Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

sine+témpore

  • 81 addo

    ad-do, dĭdi, dĭtum, 3, v. a. [2. do] (addues for addideris, Paul. ex Fest. p. 27 Müll.), to put, place, lay, etc., a person or thing to another.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., NEVE AVROM ADDITO, let no gold be put into the grave with the dead, Fragm. of the XII. Tab. in Cic. de Leg. 2, 24: Argus, quem quondam Ioni Juno custodem addidit, Plaut. Aul. 3, 6, 20; so id. Mil. 2, 6, 69:

    adimunt diviti, addunt pauperi,

    Ter. Ph. 2, 1, 47:

    spumantia addit Frena feris,

    Verg. A. 5, 818:

    Pergamaque Iliacamque jugis hanc addidit arcem, i.e. imposuit,

    id. ib. 3, 336; Hor. Epod. 8, 10:

    flammae aquam,

    to throw upon, Tib. 2, 4, 42:

    incendia ramis,

    Sil. 7, 161:

    propiorem Martem,

    to bring nearer, id. 5, 442.— With in:

    uram in ollulas addere,

    Varr. R. R. 2, 54, 2:

    glandem in dolium,

    id. ib. 3, 15, 2:

    eas epistulas in eundem fasciculum velim addas,

    Cic. Att. 12, 53:

    adde manus in vincla meas,

    Ov. Am. 1, 7, 1; id. A. A. 2, 672, 30.— Poet.:

    cum carceribus sese effudere quadrigae, addunt in spatia, i. e. dant se,

    Verg. G. 1, 513, v. Heyne and Forb.—Hence,
    B.
    Trop., to bring to, to add to; with dat.:

    pudicitiae hujus vitium me hinc absente'st additum,

    Plaut. Am. 2, 2, 179: fletum ingenio muliebri, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50; also absol.:

    operam addam sedulo,

    Plaut. Cist. 1, 1, 54; so id. Pers. 4, 4, 57: addere animum, or animos, to give courage, make courageous:

    mihi quidem addit animum,

    Ter. Heaut. 3, 2, 31:

    sed haec sunt in iis libris, quos tu laudando animos mihi addidisti,

    Cic. Att. 7, 2, 4; so,

    animos cum clamore,

    Ov. M. 8, 388.—So also:

    addis mihi alacritatem scribendi,

    Cic. Att. 16, 3:

    verba virtutem non addere,

    impart, bestow, Sall. C. 58:

    severitas dignitatem addiderat,

    id. ib. 57:

    audaciam,

    id. J. 94:

    formidinem,

    id. ib. 37:

    metum,

    Tac. H. 1, 62; cf. ib. 76:

    ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

    id. G. 3:

    ardorem mentibus,

    Verg. A. 9, 184:

    ductoribus honores,

    id. ib. 5, 249; hence, addere alicui calcar, to give one the spur, to spur him on: anticipate atque addite calcar, Varr. ap. Non. 70, 13:

    vatibus addere calcar,

    Hor. Ep. 2, 1, 217 (cf.: admovere calcar Cic. Att. 6, 1, and adhibere calcar, id. Brut. 56).
    II.
    Esp.
    A.
    To add to by way of increase, to join or annex to, to augment, with dat. or ad (the most common signif. of this word):

    etiam fides, ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

    Plaut. Ep. 3, 4, 37:

    verbum adde etiam unum,

    id. Rud. 4, 3, 68; cf. Ter. And. 5, 2, 19:

    non satis habes quod tibi dieculam addo?

    id. ib. 4, 2, 27; so id. Eun. 1, 1, 33; id. Ph. 1, 1, 8:

    illud in his rebus non addunt,

    Lucr. 3, 900: quaeso ne ad malum hoc addas malum, Caec. ap. Non. 154, 15:

    addendo deducendoque videre quae reliqui summa fiat,

    Cic. Off. 1, 18, 59; so id. de Or. 2, 12 fin.; id. Fam. 15, 20; id Att. 1, 13:

    acervum efficiunt uno addito grano,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    hunc laborem ad cotidiana opera addebant,

    Caes. B. C. 3, 49:

    multas res novas in edictum addidit,

    he made essential additions to, Nep. Cat. 2, 3:

    eaque res multum animis eorum addidit,

    Sall. J. 75, 9:

    addita est alia insuper injuria,

    Liv. 2, 2:

    novas litterarum formas addidit vulgavitque,

    Tac. A. 11, 13; cf. ib. 14 al.— Poet.:

    noctem addens operi,

    also the night to the work, Verg. A. 8, 411;

    ut quantum generi demas, virtutibus addas,

    Hor. Ep. 1, 20, 22.— With ad:

    additum ad caput legis,

    Suet. Calig. 40; so Flor. 1, 13, 17.— Poet. with inf.:

    ille viris pila et ferro circumdare pectus addiderat,

    he instructed them in addition, Sil. 8, 550: addere gradum (sc. gradui), to add step to step, i. e. to quicken one's pace:

    adde gradum, appropera,

    Plaut. Tr. 4, 3, 3; so Liv. 3, 27; 26, 9; Plin. Ep. 6, 20; cf. Doed. Syn. 4, 58: addito tempore, in course of time:

    conjugia sobrinarum diu ignorata addito tempore percrebuisse,

    Tac. A. 12, 6; so also: addita aetate, with increased age: in infantia scabunt aures;

    quod addita aetate non queunt,

    as they grow older, Plin. 11, 48, 108, § 260.—
    2.
    Mercant. t. t., to add to one's bidding, to give more: nihil addo, Poët. ap. Cic. de Or. 2, 63, 255.—
    B.
    When a new thought is added to what precedes, as an enlargement of it, it is introduced by adde, adde huc, adde quod, and the like (cf. accedo), add to this, add to this the circumstance that, or besides, moreover...:

    adde furorem animi proprium atque oblivia rerum, adde quod in nigras lethargi mergitur undas,

    Lucr. 3, 828 sq. (cf. the third verse before: advenit id quod eam de rebus saepe futuris Macerat):

    adde huc, si placet, unguentarios, saltatores totumque ludum talarium,

    Cic. Off. 1, 42, 150:

    adde hos praeterea casus, etc.,

    Hor. S. 2, 8, 71:

    adde huc populationem agrorum,

    Liv. 7, 30: adde quod pubes tibi crescit omnis, Hor. C. 2, 8, 17; id. Ep. 1, 18, 52:

    adde quod ingenuas didicisse fideliter artes Emollit mores nec sinit esse feros,

    Ov. Pont. 2, 9, 49:

    adde huc quod mercem sine fucis gestat,

    Hor. Sat. 1, 2, 83:

    adde super dictis quod non levius valeat,

    id. ib. 2, 7, 78.—So also when several are addressed, as in the speech of Scipic to his soldiers:

    adde defectionem Italiae, Siciliae, etc.,

    Liv. 26, 41, 12.—Also with the acc. and inf.:

    addebat etiam, se in legem Voconiam juratum contra eam facere non audere,

    Cic. Fin. 2, 17, 55;

    and with an anticipatory dem. pron.: Addit etiam illud, equites non optimos fuisse,

    id. Deiot. 8, 24:

    Addit haec, fortes viros sequi, etc.,

    id. Mil. 35, 96 al.: addito as abl. absol. with a subj. clause; with the addition, with this addition (post-Aug.): vocantur patres, addito consultandum super re magna et atroci, with this intimation, that they were to consult, etc., Tac. A. 2, 28:

    addito ut luna infra terram sit,

    Plin. 15, 17, 18, § 62 (cf.:

    adjuncto ut... haberentur,

    Cic. Off. 2, 12).— Hence, addĭtus, a, um, P. a. (addo I.), joined to one as a constant observer; so,
    A.
    Watching or observing in a hostile or troublesome manner: si mihi non praetor siet additus atque agitet me, Lucil. ap. Macr. Sat. 6, 4.—Hence, in gen.,
    B.
    Pursuing one incessantly, persecuting:

    nec Teucris addita Juno Usquam aberit,

    Verg. A. 6, 90 Serv. (= adfixa, incumbens, infesta).

    Lewis & Short latin dictionary > addo

  • 82 praesto

    1.
    praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

    bonorum officio praestus fui,

    Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    ni tua propitia pax foret praesto,

    Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

    quod adest praesto in primis placet,

    Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

    sacrificiis omnibus praesto adesse,

    id. 2, 16, 10;

    more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

    Cic. Fam. 3, 5, 1:

    togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

    id. Pis. 23, 55:

    tibi nulla fuit clementia praesto?

    hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

    hirundines aestivo tempore praesto sunt,

    Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

    era, eccum praesto militem,

    Plaut. Mil. 4, 6, 1:

    ipsum adeo praesto video,

    Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—
    II.
    In partic: praesto esse or adire
    A.
    To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

    ero meo ut omnibus locis sine praesto,

    Plaut. Men. 5, 6, 26:

    jus civile didicit, praesto multis fuit,

    Cic. Mur. 9, 19:

    praesto esse clientem tuum?

    id. Att. 10, 8, 3:

    saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

    id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

    ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

    id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

    also with videor,

    id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

    pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

    will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—
    B.
    With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

    si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

    Cic. Caecin. 30, 87:

    quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

    id. Verr. 2, 2, 4, § 11.
    2.
    prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.
    I.
    Neutr., to stand before or in front.
    A.
    Lit.:

    dum primae praestant acies,

    Luc. 4, 30.—
    B.
    Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

    cum virtute omnibus praestarent,

    Caes. B. G. 1, 3:

    quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

    Cic. de Or. 1, 44, 192:

    quā re homines bestiis praestent,

    id. Inv. 1, 4, 5:

    hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

    id. Lael. 5, 19:

    Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ceteris,

    id. Ac. 1, 4, 16:

    suos inter aequales longe praestitit,

    id. Brut. 64, 230:

    omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

    Sall. C. 1, 1:

    praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

    Nep. Chabr. 4, 3:

    quantum ceteris praestet Lucretia,

    Liv. 1, 57, 7:

    cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

    id. 8, 7, 7:

    quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

    id. 31, 7, 8:

    genere militum praestare tironibus,

    id. 42, 52, 10:

    tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

    Quint. 1, 10, 14:

    qui eloquentiā ceteris praestet,

    id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

    sacro, quod praestat, peracto,

    Juv. 12, 86:

    probro atque petulantiā maxume praestabant,

    were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

    truculentiā caeli praestat Germania,

    Tac. A. 2, 24:

    cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

    Lucr. 1, 358.—
    2.
    Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

    nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

    it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

    mori milies praestitit, quam haec pati,

    it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

    praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    it is better, Caes. B. G. 1, 17:

    motos praestat componere fluctus,

    Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.
    II.
    Act.
    A.
    To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

    quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

    Liv. 5, 36, 4:

    qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

    Hirt. B. G. 8, 6:

    praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

    Liv. 3, 61, 7:

    ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

    id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

    praestat ingenio alius alium,

    Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

    7, 2, 17: honore ceteros,

    Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

    imperatores prudentiā,

    id. Hann. 1, 1:

    eloquentiā omnes eo tempore,

    id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—
    B.
    To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

    ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

    quem tamen ego praestare non poteram,

    id. Att. 6, 3, 5:

    quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

    Plin. Pan. 83:

    communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

    Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

    impetus populi praestare nemo potest,

    no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

    periculum judicii,

    id. Mur. 2, 3:

    damnum alicui,

    id. Off. 3, 16:

    invidiam,

    id. Sest. 28, 61:

    nihil,

    to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

    cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

    what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

    ego tibi a vi praestare nihil possum,

    Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

    quod de te sperare, de me praestare possum,

    Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

    quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

    Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

    (praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

    id. Fl. 12, 28:

    meliorem praesto magistro Discipulum,

    Juv. 14, 212.—With ut:

    illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

    Juv. 6, 539.—
    C.
    In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

    arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

    Cic. N. D. 1, 3, 7:

    ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

    id. Fam. 7, 17, 2:

    suum munus,

    id. de Or. 2, 9, 38:

    hospitii et amicitiae jus officiumque,

    id. Fam. 14, 4, 2:

    ne quem ejus paeniteret, praestiti,

    I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

    quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

    I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

    fidem alicui,

    Liv. 30, 15:

    pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

    maintained, id. 40, 34:

    tributa,

    to pay, Juv. 3, 188:

    annua,

    id. 6, 480:

    triplicem usuram,

    id. 9, 7.— Pass.:

    promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

    Liv. 43, 18, 11:

    mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

    quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

    id. Phil. 14, 11, 30:

    virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

    id. Div. 2, 37, 79:

    ni praestaretur fides publica,

    Liv. 2, 28, 7.—
    2.
    In partic.
    a.
    To keep, preserve, maintain, retain:

    pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

    Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

    omnes socios salvos praestare poteramus,

    Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

    mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

    Lucr. 3, 214. —
    b.
    To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

    Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

    Cic. Fam. 3, 10, 3:

    neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

    id. ib. 1, 9, 5:

    virtutem,

    Caes. B. G. 2, 27:

    benevolentiam,

    Cic. Att. 11, 1, 1:

    consilium suum fidemque,

    id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

    se incolumem,

    Lucr. 3, 220:

    se invictum,

    Ov. Tr. 4, 10, 104:

    teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

    show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

    Victoria nunc quoque se praestet,

    show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

    juris periti consultatoribus se praestabant,

    showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

    vel magnum praestet Achillem,

    should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—
    c.
    To show, exhibit, manifest:

    honorem debitum patri,

    Cic. Phil. 9, 5, 12:

    fratri pietatem,

    id. Brut. 33, 126:

    virtutem et diligentiam alicui,

    id. Fam. 14, 3, 2:

    frequentiam et officium alicui honores petenti,

    Hirt. B. G. 8, 50:

    obsequium,

    Sen. Q. N. 2, 59, 8:

    sedulitatem alicui rei,

    to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—
    d.
    To give, offer, furnish, present, expose:

    alicui certam summam pecuniae,

    Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

    caput fulminibus,

    to expose, Luc. 5, 770:

    Hiberus praestat nomen terris,

    id. 4, 23:

    anser praestat ex se pullos atque plumam,

    Col. 8, 13:

    cum senatui sententiam praestaret,

    gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

    terga hosti,

    to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

    voluptatem perpetuam sapienti,

    to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

    pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

    was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

    corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

    Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.
    A.
    In gen. (class.).
    1.
    Of persons:

    omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

    far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

    usu et sapientiā praestantes,

    noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

    virginibus praestantior omnibus Herse,

    superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

    in illis artibus praestantissimus,

    Cic. de Or. 1, 50, 217:

    praestantissimi studio atque doctrinā,

    id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

    o praestans animi juvenis,

    distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

    belli,

    Sil. 5, 92:

    armorum,

    Stat. Th. 1, 605:

    praestantissimus sapientiae,

    Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

    quo non praestantior alter Aere ciere viros,

    whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—
    2.
    Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

    praestanti corpore Nymphae,

    Verg. A. 1, 71:

    praestanti corpore tauri,

    id. G. 4, 550:

    formā,

    id. A. 7, 483:

    naturā excellens atque praestans,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

    id. Fam. 3, 10, 3:

    praestans prudentiā in omnibus,

    Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

    quid praestantius mihi potuit accidere?

    id. Vatin. 3, 8.—
    B.
    In partic.
    1.
    Efficacious:

    medicina,

    Plin. 13, 24, 47, § 130:

    usus praestantior,

    id. 18, 13, 34, § 126:

    calamus praestantior odore,

    id. 12, 22, 48, § 105:

    sucus sapore praestantissimus,

    id. 15, 1, 2, § 5:

    praestantissima auxilia,

    id. 27, 13, 120, § 146.—
    2.
    Sup.:

    Praestantissimus,

    a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

    praestantissime,

    Plin. 28, 12, 50, § 186.

    Lewis & Short latin dictionary > praesto

  • 83 praestu

    1.
    praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

    bonorum officio praestus fui,

    Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    ni tua propitia pax foret praesto,

    Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

    quod adest praesto in primis placet,

    Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

    sacrificiis omnibus praesto adesse,

    id. 2, 16, 10;

    more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

    Cic. Fam. 3, 5, 1:

    togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

    id. Pis. 23, 55:

    tibi nulla fuit clementia praesto?

    hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

    hirundines aestivo tempore praesto sunt,

    Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

    era, eccum praesto militem,

    Plaut. Mil. 4, 6, 1:

    ipsum adeo praesto video,

    Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—
    II.
    In partic: praesto esse or adire
    A.
    To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

    ero meo ut omnibus locis sine praesto,

    Plaut. Men. 5, 6, 26:

    jus civile didicit, praesto multis fuit,

    Cic. Mur. 9, 19:

    praesto esse clientem tuum?

    id. Att. 10, 8, 3:

    saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

    id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

    ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

    id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

    also with videor,

    id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

    pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

    will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—
    B.
    With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

    si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

    Cic. Caecin. 30, 87:

    quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

    id. Verr. 2, 2, 4, § 11.
    2.
    prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.
    I.
    Neutr., to stand before or in front.
    A.
    Lit.:

    dum primae praestant acies,

    Luc. 4, 30.—
    B.
    Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

    cum virtute omnibus praestarent,

    Caes. B. G. 1, 3:

    quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

    Cic. de Or. 1, 44, 192:

    quā re homines bestiis praestent,

    id. Inv. 1, 4, 5:

    hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

    id. Lael. 5, 19:

    Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ceteris,

    id. Ac. 1, 4, 16:

    suos inter aequales longe praestitit,

    id. Brut. 64, 230:

    omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

    Sall. C. 1, 1:

    praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

    Nep. Chabr. 4, 3:

    quantum ceteris praestet Lucretia,

    Liv. 1, 57, 7:

    cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

    id. 8, 7, 7:

    quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

    id. 31, 7, 8:

    genere militum praestare tironibus,

    id. 42, 52, 10:

    tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

    Quint. 1, 10, 14:

    qui eloquentiā ceteris praestet,

    id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

    sacro, quod praestat, peracto,

    Juv. 12, 86:

    probro atque petulantiā maxume praestabant,

    were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

    truculentiā caeli praestat Germania,

    Tac. A. 2, 24:

    cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

    Lucr. 1, 358.—
    2.
    Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

    nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

    it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

    mori milies praestitit, quam haec pati,

    it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

    praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    it is better, Caes. B. G. 1, 17:

    motos praestat componere fluctus,

    Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.
    II.
    Act.
    A.
    To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

    quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

    Liv. 5, 36, 4:

    qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

    Hirt. B. G. 8, 6:

    praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

    Liv. 3, 61, 7:

    ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

    id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

    praestat ingenio alius alium,

    Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

    7, 2, 17: honore ceteros,

    Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

    imperatores prudentiā,

    id. Hann. 1, 1:

    eloquentiā omnes eo tempore,

    id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—
    B.
    To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

    ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

    quem tamen ego praestare non poteram,

    id. Att. 6, 3, 5:

    quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

    Plin. Pan. 83:

    communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

    Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

    impetus populi praestare nemo potest,

    no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

    periculum judicii,

    id. Mur. 2, 3:

    damnum alicui,

    id. Off. 3, 16:

    invidiam,

    id. Sest. 28, 61:

    nihil,

    to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

    cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

    what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

    ego tibi a vi praestare nihil possum,

    Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

    quod de te sperare, de me praestare possum,

    Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

    quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

    Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

    (praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

    id. Fl. 12, 28:

    meliorem praesto magistro Discipulum,

    Juv. 14, 212.—With ut:

    illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

    Juv. 6, 539.—
    C.
    In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

    arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

    Cic. N. D. 1, 3, 7:

    ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

    id. Fam. 7, 17, 2:

    suum munus,

    id. de Or. 2, 9, 38:

    hospitii et amicitiae jus officiumque,

    id. Fam. 14, 4, 2:

    ne quem ejus paeniteret, praestiti,

    I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

    quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

    I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

    fidem alicui,

    Liv. 30, 15:

    pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

    maintained, id. 40, 34:

    tributa,

    to pay, Juv. 3, 188:

    annua,

    id. 6, 480:

    triplicem usuram,

    id. 9, 7.— Pass.:

    promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

    Liv. 43, 18, 11:

    mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

    quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

    id. Phil. 14, 11, 30:

    virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

    id. Div. 2, 37, 79:

    ni praestaretur fides publica,

    Liv. 2, 28, 7.—
    2.
    In partic.
    a.
    To keep, preserve, maintain, retain:

    pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

    Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

    omnes socios salvos praestare poteramus,

    Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

    mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

    Lucr. 3, 214. —
    b.
    To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

    Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

    Cic. Fam. 3, 10, 3:

    neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

    id. ib. 1, 9, 5:

    virtutem,

    Caes. B. G. 2, 27:

    benevolentiam,

    Cic. Att. 11, 1, 1:

    consilium suum fidemque,

    id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

    se incolumem,

    Lucr. 3, 220:

    se invictum,

    Ov. Tr. 4, 10, 104:

    teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

    show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

    Victoria nunc quoque se praestet,

    show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

    juris periti consultatoribus se praestabant,

    showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

    vel magnum praestet Achillem,

    should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—
    c.
    To show, exhibit, manifest:

    honorem debitum patri,

    Cic. Phil. 9, 5, 12:

    fratri pietatem,

    id. Brut. 33, 126:

    virtutem et diligentiam alicui,

    id. Fam. 14, 3, 2:

    frequentiam et officium alicui honores petenti,

    Hirt. B. G. 8, 50:

    obsequium,

    Sen. Q. N. 2, 59, 8:

    sedulitatem alicui rei,

    to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—
    d.
    To give, offer, furnish, present, expose:

    alicui certam summam pecuniae,

    Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

    caput fulminibus,

    to expose, Luc. 5, 770:

    Hiberus praestat nomen terris,

    id. 4, 23:

    anser praestat ex se pullos atque plumam,

    Col. 8, 13:

    cum senatui sententiam praestaret,

    gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

    terga hosti,

    to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

    voluptatem perpetuam sapienti,

    to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

    pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

    was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

    corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

    Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.
    A.
    In gen. (class.).
    1.
    Of persons:

    omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

    far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

    usu et sapientiā praestantes,

    noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

    virginibus praestantior omnibus Herse,

    superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

    in illis artibus praestantissimus,

    Cic. de Or. 1, 50, 217:

    praestantissimi studio atque doctrinā,

    id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

    o praestans animi juvenis,

    distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

    belli,

    Sil. 5, 92:

    armorum,

    Stat. Th. 1, 605:

    praestantissimus sapientiae,

    Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

    quo non praestantior alter Aere ciere viros,

    whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—
    2.
    Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

    praestanti corpore Nymphae,

    Verg. A. 1, 71:

    praestanti corpore tauri,

    id. G. 4, 550:

    formā,

    id. A. 7, 483:

    naturā excellens atque praestans,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

    id. Fam. 3, 10, 3:

    praestans prudentiā in omnibus,

    Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

    quid praestantius mihi potuit accidere?

    id. Vatin. 3, 8.—
    B.
    In partic.
    1.
    Efficacious:

    medicina,

    Plin. 13, 24, 47, § 130:

    usus praestantior,

    id. 18, 13, 34, § 126:

    calamus praestantior odore,

    id. 12, 22, 48, § 105:

    sucus sapore praestantissimus,

    id. 15, 1, 2, § 5:

    praestantissima auxilia,

    id. 27, 13, 120, § 146.—
    2.
    Sup.:

    Praestantissimus,

    a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

    praestantissime,

    Plin. 28, 12, 50, § 186.

    Lewis & Short latin dictionary > praestu

  • 84 res

    rēs, rei (rēi with e long; gen., Lucr. 2, 112; 548; 6, 918; dat., id. 1, 688; 2, 236; rei, gen., monosyl. at the end of the verse, Lucr. 3, 918;

    and in the middle of the verse,

    id. 4, 885, and Poët. ap. Lact. 6, 6), f. [ etym. dub.; perh. root ra- of reor, ratus; cf. Germ. Ding; Engl. thing, from denken, to think; prop., that which is thought of; cf. also logos, Lid. and Scott, 9], a thing, object, being; a matter, affair, event, fact, circumstance, occurrence, deed, condition, case, etc.; and sometimes merely = something (cf.: causa, ratio, negotium).
    I.
    In gen.:

    unde initum primum capiat res quaeque movendi,

    Lucr. 1, 383; cf. id. 1, 536:

    in partes res quaeque minutas Distrahitur,

    id. 2, 826: summe Sol, qui omnes res inspicis, Enn. ap. Prob. Verg. E. 6, 31 (Trag. v. 321 Vahl.):

    versus, quos ego de Rerum Naturā pangere conor,

    Lucr. 1, 25; cf. id. 1, 126; 5, 54:

    rerum natura creatrix,

    id. 2, 1117:

    divinarum humanarumque rerum, tum initiorum causarumque cujusque rei cognitio,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7 (v. divinus):

    haeret haec res,

    Plaut. Am. 2, 2, 182:

    profecto, ut loquor, ita res est,

    id. ib. 2, 1, 19:

    haud mentior, resque uti facta dico,

    id. ib. 2, 1, 23:

    de Alcumenā ut rem teneatis rectius,

    id. ib. prol. 110:

    in tantis rebus (sc. in re publicā defendendā),

    Cic. Rep. 1, 3, 4 et saep.:

    quo Averna vocantur nomine, id ab re Impositum est, quia sunt avibus contraria cunctis,

    from the nature of the thing, Lucr. 6, 740; cf. id. 6, 424; Liv. 1, 17:

    si res postulabit,

    the condition of the case, Cic. Lael. 13, 44: scaena rei totius haec, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 3:

    fugam in se nemo convertitur Nec recedit loco, quin statim rem gerat,

    does his duty, stands his ground, Plaut. Am. 1, 1, 84; so, res gerere, v. gero; hence, too, rerum scriptor, for a historian, v. scriptor, and cf. II. H. infra.—
    B.
    With adj. of quality, to express condition, etc.:

    illic homo a me sibi malam rem arcessit,

    is bringing a bad business on himself, Plaut. Am. 1, 1, 171; so,

    res mala,

    a wretched condition, Sall. C. 20, 13; and more freq. in plur.:

    bonis tuis rebus meas res irrides malas,

    circumstances, condition, Plaut. Trin. 2, 4, 45; id. Rud. 3, 3, 12:

    res secundae,

    good fortune, Hor. Ep. 1, 10, 30; cf. Liv. 3, 9:

    res prosperae,

    Nep. Dion, 6, 1; id. Eum. 5, 1:

    in secundissimis rebus,

    Cic. Off. 1, 26, 91:

    adversae res,

    id. ib. 1, 26, 90; Hor. S. 2, 2, 136; 2, 8, 73:

    res belli adversae,

    Liv. 10, 6:

    res dubiae,

    Sall. C. 10, 2; 39, 3; Liv. 2, 50; 7, 30;

    v. bonus, florens, salvus, adversus, dubius, novus, arduus, etc.— Freq. in curses, etc.: in malam rem,

    go to the bad, Ter. Phorm. 5, 7, 37; id. And. 2, 1, 17:

    malam rem hinc ibis?

    id. Eun. 3, 3, 30.—
    C.
    With an adj. in a periphrasis:

    abhorrens ab re uxoriā,

    matrimony, Ter. And. 5, 1, 10:

    in arbitrio rei uxoriae,

    dowry, Cic. Off. 1, 15, 61:

    rem divinam nisi compitalibus... ne faciat,

    a religious act, act of worship, a sacrifice, Cato, R. R. 5, 4:

    bellicam rem administrari majores nostri nisi auspicato noluerunt,

    Cic. Div. 2, 36, 76; Hor. C. 4, 3, 6:

    erat ei pecuaria res ampla et rustica,

    Cic. Quint. 3, 12: res rustica, agriculture:

    rei rusticae libro primo,

    Col. 11, 1, 2; id. 1, praef. §

    19: liber, quem de rebus rusticis scripsi,

    Cic. Sen. 15, 54:

    navalis rei certamina,

    naval battles, Amm. 26, 3, 5:

    res militaris,

    Cic. Rab. Post. 1, 2:

    rei militaris gloria,

    id. Mur. 9, 22; Nep. Milt. 8, 4:

    res frumentaria,

    forage, Caes. B. C. 3, 16; id. B. G. 1, 23; 4, 7:

    armatae rei scientissimus,

    Amm. 25, 4, 7:

    peritus aquariae rei,

    id. 28, 2, 2:

    res judicaria,

    Cic. Verr. 2, 2, 12, § 31:

    res ludicra,

    play, Hor. Ep. 2, 1, 180:

    uti rebus veneriis,

    Cic. Sen. 14, 47; Nep. Alc. 11, 4:

    res Veneris,

    Lucr. 2, 173; Ov. R. Am. 431; v. also familiaris, judiciaria, militaris, navalis, etc., and cf. II. G. infra. —
    D.
    With pronouns or adjectives, as an emphatic periphrase for the neutr.:

    ibi me inclamat Alcumena: jam ea res me horrore afficit,

    this now, Plaut. Am. 5, 1, 16; cf.: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam:

    Ea res est,

    it is even so, id. As. 1, 1, 40:

    de fratre confido ita esse ut semper volui. Multa signa sunt ejus rei,

    of it, Cic. Att. 1, 10, 5: quos (melittônas) alii melittotropheia appellant, eandem rem quidam mellaria. Varr. R. R. 3, 16, 12:

    sunt ex te quae scitari volo, Quarum rerum, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 13; cf. Caes. B. G. 3, 4:

    quibus de rebus quoniam nobis contigit ut aliquid essemus consecuti,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    quā super re interfectum esse Hippotem dixisti? Pac. ap. Fest. s. v. superescit, p. 244: resciscet Amphitruo rem omnem,

    every thing, all, Plaut. Am. 1, 2, 30:

    nulla res tam delirantes homines concinat cito,

    nothing, id. Am. 2, 2, 96; cf.:

    neque est ulla res, in quā, etc.,

    Cic. Rep. 1, 7, 12; 1, 5, 9; cf.

    also: sumptu ne parcas ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    magna res principio statim bello,

    a great thing, a great advantage, Liv. 31, 23 fin.:

    nil admirari prope res est una Solaque, quae, etc.,

    the only thing, only means, Hor. Ep. 1, 6, 1 et saep. — Emphatically with sup.:

    scilicet rerum facta est pulcherrima Roma,

    the most beautiful thing in the world, Verg. G. 2, 534; Quint. 1, 12, 16 Spald. p. 81. —

    Of persons, etc.: est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    maxime rerum,

    Ov. H. 9, 107; cf.:

    maxima rerum Roma,

    Verg. A. 7, 602; Ov. M. 13, 508:

    fortissima rerum animalia,

    id. ib. 12, 502:

    pulcherrime rerum,

    id. H. 4, 125; id. A. A. 1, 213; id. M. 8, 49:

    dulcissime rerum,

    Hor. S. 1, 9, 4.—
    E.
    In adverb. phrases:

    e re natā melius fieri haud potuit,

    after what has happened, Ter. Ad. 3, 1, 8:

    pro re natā,

    according to circumstances, Cic. Att. 7, 8, 2; 14, 6, 1:

    pro tempore et pro re,

    Caes. B. G. 5, 8:

    factis benignus pro re,

    according to circumstances, Liv. 7, 33, 3; Sall. J. 50, 2:

    pro re pauca loquar,

    Verg. A. 4, 337; Lucr. 6, 1280:

    ex re et ex tempore,

    Cic. Fam. 12, 19, 3:

    e re respondi,

    Cat. 10, 8.
    II.
    In partic.
    A.
    Pregn., an actual thing, the thing itself, reality, truth, fact; opposed to appearance, mere talk, the mere name of a thing:

    ecastor, re experior, quanti facias uxorem tuam,

    Plaut. Am. 1, 3, 10:

    desiste dictis nunc jam miseram me consolari: Nisi quid re praesidium apparas, etc.,

    id. Rud. 3, 3, 21: rem ipsam loqui. Ter. And. 1, 2, 31:

    rem fabulari,

    Plaut. Trin 2, 4, 87:

    nihil est aliud in re,

    in fact, Liv. 10, 8, 11 Weissenb. ad loc.:

    se ipsa res aperit,

    Nep. Paus. 3, 7:

    ex re decerpere fructus,

    Hor. S. 1, 2, 79;

    opp. verbum, vox, opinio, spes, nomen, etc.: rem opinor spectari oportere, non verba,

    Cic. Tusc. 5, 11, 32; cf.: te rogo, ut rem potiorem oratione ducas, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 5:

    non modo res omnes, sed etiam rumores cognoscamus,

    Cic. Att. 5, 5, 1:

    qui hos deos non re, sed opinione esse dicunt,

    id. N. D. 3, 21, 53:

    Peripateticos et Academicos nominibus differentes, re congruentes,

    id. Ac. 2, 5, 15:

    quod nos honestum, illi vanum... verbis quam re probabilius vocant,

    Quint. 3, 8, 22; Sen. Ep. 120, 9:

    eum, tametsi verbo non audeat, tamen re ipsā de maleficio suo confiteri,

    id. Rosc. Am. 42, 123; cf. Ter. Ad. 4, 7, 15:

    vides quantum distet argumentatio tua ab re ipsā atque a veritate,

    Cic. Rosc. Am. 15, 44. — Hence, abl. sing., often strengthened by verā (sometimes as one word, reverā), in fact, really, in truth, indeed, in reality:

    haec ille, si verbis non audet, re quidem verā palam loquitur,

    Cic. Quint. 17, 56; so,

    re quidem verā,

    id. Clu. 19, 54; id. Sest. 7, 15:

    re autem verā,

    id. Fam. 1, 4, 2;

    and simply re verā,

    id. Quint. 2, 7; id. Div. 2, 54, 110; id. Balb. 3, 7:

    re verāque,

    Lucr. 2, 48; cf.:

    et re verā,

    indeed, in fact, Cic. Fam. 3, 5, 1; Liv. 33, 11, 3; 35, 31, 12; 36, 6, 1; Nep. Ages. 2, 3; id. Phoc. 3, 3; Curt. 3, 13, 5; 4, 16, 19; Val. Max. 9, 13, ext. 1; Just. 5, 1, 8; 12, 13, 10; Plin. Ep. 6, 33, 1.—
    B.
    Effects, substance, property, possessions:

    mihi Chrysalus Perdidit filium, me atque rem omnem Meam,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 26; cf.: Ph. Habuitne rem? Ly. Habuit. Ph. Qui eam perdidit... Mercaturamne an venales habuit, ubi rem perdidit? id. Trin. 2, 2, 49 sq.:

    quibus et re salvā et perditā profueram,

    Ter. Eun. 2, 2, 27:

    rem talentum decem,

    id. Phorm. 2, 3, 46; Juv. 3, 16:

    avidior ad rem,

    Ter. Eun. 1, 2, 51:

    rem facere,

    to make money, Cic. Att. 2, 2, 12:

    res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,

    id. Cat. 2, 5, [p. 1576] 10:

    qui duo patrimonia accepisset remque praeterea bonis et honestis rationibus auxisset,

    id. Rab. Post. 14, 38:

    libertino natum patre et in tenui re,

    in narrow circumstances, Hor. Ep. 1, 20, 20 et saep.; v. also familiaris.— In plur.: quantis opibus, quibus de rebus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 396 Vahl.):

    privatae res,

    Cic. Att. 9, 7, 5.—
    2.
    Hence, law t. t., whatever may be the subject of a right, whether corporeal or incorporeal (v. Sandars, Introd. to Just. Inst. p. 42 sqq.):

    res corporales,

    Just. Inst. 2, 2, 1 sq.; Gai. Inst. 2, 12; Dig. 1, 8, 1:

    res in patrimonio, res extra patrimonium,

    Just. Inst. 2, 1 pr.; Gai. Inst. 2, 1:

    res sanctae,

    Just. Inst. 2, 1, 10; v. also mancipium, privatus, etc.—
    C.
    Benefit, profit, advantage, interest, weal:

    res magis quaeritur, quam, etc.,

    Plaut. Men. 4, 2, 6:

    melius illi consulas quam rei tuae,

    id. Cist. 1, 1, 98:

    haec tuā re feceris,

    to your advantage, id. Capt. 2, 2, 46.— Most freq. with the prepositions in, ex, ob, ab, etc.:

    quasi istic minor mea res agatur quam tua,

    is interested, affected, Ter. Heaut. 2, 3, 113 (v. ago):

    si in rem tuam esse videatur,

    Plaut. Trin. 3, 2, 2:

    vide si hoc in rem deputas,

    id. ib. 3, 3, 19:

    quod in rem recte conducat tuam,

    id. Capt. 2, 3, 26:

    si in remst utrique,

    Ter. And. 3, 3, 14:

    quid mihi melius est, quid magis in rem est, quam? etc.,

    useful, Plaut. Rud. 1, 4, 1:

    tamen in rem fore credens universos adpellare,

    Sall. C. 20, 1:

    omnia quae in rem videbantur esse,

    Curt. 6, 2, 21:

    ad conparanda ea quae in rem erant,

    Liv. 30, 4, 6:

    imperat quae in rem sunt,

    id. 26, 44, 7; 22, 3, 2:

    ex tuā re non est, ut ego emoriar,

    for your advantage, Plaut. Ps. 1, 3, 102: An. Non pudet Vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, to the purpose, with advantage, Ter. Phorm. 3, 2, 41: ob rem facere, usefully, with advantage or profit, Sall. J. 31, 5: subdole blanditur, ab re Consulit blandiloquentulus, contrary to his interest, i. e. to his injury, Plaut. Trin. 2, 1, 12 Brix ad loc.:

    haud id est ab re aucupis,

    id. As. 1, 3, 71:

    haec haud ab re duxi referre,

    Liv. 8, 11, 1:

    non ab re esse Quinctio visum est interesse, etc.,

    id. 35, 32, 6; Plin. 27, 8, 35, § 57; Suet. Aug. 94; Gell. 18, 4, 6; 1, 26, 4; Macr. S. 1, 4, 19.—
    D.
    Cause, reason, ground, account; only in the connection eā (hac) re, and eam ob rem, adverb., therefore, on that account:

    eā re tot res sunt, ubi bene deicias,

    Cato, R. R. 158, 2:

    hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, Quod, etc.,

    Lucr. 1, 172; cf.:

    illud eā re a se esse concessum, quod, etc.,

    Cic. Ac. 2, 34, 111:

    patrem exoravi, tibi ne noceat, neu quid ob eam rem succenseat,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 39; cf.:

    quoi rei?

    for what purpose? id. As. 3, 2, 43; id. Poen. 2, 3, 3.—Hence (by uniting into one word) the causal adverbs quare and quamobrem, v. h. vv.—
    E.
    An affair, matter of business, business:

    cum et de societate inter se multa communicarent et de totā illā ratione atque re Gallicanā,

    Cic. Quint. 4, 15:

    rem cum aliquo transigere,

    id. Clu. 13, 39. —

    Hence, transf., in gen.: res alicui est cum aliquo,

    to have to do with any one, Cic. Rosc. Am. 30, 84; id. Sest. 16, 37; id. Fam. 9, 20, 2; Caes. B. G. 7, 77; cf.:

    famigeratori res sit cum damno et malo,

    Plaut. Trin. 1, 2, 182 Brix ad loc.— Also without a dat.:

    quoniam cum senatore res est,

    Cic. Fam. 13, 26, 3;

    esp., in mal. part.: rem habere cum aliquo or aliquā,

    to have to do with any one, Plaut. Bacch. 3, 6, 35; id. Merc. 3, 1, 37; Ter. Eun. 1, 2, 39; 58. —Ellipt.:

    jam biennium est, quom mecum rem coepit,

    Plaut. Merc. 3, 1, 15. —
    F.
    A case in law, a lawsuit, cause, suit (more gen. than causa):

    ubi res prolatae sunt,

    Plaut. Capt. 1, 1, 10:

    res agi,

    id. Men. 4, 2, 19; id. Aul. 3, 4, 13:

    quibus res erat in controversiā, ea vocabatur lis,

    Varr. L. L. 7, § 93; cf.

    (prob. in allusion to this legal form): tot homines... statuere non potuisse, utrum diem tertium an perendinum... rem an litem dici oporteret,

    Cic. Mur. 12, 27; cf.

    also: quarum rerum litium causarum condixit pater patratus, etc., an ancient formula,

    Liv. 1, 32:

    de rebus ab aliquo cognitis judicatisque dicere,

    Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:

    pecunias capere ob rem judicandam,

    id. Fin. 2, 16, 54:

    si res certabitur olim,

    Hor. S. 2, 5, 27; 1, 10, 15; 1, 9, 41; id. Ep. 1, 16, 43:

    tractu temporis futurum, ut res pereat,

    Dig. 3, 3, 12:

    rem differre,

    ib. 43, 30, 3: res judicata dicitur, quae finem controversiarum pronuntiatione judicis accipit, ib. 42, 1, 1 et saep.—
    G.
    An affair, esp. a battle, campaign, military operations; in phrase rem (or res) gerere:

    res gesta virtute,

    Cic. Fin. 5, 23, 66:

    ut res gesta est ordine narrare,

    Ter. Ad. 3, 5, 3:

    his rebus gestis,

    Caes. B. G. 5, 8:

    res gerere,

    Hor. Ep. 1, 17, 33:

    rem bene gerere,

    id. ib. 1, 8, 1; Ter. Ad. 5, 1, 13:

    comminus rem gerunt,

    Caes. B. G. 5, 44:

    res gestae,

    Hor. Ep. 1, 3, 7; 2, 1, 251:

    adversus duos simul rem gerere,

    Liv. 21, 60:

    rem male gerere,

    Nep. Them. 3, 3; Hor. S. 2, 3, 74:

    in relatione rerum ab Scythis gestarum,

    Just. 2, 1, 1; cf.:

    rem agere,

    Hor. S. 1, 9, 4; id. A. P. 82:

    ante rem,

    before the battle, Liv. 4, 40:

    cum Thebanis sibi rem esse existimant,

    Nep. Pel. 1, 3; Cic. Sest. 16, 37.—
    H.
    Acts, events, as the subject of narration, a story, history:

    res in unam sententiam scripta,

    Auct. Her. 1, 12, 20:

    cui lecta potenter erit res,

    Hor. A. P. 40; id. S. 1, 10, 57; id. Ep. 1, 19, 29:

    in medias res auditorem rapere,

    id. A. P. 148; 310:

    agitur res in scaenis,

    id. ib. 179; cf.:

    numeros animosque secutus, non res,

    id. Ep. 1, 19, 25; Phaedr. 5, 1, 12:

    sicut in rebus ejus (Neronis) exposuimus,

    Plin. 2, 83, 85, § 199:

    litterae, quibus non modo res omnis, sed etiam rumores cognoscamus,

    Cic. Att. 5, 5, 1:

    res populi Romani perscribere, Liv. praef. § 1: res Persicae,

    history, Nep. Con. 5, 4; id. Cat. 3, 2.—
    K.
    Res publica, also as one word, respublica, the common weal, a commonwealth, state, republic (cf. civitas); also, civil affairs, administration, or power, etc.: qui pro republicā, non pro suā obsonat, Cato ap. Ruf. 18, p. 210; cf.:

    erat tuae virtutis, in minimis tuas res ponere, de re publicā vehementius laborare,

    Cic. Fam. 4, 9, 3:

    dummodo ista privata sit calamitas et a rei publicae periculis sejungatur,

    id. Cat. 1, 9; cf.:

    si re publicā non possis frui, stultum est nolle privatā,

    id. Fam. 4, 9, 4:

    egestates tot egentissimorum hominum nec privatas posse res nec rem publicam sustinere,

    id. Att. 9, 7, 5 (v. publicus); Cato ap. Gell. 10, 14, 3: auguratum est, rem Romanam publicam summam fore, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    quo utiliores rebus suis publicis essent,

    Cic. Off. 1, 44, 155:

    commutata ratio est rei totius publicae,

    id. Att. 1, 8, 4: pro republicā niti, Cato ap. Charis. p. 196 fin.:

    merere de republicā,

    Plaut. Am. prol. 40:

    de re publicā disputatio... dubitationem ad rem publicam adeundi tollere, etc.,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    oppugnare rem publicam,

    id. Cael. 1, 1; id. Har. Resp. 8, 15; id. Sest. 23, 52:

    paene victā re publicā,

    id. Fam. 12, 13, 1:

    delere rem publicam,

    id. Sest. 15, 33; Lact. 6, 18, 28.—Esp. in the phrase e re publicā, for the good of the State, for the public benefit:

    senatūs consultis bene et e re publicā factis,

    Cic. Phil. 3, 12, 30:

    ea si dicam non esse e re publicā dividi,

    id. Fam. 13, 8, 2; id. Mil. 5, 14; Liv. 8, 4, 12; 25, 7, 4; 34, 34, 9; Suet. Rhet. 1 init. —Post-class. and rare, also ex republicā, Gell. 6, 3, 47; 11, 9, 1;

    but exque is used for euphony (class.): id eum recte atque ordine exque re publicā fecisse,

    Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36; 10, 11, 26.— In plur.:

    eae nationes respublicas suas amiserunt, C. Gracch. ap. Fest. s. h. v. p. 286 Müll.: hoc loquor de tribus his generibus rerum publicarum,

    Cic. Rep. 1, 28, 44:

    circuitus in rebus publicis commutationum,

    id. ib. 1, 29, 45 et saep.—
    2.
    Sometimes simply res, the State (in the poets, and since the Aug. per. in prose): unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84 (Ann. v. 313 Vahl.):

    hic (Marcellus) rem Romanam sistet,

    Verg. A. 6, 858; cf.:

    nec rem Romanam tam desidem umquam fuisse,

    Liv. 21, 16; 1, 28:

    parva ista non contemnendo majores nostri maximam hanc rem fecerunt,

    id. 6, 41 fin.:

    Romana,

    Hor. C. S. 66; id. Ep. 1, 12, 25; Ov. M. 14, 809; Sall. C. 6, 3; cf.:

    ut paulo ante animum inter Fidenatem Romanamque rem ancipitem gessisti,

    Liv. 1, 28 fin.:

    Albana,

    id. 1, 6.— In plur.:

    res Asiae evertere,

    Verg. A. 3, 1:

    custode rerum Caesare,

    Hor. C. 4, 15, 17; cf.:

    res sine discordiā translatae,

    Tac. H. 1, 29; so (also in Cic.), rerum potiri, v. potior. —
    L.
    Res novae, political changes, a revolution, etc.; v. novus.

    Lewis & Short latin dictionary > res

  • 85 aetas

    aetās, ātis, f. (zsgz. aus dem alten aevitas, v. aevum), die Zeitlichkeit, I) der einer Person od. Sache ihrer innern Natur nach zufallende Zeitteil, 1) die Lebenszeit, das Dasein, das Leben in seiner Zeitdauer betrachtet (während vita = das Leben nach seiner Lebenskraft), a) übh.: omnis aetas, das ganze Leben, Plaut. (s. Spengel Plaut. truc. 1, 1, 1): breve tempus aetatis, Cic.: cum in aetate grandiuscula esse coepisset, Augustin.: in aetate hominum, Plaut.: aetatis spatio probati, durch eine lange Lebensdauer, Cic.: volat aetas, Cic.: aetatem agere nudam, Cic., od. regio cultu, Sall., od. desidiose, Lucr., od. in litteris, Cic., od. domi, Enn. fr., od. sub ipsis septentrionibus, Gell., od. procul a republica, Sall.: aetas pure et eleganter et quiete acta, Cic.: aetatem degere cum alqo, Komik., od. inter feras, Cic.: omnem aetatem degere in tranquillitate sine dolore, Cic.: degere omne tempus aetatis sine molestia, Cic.: gerere aetatem cum alqo, Sulpic. in Cic. ep.: aetatem conterere in alqa re, Cic.: aetatem consumere in alqa re, Cic.: se suamque aetatem curant, Plaut. – aetatem, das liebe lange Leben hindurch, zeitlebens, für immer, Komik. u. Lucil. fr. (vgl. Brix Plaut. Men. 717. Lorenz Plaut. Pseud. 493. Wagner Ter. heaut. 716). – in aetate (hominum), im (menschlichen) Leben, je zuweilen (s. Brix Plaut. trin. 24), Plaut.: verb. in vita atque in aetate, Plaut.: u. in aetate sua, Plaut. – dah. aetas mea, tua = ich, du (s. Brix Plaut. Men. 675. Lorenz Plaut. Pseud. 110), in te nunc omnes spes sunt aetati meae, Plaut.: vae aetati tuae, vae capiti atque aetati tuae, Plaut.: aliquid tulisse mali capiti atque aetati illorum, Ter. – b) ein Menschenalter (von 30, selten u. nur bei Dichtern von 100 Jahren), eine Generation, tertiam iam aetatem hominum vivebat (Nestor), Cic.: hominis aetatem durare, Liv.: vixi annos bis centum; nunc tertia vivitur aetas, Ov. – 2) die Lebenszeit, in der jmd. gerade steht, das Lebensalter, die Jahre, das Alter, u. die einzelne Altersstufe, a) eig.: α) ohne nähere Bestimmung: aetas succedit aetati, Cic.: amicitia incepta a parvis cum aetate (mit den Jahren) accrevit, Ter.: filius id aetatis, Cic.: sumus id aetatis, Cic.: u. so hoc, illuc, istuc aetatis, Komik. (s. Brix Plaut. trin. 787): aetate superiores (Ggstz. pueri), Varr. – auch (v. mehreren) im Plur., vincunt numero, vincunt aetatibus, Cic.: ambo florentes aetatibus, Verg.: homines omnium aetatium, Gell. – aetas ( wie tempus) est mit Infin., Verg.: aetas desinit, incipit mit final. Infin., Verg. – u. insbes. bald = Jugend, forma (Schönheit) atque aetas, Ter.: neque sciebat neque per aetatem (wegen der J.) potis erat, Ter.: u. so amici regis, qui propter aetatem eius in curatione erant regni, Caes.: dedecora, quae aetas ipsius (seine Jugend = er in seiner J.) pertulit, Cic.: aetatis maxime paenitebat, an seine J. stieß man sich am meisten, Liv.: qui aliquid formae, aetatis artificiique habebant (Ggstz. qui senes ac deformes erant), Cic.: carus eris Romae, donec te deseret aetas, Hor. – bald = höheres od. hohes Alter, aetatis vacatio, Nep.: aetatis excusatio, Curt.: morbo atque aetate confectus, Sall.: aetate gravis, Liv.: nusquam tantum tribuitur aetati, nusquam senectus est honoratior, Cic.: aetate (vor A.) non quis obtuerier, Plant. – bald = das gereiftere, mannbare (heiratsfähige) Alter, in aetatem venire, Liv. 42, 34, 3, pervenire, Corp. inscr. Lat. 10, 5056. – v. Lebl., aetas populorum et civitatum, Cic. de legg. 2, 9: aetates aedificiorum, Papin. dig. 30, 58: aetates tabularum, Petr. 88, 1: aetatem ferre (v. Wein), das hohe Alter vertragen, alt werden können (und doch nicht verderben), Cic. fr. bei Macr. sat. 2, 3, 2 (= Cic. fr. G. b 10 p. 344, 22 M.): so auch aetatem pati, Sen. ep. 36, 3. – β) mit näherer Bestimmung: iniens aetas, der Eintritt ins Leben (der Beginn der praktischen Wirksamkeit), Cic.: ab initio aetatis oder ab ineunte aetate, Cic.: a primo tempore oder a primis temporibus aetatis, Cic.: a prima aetate, Cic.: flos aetatis od. florens aetas, die Jugend, Cic.: bona aetas, die guten Jahre, Cic.: mala aetas, die bösen Jahre, Plaut. – ad petendum (magistratum) legitima aetas, Liv.: aetas militaris, das gesetzliche Jahr für den Kriegsdienst (das 17te), Sall.: quaestoria (das 31ste, unter Augustus das 25ste), Quint.: senatoria (das 25ste), Tac.: consularis (das 43ste), Cic. – aetas nova, die frische Jugend (Ggstz. aetas serior (das reifere Alter), Ov.: aetas integra, Afran, fr. u. Tac. (bes. aetate integrā, in der Blüte der Jugend, Pacuv. fr., Komik, u.a., s. Spengel Ter. Andr. 72): aetas iam constans, Cic., nondum constans, Suet.: media, Plaut. u. Cic. (s. Wagner Plaut. aul. 157): u. media aetas Falerni, Plin. 23, 34: firmata, Cic.: imbecilla, Sall., infirma, Cic.: pubes, Liv.: aetas iuvenilis, Augustin. ep. 36, 1: aetas virilis, s. virīlis: tenera, Liv.: adulta, Cic.: grandior, Cic.: ingravescens, Cic.: extrema, Cic.: fessa aetas, Altersschwäche, Tac.: aetate iam affectā, schon in die Jahre, Cic.: aetate exactā, im hohen Alter, Pacuv. fr., Cic. u.a.: ebenso actā aetate, Cic.: aetas decrepita, Cic.: aetas senecta, Plaut., Sall. fr. u.a.: aetas grandaeva, Aur. Vict. epit. 41, 25: longissima, Cic.: inferior, superior aetas, Cic.: aetas maior, Gell.: si iam satis aetatis ac roboris esset, Cic.: quid aetatis tibi videor? Plaut.: quibus aetas ad militandum gravior esset, schon zu alt zum Kriegsdienst, Liv.: aetatem habes opportunissimam, du stehst im besten Alter, Cic. – b) meton. = die Menschen einer Altersstufe, die Altersklasse (s. Ticher Cic. de sen. 46): vestra, Leute eueres Alters, Cic.: puerilis aetas, das Knabenalter = die Knaben, Cic.: senilis aetas, das Greisenalter = die Greise, Cael. Aur. acut. 2, 13, 90: aetas robustior, Liv.: haec aetas nostra iuris ignara est, Cic.: omnes aetates, ordines, die Leute jedes Alters, jung u. alt, Cic.: u. so omnis aetas, Liv.: puellis ut saltem parcerent, a qua aetate etiam hostes abstinerent, Liv. – II) der einer Person od. Sache nur äußerlich zufallende Anteil an der Zeit, a) im engern Sinne, das Zeitalter, die Zeit, Romuli aetas, Cic.: ab aetatis huius memoria, Cic.: clarissimus imperator suae aetatis, Liv.: nostrā aetate, Quint.: heroicis aetatibus, Cic.: illustrium hominum aetates et tempora, Cic. – meton., das Zeitalter, die Zeit = die Menschen eines Zeitalters, das Geschlecht, nostra aetas, Liv.: secuta aetas, Plin.: incuriosa suorum aetas, Tac.: quid nos dura refugimus aetas? Hor.: impia perdemus devoti sanguinis aetas, Hor.: disce tamen, veniens aetas, Ov. – poet. übtr., verborum vetus aetas, die alten Geschlechter der Wörter, die altgewordenen Wörter, Hor. de art. poët. 61. – b) im weitern Sinne, der Zeitabschnitt, die Zeit übh., aurea aetas, das goldene Zeitalter, Ov.: sempiternae saeculorum aetates, Cic. – omnia fert aetas, Verg.: quidquid sub terra est, in apricum proferet aetas, Hor.: longa aetas, die Länge der Zeit, Hor.: aetate tam longā, Flor.: aetate, durch die Länge der Zeit, infolge der Verjährung, Flor. 3, 13, 7. – / Genet. Plur. gew. aetatum; doch auch nicht selten aetatium, Liv. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 1, 409.

    lateinisch-deutsches > aetas

  • 86 committo

    com-mitto, mīsī, missum, ere, zusammenlassen, zusammenbringen, I) eig.: a) mater. lebl. Objj. zusammenlassen, aneinanderlassen = zusammenfügen, aneinander- oder aufeinanderfügen, verbinden, vereinigen (Ggstz. dirimere), u. refl. se committere od. Passiv committi medial = zusammengehen, sich anschließen, dicht anstoßen, sich verbinden, sich vereinigen, malos (Balken, Ständer), Caes.: opera (Befestigungswerke), Liv.: maria, Curt.: duas noctes, Ov.: plagarum orae committuntur, Cels.: quia vehementer rursus se commiserunt (orae ossis), Cels. – influentem urbi Tiberinum (den Tiber) ponte, Flor. – m. Ang. wem? womit? durch Dat., durch cum u. Abl., durch inter se, zB. dextram dextrae, Ov.: manum Teucris, poet. = handgemein werden, Verg.: lacum flumini, Plin. ep.: urbem continenti (von einem Damm), Curt.: viam viae, Liv.: ubi se (Syria) Ciliciae committit, Mela: quā naris fronti committitur, Ov.: costae committuntur cum osse pectoris, Cels.: orae scroti suturis inter se committendae, Cels.: nondum commissa inter se munimenta, Liv.: v. der Wortfügung, res in ordinem digestae et inter se commissae, Quint.: vermiculate lexeis inter se c., Quint. – m. Ang. wohin? wozu? durch in u. Akk., donec se duo capita in priorem partem (nach vorn) committant, Cels.: commissa in unum crura, Ov.: ceterae suturae in unguem committuntur, vereinigen sich auss genauste, Cels. – b) leb. Wesen, α) zum Kampf u. Wettstreit aneinanderlassen, aneinanderhetzen, bei Ang. mit wem? konstr. mit cum u. Abl., mit bl. Dat., m. inter se, zum Kampfe, duos canes in conspectu populi, Frontin.: arietes vel boves, ICt. – u. acies commissas solvere, Prop. – bes. in den öffentl. Spielen, quingenos pedites, tricenos equites hinc inde, Suet.: pugiles Latinos cum Graecis, Suet. – zum Wortgezänk, omnes inter se, Suet. – zum Wettstreit mit Worten, aequales inter se, Suet. – β) zum Vergleich zusammenstellen, vates, Iuven. 6, 436: sua scripta antiquae Corinnae, Prop. 2, 3, 21.

    II) mehr übtr.: 1) etw. zu Werke-, zur Ausführung-, zur Anwendung bringen, a) im allg., beginnen, stattfinden lassen, abhalten, anstellen, veranstalten (Ggstz. finire), bei Ang. mit wem? mit cum u. Abl. od. m. inter se, zB. pugnam u. pugnam cum alqo, Cic.: proelium, Caes.: proelium a dextro cornu, Caes.: proelium cum hostium equitatu, Caes.: commissum erat proelium inter Macedones Ariosque, Curt.: modicum certamen, Liv.: leve certamen in alto, Liv.: bellum, Liv., verb. (im Ggstz.) bellum c. et profligare (seinem Ende nahe bringen), Liv. (s. Fabri Liv. 21, 40, 11): bellum ad Chalcidem, Liv.: bellum prospere, Liv., inconsultius, Iustin.: primo tempore commissum est Punicum bellum, profligatum secundo, tertio vero confectum est, Flor. – c. obsidionem, Curt.: c. rixam, Liv. – agona musicum, aufführen, Suet.: u. so spectaculum, Liv.: ludos, Cic. – cenam maturo ovo, Varr. fr. – tribuni sanguine commissa proscriptio, Ciceronis paene finita, Vell. – iudicium inter sicarios committitur, Cic.: fausto committitur omine sermo, Ov. – absol. = eine Schlacht liefern, kämpfen, parvā manu cum copiosissimo hoste, Eutr.: contra Sullam, Eutr.: priusquam committeretur, vor Beginn des Kampfes, Suet. – b) etw. Straffälliges ins Werk setzen, zur Ausführung kommen lassen, ausüben, begehen, verschulden, α) m. Ang. der Sache, die man begeht, αα) durch Acc., tantum facinus, Cic.: multa virilis audaciae facinora, Sall.: multa maleficia, Cic.: tantum scelus, Cic.: tantum nefas, Curt.: multas nefarias res, Cic.: delictum maius, Caes.: caedem, caedes, Ov. u. Curt.: parricidium, Quint.: incestum cum filia, Quint.: nihil commisisse, Cic.: si quae culpa commissa est, Cic.: ego etiam quae tu sine Verre commisisti, Verri crimini daturus sum, Cic. – m. Ang. gegen wen? durch in od. erga od. adversus u. Akk., multa et in deos et in homines impie nefarieque, Cic.: quod secus a me erga te commissum videretur, Cic.: quae Philippi bello adversus populum Romanum commisissent, Liv. – ββ) durch folg. Infin., es dahin kommen lassen, committit saepe repelli, Ov. met. 9, 632: hoc cum saepius bubulci fieri vident, non committunt scamna facere, Col. 2, 4, 3. – γγ) durch folg. ut u. Konj., es dahin kommen lassen, es verschulden, daß usw., id me commissurum, ut patiar fieri ne animum induxeris, Plaut.: sordidum ad famam (est) committere, ut accusator nominere, Cic. – oft m. vorhergeh. Negation, non committet hodie ut vapulet, Ter.: non committam posthac, ut me accusare de epistularum neglegentia possis, Cic.: quā re ne committeret, ut is locus, ubi constitissent, a populi Romani calamitate nomen caperet, Caes. – δδ) durch folg. quare od. cur, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret, neque etc., Caes. b. G. 1, 14, 2: Caedicius negare se commissurum, cur sibi quisquam imperium finiret, Liv. 5, 46, 6. – β) absol., etwas verüben, es versehen, fehlen, sündigen, cum verisimile erit, aliquem commisisse, Cic.: nemo enim committeret, Cic. – m. Ang. gegen was? durch contra od. in od. adversus u. Akk., contra legem, Cic.: contra leges, ICt.: in legem, ICt.: adversus testamentum, ICt. – m. Ang. nach welchem Gesetze? durch Abl., lege censoriā, Varr.: lege de sicariis, Quint. – c) machen, daß eine Vertrags- od. Rechtsbestimmung od. eine Strafe in Anwendung kommt, in Kraft tritt, d.i. α) eine Vertragsbestimmung in Erfüllung gehen-, vor sich gehen lassen, civitas obligata sponsione commissā, durch die bereits vor sich gegangene (verwirkte) Verbürgung, Liv. 9, 11, 10: hanc ego devotionem capitis mei... convictam esse et commissam putabo, als verwirkt erwiesen u. der Augenblick der Erfüllung eingetreten sei, Cic. de domo 145. – u. so bei den Juristen, c. edictum, stipulationem, die Erfüllung des Edikts usw. verwirken, ICt.: stipulatio committitur, tritt in Wirkung, ICt.: so auch cautio committitur, ICt.: dies committendi, Verfalltag, ICt. – β) eine Strafe zur Anwendung kommen lassen, verwirken, multam, Cic.: poenam octupli, Cic. – dah. γ) Partiz. Perf. commissus v. Strafobjekt, verfallen, hypothecae commissae, Cic.: hereditas Veneri Erycinae (der V.) commissa, Cic.: hanc fiduciam (Unterpfand, Hypothek) commissam tibi dicis, Cic.

    2) jmd. od. etw. in den Bereich, in den Schutz, in die Willkür usw. jmds. od. einer Sache hinlassen, d.i. in einen Ort usw. sich getrauen od. sich wagen lassen (dah. se committere oft = sich getrauen, sich wagen), jmdm. od. einem Ggstde. anheimgeben, überlassen, anvertrauen, aussetzen, preisgeben, m. Ang. wohin? wem? durch in u. Akk. od. durch bl. Dat., α) pers. Objj.: se longius a portibus, Caes.: se in conclave, Cic.: se in senatum, Cic.: se in populi Romani conspectum, Cic.: ne duae legiones sine Picentinis cohortibus in conspectum Caesaris committerentur, Cic.: c. duos filios in aleam eius, qui proponitur, casus, Liv.: se non c. in aciem, Liv.: se urbi, Cic.: se theatro populoque Romano, sich ins Th. u. vor die Augen des röm. Volkes wagen, Cic.: se ludis, bei den öffentlichen Spielen zu erscheinen wagen, Cic.: se publico non c., nicht wagen, sich öffentlich sehen zu lassen, Suet.: se non solum populo, sed etiam senatui, Cic.: se itineri tam infesto tamque periculoso, Cic.: se tam longae navigationi et viae, Cic.: se nusquam proelio, Liv.: persecutis hostibus nusquam se aequo certamine, Liv. – alci filiam, Ter., liberos suos, Ter.: ovem lupo (sprichw., griech. καταλείπειν οϊν εν λύκοισι), Ter. eun. 832: infirmas legiones hostibus committere non audere, Hirt. b. G.: mulierem alci primo partu, Ter.: alqm fidei alcis, Curt.: alqm fidei tutelaeque alcis, Curt.: alqm fidei potestatique alcis, Cic.: ut commissus sit fidei (vestrae), permissus potestati, Cic.: ego me tuae commendo et committo fide (= fidei), Ter.: se aut mortis aut servitutis periculo, Cic.: post cibum se neque frigori neque aestui neque labori, Cels. – mit Ang. als wen? durch Prädikatsakk., gnatam suam alci uxorem, Ter.: alci alqm alendum, Ov. – β) leblose Objj.: collum tonsori, Cic.: semen solo, Col.: non protinus aciem (Auge) infirmam improbo lumini, Sen.: c. alci epistulam, Cic.: c. alci alqd legendum, Fronto: alci litteras liberiores, Cic.: alci portam, (zur Bewachung) anvertrauen, Verg.: alci urbem, zur Verteidigung anvertrauen, Frontin.: alci bellum, den Kr. (= die Führung des Kr.), Cic.: u. so alci bellum contra Afros, Eutr.: iudici litem, Petr.: quaedam domestica litteris (einem Briefe) non c., Cic. (vgl. sed haec ipsa nescio rectene sit litteris commissa, Cic.): (alci) consilia, Cic.: alci fortunas suas, Ter.: summum imperium potestatemque alci, Nep.: (alci) custodiam pecuniae, Curt.: alci rem publicam, Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 25, 7, 3): alci salutem suam, Curt.: salutem navibus, Iustin.: alci vitam, Cic.: rem proelio, es auf ein Tr. ankommen lassen, Caes.: ebenso rem in aciem, Liv.: rem in casum ancipitis eventus, Liv.: ne rem committeret eo, ubi duae acies timendae essent, Liv.: c. rem publicam in discrimen, die Sache des Staates dem Risiko preisgeben (auf die Spitze stellen), Liv. – γ) absol., alci comm., es jmdm. anheimgeben, jmdm. die Sache in die Hand geben, es auf jmd. ankommen lassen, auch jmdm. sich anvertrauen (s. Madvig Epist. crit. ad Orell. p. 26 sq. u. p. 184. Zumpt Cic. Verr. 4, 16), sanan es, quae isti committas, Plaut.: eis commisi et credidi, Ter.: commisi Heio, Cic.: cui denique commisit, Cic. – m. Ang. in betreff wessen? durch de u. Abl., alci de existimatione sua, Cic. Verr. 3, 137. – m. Ang. des Zweckes durch ut u. Konj., alci, ut videat, ne quid res publica detrimenti capiat, Cic. Mil. 70. – / Synkop. Perf. commisti, Ter. eun. 832 Fl.

    lateinisch-deutsches > committo

  • 87 dedo

    dē-do, didī, ditum, ere, hingeben = zu jmds. Verfügung, in jmds. Besitz oder Gewalt übergeben, I) eig.: a) auf dem Wege der Übergabe, Auslieferung, Preisgebung = überantworten, überliefern, ausliefern, preisgeben, ancillas, Ter.: auctores belli, Liv., auctores discordiae, Curt.: Vercingetorigem, Caes.: Hannibalem concitorem belli, Eutr.: verens, ne dederetur (v. Hannibal), Nep.: senatum paenituit dediti principis, die Auslieferung des usw., Liv. – eodem tempore Ti. Numicius Q. Maelius, qui tum tribuni plebis erant, quod eorum auctoritate pax erat facta, dediti sunt, ut pax Samnitium repudiaretur, Cic. – mit dopp. Acc., multos mortales obsides (als G.), Sall. – mit in u. Akk., in pistrinum usque ad necem, Ter.: eos pueros in potestatem, Liv. – m. Dat wem? dedita haec mihi est habitatio, das ist meine mir eigene Wohnung, Plaut.: si ego iniuste impieque illos homines illasque res dedier mihi exposco, tum etc., Formul. vet. bei Liv.: eius rei auctores affinesque Achaeis, Liv.: noxios exposcentibus hostibus, Liv.: alci infamem iuvencum, Hor.: quem reum sententiis iudicum tradidisset, eum telis militum dedere, Cic. – m. dopp. Acc., alqm trucidandum populo Romano, Liv.: alqm vinctum od. nudum hostibus, Cic. u. Vell. – m. ad od. in u. Akk. od. durch bl. Dat. wozu? alqm ad necem (Ggstz. alqm servare), Liv.: alqm alci ad supplicium, Caes. u. Liv.: alqm hostibus in cruciatum, Caes.: alqm alci noxae, Ov., Sen. u.a.: alqm neci, Ov., alqm neci, ne prodigus sit, Verg. – b) auf dem Wege der Unterwerfung übergeben, überantworten, unterwerfen, urbem, agros, aras, focos seque, Formul. vet. bei Liv.: Cirtam, Liv.: regnum, Sall.: manus (bildl. = sich ergeben, sich fügen), Lucr. 2, 1043. – m. in u. Akk., populum Campanum urbemque Capuam, agros, delubra deûm, divina humanaque omnia in vestram, patres conscripti, populique Romani dicionem dedimus, Liv. – bes. dedere se u. im Passiv dedi medial = sich ergeben, kapitulieren, se dedere, Caes., Liv. u.a.: sese dedere sine fraude, Caes.: se suaque omnia dediderunt sine mora, Caes.: bellum se cum iis, ni dederentur, gesturum, Liv.: Helorumque atqus Herbesum dedentibus ipsis (indem sich dieselben Städte selbst ergaben) recipit, Liv. 24, 35, 1: u. Partiz. Perf., si statim deditus (als einer, der sich sogleich ergeben) traherer, Tac.: u. Plur. subst., dediti, die sich ergeben haben, die Unterworfenen, Caes.; auch verb. dediti victique, Liv. u.a. – m. Dat. wem? dedere se populo Romano, Caes., od. se hostibus, Liv., od. velut hostibus se praetoribus, Sall.: se suaque omnia od. se atque oppidum Caesari, Caes.: omnes unius huius se imperio ac potestati, Cic. – m. in u. Akk., se in arbitrium dicionemque populi Romani, Liv.: se, urbem et liberos in dicionem atque in arbitrium Thebano poplo, Plaut.: se prius in fidem quam in potestatem populi Romani, Liv. – m. ad u. Akk., ad Quintum Fulvium Hirpini et Lucani et Volcientes dediderunt sese, Liv. 27, 15, 2.

    II) übtr.: a) hingeben, übergeben, widmen, weihen, im üblen Sinne = preisgeben, in die Hände liefern, opfern, gew. m. Dat. wem? Davo istuc iam negotii, Ter.: membra molli somno, Lucr.: aures suas poëtis, sein Ohr leihen, Cic.: animum sacris, Liv.: cum bonis famā fortunisque omnibus alcis cupiditati crudelitatique dedi, Cic.: filiam suā manu occīdere potius, quam ea Ap. Claudii libidini dederetur, Cic.: ded. alqm omnibus periculis, Cic. fr.: collegam liberto, Tac. – bes. oft dedere se, sich hingeben, sich ergeben, sich unterwerfen, sich fügen, im üblen Sinne = einer Sache frönen, se alci, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 63. Wagner Ter. heaut. 681): se amicitiae eorum, Caes.: se patrum auctoritati, Liv.: se desidiae aut maestitiae potius quam litteris, Cic.: se non otiosis disputationibus, sed administrationibus rei publicae, Quint.: se doctrinae, Cic., penitus se doctrinae, Lact. (s. Bünem. Lact. 1, 1. § 1): se duritiae (strengen Lebensart), Nep.: se litteris, Cic.: se altioribus studiis artibusque, Plin. ep.: se ei studio, Cic.: se lamentis muliebriter lacrimisque, Cic.: se voluptatibus, Cic. – mit dopp. Acc., se totum ab adulescentia Catoni, Cic.: se totum patriae od. rei publicae, Cic. u. Nep.: se totum aegritudini, Cic. – m. pro u. Abl., voveo dedoque me pro re publica, Sall. hist. fr. 2, 50 (41), 10. – b) in der Verbindung deditā operā ( selten operā deditā), mit Fleiß, geflissentlich, absichtlich, quasi deditā operā quae ego volo tu non vis, Naev. com. fr.: deinde aliquid deditā operā controversiae concinno, Afran. com. fr.: nam ego deditā operā huc ad te venio, Plaut.: deditā operā passim ad illecebras propulsa pecora, Liv.: itaque epistulam misi deditā operā (durch einen Expressen), Cic.: ne nos id, quod faciemus, operā deditā facere videamur, Cic. – / Parag. Infin. Präs. Pass. dedier, Formula vetus bei Liv. 1, 32, 7.

    lateinisch-deutsches > dedo

  • 88 senesco

    senēsco, senuī, ere (seneo), I) den Jahren nach alt werden, ein Greis (ein alter Mann) werden, a) v. Pers.: tacitis senescimus annis, unbemerkt beschleicht uns das Alter, Ov.: Solon significat se cotidie aliquid addiscentem senescere, Val. Max.: senescendum fore tantum terrarum vel sine proelio obeunti, Curt.: puerascere, iuvenescere, senescere, Augustin. in psalm. 38, 10: seclum dictum a sene, quod longissimum spatium senescendorum hominum id putarant, Varro LL. 6, 11. – b) v. Lebl.: arbores quo magis senescunt, hoc maturius ferunt, Plin. 16, 116. – II) den Kräften nach altern, 1) eig.: a) v. leb. Wesen, alt und stumpf-, alt und grau werden, verkommen und verkümmern, senescens equus, Hor.: ne desiderio agni senescant, Varro: v. Pers., otio tam diutino, Liv.: amore habendi, Hor.: quodam inani circa voces studio, Quint.: u. dis hominibusque accusandis, Liv. – b) v. Lebl., altern, alt und stumpf werden, allmählich schwinden od. eingehen, arbor hiemali tempore cum luna simul senescens, Cic.: continuā messe senescit ager, Ov.: senescunt vires, Sall. fr. u. Liv.: sensim sine sensu senescit aetas, Cic. – 2) übtr.: a) übh. an Umfang, Kraft u. Stärke allmählich abnehmen, hinschwinden, hinwelken, erschlaffen, erlahmen, erkalten, allmählich erlöschen (Ggstz. crescere), v. lebl. Subjj., prior mensis senescens, Varro LL.: luna senescens (Ggstz. luna crescens), Cic. u. Plin.: hiems senescens, Cic.: smaragdi, uniones senescunt, verlieren die Farbe, erbleichen, Plin.: caseus senescit in salem, geht über, Plin.: senescit coma, geht aus, Domit. bei Suet.: non modo ut incendium non adiutum senesceret, sed oppressum emori posset, Nazar. pan. – v. Abstrakten, senescit laus, Cic.: morbus, Cic.: bellum, Liv.: senescens pugna, Liv.: amor, Ov.: fortuna (Ggstz. floret fortuna), Vell.: senescentibus vitiis, Liv.: senescere dilatione belli vires suae videbantur, Liv. – b) der polit. Geltung nach in Verfall geraten, immer mehr Boden verlieren, an Geltung (Einfluß) mehr und mehr verlieren, nicht aufkommen können, prope senescente Graeciā, Cic.: senescit civitas otio, Liv.: senescit Hannibalis vis, Liv.: senescit cum viribus maiestas, Liv.: Atheniensium male gestis in Sicilia rebus opes senescere, Nep.

    lateinisch-deutsches > senesco

  • 89 praesto

    [ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
    * * *
    [ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
    * * *
    I.
        Praesto, praestas, praestiti, praestitum, penul. corr. et praestatum, pen. prod. praestare. Donner.
    \
        Per seipsum praestare aliquid. Cic. Le faire soymesme.
    \
        Ad quendam modum aliquid praestare. Quintil. Faire en partie et aucunement.
    \
        Amorem praestare. Ouid. Se monstrer ami, Faire en ami.
    \
        Beneuolentiam praestare alicui. Cic. Se monstrer son ami en quelque affaire.
    \
        Fulminibus et ruinae praestare caput. Lucanus. Exposer sa vie à, etc.
    \
        Dignum praestabo me etiam pro laude merentis. Horat. Je me monstreray estre digne des plaisirs et biensfaicts que j'ay receu de toy, je monstreray que je ne suis point ingrat ne indigne des plaisirs que tu m'as faict.
    \
        Diligentiam alicui praestare. Cic. Se porter diligent envers aucun.
    \
        Fauorem praestare et voce et mente. Ouid. Donner faveur, Favoriser.
    \
        Fidem praestare. Ouid. Estre loyal et garder sa foy.
    \
        Fidem suam negotiis alicuius praestare. Cic. Se monstrer loyal és affaires d'aucun.
    \
        Iusiurandum praestare. Plin. iunior. Faire serment solennel.
    \
        Mare tutum praestare. Cic. Rendre la mer sans danger.
    \
        Officium praestare. Cic. Faire son debvoir envers aucun.
    \
        Operam in re militari praestare. Cic. Aider et servir à faire la guerre, Faire chose concernant l'estat de la guerre.
    \
        Principem praestare. Sueton. Faire l'estat et office de prince, Se monstrer prince, Faire en prince.
    \
        Quaestum praestare dicitur res aliqua. Cic. Faire du prouffit, Rendre prouffit.
    \
        Quod petebat praestiti. Plin. iunior. Je luy ay faict ce qu'il demandoit.
    \
        Praestare quod factum est impensae in bellum. Liu. Rembourser les deniers despenduz en la guerre.
    \
        Reuerentiam marito praestare. Plin. iunior. L'avoir en reverence et le craindre, Luy porter honneur et reverence.
    \
        Sapientiam et grauitatem praestare. Cic. Se porter ou maintenir et gouverner sagement et gravement.
    \
        Se incolumem praestare. Cic. S'entretenir en santé, Contregarder sa santé.
    \
        Praestare se propugnatorem libertatis acerrimum. Brutus ad Ciceronem. Defendre vaillamment et vivement la liberté.
    \
        Sedulitatem praestare alicui. Plin. iunior. Estre soigneux en ses affaires.
    \
        Silentium praestare. Liu. Se tenir coy.
    \
        Eximia est virtus praestare silentia rebus. Ouid. C'est une excellente vertu que de se scavoir taire, et avoir bonne bouche.
    \
        Spem suam praestare deis. Lucan. Esperer en Dieu, Mettre son esperance en Dieu.
    \
        Praesta te eum, qui mihi a teneris vnguiculis es cognitus. Cic. Monstre toy tel que, etc.
    \
        Vicem alicuius rei praestare. Plin. Servir au lieu d'elle.
    \
        Vltima praestare iucunda. Cic. Faire que l'issue de quelque chose soit joyeuse.
    \
        Praestare aliquem ante aedeis. Plaut. L'amener devant l'huis.
    \
        Praestare. Cic. Respondre et s'obliger de tout le dommage qui pourroit advenir de quelque chose.
    \
        Quancunque ei fidem dederis, praestabo. Cic. Tout ce que tu feras avec luy, je l'auray pour aggreable, et le tiendray pour faict.
    \
        Non modo facta, sed etiam dicta omnia praestanda nobis sunt. Cic. Nous en debvons respondre, On ne s'en prendra qu'à nous.
    \
        Ea conditione gesseram, vt meum factum semper omnes praestare, tuerique deberent. Cic. Defendre.
    \
        Praestare culpam. Cic. Prendre le danger et la charge sur soy de quelque chose.
    \
        Nihil est sapientis praestare, nisi culpam. Cic. Un sage n'est tenu de respondre, sinon de ce qui advient par sa faulte, et non point de ce qui advient par fortune.
    \
        Emptori damnum praestare. Cic. Luy satisfaire et le rembourser des dommages et interests qu'il a souffert.
    \
        Fidem praestare. Cic. Estre loyal et garder sa foy.
    \
        Fidem praestare publicam. Liu. Quand le Consul et Magistrat tient ce qu'il a promis à aucun.
    \
        Promissum praestare. Liu. Tenir sa promesse.
    \
        Non possum praestare quid quisque nos dixisse dicat. Cic. Je ne peulx pas respondre de tout ce qu'on m'a chargé d'avoir dict.
    \
        Praestare nihil debeo. Cic. On ne s'en scauroit prendre sur moy, On ne m'en scauroit rien demander.
    \
        Messalam Caesari praestabo. Cic. Di à Cesar que je luy responds de Messala, Je luy gaigneray, et feray qu'il sera son ami, et ne fera rien contre luy, ains tout ce qu'il vouldra.
    \
        Praestare Rempub. Cic. La conserver et maintenir.
    \
        Praestare, cum solo datiuo. Estre meilleur ou plus excellent, Passer aucun en quelque chose.
    \
        Di immortales, homini homo quid praestat! Terent. O mon Dieu, de combien les uns sont plus excellents que les autres!
    \
        Hac re maxime bestiis praestant, quod loqui possunt. Cic. En ce sont beaucoup plus excellents que les bestes, etc.
    \
        AEtate alteri praestare. Cic. Estre plus aagé que luy, Le surpasser en aage.
    \
        Datiuus nonnunquam tacetur. Columella, Quanuis candore praestet, pondere tamen vincitur. Ja soit qu'il soit plus blanc que les autres, etc.
    \
        Ingenio praestare. Lucret. Estre le plus ingenieux.
    \
        Iuris Ciuilis intelligentia, atque omni prudentiae genere Mutius praestitit. Cic. Il a esté excellent en, etc.
    \
        Accusatiuum cum ablatiuo aliquando regit. Quintilianus, Praestat ingenio alius alium. Les uns ont meilleur esprit, que les autres.
    \
        Ablatiuum subticuit Virgilius, dicens, Ibo animis contra, vel magnum praestet Achillem. Et fust il plus vaillant que Achilles.
    \
        Ciuitas magna, et inter Belgas authoritate, ac hominum multitudine praestabat. Caesar. Qui avoit plus d'authorité, et estoit plus peuplee que les autres.
    \
        Praestat, Impersonaliter, pro Melius est, et datiuo construitur: vt, Praestat furi hic suspendi, quam apud inferos ardere. Il luy vault mieulx d'estre ici, etc.
    II.
        Praesto, Aduerbium, vt vult Sipontinus: alii nomen indeclinabile omn. gen. esse volunt: significat Praesens sum. Verbo SVM, ES, EST iungitur. Plaut. Estre present.
    \
        Dixeram me domi praesto fore. Plautus. Que je seroye en la maison.
    \
        Hero vt omnibus in locis praesto siem. Plaut. Que je luy soye prest en tout lieu.
    \
        Ibi mihi praesto fuit L. Lucilius cum literis. Cic. Là je le trouvay avec lettres, Là se rendit Lucilius avec, etc.
    \
        Praesto est. Terent. Le voici.
    \
        Praesto adest: Poetice, pro Praesto est. Terentius, - domi Praesto apud me esse aiunt. Terent. On dit qu'il est chez moy.
    \
        Praesto esse alicui. Cic. Assister à aucun, et luy aider.
    \
        Hirundines aestiuo tempore praesto sunt, frigore pulsae recedunt. Author ad Heren. Viennent, Apparoissent.
    \
        Ad horam octauam praesto est. Cic. Il se rend là à l'heure de huit heures.
    \
        Quod cogitaris, nisi id ad nutum tuum praesto fuerit. Cicero. S'il n'est prest et appareillé.

    Dictionarium latinogallicum > praesto

  • 90 aetas

    aetās, ātis, f. (zsgz. aus dem alten aevitas, v. aevum), die Zeitlichkeit, I) der einer Person od. Sache ihrer innern Natur nach zufallende Zeitteil, 1) die Lebenszeit, das Dasein, das Leben in seiner Zeitdauer betrachtet (während vita = das Leben nach seiner Lebenskraft), a) übh.: omnis aetas, das ganze Leben, Plaut. (s. Spengel Plaut. truc. 1, 1, 1): breve tempus aetatis, Cic.: cum in aetate grandiuscula esse coepisset, Augustin.: in aetate hominum, Plaut.: aetatis spatio probati, durch eine lange Lebensdauer, Cic.: volat aetas, Cic.: aetatem agere nudam, Cic., od. regio cultu, Sall., od. desidiose, Lucr., od. in litteris, Cic., od. domi, Enn. fr., od. sub ipsis septentrionibus, Gell., od. procul a republica, Sall.: aetas pure et eleganter et quiete acta, Cic.: aetatem degere cum alqo, Komik., od. inter feras, Cic.: omnem aetatem degere in tranquillitate sine dolore, Cic.: degere omne tempus aetatis sine molestia, Cic.: gerere aetatem cum alqo, Sulpic. in Cic. ep.: aetatem conterere in alqa re, Cic.: aetatem consumere in alqa re, Cic.: se suamque aetatem curant, Plaut. – aetatem, das liebe lange Leben hindurch, zeitlebens, für immer, Komik. u. Lucil. fr. (vgl. Brix Plaut. Men. 717. Lorenz Plaut. Pseud. 493. Wagner Ter. heaut. 716). – in aetate (hominum), im (menschlichen) Leben, je zuweilen (s. Brix Plaut. trin. 24), Plaut.: verb. in vita atque in aetate, Plaut.:
    ————
    u. in aetate sua, Plaut. – dah. aetas mea, tua = ich, du (s. Brix Plaut. Men. 675. Lorenz Plaut. Pseud. 110), in te nunc omnes spes sunt aetati meae, Plaut.: vae aetati tuae, vae capiti atque aetati tuae, Plaut.: aliquid tulisse mali capiti atque aetati illorum, Ter. – b) ein Menschenalter (von 30, selten u. nur bei Dichtern von 100 Jahren), eine Generation, tertiam iam aetatem hominum vivebat (Nestor), Cic.: hominis aetatem durare, Liv.: vixi annos bis centum; nunc tertia vivitur aetas, Ov. – 2) die Lebenszeit, in der jmd. gerade steht, das Lebensalter, die Jahre, das Alter, u. die einzelne Altersstufe, a) eig.: α) ohne nähere Bestimmung: aetas succedit aetati, Cic.: amicitia incepta a parvis cum aetate (mit den Jahren) accrevit, Ter.: filius id aetatis, Cic.: sumus id aetatis, Cic.: u. so hoc, illuc, istuc aetatis, Komik. (s. Brix Plaut. trin. 787): aetate superiores (Ggstz. pueri), Varr. – auch (v. mehreren) im Plur., vincunt numero, vincunt aetatibus, Cic.: ambo florentes aetatibus, Verg.: homines omnium aetatium, Gell. – aetas ( wie tempus) est mit Infin., Verg.: aetas desinit, incipit mit final. Infin., Verg. – u. insbes. bald = Jugend, forma (Schönheit) atque aetas, Ter.: neque sciebat neque per aetatem (wegen der J.) potis erat, Ter.: u. so amici regis, qui propter aetatem eius in curatione erant regni, Caes.: dedecora, quae aetas ipsius (seine Jugend = er in seiner J.) pertulit, Cic.: aetatis maxime paenitebat, an
    ————
    seine J. stieß man sich am meisten, Liv.: qui aliquid formae, aetatis artificiique habebant (Ggstz. qui senes ac deformes erant), Cic.: carus eris Romae, donec te deseret aetas, Hor. – bald = höheres od. hohes Alter, aetatis vacatio, Nep.: aetatis excusatio, Curt.: morbo atque aetate confectus, Sall.: aetate gravis, Liv.: nusquam tantum tribuitur aetati, nusquam senectus est honoratior, Cic.: aetate (vor A.) non quis obtuerier, Plant. – bald = das gereiftere, mannbare (heiratsfähige) Alter, in aetatem venire, Liv. 42, 34, 3, pervenire, Corp. inscr. Lat. 10, 5056. – v. Lebl., aetas populorum et civitatum, Cic. de legg. 2, 9: aetates aedificiorum, Papin. dig. 30, 58: aetates tabularum, Petr. 88, 1: aetatem ferre (v. Wein), das hohe Alter vertragen, alt werden können (und doch nicht verderben), Cic. fr. bei Macr. sat. 2, 3, 2 (= Cic. fr. G. b 10 p. 344, 22 M.): so auch aetatem pati, Sen. ep. 36, 3. – β) mit näherer Bestimmung: iniens aetas, der Eintritt ins Leben (der Beginn der praktischen Wirksamkeit), Cic.: ab initio aetatis oder ab ineunte aetate, Cic.: a primo tempore oder a primis temporibus aetatis, Cic.: a prima aetate, Cic.: flos aetatis od. florens aetas, die Jugend, Cic.: bona aetas, die guten Jahre, Cic.: mala aetas, die bösen Jahre, Plaut. – ad petendum (magistratum) legitima aetas, Liv.: aetas militaris, das gesetzliche Jahr für den Kriegsdienst (das 17te), Sall.: quaestoria (das 31ste, unter Augustus das 25ste),
    ————
    Quint.: senatoria (das 25ste), Tac.: consularis (das 43ste), Cic. – aetas nova, die frische Jugend (Ggstz. aetas serior (das reifere Alter), Ov.: aetas integra, Afran, fr. u. Tac. (bes. aetate integrā, in der Blüte der Jugend, Pacuv. fr., Komik, u.a., s. Spengel Ter. Andr. 72): aetas iam constans, Cic., nondum constans, Suet.: media, Plaut. u. Cic. (s. Wagner Plaut. aul. 157): u. media aetas Falerni, Plin. 23, 34: firmata, Cic.: imbecilla, Sall., infirma, Cic.: pubes, Liv.: aetas iuvenilis, Augustin. ep. 36, 1: aetas virilis, s. virilis: tenera, Liv.: adulta, Cic.: grandior, Cic.: ingravescens, Cic.: extrema, Cic.: fessa aetas, Altersschwäche, Tac.: aetate iam affectā, schon in die Jahre, Cic.: aetate exactā, im hohen Alter, Pacuv. fr., Cic. u.a.: ebenso actā aetate, Cic.: aetas decrepita, Cic.: aetas senecta, Plaut., Sall. fr. u.a.: aetas grandaeva, Aur. Vict. epit. 41, 25: longissima, Cic.: inferior, superior aetas, Cic.: aetas maior, Gell.: si iam satis aetatis ac roboris esset, Cic.: quid aetatis tibi videor? Plaut.: quibus aetas ad militandum gravior esset, schon zu alt zum Kriegsdienst, Liv.: aetatem habes opportunissimam, du stehst im besten Alter, Cic. – b) meton. = die Menschen einer Altersstufe, die Altersklasse (s. Ticher Cic. de sen. 46): vestra, Leute eueres Alters, Cic.: puerilis aetas, das Knabenalter = die Knaben, Cic.: senilis aetas, das Greisenalter = die Greise, Cael. Aur. acut. 2, 13, 90: aetas
    ————
    robustior, Liv.: haec aetas nostra iuris ignara est, Cic.: omnes aetates, ordines, die Leute jedes Alters, jung u. alt, Cic.: u. so omnis aetas, Liv.: puellis ut saltem parcerent, a qua aetate etiam hostes abstinerent, Liv. – II) der einer Person od. Sache nur äußerlich zufallende Anteil an der Zeit, a) im engern Sinne, das Zeitalter, die Zeit, Romuli aetas, Cic.: ab aetatis huius memoria, Cic.: clarissimus imperator suae aetatis, Liv.: nostrā aetate, Quint.: heroicis aetatibus, Cic.: illustrium hominum aetates et tempora, Cic. – meton., das Zeitalter, die Zeit = die Menschen eines Zeitalters, das Geschlecht, nostra aetas, Liv.: secuta aetas, Plin.: incuriosa suorum aetas, Tac.: quid nos dura refugimus aetas? Hor.: impia perdemus devoti sanguinis aetas, Hor.: disce tamen, veniens aetas, Ov. – poet. übtr., verborum vetus aetas, die alten Geschlechter der Wörter, die altgewordenen Wörter, Hor. de art. poët. 61. – b) im weitern Sinne, der Zeitabschnitt, die Zeit übh., aurea aetas, das goldene Zeitalter, Ov.: sempiternae saeculorum aetates, Cic. – omnia fert aetas, Verg.: quidquid sub terra est, in apricum proferet aetas, Hor.: longa aetas, die Länge der Zeit, Hor.: aetate tam longā, Flor.: aetate, durch die Länge der Zeit, infolge der Verjährung, Flor. 3, 13, 7. – ⇒ Genet. Plur. gew. aetatum; doch auch nicht selten aetatium, Liv. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 1, 409.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > aetas

  • 91 committo

    com-mitto, mīsī, missum, ere, zusammenlassen, zusammenbringen, I) eig.: a) mater. lebl. Objj. zusammenlassen, aneinanderlassen = zusammenfügen, aneinander- oder aufeinanderfügen, verbinden, vereinigen (Ggstz. dirimere), u. refl. se committere od. Passiv committi medial = zusammengehen, sich anschließen, dicht anstoßen, sich verbinden, sich vereinigen, malos (Balken, Ständer), Caes.: opera (Befestigungswerke), Liv.: maria, Curt.: duas noctes, Ov.: plagarum orae committuntur, Cels.: quia vehementer rursus se commiserunt (orae ossis), Cels. – influentem urbi Tiberinum (den Tiber) ponte, Flor. – m. Ang. wem? womit? durch Dat., durch cum u. Abl., durch inter se, zB. dextram dextrae, Ov.: manum Teucris, poet. = handgemein werden, Verg.: lacum flumini, Plin. ep.: urbem continenti (von einem Damm), Curt.: viam viae, Liv.: ubi se (Syria) Ciliciae committit, Mela: quā naris fronti committitur, Ov.: costae committuntur cum osse pectoris, Cels.: orae scroti suturis inter se committendae, Cels.: nondum commissa inter se munimenta, Liv.: v. der Wortfügung, res in ordinem digestae et inter se commissae, Quint.: vermiculate lexeis inter se c., Quint. – m. Ang. wohin? wozu? durch in u. Akk., donec se duo capita in priorem partem (nach vorn) committant, Cels.: commissa in unum crura, Ov.: ceterae suturae in unguem com-
    ————
    mittuntur, vereinigen sich auss genauste, Cels. – b) leb. Wesen, α) zum Kampf u. Wettstreit aneinanderlassen, aneinanderhetzen, bei Ang. mit wem? konstr. mit cum u. Abl., mit bl. Dat., m. inter se, zum Kampfe, duos canes in conspectu populi, Frontin.: arietes vel boves, ICt. – u. acies commissas solvere, Prop. – bes. in den öffentl. Spielen, quingenos pedites, tricenos equites hinc inde, Suet.: pugiles Latinos cum Graecis, Suet. – zum Wortgezänk, omnes inter se, Suet. – zum Wettstreit mit Worten, aequales inter se, Suet. – β) zum Vergleich zusammenstellen, vates, Iuven. 6, 436: sua scripta antiquae Corinnae, Prop. 2, 3, 21.
    II) mehr übtr.: 1) etw. zu Werke-, zur Ausführung-, zur Anwendung bringen, a) im allg., beginnen, stattfinden lassen, abhalten, anstellen, veranstalten (Ggstz. finire), bei Ang. mit wem? mit cum u. Abl. od. m. inter se, zB. pugnam u. pugnam cum alqo, Cic.: proelium, Caes.: proelium a dextro cornu, Caes.: proelium cum hostium equitatu, Caes.: commissum erat proelium inter Macedones Ariosque, Curt.: modicum certamen, Liv.: leve certamen in alto, Liv.: bellum, Liv., verb. (im Ggstz.) bellum c. et profligare (seinem Ende nahe bringen), Liv. (s. Fabri Liv. 21, 40, 11): bellum ad Chalcidem, Liv.: bellum prospere, Liv., inconsultius, Iustin.: primo tempore commissum est Punicum bellum, profligatum secundo, tertio vero
    ————
    confectum est, Flor. – c. obsidionem, Curt.: c. rixam, Liv. – agona musicum, aufführen, Suet.: u. so spectaculum, Liv.: ludos, Cic. – cenam maturo ovo, Varr. fr. – tribuni sanguine commissa proscriptio, Ciceronis paene finita, Vell. – iudicium inter sicarios committitur, Cic.: fausto committitur omine sermo, Ov. – absol. = eine Schlacht liefern, kämpfen, parvā manu cum copiosissimo hoste, Eutr.: contra Sullam, Eutr.: priusquam committeretur, vor Beginn des Kampfes, Suet. – b) etw. Straffälliges ins Werk setzen, zur Ausführung kommen lassen, ausüben, begehen, verschulden, α) m. Ang. der Sache, die man begeht, αα) durch Acc., tantum facinus, Cic.: multa virilis audaciae facinora, Sall.: multa maleficia, Cic.: tantum scelus, Cic.: tantum nefas, Curt.: multas nefarias res, Cic.: delictum maius, Caes.: caedem, caedes, Ov. u. Curt.: parricidium, Quint.: incestum cum filia, Quint.: nihil commisisse, Cic.: si quae culpa commissa est, Cic.: ego etiam quae tu sine Verre commisisti, Verri crimini daturus sum, Cic. – m. Ang. gegen wen? durch in od. erga od. adversus u. Akk., multa et in deos et in homines impie nefarieque, Cic.: quod secus a me erga te commissum videretur, Cic.: quae Philippi bello adversus populum Romanum commisissent, Liv. – ββ) durch folg. Infin., es dahin kommen lassen, committit saepe repelli, Ov. met. 9, 632: hoc cum saepius bubulci fieri vident, non committunt
    ————
    scamna facere, Col. 2, 4, 3. – γγ) durch folg. ut u. Konj., es dahin kommen lassen, es verschulden, daß usw., id me commissurum, ut patiar fieri ne animum induxeris, Plaut.: sordidum ad famam (est) committere, ut accusator nominere, Cic. – oft m. vorhergeh. Negation, non committet hodie ut vapulet, Ter.: non committam posthac, ut me accusare de epistularum neglegentia possis, Cic.: quā re ne committeret, ut is locus, ubi constitissent, a populi Romani calamitate nomen caperet, Caes. – δδ) durch folg. quare od. cur, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret, neque etc., Caes. b. G. 1, 14, 2: Caedicius negare se commissurum, cur sibi quisquam imperium finiret, Liv. 5, 46, 6. – β) absol., etwas verüben, es versehen, fehlen, sündigen, cum verisimile erit, aliquem commisisse, Cic.: nemo enim committeret, Cic. – m. Ang. gegen was? durch contra od. in od. adversus u. Akk., contra legem, Cic.: contra leges, ICt.: in legem, ICt.: adversus testamentum, ICt. – m. Ang. nach welchem Gesetze? durch Abl., lege censoriā, Varr.: lege de sicariis, Quint. – c) machen, daß eine Vertrags- od. Rechtsbestimmung od. eine Strafe in Anwendung kommt, in Kraft tritt, d.i. α) eine Vertragsbestimmung in Erfüllung gehen-, vor sich gehen lassen, civitas obligata sponsione commissā, durch die bereits vor sich gegangene (verwirkte) Verbürgung, Liv. 9, 11, 10: hanc ego devotionem ca-
    ————
    pitis mei... convictam esse et commissam putabo, als verwirkt erwiesen u. der Augenblick der Erfüllung eingetreten sei, Cic. de domo 145. – u. so bei den Juristen, c. edictum, stipulationem, die Erfüllung des Edikts usw. verwirken, ICt.: stipulatio committitur, tritt in Wirkung, ICt.: so auch cautio committitur, ICt.: dies committendi, Verfalltag, ICt. – β) eine Strafe zur Anwendung kommen lassen, verwirken, multam, Cic.: poenam octupli, Cic. – dah. γ) Partiz. Perf. commissus v. Strafobjekt, verfallen, hypothecae commissae, Cic.: hereditas Veneri Erycinae (der V.) commissa, Cic.: hanc fiduciam (Unterpfand, Hypothek) commissam tibi dicis, Cic.
    2) jmd. od. etw. in den Bereich, in den Schutz, in die Willkür usw. jmds. od. einer Sache hinlassen, d.i. in einen Ort usw. sich getrauen od. sich wagen lassen (dah. se committere oft = sich getrauen, sich wagen), jmdm. od. einem Ggstde. anheimgeben, überlassen, anvertrauen, aussetzen, preisgeben, m. Ang. wohin? wem? durch in u. Akk. od. durch bl. Dat., α) pers. Objj.: se longius a portibus, Caes.: se in conclave, Cic.: se in senatum, Cic.: se in populi Romani conspectum, Cic.: ne duae legiones sine Picentinis cohortibus in conspectum Caesaris committerentur, Cic.: c. duos filios in aleam eius, qui proponitur, casus, Liv.: se non c. in aciem, Liv.: se urbi, Cic.: se theatro populoque Romano, sich ins Th. u. vor die
    ————
    Augen des röm. Volkes wagen, Cic.: se ludis, bei den öffentlichen Spielen zu erscheinen wagen, Cic.: se publico non c., nicht wagen, sich öffentlich sehen zu lassen, Suet.: se non solum populo, sed etiam senatui, Cic.: se itineri tam infesto tamque periculoso, Cic.: se tam longae navigationi et viae, Cic.: se nusquam proelio, Liv.: persecutis hostibus nusquam se aequo certamine, Liv. – alci filiam, Ter., liberos suos, Ter.: ovem lupo (sprichw., griech. καταλείπειν οϊν εν λύκοισι), Ter. eun. 832: infirmas legiones hostibus committere non audere, Hirt. b. G.: mulierem alci primo partu, Ter.: alqm fidei alcis, Curt.: alqm fidei tutelaeque alcis, Curt.: alqm fidei potestatique alcis, Cic.: ut commissus sit fidei (vestrae), permissus potestati, Cic.: ego me tuae commendo et committo fide (= fidei), Ter.: se aut mortis aut servitutis periculo, Cic.: post cibum se neque frigori neque aestui neque labori, Cels. – mit Ang. als wen? durch Prädikatsakk., gnatam suam alci uxorem, Ter.: alci alqm alendum, Ov. – β) leblose Objj.: collum tonsori, Cic.: semen solo, Col.: non protinus aciem (Auge) infirmam improbo lumini, Sen.: c. alci epistulam, Cic.: c. alci alqd legendum, Fronto: alci litteras liberiores, Cic.: alci portam, (zur Bewachung) anvertrauen, Verg.: alci urbem, zur Verteidigung anvertrauen, Frontin.: alci bellum, den Kr. (= die Führung des Kr.), Cic.: u. so alci bellum contra Afros, Eutr.: iudici litem, Petr.:
    ————
    quaedam domestica litteris (einem Briefe) non c., Cic. (vgl. sed haec ipsa nescio rectene sit litteris commissa, Cic.): (alci) consilia, Cic.: alci fortunas suas, Ter.: summum imperium potestatemque alci, Nep.: (alci) custodiam pecuniae, Curt.: alci rem publicam, Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 25, 7, 3): alci salutem suam, Curt.: salutem navibus, Iustin.: alci vitam, Cic.: rem proelio, es auf ein Tr. ankommen lassen, Caes.: ebenso rem in aciem, Liv.: rem in casum ancipitis eventus, Liv.: ne rem committeret eo, ubi duae acies timendae essent, Liv.: c. rem publicam in discrimen, die Sache des Staates dem Risiko preisgeben (auf die Spitze stellen), Liv. – γ) absol., alci comm., es jmdm. anheimgeben, jmdm. die Sache in die Hand geben, es auf jmd. ankommen lassen, auch jmdm. sich anvertrauen (s. Madvig Epist. crit. ad Orell. p. 26 sq. u. p. 184. Zumpt Cic. Verr. 4, 16), sanan es, quae isti committas, Plaut.: eis commisi et credidi, Ter.: commisi Heio, Cic.: cui denique commisit, Cic. – m. Ang. in betreff wessen? durch de u. Abl., alci de existimatione sua, Cic. Verr. 3, 137. – m. Ang. des Zweckes durch ut u. Konj., alci, ut videat, ne quid res publica detrimenti capiat, Cic. Mil. 70. – ⇒ Synkop. Perf. commisti, Ter. eun. 832 Fl.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > committo

  • 92 dedo

    dē-do, didī, ditum, ere, hingeben = zu jmds. Verfügung, in jmds. Besitz oder Gewalt übergeben, I) eig.: a) auf dem Wege der Übergabe, Auslieferung, Preisgebung = überantworten, überliefern, ausliefern, preisgeben, ancillas, Ter.: auctores belli, Liv., auctores discordiae, Curt.: Vercingetorigem, Caes.: Hannibalem concitorem belli, Eutr.: verens, ne dederetur (v. Hannibal), Nep.: senatum paenituit dediti principis, die Auslieferung des usw., Liv. – eodem tempore Ti. Numicius Q. Maelius, qui tum tribuni plebis erant, quod eorum auctoritate pax erat facta, dediti sunt, ut pax Samnitium repudiaretur, Cic. – mit dopp. Acc., multos mortales obsides (als G.), Sall. – mit in u. Akk., in pistrinum usque ad necem, Ter.: eos pueros in potestatem, Liv. – m. Dat wem? dedita haec mihi est habitatio, das ist meine mir eigene Wohnung, Plaut.: si ego iniuste impieque illos homines illasque res dedier mihi exposco, tum etc., Formul. vet. bei Liv.: eius rei auctores affinesque Achaeis, Liv.: noxios exposcentibus hostibus, Liv.: alci infamem iuvencum, Hor.: quem reum sententiis iudicum tradidisset, eum telis militum dedere, Cic. – m. dopp. Acc., alqm trucidandum populo Romano, Liv.: alqm vinctum od. nudum hostibus, Cic. u. Vell. – m. ad od. in u. Akk. od. durch bl. Dat. wozu? alqm ad necem (Ggstz. alqm servare), Liv.: alqm alci ad supplicium,
    ————
    Caes. u. Liv.: alqm hostibus in cruciatum, Caes.: alqm alci noxae, Ov., Sen. u.a.: alqm neci, Ov., alqm neci, ne prodigus sit, Verg. – b) auf dem Wege der Unterwerfung übergeben, überantworten, unterwerfen, urbem, agros, aras, focos seque, Formul. vet. bei Liv.: Cirtam, Liv.: regnum, Sall.: manus (bildl. = sich ergeben, sich fügen), Lucr. 2, 1043. – m. in u. Akk., populum Campanum urbemque Capuam, agros, delubra deûm, divina humanaque omnia in vestram, patres conscripti, populique Romani dicionem dedimus, Liv. – bes. dedere se u. im Passiv dedi medial = sich ergeben, kapitulieren, se dedere, Caes., Liv. u.a.: sese dedere sine fraude, Caes.: se suaque omnia dediderunt sine mora, Caes.: bellum se cum iis, ni dederentur, gesturum, Liv.: Helorumque atqus Herbesum dedentibus ipsis (indem sich dieselben Städte selbst ergaben) recipit, Liv. 24, 35, 1: u. Partiz. Perf., si statim deditus (als einer, der sich sogleich ergeben) traherer, Tac.: u. Plur. subst., dediti, die sich ergeben haben, die Unterworfenen, Caes.; auch verb. dediti victique, Liv. u.a. – m. Dat. wem? dedere se populo Romano, Caes., od. se hostibus, Liv., od. velut hostibus se praetoribus, Sall.: se suaque omnia od. se atque oppidum Caesari, Caes.: omnes unius huius se imperio ac potestati, Cic. – m. in u. Akk., se in arbitrium dicionemque populi Romani, Liv.: se, urbem et liberos in dicionem atque in arbitrium The-
    ————
    bano poplo, Plaut.: se prius in fidem quam in potestatem populi Romani, Liv. – m. ad u. Akk., ad Quintum Fulvium Hirpini et Lucani et Volcientes dediderunt sese, Liv. 27, 15, 2.
    II) übtr.: a) hingeben, übergeben, widmen, weihen, im üblen Sinne = preisgeben, in die Hände liefern, opfern, gew. m. Dat. wem? Davo istuc iam negotii, Ter.: membra molli somno, Lucr.: aures suas poëtis, sein Ohr leihen, Cic.: animum sacris, Liv.: cum bonis famā fortunisque omnibus alcis cupiditati crudelitatique dedi, Cic.: filiam suā manu occīdere potius, quam ea Ap. Claudii libidini dederetur, Cic.: ded. alqm omnibus periculis, Cic. fr.: collegam liberto, Tac. – bes. oft dedere se, sich hingeben, sich ergeben, sich unterwerfen, sich fügen, im üblen Sinne = einer Sache frönen, se alci, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 63. Wagner Ter. heaut. 681): se amicitiae eorum, Caes.: se patrum auctoritati, Liv.: se desidiae aut maestitiae potius quam litteris, Cic.: se non otiosis disputationibus, sed administrationibus rei publicae, Quint.: se doctrinae, Cic., penitus se doctrinae, Lact. (s. Bünem. Lact. 1, 1. § 1): se duritiae (strengen Lebensart), Nep.: se litteris, Cic.: se altioribus studiis artibusque, Plin. ep.: se ei studio, Cic.: se lamentis muliebriter lacrimisque, Cic.: se voluptatibus, Cic. – mit dopp. Acc., se totum ab adulescentia Catoni, Cic.: se totum patriae od. rei publicae, Cic. u.
    ————
    Nep.: se totum aegritudini, Cic. – m. pro u. Abl., voveo dedoque me pro re publica, Sall. hist. fr. 2, 50 (41), 10. – b) in der Verbindung deditā operā ( selten operā deditā), mit Fleiß, geflissentlich, absichtlich, quasi deditā operā quae ego volo tu non vis, Naev. com. fr.: deinde aliquid deditā operā controversiae concinno, Afran. com. fr.: nam ego deditā operā huc ad te venio, Plaut.: deditā operā passim ad illecebras propulsa pecora, Liv.: itaque epistulam misi deditā operā (durch einen Expressen), Cic.: ne nos id, quod faciemus, operā deditā facere videamur, Cic. – ⇒ Parag. Infin. Präs. Pass. dedier, Formula vetus bei Liv. 1, 32, 7.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dedo

  • 93 senesco

    senēsco, senuī, ere (seneo), I) den Jahren nach alt werden, ein Greis (ein alter Mann) werden, a) v. Pers.: tacitis senescimus annis, unbemerkt beschleicht uns das Alter, Ov.: Solon significat se cotidie aliquid addiscentem senescere, Val. Max.: senescendum fore tantum terrarum vel sine proelio obeunti, Curt.: puerascere, iuvenescere, senescere, Augustin. in psalm. 38, 10: seclum dictum a sene, quod longissimum spatium senescendorum hominum id putarant, Varro LL. 6, 11. – b) v. Lebl.: arbores quo magis senescunt, hoc maturius ferunt, Plin. 16, 116. – II) den Kräften nach altern, 1) eig.: a) v. leb. Wesen, alt und stumpf-, alt und grau werden, verkommen und verkümmern, senescens equus, Hor.: ne desiderio agni senescant, Varro: v. Pers., otio tam diutino, Liv.: amore habendi, Hor.: quodam inani circa voces studio, Quint.: u. dis hominibusque accusandis, Liv. – b) v. Lebl., altern, alt und stumpf werden, allmählich schwinden od. eingehen, arbor hiemali tempore cum luna simul senescens, Cic.: continuā messe senescit ager, Ov.: senescunt vires, Sall. fr. u. Liv.: sensim sine sensu senescit aetas, Cic. – 2) übtr.: a) übh. an Umfang, Kraft u. Stärke allmählich abnehmen, hinschwinden, hinwelken, erschlaffen, erlahmen, erkalten, allmählich erlöschen (Ggstz. crescere), v. lebl. Subjj., prior mensis senescens, Varro LL.: luna
    ————
    senescens (Ggstz. luna crescens), Cic. u. Plin.: hiems senescens, Cic.: smaragdi, uniones senescunt, verlieren die Farbe, erbleichen, Plin.: caseus senescit in salem, geht über, Plin.: senescit coma, geht aus, Domit. bei Suet.: non modo ut incendium non adiutum senesceret, sed oppressum emori posset, Nazar. pan. – v. Abstrakten, senescit laus, Cic.: morbus, Cic.: bellum, Liv.: senescens pugna, Liv.: amor, Ov.: fortuna (Ggstz. floret fortuna), Vell.: senescentibus vitiis, Liv.: senescere dilatione belli vires suae videbantur, Liv. – b) der polit. Geltung nach in Verfall geraten, immer mehr Boden verlieren, an Geltung (Einfluß) mehr und mehr verlieren, nicht aufkommen können, prope senescente Graeciā, Cic.: senescit civitas otio, Liv.: senescit Hannibalis vis, Liv.: senescit cum viribus maiestas, Liv.: Atheniensium male gestis in Sicilia rebus opes senescere, Nep.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > senesco

  • 94 ac

    atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).
    I.
    In joining single words, which is its most common use.
    A.
    In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)
    1.
    The form atque.
    a.
    Before vowels and h. —Before a (very freq.):

    sociorum atque amicorum,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

    deposci atque expeti,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

    excitare atque inflammare,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

    honestissimus atque ornatissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

    Sertorianae atque Hispaniensis,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—
    b.
    Before consonants.—Before b (very rare):

    Gallorum atque Belgarum,

    Caes. B. G. 1, 6; so,

    Cassius atque Brutus,

    Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

    in portubus atque custodiis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

    superatam esse atque depressam,

    Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

    vitiis atque flagitiis,

    Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

    dignitate atque gloria,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

    virtute atque gloria,

    Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

    labore atque justitia,

    Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

    hilari atque laeto,

    Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

    multae atque magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

    adventu atque nomine,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

    magna atque praeclara,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

    se conlegit atque recreavit,

    Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

    provinciarum atque sociorum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

    parietum atque tectorum,

    Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

    gravis atque vehemens,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—
    2.
    The form ac before consonants.—Before b (very rare):

    sentientes ac bene meritos,

    Cic. Off. 1, 41, 149:

    feri ac barbari,

    Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

    liberis ac conjugibus,

    Liv. 21, 30:

    Romae ac circa urbem,

    id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

    periculum ac discrimen,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

    usus ac disciplina,

    Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

    opima est ac fertilis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

    potentissimos ac firmissimos,

    Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

    2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

    Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

    nobilitatis ac juventutis,

    Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

    terrore ac metu,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

    insedit ac nimis inveteravit,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    gentes ac nationes,

    id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

    celeberrimum ac plenissimum,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

    firmamenti ac roboris,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

    vectigalibus ac sociis,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

    tantis rebus ac tanto bello,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    inconsulte ac veluti etc.,

    Sall. C. 42, 2:

    opera ac vineae,

    Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

    Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

    Tac. Agr. 35:

    in se simul atque in Herculem,

    id. G. 34:

    suos prosequitur simul ac deponit,

    id. ib. 30; so,

    sociis pariter atque hostibus,

    id. H. 4, 73:

    innocentes ac noxios juxta cadere,

    id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

    verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

    Cic. Cael. 19, 45:

    omnia honesta atque inhonesta,

    Sall. C. 30, 4:

    nobiles atque ignobiles,

    id. ib. 20, 7:

    caloris ac frigoris patientia par,

    Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

    vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

    Hor. Ep. 1, 16, 32.—
    B.
    Esp.
    a.
    In a hendiadys:

    utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

    with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

    de conplexu ejus ac sinu,

    of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

    me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

    Sall. C. 3 fin.:

    clamore atque adsensu,

    shout of applause, Liv. 21, 3.—
    b.
    In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).
    (α).
    Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

    Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

    and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

    rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

    and indeed, Cic. Or. 16, 52:

    magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

    and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

    hebeti ingenio atque nullo,

    and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

    ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

    and even, id. Cat. 4, 9:

    fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

    and at the same time, Sall. J. 14, 11:

    intra moenia atque in sinu urbis,

    id. C. 52, 35.—
    (β).
    With adeo, and that too, and even:

    intra moenia atque adeo in senatu,

    Cic. Cat. 1, 2, 5:

    qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

    id. ib. 2, 12, 27:

    insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

    id. Planc. 19 fin.:

    non petentem atque adeo etiam absentem,

    Liv. 10, 5.—And with autem also added:

    atque adeo autem quor etc.,

    Ter. Eun. 5, 4, 42.—
    (γ).
    With etiam:

    id jam populare atque etiam plausibile factum est,

    and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

    ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

    Liv. 3, 46.—
    (δ).
    With the dem. pron. hic, is:

    negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

    and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

    maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

    Caes. B. C. 1, 27:

    Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

    id. ib. 2, 2:

    duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

    id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

    flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

    id. B. G. 5, 18:

    ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

    id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

    dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

    Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—
    II.
    In comparisons.
    A.
    Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

    si parem sententiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

    Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

    Plaut. Men. 5, 1, 52:

    pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

    Ter. Phorm. 5, 3, 3:

    neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    parique eum atque illos imperio esse jussit,

    Nep. Dat. 3, 5:

    magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

    id. Hann. 5, 3:

    pariter patribus ac plebi carus,

    Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

    In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

    Cic. Inv. 2, 23, 70:

    equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

    Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

    cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

    Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

    et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

    id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

    similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

    Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

    contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

    Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

    faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

    Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

    cum totidem navibus atque erat profectus,

    Nep. Milt. 7, 4.—
    B.
    Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

    aliter tuum amorem atque est accipis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

    also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

    Cic. Att. 2, 3:

    simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

    qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    membra paulo secus a me atque ab illo partita,

    id. de Or. 3, 30, 119:

    cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

    id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—
    C.
    Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

    once, however, non aliter, ac si,

    Cic. Att. 13, 51;

    v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

    Plaut. Am. 4, 1, 11:

    nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

    id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

    quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

    id. Tusc. 3, 30, 73:

    si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

    id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    just as if, Cic. Fam. 13, 43:

    tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

    id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

    quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

    id. Mur. 4 fin.:

    haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

    Liv. 5, 5 fin. al. —
    D.
    More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

    in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

    haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

    id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

    Cic. Cat. 4, 2:

    pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

    id. Inv. 1, 32, 54:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

    neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118:

    num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

    id. Mil. 4, 3, 37.—
    E.
    Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

    nebula haud est mollis atque hujus est,

    Plaut. Cas. 4, 4, 21:

    quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

    id. Bacch. 3, 6, 20:

    quae suco caret atque putris pumex,

    Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—
    F.
    Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

    amicior mihi nullus vivit atque is est,

    Plaut. Merc. 5, 2, 56:

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

    Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

    Cat. 61, 172:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561:

    Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

    nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

    id. ib. 2, 7, 96:

    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

    id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —
    G.
    In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

    principio Atque animus ephebis aetate exiit,

    as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

    judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

    Dig. 21, 1, 25:

    quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

    ib. 16, 1, 24.—
    III.
    To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.
    a.
    Absol.:

    Decipiam ac non veniam,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

    id. Eun. 1, 2, 60:

    perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

    Cic. Leg. 1, 20, 54:

    quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

    id. Rosc. Am. 33:

    si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

    id. N. D. 2, 6, 17:

    nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

    id. Att. 1, 16:

    si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

    id. Agr. 2, 37, 101:

    si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

    id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

    velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

    Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

    si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

    Tac. Or. 1.—
    b.
    With potius:

    Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

    Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

    quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

    id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

    concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

    Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —
    IV.
    In connecting clauses and beginning periods.
    1.
    In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

    atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

    Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

    cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 31:

    multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

    Tac. A. 1, 47:

    Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

    Tac. Or. 14:

    ac similiter in translatione, etc.,

    Quint. 3, 6, 77.—
    2.
    In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.
    a.
    Absol.:

    maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

    and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —
    b.
    Often with etiam:

    Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

    Cic. Or. 40, 139:

    Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

    id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—
    c.
    Sometimes with quoque:

    Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

    Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—
    d.
    And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—
    3.
    In narration:

    aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

    Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

    completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

    Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —
    4.
    In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

    Atque ut perspicio, profecto etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 53:

    ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

    Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

    12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

    Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

    and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

    Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

    Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16:

    Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

    id. Lael. 15, 54.—
    5.
    In connecting two acts or events.
    a.
    In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

    ad prandium? Atque illi tacent,

    And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

    Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

    and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

    dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

    id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

    lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

    and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

    dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

    Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

    tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

    id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

    cape hoc argentum atque defer,

    Ter. Heaut. 4, 7, 3:

    abi domum ac deos comprecare,

    id. Ad. 4, 5, 65:

    tace modo ac sequere hac,

    id. ib. 2, 4, 16:

    Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

    Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

    Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

    id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—
    b.
    In the order of thought, and so, and thus, and therefore.
    (α).
    Absol.:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

    and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—
    (β).
    With ita or sic:

    Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

    Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

    ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

    Quint. 12, 10, 67.—
    c.
    Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

    non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

    Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—
    6.
    (As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

    Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

    hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

    id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

    ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

    Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

    And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—
    7.
    In expressing a wish, atque utinam:

    Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

    Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

    Atque utinam pro decore etc.,

    Liv. 21, 41, 13:

    Atque utinam ex vobis unus etc.,

    Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

    Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

    Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—
    8.
    To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.
    a.
    Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

    atque ipsis commentum placet,

    Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

    ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

    id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

    ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

    and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

    observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

    Plin. Pan. 26.—
    b.
    With tamen:

    nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 85:

    discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

    id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

    Atque in his tamen tribus generibus etc.,

    id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

    ac tamen initia fastigii etc.,

    Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

    14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

    id. H. 5, 16.—
    9.
    To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

    ... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

    nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

    Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—
    10.
    In introducing a purpose (freq. in Cic.).
    a.
    A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

    Ac ne sine causa videretur edixisse,

    Cic. Phil. 3, 9, 24:

    Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

    id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

    Ac ne saepius dicendum sit,

    Cels. 8, 1:

    Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

    Hor. Ep. 1, 1, 13:

    Ac ne forte putes,

    id. ib. 2, 1, 208:

    Ac ne forte putes etc.,

    Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—
    b.
    A positive purpose:

    Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

    Cic. Cat. 2, 5, 9:

    Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

    id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

    Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

    id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—
    11.
    a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

    atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

    id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—
    b.
    In introducing parentheses:

    vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

    Liv. 21, 38:

    omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

    Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —
    c.
    At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

    Ac de primo quidem officii fonte diximus,

    id. Off. 1, 6, 19:

    Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

    id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—
    V.
    In particular connections and phrases.
    A.
    Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

    unae atque alterae scalae,

    Sall. J. 60, 7:

    quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

    id. ib. 93, 2:

    unum atque alterum lacum integer perfluit,

    Tac. H. 5, 6:

    dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

    Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

    alius atque alius,

    Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2.—
    B.
    Etiam atque etiam. again and again:

    temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

    Ter. Eun. 1, 1, 11:

    etiam atque etiam considera,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

    monitos eos etiam atque etiam volo,

    id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

    iterum atque iterum,

    Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—
    C.
    Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—
    D.
    Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

    atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

    but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

    Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

    and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—
    E.
    Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

    Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

    Cic. de Or. 3, 59, 223:

    quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

    nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

    id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

    Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

    Quint. 10, 2, 2.—
    F.
    With other conjunctions.
    1.
    After et:

    equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

    id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

    vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

    Tac. Agr. 32.:

    denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

    Liv. 21, 6, 4:

    ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

    id. 21, 41, 2:

    et uti liter demum ac Latine perspicueque,

    Quint. 8, 3, 3:

    Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

    id. 12, 10, 67. —
    2.
    After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

    submoverique atque in castra redigi,

    Liv. 26, 10:

    terrorem caedemque ac fugam fecere,

    id. 21, 52:

    mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

    Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—
    3.
    Before et:

    caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

    Tac. Agr. 32.—
    4.
    After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

    nec clavis nec canis atque calix,

    Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

    mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

    Suet. Vesp. 12.—
    G.
    Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

    atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

    Cic. Leg. 3, 9, 20:

    omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

    id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

    Haec atque illa dies atque alia atque alia,

    Cat. 68, 152:

    Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

    Verg. G. 4, 463:

    Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

    id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

    Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

    Tib. 2, 5, 73:

    complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

    Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.
    ► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:
    a.
    In the second place:

    Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

    Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

    Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

    id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

    Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

    Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—
    b.
    In the third place:

    quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

    Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

    Lewis & Short latin dictionary > ac

  • 95 adque

    atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).
    I.
    In joining single words, which is its most common use.
    A.
    In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)
    1.
    The form atque.
    a.
    Before vowels and h. —Before a (very freq.):

    sociorum atque amicorum,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

    deposci atque expeti,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

    excitare atque inflammare,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

    honestissimus atque ornatissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

    Sertorianae atque Hispaniensis,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—
    b.
    Before consonants.—Before b (very rare):

    Gallorum atque Belgarum,

    Caes. B. G. 1, 6; so,

    Cassius atque Brutus,

    Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

    in portubus atque custodiis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

    superatam esse atque depressam,

    Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

    vitiis atque flagitiis,

    Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

    dignitate atque gloria,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

    virtute atque gloria,

    Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

    labore atque justitia,

    Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

    hilari atque laeto,

    Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

    multae atque magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

    adventu atque nomine,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

    magna atque praeclara,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

    se conlegit atque recreavit,

    Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

    provinciarum atque sociorum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

    parietum atque tectorum,

    Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

    gravis atque vehemens,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—
    2.
    The form ac before consonants.—Before b (very rare):

    sentientes ac bene meritos,

    Cic. Off. 1, 41, 149:

    feri ac barbari,

    Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

    liberis ac conjugibus,

    Liv. 21, 30:

    Romae ac circa urbem,

    id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

    periculum ac discrimen,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

    usus ac disciplina,

    Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

    opima est ac fertilis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

    potentissimos ac firmissimos,

    Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

    2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

    Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

    nobilitatis ac juventutis,

    Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

    terrore ac metu,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

    insedit ac nimis inveteravit,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    gentes ac nationes,

    id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

    celeberrimum ac plenissimum,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

    firmamenti ac roboris,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

    vectigalibus ac sociis,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

    tantis rebus ac tanto bello,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    inconsulte ac veluti etc.,

    Sall. C. 42, 2:

    opera ac vineae,

    Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

    Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

    Tac. Agr. 35:

    in se simul atque in Herculem,

    id. G. 34:

    suos prosequitur simul ac deponit,

    id. ib. 30; so,

    sociis pariter atque hostibus,

    id. H. 4, 73:

    innocentes ac noxios juxta cadere,

    id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

    verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

    Cic. Cael. 19, 45:

    omnia honesta atque inhonesta,

    Sall. C. 30, 4:

    nobiles atque ignobiles,

    id. ib. 20, 7:

    caloris ac frigoris patientia par,

    Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

    vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

    Hor. Ep. 1, 16, 32.—
    B.
    Esp.
    a.
    In a hendiadys:

    utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

    with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

    de conplexu ejus ac sinu,

    of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

    me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

    Sall. C. 3 fin.:

    clamore atque adsensu,

    shout of applause, Liv. 21, 3.—
    b.
    In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).
    (α).
    Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

    Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

    and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

    rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

    and indeed, Cic. Or. 16, 52:

    magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

    and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

    hebeti ingenio atque nullo,

    and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

    ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

    and even, id. Cat. 4, 9:

    fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

    and at the same time, Sall. J. 14, 11:

    intra moenia atque in sinu urbis,

    id. C. 52, 35.—
    (β).
    With adeo, and that too, and even:

    intra moenia atque adeo in senatu,

    Cic. Cat. 1, 2, 5:

    qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

    id. ib. 2, 12, 27:

    insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

    id. Planc. 19 fin.:

    non petentem atque adeo etiam absentem,

    Liv. 10, 5.—And with autem also added:

    atque adeo autem quor etc.,

    Ter. Eun. 5, 4, 42.—
    (γ).
    With etiam:

    id jam populare atque etiam plausibile factum est,

    and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

    ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

    Liv. 3, 46.—
    (δ).
    With the dem. pron. hic, is:

    negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

    and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

    maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

    Caes. B. C. 1, 27:

    Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

    id. ib. 2, 2:

    duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

    id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

    flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

    id. B. G. 5, 18:

    ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

    id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

    dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

    Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—
    II.
    In comparisons.
    A.
    Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

    si parem sententiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

    Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

    Plaut. Men. 5, 1, 52:

    pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

    Ter. Phorm. 5, 3, 3:

    neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    parique eum atque illos imperio esse jussit,

    Nep. Dat. 3, 5:

    magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

    id. Hann. 5, 3:

    pariter patribus ac plebi carus,

    Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

    In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

    Cic. Inv. 2, 23, 70:

    equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

    Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

    cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

    Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

    et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

    id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

    similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

    Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

    contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

    Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

    faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

    Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

    cum totidem navibus atque erat profectus,

    Nep. Milt. 7, 4.—
    B.
    Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

    aliter tuum amorem atque est accipis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

    also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

    Cic. Att. 2, 3:

    simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

    qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    membra paulo secus a me atque ab illo partita,

    id. de Or. 3, 30, 119:

    cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

    id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—
    C.
    Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

    once, however, non aliter, ac si,

    Cic. Att. 13, 51;

    v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

    Plaut. Am. 4, 1, 11:

    nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

    id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

    quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

    id. Tusc. 3, 30, 73:

    si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

    id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    just as if, Cic. Fam. 13, 43:

    tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

    id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

    quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

    id. Mur. 4 fin.:

    haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

    Liv. 5, 5 fin. al. —
    D.
    More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

    in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

    haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

    id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

    Cic. Cat. 4, 2:

    pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

    id. Inv. 1, 32, 54:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

    neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118:

    num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

    id. Mil. 4, 3, 37.—
    E.
    Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

    nebula haud est mollis atque hujus est,

    Plaut. Cas. 4, 4, 21:

    quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

    id. Bacch. 3, 6, 20:

    quae suco caret atque putris pumex,

    Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—
    F.
    Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

    amicior mihi nullus vivit atque is est,

    Plaut. Merc. 5, 2, 56:

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

    Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

    Cat. 61, 172:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561:

    Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

    nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

    id. ib. 2, 7, 96:

    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

    id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —
    G.
    In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

    principio Atque animus ephebis aetate exiit,

    as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

    judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

    Dig. 21, 1, 25:

    quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

    ib. 16, 1, 24.—
    III.
    To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.
    a.
    Absol.:

    Decipiam ac non veniam,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

    id. Eun. 1, 2, 60:

    perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

    Cic. Leg. 1, 20, 54:

    quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

    id. Rosc. Am. 33:

    si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

    id. N. D. 2, 6, 17:

    nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

    id. Att. 1, 16:

    si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

    id. Agr. 2, 37, 101:

    si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

    id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

    velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

    Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

    si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

    Tac. Or. 1.—
    b.
    With potius:

    Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

    Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

    quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

    id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

    concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

    Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —
    IV.
    In connecting clauses and beginning periods.
    1.
    In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

    atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

    Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

    cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 31:

    multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

    Tac. A. 1, 47:

    Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

    Tac. Or. 14:

    ac similiter in translatione, etc.,

    Quint. 3, 6, 77.—
    2.
    In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.
    a.
    Absol.:

    maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

    and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —
    b.
    Often with etiam:

    Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

    Cic. Or. 40, 139:

    Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

    id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—
    c.
    Sometimes with quoque:

    Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

    Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—
    d.
    And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—
    3.
    In narration:

    aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

    Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

    completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

    Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —
    4.
    In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

    Atque ut perspicio, profecto etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 53:

    ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

    Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

    12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

    Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

    and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

    Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

    Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16:

    Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

    id. Lael. 15, 54.—
    5.
    In connecting two acts or events.
    a.
    In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

    ad prandium? Atque illi tacent,

    And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

    Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

    and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

    dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

    id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

    lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

    and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

    dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

    Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

    tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

    id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

    cape hoc argentum atque defer,

    Ter. Heaut. 4, 7, 3:

    abi domum ac deos comprecare,

    id. Ad. 4, 5, 65:

    tace modo ac sequere hac,

    id. ib. 2, 4, 16:

    Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

    Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

    Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

    id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—
    b.
    In the order of thought, and so, and thus, and therefore.
    (α).
    Absol.:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

    and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—
    (β).
    With ita or sic:

    Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

    Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

    ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

    Quint. 12, 10, 67.—
    c.
    Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

    non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

    Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—
    6.
    (As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

    Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

    hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

    id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

    ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

    Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

    And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—
    7.
    In expressing a wish, atque utinam:

    Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

    Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

    Atque utinam pro decore etc.,

    Liv. 21, 41, 13:

    Atque utinam ex vobis unus etc.,

    Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

    Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

    Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—
    8.
    To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.
    a.
    Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

    atque ipsis commentum placet,

    Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

    ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

    id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

    ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

    and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

    observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

    Plin. Pan. 26.—
    b.
    With tamen:

    nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 85:

    discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

    id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

    Atque in his tamen tribus generibus etc.,

    id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

    ac tamen initia fastigii etc.,

    Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

    14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

    id. H. 5, 16.—
    9.
    To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

    ... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

    nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

    Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—
    10.
    In introducing a purpose (freq. in Cic.).
    a.
    A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

    Ac ne sine causa videretur edixisse,

    Cic. Phil. 3, 9, 24:

    Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

    id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

    Ac ne saepius dicendum sit,

    Cels. 8, 1:

    Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

    Hor. Ep. 1, 1, 13:

    Ac ne forte putes,

    id. ib. 2, 1, 208:

    Ac ne forte putes etc.,

    Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—
    b.
    A positive purpose:

    Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

    Cic. Cat. 2, 5, 9:

    Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

    id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

    Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

    id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—
    11.
    a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

    atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

    id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—
    b.
    In introducing parentheses:

    vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

    Liv. 21, 38:

    omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

    Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —
    c.
    At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

    Ac de primo quidem officii fonte diximus,

    id. Off. 1, 6, 19:

    Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

    id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—
    V.
    In particular connections and phrases.
    A.
    Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

    unae atque alterae scalae,

    Sall. J. 60, 7:

    quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

    id. ib. 93, 2:

    unum atque alterum lacum integer perfluit,

    Tac. H. 5, 6:

    dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

    Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

    alius atque alius,

    Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2.—
    B.
    Etiam atque etiam. again and again:

    temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

    Ter. Eun. 1, 1, 11:

    etiam atque etiam considera,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

    monitos eos etiam atque etiam volo,

    id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

    iterum atque iterum,

    Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—
    C.
    Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—
    D.
    Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

    atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

    but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

    Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

    and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—
    E.
    Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

    Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

    Cic. de Or. 3, 59, 223:

    quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

    nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

    id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

    Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

    Quint. 10, 2, 2.—
    F.
    With other conjunctions.
    1.
    After et:

    equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

    id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

    vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

    Tac. Agr. 32.:

    denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

    Liv. 21, 6, 4:

    ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

    id. 21, 41, 2:

    et uti liter demum ac Latine perspicueque,

    Quint. 8, 3, 3:

    Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

    id. 12, 10, 67. —
    2.
    After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

    submoverique atque in castra redigi,

    Liv. 26, 10:

    terrorem caedemque ac fugam fecere,

    id. 21, 52:

    mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

    Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—
    3.
    Before et:

    caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

    Tac. Agr. 32.—
    4.
    After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

    nec clavis nec canis atque calix,

    Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

    mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

    Suet. Vesp. 12.—
    G.
    Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

    atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

    Cic. Leg. 3, 9, 20:

    omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

    id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

    Haec atque illa dies atque alia atque alia,

    Cat. 68, 152:

    Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

    Verg. G. 4, 463:

    Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

    id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

    Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

    Tib. 2, 5, 73:

    complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

    Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.
    ► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:
    a.
    In the second place:

    Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

    Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

    Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

    id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

    Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

    Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—
    b.
    In the third place:

    quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

    Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

    Lewis & Short latin dictionary > adque

  • 96 adqui

    at-qui (in MSS. sometimes adqui, e. g. Cic. Rep. 3, 5, 8 Mai, and often confounded with atque), conj. (the form atquin is incorrect and post-class.; for Plaut. Rud. 3, 4, 55, should be read at quin separately, Fleck.; cf. Caper Orth. p. 2441) [qui, abl. of indef. quis, used adverbially; so pr. but anyhow; cf.: alioqui, ceteroqui].
    I.
    In gen., serving to connect-an adversative clause or assertion, but anyhow, but any way or wise, yet, notwithstanding, however, rather, but now, but nevertheless, and yet, alla dê, alla dêpou, alla mên (a purely adversative particle, a more emphatic at, while atque is regularly copulative; v. atque; syn.: at, sed, verum, autem; comparatively rare in all periods, it being scarcely more than an emphasized form of at): Th. Quid aïs, venefica? Py. Atqui certo comperi, Ter. Eun. 5, 1, 9: Sy. Gratiam habeo. De. Atqui, Syre, Hoc verumst et re ipsā experiere propediem, id. Ad. 5, 5, 7: Cl. Satis scite promittit tibi. Sy. Atqui tu hanc jocari credis? but yet do you believe that she is jesting? id. Heaut. 4, 4, 7:

    cum omnia vi et armis egeris, accuses eum, qui se praesidio munierit, non ut te oppugnaret, sed ut vitam suam posset defendere? Atqui ne ex eo quidem tempore id egit Sestius, ut, etc.,

    and yet, Cic. Sest. 37, 79: tum, ut me Cotta vidit, peropportune, inquit, venis... atqui mihi quoque videor, inquam, venisse, ut dicis, opportune, rather I seem to myself, etc., alla mên kai emoi dokô, id. N. D. 1, 7, 16: vitas hinnuleo me similis Chloe... atqui non ego te tigris ut aspera Gaetulusve leo, frangere persequor, but yet, alla toi, Hor. C. 1, 23, 1-10: Jam vero videtis nihil esse tam morti simile quam somnum;

    atqui dormientium animi maxime declarant divinitatem suam,

    but yet, Cic. Sen. 22, 81:

    tum dixisse (Lysandrum), mirari se non modo diligentiam, sed etiam sollertiam ejus, a quo essent illa dimensa atque descripta: et ei Cyrum respondisse: Atqui (sc. ne putes alium id fecisse) ego omnia ista sum dimensus,

    id. ib. 17, 59.—
    II.
    Esp.
    A.
    In adding a thought confirmatory of a preceding one, but not antithetical (v. at init.), but indeed, but certainly, by all means: Do. Salvos sis, adulescens Sa. Siquidem hanc vendidero pretio suo. To. Atqui aut hoc emptore vendes pulcre aut alio non potest, Plaut. Pers. 4, 4, 31: Et Philus: praeclaram vero causam ad me defertis, cum me improbitatis patrocinium suscipere vultis. Atqui id tibi, inquit Laelius, verendum est, but certainly (ironically), Cic. Rep. 3, 5, 8; id. Leg. 1, 1, 4.—Sometimes with pol or sic:

    atqui pol hodie non feres, ni genua confricantur,

    Plaut. As. 3, 3, 80: Py. Scis eam civem hinc esse? Pa. Nescio. Py. Atqui sic inventast, Ter. Eun. 5, 4, 30: hunc ego non diligam? non admirer? non omni ratione defendendum putem? Atqui sic a summis hominibus eruditissimis accepimus, etc., yet so we have certainly heard, etc., Cic. Arch. 8, 18.—
    B.
    So also atqui si, adversative, but if, or continuative, if now, if indeed (cf.:

    quod si): sine veniat. Atqui si illam digito attigerit, oculi illi ilico ecfodientur,

    if, however, he do but touch her, Ter. Eun. 4, 6, 1 (Fleck., Qui): quae et conscripta a multis sunt diligenter et sunt humiliora quam illa, quae a nobis exspectari puto. Att. Atqui si quaeris ego quid exspectem, etc., Cic. Leg. 1, 5, 15; id. Fin. 4, 23, 62:

    atqui, si ita placet, inquit Antonius, trademus etiam,

    well now, if, id. de Or. 2, 50, 204: atqui Si noles sanus, curres hydropicus, but now if you are unwilling, etc., Hor. Ep. 1, 2, 33:

    atqui si tempus est ullum jure hominis necandi, quae multa sunt, certe illud est,

    but if now there is any time, Cic. Mil. 4 init. —
    C.
    To modify a preceding negation or negative interrogation, yet, still, instead of that, rather: Ni. Numquam auferes hinc aurum. Ch. Atqui jam dabis, but, Plaut. Bacch. 4, 7, 26: Non sum apud me. Se. Atqui opus est nunc quom maxime ut sis, Ter. Phorm. 1, 4, 27:

    O rem, inquis, difficilem et inexplicabilem. Atqui explicanda est,

    nevertheless, Cic. Att. 8, 3; id. Ac. 2, 36, 114:

    magnum narras, vix credibile. Atqui Sic habet,

    but in fact, so it is, Hor. S. 1, 9, 52; Curt. 6, 10, 5:

    modum statuarum haberi nullum placet? Atqui habeatur necesse est,

    Cic. Verr. 2, 2, 59; 2, 3, 86; id. Parad. 1, 1, 7; Flor. 4, 2, 53; Curt. 6, 10, 10.—
    D.
    To connect a minor proposition in a syllogism (both an affirmative and a negative, while atque only connects an affirm. proposition), but, but now, now:

    Ergo cum sol igneus sit, quia nullus ignis sine pastu aliquo possit permanere, necesse est aut ei similis sit igni, quem... aut ei, qui... atqui hic noster ignis etc.,

    Cic. N. D. 2, 15, 40 and 41:

    qui fortis est, idem est fidens... Qui autem est fidens, is profecto non extimescit... Atqui in quem cadit aegritudo, in eundem timor... Ita fit, ut fortitudini aegritudo repugnet,

    Cic. Tusc. 3, 7, 14:

    (mors) aut plane neglegenda est... aut etiam optanda, si, etc. Atqui tertium certe nihil inveniri potest. Quid igitur timeam si, etc.,

    id. Sen. 19, 66; id. Tusc. 5, 14, 40. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 513-524.)

    Lewis & Short latin dictionary > adqui

  • 97 agito

    ăgĭto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [ago], as if the supine were agitu; cf.: quaero quaerito.
    I.
    Lit., to put a thing in motion, to drive or impel (mostly poet., or in more elevated prose; from poetry it passed, after the Aug. per., into common prose).
    A.
    Of cattle, to drive, conduct (cf. ago):

    calcari quadrupedem agitabo advorsum clivom,

    Plaut. As. 3, 3, 118:

    stimulo boves agitat,

    Vulg. Eccli. 38, 26:

    hanc in curru bijugos agitare leones,

    drives her span of lions, Lucr. 2, 602:

    agitantur quadrigae,

    Varr. L. L. 6, § 41 Müll.:

    ad flumina currus,

    Verg. G. 3, 18:

    jussit agitari currum suum,

    Vulg. 2 Macc. 9, 4: lanigeros greges hirtasque capellas, to drive, poet. for to tend, Verg. G. 3, 287:

    sacros jugales (dracones),

    Ov. M. 5, 661:

    quadrigas bigasque et equos desultorios,

    Suet. Caes. 39.—
    B.
    Of the motion of other things, to move, impel, shake:

    triremem in portu,

    Nep. Dion, 9, 2:

    alas,

    Ov. Tr. 3, 4, 21:

    manibusque leves agitavit habenas,

    id. M. 7, 221:

    hastam,

    id. ib. 3, 667: caput, to move the head ( in token of assent = annuere), id. ib. 1, 567:

    arundinem vento agitatam,

    Vulg. Matt. 11, 7.—Esp., of animals, to hunt, chase, pursue: etiamsi excitaturus [p. 72] non sis nec agitaturus feras, Cic. Off. 3, 17:

    aquila insectans alias aves atque agitans,

    id. Div. 2, 70:

    trepidas columbas,

    Ov. M. 5, 606; 11, 300:

    damas,

    id. ib. 10, 539:

    cursu timidos onagros,

    Verg. G. 3, 409 al. —
    C.
    Of the motion caused by the wind, to drive to and fro, toss about, agitate, disturb:

    ventus enim fit, ubi est agitando percitus aër,

    when the air is violently agitated and driven, Lucr. 6, 686:

    mare ventorum vi agitari atque turbari,

    Cic. Clu. 49 fin.; id. Univ. 3, 7:

    freta ponti Incipiunt agitata tumescere,

    Verg. G. 1, 357:

    aristas,

    Ov. A. A. 1, 553:

    Zephyris agitata Tempe,

    Hor. C. 3, 1, 24:

    ventis agitatur pinus,

    id. ib. 2, 10, 9:

    veteres agitantur orni,

    id. ib. 1, 9, 12:

    agitaret aura capillos,

    id. Epod. 15, 9.—
    D.
    Of the motion caused by the water: agitata numina Trojae, tossed or driven about upon the sea, Verg. A. 6, 68; Prop. 3, 21, 5.—
    E.
    In gen., of the motion caused by other things:

    magnes (lapis) agitat (ferri ramenta) per aes,

    Lucr. 6, 1054:

    agitari inter se concursu,

    Cic. N. D. 1, 39: pulsu externo agitari, Macr Somn. Scip. 9.— Poet. of mist, to produce it by motion or agitation: dejectuque (Peneus) gravi tenues agitantia fumos Nubila conducit, and by its impetuous descent (into the valley) raises clouds producing mist, Ov. M. 1, 571—
    II.
    Trop.
    A.
    To rouse up, excite, move, urge, drive, impel one to something: aliquem, sometimes in aliquid (so in Florus very freq.):

    in furias agitantur equae,

    are excited to fury, Ov. A. A. 2, 487:

    agitare plebem,

    to stir up, rouse, Liv. 3, 11:

    populum,

    Flor. 2, 12, 2; so id. 11, 6, 2 al.:

    agitatus cupiditate regni,

    id. 3, 1:

    gens sacratis legibus agitata in exitium urbis,

    id. 1, 16, 7.—
    B.
    To disquiet, disturb, to drive hither and thither, to vex, trouble, torment (the fig. taken from the sea agitated by storm; cf. Gernh. and Beier upon Cic. Off. 1, 24, 82):

    dii deaeque te agitant irati,

    Plaut. Pers. 4, 4, 115:

    atra bilis agitat hominem,

    id. Capt. 3, 4, 64; so id. Curc. 1, 1, 92; 2, 1, 24:

    ut eos agitent furiae, neque usquam consistere patiantur,

    Cic. Rosc. Am. 24 (cf. Verg. A. 3, 331:

    scelerum furiis agitatus Orestes,

    id. ib. 4, 471):

    suum quemque scelus agitat amentiaque afficit,

    id. ib. 24:

    agitare et insequi poëtas,

    Tac. Or. 4; 25 and 41:

    multis injuriis jactata atque agita ta,

    Cic. Quint. 2:

    est magni viri, rebus agitatis (= perturbatis, Beier) punire sontes,

    id. Off. 1, 24, 82:

    agitabatur animus inopiā rei familiaris et conscientiā scelerum,

    Sall. C. 5, 7:

    quos conscientia defectionis agitabat,

    Tac. Agr. 16:

    commotus metu atque libidine diversus agitabatur,

    was drawn in different directions, Sall. J 25, 6; Liv. 22, 12. ne te semper inops agitet vexetque cupido, Hor. Ep. 1, 18, 98:

    quos agitabat timor,

    Tac. Agr. 16:

    timore et metu agitati,

    Vulg. Judith, 15, 1:

    injuriis agitatus,

    Flor. 1, 8, 7:

    seditionibus,

    Just. 12, 4, 12.—
    C.
    To assail with reproach, derision, insult; to reprove, blame, scoff, deride, insult, mock:

    agitat rem militarem, insectatur totam legationem,

    attacks, ridicules, Cic. Mur. 9, 21; id. Brut. 28, 109: mea saevis agitat fastidia verbis, Hor Epod. 12, 13; without verbis:

    agitant expertia frugis,

    id. A. P. 341:

    vesanum poëtam agitant pueri,

    id. ib. 456.—
    D.
    In gen., to drive or urge on a thing, to accomplish or do, to drive at, to be employed in, be engaged in, to have, hold, keep, to celebrate; v. ago, II. D. (in the historians, esp. Sallust, very freq.):

    Haec ego non agitem?

    should I not drive at? Juv. 1, 52:

    vigilias,

    to keep, Plaut. Trin. 4, 2, 27; so,

    custodiam,

    id. Rud. 3, 6, 20; so Tac. A. 11, 18:

    hoc agitemus convivium vino et sermone suavi,

    let us celebrate, Plaut. As. 5, 1, 7:

    Dionysia,

    Ter. Heaut. 4, 4, 11; so id. Hec. 1, 2, 18:

    convivia,

    Ov. M. 7, 431; Suet. Claud. 32 festa gaudia, Sil. 15, 423:

    meum natalem,

    Plaut. Pers. 5, 1, 16;

    so festos dies,

    Cic. Verr. 2, 2, 63:

    jocos,

    Ov. M. 3, 319:

    agraria lex a Flavio tribuno plebis vehementer agitabatur,

    was powerfully urged, supportcd, Cic. Att. 1, 19:

    quae cum praecepta parentis mei agitarem,

    was striving to comply with, Sall. J. 14, 2 (modestius dictum pro:

    studere, ut agerem, Cort.): laeti pacem agitabamus,

    were at peace, enjoyed the delights of peace, id. ib. 14, 10:

    dicit se missum a consule venisse quaesitum ab eo, pacem an bellum agitaturus foret,

    id. ib. 109, 2:

    quoniam deditionis morā induciae agitabantur,

    there was a truce, id. ib. 29, 4; id. C. 24, 2.— Poet.:

    ceu primas agitant acies, certamina miscent,

    as if they formed the front rank, Sil. 9, 330.—Hence of time, esp. life, to pass, spend (cf. ago, II. D 5.):

    vita hominum sine cupiditate agitabatur,

    Sall. C. 2, 1:

    agitare aevum,

    Verg. G. 4, 154; id. A. 10, 235:

    festos dies,

    Tac. H. 3, 78.—In Sall., Tac., Flor., et al., agitare absol., to live, dwell, abide, sojourn, be:

    hi propius mare Africum agitabant,

    Sall. J 18, 9; cf id. ib. 19, 5; id. Fragm. H. 3, 11; so id. J. 54, 2; 59, 1; 94, 4:

    laeti Germant agitabant,

    Tac. A. 1, 50:

    secretus agitat,

    id. ib. 11, 21:

    montium editis sine cultu atque eo ferocius agitabant,

    id. ib. 4, 46; Flor. 4, 12, 48.—
    E.
    Of the mind: agitare aliquid or de aliquā re (in corde, in mente, animo, cum animo, secum, etc.), to drive at a thing in the mind, i. e. to turn over, revolve, to weigh, consider, meditate upon, and with the idea of action to be performed or a conclusion to be made, to deliberate upon, to devise, contrive, plot, to be occupied with, to design, intend, etc.: id ego semper mecum sic agito et comparo, Att ap. Non. 256, 20:

    quom eam rem in corde agito,

    Plaut. Truc 2, 5, 3:

    id agitans mecum,

    Ter. Phorm. 4, 3, 10; so Sall. J. 113, 3:

    habet nihil aliud quod agitet in mente,

    Cic. N. D. 1, 41:

    est tuum sic agitare animo, ut, etc.,

    id. Fam. 6, 1:

    quae omnes animo agitabant,

    Tac. A. 6, 9:

    provincias secretis imaginationibus agitans,

    id. ib. 15, 36 in animo bellum, Liv 21, 2; Vell. 1, 16; Quint. 12, 2, 28.—With inf., as object:

    ut mente agitaret bellum renovare,

    Nep. Ham. 1, 4.— Poet.:

    aliquid jamdudum invadere magnum Mens agitat mihi,

    Verg. A 9, 187. —Sometimes also without mente, animo, and the like, agitare aliquid, in the same signif:

    quodsi ille hoc unum agitare coeperit, esse, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 96:

    rem a me saepe deliberatam et multum agitatam requiris,

    id. Ac. 1, 2: oratori omnia quaesita, disputata, tractata, agitata ( well considered or weighed) esse debent, id. de Or. 3, 14:

    fugam,

    Verg. A. 2, 640.—So esp. freq. in Tac.:

    Britanni agitare inter se mala servitutis, Agr 15: bellum adversus patrem agitare,

    id. H. 4, 86, id. A. 1, 5; 1, 12.—With de:

    de bello,

    Tac. H. 2, 1:

    agitanti de Claudio,

    id. A. 6, 46:

    de tempore ac loco caedis agitabant,

    id. ib. 15, 50; 1, 12; id. H. 4, 59.—With num:

    agitavere, num Messalinam depellerent amore Silli,

    Tac. A. 11, 29; id. H. 1, 19.— With - ne:

    agitavere placeretne, etc.,

    Tac. H. 3, 1.—With an:

    an Artaxata pergeret, agitavit,

    Tac. A. 13, 41 —With quomodo, Tac. A. 2, 12.—With ut (of purpose):

    ut Neronem pudor caperet, insita spe agitari,

    Tac. A. 16, 26.—
    F.
    To treat or speak of or concerning a thing, to confer about, deliberate upon. Romae per omnīs locos et conventus de facto consulis agitart ( impers., for agitabatur), discussions were had, Sall. J 30, 1;

    cum de foedere victor agitaret,

    Liv. 9, 5; 30, 3.—
    * G.
    Sat agitare, with gen., in Plaut., = sat agere, to have enough to do, to have trouble with: nunc agitas sat tute tuarum rerum, Bacch. 4, 3, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > agito

  • 98 atque

    atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).
    I.
    In joining single words, which is its most common use.
    A.
    In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)
    1.
    The form atque.
    a.
    Before vowels and h. —Before a (very freq.):

    sociorum atque amicorum,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

    deposci atque expeti,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

    excitare atque inflammare,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

    honestissimus atque ornatissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

    Sertorianae atque Hispaniensis,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—
    b.
    Before consonants.—Before b (very rare):

    Gallorum atque Belgarum,

    Caes. B. G. 1, 6; so,

    Cassius atque Brutus,

    Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

    in portubus atque custodiis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

    superatam esse atque depressam,

    Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

    vitiis atque flagitiis,

    Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

    dignitate atque gloria,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

    virtute atque gloria,

    Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

    labore atque justitia,

    Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

    hilari atque laeto,

    Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

    multae atque magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

    adventu atque nomine,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

    magna atque praeclara,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

    se conlegit atque recreavit,

    Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

    provinciarum atque sociorum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

    parietum atque tectorum,

    Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

    gravis atque vehemens,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—
    2.
    The form ac before consonants.—Before b (very rare):

    sentientes ac bene meritos,

    Cic. Off. 1, 41, 149:

    feri ac barbari,

    Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

    liberis ac conjugibus,

    Liv. 21, 30:

    Romae ac circa urbem,

    id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

    periculum ac discrimen,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

    usus ac disciplina,

    Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

    opima est ac fertilis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

    potentissimos ac firmissimos,

    Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

    2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

    Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

    nobilitatis ac juventutis,

    Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

    terrore ac metu,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

    insedit ac nimis inveteravit,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    gentes ac nationes,

    id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

    celeberrimum ac plenissimum,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

    firmamenti ac roboris,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

    vectigalibus ac sociis,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

    tantis rebus ac tanto bello,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    inconsulte ac veluti etc.,

    Sall. C. 42, 2:

    opera ac vineae,

    Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

    Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

    Tac. Agr. 35:

    in se simul atque in Herculem,

    id. G. 34:

    suos prosequitur simul ac deponit,

    id. ib. 30; so,

    sociis pariter atque hostibus,

    id. H. 4, 73:

    innocentes ac noxios juxta cadere,

    id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

    verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

    Cic. Cael. 19, 45:

    omnia honesta atque inhonesta,

    Sall. C. 30, 4:

    nobiles atque ignobiles,

    id. ib. 20, 7:

    caloris ac frigoris patientia par,

    Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

    vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

    Hor. Ep. 1, 16, 32.—
    B.
    Esp.
    a.
    In a hendiadys:

    utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

    with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

    de conplexu ejus ac sinu,

    of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

    me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

    Sall. C. 3 fin.:

    clamore atque adsensu,

    shout of applause, Liv. 21, 3.—
    b.
    In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).
    (α).
    Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

    Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

    and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

    rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

    and indeed, Cic. Or. 16, 52:

    magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

    and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

    hebeti ingenio atque nullo,

    and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

    ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

    and even, id. Cat. 4, 9:

    fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

    and at the same time, Sall. J. 14, 11:

    intra moenia atque in sinu urbis,

    id. C. 52, 35.—
    (β).
    With adeo, and that too, and even:

    intra moenia atque adeo in senatu,

    Cic. Cat. 1, 2, 5:

    qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

    id. ib. 2, 12, 27:

    insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

    id. Planc. 19 fin.:

    non petentem atque adeo etiam absentem,

    Liv. 10, 5.—And with autem also added:

    atque adeo autem quor etc.,

    Ter. Eun. 5, 4, 42.—
    (γ).
    With etiam:

    id jam populare atque etiam plausibile factum est,

    and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

    ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

    Liv. 3, 46.—
    (δ).
    With the dem. pron. hic, is:

    negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

    and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

    maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

    Caes. B. C. 1, 27:

    Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

    id. ib. 2, 2:

    duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

    id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

    flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

    id. B. G. 5, 18:

    ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

    id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

    dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

    Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—
    II.
    In comparisons.
    A.
    Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

    si parem sententiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

    Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

    Plaut. Men. 5, 1, 52:

    pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

    Ter. Phorm. 5, 3, 3:

    neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    parique eum atque illos imperio esse jussit,

    Nep. Dat. 3, 5:

    magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

    id. Hann. 5, 3:

    pariter patribus ac plebi carus,

    Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

    In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

    Cic. Inv. 2, 23, 70:

    equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

    Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

    cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

    Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

    et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

    id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

    similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

    Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

    contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

    Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

    faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

    Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

    cum totidem navibus atque erat profectus,

    Nep. Milt. 7, 4.—
    B.
    Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

    aliter tuum amorem atque est accipis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

    also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

    Cic. Att. 2, 3:

    simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

    qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    membra paulo secus a me atque ab illo partita,

    id. de Or. 3, 30, 119:

    cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

    id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—
    C.
    Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

    once, however, non aliter, ac si,

    Cic. Att. 13, 51;

    v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

    Plaut. Am. 4, 1, 11:

    nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

    id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

    quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

    id. Tusc. 3, 30, 73:

    si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

    id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    just as if, Cic. Fam. 13, 43:

    tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

    id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

    quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

    id. Mur. 4 fin.:

    haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

    Liv. 5, 5 fin. al. —
    D.
    More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

    in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

    haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

    id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

    Cic. Cat. 4, 2:

    pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

    id. Inv. 1, 32, 54:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

    neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118:

    num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

    id. Mil. 4, 3, 37.—
    E.
    Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

    nebula haud est mollis atque hujus est,

    Plaut. Cas. 4, 4, 21:

    quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

    id. Bacch. 3, 6, 20:

    quae suco caret atque putris pumex,

    Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—
    F.
    Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

    amicior mihi nullus vivit atque is est,

    Plaut. Merc. 5, 2, 56:

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

    Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

    Cat. 61, 172:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561:

    Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

    nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

    id. ib. 2, 7, 96:

    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

    id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —
    G.
    In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

    principio Atque animus ephebis aetate exiit,

    as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

    judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

    Dig. 21, 1, 25:

    quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

    ib. 16, 1, 24.—
    III.
    To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.
    a.
    Absol.:

    Decipiam ac non veniam,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

    id. Eun. 1, 2, 60:

    perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

    Cic. Leg. 1, 20, 54:

    quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

    id. Rosc. Am. 33:

    si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

    id. N. D. 2, 6, 17:

    nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

    id. Att. 1, 16:

    si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

    id. Agr. 2, 37, 101:

    si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

    id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

    velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

    Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

    si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

    Tac. Or. 1.—
    b.
    With potius:

    Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

    Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

    quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

    id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

    concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

    Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —
    IV.
    In connecting clauses and beginning periods.
    1.
    In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

    atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

    Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

    cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 31:

    multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

    Tac. A. 1, 47:

    Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

    Tac. Or. 14:

    ac similiter in translatione, etc.,

    Quint. 3, 6, 77.—
    2.
    In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.
    a.
    Absol.:

    maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

    and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —
    b.
    Often with etiam:

    Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

    Cic. Or. 40, 139:

    Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

    id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—
    c.
    Sometimes with quoque:

    Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

    Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—
    d.
    And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—
    3.
    In narration:

    aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

    Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

    completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

    Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —
    4.
    In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

    Atque ut perspicio, profecto etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 53:

    ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

    Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

    12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

    Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

    and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

    Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

    Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16:

    Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

    id. Lael. 15, 54.—
    5.
    In connecting two acts or events.
    a.
    In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

    ad prandium? Atque illi tacent,

    And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

    Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

    and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

    dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

    id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

    lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

    and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

    dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

    Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

    tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

    id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

    cape hoc argentum atque defer,

    Ter. Heaut. 4, 7, 3:

    abi domum ac deos comprecare,

    id. Ad. 4, 5, 65:

    tace modo ac sequere hac,

    id. ib. 2, 4, 16:

    Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

    Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

    Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

    id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—
    b.
    In the order of thought, and so, and thus, and therefore.
    (α).
    Absol.:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

    and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—
    (β).
    With ita or sic:

    Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

    Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

    ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

    Quint. 12, 10, 67.—
    c.
    Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

    non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

    Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—
    6.
    (As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

    Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

    hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

    id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

    ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

    Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

    And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—
    7.
    In expressing a wish, atque utinam:

    Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

    Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

    Atque utinam pro decore etc.,

    Liv. 21, 41, 13:

    Atque utinam ex vobis unus etc.,

    Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

    Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

    Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—
    8.
    To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.
    a.
    Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

    atque ipsis commentum placet,

    Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

    ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

    id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

    ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

    and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

    observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

    Plin. Pan. 26.—
    b.
    With tamen:

    nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 85:

    discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

    id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

    Atque in his tamen tribus generibus etc.,

    id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

    ac tamen initia fastigii etc.,

    Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

    14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

    id. H. 5, 16.—
    9.
    To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

    ... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

    nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

    Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—
    10.
    In introducing a purpose (freq. in Cic.).
    a.
    A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

    Ac ne sine causa videretur edixisse,

    Cic. Phil. 3, 9, 24:

    Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

    id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

    Ac ne saepius dicendum sit,

    Cels. 8, 1:

    Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

    Hor. Ep. 1, 1, 13:

    Ac ne forte putes,

    id. ib. 2, 1, 208:

    Ac ne forte putes etc.,

    Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—
    b.
    A positive purpose:

    Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

    Cic. Cat. 2, 5, 9:

    Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

    id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

    Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

    id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—
    11.
    a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

    atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

    id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—
    b.
    In introducing parentheses:

    vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

    Liv. 21, 38:

    omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

    Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —
    c.
    At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

    Ac de primo quidem officii fonte diximus,

    id. Off. 1, 6, 19:

    Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

    id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—
    V.
    In particular connections and phrases.
    A.
    Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

    unae atque alterae scalae,

    Sall. J. 60, 7:

    quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

    id. ib. 93, 2:

    unum atque alterum lacum integer perfluit,

    Tac. H. 5, 6:

    dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

    Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

    alius atque alius,

    Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2.—
    B.
    Etiam atque etiam. again and again:

    temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

    Ter. Eun. 1, 1, 11:

    etiam atque etiam considera,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

    monitos eos etiam atque etiam volo,

    id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

    iterum atque iterum,

    Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—
    C.
    Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—
    D.
    Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

    atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

    but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

    Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

    and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—
    E.
    Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

    Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

    Cic. de Or. 3, 59, 223:

    quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

    nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

    id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

    Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

    Quint. 10, 2, 2.—
    F.
    With other conjunctions.
    1.
    After et:

    equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

    id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

    vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

    Tac. Agr. 32.:

    denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

    Liv. 21, 6, 4:

    ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

    id. 21, 41, 2:

    et uti liter demum ac Latine perspicueque,

    Quint. 8, 3, 3:

    Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

    id. 12, 10, 67. —
    2.
    After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

    submoverique atque in castra redigi,

    Liv. 26, 10:

    terrorem caedemque ac fugam fecere,

    id. 21, 52:

    mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

    Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—
    3.
    Before et:

    caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

    Tac. Agr. 32.—
    4.
    After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

    nec clavis nec canis atque calix,

    Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

    mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

    Suet. Vesp. 12.—
    G.
    Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

    atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

    Cic. Leg. 3, 9, 20:

    omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

    id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

    Haec atque illa dies atque alia atque alia,

    Cat. 68, 152:

    Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

    Verg. G. 4, 463:

    Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

    id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

    Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

    Tib. 2, 5, 73:

    complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

    Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.
    ► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:
    a.
    In the second place:

    Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

    Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

    Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

    id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

    Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

    Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—
    b.
    In the third place:

    quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

    Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

    Lewis & Short latin dictionary > atque

  • 99 atqui

    at-qui (in MSS. sometimes adqui, e. g. Cic. Rep. 3, 5, 8 Mai, and often confounded with atque), conj. (the form atquin is incorrect and post-class.; for Plaut. Rud. 3, 4, 55, should be read at quin separately, Fleck.; cf. Caper Orth. p. 2441) [qui, abl. of indef. quis, used adverbially; so pr. but anyhow; cf.: alioqui, ceteroqui].
    I.
    In gen., serving to connect-an adversative clause or assertion, but anyhow, but any way or wise, yet, notwithstanding, however, rather, but now, but nevertheless, and yet, alla dê, alla dêpou, alla mên (a purely adversative particle, a more emphatic at, while atque is regularly copulative; v. atque; syn.: at, sed, verum, autem; comparatively rare in all periods, it being scarcely more than an emphasized form of at): Th. Quid aïs, venefica? Py. Atqui certo comperi, Ter. Eun. 5, 1, 9: Sy. Gratiam habeo. De. Atqui, Syre, Hoc verumst et re ipsā experiere propediem, id. Ad. 5, 5, 7: Cl. Satis scite promittit tibi. Sy. Atqui tu hanc jocari credis? but yet do you believe that she is jesting? id. Heaut. 4, 4, 7:

    cum omnia vi et armis egeris, accuses eum, qui se praesidio munierit, non ut te oppugnaret, sed ut vitam suam posset defendere? Atqui ne ex eo quidem tempore id egit Sestius, ut, etc.,

    and yet, Cic. Sest. 37, 79: tum, ut me Cotta vidit, peropportune, inquit, venis... atqui mihi quoque videor, inquam, venisse, ut dicis, opportune, rather I seem to myself, etc., alla mên kai emoi dokô, id. N. D. 1, 7, 16: vitas hinnuleo me similis Chloe... atqui non ego te tigris ut aspera Gaetulusve leo, frangere persequor, but yet, alla toi, Hor. C. 1, 23, 1-10: Jam vero videtis nihil esse tam morti simile quam somnum;

    atqui dormientium animi maxime declarant divinitatem suam,

    but yet, Cic. Sen. 22, 81:

    tum dixisse (Lysandrum), mirari se non modo diligentiam, sed etiam sollertiam ejus, a quo essent illa dimensa atque descripta: et ei Cyrum respondisse: Atqui (sc. ne putes alium id fecisse) ego omnia ista sum dimensus,

    id. ib. 17, 59.—
    II.
    Esp.
    A.
    In adding a thought confirmatory of a preceding one, but not antithetical (v. at init.), but indeed, but certainly, by all means: Do. Salvos sis, adulescens Sa. Siquidem hanc vendidero pretio suo. To. Atqui aut hoc emptore vendes pulcre aut alio non potest, Plaut. Pers. 4, 4, 31: Et Philus: praeclaram vero causam ad me defertis, cum me improbitatis patrocinium suscipere vultis. Atqui id tibi, inquit Laelius, verendum est, but certainly (ironically), Cic. Rep. 3, 5, 8; id. Leg. 1, 1, 4.—Sometimes with pol or sic:

    atqui pol hodie non feres, ni genua confricantur,

    Plaut. As. 3, 3, 80: Py. Scis eam civem hinc esse? Pa. Nescio. Py. Atqui sic inventast, Ter. Eun. 5, 4, 30: hunc ego non diligam? non admirer? non omni ratione defendendum putem? Atqui sic a summis hominibus eruditissimis accepimus, etc., yet so we have certainly heard, etc., Cic. Arch. 8, 18.—
    B.
    So also atqui si, adversative, but if, or continuative, if now, if indeed (cf.:

    quod si): sine veniat. Atqui si illam digito attigerit, oculi illi ilico ecfodientur,

    if, however, he do but touch her, Ter. Eun. 4, 6, 1 (Fleck., Qui): quae et conscripta a multis sunt diligenter et sunt humiliora quam illa, quae a nobis exspectari puto. Att. Atqui si quaeris ego quid exspectem, etc., Cic. Leg. 1, 5, 15; id. Fin. 4, 23, 62:

    atqui, si ita placet, inquit Antonius, trademus etiam,

    well now, if, id. de Or. 2, 50, 204: atqui Si noles sanus, curres hydropicus, but now if you are unwilling, etc., Hor. Ep. 1, 2, 33:

    atqui si tempus est ullum jure hominis necandi, quae multa sunt, certe illud est,

    but if now there is any time, Cic. Mil. 4 init. —
    C.
    To modify a preceding negation or negative interrogation, yet, still, instead of that, rather: Ni. Numquam auferes hinc aurum. Ch. Atqui jam dabis, but, Plaut. Bacch. 4, 7, 26: Non sum apud me. Se. Atqui opus est nunc quom maxime ut sis, Ter. Phorm. 1, 4, 27:

    O rem, inquis, difficilem et inexplicabilem. Atqui explicanda est,

    nevertheless, Cic. Att. 8, 3; id. Ac. 2, 36, 114:

    magnum narras, vix credibile. Atqui Sic habet,

    but in fact, so it is, Hor. S. 1, 9, 52; Curt. 6, 10, 5:

    modum statuarum haberi nullum placet? Atqui habeatur necesse est,

    Cic. Verr. 2, 2, 59; 2, 3, 86; id. Parad. 1, 1, 7; Flor. 4, 2, 53; Curt. 6, 10, 10.—
    D.
    To connect a minor proposition in a syllogism (both an affirmative and a negative, while atque only connects an affirm. proposition), but, but now, now:

    Ergo cum sol igneus sit, quia nullus ignis sine pastu aliquo possit permanere, necesse est aut ei similis sit igni, quem... aut ei, qui... atqui hic noster ignis etc.,

    Cic. N. D. 2, 15, 40 and 41:

    qui fortis est, idem est fidens... Qui autem est fidens, is profecto non extimescit... Atqui in quem cadit aegritudo, in eundem timor... Ita fit, ut fortitudini aegritudo repugnet,

    Cic. Tusc. 3, 7, 14:

    (mors) aut plane neglegenda est... aut etiam optanda, si, etc. Atqui tertium certe nihil inveniri potest. Quid igitur timeam si, etc.,

    id. Sen. 19, 66; id. Tusc. 5, 14, 40. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 513-524.)

    Lewis & Short latin dictionary > atqui

  • 100 contineo

    con-tĭnĕo, tĭnŭi, tentum, 2, v. a. and n. [teneo].
    I.
    Act., to hold or keep together.
    A.
    In gen. (rare).
    1.
    Lit. (syn.:

    coërceo, conjungo): contine quaeso caput,

    Plaut. Rud. 2, 6, 26:

    quod omnem continet amplexu terram,

    Lucr. 5, 319; cf.:

    mundus omnia conplexu suo coërcet et continet,

    Cic. N. D. 2, 22, 58:

    vitem levi nodo,

    Plin. 17, 22, 35, § 187:

    magni refert primordia saepe cum quibus... contineantur,

    Lucr. 1, 818; 1, 908; 2, 761;

    2, 1008: pars oppidi, mari dijuncta angusto, ponte adjungitur et continetur,

    Cic. Verr. 2, 4, 52, § 117.—
    b.
    Of places, to bound, limit, enclose (very rare in act.):

    reliquum spatium mons continet,

    Caes. B. G. 1, 38:

    Oceanus ponto qua continet orbem,

    Tib. 4, 1, 147; but more freq. in pass., to be comprised, enclosed, surrounded, encompassed, environed by:

    qui vicus altissimis montibus undique continetur,

    Caes. B. G. 3, 1; so,

    undique loci naturā Helvetii,

    id. ib. 1, 2:

    mare montibus angustis,

    id. ib. 4, 23:

    una pars Galliae Garumnā flumine, Oceano, finibus Belgarum,

    id. ib. 1, 1.—
    2.
    Trop.:

    omnes artes quasi cognatione quādam inter se continentur,

    hang together, Cic. Arch. 1, 2.—Far more freq. in all periods and species of composition.,
    B.
    With partic. access. ideas.
    1.
    With the access. idea of firmness, quiet, permanence, etc., to hold or keep together, to keep, hold fast, preserve, retain (syn. servo).
    a.
    Lit.:

    (alvus) arcet et continet... quod recepit,

    Cic. N. D. 2, 54, 136:

    merces (opp. partiri),

    id. Vatin. 5, 12; cf.

    exercitum (opp. dividere),

    Liv. 28, 2, 16:

    arida continent odorem diutius,

    Plin. 21, 7, 18, § 39.—
    b.
    Trop.:

    nec ulla res vehementius rem publicam continet quam fides,

    Cic. Off. 2, 24, 84:

    Remos reliquosque Belgas in officio,

    Caes. B. G. 3, 11:

    in officio Dumnorigem,

    id. ib. 5, 7:

    te in exercitatione,

    Cic. Fam. 7, 19 fin.:

    te in tuis perenuibus studiis,

    id. Brut. 97, 332:

    ceteros in armis (plaga),

    Liv. 9, 41, 15:

    alicujus hospitio,

    Nep. Lys. 1, 5.—
    2.
    With the access. idea of hindering, preventing motion, to keep, keep still, detain, restrain, repress, enclose.
    a.
    Lit.: milites [p. 449] sub pellibus, Caes. B. G. 3, 29; cf.:

    pecudem sub tecto,

    Col. 7, 10, 3:

    exercitum castris,

    Caes. B. G. 1, 48; 2, 11; Liv. 31, 26, 6; 28, 9, 14 al.; cf.:

    nostros in castris (tempestates),

    Caes. B. G. 4, 34; 6, 36; and:

    copias in castris,

    id. B. C. 1, 66; 3, 30; Auct. B. Afr. 1; 7; Liv. 36, 17, 9:

    Pompeium quam angustissime,

    Caes. B. C. 3, 45:

    aliquem limine,

    Liv. 34, 1, 5:

    ora frenis,

    Phaedr. 3, 6, 7:

    ventos carcere,

    Ov. M. 11, 432:

    animam in dicendo,

    Cic. de Or. 1, 61, 261 et saep.:

    se ruri,

    to stay, remain, Ter. Phorm. 2, 3, 17; cf.:

    se domi,

    Suet. Caes. 81:

    suo se loco,

    Caes. B. G. 4, 34:

    oppido sese,

    id. ib. 2, 30:

    castris se continere,

    id. B. C. 3, 37:

    se vallo,

    id. B. G. 5, 44:

    se finibus Romanis,

    Liv. 39, 17, 4; 34, 58, 3:

    moenibus sese,

    id. 42, 7, 4:

    agrorum suorum terminis se,

    id. 38, 40, 2:

    se moenibus,

    Ov. M. 13, 208:

    sese intra silvas,

    Caes. B. G. 2, 18:

    suos intra munitionem,

    id. ib. 5, 57;

    5, 58: milites intra castrorum vallum,

    id. B. C. 3, 76; Liv. 31, 34, 9;

    Auct. B. Afr. 24: intra castra militem,

    Tac. H. 4, 19:

    praesidibus provinciarum propagavit imperium, ut a peritis et assuetis socii continerentur,

    Suet. Aug. 23 et saep.:

    an te auspicium commoratum est? an tempestas continet?

    Plaut. Am. 2, 2, 67.—
    b.
    Trop., to hold back, detain, repress, hold in check, curb, check, stay, stop, tame, subdue, etc. (syn. cohibeo):

    adpetitiones animi,

    Cic. Tusc. 4, 9, 22:

    omnis cupiditates,

    id. Q. Fr. 1, 1, 11, § 32:

    modeste insolentiam suam,

    id. Agr. 1, 6, 18:

    risum,

    id. Fin. 4, 25, 71 et saep.:

    formido mortales omnes,

    Lucr. 1, 151:

    Etruriam non tam armis quam judiciorum terrore,

    Liv. 29, 36, 10:

    oppida magis metu quam fide,

    id. 30, 20, 5; cf.:

    quosdam continet metus,

    Quint. 1, 3, 6:

    solo metu,

    id. 12, 7, 2 et saep.:

    animum a consuetā libidine,

    Sall. J. 15, 3:

    temeritatem ab omni lapsu (with cohibere),

    Cic. Ac. 1, 12, 45:

    suos a proelio,

    Caes. B. G. 1, 15:

    manum juventus Metu deorum,

    Hor. C. 1, 35, 37 al.:

    se ab adsentiendo,

    Cic. Ac. 2, 32, 104; so,

    se ab exemplis,

    id. Fin. 2, 19, 62:

    temperans, qui se in aliquā libidine continuerit,

    id. Par. 3, 1, 21:

    se male continet amens,

    Ov. M. 4, 351:

    male me, quin vera faterer, Continui,

    id. ib. 7, 729:

    nequeo continere quin loquar,

    Plaut. Men. 2, 1, 28.—

    Mid.: contineri, quin complectar, non queo,

    restrain myself, refrain, Plaut. Rud. 4, 4, 128; cf.:

    vix me contineo, quin, etc.,

    Ter. Eun. 5, 2, 20:

    jam nequeo contineri,

    Plaut. Capt. 3, 4, 60; cf.:

    vix contineor,

    Ter. Hec. 4, 3, 9:

    quae vera audivi, taceo et contineo optime,

    keep it to myself, conceal it, id. Eun. 1, 2, 23:

    ea quae continet, neque adhuc protulit, explicet nobis,

    Cic. de Or. 1, 47, 206:

    dicta,

    id. ib. 2, 55, 222.—
    3.
    With the access. idea of containing, to comprise, contain, involve, comprehend something in itself (syn. complector):

    (aqua gelum) quod continet in se, mittit,

    Lucr. 6, 877; cf.:

    ut omnia, quae aluntur et crescunt, contineant in se vim caloris,

    Cic. N. D. 2, 9, 23; so,

    in se,

    Quint. 1, 6, 31; 2, 10, 2:

    Quattuor aeternus genitalia corpora mundus Continet,

    Ov. M. 15, 240:

    rem militarem,

    Liv. 5, 52, 16:

    panis innumeras paene continet medicinas,

    Plin. 22, 25, 68, § 138:

    (linea) centum continet (pedes),

    Quint. 1, 10, 44:

    Idus Martiae magnum mendum continent,

    Cic. Att. 14, 22, 2:

    paucas species (vox),

    Quint. 11, 3, 18:

    tales res, quales hic liber continet,

    Cic. Or. 43, 148; Plin. Ep. 5, 9, 1:

    narrationes, quae summam criminis contineant,

    Quint. 4, 2, 10:

    fabula stultorum regum et populorum continet aestus,

    Hor. Ep. 1, 2, 8; cf.:

    liber primus ea continebit, quae, etc., Quint. prooem. § 21: tertia epistula continebat, etc.,

    Plin. Ep. 9, 28, 5.—With subj.-clause:

    quando ipsos loqui deceat, quartus liber continet,

    Quint. 11, 1, 59.—Esp. freq.,
    b.
    In pass.: contineri aliquā re, to be contained in something, be composed of, consist of or in, to rest upon, to be supported by, etc.:

    terreno corpore,

    Lucr. 1, 1085:

    non venis et nervis et ossibus continentur (dii),

    Cic. N. D. 2, 23, 59:

    artem negabat esse ullam, nisi quae cognitis penitusque perspectis... rebus contineretur,

    id. de Or. 1, 20, 92:

    forma honestatis, quae tota quattuor his virtutibus... continetur,

    id. Fin. 2, 15, 48:

    versus paucis (pedibus) continetur,

    Quint. 9, 4, 60: quae philosophorum libris continentur, id. prooem. § 11; cf. id. 5, 10, 111 et saep.: artes, quae conjecturā continentur et sunt opinabiles, Cic. Div. 1, 14, 24:

    foedere,

    Liv. 41, 23, 9:

    actu,

    Quint. 2, 18, 5; 12, 9, 1; 3, 7, 28.—Rarely with in and abl.:

    forum, in quo omnis aequitas continetur,

    Cic. Cat. 4, 1, 2; cf.:

    quibus (legibus) in singulis civitatibus res publica continetur,

    id. Off. 3, 5, 23.—
    II.
    Neutr., to hold together in itself, to hang together (in the verb. finit. very rare; but freq. as P. a.; cf. also the deriv. continuus):

    per hortum utroque commeatus continet,

    Plaut. Stich. 3, 1, 43.—Hence,
    1.
    contĭnens, entis, P. a.
    A.
    (Acc. to II.) Holding or hanging together (freq. and class.).
    1.
    Bordering upon, neighboring, contiguous, lying near, adjacent (syn.: junctus, adjunctus, contiguus); constr. with dat., cum, or absol.
    a.
    Prop.:

    aër mari,

    Cic. N. D. 2, 45, 117:

    continentia atque adjuncta praedia huic fundo,

    id. Caecin. 4, 11:

    (mare) dissimile est proximo ei continenti,

    id. Ac. 2, 33, 105 al.:

    Cappadociae pars ea, quae cum Cilicià continens est,

    id. Fam. 15, 2, 2:

    (Morini) continentes silvas ac paludes habebant,

    Caes. B. G. 3, 28; cf. so absol.:

    parum locuples continente ripā,

    Hor. C. 2, 18, 22; cf.:

    pars eorum, qui propiores erant continenti litori,

    Liv. 44, 28, 12.— Subst.: contĭnentĭa, ĭum, n. (sc. loca), adjoining places, the neighborhood:

    Cherronesum et continentia usque Atho montem,

    Plin. 18, 25, 57, § 215 al.:

    urbis,

    the suburbs, Dig. 50, 16, 147.—
    b.
    Trop., in time, following, next:

    continentibus diebus,

    Caes. B. C. 3, 84;

    and of other abstract things: motus sensui junctus et continens,

    Cic. N. D. 1, 11, 26:

    timori perpetuo ipsum malum continens fuit,

    followed at its heels, Liv. 5, 39, 8.—
    2.
    Holding together, cohering in itself, connected, continuous, uninterrupted.
    a.
    Prop.:

    continens agmen migrantium,

    Liv. 1, 29, 4:

    agmen,

    id. 2, 50, 7; 8, 8, 13 al.:

    ruinae,

    id. 21, 8, 5; terra, the mainland, continent, Varr. ap. Charis. p. 100 P.; Cic. Fragm. ap. Non. p. 274, 6; Nep. Them. 3, 2; and in the same sense far more freq. subst.: contĭnens, entis, f. (rarely masc., Curt. 4, 2, 1 Zumpt, dub.; abl. in e and i equally used;

    v. the 4th and 5th books of Caes. B. G.),

    Caes. B. G. 4, 27; 4, 28; 4, 31; 4, 36 bis et saep.; Nep. Milt. 7, 3; Liv. 35, 43, 4; Plin. 5, 31, 34, § 128; Suet Aug. 65; id. Tib. 40 et saep.—
    b.
    Trop., in time, continual, consecutive, uninterrupted:

    labor omnium dierum,

    Caes. B. C. 3, 63; Liv. 42, 54, 3:

    bella,

    Caes. B. G. 5, 11 fin.:

    imperium usque ad nos,

    Liv. 7, 30, 8:

    imber per noctem totam,

    id. 23, 44, 6:

    biduo,

    Suet. Calig. 19:

    febres sine intermissione,

    Cels. 3, 5 fin.:

    e continenti genere,

    in continuous descent, Cic. Fin. 2, 19, 61:

    spiritus,

    id. de Or. 3, 57, 216 et saep.: ex continenti (sc. tempore), instantly, immediately, = continuo, statim, Just. 1, 9; so,

    in continenti,

    Dig. 44, 5, 1.—
    B.
    (Acc. to I. B. 2. b.) That restrains his passions, continent, moderate, temperate, enkratês (rare, but in good prose):

    continentior in vitā hominum quam in pecuniā,

    Caes. B. C. 1, 23:

    cum reges tam sint continentes, multo magis consularis esse oportere,

    Cic. Fam. 9, 19, 1:

    puer,

    id. Att. 6, 6, 3:

    Epaminondas,

    Nep. Epam. 3, 2 al. — Sup., Cic. Par. 1, 1, 7; Suet. Aug. 71.—
    C.
    (Acc. to I. B. 3.) In rhet., subst.: contĭnens, entis, n., that on which something rests or depends, the chief point, hinge:

    causae,

    Cic. Part. Or. 29, 103; id. Top. 25, 95:

    intuendum videtur, quid sit quaestio, ratio, judicatio, continens, vel ut alii vocant, firmamentum,

    Quint. 3, 11, 1; cf. id. ib. § 18 sqq.— Adv.: contĭnen-ter.
    1.
    (Acc. to A. 2.)
    a.
    In space, in unbroken succession, in a row. continenter sedetis, Cat. 37, 6.—More freq. and class.,
    b.
    In time, continuously, without interruption:

    totā nocte ierunt,

    Caes. B. G. 1, 26:

    jam amplius horis sex pugnaretur,

    id. ib. 3, 5:

    biduum lapidibus pluit,

    Liv. 25, 7, 7:

    usque ad ipsum negotium,

    Cic. Inv. 1, 26, 37:

    ferri imagines,

    id. N. D. 1, 39, 109.—
    2.
    (Acc. to B.) Temperately, moderately (rare):

    vivere,

    Cic. Off. 1, 30, 106; in sup.:

    vivere,

    Aug. Ep. 199; id. Conf. 6, 12.—Hence also,
    2.
    contentus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 2. b.); medial., satisfying one's self with, contented, satisfied, content (freq. in all periods and species of composition); constr. in gen. with the abl.; more rarely absol.; after the Aug. per. very freq. with the inf.
    (α).
    With abl.: his versibus, Lucil. ap. Non. p. 264, 3:

    suis rebus,

    Cic. Par. 6, 3, 51:

    paucis,

    Hor. S. 1, 3, 16:

    illā (sorte),

    id. ib. 1, 1, 3:

    viverem uti contentus eo quod mī ipse parasset,

    id. ib. 1, 4, 108; cf. Suet. Aug. 82:

    solā Dianā,

    Verg. A. 11, 582.—
    (β).
    Absol.:

    cum ipsum audires sine comparatione, non modo contentus esses, sed melius non quaereres,

    Cic. Brut. 35, 134; so comp., Plaut. Poen. 2, 15.—
    (γ).
    With inf.:

    indagare,

    Ov. M. 1, 461:

    edidicisse,

    id. ib. 2, 638:

    retinere titulum provinciae,

    Vell. 2, 49:

    hostes sustinuisse,

    id. 2, 112:

    indicare,

    Quint. 4, 2, 128:

    ostendere,

    id. 5, 10, 31:

    id consequi, quod imiteris,

    id. 10, 2, 7 et saep.— Adv.: contentē (ante-and post-class., and rare), in a restrained manner, closely:

    arte contenteque habere aliquem,

    Plaut. As. 1, 1, 63:

    parce contenteque vivere,

    Pacat. Pan. Theod. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > contineo

Страницы

См. также в других словарях:

  • Sine Tempore — (Сорренто,Италия) Категория отеля: Адрес: Corso Italia 7, 80067 Сорренто, Италия …   Каталог отелей

  • Sine tempore — Vor der Universität Lund in Südschweden ist diese Meridian Plakette zur scherzhaften Bestimmung des „Akademischen Viertels“ eingelassen. Die akademischen Zeitangaben sind eine alternative Darstellung einer Uhrzeit. Diese sind besonders an… …   Deutsch Wikipedia

  • sine tempore — s.t. * * * si|ne tẹm|po|re 〈Abk.: s.t.〉 ohne das akadem. Viertel, pünktlich; Ggs cum tempore ● die Vorlesung beginnt um 9 Uhr sine tempore, 〈meist abgekürzt〉 s. t. [lat., „ohne Zeit, unverzüglich“] * * * si|ne tẹm|po|re [lat. = ohne… …   Universal-Lexikon

  • sine tempore — si|ne tẹm|po|re 〈[ re:] Abk.: s. t.〉 ohne das akadem. Viertel, pünktlich; Ggs.: cum tempore [Etym.: lat., »ohne Zeit, sofort«] …   Lexikalische Deutsches Wörterbuch

  • sine tempore — si|ne tem|po|re <lat. ; »ohne Zeit«> ohne akademisches Viertel, d. h. pünktlich (zur vereinbarten Zeit); Abk.: s. t.; vgl. ↑cum tempore …   Das große Fremdwörterbuch

  • sine tempore — si|ne tẹm|po|re [ ...re ] (ohne akademisches Viertel, pünktlich; Abkürzung s. t.); vgl. cum tempore …   Die deutsche Rechtschreibung

  • Sine die — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines&# …   Wikipédia en Français

  • Cum tempore — Vor der Universität Lund in Südschweden ist diese Meridian Plakette zur scherzhaften Bestimmung des „Akademischen Viertels“ eingelassen. Die akademischen Zeitangaben sind eine alternative Darstellung einer Uhrzeit. Diese sind besonders an… …   Deutsch Wikipedia

  • cum tempore — c. t. * * * cum tẹm|po|re 〈Abk.: c. t.〉 mit akadem. Viertel, eine Viertelstunde nach der angegebenen Zeit; Ggs sine tempore [lat., „mit Zeit“] * * * cum tẹm|po|re [lat. = mit Zeit] (bildungsspr.): eine Viertelstunde später als zu dem… …   Universal-Lexikon

  • cum tempore — cum tẹm|po|re 〈Abk.: c. t.〉 mit dem akademischen Viertel, eine Viertelstunde nach der angegebenen Zeit; Ggs.: sine tempore [Etym.: lat., »mit Zeit«] …   Lexikalische Deutsches Wörterbuch

  • Latino sine Flexione — (latín sin flexión, abreviado LSF), también llamado Interlingua de Peano (abreviado IL), es una lengua auxiliar presentada por el matemático italiano Giuseppe Peano en el año 1903. Es una versión simplificada de la lengua latina, libre de… …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»