Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

terram+col

  • 61 calco

    calco, āvī, ātum, āre (1. calx), etw. od. auf etw. treten, I) im allg.: 1) eig.: viperam, hydrum, Ov.: surculum, Col.: viscera, Ov.: terram, Vulg.: laciniam togae, Suet.: subiectorum colla pedibus, Vulg.: pede ac vestigio (mit der Fußsohle) alcis calcari, Tac.: plantā undique magnā calcor, ein Breitfuß tritt mich, Iuven. 3, 248. – 2) übtr.: a) niedertreten, mit Füßen treten, unterdrücken, gentem, Iustin.: domitum amorem pedibus, Ov.: nunc domi victa libertas nostra hic quoque in foro obteritur et calcatur, Liv.: avaritiam ira calcavit, brachte unter seine Füße, Sen. – b) aus Hohn mit Füßen treten = höhnen, verspotten, beschimpfen, verachten, insultet rogis, calcet et ossa mea, Prop.: ut quae refutare non possumus, quasi fastidiendo calcemus, Quint.: aedium sacrarum ruinae calcantur, Sen.: c. regias opes (v. Diogenes), Sen.: c. fata sua, Sil. – c) gleichs. abtreten, verba calcata et obsoleta, abgedroschene u. abgestandene, Sen. exc. contr. 4. praef. § 9. – II) insbes.: A) v. Hahn, zur Begattung, die Henne treten, Col. 8, 5, 24. – B) die Kelter treten = Wein keltern, torcularia, Vulg. 2. Esdr. 13, 15 u. Iob 24, 11. – u. die Trauben treten = keltern, uvas in torculario, Cato r. r. 112, 3: u. bl. uvam od. uvas, Varr. r. r. 1, 54, 2. Ov. met. 2, 29. Vulg. iudic. 9, 27. Isid. 15, 6, 8: musta, Plin. 18, 322. – C) wohin treten, in vultus galeam alci clipeumque in pectora, Stat. Theb. 8, 542. – D) prägn. (als Wirkung des Tretens) = eintreten, fest eindrücken, einpressen, einstampfen, festtreten, feststampfen, oleas in orculam, Cato: terram pedibus, festucis vectibusque, Cato: ferratis vectibus solum parietesque, Plin.: huc agrum undasque ad plenum, das mit Wasser gefüllte Erdreich bis an den äußersten Rand, Verg.: monumenta (Bauwerke) intrinsecus medio calcata structuris, mit einer Füllung von Mauerwerk eingepreßt, Vitr. – u. im Mörser stampfen, stoßen, grana lentisci, Pallad. 2, 20: alqd in matrice (od. materna) bene lota, Apic. 2, 54. – E) einen Ort betreten, auf ihm wandeln, ihn besuchen, viam, Hor.: loca, Petr.: cruorem, im Bl. traben, Verg.: iuravit se amnem eo redacturum, ut transiri calcarique etiam a feminis posset, Sen.: dah. calcati Iovi luci, von Jup. besuchte, bewohnte, Sil. 3, 676.

    lateinisch-deutsches > calco

  • 62 depono

    dē-pōno, posuī, positum, ere, ab-, herab-, niederstellen, -setzen, -legen, I) im allg.: 1) eig.: caput, Plaut.: caput terrae, Ov.: mentum in gremio alcis, Cic.: inter genua sua caput, Apul.: latus sub lauru, Hor., u. corpora sub ramis arboris altae, Verg.: in acie tertio ordine extremis subsidio deponi, v. den Triariern, Varro LL.: d. coronam in aram, Liv.: bl. coronam, Liv.: lecticam, Liv. fr. u. Suet.: onus, Cic.: onera iumentis, Caes.: arma, niederlegen, v. Besiegten, Caes., ablegen, v. Soldaten, Liv.: personam accusatoris (bildl.), Cic.: puerum, v. Rücken absetzen (Ggstz. subire, aufhocken), Plin. ep.: uxorem et liberos, absetzen (vom Wagen), absteigen lassen, Flor.: homines funibus, an S. herablassen, Veget. mil.: cadaver regis de cruce, vom Kr. abnehmen, Vulg.: librum de manibus, Cic.: soleas, Mart.: ungues et capillos, Petron.: comas, abschneiden, Mart.: vela, einziehen, Sil. – malleolum in terram, setzen, pflanzen, Col.: so auch semina sulco, Col.: u. plantam in hortis, Ov. – exercitum in terram, aussetzen (gew. exponere), Iustin.: u. so legiones, Auct. b. Afr. – alqm per fenestram, aus dem Zimmer schaffen, Vulg. 1. regg. 19, 22. – dep. spiritum, anhalten, Quint. – poet., ablegen = gebären, alqam, Catull.; vgl. onus naturae, Phaedr.: fetus in eius tugurio, Phaedr. u. einsetzen als Kampfpreis, vitulam, Verg. ecl. 3, 31. – scherzh., deponere alqm vino, jmd. zu Boden-, niedertrinken, unter den Tisch trinken, Plaut. aul. 575. – prägn., et Chattos saltus suus Hercynius prosequitur simul atque deponit, setzt sie in die Ebene (verläßt sie in der Ebene), Tac. Germ. 30, 1. – 2) übtr.: a) ablegen, unterlassen, fahren lassen, aufgeben, einer Sache sich entschlagen, auf etw. verzichten, Verzicht leisten, etw. verlieren, endigen, amicitias, simultates, Cic.: gloriam, Cic.: spem, Hor.: prius animam quam id (odium erga Romanos), Nep.: opinionem, Cic.: bellum, Liv. u. Ov., Ggstz. incipere, Sall., od. Ggstz. coepisse, Liv.: aedificationem, Cic.: adeundae Syriae consilium, Cic.: reparandae classis cogitationem, Auct. b. Alex.: totem gloriam abicere atque deponere, Caes.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque, Cic.: molestias, Cic.: ineptias istas et desideria urbis, Cic.: memoriam alcis rei, Cic., od. alqd ex memoria, Cic., vergessen: sitim, stillen, Ov.: animam, den Geist aufgeben, Nep.: sermonem, sinken lassen (Ggstz. sustinere et quasi suspendere), Quint. – b) ein Amt niederlegen, tutelam, Liv.: magistratum, Caes.: imperium (Ggstz. imp. obtinere), Cic. – c) ein Amt, eine Ehre ausschlagen, ablehnen, auf etwas verzichten, provinciam, Cic.: triumphum, Liv. – II) insbes.: A) zur Sicherheit, zur Aufbewahrung, als anvertrautes Gut niederlegen, in Verwahrung geben, sicher unterbringen, deponieren (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 3, 109), 1) eig.: a) übh.: testamentum depositum apud Virgines Vestales, Suet.: pecuniam apud alqm, Cic.: in Cilicia apud Solos in delubro pecuniam, Cic.: pecuniam ad Phacum (in Ph.), Liv.: amphoras in templo Dianae, Nep.: Corinthum, ut ibi obsides deponerentur, convenitur, Liv.: obsides apud eos, Caes.: liberos, uxores suaque omnia in silvis, Caes.: ad saucios deponendos adire Apolloniam, Caes.: in deposito habere, ICt.: u. pro deposito esse apud alqm, ICt. – b) ein Kapital als Darlehn sicher unterbringen, sicher anlegen, habere in Africa trecenties HS fundis nominibusque depositum, Petron. 117, 8. – 2) übtr., zur Bewahrung niederlegen, anvertrauen, übergeben, eas (pecunias) in publica fide, Liv.: ius populi Romani in vestra fide ac religione depono, Cic.: in quo omnes sollicitudines meas deposui, in dessen Herz ich ausgeschüttet habe, Sen.: depono hoc apud te, Sen.: quae rimosa bene deponuntur in aure, Hor.: tutis auribus, Hor. – B) (weil man im Sterben Liegende vom Bette auf die Erde zu legen pflegte) meton. depositus = im Sterben liegend u. schon aufgegeben, dah. auch verstorben, Acc. tr. 74. Caecil. com. 121. Verg. Aen. 12, 395. Ov. trist. 3, 3, 40 u.a.: subst., depositus meus, Petron. 133, 4: übtr., maxime aegra et prope deposita rei publicae pars, aufgegeben, rettungslos verloren, Cic. II. Verr. 1, 5. – C) ein Gebäude usw. niederlegen = nieder reißen, umwerfen, abtragen, zerstören, aedificium, ICt.: statuas alcis, Spart.: deposita arx, Stat. – D) als spät. publ. t. t., jmd. absetzen, seines Amtes entsetzen, Augustin. de gest. cum Emerito § 9. Greg. ep. 11, 47 u. 12, 31. Leo epist. 98, 2. – E) als gramm. t. t., dēpōnēns, entis, n. (verst. verbum), das Deponens, Gramm. – / Ungew. Perf. deposivi, Plaut. Curc. 536 u. ö. Catull. 34, 8: deposierunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1009, 15: Infin. Perf. deposisse, Verg. catal. 8, 16: synk. Partic. depostus, Lucil. 105.

    lateinisch-deutsches > depono

  • 63 facio

    facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Produktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. 1. vēlum(Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.

    2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus(no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.

    3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.

    4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.

    5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.

    B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrichten, Ter.: iter, s. iter(Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. fīnis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nōmen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanitatis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura, Iuven.

    2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.

    3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negōtium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.

    4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.

    5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium, stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.

    6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s. Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.

    7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.

    8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen, esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.

    9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.

    10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certusno. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certusno. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mittono. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.

    11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.

    12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd, mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequusno. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.

    13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactūra).

    14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.

    II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).

    III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).

    2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.

    3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds. Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.

    4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.

    5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63–66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).

    6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239. Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.

    7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.

    8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit diligenter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.

    / Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1, 12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.

    lateinisch-deutsches > facio

  • 64 adaggero

    ădaggĕro, āre, āvi, ātum - tr. - entasser, amonceler, accumuler.    - terram circa arborem adaggerato usque ad ipsum insitum, Col. 5: entasse de la terre autour de l'arbre jusqu'à la greffe.
    * * *
    ădaggĕro, āre, āvi, ātum - tr. - entasser, amonceler, accumuler.    - terram circa arborem adaggerato usque ad ipsum insitum, Col. 5: entasse de la terre autour de l'arbre jusqu'à la greffe.
    * * *
        Adaggero, adaggeras, penult. corr. adaggerare, Accumulare. Colum. Plin. Amonceler, Amasser ensemble.

    Dictionarium latinogallicum > adaggero

  • 65 demergo

    dēmergo, ĕre, mersi, mersum - tr. - enfoncer, enfouir, plonger, couler (un bateau).    - colla demergere humeris, Stat. Th. 6, 850: cacher son cou dans ses épaules.    - in palude demersus, Cic. Fin. 2, 105: plongé dans un marécage. --- cf. Ac. 1, 44.    - animus quasi demersus in terram, Cic. CM 77: l'âme pour ainsi dire enfoncée dans la terre.    - demergere navem, Plin. 32, 15: couler à fond un navire. --- cf. Liv. 33, 41, 7.    - demergere stirpem, Col. 3, 18, 2: planter.    - demergere surculos, Pall. Febr. 17, 3: enter des greffes.    - fig. demersae leges alicujus opibus, Cic. Off. 2, 24: les lois écrasées sous la puissance de qqn.    - aere alieno demersus, Liv. 2, 29, 8: écrasé sous le poids des dettes.    - intr. [décad.] sol demergit, Min. Fel. 34, 11: le soleil se couche [se plonge dans la mer].
    * * *
    dēmergo, ĕre, mersi, mersum - tr. - enfoncer, enfouir, plonger, couler (un bateau).    - colla demergere humeris, Stat. Th. 6, 850: cacher son cou dans ses épaules.    - in palude demersus, Cic. Fin. 2, 105: plongé dans un marécage. --- cf. Ac. 1, 44.    - animus quasi demersus in terram, Cic. CM 77: l'âme pour ainsi dire enfoncée dans la terre.    - demergere navem, Plin. 32, 15: couler à fond un navire. --- cf. Liv. 33, 41, 7.    - demergere stirpem, Col. 3, 18, 2: planter.    - demergere surculos, Pall. Febr. 17, 3: enter des greffes.    - fig. demersae leges alicujus opibus, Cic. Off. 2, 24: les lois écrasées sous la puissance de qqn.    - aere alieno demersus, Liv. 2, 29, 8: écrasé sous le poids des dettes.    - intr. [décad.] sol demergit, Min. Fel. 34, 11: le soleil se couche [se plonge dans la mer].
    * * *
        Demergo, demergis, demersi, demersum, demergere. Plin. Mettre à fond, Plonger en l'eaue.
    \
        Demergit caput cornix per littora. Cic. Plonge.
    \
        Demergere semen. Colum. Enterrer.

    Dictionarium latinogallicum > demergo

  • 66 domo

    dŏmo, āre, dŏmŭi, dŏmĭtum - tr. -    - arch. dŏmāvi, Porphyr. Hor. S. 2, 6, 12; domata, Petr. 74, 14.    - [gr]gr. δαμνάω-ῶ ou δαμάζω -- sanscr. dam- -- angl. tame. [st1]1 [-] dompter, réduire, dresser, apprivoiser.    - feras beluas domare et condofacere, Cic. Nat. 2: dompter et dresser des bêtes sauvages.    - Cic. Rep. 2, 40; id. Off. 2, 4, 14; Plaut. Truc. 2, 2, 64; Sall. J. 75, 4; Virg. G. 3, 164; Plin. 8, 8, 8, § 25; Col. 6, 22, 1. [st1]2 [-] vaincre, soumettre, réduire, subjuguer.    - impetus fluminum domare, Plin. 36, 1, 1, § 1: contenir l'impétuosité des fleuves.    - domare terram rastris, Virg. En. 9, 608: dompter le sol avec la charrue.    - domitas habere libidines, Cic. de Or. 1, 43: tenir les passions sous le joug.    - virtus omnia domuerat, Sall. C. 7, 5: leur bravoure était venue à bout de tout.    - Tibul. 1, 5, 6; Hor. C. 2, 2, 9; id. Ep. 2, 1, 12; Plin. 37, 10, 54, § 144.
    * * *
    dŏmo, āre, dŏmŭi, dŏmĭtum - tr. -    - arch. dŏmāvi, Porphyr. Hor. S. 2, 6, 12; domata, Petr. 74, 14.    - [gr]gr. δαμνάω-ῶ ou δαμάζω -- sanscr. dam- -- angl. tame. [st1]1 [-] dompter, réduire, dresser, apprivoiser.    - feras beluas domare et condofacere, Cic. Nat. 2: dompter et dresser des bêtes sauvages.    - Cic. Rep. 2, 40; id. Off. 2, 4, 14; Plaut. Truc. 2, 2, 64; Sall. J. 75, 4; Virg. G. 3, 164; Plin. 8, 8, 8, § 25; Col. 6, 22, 1. [st1]2 [-] vaincre, soumettre, réduire, subjuguer.    - impetus fluminum domare, Plin. 36, 1, 1, § 1: contenir l'impétuosité des fleuves.    - domare terram rastris, Virg. En. 9, 608: dompter le sol avec la charrue.    - domitas habere libidines, Cic. de Or. 1, 43: tenir les passions sous le joug.    - virtus omnia domuerat, Sall. C. 7, 5: leur bravoure était venue à bout de tout.    - Tibul. 1, 5, 6; Hor. C. 2, 2, 9; id. Ep. 2, 1, 12; Plin. 37, 10, 54, § 144.
    * * *
        Domo, domas, domui, domitum, penul. corr. domare. Donter, Surmonter, Rendre subject et obeissant.

    Dictionarium latinogallicum > domo

  • 67 calco

    calco, āvī, ātum, āre (1. calx), etw. od. auf etw. treten, I) im allg.: 1) eig.: viperam, hydrum, Ov.: surculum, Col.: viscera, Ov.: terram, Vulg.: laciniam togae, Suet.: subiectorum colla pedibus, Vulg.: pede ac vestigio (mit der Fußsohle) alcis calcari, Tac.: plantā undique magnā calcor, ein Breitfuß tritt mich, Iuven. 3, 248. – 2) übtr.: a) niedertreten, mit Füßen treten, unterdrücken, gentem, Iustin.: domitum amorem pedibus, Ov.: nunc domi victa libertas nostra hic quoque in foro obteritur et calcatur, Liv.: avaritiam ira calcavit, brachte unter seine Füße, Sen. – b) aus Hohn mit Füßen treten = höhnen, verspotten, beschimpfen, verachten, insultet rogis, calcet et ossa mea, Prop.: ut quae refutare non possumus, quasi fastidiendo calcemus, Quint.: aedium sacrarum ruinae calcantur, Sen.: c. regias opes (v. Diogenes), Sen.: c. fata sua, Sil. – c) gleichs. abtreten, verba calcata et obsoleta, abgedroschene u. abgestandene, Sen. exc. contr. 4. praef. § 9. – II) insbes.: A) v. Hahn, zur Begattung, die Henne treten, Col. 8, 5, 24. – B) die Kelter treten = Wein keltern, torcularia, Vulg. 2. Esdr. 13, 15 u. Iob 24, 11. – u. die Trauben treten = keltern, uvas in torculario, Cato r. r. 112, 3: u. bl. uvam od. uvas, Varr. r. r. 1, 54, 2. Ov. met. 2, 29. Vulg. iudic. 9, 27. Isid. 15, 6, 8: musta, Plin. 18, 322. – C) wohin treten, in vultus galeam alci
    ————
    clipeumque in pectora, Stat. Theb. 8, 542. – D) prägn. (als Wirkung des Tretens) = eintreten, fest eindrücken, einpressen, einstampfen, festtreten, feststampfen, oleas in orculam, Cato: terram pedibus, festucis vectibusque, Cato: ferratis vectibus solum parietesque, Plin.: huc agrum undasque ad plenum, das mit Wasser gefüllte Erdreich bis an den äußersten Rand, Verg.: monumenta (Bauwerke) intrinsecus medio calcata structuris, mit einer Füllung von Mauerwerk eingepreßt, Vitr. – u. im Mörser stampfen, stoßen, grana lentisci, Pallad. 2, 20: alqd in matrice (od. materna) bene lota, Apic. 2, 54. – E) einen Ort betreten, auf ihm wandeln, ihn besuchen, viam, Hor.: loca, Petr.: cruorem, im Bl. traben, Verg.: iuravit se amnem eo redacturum, ut transiri calcarique etiam a feminis posset, Sen.: dah. calcati Iovi luci, von Jup. besuchte, bewohnte, Sil. 3, 676.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > calco

  • 68 depono

    dē-pōno, posuī, positum, ere, ab-, herab-, niederstellen, -setzen, -legen, I) im allg.: 1) eig.: caput, Plaut.: caput terrae, Ov.: mentum in gremio alcis, Cic.: inter genua sua caput, Apul.: latus sub lauru, Hor., u. corpora sub ramis arboris altae, Verg.: in acie tertio ordine extremis subsidio deponi, v. den Triariern, Varro LL.: d. coronam in aram, Liv.: bl. coronam, Liv.: lecticam, Liv. fr. u. Suet.: onus, Cic.: onera iumentis, Caes.: arma, niederlegen, v. Besiegten, Caes., ablegen, v. Soldaten, Liv.: personam accusatoris (bildl.), Cic.: puerum, v. Rücken absetzen (Ggstz. subire, aufhocken), Plin. ep.: uxorem et liberos, absetzen (vom Wagen), absteigen lassen, Flor.: homines funibus, an S. herablassen, Veget. mil.: cadaver regis de cruce, vom Kr. abnehmen, Vulg.: librum de manibus, Cic.: soleas, Mart.: ungues et capillos, Petron.: comas, abschneiden, Mart.: vela, einziehen, Sil. – malleolum in terram, setzen, pflanzen, Col.: so auch semina sulco, Col.: u. plantam in hortis, Ov. – exercitum in terram, aussetzen (gew. exponere), Iustin.: u. so legiones, Auct. b. Afr. – alqm per fenestram, aus dem Zimmer schaffen, Vulg. 1. regg. 19, 22. – dep. spiritum, anhalten, Quint. – poet., ablegen = gebären, alqam, Catull.; vgl. onus naturae, Phaedr.: fetus in eius tugurio, Phaedr. u. einsetzen als Kampfpreis, vitulam, Verg. ecl. 3, 31. – scherzh., de-
    ————
    ponere alqm vino, jmd. zu Boden-, niedertrinken, unter den Tisch trinken, Plaut. aul. 575. – prägn., et Chattos saltus suus Hercynius prosequitur simul atque deponit, setzt sie in die Ebene (verläßt sie in der Ebene), Tac. Germ. 30, 1. – 2) übtr.: a) ablegen, unterlassen, fahren lassen, aufgeben, einer Sache sich entschlagen, auf etw. verzichten, Verzicht leisten, etw. verlieren, endigen, amicitias, simultates, Cic.: gloriam, Cic.: spem, Hor.: prius animam quam id (odium erga Romanos), Nep.: opinionem, Cic.: bellum, Liv. u. Ov., Ggstz. incipere, Sall., od. Ggstz. coepisse, Liv.: aedificationem, Cic.: adeundae Syriae consilium, Cic.: reparandae classis cogitationem, Auct. b. Alex.: totem gloriam abicere atque deponere, Caes.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque, Cic.: molestias, Cic.: ineptias istas et desideria urbis, Cic.: memoriam alcis rei, Cic., od. alqd ex memoria, Cic., vergessen: sitim, stillen, Ov.: animam, den Geist aufgeben, Nep.: sermonem, sinken lassen (Ggstz. sustinere et quasi suspendere), Quint. – b) ein Amt niederlegen, tutelam, Liv.: magistratum, Caes.: imperium (Ggstz. imp. obtinere), Cic. – c) ein Amt, eine Ehre ausschlagen, ablehnen, auf etwas verzichten, provinciam, Cic.: triumphum, Liv. – II) insbes.: A) zur Sicherheit, zur Aufbewahrung, als anvertrautes Gut niederlegen, in Verwahrung geben, sicher unterbringen, deponieren (s.
    ————
    Fritzsche Hor. sat. 2, 3, 109), 1) eig.: a) übh.: testamentum depositum apud Virgines Vestales, Suet.: pecuniam apud alqm, Cic.: in Cilicia apud Solos in delubro pecuniam, Cic.: pecuniam ad Phacum (in Ph.), Liv.: amphoras in templo Dianae, Nep.: Corinthum, ut ibi obsides deponerentur, convenitur, Liv.: obsides apud eos, Caes.: liberos, uxores suaque omnia in silvis, Caes.: ad saucios deponendos adire Apolloniam, Caes.: in deposito habere, ICt.: u. pro deposito esse apud alqm, ICt. – b) ein Kapital als Darlehn sicher unterbringen, sicher anlegen, habere in Africa trecenties HS fundis nominibusque depositum, Petron. 117, 8. – 2) übtr., zur Bewahrung niederlegen, anvertrauen, übergeben, eas (pecunias) in publica fide, Liv.: ius populi Romani in vestra fide ac religione depono, Cic.: in quo omnes sollicitudines meas deposui, in dessen Herz ich ausgeschüttet habe, Sen.: depono hoc apud te, Sen.: quae rimosa bene deponuntur in aure, Hor.: tutis auribus, Hor. – B) (weil man im Sterben Liegende vom Bette auf die Erde zu legen pflegte) meton. depositus = im Sterben liegend u. schon aufgegeben, dah. auch verstorben, Acc. tr. 74. Caecil. com. 121. Verg. Aen. 12, 395. Ov. trist. 3, 3, 40 u.a.: subst., depositus meus, Petron. 133, 4: übtr., maxime aegra et prope deposita rei publicae pars, aufgegeben, rettungslos verloren, Cic. II. Verr. 1, 5. – C) ein Gebäude usw. niederlegen = nieder-
    ————
    reißen, umwerfen, abtragen, zerstören, aedificium, ICt.: statuas alcis, Spart.: deposita arx, Stat. – D) als spät. publ. t. t., jmd. absetzen, seines Amtes entsetzen, Augustin. de gest. cum Emerito § 9. Greg. ep. 11, 47 u. 12, 31. Leo epist. 98, 2. – E) als gramm. t. t., dēpōnēns, entis, n. (verst. verbum), das Deponens, Gramm. – Ungew. Perf. deposivi, Plaut. Curc. 536 u. ö. Catull. 34, 8: deposierunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1009, 15: Infin. Perf. deposisse, Verg. catal. 8, 16: synk. Partic. depostus, Lucil. 105.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > depono

  • 69 facio

    Cic.: facinus facere, obire, committere, Cic., od. in se admittere, Caes., od. patrare, Sall. – meton., a) die Missetat (der Mord) für das, womit sie verübt wird, facinus excussit ab ore, den Giftbecher, Ov. met. 7, 423. – b) der Missetäter, senile illud facinus (böse Stück), Apul. met. 4, 12: omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervae, Scharen von Schandbuben u. Bösewichtern, Sall. Cat. 14, 1. – II) übtr.: a) konkr., ein Stück Arbeit, facinus luculentum, ein Prachtstück, Plaut. Men. 141. – b) abstr., ein Stück Arbeit, Geschäft, ein Handel, ein Streich, ein Umstand, eine Sache (s. Lorenz Plaut. mil. 376), quod facinus (Schauspiel) video? Plaut.: non ego istuc mihi facinus conducibile esse arbitror, Plaut.: amicum castigare ob meritam noxiam immoenest facinus (ist ein undankbares G. od. Stück Arbeit), Plaut.: humanum facinus factumst, so geht es mit den Menschen, Plaut. – Genet. spätlat. auch facineris, nach Vel. Long. (VII) 73, 1 u. oft auch durch die Abschreiber in Handschriften des Cicero u. Livius.
    \
    facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Pro-
    ————
    duktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. velum (Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.
    2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus (no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad
    ————
    ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.
    3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.
    ————
    4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.
    5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.
    B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrich-
    ————
    ten, Ter.: iter, s. iter (Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. finis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nomen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanita-
    ————
    tis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura,
    ————
    Iuven.
    2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.
    3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negotium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.
    4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.
    5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium,
    ————
    stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.
    6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di
    ————
    facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s.
    ————
    Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.
    7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.
    8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen,
    ————
    esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.
    9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.
    10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich
    ————
    als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certus no. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certus no. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mitto no. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.
    11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in
    ————
    Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.
    12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd,
    ————
    mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequus no. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.
    13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactura).
    14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.
    II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma-
    ————
    chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).
    III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).
    2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.
    3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds.
    ————
    Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.
    4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.
    5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63-66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).
    6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239.
    ————
    Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.
    7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.
    8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit dili-
    ————
    genter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.
    Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1,
    ————
    12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > facio

  • 70 conspergo

    conspergo (in MSS. also conspar-go; cf. 1. aspergo), si, sum, 3, v. a. [spargo].
    I.
    To sprinkle, moisten, besprinkle, bespatter, strew (very freq. and class.).
    A.
    Lit.
    (α).
    With acc. and abl.:

    fores vino,

    Plaut. Curc. 1, 1, 80:

    aras multo sanguine,

    Lucr. 4, 1233:

    terram tabo,

    id. 3, 661:

    me lacrimis,

    Cic. Planc. 41, 99:

    carnem sale,

    Col. 12, 55, 3:

    terram rore,

    Plin. 2, 8, 6, § 38:

    semen cinere,

    id. 20, 1, 2, § 3:

    tracta placentae farinae L. II. (i. e. libris duabus),

    Cato, R. R. 76, 2 al. — Poet.:

    herbas viridantes floribus,

    Lucr. 2, 33:

    caput Tauri stellis frequentibus,

    Cic. N. D. 2, 43, 111.—
    (β).
    Without abl.:

    consperge (humum) ante aedes,

    Plaut. Stich. 2, 2, 30; cf.:

    humum aestuantem,

    Phaedr. 2, 5, 15:

    vias propter pulverem,

    Suet. Calig. 43 fin.
    B.
    Trop. of oratorical ornament, to besprinkle or strew, to cover (the image taken from flowers):

    (oratio) conspersa sit quasi verborum sententiarumque floribus,

    Cic. de Or. 3, 25, 96:

    quae quādam hilaritate conspersimus,

    id. Ac. 1, 2, 8; * Quint. 8, 5, 28.—
    II.
    To scatter, sprinkle:

    vinum vetus,

    Col. 12, 39, 3 dub.

    Lewis & Short latin dictionary > conspergo

  • 71 fluo

    flŭo, xi, xum, 3 (archaic form of the sup.: FLUCTUM, acc. to Prisc. p. 817 P.; cf.: fluo, fluctum, Not. Tir. From this form are derived fluctio and fluctus. In Lucr. 6, 800, the correct read. is laveris, not flueris, v. Lachm. ad h. l.), v. n. [Gr. phlu-, phlusai, anaphluô, etc.; Lat. fleo, fletus; flumen, fluctus, etc.; orig. one root with fla-, to blow, q. v. and cf. Curt. Gr. Etym. p. 302], to flow (cf.: mano, labor, etc.).
    I.
    Lit.: per amoenam urbem leni fluit agmine flumen, Enn. ap. Macr. S. 6, 4 (Ann. v. 177 ed. Vahl.); cf.:

    ut flumina in contrarias partes fluxerint,

    Cic. Div. 1, 35, 78:

    flumen quod inter eum et Domitii castra fluebat,

    Caes. B. C. 3, 37, 1; cf.

    also: aurea tum dicat per terras flumina vulgo Fluxisse,

    Lucr. 5, 911:

    fluvius Eurotas, qui propter Lacedaemonem fluit,

    Cic. Inv. 2, 31, 96:

    Helvetiorum inter fines et Allobrogum Rhodanus fluit,

    Caes. B. G. 1, 6, 2:

    Arar in utram partem fluat,

    id. ib. 1, 12, 1:

    ea, quae natura fluerent atque manarent, ut aqua,

    Cic. N. D. 1, 15, 39: fluens unda, water from a stream (opp.: putealis unda, spring-water), Col. 1, 5, 1:

    in foveam,

    Lucr. 2, 475; cf. id. 5, 271:

    fluxit in terram Remi cruor,

    Hor. Epod. 7, 19; cf. Luc. 6, 61:

    imber,

    Ov. P. 4, 4, 2:

    sanguis,

    id. M. 12, 312:

    fluit de corpore sudor,

    id. ib. 9, 173; cf.:

    sudor fluit undique rivis,

    Verg. A. 5, 200:

    aes rivis,

    id. ib. 8, 445:

    nudo sub pede musta fluunt,

    Ov. R. Am. 190:

    madidis fluit unda capillis,

    drips, id. M. 11, 656:

    cerebrum molle fluit,

    id. ib. 12, 435:

    fluunt lacrimae more perennis aquae,

    id. F. 2, 820:

    fluens nausea,

    Hor. Epod. 9, 35; cf.:

    alvus fluens,

    Cels. 2, 6:

    fluit ignibus aurum,

    becomes fluid, melts, Ov. M. 2, 251.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of bodies, to flow, overflow, run down, drip with any fluid.— With abl.:

    cum fluvius Atratus sanguine fluxit,

    Cic. Div. 1, 43, 98; Ov. M. 8, 400:

    cruore fluens,

    id. ib. 7, 343:

    sudore fluentia brachia,

    id. ib. 9, 57; cf.:

    fluunt sudore et lassitudine membra,

    Liv. 38, 17, 7; 7, 33, 14; cf. id. 10, 28, 4:

    pingui fluit unguine tellus,

    Val. Fl. 6, 360:

    vilisque rubenti Fluxit mulctra mero,

    overflows, Sil. 7, 190. —Without abl.:

    madidāque fluens in veste Menoetes,

    Verg. A. 5, 179:

    fluentes cerussataeque buccae,

    dripping with paint, Cic. Pis. 11, 25 (cf. Cic. de Or. 2, 66, 266, 2. b. infra):

    Graeculae vites acinorum exiguitate minus fluunt,

    i. e. yield but little wine, Col. 3, 2, 24; 3, 2, 5; 12, 52, 1.—With acc. of kin. signif.:

    Oenotria vina fluens,

    Claud. Laud. Stil. 2, 264.—
    2.
    To move in the manner of fluids, to flow, stream, pour:

    inde alium (aëra) supra fluere,

    to flow, Lucr. 5, 514 and 522:

    unde fluens volvat varius se fluctus odorum,

    id. 4, 675 sq.; cf.:

    principio omnibus a rebus, quascumque videmus, Perpetuo fluere ac mitti spargique necesse est Corpora, quae feriant oculos visumque lacessant: Perpetuoque fluunt certis ab rebus odores, Frigus ut a fluviis, calor a sole, aestus ab undis Aequoris,

    id. 6, 922 sq.:

    aestus e lapide,

    id. 6, 1002:

    venti,

    id. 1, 280:

    fluit undique victor Mulciber,

    Sil. 17, 102:

    comae per levia colla fluentes,

    flowing, spreading, Prop. 2, 3, 13; cf.:

    blanditiaeque fluant per mea colla rosae,

    id. 4 (5), 6, 72:

    vestis fluens,

    flowing, loose, id. 3, 17 (4, 16), 32:

    tunicisque fluentibus,

    Ov. A. A. 3, 301:

    nodoque sinus collecta fluentes,

    Verg. A. 1, 320; cf.

    also: balteus nec strangulet nec fluat,

    Quint. 11, 3, 140:

    nec mersa est pelago, nec fluit ulla ratis,

    floats, is tossed about, Mart. 4, 66, 14:

    ramos compesce fluentes,

    floating around, spreading out, Verg. G. 2, 370:

    ad terram fluit devexo pondere cervix,

    droops, id. ib. 3, 524:

    omnisque relictis Turba fluit castris,

    pour forth, id. A. 12, 444:

    olli fluunt ad regia tecta,

    id. ib. 11, 236;

    so of a multitude or crowd of men: densatis ordinibus effuse fluentem in se aciem excepere,

    Curt. 6, 1, 6.—
    b.
    Pregn., of bodies, to pass away, fall away, to fall off or out, to vanish:

    excident gladii, fluent arma de manibus,

    Cic. Phil. 12, 3, 8:

    capilli fluunt,

    Cels. 6, 1; Plin. 27, 4, 5, § 17:

    sponte fluent (poma) matura suā,

    Ov. Am. 2, 14, 25:

    quasi longinquo fluere omnia cernimus aevo,

    Lucr. 2, 69; cf.:

    cuncta fluunt omnisque vagans formatur imago,

    Ov. M. 15, 178: dissolvuntur enim tum demum membra fluuntque, Lucr. 4, 919:

    surae fluxere,

    Luc. 9, 770:

    buccae fluentes,

    fallen in, lank, Cic. de Or. 2, 66, 266.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to flow, spring, arise, come forth; to go, proceed:

    ex ejus (Nestoris) lingua melle dulcior fluebat oratio,

    Cic. de Sen. 10, 31:

    carmen vena pauperiore fluit,

    Ov. Pont. 4, 2, 20:

    Calidii oratio ita libere fluebat, ut nusquam adhaeresceret,

    Cic. Brut. 79, 274:

    in Herodoto omnia leniter fluunt,

    Quint. 9, 4, 18; cf.

    also: grammatice pleno jam satis alveo fluit,

    id. 2, 1, 4:

    quae totis viribus fluit oratio,

    id. 9, 4, 7:

    oratio ferri debet ac fluere,

    id. 9, 4, 112.— Transf., of the writer himself:

    alter (Herodotus) sine ullis salebris quasi sedatus amnis fluit,

    Cic. Or. 12, 39; cf.:

    (Lucilius) cum flueret lutulentus,

    Hor. S. 1, 4, 11; 1, 10, 50; 1, 7, 28:

    facetiis,

    Plaut. Mil. 4, 8, 12:

    multa ab ea (luna) manant et fluunt, quibus animantes alantur augescantque,

    Cic. N. D. 2, 19, 50:

    haec omnia ex eodem fonte fluxerunt,

    id. ib. 3, 19, 48:

    dicendi facultatem ex intimis sapientiae fontibus fluere,

    Quint. 12, 2, 6; 5, 10, 19; 5, 9, 14:

    omnia ex natura rerum hominumque fluere,

    id. 6, 2, 13:

    nomen ex Graeco fluxisse,

    id. 3, 4, 12:

    ab isto capite fluere necesse est omnem rationem bonorum et malorum,

    Cic. Fin. 2, 11, 34; Quint. 1, 1, 12:

    unde id quoque vitium fluit,

    id. 11, 3, 109; 7, 3, 33:

    Pythagorae doctrina cum longe lateque flueret,

    spread itself, Cic. Tusc. 4, 1, 2:

    multum fluxisse video de libris nostris variumque sermonem,

    id. N. D. 1, 3, 6:

    sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora,

    flow, pass, Hor. Ep. 1, 1, 23:

    in rebus prosperis et ad voluntatem nostram fluentibus,

    going, Cic. Off. 1, 26, 90: rebus supra votum fluentibus, Sall. H. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 2, 169 (Hist. 1, 101 Dietsch); Tac. H. 3, 48; Just. 23, 3; cf.:

    rebus prospere fluentibus,

    succeeding, prospering, Tac. Or. 5; id. A. 15, 5: illius rationes quorsum fluant, proceed, Attic. ap. Cic. Att. 9, 10, 4; cf.:

    res fluit ad interregnum,

    Cic. Att. 4, 16, 11;

    cuncta in Mithridatem fluxere,

    Tac. A. 11, 9.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of speech, etc., to flow uniformly, be monotonous:

    efficiendum est ne fluat oratio, ne vagetur, etc.,

    Cic. de Or. 3, 49, 190:

    quod species ipsa carminum docet, non impetu et instinctu nec ore uno fluens,

    Tac. A. 14, 16; cf. Cic. Brut. 79.—Pregn., to dissolve, vanish, perish:

    qua (voluptate) cum liquescimus fluimusque mollitia,

    Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    fluens mollitiis,

    Vell. 1, 6, 2; 2, 88, 2:

    cetera nasci, occidere, fluere, labi, nec diutius esse uno et eodem statu,

    Cic. Or. 3, 10:

    fluit voluptas corporis et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106:

    fluentem procumbentemque rem publicam populi Romani restituere,

    Vell. 2, 16 fin. —Hence,
    1.
    fluens, entis, P. a.
    A.
    Lax, relaxed, debauched, enervated, effeminate:

    inde soluti ac fluentes non accipiunt e scholis mala ista, sed in scholas afferunt,

    Quint. 1, 2, 8:

    Campani fluentes luxu,

    Liv. 7, 29, 5:

    incessu ipso ultra muliebrem mollitiem fluentes,

    Sen. Tranq. 15:

    fluentibus membris, incessu femineo,

    Aug. Civ. D. 7, 26.—
    B.
    Of speech,
    1.
    Flowing, fluent:

    sed in his tracta quaedam et fluens expetitur, non haec contorta et acris oratio,

    Cic. Or. 20, 66:

    lenis et fluens contextus,

    Quint. 9, 4, 127.—
    2.
    Lax, unrestrained:

    ne immoderata aut angusta aut dissoluta aut fluens sit oratio,

    Cic. Or. 58, 198:

    dissipata et inculta et fluens oratio,

    id. ib. 65, 220;

    and transf. of the speaker: in locis ac descriptionibus fusi ac fluentes sumus,

    Quint. 9, 4, 138.— Adv.: flŭenter, in a flowing, waving manner (very rare):

    res quaeque fluenter fertur,

    Lucr. 6, 935 (but not ib. 520, where the correct read. is cientur;

    v. Lachm.): capillo fluenter undante,

    App. M. 2, p. 122, 7. —
    2.
    fluxus, a, um, P. a. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    Lit., flowing, fluid:

    elementa arida atque fluxa, App. de Mundo: sucus,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    vas fluxum pertusumque,

    i. e. leaking, Lucr. 6, 20.—
    2.
    Transf., flowing, loose, slack:

    ipsa crine fluxo thyrsum quatiens,

    Tac. A. 11, 31:

    habena,

    Liv. 38, 29, 6:

    amictus,

    Luc. 2, 362; cf.:

    ut cingeretur fluxiore cinctura,

    Suet. Caes. 45 fin.:

    fluxa arma,

    hanging slack, loose, Tac. H. 2, 99.—
    (β).
    Pregn., frail, perishable, weak:

    corpora,

    Tac. H. 2, 32; cf.:

    spadone eviratior fluxo,

    Mart. 5, 41, 1:

    (murorum) aevo fluxa,

    Tac. H. 2, 22. —
    B.
    Trop.
    1.
    Lax, loose, dissolute, careless:

    animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    Sall. C. 14, 5: cf.:

    animi fluxioris esse,

    Suet. Tib. 52:

    duces noctu dieque fluxi,

    Tac. H. 3, 76:

    spectaculum non enerve nec fluxum,

    Plin. Pan. 33, 1:

    fluxa atque aperta securitas,

    Gell. 4, 20, 8.—
    2.
    Pregn., frail, weak, fleeting, transient, perishable:

    res nostrae ut in secundis fluxae, ut in adversis bonae,

    decayed, impaired, disordered, Cic. Att. 4, 2, 1: hujus belli fortuna, ut in secundis, fluxa;

    ut in adversis, bona,

    id. ad Brut. 1, 10, 2:

    res humanae fluxae et mobiles,

    Sall. J. 104, 2:

    divitiarum et formae gloria fluxa atque fragilis est,

    id. C. 1, 4; cf.:

    instabile et fluxum,

    Tac. A. 13, 19:

    fluxa auctoritas,

    id. H. 1, 21:

    cave fidem fluxam geras,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    fides,

    Sall. J. 111, 2; Liv. 40, 50, 5; cf.:

    fluxa et vana fides,

    unreliable, unstable, id. 28, 6, 11; Tac. H. 2, 75; 4, 23:

    studia inania et fluxa,

    id. A. 3, 50 fin.:

    fluxa senio mens,

    id. ib. 6, 38.— Adv.: fluxē, remissly, negligently (post-class. and rare):

    more vitae remissioris fluxius agens,

    Amm. 18, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > fluo

  • 72 verto

    verto ( vorto), ti, sum, 3 ( inf. vortier, Plaut. Rud. 3, 6, 48; Lucr. 1, 710; 2, 927; 5, 1199 al.), v. a. and n. [Sanscr. root vart-, to apply one's self, turn; cf. vart-ukas, round].
    I.
    Act., to turn, to turn round or about (syn.: verso, contorqueo).
    A.
    Lit.:

    (luna) eam partem, quaecumque est ignibus aucta, Ad speciem vertit nobis,

    Lucr. 5, 724:

    speciem quo,

    id. 4, 242:

    ora huc et huc,

    Hor. Epod. 4, 9:

    terga,

    Ov. Tr. 3, 5, 6:

    gradu discedere verso,

    id. M. 4, 338:

    verso pede,

    id. ib. 8, 869:

    pennas,

    i. e. to fly away, Prop. 2, 24, 22 (3, 19, 6):

    cardinem,

    Ov. M. 14, 782:

    fores tacito cardine,

    Tib. 1, 6, 12: cadum, to turn or tip up, Hor. C. 3, 29, 2:

    versā pulvis inscribitur hastā,

    inverted, Verg. A. 1, 478:

    verte hac te, puere,

    Plaut. Ps. 1, 3, 29; cf.:

    verti me a Minturnis Arpinum versus,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    cum haesisset descendenti (virgini) stola, vertit se et recollegit,

    Plin. Ep. 4, 11, 9:

    ante tuos quotiens verti me, perfida, postes,

    Prop. 1, 16, 43:

    Pompeiani se verterunt et loco cesserunt,

    turned about, wheeled about, fled, Caes. B. C. 3, 51; cf.:

    vertere terga,

    to turn one's back, run away, betake one's self to flight, id. B. G. 1, 53; 3, 21; id. B. C. 1, 47; 3, 63 fin.; Liv. 1, 14, 9; cf.

    also: hostem in fugam,

    to put to flight, rout, id. 30, 33, 16;

    Auct. B. Afr. 17: iter retro,

    Liv. 28, 3, 1:

    hiems (piscis) ad hoc mare,

    Hor. Epod. 2, 52: fenestrae in viam versae, turned or directed towards, looking towards, Liv. 1, 41, 4; cf.:

    mare ad occidentem versum,

    id. 36, 15, 9:

    Scytharum gens ab oriente ad septentrionem se vertit,

    Curt. 7, 7, 3:

    (Maeander) nunc ad fontes, nunc in mare versus,

    Ov. M. 8, 165: terram aratro, to turn up or over, to plough, etc., Hor. S. 1, 1, 28:

    ferro terram,

    Verg. G. 1, 147:

    glaebas (aratra),

    Ov. M. 1, 425; 5, 477:

    solum bidentibus,

    Col. 4, 5:

    agros bove,

    Prop. 3, 7, 43 (4, 6, 43):

    collem,

    Col. 3, 13, 8:

    freta lacertis (in rowing),

    Verg. A. 5, 141:

    ex illā pecuniā magnam partem ad se vortit,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57.—Mid.: vertier ad lapidem, to turn or incline one's self towards, Lucr. 5, 1199:

    congressi... ad caedem vertuntur,

    Liv. 1, 7, 2; so,

    versi in fugam hostes,

    Tac. H. 2, 26; cf.:

    Philippis versa acies retro,

    Hor. C. 3, 4, 26:

    sinit hic violentis omnia verti Turbinibus,

    to whirl themselves about, Lucr. 5, 503:

    magnus caeli si vortitur orbis,

    id. 5, 510:

    vertitur interea caelum,

    revolves, Verg. A. 2, 250:

    squamarum serie a caudā ad caput versā,

    reaching, Plin. 28, 8, 30, § 119.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to turn:

    ne ea, quae reipublicae causa egerit, in suam contumeliam vertat,

    Caes. B. C. 1, 8:

    in suam rem litem vertendo,

    Liv. 3, 72, 2:

    usum ejus (olei) ad luxuriam vertere Graeci,

    Plin. 15, 4, 5, § 19; cf.:

    aliquid in rem vertere,

    turn to account, make profitable, Dig. 15, 3, 1 sqq.:

    edocere, quo sese vertant sortes,

    Enn. Trag. v. 64 Vahl.; Verg. A. 1, 671:

    ne sibi vitio verterent, quod abesset a patriā,

    Cic. Fam. 7, 6, 1:

    idque omen in Macedonum metum verterunt Tyrii,

    Curt. 4, 2, 13:

    in religionem vertentes comitia biennic habita,

    making a matter of religious scruple, Liv. 5, 14, 2:

    aquarum insolita magnitudo in religionem versa,

    id. 30, 38, 10; cf. id. 26, 11, 3:

    id ipsum quod iter belli esset obstructum, in prodigium et omen imminentium cladium vertebatur,

    Tac. H. 1, 86 fin.:

    vertere in se Cotyi data,

    to appropriate, id. A. 2, 64:

    perii! quid agam? quo me vertam?

    Ter. Hec. 4, 1, 1:

    quo se verteret, non habebat,

    Cic. Phil. 2, 29, 74; id. Div. 2, 72, 149:

    Philippus totus in Persea versus,

    inclined towards him, Liv. 40, 5, 9:

    toti in impetum atque iram versi,

    id. 25, 16, 19:

    si bellum omne eo vertat,

    id. 26, 12, 13:

    di vortant bene, Quod agas,

    cause to turn out well, prosper, Ter. Hec. 1, 2, 121; cf. infra, II. B.; so,

    in melius somnia,

    Tib. 3, 4, 95.—
    2.
    In partic.
    a.
    To turn, i. e. to change, aller, transform (syn. muto):

    Juppiter In Amphitruonis vortit sese imaginem,

    Plaut. Am. prol. 121:

    in anginam ego nunc me velim vorti,

    id. Most. 1. 3, 61:

    omnes natura cibos in corpora viva Vertit,

    Lucr. 2, 880: vertunt se fluvii frondes et pabula laeta In pecudes; vertunt pecudes [p. 1978] in corpora nostra Naturam, id. 2, 875 sq.; cf.:

    cum terra in aquam se vertit,

    Cic. N. D. 3, 12, 31:

    verte omnis tete in facies,

    Verg. A. 12, 891:

    ego, quae memet in omnia verti,

    id. ib. 7, 309:

    tot sese vertit in ora,

    id. ib. 7, 328:

    inque deum de bove versus erat,

    Ov. F. 5, 616:

    Auster in Africum se vertit,

    Caes. B. C. 3, 26 fin.; cf. Liv. 30, 24, 7:

    semina malorum in contrarias partes se vertere,

    Cic. Div. 2, 14, 33:

    omnia versa et mutata in pejorem partem,

    id. Rosc. Am. 36, 103:

    cur nunc tua quisquam Vertere jussa potest,

    Verg. A. 10, 35:

    hic continentiam et moderationem in superbiam ac lasciviam vertit,

    Curt. 6, 6, 1; cf.:

    fortuna hoc militiae probrum vertit in gloriam,

    id. 9, 10, 28:

    versus civitatis status,

    Tac. A. 1, 4:

    versis ad prospera fatis,

    Ov. H. 16, 89: solum, to change one's country, i. e. to emigrate or go into exile, Cic. Balb. 11, 28; Amm. 15, 3, 11 et saep.; v. solum. —With abl. (rare and poet.):

    nullā tamen alite verti Dignatur,

    Ov. M. 10, 157; cf.

    muto.—Prov.: in fumum et cinerem vertere,

    to turn into smoke, dissipate, Hor. Ep. 1, 15, 39.—Mid.:

    omnia vertuntur: certe vertuntur amores,

    Prop. 2, 8, 7 (9):

    saevus apertam In rabiem coepit verti jocus,

    Hor. Ep. 2, 1, 149.—
    b.
    To exchange, interchange: nos divitem istum meminimus adque iste pauperes nos;

    vorterunt sese memoriae,

    Plaut. Truc. 2, 1, 11; cf.:

    vorsis gladiis depugnarier,

    id. Cas. 2, 5, 36.—
    c.
    Of literary productions, to turn into another language, to translate (syn.:

    transfero, interpretor, reddo): Philemo scripsit, Plautus vortit barbare,

    Plaut. Trin. prol. 19:

    si sic verterem Platonem, ut verteruntnostri poëtae fabulas,

    Cic. Fin. 1, 3, 7:

    verti etiam multa de Graecis,

    id. Tusc. 2, 11, 26:

    annales Acilianos ex Graeco in Latinum sermonem vertit,

    Liv. 25, 39, 12.—
    d.
    To ply:

    stimulos sub pectore vertit Apollo,

    i. e. stimulates the fury, Verg. A. 6, 101.—
    e.
    In partic., like our to turn upside down, i. e. to overturn, overthrow, subvert, destroy (= everto):

    Callicratidas cum multa fecisset egregie, vertit ad extremum omnia,

    Cic. Off. 1, 24, 84:

    agerent, verterent cuncta,

    Tac. H. 1, 2; id. A. 2, 42; 3, 36:

    Cycnum Vi multā,

    Ov. M. 12, 139:

    fluxas Phrygiae res fundo,

    Verg. A. 10, 88; 1, 20; 2, 652:

    vertere ab imo moenia Trojae,

    id. ib. 5, 810:

    Ilion fatalis incestusque judex... vertit in pulverem,

    Hor. C. 3, 3, 20:

    proceras fraxinos,

    id. ib. 3, 25, 16:

    ab imo regna,

    Sen. Hippol. 562:

    Penates,

    id. Troad. 91:

    puppem,

    Luc. 3, 650:

    fortunas,

    Amm. 28, 3, 1.—
    f.
    Mid., from the idea of turning round in a place, to be engaged in, to be in a place or condition; also to turn, rest, or depend upon a thing:

    jam homo in mercaturā vortitur,

    Plaut. Most. 3, 1, 109:

    res in periculo vortitur,

    id. Merc. 1, 2, 12; Phaedr. 2, 8, 19; so,

    res vertitur in majore discrimine,

    Liv. 6, 36, 7:

    ipse catervis Vertitur in mediis,

    Verg. A. 11, 683:

    omnia in unius potestate ac moderatione vertentur,

    Cic. Verr. 1, 7, 20; so,

    spes civitatis in dictatore,

    Liv. 4, 31, 4:

    totum id in voluntate Philippi,

    id. 37, 7, 8:

    causa in jure,

    Cic. Brut. 39, 145:

    hic victoria,

    Verg. A. 10, 529:

    cum circa hanc consultationem disceptatio omnis verteretur,

    Liv. 36, 7, 1:

    puncto saepe temporis maximarum rerum momenta verti,

    id. 3, 27, 7.— Impers.:

    vertebatur, utrum manerent in Achaico concilio Lacedaemonii, an, etc.,

    Liv. 39, 48, 3.—
    g.
    To ascribe, refer:

    quae fuerunt populis magis exitio quam fames morbique, quaeque alia in deum iras velut ultima malorum vertunt,

    Liv. 4, 9, 3 Weissenb. ad loc.:

    cum omnium secundorum adversorumque in deos verterent,

    id. 28, 11, 1.—
    h.
    = considero; exercitum majorum more vortere, Sall. ap. Serv. ad Verg. A. 5, 408 dub. (Sall. H. inc. 51 Dietsch ad loc.).
    II. A.
    Lit.:

    depulsi aemulatione alio vertunt,

    Tac. A. 1, 18:

    eoque audaciae provectum ut verteret, etc.,

    id. ib. 4, 10:

    utinam mea vocula dominae vertat in auriculas!

    Prop. 1, 16, 28:

    versuros extemplo in fugam omnes ratus,

    Liv. 38, 26, 8 (but in Lucr. 5, 617 the correct read. is cancri se ut vortat).—
    B.
    Trop., to turn, change, etc.:

    jam verterat fortuna,

    Liv. 5, 49, 5:

    libertatem aliorum in suam vertisse servitutem conquerebantur,

    id. 2, 3, 3:

    totae solidam in glaciem vertere lacunae,

    Verg. G. 3, 365: verterat pernicies in accusatorem, Tac. A. 11, 37:

    quod si esset factum, detrimentum in bonum verteret,

    Caes. B. C. 3, 73 fin.:

    ea ludificatio veri in verum vertit,

    Liv. 26, 6, 16: talia incepta, ni in consultorem vertissent, reipublicae pestem factura, against, Sall. H. inc. 89 Dietsch:

    neque inmerito suum ipsorum exemplum in eos versurum,

    Liv. 7, 38, 6:

    si malus est, male res vortunt, quas agit,

    turn out badly, Plaut. Pers. 4, 1, 5; so,

    quae res tibi vertat male,

    Ter. Ad. 2, 1, 37:

    quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet (= cum bonis omnibus),

    Liv. 1, 28, 1; 3, 62, 5; 3, 35, 8:

    quod bene verteret,

    Curt. 5, 4, 12; 7, 11, 14:

    hos illi (quod nec vertat bene), mittimus haedos,

    Verg. E. 9, 6.—
    b.
    Annus, mensis vertens, the course or space of a year, of a month:

    anno vertente sine controversiā (petisses),

    Cic. Quint. 12, 40; so,

    anno vertente,

    id. N. D. 2, 20, 53; Nep. Ages. 4, 4; cf.:

    apparuisse numen deorum intra finem anni vertentis,

    Cic. Phil. 13, 10, 22:

    tu si hanc emeris, Numquam hercle hunc mensem vortentem, credo, servibit tibi,

    Plaut. Pers. 4, 4, 76; Macr. S. 1, 14.—
    (β).
    Pregn.: annus vertens, the great year or cycle of the celestial bodies (a space of 15,000 solar years), Cic. Rep. 6, 22, 24.—Hence, ver-sus ( vors-), or (much less freq.) ver-sum ( vors-), adv., turned in the direction of, towards a thing; usu. after the name of a place to which motion is directed (orig. a part., turned towards, facing, etc., and so always in Livy; cf. Liv. 1, 18, 6 Weissenb. ad loc.; 1, 41, 4; 9, 2, 15).
    A.
    Form versus (vors-).
    1.
    After ad and acc.:

    T. Labienum ad Oceanum versus... proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33: ad Alpes versus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2:

    ad Cercinam insulam versus, Auct. B. Afr. 8, 3: ad Cordubam versus, Auct. B. Hisp. 11: modo ad Urbem, modo in Galliam versus,

    Sall. C. 56, 4. —
    2.
    After in and acc.:

    in agrum versus,

    Varr. R. R. 3, 5, 10:

    in forum versus,

    Cic. Lael. 25, 96:

    in Arvernos versus,

    Caes. B. G. 7, 8: si in urbem versus venturi erunt, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78 (82), 3.—
    3.
    After acc. alone (class. only with names of towns and small islands):

    verti me a Minturnis Arpinum versus,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    Brundisium versus,

    id. Fam. 11, 27, 3:

    Ambraciam versus,

    Caes. B. C. 3, 36:

    Massiliam versus,

    id. ib. 2, 3:

    Narbonem versus,

    id. B. G. 7, 7.—
    4.
    After other advv.:

    deorsum versus,

    Cato, R. R. 156, 4:

    sursum versus,

    Cic. Or. 39, 135:

    dimittit quoquo versus legationes,

    Caes. B. G. 7, 4:

    ut quaedam vocabula utroque versus dicantur,

    Gell. 5, 12, 10; cf. the adverbs deorsum, sursum, etc.—
    B.
    Form versum (vors-).
    1.
    After ad and acc.:

    animadvertit fugam ad se versum fieri,

    Sall. J. 58, 4.—
    2.
    After other advv.:

    cunas rursum vorsum trahere,

    Plaut. Am. 5, 1, 60 (63):

    lumbis deorsum versum pressis,

    Varr. R. R. 2, 7, 5:

    vineam sursum vorsum semper ducito,

    Cato, R. R. 33, 1:

    cum undique versum circumfluat,

    Gell. 12, 13, 20:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 8.
    Versus is said by many lexicons to be also a prep.
    , but no ancient authority can be safely cited for this use. The true readings are:

    in Italiam versus,

    Cic. Fam. 4, 12, 1:

    adversus aedem,

    Liv. 8, 20, 8:

    in forum versus,

    Plin. 10, 43, 60, § 121; and perh. in oppidum, Auct. B. Hisp. 21.

    Lewis & Short latin dictionary > verto

  • 73 contingo

    I con-tingo, tigī, tāctum, ere [ tango ]
    1) трогать, дотрагиваться, прикасаться (aliquid manu Col; aliquem digĭto Cato, Ap)
    c. finem suum O — достигнуть своего предела, т. е. высшей степени (ср. 6.)
    c. terram osculo Lпоцеловать землю
    summa sidera plantis c. погов. Prpкасаться подо1 швами высочайших звёзд (т. е. шествовать по звёздам, достигнуть высшего блаженства)
    2)
    а) захватывать, схватывать (cibum rostris C; funem manu V)
    б) обхватывать, обнимать ( alicujus genua Ap)
    3)
    carmina musaeo c. lepōre Lcrпридать поэме мусическую прелесть (по др.к contingo II)
    4) пятнать, осквернять ( corpus corpore Pl)
    contactusпоражённый ( venenatis morsibus Ap), заражённый, осквернённый, опороченный (scelere L; vitiis T)
    5) касаться, иметь отношение
    c. aliquem cognatione QC (sanguine ac genere L) — приходиться кому-л. сродни
    c. aliquem propius H — быть в близких отношениях с кем-л.
    6) быть смежным, граничить ( Helvii contingunt fines Arvernorum Cs — ср. 1.)
    7) достигать, прибывать (Italiam V; terram O; metam H)
    8) доставать, достигать, поражать (aliquem ferro V, O)
    9) (преим. в 3 л., реже в inf.) выпадать на долю, случаться, приключаться
    non cuivis homini contingit adire Corinthum погов. H — не всякому доводится побывать в Коринфе, т. е. не всем суждена удача
    erras, si putas contingere posse, ut... Pt — ты ошибаешься, если думаешь, будто может случиться, что..
    II con-tingo (continguo), —, —, ere
    смачивать, увлажнять, окроплять ( aliquid colore Lcr)

    Латинско-русский словарь > contingo

  • 74 expono

    ex-pōno, posuī, positum, ere, heraus-, offen hinsetzen, aufstellen, I) eig.: A) im allg.: scalas, hinsetzen, anlegen, Verg. Aen. 10, 654: fenum Graecum in sole aut in furno, ut siccescat, Col. 12, 28, 1: eam (partem foliorum inferiorem) supra fieri et exponi ad oculos et ad solem, Gell. 9, 7, 1: im Bilde, vitam in oculis atque in conspectu omnium, Cic. div. in Caec. 27: totam causam explicemus atque ante oculos expositam consideremus, Cic. Rosc. Am. 34. – dah. expositus, v. Örtl., frei daliegend, hinliegend, sich erstreckend, expositae prope in ipsis litoribus urbes, Liv.: Numidia ad ripas exposita fluminis Ampsaci, Mela: rupes exposta (= exposita) ponto, Verg. – B) insbes.: 1) an das Land setzen, a) an das Land werfen, -spülen, os (Orphei) peregrinis arenis, Ov. met. 11, 56: contortas fundo rates Tauromenitanis litoribus (v. der Charybdis), Pacat. pan. 26, 4. – b) als naut. t. t., α) an das Land setzen, landen, ausladen, ausschiffen, lebl. Ggstde., advexi, exposui, Cic.: exp. frnmentum, Cic.: merces suas, ICt.: tegulas de navibus, Liv. – Pers. (bes. Truppen), copias, milites, exercitum, Caes.: ibi Themistoclem, Nep.: milites (ex) navibus, Caes.: filium in terram, Caes.: milites od. exercitum in terram, Caes. u. Liv.: legiones in terram, Vell.: alqm in litus, Liv., in litore, Suet.: alqm in portu Tarentino, Iustin.: exercitum in Africa, Liv.: milites ad eum locum, qui appellabatur Palaeste, Caes. – dah. scherzh., ego istos amasios hoc ictu exponam (an die Luft setzen) atque omnes eiciam foras, Plaut. truc. 658: paene exposivit cubito, hat mich fast auf den Sand gesetzt, Plaut. Cas. 853. – β) über Bord werfen, onus, Marcian. dig. 39, 4, 16. § 8. – 2) öffentlich aufstellen, alqd venditioni, Tac.: bes. zur Schau, vasa Samia, Cic.: u. magnum argenti pondus (eine Masse von Silbergeschirr), Caes.: alqm populo videndum, Ov.: copias in omnibus collibus, gleichs. ausstellen, offen aufstellen, Caes. – 3) ein Kind an einem Orte aussetzen, puellam, Komik.: puerum, Iustin.: pueros, Lact.: filios, Tert.: puellam ad necem, Plaut.: in proxima alluvie pueros, Liv.: infantem ad ianuam matris, Suet.: ingenuus in Gallia natus, sed expositus, Suet.: subst., expositum agnoscere, recipere, Quint.: lex de expositis, Quint. – 4) eine Pflanze usw. ins Land setzen, mense Februario seu planta seu semen exponitur, Pallad. 3, 25, 31. – II) übtr.: 1) aufstellen, vor Augen legen, a) im allg.: praemia alci, Cic.: vitam suam ad imitandum, Cic.: factum (zur Nachahmung), Cic. – b) aussetzen = zur Verfügung stellen, alci DCCC, Cic.: per urbes benigne commeatus, Liv.: colores alci ad variandum, Cic. – c) als jurist. t. t., schriftl. ausstellen, epistulam (einen Schein) in eos exposuit, ICt.: exp. cautionem in alqm, ICt. – 2) mündlich od. schriftlich darlegen, a) aus einandersetzen, darstellen, zeigen, schildern, beschreiben, abhandeln, vitam alcis totam, Cic.: mores Graiorum, Nep.: alqm versibus, Nep.: breviter consulatum alcis, Cic.: Africae situm paucis, Sall.: mandata in senatu, Cic.: plura de alqo, Nep.: bl. de vita imperatorum, Nep.: m. folg. indir. Fragesatz (m. qui, quid, quemadmodum u. dgl.), Lucr., Cic. u.a.: m. folg. Acc. u. Infin. (= zeigen, dartun), Lucr. 1, 121. Cic. Tusc. 1, 26. – b) den Inhalt von etwas in Worte kleiden, aufsetzen, aufstellen, condiciones pacis, Iustin.: orationem obliquam, Iustin. – 3) aussetzen = preisgeben, bloßstellen, gew. exponi od. expositum esse u. Partiz. expositus, a) der Lage, Stellung nach, ager expositus ventis, Plin.: locus expositus solibus, Plin.: mare procellis undique expositum, Mela: mare in omnes tempestates expositum, Sen.: mare nimiā propinquitate ad pericula classium externarum expositum, Liv.: expositi adversus Italiam, Liv.: ut (exercitus) undique hosti exponeretur, Flor.: expositus ad ictus, Liv. u. Curt.: ad omnes ictus, Curt.: contra magnas copias se expositum videre, Auct. b. Afr. – b) den Verhältnissen nach, ne inermes provinciae barbaris nationibus exponerentur, Tac.: expositum ad invidiam Marcelli nomen, Tac.: ut minus ad iniurias fortunae simus expositi, Sen.: libertas exposita ad iniurias Masinissae, Liv.: ira magis exposita contemptui est, Sen. – absol. (iracundi) simplices videntur, quia expositi sunt, weil sie (der Tücke) preisgegeben sind, Sen. de ira 2, 16, 3: u. so bei Spät. oft = dem Hohne preisgeben, nomen dei, Lact.: vitia patriarcharum, Ambros.; vgl. Bünem. Lact. 1, 7. § 7. – 4) ablegen (s. Bünem. Lact. 3, 26, 13 u. 7, 5, 22. Rönsch Itala p. 364), nomen virginitatis, Arnob.: infantiam, Lact.: veterem hominem, Tert.: curas, Arnob. – / Archaist. Perf. exposivit, Plaut. Cas. 853. – Synkop. Partiz. Perf. expostus, Cato r. r. 151, 2. Verg. Aen. 10, 694. Stat. Theb. 5, 551 u. 7, 197.

    lateinisch-deutsches > expono

  • 75 exsto

    ex-sto (exto), āre, heraus-, hervorstehen, -ragen, I) eig.: serpens longā trabe rectior exstat, ragt in die Höhe (= ringelt sich empor), Ov.: milites capite solo ex aqua exstant, Caes.: navis exstat aquis, Ov.: tantum, quod exstaret aquā, Liv.: quo altius ab aqua exstaret, Liv.: super aequora celsa collo, Ov.: supra profundum, Ov.: u. so (aus dem Wasser) summo pectore, Caes.; vgl. modo pectore modo ore tenus, Tac. – exstabat ferrum de pectore, Ov.: ossa exstabant sub lumbis, Ov.: aedificia modice ab humo exstantia, Plin.: homines... paulum supra terram exstantes, Gell.: virga, quae supra terram exstare debet (Ggstz. quae in terram absconditur), Col. – poet. m. Acc., quantum ego Nereidas exsto, überrage, Stat. silv. 1, 2, 116. – II) übtr.: A) im allg.: quo magis id quod erit illuminatum exstare atque eminere videatur, damit die Lichtseiten desto mehr hervortreten u. abstechen, Cic.: vox tua noctibus exstet, überrage, übertöne, Val. Flacc. – B) prägn.: 1) sichtbar hervortreten = bemerkbar sein, bes. von erheblichen Dingen, sich (deutlich) herausstellen, sichtbar sein, sich zeigen, sich finden, stattfinden, exstant huius fortitudinis vestigia, Cic.: si sine oculis non potest exstare officium et munus oculorum, Cic.: cuius non exstet in me summum meritum, Cic.: nostrum studium exstabit in conveniendis magistratibus et senatoribus, Cic.: Surorum nemo exstat, qui ibi sex menses vixerit, Plaut. – impers., apparet atque exstat, utrum... an etc., es erhellt u. stellt sich heraus = es stellt sich klar heraus, ob usw., Cic. de or. 1, 72. – 2) noch existieren = noch vorhanden-, dasein, noch bestehen, exstant epistulae Philippi, Cic.: quod eorum monumenta certa in litteris exstent, Cic.: cuius monumentum eloquentiae nullum exstet, Liv.: sepulcra exstant, Liv.: ritus ut (wie) a prisco traditus exstat avo, Tibull.: non exstat alius, Liv.: domina exstat, lebt noch, Hor. – impers., exstat, es ist erwiesen, m. folg. Acc. u. Infin., Cic. Brut. 57. – / Partic. exstātūrus, Plin. 17, 167. Ulp. dig. 2, 12, 2 u.a. ICt.

    lateinisch-deutsches > exsto

  • 76 detraho

    dētrăho, ĕre, traxi, tractum - tr. -    - infin. parf. sync. detraxe Plaut. Trin. 743. [st1]1 [-] tirer à bas, abattre, tirer de, ôter de, enlever de.    - detrahere crumenam sibi de collo, Plaut. Truc. 3, 1, 7: ôter la bourse de son cou.    - alicui detrahere anulum de digito, Cic. Verr. 4: enlever un anneau du doigt de qqn.    - detrahere aliquem de curru, Cic. Cael. 14: tirer qqn à bas du char.    - detrahere aliquem ex cruce, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6: détacher qqn de la croix.    - detrahere stramenta e mulis, Caes. B. G. 7, 45, 2: débarrasser les mulets de leurs bâts.    - tauros ad terram cornibus detrahere, Suet. Claud. 21: terrasser les taureaux en les saisissant par les cornes. [st1]2 [-] enlever, arracher (qqch à qqn).    - detrahere aliquid alicui, (aliquid de aliquo, aliquid ex aliquo): enlever qqch à qqn.    - anulum alicui de digito detrahere: enlever un anneau du doigt de qqn.    - detrahere tegumenta scutis, Caes. BG. 2, 21, 5: enlever les housses des boucliers.    - cf. Liv. 4, 33; Liv. 22, 47.    - detrahere homines ex provinciis, Cic. Prov. Cons. 1: enlever des hommes des provinces.    - cf. Cic. Prov. 8, 19; Liv. 29, 20; Suet. Rhet. 6.    - ab aliquo aliquid detrahere, Cic. Off. 3, 30: enlever qqch à qqn. [st1]3 [-] tirer après soi, traîner, entraîner.    - aliquem in judicium detrahere: traîner qqn en justice.    - aliquem ad accusationem detrahere, Cic. Clu. 68, 179: traîner qqn en justice.    - detrahere aliquem ad aequum certamen, Liv. 22, 13: attirer qqn pour un combat en plaine. [st1]4 [-] abaisser, nuire à la réputation, déprécier, ravaler; être détracteur, faire du tort.    - de aliquo detrahere: nuire à la réputation de qqn, rabaisser qqn.    - de aliqua re detrahere: rabaisser qqch.    - multum ei detraxit quod alienae erat civitatis, Nep.: le fait qu'il était d'un pays étranger lui fit beaucoup de tort.    - detrahendi causā: par esprit de dénigrement. [st1]5 [-] évacuer, purger (t. de méd.)    - Cels. 2, 10; Plin. 27, 7, 28, § 48.
    * * *
    dētrăho, ĕre, traxi, tractum - tr. -    - infin. parf. sync. detraxe Plaut. Trin. 743. [st1]1 [-] tirer à bas, abattre, tirer de, ôter de, enlever de.    - detrahere crumenam sibi de collo, Plaut. Truc. 3, 1, 7: ôter la bourse de son cou.    - alicui detrahere anulum de digito, Cic. Verr. 4: enlever un anneau du doigt de qqn.    - detrahere aliquem de curru, Cic. Cael. 14: tirer qqn à bas du char.    - detrahere aliquem ex cruce, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6: détacher qqn de la croix.    - detrahere stramenta e mulis, Caes. B. G. 7, 45, 2: débarrasser les mulets de leurs bâts.    - tauros ad terram cornibus detrahere, Suet. Claud. 21: terrasser les taureaux en les saisissant par les cornes. [st1]2 [-] enlever, arracher (qqch à qqn).    - detrahere aliquid alicui, (aliquid de aliquo, aliquid ex aliquo): enlever qqch à qqn.    - anulum alicui de digito detrahere: enlever un anneau du doigt de qqn.    - detrahere tegumenta scutis, Caes. BG. 2, 21, 5: enlever les housses des boucliers.    - cf. Liv. 4, 33; Liv. 22, 47.    - detrahere homines ex provinciis, Cic. Prov. Cons. 1: enlever des hommes des provinces.    - cf. Cic. Prov. 8, 19; Liv. 29, 20; Suet. Rhet. 6.    - ab aliquo aliquid detrahere, Cic. Off. 3, 30: enlever qqch à qqn. [st1]3 [-] tirer après soi, traîner, entraîner.    - aliquem in judicium detrahere: traîner qqn en justice.    - aliquem ad accusationem detrahere, Cic. Clu. 68, 179: traîner qqn en justice.    - detrahere aliquem ad aequum certamen, Liv. 22, 13: attirer qqn pour un combat en plaine. [st1]4 [-] abaisser, nuire à la réputation, déprécier, ravaler; être détracteur, faire du tort.    - de aliquo detrahere: nuire à la réputation de qqn, rabaisser qqn.    - de aliqua re detrahere: rabaisser qqch.    - multum ei detraxit quod alienae erat civitatis, Nep.: le fait qu'il était d'un pays étranger lui fit beaucoup de tort.    - detrahendi causā: par esprit de dénigrement. [st1]5 [-] évacuer, purger (t. de méd.)    - Cels. 2, 10; Plin. 27, 7, 28, § 48.
    * * *
        Detraho, detrahis, detraxi, detractum, detrahere. Plau. Oster.
    \
        Detrahere aliquid alteri. Cic. Oster par force.
    \
        Eidem detraxit Armeniam a Senatu datam. Cic. Il feist qu'il en fut privé.
    \
        Detrahere de collo. Plaut. Tirer hors du col.
    \
        Detrahere annulum de digito. Terent. Tirer hors du doigt.
    \
        Detrahere aliquem pedibus e Tribunali. Suet. L'entrainer par les pieds, Tirer de la chaire judiciaire.
    \
        Detrahere naues ad terram. Hirc. Tirer à bord.
    \
        Detrahere alicui. Ouid. Detracter et mesdire d'aucun.
    \
        Sibi. Cic. Se blasmer, Dire mal de soymesme.
    \
        De fama alicuius detrahere. Cic. Mesdire d'aucun.
    \
        Ad accusationem aliquem detrahere. Cic. Attirer.
    \
        Detrahere alumnum mamma. Plin. Sevrer.
    \
        De amore detrahere aliquid. Cic. Diminuer de l'amitié.
    \
        Detrahere auxilia siue legiones principi. Caesar. Oster.
    \
        Detrahere aliquem de caelo. Cic. Destourner un homme de poursuivir quelque hault faict, duquel il avoit grand loz.
    \
        Calamitatem detrahere alicui. Cic. Luy oster son mesaise, Le tirer et mettre hors de misere et gros ennuy.
    \
        De commodis suis. Cic. Oster et rongner de son prouffit, Diminuer.
    \
        Crimen alicui. Lucan. Luy oster un blasme.
    \
        Detrahere fastidium dicuntur lupini. Plin. Oster le degoustement.
    \
        Detrahere fidem verbis alicuius. Quintil. Faire qu'on n'adjouste point foy à ses parolles.
    \
        Nido foetus implumes. Virgil. Prendre au nid, Oster du nid, Desnicher.
    \
        Honorem debitum alicui. Cic. Luy soubtraire et ne luy donner point l'honneur qu'il luy appartient.
    \
        Vt eum ab illa iniuria detraherent. Cic. A fin qu'ils le retirassent, ou destournassent et divertissent de me faire ce dommage.
    \
        Detrahere in iudicium. Cic. Mettre en justice, Faire venir en justice.
    \
        Detrahere de suo iure. Cic. Remettre et quicter de son droict.
    \
        Detrahere de pondere, et paulo minoris aestimare. Cic. Oster du pois et moins estimer.
    \
        Detrahere aliquem ex possessione. Liu. Tirer hors de sa possession.
    \
        Propter quod plurimum pretio detrahitur. Colu. Le pris est abbaissé et diminué.
    \
        Ne aeris, argenti, auri, metallis pretia detraherentur. Plin. Qu'ils ne fussent moins estimez que paravant.
    \
        Detrahere aliquem ex prouincia suis sententiis. Cic. Retirer.
    \
        Ex reditu. Colum. Diminuer de son revenu.
    \
        Sacerdotem ab aris. Cic. Tirer arriere, Arracher.
    \
        Sanguinem detrahere. Colum. Tirer du sang, Saigner.
    \
        Detrahit solicitudines philosophia. Cic. Met hors et oste les soulcils.
    \
        Detrahere ex summa. Cic. Rabbatre de la somme.
    \
        De viuo. Cic. Oster ou diminuer de la vraye valeur de la chose.

    Dictionarium latinogallicum > detraho

  • 77 do

    do, dăre, dĕdi, dătum - tr. -    - Quelques formes archaïques:    - danunt = dant    - duim = dem    - duis = des    - duit = det    - duint = dent    - duas = des    - dane = dasne.    - voir datum.    - voir datus.    - voir dato. [st1]1 [-] donner, offrir, confier, remettre, admettre, accorder, permettre, concéder, présenter.    - Ea causa illam (= ancillam) emi, dono quam darem matri meae - Ne duas (illam), neve te advexisse dixeris, Plaut. Merc.: Je l'ai achetée pour la donner à ma mère - Ne la lui donne pas et ne dis pas que tu l'as ramenée.    - dare alicui aliquid in manus: donner qqch à qqn en mains propres.    - dare alicui copiam: donner à qqn la possibilité.    - manus dare: se rendre.    - dare terga: tourner le dos, fuir.    - dare ut: - [abcl]a - accorder de (que). - [abcl]b - admettre que.    - id certe non dant ut... Cic.: ils n'admettent certainement pas que...    - dabat et famae, ut... Tac.: il tenait aussi à faire croire que...    - da femina ne sim, Ov. M. 12: accorde-moi de n'être pas femme.    - dare iter alicui per provinciam: permettre à qqn de passer par la province.    - dare + adj. verbal: donner à (l’adjectif verbal a le sens de l’infinitif de but.)    - agros locupletium colendos dedit, Cic.: il donna les terres des riches à cultiver.    - dare id alicui cogitendum, Cic.: soumettre cela aux réflexions de qqn.    - dare operam alicui rei: se consacrer à qqch.    - dare operam ut + subj.: faire en sorte que.    - dare bibere: donner à boire.    - da mihi castra sequi: permets-moi de suivre le camp.    - dare inter sese: [donner entre eux]= échanger mutuellement.    - dantur opes nulli nunc nisi divitibus, Mart. 5, 81, 2: on ne prête qu'aux riches.    - dare nomen: donner son nom, s’enrôler (pour le service militaire).    - impers. - datur: il est donné, il est permis, on permet, on peut.    - interim recedere sensim datur, Quint. 11, 3, 127: on peut toutefois se reculer tout doucement.    - nonne cernere datur...? Plin-jn.: ne nous est-il pas donné de voir...?    - dari sibi diem postulabat, Plin. Ep. 9: il demanda qu'on lui accordât un délai.    - locus se dat: l’occasion se présente.    - ut res dant sese, Ter.: selon que les choses se présentent, selon les circonstances. [st1]2 [-] mettre, remettre, livrer, abandonner; jeter, placer; servir (à table).    - data pridie Kal. Decembr.: (lettre) datée de la veille des calendes de décembre.    - hostes in fugam dare: mettre les ennemis en fuite.    - aliquem in custodiam dare: mettre qqn en prison.    - ad terram aliquem dare: jeter qqn à terre.    - dare se aegritudini: s'abandonner à la tristesse.    - dare aliquem leto, Phaedr.: mettre à mort qqn.    - dare diripiendam urbem, Cic.: livrer la ville au pillage.    - dare praedae, Liv.: livrer au pillage.    - dare funera in rogos, Ov.: jeter des cadavres sur les bûchers.    - dare alicui turdum, Hor.: servir une grive à qqn. [st1]3 [-] attribuer, imputer; fixer (un jour); imposer.    - avec double dat. - vitio alicui aliquid dare: reprocher qqch à qqn.    - crimini dedit mihi meam fidem: il m’a reproché ma bonne foi.    - dare aliquid alicui laudi: louer qqn pour qqch.    - dare diem colloquio: fixer un jour pour un entretien.    - dare diem alicui: assigner qqn en justice.    - dare alicui negotium ut...: donner à qqn la mission de...    - Fabio datum ut... Liv.: on chargea Fabius de... [st1]4 [-] causer, provoquer, produire.    - alicui damnum dare: causer du dommage à qqn.    - dare foras librum (= edere librum), Cic. Att. 13: publier un livre.    - dabat omnia tellus, Ov.: la terre produisait tout. [st1]5 [-] dire, exposer, raconter.    - iste deus qui sit, da nobis, Virg.: dis-nous quel est ce dieu.    - quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo, Ter. Heaut.: pourquoi ai-je appris ce rôle? Je vais le dire en peu de mots.    - Thessalici da bella ducis, Val. Fl. 5: chante les combats du héros thessalien. [st1]6 [-] nommer, prononcer (un jugement); juger.    - dare sententiam: prononcer une sentence.    - absentibus secundum praesentes dabat, Suet.: il donnait gain de cause aux parties présentes contre les absents.    - dare litem secundum aliquem: donner gain de cause à qqn.    - si contra te lis data erit, Gell.: si c'est à toi qu'on donne tort. [st1]7 [-] faire jouer, jouer, représenter une pièce (de théâtre).    - dare fabulam: jouer une pièce. [st1]8 [-] locutions diverses.    - in pedes se dare: s’enfuir.    - se dare alicui, alicui rei: se consacrer à qqn, à qqch.    - dare operam alicui rei: s'adonner à qqch, s'appliquer à qqch.    - dare operam valetudini: s'occuper de sa santé.    - poenas dare: subir un châtiment, être puni.    - sic datur, Plaut.: tel est ton destin! tu as ce que tu mérites: attrape!    - dare tabellam de aliquo: **donner au juge un bulletin pour qu'il prononce la sentence de qqn** = faire prononcer une sentence.
    * * *
    do, dăre, dĕdi, dătum - tr. -    - Quelques formes archaïques:    - danunt = dant    - duim = dem    - duis = des    - duit = det    - duint = dent    - duas = des    - dane = dasne.    - voir datum.    - voir datus.    - voir dato. [st1]1 [-] donner, offrir, confier, remettre, admettre, accorder, permettre, concéder, présenter.    - Ea causa illam (= ancillam) emi, dono quam darem matri meae - Ne duas (illam), neve te advexisse dixeris, Plaut. Merc.: Je l'ai achetée pour la donner à ma mère - Ne la lui donne pas et ne dis pas que tu l'as ramenée.    - dare alicui aliquid in manus: donner qqch à qqn en mains propres.    - dare alicui copiam: donner à qqn la possibilité.    - manus dare: se rendre.    - dare terga: tourner le dos, fuir.    - dare ut: - [abcl]a - accorder de (que). - [abcl]b - admettre que.    - id certe non dant ut... Cic.: ils n'admettent certainement pas que...    - dabat et famae, ut... Tac.: il tenait aussi à faire croire que...    - da femina ne sim, Ov. M. 12: accorde-moi de n'être pas femme.    - dare iter alicui per provinciam: permettre à qqn de passer par la province.    - dare + adj. verbal: donner à (l’adjectif verbal a le sens de l’infinitif de but.)    - agros locupletium colendos dedit, Cic.: il donna les terres des riches à cultiver.    - dare id alicui cogitendum, Cic.: soumettre cela aux réflexions de qqn.    - dare operam alicui rei: se consacrer à qqch.    - dare operam ut + subj.: faire en sorte que.    - dare bibere: donner à boire.    - da mihi castra sequi: permets-moi de suivre le camp.    - dare inter sese: [donner entre eux]= échanger mutuellement.    - dantur opes nulli nunc nisi divitibus, Mart. 5, 81, 2: on ne prête qu'aux riches.    - dare nomen: donner son nom, s’enrôler (pour le service militaire).    - impers. - datur: il est donné, il est permis, on permet, on peut.    - interim recedere sensim datur, Quint. 11, 3, 127: on peut toutefois se reculer tout doucement.    - nonne cernere datur...? Plin-jn.: ne nous est-il pas donné de voir...?    - dari sibi diem postulabat, Plin. Ep. 9: il demanda qu'on lui accordât un délai.    - locus se dat: l’occasion se présente.    - ut res dant sese, Ter.: selon que les choses se présentent, selon les circonstances. [st1]2 [-] mettre, remettre, livrer, abandonner; jeter, placer; servir (à table).    - data pridie Kal. Decembr.: (lettre) datée de la veille des calendes de décembre.    - hostes in fugam dare: mettre les ennemis en fuite.    - aliquem in custodiam dare: mettre qqn en prison.    - ad terram aliquem dare: jeter qqn à terre.    - dare se aegritudini: s'abandonner à la tristesse.    - dare aliquem leto, Phaedr.: mettre à mort qqn.    - dare diripiendam urbem, Cic.: livrer la ville au pillage.    - dare praedae, Liv.: livrer au pillage.    - dare funera in rogos, Ov.: jeter des cadavres sur les bûchers.    - dare alicui turdum, Hor.: servir une grive à qqn. [st1]3 [-] attribuer, imputer; fixer (un jour); imposer.    - avec double dat. - vitio alicui aliquid dare: reprocher qqch à qqn.    - crimini dedit mihi meam fidem: il m’a reproché ma bonne foi.    - dare aliquid alicui laudi: louer qqn pour qqch.    - dare diem colloquio: fixer un jour pour un entretien.    - dare diem alicui: assigner qqn en justice.    - dare alicui negotium ut...: donner à qqn la mission de...    - Fabio datum ut... Liv.: on chargea Fabius de... [st1]4 [-] causer, provoquer, produire.    - alicui damnum dare: causer du dommage à qqn.    - dare foras librum (= edere librum), Cic. Att. 13: publier un livre.    - dabat omnia tellus, Ov.: la terre produisait tout. [st1]5 [-] dire, exposer, raconter.    - iste deus qui sit, da nobis, Virg.: dis-nous quel est ce dieu.    - quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo, Ter. Heaut.: pourquoi ai-je appris ce rôle? Je vais le dire en peu de mots.    - Thessalici da bella ducis, Val. Fl. 5: chante les combats du héros thessalien. [st1]6 [-] nommer, prononcer (un jugement); juger.    - dare sententiam: prononcer une sentence.    - absentibus secundum praesentes dabat, Suet.: il donnait gain de cause aux parties présentes contre les absents.    - dare litem secundum aliquem: donner gain de cause à qqn.    - si contra te lis data erit, Gell.: si c'est à toi qu'on donne tort. [st1]7 [-] faire jouer, jouer, représenter une pièce (de théâtre).    - dare fabulam: jouer une pièce. [st1]8 [-] locutions diverses.    - in pedes se dare: s’enfuir.    - se dare alicui, alicui rei: se consacrer à qqn, à qqch.    - dare operam alicui rei: s'adonner à qqch, s'appliquer à qqch.    - dare operam valetudini: s'occuper de sa santé.    - poenas dare: subir un châtiment, être puni.    - sic datur, Plaut.: tel est ton destin! tu as ce que tu mérites: attrape!    - dare tabellam de aliquo: **donner au juge un bulletin pour qu'il prononce la sentence de qqn** = faire prononcer une sentence.
    * * *
        Do, das, dedi, datum, dare. Donner, et faire celuy à qui l'on donne, seigneur de la chose donnee.
    \
        Da te mihi. Terent. Fay ce que je te diray.
    \
        Alicui se dare. Cic. S'addonner à suyvre aucun et le hanter, et aucunement s'assubjectir à luy.
    \
        Si viuo, adeo exornatum dabo, vt dum viuat, meminerit semper mei. Terent. Je l'accoustreray en telle sorte.
    \
        Oculos natura nobis ad motus animorum declarandos dedit. Cic. Nous a donné pour, etc.
    \
        Quis enim tibi dederit aut Deum omnia posse, aut, etc. Qui est ce qui t'accordera que, etc.
    \
        Puero quoque hoc a me dabis. Cic. De par moy.
    \
        Sed do hoc vobis et concedo, esse multos, etc. Cic. Je vous donne, accorde, et concede cela que, etc.
    \
        Da hoc illi mortuae, da caeteris amicis Cic. Fay cela pour l'amour et en faveur de la trespassee et de tes autres amis.
    \
        Exinde me ilico protinam dedi. Plaut. Je suis saillie incontinent hors de là.
    \
        Dare, Dicere. Plaut. Declarer, Dire.
    \
        Paucis dabo. Terent. Je declareray en brief.
    \
        Dare, Facere. Terent. Pol haud paternum istud dedisti. Ton pere ne t'avoit pas monstré de faire ceci, Tu as faict ici un tour que tu n'as pas apprins de ton pere.
    \
        Dabo statuam faciendam. Plaut. Je bailleray à faire.
    \
        Datur haec sexaginta minis. Plaut. On te la laisse pour, etc.
    \
        Vt res dant sese. Terent. Selon que les choses s'addonnent, ou viennent à poinct.
    \
        Vt se initia dederint, perscribas. Cic. Comme s'est porté le commencement.
    \
        Quod datur, accipio. Cic. Je me contente de ce qu'on me baille.
    \
        Dare actionem dicitur iudex, quando actiorem ad intendendam actionem admittit. Dicitur et Dare iudicium. Vlp. Vide actionem dare in AGO. Presenter ou mettre en barbe.
    \
        Dare aditum. Colum. Donner ou faire entree, Donner accez.
    \
        Adiumentum. Plaut. Aider, Faire avance.
    \
        Adiutorem ad rem aliquam. Terent. Donner aucun pour aide.
    \
        In adoptionem filium. Quintil. Donner son fils pour estre adopté par un autre.
    \
        In aequor se dare. Virgil. Se jecter en la mer.
    \
        Amplexus dare. Virgil. Embrasser.
    \
        Animam sub fasce dare. Virgil. Mourir soubs le fardeau.
    \
        Animos dare. Virgil. Donner courage, Encourager.
    \
        Animum suum alicui. Plaut. Mettre son cueur et son affection en luy.
    \
        Dant animum ad loquendum libere. Liu. Me donnent cueur et hardiesse de parler librement.
    \
        Animum moerori. Cic. Se contrister.
    \
        Annos venatibus. Valer. Flac. User ou employer son aage à la chasse.
    \
        Ansam ad reprehendendum. Cic. Bailler occasion.
    \
        Dare aquam in aluum. Celsus. Jecter dedens le ventre, comme un clystere.
    \
        Aquam manibus. Plaut. Verser de l'eaue sur les mains, Bailler à laver.
    \
        Arbitros dare. Caesar. Prouvoir les parties d'arbitres.
    \
        Auribus alicuius dare. Trebonius Ciceroni. Flatter aucun.
    \
        Aures dare. Seneca. Escouter, Prester l'oreille.
    \
        Aures suas alicui. Cic. Prester l'oreille, Donner audience.
    \
        Rem authorem. Plaut. Vide AVTHOR. Monstrer par effect.
    \
        Auxilia dare. Liu. Donner ou envoyer secours.
    \
        Beneficium dare. Cic. Faire plaisir.
    \
        Dare bibere. Terent. Donner à boire.
    \
        Boni multum alicui dare. Plaut. Faire grand bien.
    \
        Brachia dare ad funes. Ouid. Tendre les bras pour empoigner les chordes.
    \
        Brachia collo. Virgil. Accoller.
    \
        Caliginem dare. Liu. Donner obscurité.
    \
        Campo se dare. Virgil. Se mettre en plain champ.
    \
        Cantus dare. Virgil. Chanter.
    \
        Ad carnuficem dare. Plaut. Mettre entre les mains du bourreau.
    \
        Dare se in casum. Liu. Se mettre à l'adventure, et au hazard, Se hazarder.
    \
        Rem in casum dare, praelioque experiri statuit. Tacit. Adventurer.
    \
        In caueam dabo te. Plaut. Je te mettray en une cage.
    \
        Causam recusandi dare. Cic. Donner occasion.
    \
        Cibum ouibus dare. Varro. Donner à manger.
    \
        Ciuitatem alicui dare. Cic. Octroyer le droict de citoyen et de bourgeois en une ville.
    \
        Clamorem ad astra dare. Sil. Crier hault à merveilles.
    \
        Claritatem alicui dare. Plin. Le mettre en reputation, et luy donner bruit.
    \
        Claritatem arti alicui. Plin. La mettre en bruit.
    \
        Coenam alicui. Plaut. Donner à soupper.
    \
        Cognitionem Consulibus dat lex. Cic. Leur donne povoir et authorité d'en congnoistre.
    \
        Lacertis colla dare. Stat. Se laisser accoller.
    \
        Retro colla dare. Ouid. Tourner le col derriere.
    \
        Colloquium alicui dare. Liu. Le laisser parlementer avec soy.
    \
        Se comitem alicui. Liu. L'accompaigner, Luy faire compagnie.
    \
        Commeatum militi dare. Liu. Vide COMMEATVS. Luy donner congé pour quelque temps.
    \
        Connubia gentibus. Ouid. Donner des femmes en mariage.
    \
        Consilium dare. Terent. Donner conseil.
    \
        In conspectum dare. Terent. Presenter aucun, Mettre devant les yeulx, Mettre en barbe.
    \
        Se in conspectum alicuius dare. Cic. Se monstrer.
    \
        Se in consuetudinem vel familiaritatem alterius. Cic. Le hanter ordinairement, Prendre familiarité avec luy, Estre grandement son familier.
    \
        Copiam dare. Terent. Donner permission, Permettre.
    \
        Crimini dare. Cic. Accuser aucun, Mettre sus quelque cas à quelqu'un.
    \
        Crucibus. Plaut. Crucifier.
    \
        Curam alicui dare. Cic. Luy bailler charge.
    \
        In custodiam vel custodias dare. Liu. Emprisonner, Mettre en prison.
    \
        Se in custodiam dare. Cic. S'emprisonner soymesme.
    \
        Damnum dare. Plaut. Nuire et faire dommage.
    \
        Auxilia decus id non dant. Plin. Ne font pas avoir cest honneur.
    \
        Vos illi fugati exercitus dedistis decus. Liu. Vous luy avez donné l'honneur d'avoir mis en fuite, etc.
    \
        Defensionem dare. Suet. Ouir quelqu'un en ses defenses.
    \
        Dare se in delicias. Seneca. S'addonner à delices.
    \
        Dare dexteras. Plaut. Toucher en la main d'un autre.
    \
        Dextris inter se datis. Liuius. Ayant touché en la main l'un de l'autre.
    \
        Dexteram dare misero. Virgil. Aider et secourir.
    \
        Dare dextras, fidemque, haud impune adultero fore. Liu. Promettez en touchant en la main l'un de l'autre.
    \
        Haec vbi dicta dedit, stringit gladium. Liu. Apres avoir dict ces parolles.
    \
        Dicta dulcia dare. Plaut. Parler doulcement.
    \
        Diem. Cic. Donner jour, Adjourner.
    \
        Dari sibi diem ad diluenda crimina postulant. Plin. iunior. Ils demandent delay.
    \
        In discrimen legiones dare. Tacit. Mettre en danger.
    \
        Dare in diuitias filiam. Plaut. Marier richement.
    \
        Quo documentum dedistis hostibus, non cum Scipionibus extinctum esse nomen Romanum. Liu. Vous leur avez donné à congnoistre.
    \
        Dolorem alicui dare. Cic. Contrister aucun, Luy donner et faire ennuy.
    \
        Dolores ingentes. Horat. Donner et faire grans ennuis.
    \
        Se dolori dare. Plin. iunior. Se contrister.
    \
        Dare dono. Virgil. Donner en pur don.
    \
        Dotem dare. Terent. Donner dot, Assigner.
    \
        Dubitationem alicui. Caesar. Mettre en doubte et en crainte.
    \
        Duras alicui dare. Sub. poenas. Terent. Luy bailler fort à faire.
    \
        Epulas oculis dare. Plaut. Repaistre ses yeulx.
    \
        Esui dare. Plin. Bailler à manger.
    \
        Exceptionem alicui dare. Cic. Bailler exception.
    \
        Excidio ac ruinis opus aliquod dare. Liu. Destruire et ruiner, Demolir.
    \
        Da me excruciatum. Plaut. Tormente moy.
    \
        Exercitum ducendum dare. Liu. Donner la charge de conduire l'armee. \ Exilium dare alicui. Tacit. Bannir.
    \
        Exitio dare. Tacit. Faire mourir.
    \
        Expectationem dare. Cic. Mettre les gens en esperance.
    \
        Experimentum insignis artificii. Sueton. Faire preuve, Faire chef d'oeuvre.
    \
        Exuuias ad hostes dare. Plaut. Estre despouillé des ennemis.
    \
        Fabulam dare. Cic. Jouer une farce, ou Bailler une farce pour estre jouee. \ Factum dare. Plaut. Rendre faict.
    \
        Dare facere. Cic. Donner ou faire.
    \
        - dare facultatem obsecro Huic pariundi. Terent. Donnez luy l'aisance d'enfanter, Donnez luy le moyen.
    \
        His ego duobus generibus facultatem ad se aere alieno liberandas aut leuandas dedi. Cic. Je leur donnay le moyen.
    \
        Data est mihi facultas, vt meo arbitratu facerem. Cic. On m'a donné permission.
    \
        Famae aliquid dare. Horat. Faire quelque chose pour acquerir bruit et renommee.
    \
        Famae dare. Tacit. Publier, Divulguer, Semer par tout.
    \
        Famam celeritatis dare. Plin. Donner bruit.
    \
        Fidem dare. Cic. Promettre, Asseurer, Jurer.
    \
        Dare fiduciam. Liu. Asseurer, Donner hardiesse.
    \
        Flammas. Ouid. Jecter flamme.
    \
        Fluctibus dare se. Valer. Flac. Aller sur la mer, Se mettre sur mer.
    \
        Foenore dare. Plaut. Prester à usure, ou à interest.
    \
        In foenus. Varro. Bailler à usure, ou à interest.
    \
        Foras se dare. Lucret. Sortir dehors.
    \
        Foras vestem dare. Plaut. Prester sa robbe à quelqu'un qui n'est point de nostre maison.
    \
        Dare fraenos impotenti naturae et indomito animali. Liu. Bailler un mors pour donter, Bailler une bride, Tenir en bride et subjection.
    \
        Fructum meliorem arbores dare dicuntur. Columel. Porter meilleur fruict.
    \
        Fugam, stragemque. Liu. Mettre en fuite et tuer beaucoup de gens.
    \
        Dare aliquem in fugam. Caesar. Le faire fuir, Le mettre en fuite, Luy donner la chasse.
    \
        Gemitum dare. Virgil. Gemir.
    \
        Se gemitui dare. Cic. Se prendre à escrier doloreusement, et Mener dueil.
    \
        Gemmas digitis dare. Ouidius. Mettre en ses doigts des anneaux garniz de pierreries.
    \
        Dare aliquid gratiae alicuius. Liu. Faire quelque chose pour l'amour d'aucun.
    \
        Gustum dare. Senec. Donner une preuve ou essay, Faire une monstre de quelque chose parquoy on puist juger du reste, Donner à gouster et taster.
    \
        Gyros. Virgil. Apprendre à voltiger un cheval.
    \
        Habenas laxas dare. Virgil. Lascher la bride.
    \
        Quin te hilarem das mihi? Plautus. Que ne te resjouis tu, et fais bonne chere avec moy?
    \
        Dare aliquid honori alicuius. Senec. Faire quelque chose pour l'honneur d'aucun.
    \
        Hospitium dare. Ouid. Loger quelqu'un.
    \
        Hostem. Tacit. Presenter en barbe.
    \
        Iacturam dare. Plaut. Porter dommage.
    \
        Immunitatem muneris alicuius. Cic. Donner exemption d'aucune charge, Exempter.
    \
        Impetum dare. Liu. Donner dedens les ennemis, Courir de grand force et randon dedens les ennemis.
    \
        Impressionem. Liu. Donner de grande puissance dedens les ennemis, Choquer.
    \
        Impunitatem dare. Cic. Remettre la peine, Donner grace et remission ou pardon.
    \
        Incommodum. Cic. Faire dommage.
    \
        Indicia. Cic. Donner signes ou enseignes.
    \
        Inducias. Liu. Donner treves.
    \
        Insidias alicui dare. Plaut. Guetter, Espier, Tromper.
    \
        Iter. Liu. Donner passage.
    \
        Dare se itineribus. Cic. Se mettre à cheminer, S'acheminer.
    \
        Iucunditati se dare. Cic. S'esjouir.
    \
        Iugulum. Cic. Presenter le gosier pour souffrir et endurer la mort.
    \
        Iumentum. Terent. Donner aide, Aider et secourir.
    \
        Quum ius mihi dederis referendi ad te de quibus dubito. Plin. iunior. Veu que tu m'as donné loy et permission.
    \
        Iusiurandum. Plaut. Promettre par son serment, Promettre avec jurement.
    \
        Labem dare. Lucret. Cheoir, Tomber.
    \
        Se labori dare. Cic. Se mettre à travailler.
    \
        Lachrymas dare. Virgil. Larmoyer, Pleurer.
    \
        Me haec deambulatio ad languorem dedit. Terent. M'a fort lassé. \ Se in laqueum dare. Plaut. Se pendre.
    \
        Dat nemo largius. Terent. Il n'y a homme qui donne plus liberalement que luy.
    \
        Laudem alicui rei dare. Plin. La louer et priser.
    \
        Laudi dare. Cic. Louer.
    \
        Laxamentum legi dare. Cic. Donner quelque relasche.
    \
        Do lego. Iabolenus. Je luy donne et laisse.
    \
        Letho dare. Virgil. Tuer, Mettre à mort.
    \
        Libellos de re aliqua dare. Quintil. Composer et publier.
    \
        Pueris licentiam ludendi. Cic. Donner congé.
    \
        Linamentum dare in plagam. Celsus. Mettre de la charpie dedens la playe, ou une tente.
    \
        Lintea ventis dare. Ouid. Mettre la voile au vent.
    \
        Literas alicui dare. Cic. Bailler.
    \
        Literas alicui per aliquem. Cic. Envoyer par aucun.
    \
        Literas alicui ad aliquem. Cic. Bailler à quelqu'un pour porter à un autre.
    \
        Ad tuas literas ego eo ipso die dederam. Cic. Ce mesme jour j'avoye faict response à tes lettres.
    \
        Se alicui generi literarum dare. Cic. S'addonner, etc.
    \
        Locum dare. Plaut. Donner lieu.
    \
        Dare locum, pro Cedere. Terent. Faire place.
    \
        Ad ludendum se dare. Cic. S'addonner à jouer.
    \
        Magistros rerum esse dedit. Virg. Il les a faict et establi maistres et gouverneurs.
    \
        Malum alicui dare. Plaut. Faire du mal.
    \
        Mammam. Terent. Allaicter.
    \
        Dare mancipio, vel mancupio. Plaut. Vendre avec promesse de garantir.
    \
        Mandata dare. Cic. Bailler charge et commission.
    \
        Aliquid in mandatis. Plaut. Donner charge de quelque chose specialement parmi d'autres.
    \
        De manu pabulum porcis dare, cui opponitur Foris. Columel. De celuy qu'on ha de provision en sa maison, quand ils ne trouvent dequoy paistre aux champs.
    \
        Manum alicui dare. Plaut. Toucher en la main d'aucun en signe d'accord.
    \
        Manus alicui. Cic. Luy bailler ses mains, confessant estre vaincu, Se rendre et consentir à aucun, Luy donner gaigné.
    \
        Do manus. Cic. J'ay tort, Je le quicte, Je le vous donne gaigné.
    \
        Manus intus dare. Celsus. Mettre dedens, Fourrer dedens.
    \
        In manu dare. Cic. Bailler entre les mains, ou manuellement.
    \
        Aliquid in manum. Terent. Donner à aucun quelque chose secrettement, et sans tesmoing: comme à un juge qu'on veult corrompre, Mettre dedens la main.
    \
        Aliquid in manus hominum. Plin. iunior. Publier et mettre entre les mains des hommes quelque chose qu'on a faict.
    \
        Dare virginem alicui in manum. Terent. Quand un pere ou les tuteurs donnoyent une fille à aucun en mariage pour estre sa mere de famille et en puissance du mari, ce que toutes femmes n'estoyent pas.
    \
        Manu plena dare. Senec. Donner largement et beaucoup.
    \
        Dare manibus alterius. Liu. Faire quelque chose pour l'amour d'un trespassé. \ Materiam inuidiae. Cic. Donner occasion.
    \
        Ei filiam suam in matrimonium dat. Caesar. Il luy baille sa fille en mariage.
    \
        Super medicamentum glutinans dandum. Cels. Il fault mettre le medicament ou emplastre dessus.
    \
        Memoriae dare. Gell. Mettre par memoire et escrire.
    \
        Merita. Cic. Faire plaisir.
    \
        Modum alicui. Horat. Donner mesure.
    \
        Ad mortem dare. Plaut. Faire mourir, Mettre à mort.
    \
        Mores suos alteri dare. Plin. Luy apprendre sa facon de faire.
    \
        Motus dare. Virgil. Danser.
    \
        Muneri dare aliquid. Quintil. Donner en don.
    \
        Murmura dare. Ouid. Murmurer.
    \
        Mutuum. Terent. Cic. Prester.
    \
        Natalia dare. Cic. Faire banquet le jour de sa nativité.
    \
        Animal neci dare. Virgil. Tuer.
    \
        Dare negotium. Terent. Bailler charge.
    \
        Corpus in neruum ac supplicia dare. Liu. Pour estre mis au sep, et estre tormenté.
    \
        Nomen militiae et ad militiam dare. Liu. Se faire enrouler.
    \
        Nomen dare suo authori dicitur libellus. Ouid. Donner bruit et renommee.
    \
        Nomen alicui rei. Plin. Luy bailler nom, ou imposer.
    \
        Nouitatem vetustis dare. Plin. Faire une vieille chose neufve.
    \
        In nuptias dare. Terent. Bailler en mariage.
    \
        Nuptum dare filiam. Plaut. Bailler sa fille en mariage.
    \
        Obliuioni dare. Liu. Oublier.
    \
        Obsides dare. Caesar. Bailler ostage.
    \
        Obsidio datus alicui. Tacit. Baillé en ostage.
    \
        Obuiam dari. Terent. Estre rencontré.
    \
        Nihil est quod malim, quam illam totam familiam dari mihi obuiam. Terent. Rencontrer.
    \
        Operam. Terent. Mettre peine.
    \
        Operam alicui dare. Plaut. Luy aider.
    \
        Da mihi paulum operae. Terent. Aide moy un petit.
    \
        Ei rei operam dabant. Plaut. Ils ne taschoyent qu'à cela.
    \
        Ne te abduceret, operam dedi. Plaut. J'ay mis peine, J'ay donné ordre que, etc.
    \
        Benigne vt operam detis ad nostrum gregem. Plaut. Que vous nous oyez paisiblement.
    \
        Operam amori et desidiae. Plaut. Estre amoureux et s'addonner à paresse.
    \
        Operam aurium alicui dare. Plaut. L'escouter.
    \
        Operam auscultando. Plaut. Escouter.
    \
        Dare operam fabulae. Plaut. Escouter une fable.
    \
        Operam dare Platoni, et caeteris, pro Discipulum ei esse. Cic. L'ouir et estudier soubs luy, Estre son disciple.
    \
        Operam veteri domino. Plaut. Servir.
    \
        Id operam do vt, etc. Terent. Je mets peine à cela que, etc.
    \
        Operam liberis. Cic. Engendrer enfants.
    \
        Operam malam alicui dare. Plaut. Nuire.
    \
        Operam mutuam. Gell. Aider pour la pareille, A la charge d'en faire autant pour eulx, Prester une corvee.
    \
        Operam promissam. Plaut. Aider comme on a promis.
    \
        Operam rei. Terent. Mettre peine à acquerir des biens.
    \
        Operam sermoni reliquo. Cic. Parachever le reste de quelque propos.
    \
        Operam sermoni alicuius. Plaut. Escouter ce qu'il dit.
    \
        Operam somno. Plaut. Liu. Dormir.
    \
        Dare operam iuris ciuilis studio Q. Scaeuolae. Cic. Apprendre le droict civil soubs Scevola.
    \
        Operam tonsoribus. Suet. Faire accoustrer sa barbe et ses cheveuls et se faire peigner par le barbier.
    \
        Operam virtuti. Cic. Estudier à vertu.
    \
        - da mihi operam, vt Narrem quae volo. Plaut. Laisse moy raconter ce que je veulx.
    \
        Si des operam vt cum ratione insanias. Terent. Si tu mets peine, etc. \ Dabitur opera. Plaut. On y mettra peine.
    \
        Operas in portu dare. Cic. Avoir charge et entendre au faict du peage des ports et passages.
    \
        Operas in scriptura pro magistro. Cic. Entendre au faict de la ferme des forests et herbages pour le fermier.
    \
        Optionem dare. Liu. Donner le cheois.
    \
        Orationem alicui. Plaut. Donner audience, Laisser parler.
    \
        Oratorem. Plaut. Envoyer embassade.
    \
        Osculum dare, Osculari. Plaut. Baiser.
    \
        Se otio dare. Plaut. Se reposer.
    \
        Pacem dare. Plaut. Donner paix.
    \
        Danda palma docto oratori. Cic. Luy fault donner le pris.
    \
        Dare palmam alicui rei. Plin. La priser par dessus une autre.
    \
        Do palmam huic consilio. Terent. Ce conseil est le meilleur, Je luy donne le pris.
    \
        Partes alicui dare. Liu. Luy bailler charge.
    \
        Eloquentia, varietate, copia quam se cunque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps. Cic. De quelque part qu'il se tournast.
    \
        Pausam conciliis. Lucret. Donner repos, Mettre fin.
    \
        Pectus dare ensibus. Seneca. Presenter et exposer sa poictrine aux espees.
    \
        In sumptum pecunias. Terent. Pour faire la despence.
    \
        Se in pedes dare. Terent. S'enfuir, Gaigner aux pieds.
    \
        Perniciem alicui dare. Cic. Donner malencontre.
    \
        Nae ego cum illo pignus haud ausim dare. Plaut. Je n'oseroye pas gager contre luy.
    \
        Da pignus, ni nunc peieres. Plaut. Fay gajure à moy que tu te parjures.
    \
        Pignori dare. Plaut. Bailler en gage, Engager.
    \
        Plagas dare. Plaut. Estre fouetté et batu.
    \
        Plausum. Cic. Heurter ou Frapper des pieds, Claquer des mains en signe de faveur.
    \
        Plausum pennis dare. Virgil. Battre des aelles.
    \
        Poculum alicui. Cic. Luy bailler quelque bruvage.
    \
        Poenas. Cic. Estre puni pour quelque meffaict, Comparoir quelque faulte.
    \
        Dedit poenas populo Romano. Cic. Le peuple romain a esté vengé de luy.
    \
        Potestatem. Plaut. Donner povoir et puissance.
    \
        In potestatem. Liu. Livrer entre les mains.
    \
        Potui dare. Celsus. Donner pour bruvages.
    \
        Potum arenti solo. Plin. Arrouser.
    \
        Praecipitem dare. Terent. Ruer du hault en bas, Precipiter.
    \
        In praeceps. Liu. Jecter du hault en bas. Et per translationem, Ruiner et destruire.
    \
        Praecepta dare. Virgil. Donner enseignements et doctrine.
    \
        Praeceptum. Liu. Faire commandement.
    \
        Ad eas res ab Epicuro praecepta dantur. Cic. Enseignements sont donnez.
    \
        In praemium. Liu. Pour remuneration et guerdon.
    \
        Quod praesens, tanquam in manu datur, iucundius est. Cic. Ce qu'on donne et qu'on livre quand et quand.
    \
        Dare praestare. Scaeuola. Bailler et delivrer.
    \
        Prandium. Plaut. Donner à disner.
    \
        Dare precibus alicuius. Plin. iunior. Octroyer la requeste à aucun, Faire quelque chose pour les prieres d'aucun.
    \
        Primas alicui rei dare. Cic. L'estimer la plus excellente de toutes les autres, Luy donner le premier lieu, La priser sur toutes les autres.
    \
        Principatum. Cic. Donner le premier lieu.
    \
        - quod dedit Principium adueniens? Terent. Quelle entree a il faicte?
    \
        Principium alicui rei dare. Lucret. Donner commencement.
    \
        Prolem dare. Virgil. Engendrer lignee.
    \
        Promissa. Catullus. Promettre.
    \
        Prouincias magistratibus, aut iis qui magistratu abierunt. Cic. Assigner et bailler à un d'iceulx le gouvernement de quelque province.
    \
        In publicum aliquid dare. Plin. iunior. Publier.
    \
        Pugnam. Plaut. Donner un assault, et faire quelque fascherie.
    \
        Ad purgationes cloacarum dare. Plin. iunior. Condemner à curer et nettoyer les esgousts de la ville.
    \
        In quaestionem dare seruos dicebatur dominus. Author ad Heren. Quand le maistre anciennement livroit ses serfs, et consentoit qu'on leur baillast la torture pour enquerir la verité de quelque faict concernant l'interest d'autruy.
    \
        Quietem membris dare. Virgil. Donner repos.
    \
        Quieti corpora. Liu. Reposer et dormir.
    \
        Se dare quieti ex labore. Caes. Se reposer apres avoir travaillé.
    \
        Rationem dare. Plaut. Donner le moyen de faire quelque chose.
    \
        Receptum facilem aut celerem. Caesar. Bailler aisee retraicte à gens de guerre.
    \
        Recessum. Caesar. Donner lieu pour reculer.
    \
        Reditum gloriosum alicui. Cic. Donner retour honorable.
    \
        Seruos ad remum dabamus. Liu. Nous fournissions chascun d'un nombre de serfs pour tirer à la rame.
    \
        Requiem nullam dare. Plin. iunior. Ne cesser.
    \
        Responsum dare. Cic. Faire response.
    \
        Risus alicui dare. Horat. Luy donner occasion de rire, le faire rire.
    \
        Oculis ruborem dare. Ouid. Faire rougir.
    \
        Dare in ruborem. Plaut. Faire devenir rouge.
    \
        Ruinam dare. Virgil. Tomber impetueusement.
    \
        Dare saltus. Ouid. Saulter.
    \
        Salutem alicui. Cic. Luy sauver la vie.
    \
        Salutem aduenienti. Plaut. Le saluer.
    \
        Quaenam vnquam ob mortem Myrtili poenis luendis dabitur satietas supplicii? Cic. Quand sera on saoul de, etc.
    \
        Dare se alicui. Terent. Se donner à aucun, et se mettre en sa sauvegarde. C'est aussi se laisser gouverner par aucun, et faire tout ce qu'il vouldra.
    \
        Alicui se dare ad docendum. Cic. Prendre la peine d'enseigner aucun.
    \
        Senatum legatis dare. Liu. Assembler le Senat pour donner audience aux embassadeurs.
    \
        Sententiam dare. Cic. Dire sa sentence.
    \
        Ad sepulturam dare. Cic. Enterrer.
    \
        Se sermonibus vulgi dare. Cic. Tascher à avoir la grace du peuple, et estre haultement loué de luy.
    \
        Se in sermonem aliorum dare familiariter. Cic. Se mesler parmi leur propos.
    \
        Seruandum dare. Terent. Donner en garde, Donner à garder.
    \
        Signum dare. Terent. Faire signe.
    \
        Signum oculis. Plautus, Oculis mihi signum dedit ne se appellarem. Il me feit signe des yeulx que je ne disse point son nom.
    \
        Signum tuba. Caes. Sonner la trompette.
    \
        Signum receptui. Liu. Sonner la retraicte.
    \
        Signi satis dedit, siquid esset quod posset dicere, se tacere non posse. Cic. Il a assez monstré et donné à congnoistre que, etc.
    \
        Silentium dare. Terent. Se taire, Faire silence, Ne faire point de bruit.
    \
        Solatia. Cic. Donner grand soulas et passetemps.
    \
        Se somno dare. Cic. Se mettre à dormir.
    \
        Membra sopori dare. Horat. Dormir.
    \
        Spatium conglobandi se, respirandi, aut docendi aliquem: et ad se colligendum et deliberandum. Liu. Caesar. Cic. Donner le temps et le loisir.
    \
        Speciem indolis clarum dare. Plin. iunior. Donner quelque grand signe et enseigne de bonté naturelle.
    \
        Specimen sui. Liu. Faire preuve de soy.
    \
        Spectandum dare. Plaut. Monstrer à quelqu'un, Bailler à regarder.
    \
        Spem dare. Plaut. Cic. Donner esperance.
    \
        Spiramentum. Plin. Bailler air.
    \
        In splendorem bullas forium dare. Plaut. Les brunir et faire reluire.
    \
        In stipendium pecuniam dare. Caesar. Pour la soulde des gensd'armes.
    \
        Stragem dare, pro Facere. Liu. Faire grande tuerie de gens.
    \
        Studii plurimum in literis dare. Quintil. Mettre grande estude aux lettres.
    \
        Suauium dare. Cic. Atticae meis verbis suauium des. Baise la à ma requeste.
    \
        Supplicium alicui de se dare. Plaut. Estre puni par aucun.
    \
        Suspicionem timoris dare. Caes. Faire semblant qu'on ha crainte, Mettre les gens en souspecon qu'on ha crainte d'eulx.
    \
        Symbolum dare. Terent. Contribuer à l'escot pour sa part avec les autres.
    \
        Da te hodie mihi. Terent. Je te prie fay aujourd'huy à ma fantasie, Fay ce que je vouldray.
    \
        Tempus, menses, diem alicui rei dare. Cic. Employer.
    \
        Tempus colloquio non dare. Caes. N'assigner point jour pour parlementer.
    \
        Nesciebas quam eiusmodi homini raro tempus se daret? Plaut. Combien peu souvent l'opportunite et occasion s'addonnoit.
    \
        Dum tempus datur. Terentius. Ce pendant que nous avons le temps.
    \
        Terga dare. Liu. Monstrer les talons, Tourner le dos et s'enfuir.
    \
        Ad terram dare. Suet. Jecter par terre.
    \
        Testes in aliquem dare. Cic. Produire tesmoings.
    \
        Testem Iouem dare. Plaut. Jurer par Jupiter.
    \
        Testimonium dare. Cic. Porter tesmoignage.
    \
        Testimonium quod ei apud me dederas. Cic. Le tesmoignage que tu m'avois porté de luy.
    \
        In timorem dare. Plaut. Faire peur à quelqu'un, Espovanter.
    \
        Se in tormenta dare. Cic. Aller franchement aux torments.
    \
        Transitum. Liu. Donner passage.
    \
        Tribunali reliquam partem diei dare. Plin. iunior. Employer certaines heures du jour à ouir les plaids, et dire droict, et rendre justice.
    \
        Turbas dare. Plaut. Faire troubles, Fascheries, Grandes crieries.
    \
        Vadem. Cic. Donner caution en matiere capitale de se representer au jour.
    \
        Vbera. Ouid. Allaicter, Donner la mammelle.
    \
        Vela. Ouid. Faire voile.
    \
        Vela in altum dare. liu. Desployer les voiles pour aller en haulte mer.
    \
        Vela dare, per translationem. Cic. Faire voile.
    \
        Ad id, vnde aliquis flatus ostenditur, vela do. Cic. Je fay voile à touts vents.
    \
        Vela indignationi dare. Plin. iunior. Parler de grande vehemence et cholere, et se laisser quasi emporter à son affection.
    \
        Veniam. Plaut. Pardonner.
    \
        Age, da veniam. Terent. Accorde luy sa requeste, Ne le tiens plus en si grand transe.
    \
        Da mihi hanc veniam. Cic. Fay moy ce bien de me laisser, etc. Octroye moy ceste requeste.
    \
        Veniam alicuius diei dare. Liu. Dispenser aucun de povoir faire en un jour, ce qui ne se povoit faire par les loix, Dispenser aucun contre la rigueur d'un jour qui est festé ou ferié.
    \
        Verbera Ponto dare. Ouid. Battre la mer.
    \
        Verba dare alicui. Valer. Flac. Le laisser parler.
    \
        In verba dare recuperatores. Cic. Quaerebant quae in verba recuperatores daret. Ils demandoyent la teneur de la commission addressant à ceulx qui devoyent congnoistre de la cause.
    \
        Verba alicui dare. Plaut. Paistre aucun de parolles et le tromper.
    \
        Viam. Plaut. Liu. Faire voye.
    \
        Dare viam, per translationem. Cic. Donner le moyen.
    \
        In viam se dare. Cic. Se mettre en chemin, S'acheminer.
    \
        Victum dare. Plaut. Donner à manger.
    \
        In vincula dare. Liu. Mettre en prison.
    \
        Vitio dare. Cic. Blasmer ou reprendre.
    \
        Voces dare. Ouid. Parler, Prononcer parolles.
    \
        Alicui voluptatem. Plaut. Resjouir aucun et bailler esbat.
    \
        Voluptatibus se dare. Cic. S'addonner à voluptez.
    \
        Vsum nominis dare. Ouid. Permettre qu'on use de quelque nom.
    \
        Vsuram horae gladiatori isti ad viuendum non dedissem. Cic. Je ne l'eusse pas laissé vivre une heure.
    \
        Vsuram lucis dare. Cic. Laisser vivre aucun, Ne le tuer point.
    \
        Vtendum aliquid dare. Plaut. Prester quelque chose.
    \
        Vxorem alicui dare. Terent. Luy bailler sa fille ou parente à femme.
    \
        Datum. Teren. Est istuc datum profecto, vt grata mihi sint quae facio omnia. C'est un don que Dieu m'a donné, etc.
    \
        Datum III Idus Iunii. Cic. Donné le, etc. ou Ces lettres furent donnees aux messagiers le, etc.
    \
        Siccine oportet ire amicos homini amanti operam datum? Plaut. L'aider en ceste maniere?
    \
        Quantum mihi cernere datur. Plin. iunior. Autant que je puis veoir, Selon que je puis veoir et juger.
    \
        Si dabitur. Quintil. Si je puis, S'il m'est permis.

    Dictionarium latinogallicum > do

  • 78 expono

    ex-pōno, posuī, positum, ere, heraus-, offen hinsetzen, aufstellen, I) eig.: A) im allg.: scalas, hinsetzen, anlegen, Verg. Aen. 10, 654: fenum Graecum in sole aut in furno, ut siccescat, Col. 12, 28, 1: eam (partem foliorum inferiorem) supra fieri et exponi ad oculos et ad solem, Gell. 9, 7, 1: im Bilde, vitam in oculis atque in conspectu omnium, Cic. div. in Caec. 27: totam causam explicemus atque ante oculos expositam consideremus, Cic. Rosc. Am. 34. – dah. expositus, v. Örtl., frei daliegend, hinliegend, sich erstreckend, expositae prope in ipsis litoribus urbes, Liv.: Numidia ad ripas exposita fluminis Ampsaci, Mela: rupes exposta (= exposita) ponto, Verg. – B) insbes.: 1) an das Land setzen, a) an das Land werfen, - spülen, os (Orphei) peregrinis arenis, Ov. met. 11, 56: contortas fundo rates Tauromenitanis litoribus (v. der Charybdis), Pacat. pan. 26, 4. – b) als naut. t. t., α) an das Land setzen, landen, ausladen, ausschiffen, lebl. Ggstde., advexi, exposui, Cic.: exp. frnmentum, Cic.: merces suas, ICt.: tegulas de navibus, Liv. – Pers. (bes. Truppen), copias, milites, exercitum, Caes.: ibi Themistoclem, Nep.: milites (ex) navibus, Caes.: filium in terram, Caes.: milites od. exercitum in terram, Caes. u. Liv.: legiones in terram, Vell.: alqm in litus, Liv., in litore, Suet.: alqm in portu Tarentino, Iustin.: exercitum in Africa, Liv.: mi-
    ————
    lites ad eum locum, qui appellabatur Palaeste, Caes. – dah. scherzh., ego istos amasios hoc ictu exponam (an die Luft setzen) atque omnes eiciam foras, Plaut. truc. 658: paene exposivit cubito, hat mich fast auf den Sand gesetzt, Plaut. Cas. 853. – β) über Bord werfen, onus, Marcian. dig. 39, 4, 16. § 8. – 2) öffentlich aufstellen, alqd venditioni, Tac.: bes. zur Schau, vasa Samia, Cic.: u. magnum argenti pondus (eine Masse von Silbergeschirr), Caes.: alqm populo videndum, Ov.: copias in omnibus collibus, gleichs. ausstellen, offen aufstellen, Caes. – 3) ein Kind an einem Orte aussetzen, puellam, Komik.: puerum, Iustin.: pueros, Lact.: filios, Tert.: puellam ad necem, Plaut.: in proxima alluvie pueros, Liv.: infantem ad ianuam matris, Suet.: ingenuus in Gallia natus, sed expositus, Suet.: subst., expositum agnoscere, recipere, Quint.: lex de expositis, Quint. – 4) eine Pflanze usw. ins Land setzen, mense Februario seu planta seu semen exponitur, Pallad. 3, 25, 31. – II) übtr.: 1) aufstellen, vor Augen legen, a) im allg.: praemia alci, Cic.: vitam suam ad imitandum, Cic.: factum (zur Nachahmung), Cic. – b) aussetzen = zur Verfügung stellen, alci DCCC, Cic.: per urbes benigne commeatus, Liv.: colores alci ad variandum, Cic. – c) als jurist. t. t., schriftl. ausstellen, epistulam (einen Schein) in eos exposuit, ICt.: exp. cautionem in alqm, ICt. – 2) mündlich od. schriftlich darlegen, a) aus-
    ————
    einandersetzen, darstellen, zeigen, schildern, beschreiben, abhandeln, vitam alcis totam, Cic.: mores Graiorum, Nep.: alqm versibus, Nep.: breviter consulatum alcis, Cic.: Africae situm paucis, Sall.: mandata in senatu, Cic.: plura de alqo, Nep.: bl. de vita imperatorum, Nep.: m. folg. indir. Fragesatz (m. qui, quid, quemadmodum u. dgl.), Lucr., Cic. u.a.: m. folg. Acc. u. Infin. (= zeigen, dartun), Lucr. 1, 121. Cic. Tusc. 1, 26. – b) den Inhalt von etwas in Worte kleiden, aufsetzen, aufstellen, condiciones pacis, Iustin.: orationem obliquam, Iustin. – 3) aussetzen = preisgeben, bloßstellen, gew. exponi od. expositum esse u. Partiz. expositus, a) der Lage, Stellung nach, ager expositus ventis, Plin.: locus expositus solibus, Plin.: mare procellis undique expositum, Mela: mare in omnes tempestates expositum, Sen.: mare nimiā propinquitate ad pericula classium externarum expositum, Liv.: expositi adversus Italiam, Liv.: ut (exercitus) undique hosti exponeretur, Flor.: expositus ad ictus, Liv. u. Curt.: ad omnes ictus, Curt.: contra magnas copias se expositum videre, Auct. b. Afr. – b) den Verhältnissen nach, ne inermes provinciae barbaris nationibus exponerentur, Tac.: expositum ad invidiam Marcelli nomen, Tac.: ut minus ad iniurias fortunae simus expositi, Sen.: libertas exposita ad iniurias Masinissae, Liv.: ira magis exposita contemptui est, Sen. – absol. (iracundi) simplices videntur,
    ————
    quia expositi sunt, weil sie (der Tücke) preisgegeben sind, Sen. de ira 2, 16, 3: u. so bei Spät. oft = dem Hohne preisgeben, nomen dei, Lact.: vitia patriarcharum, Ambros.; vgl. Bünem. Lact. 1, 7. § 7. – 4) ablegen (s. Bünem. Lact. 3, 26, 13 u. 7, 5, 22. Rönsch Itala p. 364), nomen virginitatis, Arnob.: infantiam, Lact.: veterem hominem, Tert.: curas, Arnob. – Archaist. Perf. exposivit, Plaut. Cas. 853. – Synkop. Partiz. Perf. expostus, Cato r. r. 151, 2. Verg. Aen. 10, 694. Stat. Theb. 5, 551 u. 7, 197.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > expono

  • 79 exsto

    ex-sto (exto), āre, heraus-, hervorstehen, -ragen, I) eig.: serpens longā trabe rectior exstat, ragt in die Höhe (= ringelt sich empor), Ov.: milites capite solo ex aqua exstant, Caes.: navis exstat aquis, Ov.: tantum, quod exstaret aquā, Liv.: quo altius ab aqua exstaret, Liv.: super aequora celsa collo, Ov.: supra profundum, Ov.: u. so (aus dem Wasser) summo pectore, Caes.; vgl. modo pectore modo ore tenus, Tac. – exstabat ferrum de pectore, Ov.: ossa exstabant sub lumbis, Ov.: aedificia modice ab humo exstantia, Plin.: homines... paulum supra terram exstantes, Gell.: virga, quae supra terram exstare debet (Ggstz. quae in terram absconditur), Col. – poet. m. Acc., quantum ego Nereidas exsto, überrage, Stat. silv. 1, 2, 116. – II) übtr.: A) im allg.: quo magis id quod erit illuminatum exstare atque eminere videatur, damit die Lichtseiten desto mehr hervortreten u. abstechen, Cic.: vox tua noctibus exstet, überrage, übertöne, Val. Flacc. – B) prägn.: 1) sichtbar hervortreten = bemerkbar sein, bes. von erheblichen Dingen, sich (deutlich) herausstellen, sichtbar sein, sich zeigen, sich finden, stattfinden, exstant huius fortitudinis vestigia, Cic.: si sine oculis non potest exstare officium et munus oculorum, Cic.: cuius non exstet in me summum meritum, Cic.: nostrum studium exstabit in conveniendis magistratibus et senatoribus, Cic.:
    ————
    Surorum nemo exstat, qui ibi sex menses vixerit, Plaut. – impers., apparet atque exstat, utrum... an etc., es erhellt u. stellt sich heraus = es stellt sich klar heraus, ob usw., Cic. de or. 1, 72. – 2) noch existieren = noch vorhanden-, dasein, noch bestehen, exstant epistulae Philippi, Cic.: quod eorum monumenta certa in litteris exstent, Cic.: cuius monumentum eloquentiae nullum exstet, Liv.: sepulcra exstant, Liv.: ritus ut (wie) a prisco traditus exstat avo, Tibull.: non exstat alius, Liv.: domina exstat, lebt noch, Hor. – impers., exstat, es ist erwiesen, m. folg. Acc. u. Infin., Cic. Brut. 57. – Partic. exstātūrus, Plin. 17, 167. Ulp. dig. 2, 12, 2 u.a. ICt.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > exsto

  • 80 adspicio

    a-spĭcĭo ( adsp-, Jan; asp-, others except Halm, who uses both), spexi, spectum, 3, v. a. (aspexit = aspexerit, Plaut. As. 4, 1, 25), to look to or upon a person or thing, to behold, look at, see.
    I.
    Lit., constr. in the ante - class. per. sometimes with ad; but afterwards with the acc., with a finite clause, or absol.; in eccl. Lat., with in with acc., and super with acc.
    (α).
    With ad:

    aspice ad me,

    Plaut. Capt. 3, 4, 38:

    aspicient ad me,

    Vulg. Zach. 12, 10:

    aspicere ad terram,

    Plaut. Cist. 4, 2, 25:

    ad caelum,

    Vulg. 2 Macc. 7, 28:

    Aspice nunc ad sinisteram,

    Plaut. Merc. 5, 2, 38 (Ritschl, spice):

    ad Scrofam,

    Varr. R. R. 1, 2, 26; cf. the epitaph of Pacuvius: Adulescens, tametsi properas, te hoc saxum rogat, Ut se[se] aspicias, etc., ap. Gell. 1, 24 fin. —(b With acc.: Aspice hoc sublimen candens, Enn. ap. Cic. N. D. 2, 25, 65: templum Cereris, id. ap. Varr. L. L. 7, 2, 82: me, Pac. ap. Non. p. 470, 20: aspicite (me) religatum asperis Vinctumque saxis, Att. ap. Cic. Tusc. 2, 10, 23; Plaut. As. 4, 1, 25:

    me huc aspice,

    id. Am. 2, 2, 118:

    faciem alicujus,

    id. Ps. 1, 2, 9.—In Plaut. twice with contra: aspiciam aliquem [p. 176] contra oculis, Cas. 5, 3, 2: Th. Aspicedum contra me. Tr. Aspexi. Th. Vides? Tr. Video, Most. 5, 1, 56; so,

    non audebat aspicere contra Deum,

    Vulg. Exod. 3, 6:

    formam alicujus aspicere,

    Ter. Heaut. 4, 5, 25:

    tergum alicujus,

    Vulg. Exod. 33, 8:

    aspicite ipsum: contuemini os, etc.,

    Cic. Sull. 27:

    me,

    Vulg. Job, 7, 8:

    sic obstupuerant, sic terram intuebantur, sic furtim non numquam inter se aspiciebant, etc.,

    Cic. Cat. 3, 5, 13; so Vulg. Jer. 4, 23:

    aspicis me iratus,

    Cic. Phil. 2, 30 fin.:

    hominis omnino aspiciendi potestatem eripere,

    id. Lael. 23, 87:

    ut nemo eorum forum aut publicum aspicere vellet,

    Liv. 9, 7, 11:

    aliquid rectis oculis,

    Suet. Aug. 16:

    Aspicit hanc torvis (oculis),

    Ov. M. 6, 34:

    aspiciunt oculis Superi mortalia justis,

    id. ib. 13, 70:

    aliquid oculis aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    aspice vultus Ecce meos,

    Ov. M. 2, 92 al.:

    horrendae aspectu,

    Hor. S. 1, 8, 26:

    aspice nos hoc tantum,

    look on us thus much only, Verg. A. 2, 690 Wagner: Aspice Felicem sibi non tibi, Romule, Sullam, poët. ap. Suet. Tib. 59.—In pass. (rare):

    unde aliqua pars aspici potest,

    Cic. Mil. 3:

    pulvis procul et arma adspiciebantur,

    Tac. H. 2, 68; id. G. 13:

    super triginta milia armatorum aspiciebantur,

    id. Agr. 29; 40; id. A. 3, 45; 11, 14:

    Septentrionem ibi adnotatum primā tantum parte noctis adspici,

    Plin. 2, 73, 75, § 185:

    quasi eum aspici nefas esset,

    Cic. Verr. 5, 67; 5, 187; id. Har. Resp. 8:

    adspici humana exta nefas habetur,

    Plin. 28, 1, 2, § 5.—
    (γ).
    Absol.:

    Vide amabo, si non, quom aspicias, os inpudens videtur,

    Ter. Eun. 5, 1, 22:

    postquam aspexi, ilico Cognovi,

    id. Heaut. 4, 1, 43.—
    (δ).
    With in with acc.:

    in terram aspicere,

    Vulg. Psa. 101, 20; ib. Isa. 5, 30:

    in caelum,

    ib. Matt. 14, 9.—
    (ε).
    With super with acc.:

    super castra aspicere,

    Vulg. Judith, 9, 7 al. —
    B.
    Transf.
    1.
    a.. Of things in space, to look toward, lie toward:

    tabulatum aspiciat meridiem,

    Col. 8, 8, 2:

    cryptoporticus non aspicere vineas, sed tangere videtur,

    Plin. Ep. 5, 6, 29:

    ea pars Britanniae, quae Hiberniam aspicit,

    Tac. Agr. 24:

    terra umidior quā Gallias, ventosior quā Noricum aspicit,

    id. G. 5.—
    b.
    Of persons:

    nobilissimi totius Britanniae eoque in ipsis penetralibus siti nec servientium litora aspicientes,

    Tac. Agr. 30.—
    2.
    With the access. idea of purpose (cf.: adeo, aggredior, etc.), to look upon something in order to consider or examine it; and in gen. to consider, survey, inspect (freq. in Liv.):

    hujus ut aspicerent opus admirabile,

    Ov. M. 6, 14:

    Boeotiam atque Euboeam aspicere jussi,

    Liv. 42, 37:

    in Boeotiā aspiciendae res,

    id. 42, 67 fin.:

    Ap. Claudium legatum ad eas res aspiciendas componendasque senatus misit,

    id. 42, 5; 26, 51; 32, 5 al.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.: sic in oratione Crassi divitias atque ornamenta ejus ingenii per quaedam involucra perspexi;

    sed ea cum contemplari cuperem, vix aspiciendi potestas fuit,

    Cic. de Or. 1, 35, 161:

    sic evolavit oratio, ut ejus vim atque incitationem aspexerim, vestigia ingressumque vix viderim,

    observed, noticed, id. ib. 1, 35, 161:

    in auctorem fidei,

    Vulg. Heb. 12, 2:

    in remunerationem,

    ib. ib. 11, 26.—So esp., to examine, reflect upon, to consider, weigh, ponder (most freq. in the imperat.: aspice, see, ponder, consider, etc.).
    a.
    With acc.:

    Postea [tu] aspicito meum, quando ego tuum inspectavero,

    Plaut. Rud. 3, 4, 50:

    neque tanta (est) in rebus obscuritas, ut eas non penitus vir ingenio cernat, si modo (eas) aspexerit,

    attends to them, Cic. de Or. 3, 31, 124: aspice, ait, Perseu, nostrae primordia gentis, Ov M. 5, 190.—
    b.
    With a finite clause.
    (α).
    In the subj.:

    qui semel aspexit, quantum dimissa petitis Praestent, etc.,

    has weighed, considered, Hor. Ep. 1, 7, 96:

    aspiciebant, quomodo turba jactaret aes etc.,

    Vulg. Marc. 12, 41:

    aspiciebant, ubi (Jesus) poneretur,

    ib. ib. 15, 47:

    Quin tu illam aspice, ut placide adcubat,

    Plaut. Most. 3, 2, 168:

    quin aspice, quantum Aggrediare nefas,

    Ov. M. 7, 70:

    Aspice, venturo laetentur ut omnia saeclo!

    Verg. E. 4, 52:

    Aspice, Plautus Quo pacto partes tutetur amantis ephebi, ut patris attenti... Quantus sit dossennus,

    Hor. Ep. 2, 1, 170 sqq.:

    Aspice, num mage sit nostrum penetrabile telum,

    Verg. A. 10, 481:

    aspice, si quid loquamur,

    Hor. Ep. 1, 17, 4 sq.:

    Aspice, qui coeant populi,

    Verg. A. 8, 385:

    Qualem commendes, etiam atque etiam aspice,

    Hor. Ep. 1, 18, 76: aspice, Quanto cum fastu, quanto molimine circumspectemus etc., id. ib. 2, 2, 92.—
    (β).
    In the indic. (rare):

    Aspice, ut antrum Silvestris raris sparsit labrusca racemis,

    Verg. E. 5, 6:

    Aspice, ut insignis spoliis Marcellus opimis Ingreditur,

    id. A. 6, 855:

    quantas ostentant, aspice, vires,

    id. ib. 6, 771:

    Aspice, quem gloria extulerat,

    id. Cat. 12, 1:

    aspicite, quae fecit nobiscum,

    Vulg. Tob. 13, 6.—Also, to take into consideration, to have in view:

    si genus aspicitur, Saturnum prima parentem Feci,

    Ov. F. 6, 29.—
    B.
    Esp.
    1.
    To look upon with respect, admiration:

    erat in classe Chabrias privatus, sed eum magis milites quam qui praeerant, aspiciebant,

    Nep. Chabr. 4, 1.—
    2.
    Aliquem, to look one boldly in the face, to meet his glance:

    Lacedaemonii, quos nemo Boeotiorum ausus fuit aspicere in acie,

    Nep. Epam. 8, 3 (cf. supra, I., the passage from Suet. Aug. 16). —
    3.
    Lumen aspicere, to see the light for to live:

    odi celebritatem, fugio homines, lucem aspicere vix possum,

    Cic. Att. 3, 7; id. Brut. 3, 12; cf. the foll. number fin.
    4.
    Ad inchoative (as in addubito, addormio, aduro, etc.), to get a sight of, to see, perceive, descry:

    perii, si me aspexerit,

    Plaut. Am. 1, 1, 164:

    forte unam aspicio adulescentulam,

    Ter. And. 1, 1, 91; id. Ad. 3, 3, 19:

    respexit et equum alacrem laetus aspexit,

    Cic. Div. 1, 33, 73; so id. Har. Resp. 1, 2:

    tum vero Phaëthon cunctis e partibus orbem Aspicit accensum,

    Ov. M. 2, 228; 7, 651:

    aspicit hanc visamque vocat,

    id. ib. 2, 443; 2, 714; 3, 69; 3, 356; 3, 486; 7, 384;

    7, 791 et saep.: Quem simul aspexit scabrum intonsumque,

    Hor. Ep. 1, 7, 90.—Hence trop.: lumen aspicere, to see the light for to be born:

    ut propter quos hanc suavissimam lucem aspexerit, eos indignissime luce privārit,

    Cic. Rosc. Am. 22 fin.; cf. supra, II. B. 3.

    Lewis & Short latin dictionary > adspicio

См. также в других словарях:

  • Royal Marines — Royal Marine Corps Crest Active 1664 – Present Country …   Wikipedia

  • ИЕРОНИМ СТРИДОНСКИЙ — [лат. Hieronymus Stridonensis], или Евсевий Иероним [лат. Eusebius Hieronymus] (ок. 347, Стридон 30.09.419/20, Вифлеем), блж. (пам. 15 июня, пам. зап. 30 сент.), пресвитер, библеист, экзегет, переводчик Свящ. Писания, один из 4 великих учителей… …   Православная энциклопедия

  • 45 Commando — Royal Marines Cap Badge of the Royal Marines Active 1943– Country …   Wikipedia

  • 40 Commando — 40 Commando, Royal Marines Cap Badge of the Royal Marines Active 1942 Country …   Wikipedia

  • ИЕРЕМИИ ПРОРОКА КНИГА — в каноне ВЗ входит в состав разд. «Пророки». Авторство, время и место написания В И. п. к. содержатся указания, позволяющие исследователям сделать вывод, что книга создавалась в неск. этапов. Прор. Иеремия писал ее долгие годы (примерно с 625 по… …   Православная энциклопедия

  • politique — 1. politique [ pɔlitik ] adj. et n. m. • 1361; lat. politicus adj., du gr. politikos « de la cité (polis) » I ♦ Adj. A ♦ Relatif à la cité, au gouvernement de l État. 1 ♦ Vx Relatif à la société organisée. ⇒ civil(opposé à naturel), public(opposé …   Encyclopédie Universelle

  • ИНТЕРДИКТ — [лат. interdictum запрет, запрещение], каноническое наказание в Римско католической Церкви, лишающее права или ограничивающее возможность совершения и принятия таинств и др. церковных обрядов (в т. ч. погребения), но, как правило, не связанное с… …   Православная энциклопедия

  • No. 43 (Royal Marine) Commando — Cap Badge of the Royal Marines Active 1943–1946 1961–1968 1980–Present as FPGRM Country …   Wikipedia

  • ИНТРОИТ — [лат. introitus вхождение], входное песнопение (антифон) в составе проприя мессы. Наименование И. впервые упоминается в литургических памятниках VIII IX вв. под названием «антифон на вхождение» (antiphona ad introitum) (одно из первых… …   Православная энциклопедия

  • United States Marine Corps — USMC redirects here. For other uses, see United States Maritime Commission and University of St. Michael s College. United States Marine Corps United States M …   Wikipedia

  • Climont — Le Climont, hameau et sommet Géographie Altitude 965 m Massif Vosges Coordonnées …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»