME deciden < L decidere, to cut off, decide < de , off, from + caedere, to cut: see CIDE] 1. to end (a contest, dispute, etc.) by giving one side the victory or by passing judgment 2. to make up one… …   English World dictionary

  • decide — decide, determine, settle, rule, resolve mean to come or to cause to come to a conclusion. Decide presupposes previous consideration of a matter causing doubt, wavering, debate, or controversy and implies the arriving at a more or less logical… …   New Dictionary of Synonyms

  • Decide — De*cide , v. t. [imp. & p. p. {Decided}; p. pr. & vb. n. {Deciding}.] [L. dec[=i]dere; de + caedere to cut, cut off; prob. akin to E. shed, v.: cf. F. d[ e]cider. Cf. {Decision}.] 1. To cut off; to separate. [Obs.] [1913 Webster] Our seat denies… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Decide — De*cide , v. i. To determine; to form a definite opinion; to come to a conclusion; to give decision; as, the court decided in favor of the defendant. [1913 Webster] Who shall decide, when doctors disagree? Pope. [1913 Webster] …   The Collaborative International Dictionary of English

  • decide — late 14c., to settle a dispute, from O.Fr. decider, from L. decidere to decide, determine, lit. to cut off, from de off (see DE (Cf. de )) + caedere to cut (see CEMENT (Cf. cement)). For L. vowel change, see ACQUISITION …   Etymology dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»