Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

sententĭa

  • 1 sententia

    sententĭa, ae, f. [for sentientia, from sentio], a way of thinking, opinion, judgment, sentiment; a purpose, determination, decision, will, etc.
    I.
    Lit. (cf.: opinio, voluntas, studium).
    A.
    In gen.:

    quoniam sententiae atque opinionis meae voluistis esse participes, nihil occultabo et quoad potero, vobis exponam, quid de quāque re sentiam,

    Cic. de Or. 1, 37, 172:

    sententia et opinio mea,

    id. ib. 2, 34, 146:

    senis sententia de nuptiis,

    Ter. And. 1, 3, 2:

    de aliquā re,

    id. Ad. 3, 5, 5; id. Phorm. 2, 4, 4; cf.:

    de diis immortalibus habere non errantem et vagam, sed stabilem certamque sententiam,

    Cic. N. D. 2, 1, 2:

    de hac sententiā Non demovebor,

    Plaut. Pers. 3, 1, 45; cf. Cic. Verr. 1, 17, 52:

    de sententiā deducere, deicere, depellere, deterrere, decedere, desistere, etc., v. h. vv.: nisi quid tua secus sententia est,

    Plaut. Ep. 2, 2, 95; cf.:

    mihi sententia eadem est,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    adhuc in hac sum sententiā, nihil ut faciamus nisi, etc.,

    Cic. Fam. 4, 4, 5:

    eā omnes stant sententiā,

    Plaut. Curc. 2, 1, 35; cf.:

    perstat in sententiā Saturius,

    Cic. Rosc. Com. 18, 56; so,

    in sententiā manere, permanere, etc., v. h. vv.: non prima sed melior vicit sententia,

    Plin. Pan. 76, 2.— Plur.:

    variis dictis sententiis, quarum pars censebant, etc.,

    Caes. B. G. 7, 77:

    erant sententiae, quae censerent,

    id. B. C. 2, 30:

    sententiae numerantur, non ponderantur,

    Plin. Ep. 2, 12, 5:

    nos quibus Cotta tantum modo locos ac sententias hujus disputationis tradidisset,

    the leading thoughts, Cic. de Or. 3, 4, 16.—Prov.:

    quot homines, tot sententiae,

    many men, many minds, Ter. Phorm. 2, 4, 14; Cic. Fin. 1, 5, 15. —
    2.
    In the phrases,
    (α).
    Sententia est, with subj.-clause, it is my purpose, will, opinion, etc., Auct. Her. 3, 24, 40:

    si honestatem tueri ac retinere sententia est,

    if one's purpose be, if one be determined, Cic. Off. 3, 33, 116; and: stat sententia, with obj.clause, Ov. M. 8, 67; cf.

    , parenthetically: sic stat sententia,

    id. ib. 1, 243.—
    (β).
    De sententiā alicujus aliquid facere, Cic. Cael. 29, 68:

    neque ego haud committam, ut si quid peccatum siet, Fecisse dicas de meā sententiā,

    according to my wish, to suit me, Plaut. Bacch. 4, 9, 115:

    gerere,

    Cic. Sull. 19 fin.; cf. id. Verr. 2, 5, 21, § 53; id. Att. 16, 16, C, § 11; 7, 5 fin.; Liv. 38, 45, 5 et saep.—
    (γ).
    Meā quidem sententiā, in my opinion or judgment, as I think:

    nimis stulte faciunt, meā quidem sententiā,

    Plaut. Men. 1, 1, 5:

    meā quidem sententiā,

    id. Cas. 3, 3, 1; id. Poen. 5, 6, 1; Ter. Ad. 1, 1, 40; 5, 9, 2; id. Phorm. 2, 2, 21;

    and simply meā sententiā,

    Plaut. Ep. 3, 3, 11; id. Merc. 2, 3, 58; Cic. Rep. 1, 26, 42; 1, 45, 69; id. de Or. 2, 23, 95 al.—
    (δ).
    Ex meā (tuā, etc.) sententiā, according to my ( thy, etc.) wish:

    quoniam haec evenerunt nostrā ex sententiā,

    Plaut. Men. 5, 9, 89; id. Cist. 1, 2, 7; id. Men. 2, 2, 1; 5, 7, 30; id. Truc. 5, 72; id. Capt. 2, 3, 87; Ter. Heaut. 4, 3, 5; Cic. Fam. 2, 7, 3; 2, 15, 1; and more freq., simply ex sententiā, to one's mind or liking, Plaut. Pers. 1, 1, 18; id. Capt. 2, 2, 97; id. Mil. 4, 1, 1; id. Aul. 4, 1, 3; id. Truc. 5, 69; Ter. Heaut. 4, 5, 17; id. Hec. 5, 4, 32; id. Phorm. 2, 1, 26; Cic. de Or. 1, 27, 123; id. Att. 5, 21; id. Fam. 1, 7, 5; 12, 10, 2; Sall. J. 43, 5 et saep. (v. also infra, B. 2.).—
    (ε).
    Praeter animi sententiam, against one's inclination:

    quam (crapulam) potavi praeter animi mei sententiam,

    Plaut. Rud. 2, 7, 29.—
    B.
    In partic., publicists' and jurid. t.t., an official determination, a decision, sentence, judgment, vote (cf. suffragium):

    SENATVOS SENTENTIAM VTEI SCIENTES ESETIS, EORVM SENTENTIA ITA FVIT, S. C. de Bacch.: (L. Tarquinius) antiquos patres majorum gentium appellavit, quos priores sententiam rogabat,

    Cic. Rep. 2, 20, 35:

    non viribus... res magnae geruntur, sed consilio, auctoritate, sententiā,

    id. Sen. 6, 17:

    (Marcellinus) sententiam dixit, ut, etc.... postea Racilius de privatis me primum sententiam rogavit, etc.,

    id. Q. Fr. 2, 1, 2:

    accurate sententiam dixi... factum est senatusconsultum in meam sententiam,

    id. Att. 4, 1, 6:

    DE SENATVOS SENTENTIAD... DE PR. VRBANI SENATVOSQVE SENTENTIAD, S. C. de Bacch.: ex senatus sententiā,

    Cic. Fam. 12, 4, 1:

    victos paucis sententiis,

    Liv. 22, 61, 8.—Hence, sententiam dare, to vote:

    meae partes exquirendae magis sententiae quam dandae sunt,

    Liv. 8, 20, 12:

    omnes in eam sententiam ierunt,

    id. 23, 10, 4:

    cum in hanc sententiam pedibus omnes issent,

    id. 22, 56, 1:

    aliquem sequor, aliquem jubebo sententiam dividere,

    to divide the question, Sen. Vit. Beat. 3, 2; cf.:

    quod fieri in senatu solet... cum censuit aliquis quod ex parte mihi placeat, jubeo illum dividere sententiam et sequor,

    id. Ep. 21, 9.—Hence, de eventu fortuna judicat, cui de me sententiam non do, I give no vote, Sen. Ep. 14, 16.—Of the people in the comitia:

    de singulis magistratibus sententiam ferre,

    Cic. Agr. 2, 11, 26:

    de quo foedere populus Romanus sententiam non tulit,

    id. Balb. 15, 34.—Of the votes of judges:

    itur in consilium: servus ille innocens omnibus sententiis absolvitur, quo facilius vos hunc omnibus sententiis condemnare possitis,

    Cic. Verr. 2, 4, 45, § 100; id. Clu. 26, 72:

    condemnatur enim perpaucis sententiis,

    id. Verr. 2, 1, 30, § 75: M. Cato (judex) sententiam dixit, pronounced the decision or sentence, id. Off. 3, 16, 66:

    sententiis paribus reus absolvitur,

    Sen. Ep. 81, 26.—
    2.
    Ex animi mei (tui) sententiā, in the formula of an oath, to the best of my ( your) knowledge and belief, on my ( your) conscience:

    (majores) jurare ex sui animi sententiā quemque voluerunt,

    Cic. Ac. 2, 47, 146:

    quod ex animi tui sententiā juraris, id non facere perjurium est,

    id. Off. 3, 29, 108; Liv. 22, 53, 10; 43, 15 fin. —In a play on this signif. and that of ex sententiā, supra:

    ridicule illud L. Nasica censori Catoni, cum ille: Ex tui animi sententiā tu uxorem habes? Non hercule, inquit, ex animi mei sententiā,

    Cic. de Or. 2, 64, 260; cf. Quint. 8, 5 init.; Gell. 4, 20, 2 sqq.— Transf., as a formula of assurance:

    me quidem, ex animi mei sententiā, nulla oratio laedere potest,

    by my faith, Sall. J. 85, 27.—
    II.
    Transf., of words, discourse, etc., sense, meaning, signification, idea, notion, etc.:

    sonitum ut possis sentire, neque illam Internoscere, verborum sententiam quae sit,

    Lucr. 4, 561:

    cum verbum potest in duas plurisve sententias accipi,

    Auct. Her. 4, 53, 67:

    cum continenter verbum non in eādem sententiā ponitur,

    Cic. Or. 39, 136:

    formantur et verba et sententiae paene innumerabiliter,

    id. de Or. 3, 52, 201:

    cognitā sententiā verba subtiliter exquiri noluerunt,

    id. Caecin. 20, 57:

    quod summum bonum a Stoicis dicitur convenienter naturae vivere, id habet hanc, ut opinor, sententiam: cum virtute congruere semper,

    id. Off. 3, 3, 13:

    haec (philosophia) nos docuit, ut nosmet ipsos nosceremus: cujus praecepti tanta vis, tanta sententia est, ut ea non homini cuipiam, sed Delphico deo tribueretur,

    such depth of meaning, id. Leg. 1, 22, 58:

    legis (with vis),

    id. ib. 2, 5, 11:

    de Domitio dixit versum Graecum eādem sententiā, quā etiam nos habemus Latinum: Pereant amici, etc.,

    id. Deiot. 9, 25:

    est vitium in sententiā, si quid absurdum, aut alienum est,

    id. Opt. Gen. 3, 7; cf. id. de Or. 3, 52, 200.—
    B.
    Concr.
    1.
    In gen., a thought expressed in words; a sentence, period: dum de singulis sententiis breviter [p. 1672] disputo, Cic. Phil. 13, 10, 22:

    est brevitate opus, ut currat sententia, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 9:

    initia et clausulae sententiarum,

    Quint. 9, 3, 45; cf. id. 9, 3, 36; 11, 3, 135; 8, 4, 26; 9, 4, 18; 9, 4, 29; 10, 1, 130 al.—
    2.
    In partic., a philosophical proposition, an aphorism, apophthegm, maxim, axiom (cf. praeceptum): selectae (Epicuri) brevesque sententiae, quas appellatis kurias doxas, Cic. N. D. 1, 30, 85:

    quid est tam jucundum cognitu atque auditu, quam sapientibus sententiis gravibusque verbis ornata oratio et perpolita,

    id. de Or. 1, 8, 31:

    acutae,

    id. ib. 2, 8, 34:

    concinnae acutaeque,

    id. Brut. 78, 272; Quint. 8, 5, 2 sq.; 9, 3, 76; 10, 1, 60;

    11, 3, 120 al.: (Sophocles) sententiis densus,

    id. 10, 1, 68; cf. id. 10, 1, 90; 10, 1, 102:

    subiti ictūs sententiarum,

    Sen. Ep. 100, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > sententia

  • 2 sententia

        sententia ae, f    [SENT-], a way of thinking, opinion, judgment, sentiment, thought, notion, purpose, determination, decision, will, desire: de hac re eius sententia, T.: sententiae atque opinionis meae volui esse participes: adhuc in hac sum sententiā, ut, etc.: variis dictis sententiis, quarum pars censebant, etc., Cs.: locos ac sententias huius disputationis tradere, extracts and leading thoughts: si honestatem tueri ac retinere sententia est, if one's purpose be: stat sententia tradere, etc., she is resolved, O.: sic stat sententia, O.: de cognatorum sententiā manu missi, according to the wish: de omnium sententiā pronuntiatum, unanimously: quod quem umquam de suā sententiā facere ausum? on his own responsibility, L.—Prov.: Quot homines, tot sententiae, many men, many minds, T.—Abl. with pron poss. or genit.: errat longe meā quidem sententiā, in my judgment, T.— With ex: Istuc tibi ex sententiā tuā obtigisse laetor, to your satisfaction, T.: ex meā sententiā rem p. gessimus, as I wished: evenisse ex sententiā? satisfactorily, T.: ex sententiā navigasse, prosperously.—Esp., in taking an oath: (maiores) iurare ex sui animi sententiā quemque voluerunt, to the best of his knowledge and belief, i. e. conscientiously: ex mei animi sententiā, inquit, ut non deseram, etc., without mental reservation, L.: Ex tui animi sententiā tu uxorem habes? Non hercule, inquit, ex mei animi sententiā, in all sincerity...? no, not to suit me.—An official determination, decision, sentence, judgment, vote: quos priores sententiam rogabat: factum est senatūs consultum in meam sententiam: decerni cunctis sententiis, unanimously: victos paucis sententiis, by a small majority, L.: meae partes exquirendae magis sententiae quam dandae sunt, i. e. my office is to put the question rather than to vote, L.: in eam sententiam ire, to support the resolution, L.: omnibus sententiis absolvi (in a conference of judges): sententiam dicere, pronounce judgment. —Sense, meaning, intent, signification, idea, notion: oratione quam sententiā lenior, in language than in meaning: quod dicitur habet hanc, ut opinor, sententiam: cuius praecepti tanta vis, tanta sententia est, ut, etc., such depth of meaning.—A thought expressed, sentence, period: dum de singulis sententiis breviter disputo: Est brevitate opus, ut currat sententia, etc., H.— An aphorism, apophthegm, maxim, axiom, saying: selectae brevesque sententiae: sapientibus sententiis ornata oratio.
    * * *
    opinion, feeling, way of thinking; thought, meaning, sentence/period; purpose

    Latin-English dictionary > sententia

  • 3 sententia

    opinion, thought, way of thinking, meaning, purpose.

    Latin-English dictionary of medieval > sententia

  • 4 Deus commodo muto consisto quem meus canis sententia existo

    Which, in a very ham-fisted way, with generosity, comes close to being

    Latin Quotes (Latin to English) > Deus commodo muto consisto quem meus canis sententia existo

  • 5 Ex mea sententia

    Latin Quotes (Latin to English) > Ex mea sententia

  • 6 ex

    ex or ē (ex always before vowels, and elsewh. more freq. than e; e. g. in Cic. Rep. e occurs 19 times, but ex 61 times, before consonants—but no rule can be given for the usage; cf., e. g., ex and e together:

    qui ex corporum vinculis tamquam e carcere evolaverunt,

    Cic. Rep. 6, 14. But certain expressions have almost constantly the same form, as ex parte, ex sententia, ex senatus consulto, ex lege, ex tempore, etc.; but e regione, e re nata, e vestigio, e medio, and e republica used adverbially; v. Neue, Formenl. 2, 756 sq.), praep. with abl. [kindr. with Gr. ek, ex], denotes out from the interior of a thing, in opposition to in (cf. ab and de init.), out of, from.
    I.
    In space.
    A.
    Prop.:

    interea e portu nostra navis solvitur, Ubi portu exiimus, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 54:

    quam (sphaeram) M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, cum aliud nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset,

    Cic. Rep. 1, 14:

    influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    id. ib. 2, 19:

    visam, ecquae advenerit In portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2; cf. id. ib. 3, 2, 5;

    3, 6, 32 al.: magno de flumine malim quam ex hoc fonticulo tantundem sumere,

    Hor. S. 1, 1, 56; cf.:

    nec vos de paupere mensa Dona nec e puris spernite fictilibus,

    Tib. 1, 1, 38:

    clanculum ex aedibus me edidi foras,

    Plaut. Most. 3, 2, 9; so freq. with verbs compounded with ex; also with verbs compounded with ab and de, v. abeo, abscedo, amoveo, aveho, etc.; decedo, deduco, defero, deicio, etc.—
    2.
    In a downward direction, from, down from, from off:

    ex spelunca saxum in crura ejus incidisse,

    Cic. Fat. 3, 6; cf. Liv. 35, 21:

    picis e caelo demissum flumen,

    Lucr. 6, 257:

    equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt,

    Caes. B. G. 4, 2, 3; cf.:

    cecidisse ex equo dicitur,

    Cic. Clu. 62 fin.:

    e curru trahitur,

    id. Rep. 2, 41:

    e curru desilit,

    Ov. A. A. 1, 559 et saep., v. cado, decido, decurro, deduco, delabor, elabor, etc.—
    3.
    In an upward direction, from, above:

    collis paululum ex planitie editus,

    Caes. B. G. 2, 8, 3:

    globum terrae eminentem e mari,

    Cic. Tusc. 1, 28;

    and trop.: consilia erigendae ex tam gravi casu rei publicae,

    Liv. 6, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    To indicate the country, and, in gen., the place from or out of which any person or thing comes, from:

    ex Aethiopia est usque haec,

    Ter. Eun. 3, 2, 18:

    quod erat ex eodem municipio,

    Cic. Clu. 17, 49; cf. id. ib. 5, 11.—Freq. without a verb:

    Philocrates ex Alide,

    Plaut. Capt. 3, 2, 10:

    ex Aethiopia ancillula,

    Ter. Eun. 1, 2, 85 Ruhnk.:

    negotiator ex Africa,

    Cic. Verr. 2, 1, 5:

    Epicurei e Graecia,

    id. N. D. 1, 21, 58:

    Q. Junius ex Hispania quidam,

    Caes. B. G. 5, 27:

    ex India elephanti,

    Liv. 35, 32:

    civis Romanus e conventu Panhormitano,

    Cic. Verr. 2, 5, 54 Zumpt; cf. id. ib. 2, 5, 59 fin.:

    meretrix e proxumo,

    Plaut. As. 1, 1, 38; cf. id. Aul. 2, 4, 11:

    puer ex aula (sc. regis barbari),

    Hor. C. 1, 29, 7:

    ex spelunca saxum,

    Cic. Fat. 3, 6:

    saxum ex capitolio,

    Liv. 35, 21, 6:

    ex equo cadere,

    Cic. Clu. 32, 175; cf. id. Fat. 3, 6; Auct. B. Hisp. 15 et saep.—
    2.
    To indicate the place from which any thing is done or takes place, from, down from: ibi tum derepente ex alto in altum despexit mare, Enn. ap. Non. 518, 6 (for which:

    a summo caelo despicere,

    Ov. A. A. 2, 87; and:

    de vertice montis despicere,

    id. M. 11, 503); cf.:

    T. Labienus... ex loco superiore conspicatus, etc.,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    ex qua (villa) jam audieram fremitum clientium meorum,

    Cic. Fam. 7, 18, 3:

    ex hoc ipso loco permulta contra legem eam verba fecisti,

    id. de Imp. Pomp. 17, 52; so id. ib. 8 fin.; cf.:

    judices aut e plano aut e quaesitoris tribunali admonebat,

    Suet. Tib. 33:

    ex equo, ex prora, ex puppi pugnare,

    Plin. 7, 56, 57, § 202 and 209; cf. Caes. B. G. 2, 27, 3:

    ex vinculis causam dicere,

    id. ib. 1, 4, 1; Liv. 29, 19.—Hence the adverbial expressions, ex adverso, ex diverso, ex contrario, e regione, ex parte, e vestigio, etc.; v. the words adversus, diversus, etc.—Also, ex itinere, during or on a journey, on the march, without halting, Cic. Fam. 3, 9; Sall. C. 34, 2; Liv. 35, 24; Caes. B. G. 2, 6, 1; 3, 21, 2; id. B. C. 1, 24, 4; Sall. J. 56, 3 al.; cf.

    also: ex fuga,

    during the flight, Caes. B. G. 6, 35, 6; id. B. C. 3, 95; 96 fin.; Sall. J. 54, 4 Kritz.; Liv. 6, 29; 28, 23 al.
    II.
    In time.
    A.
    From a certain point of time, i. e. immediately after, directly after, after (in this sense more freq. than ab):

    Cotta ex consulatu est profectus in Galliam,

    Cic. Brut. 92, 318; so,

    ex consulatu,

    Liv. 4, 31 Drak.; 40, 1 fin.; 22, 49; 27, 34; Vell. 2, 33, 1 al.:

    ex praetura,

    Cic. Leg. 1, 20, 53; id. Mur. 7, 15; Caes. B. C. 1, 22, 4; 1, 31, 2:

    ex dictatura,

    Liv. 10, 5 fin.:

    ex eo magistratu,

    Vell. 2, 31 et saep.; cf.:

    Agrippa ex Asia (pro consule eam provinciam annuo imperio tenuerat) Moesiae praepositus est,

    Tac. H. 3, 46 fin.:

    statim e somno lavantur,

    id. G. 22:

    tanta repente vilitas annonae ex summa inopia et caritate rei frumentariae consecuta est,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 44; cf. Liv. 21, 39:

    ex aliquo graviore actu personam deponere,

    Quint. 6, 2, 35:

    mulier ex partu si, etc.,

    Cels. 2, 8:

    ex magnis rupibus nactus planitiem,

    Caes. B. C. 1, 70, 3; cf.: ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, ut, etc., Nop. Timol. 3, 2; and:

    ex magna desperatione tandem saluti redditus,

    Just. 12, 10, 1 et saep.:

    ex quo obses Romae fuit,

    since he was a hostage in Rome, Liv. 40, 5 fin. —So the phrase, aliud ex alio, one thing after another:

    me quotidie aliud ex alio impedit,

    Cic. Fam. 9, 19 fin.; Cic. Leg. 1, 4, 14 (cf. also, alius, D.):

    aliam rem ex alia cogitare,

    Ter. Eun. 4, 2, 3:

    alia ex aliis iniquiora postulando,

    Liv. 4, 2.—So, too, diem ex die exspectabam, one day after another, from day to day, Cic. Att. 7, 26 fin.; cf.:

    diem ex die ducere,

    Caes. B. G. 1, 16, 5 (v. dies, I. A. b.).—
    2.
    With names of office or calling, to denote one who has completed his term of office, or has relinquished his vocation. So in class. Lat. very dub.;

    for the passage,

    Caes. B. C. 1, 46, 4, belongs more correctly under III. B. It is, however, very common in post-class. Lat., esp. in inscriptions—ex consule, ex comite, ex duce, ex equite, ex praefecto, etc.— an ex-consul, etc. (for which, without good MS. authority, the nominatives exconsul, excomes, exdux, etc., are sometimes assumed, in analogy with proconsul, and subvillicus; cf. Schneid. Gram. 1, p. 562, note, and the authors there cited):

    vir excelsus ex quaestore et ex consule Tribonianus,

    Cod. Just. 1, 17, 2, § 9; cf.:

    Pupienus et Balbinus, ambo ex consulibus,

    Capitol. Gord. 22:

    duo ante ipsam aram a Gallicano ex consulibus et Maecenate ex ducibus interempti sunt,

    id. ib.:

    mandabat Domitiano, ex comite largitionum, praefecto, ut, etc.,

    Amm. 14, 7, 9:

    Serenianus ex duce,

    id. 14, 7, 7:

    INLVSTRIS EX PRAEFECTO praeTORIO ET EX PRAEFECTO VRbis,

    Inscr. Orell. 2355 al., v. Inscr. Orell. in Indice, p. 525.—

    And of a period of life: quem si Constans Imperator olim ex adulto jamque maturum audiret, etc.,

    i. e. who had outgrown the period of youth, and was now a man, Amm. 16, 7.—
    B.
    From and after a given time, from... onward, from, since (cf. ab, II. A. 2.):

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    Plaut. Pers. 4, 3, 10:

    itaque ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

    Cic. Quint. 5 fin.:

    nec vero usquam discedebam, nec a republica deiciebam oculos, ex eo die, quo, etc.,

    id. Phil. 1, 1:

    ex aeterno tempore,

    id. Fin. 1, 6, 17:

    ex hoc die,

    id. Rep. 1, 16:

    motum ex Metello consule civicum tractas,

    from the consulship of Metellus, Hor. C. 2, 1, 1:

    C. Pompeius Diogenes ex Kalendis Juliis cenaculum locat,

    Petr. 38, 10; so usually in forms of hiring; cf. Garaton. Cic. Phil. 2, 39, 100:

    ex ea die ad hanc diem,

    Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

    memoria tenent, me ex Kalendis Januariis ad hanc horam invigilasse rei publicae,

    id. Phil. 14, 7, 20.—Esp.: ex quo (sc. tempore), since: [p. 670] octavus annus est, ex quo, etc., Tac. Agr. 33; id. A. 14, 53:

    sextus decimus dies agitur, ex quo,

    id. H. 1, 29:

    sextus mensis est, ex quo,

    Curt. 10, 6, 9; Hor. Ep. 11, 5; so,

    ex eo,

    Tac. A. 12, 7; Suet. Caes. 22:

    ex illo,

    Ov. F. 5, 670; Stat. Silv. 1, 2, 81.—
    C.
    Less freq. in specifying a future date (after which something is to be done), from, after:

    Romae vereor ne ex Kal. Jan. magni tumultus sint,

    Cic. Fam. 16, 9, 3:

    hunc judicem ex Kal. Jan. non habemus... ex Kal. Jan. non judicabunt,

    id. Verr. 1, 10:

    ex Idibus Mart.... ex Idibus Mai.,

    id. Att. 5, 21, 9.
    III.
    In other relations, and in gen. where a going out or forth, a coming or springing out of any thing is conceivable.
    A.
    With verbs of taking out, or, in gen., of taking, receiving, deriving (both physically and mentally; so of perceiving, comprehending, inquiring, learning, hoping, etc.), away from, from, out of, of:

    solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt,

    Cic. Lael. 13, 47:

    ex omni populo deligendi potestas,

    id. Agr. 2, 9, 23:

    agro ex hoste capto,

    Liv. 41, 14, 3:

    cui cum liceret majores ex otio fructus capere,

    Cic. Rep. 1, 4:

    ex populo Romano bona accipere,

    Sall. J. 102:

    majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem,

    Cic. Rep. 1, 4:

    quaesierat ex me Scipio,

    id. ib. 1, 13:

    ex te requirunt,

    id. ib. 2, 38:

    de quo studeo ex te audire, quid sentias,

    id. ib. 1, 11 fin.; 1, 30; 1, 46; 2, 38; cf.:

    intellexi ex tuis litteris te ex Turannio audisse, etc.,

    id. Att. 6, 9, 3:

    ex eo cum ab ineunte ejus aetate bene speravissem,

    id. Fam. 13, 16 et saep.; cf.:

    ex aliqua re aliquid nominare,

    id. N. D. 2, 20, 51:

    vocare,

    Tac. G. 2, 4; cf. id. ib. 4, 55; Sall. J. 5, 4.—
    B.
    In specifying a multitude from which something is taken, or of which it forms a part, out of, of:

    qui ex civitate in senatum, ex senatu in hoc consilium delecti estis,

    Cic. Rosc. Am. 3 fin.:

    e vectoribus sorte ductus,

    id. Rep. 1, 34:

    ecquis est ex tanto populo, qui? etc.,

    id. Rab. Post. 17:

    homo ex numero disertorum postulabat, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 37, 168: Q. Fulgentius, ex primo hastato (sc. ordine) legionis XIV., i. e. a soldier of the first division of hastati of the 14 th legion, Caes. B. C. 1, 46;

    v. hastatus: e barbaris ipsis nulli erant maritimi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    unus ex illis decemviris,

    id. ib. 2, 37:

    ex omnibus seculis vix tria aut quatuor nominantur paria amicorum,

    id. Lael. 4, 15:

    aliquis ex vobis,

    id. Cael. 3, 7; id. Fam. 13, 1 fin.: id enim ei ex ovo videbatur aurum declarasse;

    reliquum, argentum,

    this of the egg, id. Div. 2, 65:

    quo e collegio (sc. decemvirorum),

    id. Rep. 2, 36:

    virgines ex sacerdotio Vestae,

    Flor. 1, 13, 12:

    alia ex hoc quaestu,

    Ter. Hec. 5, 1, 29 Ruhnk.; cf.:

    fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

    Cic. Mur. 36; Ov. Am. 2, 5, 54; Sen. Ben. 3, 9; id. Ep. 52, 3:

    qui sibi detulerat ex latronibus suis principatum,

    Cic. Phil. 2, 3:

    est tibi ex his, qui assunt, bella copia,

    id. Rep. 2, 40:

    Batavi non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis colunt,

    Tac. G. 29:

    acerrimum autem ex omnibus nostris sensibus esse sensum videndi,

    Cic. de Or. 2, 87, 357:

    ex tribus istis modis rerum publicarum velim scire quod optimum judices,

    id. Rep. 1, 30; cf. id. ib. 1, 35 et saep.—
    2.
    Sometimes a circumlocution for the subject. gen., of (cf. de):

    has (turres) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat,

    Caes. B. G. 3, 14, 4:

    album ex ovo cum rosa mixtum,

    Cels. 4, 20:

    ex fraxino frondes, ex leguminibus paleae,

    Col. 7, 3, 21 sq. —
    C.
    To indicate the material of which any thing is made or consists, of:

    fenestrae e viminibus factae,

    Varr. R. R. 3, 9, 6; cf.:

    statua ex aere facta,

    Cic. Verr. 2, 2, 21; and:

    ex eo auro buculam curasse faciendam,

    id. Div. 1, 24:

    substramen e palea,

    Varr. R. R. 3, 10, 4:

    pocula ex auro, vas vinarium ex una gemma pergrandi,

    Cic. Verr. 2, 4, 27:

    monilia e gemmis,

    Suet. Calig. 56:

    farina ex faba,

    Cels. 5, 28:

    potiones ex absinthio,

    id. ib. et saep.:

    Ennius (i. e. statua ejus) constitutus ex marmore,

    Cic. Arch. 9 fin.; cf. id. Ac. 2, 31, 100:

    (homo) qui ex animo constet et corpore caduco et infirmo,

    id. N. D. 1, 35, 98:

    natura concreta ex pluribus naturis,

    id. ib. 3, 14; id. Rep. 1, 45; id. Ac. 1, 2, 6: cum Epicuro autem hoc est plus negotii, quod e duplici genere voluptatis conjunctus est, id. Fin. 2, 14, 44 et saep.—
    D.
    To denote technically the material, out of, i. e. with which any thing to eat or drink, etc., is mixed or prepared (esp. freq. of medical preparations):

    resinam ex melle Aegyptiam,

    Plaut. Merc. 1, 2, 28:

    quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

    Ter. Eun. 5, 4, 17:

    bibat jejunus ex aqua castoreum,

    Cels. 3, 23:

    aqua ex lauro decocta,

    id. 4, 2; cf.:

    farina tritici ex aceto cocta,

    Plin. 22, 25, 57, § 120:

    pullum hirundinis servatum ex sale,

    Cels. 4, 4:

    nuclei pinei ex melle, panis vel elota alica ex aqua mulsa (danda est),

    id. 4, 7 et saep.—So of the mixing of colors or flavors:

    bacae e viridi rubentes,

    Plin. 15, 30, 39, § 127:

    frutex ramosus, bacis e nigro rufis,

    id. ib. §

    132: id solum e rubro lacteum traditur,

    id. 12, 14, 30, § 52:

    e viridi pallens,

    id. 37, 8, 33, § 110:

    apes ex aureolo variae,

    Col. 9, 3, 2:

    sucus ex austero dulcis,

    Plin. 13, 9, 18, § 62; 21, 8, 26, § 50:

    ex dulci acre,

    id. 11, 15, 15, § 39; cf.

    trop.: erat totus ex fraude et mendacio factus,

    Cic. Clu. 26.—
    E.
    To indicate the cause or reason of any thing, from, through, by, by reason of, on account of:

    cum esset ex aere alieno commota civitas,

    Cic. Rep. 2, 33:

    ex doctrina nobilis et clarus,

    id. Rab. Post. 9, 23:

    ex vulnere aeger,

    id. Rep. 2, 21; cf.:

    ex renibus laborare,

    id. Tusc. 2, 25:

    ex gravitate loci vulgari morbos,

    Liv. 25, 26:

    ex vino vacillantes, hesterna ex potatione oscitantes,

    Quint. 8, 33, 66:

    gravida e Pamphilo est,

    Ter. And. 1, 3, 11:

    credon' tibi hoc, nunc peperisse hanc e Pamphilo?

    id. ib. 3, 2, 17:

    ex se nati,

    Cic. Rep. 1, 35:

    ex quodam conceptus,

    id. ib. 2, 21:

    ex nimia potentia principum oritur interitus principum,

    id. ib. 1, 44:

    ex hac maxima libertate tyrannis gignitur,

    id. ib. et saep.:

    ex te duplex nos afficit sollicitudo,

    Cic. Brut. 97, 332; cf.:

    quoniam tum ex me doluisti, nunc ut duplicetur tuum ex me gaudium, praestabo,

    id. Fam. 16, 21, 3:

    in spem victoriae adductus ex opportunitate loci,

    Sall. J. 48, 2:

    veritus ex anni tempore et inopia aquae, ne siti conficeretur exercitus,

    id. ib. 50, 1 et saep.:

    ex Transalpinis gentibus triumphare,

    Cic. Phil. 8, 6, 18; id. Off. 2, 8, 28; cf. id. Fam. 3, 10, 1:

    gens Fabia saepe ex opulentissima Etrusca civitate victoriam tulit,

    Liv. 2, 50:

    ex tam propinquis stativis parum tuta frumentatio erat,

    i. e. on account of the proximity of the two camps, Liv. 31, 36:

    qua ex causa cum bellum Romanis Sabini intulissent,

    Cic. Rep. 2, 7:

    hic mihi (credo equidem ex hoc, quod eramus locuti) Africanus se ostendit,

    id. ib. 6, 10:

    quod ex eo sciri potest, quia, etc.,

    id. Tusc. 1, 18 fin.; cf. id. Leg. 1, 15, 43:

    causa... fuit ex eo, quod, etc.,

    id. Phil. 6, 1:

    ex eo fieri, ut, etc.,

    id. Lael. 13, 46:

    ex quo fit, ut, etc.,

    id. Rep. 1, 43:

    e quo efficitur, non ut, etc.,

    id. Fin. 2, 5, 15 et saep.—Sometimes between two substantives without a verb:

    non minor ex aqua postea quam ab hostibus clades,

    Flor. 4, 10, 8:

    ex nausea vomitus,

    Cels. 4, 5:

    ex hac clade atrox ira,

    Liv. 2, 51, 6:

    metus ex imperatore, contemptio ex barbaris,

    Tac. A. 11, 20:

    ex legato timor,

    id. Agr. 16 et saep.—
    2.
    In partic., to indicate that from which any thing derives its name, from, after, on account of:

    cui postea Africano cognomen ex virtute fuit,

    Sall. J. 5, 4; cf. Flor. 2, 6, 11:

    cui (sc. Tarquinio) cognomen Superbo ex moribus datum,

    id. 1, 7, 1:

    nomen ex vitio positum,

    Ov. F. 2, 601:

    quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt,

    Cic. N. D. 2, 20; id. Leg. 1, 8; cf. id. Tusc. 4, 12; Plin. 11, 37, 45, § 123:

    holosteon sine duritia est, herba ex adverso appellata a Graecis,

    id. 27, 10, 65, § 91:

    quam urbem e suo nomine Romam jussit nominari,

    Cic. Rep. 2, 7:

    e nomine (nominibus),

    id. ib. 2, 20; Tac. A. 4, 55; id. G. 2; Just. 15, 4, 8; 20, 5, 9 et saep.—
    F.
    To indicate a transition, i. e. a change, alteration, from one state or condition to another, from, out of:

    si possum tranquillum facere ex irato mihi,

    Plaut. Cist. 3, 21:

    fierent juvenes subito ex infantibus parvis,

    Lucr. 1, 186:

    dii ex hominibus facti,

    Cic. Rep. 2, 10:

    ut exsistat ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba et confusio,

    id. ib. 1, 45:

    nihil est tam miserabile quam ex beato miser,

    id. Part. 17; cf.:

    ex exsule consul,

    id. Manil. 4, 46:

    ex perpetuo annuum placuit, ex singulari duplex,

    Flor. 1, 9, 2: tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti, Sall. J. 10:

    ex alto sapore excitati,

    Curt. 7, 11, 18.—
    G.
    Ex (e) re, ex usu or ex injuria, to or for the advantage or injury of any one:

    ex tua re non est, ut ego emoriar,

    Plaut. Ps. 1, 3, 102; 104; cf. Ter. Phorm. 5, 7, 76: Cervius haec inter vicinus garrit aniles Ex re fabellas, i. e. fitting, suitable, pertinent (= pro commodo, quae cum re proposita conveniant), Hor. S. 2, 6, 78:

    aliquid facere bene et e re publica,

    for the good, the safety of the state, Cic. Phil. 10, 11, 25:

    e (not ex) re publica,

    id. ib. 3, 12, 30; 8, 4, 13; id. de Or. 2, 28, 124; id. Fam. 13, 8, 2; Liv. 23, 24; Suet. Caes. 19 et saep.:

    exque re publica,

    Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36:

    non ex usu nostro est,

    Plaut. Merc. 2, 3, 60; Ter. Hec. 4, 3, 10; Caes. B. G. 1, 30, 2; 1, 50 fin.; 5, 6 fin. al.; cf.:

    ex utilitate,

    Plin. Pan. 67, 4; Tac. A. 15, 43:

    ex nullius injuria,

    Liv. 45, 44, 11.—
    H.
    To designate the measure or rule, according to, after, in conformity with which any thing is done:

    (majores) primum jurare EX SVI ANIMI SENTENTIA quemque voluerunt,

    Cic. Ac. 2, 47 fin. (cf. Beier, Cic. Off. 3, 29, 108, and the references):

    ex omnium sententia constitutum est, etc.,

    id. Clu. 63, 177; cf.:

    ex senatus sententia,

    id. Fam. 12, 4:

    ex collegii sententia,

    Liv. 4, 53:

    ex amicorum sententia,

    id. 40, 29:

    ex consilii sententia,

    id. 45, 29 et saep.; cf.

    also: ex sententia, i. q. ex voluntate,

    according to one's wish, Plaut. Capt. 2, 2, 96: Ter. Hec. 5, 4, 32; Cic. Fam. 12, 10, 2; id. Att. 5, 21 al.;

    and, in a like sense: ex mea sententia,

    Plaut. Men. 2, 2, 1; id. Merc. 2, 3, 36:

    ex senatus consulto,

    Cic. Rep. 3, 18; Sall. C. 42 fin.:

    ex edicto, ex decreto,

    Cic. Fam. 13, 56 fin.; id. Quint. 8, 30:

    ex lege,

    id. Div. in Caecil. 5, 19; id. Clu. 37, 103; id. Inv. 1, 38, 68: ex jure, Enn. ap. Gell. 20, 10, 4 (Ann. v. 276 ed. Vahl.); Varr. L. L. 6, § 64 Mull.; Cic. Mur. 12, 26; id. de Or. 1, 10, 41:

    ex foedere,

    Liv. 1, 23 et saep.:

    hunccine erat aequum ex illius more, an illum ex hujus vivere?

    Ter. Heaut. 1, 2, 29; so,

    ex more,

    Sall. J. 61, 3; Verg. A. 5, 244; 8, 186; Ov. M. 14, 156; 15, 593; Plin. Ep. 3, 18; Flor. 4, 2, 79 al.; cf.:

    ex consuetudine,

    Cic. Clu. 13, 38; Caes. B. G. 1, 52, 4; 4, 32, 1; Sall. J. 71, 4; Quint. 2, 7, 1 al.:

    quod esse volunt e virtute, id est honeste vivere,

    Cic. Fin. 2, 11, 34:

    ex sua libidine moderantur,

    Ter. Heaut. 2, 1, 4; cf. Sall. C. 8, 1:

    ut magis ex animo rogare nihil possim,

    Cic. Fam. 13, 8, 3:

    eorum ex ingenio ingenium horum probant,

    Plaut. Trin. 4, 3, 42; cf. Ter. Eun. 1, 2, 118; Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A.:

    leges ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in litteris est, interpretari,

    Cic. Inv. 1, 38; cf. id. Lael. 6, 21:

    nemo enim illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

    id. Rosc. Com. 10, 28; cf. Sall. C. 10, 5; Caes. B. G. 3, 20, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2 al.:

    ex tuis verbis meum futurum corium pulcrum praedicas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 19; cf. Cic. Fam. 7, 17; id. Att. 1, 3:

    nunc quae scribo, scribo ex opinione hominum atque fama,

    id. Fam. 12, 4 fin.:

    scripsit Tiberio, non ut profugus aut supplex, sed ex memoria prioris fortunae,

    Tac. A. 2, 63: quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione;

    attingit etiam bellicam,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. id. Quint. 11; 15 et saep.—E re rata, v. ratus.—
    I.
    To form adverbial expressions, such as: ex aequo, ex commodo, ex contrario, ex composito, ex confesso, ex destinato, ex diverso, ex facili, etc., ex affluenti, ex continenti;

    ex improviso, ex inopinato, etc., v. the words aequus, commodus, etc.

    Ex placed after its noun: variis ex,

    Lucr.
    2, 791:

    terris ex,

    id. 6, 788:

    quibus e sumus uniter apti,

    id. 3, 839; 5, 949.—E joined with que:

    que sacra quercu,

    Verg. E. 7, 13.
    IV.
    In composition, ex (cf. dis) before vowels and h, and before c, p, q, t (exagito, exeo, exigo, exoro, exuro, exhaurio; excedo, expello, exquiro, extraho); ef (sometimes ec) before f (effero, effluo, effringo; also in good MSS. ecfero, ecfari, ecfodio), elsewhere e (eblandior, educo, egredior, eicio, eligo, emitto, enitor, evado, eveho). A few exceptions are found, viz., in ex: epoto and epotus as well as expotus, and escendo as well as exscensio; in e: exbibo as well as ebibo; exballisto, exbola; exdorsuo; exfututa as well as effutuo; exfibulo; exlex, etc. After ex in compounds s is [p. 671] often elided in MSS. and edd. Both forms are correct, but the best usage and analogy favor the retaining of the s; so, exsaevio, exsanguis, exscensio, exscindo, exscribo, exsculpo, exseco, exsecror, exsequiae, exsequor, exsero, exsicco, exsilio, exsilium, exsisto, exsolvo, exsomnis, exsorbeo, exsors, exspecto, exspes, exspiro, exspolio, exspuo, exsterno, exstimulo, exstinguo, exstirpo, exsto, exstruo, exsudo, exsugo, exsul, exsulto, exsupero, exsurgo, exsuscito, and some others, with their derivv.; cf. Ribbeck, Prol. Verg. p. 445 sq. Only in escendere and escensio is the elision of x before s sustained by preponderant usage; cf. Neue, Formenl. 2, p. 766.—
    B.
    Signification.
    1.
    Primarily and most freq. of place, out or forth: exeo, elabor, educo, evado, etc.; and in an upward direction: emineo, effervesco, effero, erigo, exsurgo, exsulto, extollo, everto, etc.—Hence also, trop., out of ( a former nature), as in effeminare, qs. to change out of his own nature into that of a woman: effero, are, to render wild; thus ex comes to denote privation or negation, Engl. un-: exanimare, excusare, enodare, exonerare, effrenare, egelidus, I., elinguis, elumbis, etc.—
    2.
    Throughout, to the end: effervesco, effero, elugeo; so in the neuter verbs which in composition (esp. since the Aug. per.) become active: egredior, enavigo, eno, enitor, excedo, etc.—Hence, thoroughly, utterly, completely: elaudare, emori, enecare, evastare, evincere (but eminari and eminatio are false readings for minari and minatio; q. v.); and hence a simple enhancing of the principal idea: edurus, efferus, elamentabilis, egelidus, exacerbo, exaugeo, excolo, edisco, elaboro, etc. In many compounds, however, of post - Aug. and especially of post-class. Latinity this force of ex is no longer distinct; so in appellations of color: exalbidus, exaluminatus, etc.; so in exabusus, exambire, exancillatus, etc. Vid. Hand Turs. II. Pp. 613-662.

    Lewis & Short latin dictionary > ex

  • 7 sto

    sto, stĕti, stătum, 1 (scanned stĕtĕrunt, Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. H. 7, 166; Prop. 2, 8, 10), v. n. [root sta-; Sanscr. sthā, sthalam, locus; Gr. sta-, histêmi, to set, place; statêr, weight; O. H. Germ. stām; Goth. standa; Engl. stand], to stand, in opposition to sitting, walking, or lying prostrate, to stand still, remain standing, stand upright.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    hos quos videtis stare hic captivos duos, Illi qui astant, hi stant ambo, non sedent,

    Plaut. Capt. prol. 1 sq.; cf.:

    cum virgo staret et Caecilia in sellā sederet,

    Cic. Div. 1, 46, 104:

    si iste ibit, ito: stabit, astato simul,

    Plaut. Ps. 3, 2, 74:

    abi intro, noli stare,

    id. Mil. 4, 3, 36; so (opp. ire) id. Merc. 3, 3, 21; id. Mil. 4, 2, 95; 4, 9, 10; id. Pers. 3, 3, 43; 4, 4, 50; Ter. Eun. 3, 2, 6; 3, 2, 12:

    i: quid stas, lapis?

    id. Heaut. 4, 7, 3:

    ante aedes,

    Plaut. Am. 2, 1, 56; 1, 1, 250; 2, 2, 35; id. Truc. 2, 3, 14:

    ante ostium,

    Ter. Eun. 5, 2, 4; id. And. 3, 1, 17; id. Hec. 3, 4, 14; 5, 4, 14:

    ante oculos,

    Ov. Am. 1, 5, 17:

    ad januam,

    Cic. de Or. 2, 86, 353:

    ad undam,

    Verg. G. 4, 356:

    orantem juxta,

    Stat. Th. 11, 618:

    hic foris,

    Plaut. Men. 2, 3, 12:

    hinc procul,

    Ter. Hec. 4, 3, 1:

    propter in occulto,

    Cic. Clu. 28, 78; cf.:

    qui proximi steterant,

    Caes. B. G. 5, 35, 3:

    propius,

    Hor. A. P. 361:

    sta ilico,

    Ter. Phorm. 1, 4, 18:

    qui frequentissimi in gradibus concordiae steterunt,

    Cic. Phil. 7, 8, 21:

    stans pede in uno,

    Hor. S. 1, 4, 10 et saep.—Of things:

    ita statim stant signa,

    Plaut. Am. 1, 1, 120:

    quorum statuae steterunt in Rostris,

    Cic. Phil. 9, 2, 4:

    statua,

    id. Div. 1, 34, 75:

    signa ad impluvium, ad valvas Junonis,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61:

    stabat acuta silex,

    Verg. A. 8, 233:

    columna,

    Hor. C. 1, 35, 14:

    cerea effigies,

    id. S. 1, 8, 32; cf. poet.:

    aeneus ut stes,

    id. ib. 2, 3, 183.— Pass. impers.: Ps. Statur hic ad hunc modum. Sim. Statum vide hominis, Plaut. Ps. 1, 5, 44: Gn. Quid agitur? Pa. Statur, Ter. Eun. 2, 2, 40:

    confecto munerum cursu moriar stando,

    Amm. 24, 3, 7.—Prov.:

    inter sacrum saxumque sto, nec quid faciam scio,

    i.e. I am in a pinch, Plaut. Capt. 3, 4, 84; v. sacrum.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand firm or immovable; to last, remain, continue: cui nec arae patriae domi stant; fractae et disjectae jacent, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 115 Vahl.):

    nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    Cic. Lael. 7, 23:

    stantibus Hierosolymis,

    id. Fl. 28, 69:

    ut praeter spem stare muros viderunt,

    Liv. 38, 5:

    urbem innoxiam stare incolumem pati,

    id. 31, 31, 15:

    hasta, quae radice novā, non ferro stabat adacto,

    stuck fast, remained fixed, Ov. M. 15, 562:

    missum stetit inguine ferrum,

    id. ib. 5, 132; cf. id. ib. 5, 34;

    8, 415: stat glacies iners,

    Hor. C. 2, 9, 5:

    aquae,

    Ov. M. 4, 732:

    longā stare senectā,

    Sil. 3, 94:

    cornus stetit inter tempora frontis,

    id. 4, 142.—
    2.
    To remain, tarry, linger any where (cf. moror):

    paulisper stetimus in illā ganearum tuarum nidore atque fumo,

    Cic. Pis. 6, 13:

    hos quos video volitare in foro, quos stare ad curiam,

    id. Cat. 2, 3, 5: cur non aut stantem comprehenderint, aut fugientem consecuti sint, remaining in the city, id. Cael, 28, 67;

    so (opp. fugio),

    id. Tusc. 2, 23, 54:

    cum gladiis in conspectu senatus,

    id. Phil. 2, 4, 8:

    qui domi stare non poterant,

    id. Fl. 6, 13:

    (meretrix) olente in fornice stans,

    Hor. S. 1, 2, 30; cf. Ov. Am. 1, 10, 21; Juv. 10, 239; cf.

    of minerals not attracted by the magnet: pondere enim fretae partim stant, quod genus aurum,

    Lucr. 6, 1058. —
    3.
    In milit. lang.
    a.
    To stand in the ranks or under arms, to fight:

    quisque uti steterat, jacet obtinetque ordinem,

    Plaut. Am. 1, 1, 86: ut sustinere corpora plerique nequeuntes arma sua quisque stantes incumberet, Sall. ap. Serv. Verg. A. 9, 229 (H. 3, 72 Dietsch):

    cum milites a mane diei jejuni sub armis stetissent defatigati, Auct. B. Afr. 42, 3: primo haud impari stetere acie,

    Liv. 26, 44:

    in Asia totius Asiae steterunt vires,

    id. 37, 58: in acie, Auct. B. Hisp. 28 fin.:

    pars acie stabat, Auct. B. Afr. 51, 6: stetit acies in armis,

    Sen. Phoen. 389; cf.:

    stetit ordine certo Infelix acies,

    Luc. 7, 2, 16.—
    b.
    Pregn., to stand firm in fight, stand one's ground, maintain the contest (opp. abjecto scuto fugere), Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

    in acie stare ac pugnare (opp. in castra refugere),

    Liv. 22, 60, 25:

    Tarquiniensis, novus hostis non stetit solum, sed etiam ab suā parte Romanum pepulit,

    id. 2, 6, 11:

    comminus,

    Caes. B. C. 1, 47:

    inque gradu stetimus, certi non cedere,

    Ov. M. 9, 43; cf.:

    contra leonem,

    Spart. Carac. 5.—
    c.
    Transf., of a battle, to last, hold out, continue (a favorite expression of Livy):

    ibi aliquamdiu atrox pugna stetit,

    Liv. 29, 2:

    diu pugna neutro inclinata stetit,

    id. 27, 2:

    ita anceps dicitur certamen stetisse,

    id. 8, 38:

    primo stetit ambiguā spe pugna,

    id. 7, 7.—
    4.
    Nautical t. t., to lie, to lie or ride at anchor:

    ante hostium portus in salo stare,

    Liv. 37, 16;

    Auct. B. Afr. 62: naves regiae in sinu Maliaco,

    Liv. 36, 20:

    classis instructa in portu,

    id. 37, 11:

    classis in salo ad Leptim, Auct. B. Afr. 62, 4: litore puppes,

    Verg. A. 6, 901.—
    5.
    Of servants, to stand, wait, attend (very rare): neque pueri eximiā facie stabant, C. Gracch. ap. Gell. 15, 12, 2:

    sto exspectans, si quid mihi imperent,

    Ter. Eun. 3, 5, 46:

    ad cyathum et vinum,

    Suet. Caes. 49; cf.:

    ad pedes,

    id. Galb. 22.—
    6.
    Of buildings, cities, etc., to stand finished, be erected (mostly poet.):

    intra annum nova urbs stetit,

    Liv. 6, 4, 6:

    jam stabant Thebae,

    Ov. M. 3, 131:

    moenia jam stabant,

    id. F. 3, 181:

    stet Capitolium Fulgens,

    Hor. C. 3, 3, 42:

    aedificant muros... Stabat opus,

    Ov. M. 11, 205:

    jam stare ratem,

    Val. Fl. 1, 96.—
    7.
    Of the countenance, to be unmoved, to be at rest ( poet.):

    stat num quam facies,

    Luc. 5, 214:

    stant ora metu,

    are rigid, Val. Fl. 4, 639; cf.:

    cur ad patrios non stant tua lumina vultus,

    Stat. Th. 10, 693.—
    8.
    To stand up, stand upright, stand on end; to bristle up, stiffen, etc. ( poet. and in post-Aug. prose): papillae, Lucil. ap. Non. 391, 26:

    mammae,

    Plin. 28, 19, 77, § 249:

    steterunt comae,

    Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. M. 7, 631; cf. id. ib. 10, 425:

    crines fulvi pulvere,

    Stat. Th. 3, 326:

    setae,

    Ov. M. 8, 286:

    in vertice cristae,

    id. ib. 6, 672:

    aristae,

    id. ib. 10, 655:

    stantes oculi,

    prominent, Ov. F. 6, 133:

    oculis rigentibus et genis stantibus,

    fixed, Plin. 23, 1, 24, § 49. —In mal. part., Mart. 3, 73, 2; App. M. 2, p. 117, 39; Auct. Priap. 75, 2.—Rarely of fluids, to coagulate, stiffen:

    sanguis stetit,

    Sen. Oedip. 585.—
    9.
    With abl., to stand out with, be thick with, full of any thing (mostly poet.): stant pulvere campi, Enn. ap. Porphyr. ad Hor. C. 1, 9, 1 (Ann. v. 592 Vahl.): cupressi Stant rectis foliis, id. ap. Philarg. ad Verg. G. 2, 444 (Ann. v. 268 ib.): stat sentibu' fundus, Lucil. ap. Don. Ter. And. 4, 2, 16; Titin. ap. Non. 391, 21; so,

    ager sentibus,

    Caecil. ib. 391, 23:

    vides ut altā stet nive candidum Soracte,

    Hor. C. 1, 9, 1: caelum caligine stat, Sisenn. ap. Non. 392, 8:

    pulvere caelum,

    Verg. A. 12, 408:

    pulvereo globo astra,

    Stat. Th. 7, 124:

    stant lumina (Charontis) flammā,

    Verg. A. 6, 300:

    stant pulvere Syrtes,

    Claud. Laud. Stil. 1, 257.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to stand: mentes, rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    stetisse ipsum in fastigio eloquentiae,

    Quint. 12, 1, 20.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand one's ground, stand firm or unshaken; to endure, persevere, persist, abide, continue:

    moribus antiquis res stat Romana virisque, Enn. ap. Aug. Civ. Dei, 2, 21 (Ann. v. 492 Vahl.): disciplinam militarem, quā stetit ad hanc diem Romana res, solvisti,

    Liv. 8, 7:

    res publica staret,

    Cic. Phil. 2, 10, 24; cf. id. Cat. 2, 10, 21:

    stante urbe et curiā,

    id. Planc. 29, 71:

    ut eo neglecto civitas stare non possit,

    id. Cael. 1, 1:

    utinam res publica stetisset, quo coeperat statu,

    id. Off. 2, 1, 3:

    qui illam (rem publicam) cadere posse stante me non putārant,

    id. Fam. 6, 6, 2:

    ut stante re publicā facere solebamus,

    id. Off. 2, 1, 3:

    neque enim aliter stare possemus,

    id. Sest. 45, 97:

    per quos homines ordinesque steterim, quibusque munitus fuerim, non ignoras,

    id. Fam. 13, 29, 7; cf.:

    eorum auxilio, qui me stante stare non poterant,

    id. ib. 7, 2, 3:

    respublica stetit virtute tuā,

    Liv. 4, 40:

    stetit regnum puero,

    id. 1, 3:

    dum stetimus,

    Ov. Tr. 1, 9, 17:

    stamus animis,

    Cic. Att. 5, 18, 2:

    stas animo,

    Hor. S. 2, 3, 213:

    Gabinium sine provinciā stare non posse,

    could not hold out, subsist, Cic. Pis. 6, 12; cf. id. Fl. 6, 14; Suet. Oth. 5:

    nedum sermonum stet honos,

    Hor. A. P. 69.—Hence, nearly—esse, tantā stat praedita culpā (natura), Lucr. 5, 199:

    pausam stare fragori,

    id. 1, 747.—
    b.
    (Acc. to its use as a milit. t. t., v. supra, I. B. 3.) To maintain the contest:

    cum in senatu pulcherrime staremus,

    Cic. Fam. 1, 4, 1.—
    c.
    Stare in aliquā re, simply aliquā re, and post-class. also alicui rei, to stand firm, persist, persevere; to rest, abide, adhere to, continue in a thing.
    (α).
    In aliquā re:

    si in fide non stetit,

    Cic. Rab. Perd. 10, 28:

    sin in eo non stat,

    id. Att. 2, 4, 1:

    stare oportet in eo, quod sit judicatum,

    id. Fin. 1, 14, 47:

    in sententiā,

    Liv. 4, 44.—
    (β).
    With abl.:

    eā omnes stant sententiā,

    Plaut. Curc. 2, 1, 35:

    suis stare judiciis,

    Cic. Tusc. 5, 28, 81:

    censoris opinione,

    id. Clu. 47, 132:

    alicujus decreto,

    Caes. B. G. 6, 13:

    stare conditionibus,

    Cic. Att. 7, 15, 2:

    stare conventis,

    id. Off. 3, 25, 95:

    stare jurejurando,

    Quint. 5, 6, 4:

    nihil quo stat loco stabit, omnia sternet abducetque vetustas,

    Sen. ad Marc. 26, 4.— Pass. impers.:

    stabitur consilio,

    Liv. 7, 35:

    etsi priore foedere staretur,

    id. 21, 19:

    famā rerum standum est,

    id. 7, 6.—
    (γ).
    With dat.:

    arbitri sententiae stare,

    Dig. 4, 7, 23 fin.:

    voluntati patris,

    ib. 26, 7, 3; 36, 3, 6:

    rei judicatae,

    ib. 42, 1, 32:

    emptioni,

    ib. 19, 1, 13; ib. 4, 8, 27 (five times) et saep.—
    (δ).
    Stat sententia, aliquid, or, impersonally, stat ( alicui), the determination stands or holds good; I ( thou, he, etc.) am determined: Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter. Eun. 2, 1, 18:

    Hannibal, postquam ipsi sententia stetit, pergere ire,

    Liv. 21, 30:

    stat sententia tradere mecum Dotalem patriam,

    Ov. M. 8, 67:

    modo nobis stet illud, unā vivere in studiis nostris,

    Cic. Fam. 9, 2, 5:

    stat pectore fixum, Aeetae sociare manus,

    Val. Fl. 5, 289:

    nos in Asiam convertemus: neque adhuc stabat, quo potissimum,

    Cic. Att. 3, 14, 2:

    mihi stat alere morbum,

    Nep. Att. 21, 6:

    quos ut seponi stetit,

    Sil. 3, 68:

    stat, casus renovare omnes,

    Verg. A. 2, 750. —
    d.
    In aliquā re, or simply aliquā re, to rest on, be fixed on, depend upon, etc.:

    omnis in Ascanio stat cura parentis,

    Verg. A. 1, 646:

    regnum fraternā stare concordiā,

    Liv. 45, 19:

    quā (disciplinā) stetit Romana res,

    id. 8, 7:

    hac arte (i.e. bello) in patriā steti,

    id. 5, 44, 2; Val. Fl. 3, 673; Verg. A. 2, 163:

    magis famā quam vi stare res suas,

    Tac. A. 6, 30:

    apud quos virtute quam pecuniā res Romana melius stetit,

    id. H. 2, 69 fin.:

    famā bella stare,

    Curt. 3, 8, 7.—
    2.
    In theatr. lang., of plays and actors, to stand, i.e. to please, take, succeed:

    quod si intellegeret, cum stetit olim nova (fabula), Actoris operā magis stetisse quam suā,

    Ter. Phorm. prol. 9 sq.:

    partim vix steti, id. Hec. prol. alt. 7: securus, cadat an recto stat fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176:

    illi, scripta quibus comoedia prisca viris est, Hoc stabant, hoc sunt imitandi,

    id. S. 1, 10, 17.—
    3.
    Stare, ab, cum, or pro aliquo, or aliquā re, or with adv. loci, to stand by, on the side of, adhere to a person or thing, take the part of:

    ut nemo contra civium perditorum dementiam a senatu et a bonorum causā steterit constantius,

    Cic. Brut. 79, 273:

    a se potius quam ab adversariis,

    id. Inv. 1, 43, 81:

    a mendacio contra verum,

    id. ib. 1, 3, 4:

    a contrariā ratione,

    Auct. Her. 4, 2, 4:

    cum di prope ipsi cum Hannibale starent,

    Liv. 26, 41, 17; 5, 38:

    stabat cum eo senatus majestas,

    id. 8, 34, 1:

    nobiscum adversus bar, baros,

    Nep. Ages. 5, 4:

    si pro meā patriā ista virtus staret,

    Liv. 2, 12:

    pro jure gentium,

    id. 38, 25:

    pro vobis adversus reges stetimus,

    id. 45, 22, 10; 23, 8, 3 Fabri ad loc.:

    pro Jubā atque Afris,

    Quint. 11, 1, 80:

    pro signis,

    Ov. A. A. 1, 200:

    quamvis duces non essent praesentes, staret tamen pro partibus invicta fortuna ultoris,

    Flor. 4, 7, 10:

    hic primo pro Pompei partibus, mox simulatione contra Pompeium stetit,

    Vell. 2, 48, 4:

    voluptas pro iisdem partibus standi,

    Sen. Vit. Beat. 4, 1; cf.:

    et dii quoque pro meliore stant causā,

    Curt. 4, 1, 13:

    hinc stas, illinc causam dicis,

    Plaut. Men. 4, 2, 48:

    unde stetisset, eo se victoria transferret,

    Just. 5, 4, 12: non semper vostra evortet: nunc Juppiter hac stat, stands at your side, stands by you, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565.—So with in:

    Graeci, qui in Darei partibus steterant,

    Curt. 3, 11, 18.—
    4.
    Stare per aliquem, to stand to one's account, be chargeable or owing to one; to lie at one's door, be one's fault; followed by a negative consequence or effect, expressed by quin, [p. 1763] quominus, or ne.
    (α).
    With quin:

    quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur, etc.,

    Liv. 2, 31, 11 Weissenb.ad loc.—
    (β).
    With quominus (freq.):

    si poterit fieri, ut ne pater per me stetisse credat, Quominus haec fierent nuptiae, volo: sed si id non poterit, Id faciam in proclivi quod est, per me stetisse, ut credat,

    Ter. And. 4, 2, 16 sq.:

    Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur,

    Caes. B. C. 1, 41:

    graviter eam rem tulerunt, quod stetisse per Trebonium, quominus oppido potirentur, videbatur,

    id. ib. 2, 13; so,

    nec, quominus perpetua cum eis amicitia esset, per populum Romanum stetisse,

    Liv. 8, 2, 2; 9, 14, 1; 6, 33, 2; 44, 14, 12.—
    (γ).
    With ne:

    ne praestaremus per vos stetit, qui, etc.,

    Liv. 45, 23, 6:

    non per milites stetisse, ne vincerent,

    id. 3, 61, 2:

    quasi per ipsum staret, ne redderetur,

    Suet. Aug. 28.—Rarely without the negation; so with ut:

    per quam (ignorantiam) stetit, ut tibi obligarer,

    Plin. Ep. 10, 6 (22), 2; cf. Ter. And. 4, 2, 17 supra; absol.:

    id est, non per me stetit, sed per illud,

    Quint. 3, 6, 78; with subj.-clause:

    si per eum non stetit, parere defuncti voluntati,

    Dig. 32, 1, 36.—
    5.
    Of price, to stand one in, to come to, to cost (mostly post-Aug.):

    Periclum vitae meae tuo stat periculo,

    Plaut. Capt. 3, 5, 82:

    Polybius scribit, centum talentis eam rem Achaeis stetisse,

    Liv. 34, 50; cf.:

    sit argumento tibi gratis stare navem,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    haud illi stabunt Aeneia parvo Hospitia,

    Verg. A. 10, 494:

    quae neque magno Stet pretio,

    Hor. S. 1, 2, 122:

    multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30:

    haud scio an magno detrimento certamen staturum fuerit,

    id. 3, 60:

    utrique vindicta libertatis morte stetit,

    Vell. 2, 64, 3:

    heu quanto regnis nox stetit una tuis?

    Ov. F. 2, 812 et saep.:

    nulla pestis humano generi pluris stetit,

    Sen. Ira, 1, 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > sto

  • 8 animus

    ănĭmus, i, m. [a Graeco-Italic form of anemos = wind (as ego, lego, of ego, lego); cf. Sanscr. an = to breathe, anas = breath, anilas = wind; Goth. uz-ana = exspiro; Erse, anal = breath; Germ. Unst = a storm (so, sometimes); but Curt. does not extend the connection to AФ, aêmi = to blow; a modification of animus—by making which the Romans took a step in advance of the Greeks, who used hê psuchê for both these ideas—is anima, which has the physical meaning of anemos, so that Cic. was theoretically right, but historically wrong, when he said, ipse animus ab anima dictus est, Tusc. 1, 9, 19; after the same analogy we have from psuchô = to breathe, blow, psuchê = breath, life, soul; from pneô = to breathe, pneuma = air, breath, life, in class. Greek, and = spirit, a spiritual being, in Hellenistic Greek; from spiro = to breathe, blow, spiritus = breath, breeze, energy, high spirit, and poet. and post-Aug. = soul, mind; the Engl. ghost = Germ. Geist may be comp. with Germ. giessen and cheô, to pour, and for this interchange of the ideas of gases and liquids, cf. Sol. 22: insula adspiratur freto Gallico, is flowed upon, washed, by the Gallic Strait; the Sanscr. atman = breath, soul, with which comp. aytmê = breath; Germ. Odem = breath, and Athem = breath, soul, with which group Curt. connects auô, aêmi; the Heb. = breath, life, soul; and = breath, wind, life, spirit, soul or mind].
    I.
    In a general sense, the rational soul in man (in opp. to the body, corpus, and to the physical life, anima), hê psuchê:

    humanus animus decerptus ex mente divina,

    Cic. Tusc. 5, 13, 38:

    Corpus animum praegravat, Atque affixit humo divinae particulam aurae,

    Hor. S. 2, 2, 77:

    credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent qui terras tuerentur etc.,

    Cic. Sen. 21, 77:

    eas res tueor animi non corporis viribus,

    id. ib. 11, 38; so id. Off. 1, 23, 79:

    quae (res) vel infirmis corporibus animo tamen administratur,

    id. Sen. 6, 15; id. Off. 1, 29, 102:

    omnes animi cruciatus et corporis,

    id. Cat. 4, 5, 10:

    levantes Corpus et animum,

    Hor. Ep. 2, 1, 141:

    formam et figuram animi magis quam corporis complecti,

    Tac. Agr. 46; id. H. 1, 22:

    animi validus et corpore ingens,

    id. A. 15, 53:

    Aristides primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae vocantur Graece ethe, item perturbationes,

    first painted the soul, put a soul into his figures, Plin. 35, 10, 36, § 98 (cf.:

    animosa signa,

    life-like statues, Prop. 4, 8, 9): si nihil esset in eo (animo), nisi id, ut per eum viveremus, i. e. were it mere anima, Cic. Tusc. 1, 24, 56:

    Singularis est quaedam natura atque vis animi, sejuncta ab his usitatis notisque naturis, i. e. the four material elements,

    id. ib. 1, 27, 66: Neque nos corpora sumus. Cum igitur nosce te dicit, hoc dicit, nosce animum tuum, id. ib. 1, 22, 52:

    In quo igitur loco est (animus)? Credo equidem in capite,

    id. ib. 1, 29, 70:

    corpora nostra, terreno principiorum genere confecta, ardore animi concalescunt,

    derive their heat from the fiery nature of the soul, id. ib. 1, 18, 42:

    Non valet tantum animus, ut se ipsum ipse videat: at, ut oculus, sic animus, se non videns alia cernit,

    id. ib. 1, 27, 67: foramina illa ( the senses), quae patent ad animum a corpore, callidissimo artificio natura fabricata est, id. ib. 1, 20, 47: dum peregre est animus sine corpore velox, independently of the body, i. e. the mind roaming in thought, Hor. Ep. 1, 12, 13:

    discessus animi a corpore,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18; 1, 30, 72:

    cum nihil erit praeter animum,

    when there shall be nothing but the soul, when the soul shall be disembodied, id. ib. 1, 20, 47; so,

    animus vacans corpore,

    id. ib. 1, 22, 50; and:

    animus sine corpore,

    id. ib. 1, 22, 51:

    sine mente animoque nequit residere per artus pars ulla animai,

    Lucr. 3, 398 (for the pleonasm here, v. infra, II. A. 1.):

    Reliquorum sententiae spem adferunt posse animos, cum e corporibus excesserint in caelum pervenire,

    Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    permanere animos arbitramur consensu nationum omnium,

    id. ib. 1, 16, 36:

    Pherecydes primus dixit animos esse hominum sempiternos,

    id. ib. 1, 16, 38:

    Quod ni ita se haberet, ut animi immortales essent, haud etc.,

    id. Sen. 23, 82: immortalitas animorum, id. ib. 21, 78; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 14, 30:

    aeternitas animorum,

    id. ib. 1, 17, 39; 1, 22, 50 (for the plur. animorum, in this phrase, cf. Cic. Sen. 23, 84); for the atheistic notions about the soul, v. Lucr. bk. iii.—
    II.
    In a more restricted sense, the mind as thinking, feeling, willing, the intellect, the sensibility, and the will, acc. to the almost universally received division of the mental powers since the time of Kant (Diog. Laert. 8, 30, says that Pythagoras divided hê psuchê into ho nous, hai phrenes, and ho thumos; and that man had ho nous and ho thumos in common with other animals, but he alone had hai phrenes. Here ho nous and ho thumos must denote the understanding and the sensibility, and hai phrenes, the reason. Plutarch de Placit. 4, 21, says that the Stoics called the supreme faculty of the mind (to hêgemonikon tês psuchês) ho logismos, reason. Cic. sometimes speaks of a twofold division; as, Est animus in partes tributus duas, quarum altera rationis est particeps, altera expers (i. e. to logistikon and to alogon of Plato; cf. Tert. Anim. 16), i. e. the reason or intellect and the sensibility, Tusc. 2, 21, 47; so id. Off. 1, 28, 101; 1, 36, 132; id. Tusc 4, 5, 10; and again of a threefold; as, Plato triplicem finxit animum, cujus principatum, id est rationem in capite sicut in arce posuit, et duas partes ( the two other parts) ei parere voluit, iram et cupiditatem, quas locis disclusit; iram in pectore, cupiditatem subter praecordia locavit, i. e. the reason or intellect, and the sensibility here resolved into desire and aversion, id. ib. 1, 10, 20; so id. Ac. 2, 39, 124. The will, hê boulêsis, voluntas, arbitrium, seems to have been sometimes merged in the sensibility, ho thumos, animus, animi, sensus, and sometimes identified with the intellect or reason, ho nous, ho logismos, mens, ratio).
    A.
    1.. The general power of perception and thought, the reason, intellect, mind (syn.: mens, ratio, ingenium), ho nous:

    cogito cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; so Ter. Ad. 3, 4, 55:

    cum animis vestris cogitare,

    Cic. Agr. 2, 24:

    recordari cum animo,

    id. Clu. 25, 70;

    and without cum: animo meditari,

    Nep. Ages. 4, 1; cf. id. Ham. 4, 2:

    cogitare volvereque animo,

    Suet. Vesp. 5:

    animo cogitare,

    Vulg. Eccli. 37, 9:

    statuere apud animum,

    Liv. 34, 2:

    proposui in animo meo,

    Vulg. Eccli. 1, 12:

    nisi me animus fallit, hi sunt, etc.,

    Plaut. Men. 5, 9, 23:

    in dubio est animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; id. ib. prol. 1; cf. id. ib. 1, 1, 29:

    animum ad se ipsum advocamus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75:

    lumen animi, ingenii consiliique tui,

    id. Rep. 6, 12 al. —

    For the sake of rhet. fulness, animus often has a synonym joined with it: Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus,

    Cic. Clu. 146:

    magnam cui mentem animumque Delius inspirat vates,

    Verg. A. 6, 11:

    complecti animo et cogitatione,

    Cic. Off. 1, 32, 117; id. de Or. 1, 2, 6:

    animis et cogitatione comprehendere,

    id. Fl. 27, 66:

    cum omnia ratione animoque lustraris,

    id. Off. 1, 17, 56:

    animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio naturae,

    id. Ac. 2, 41, 127.—Hence the expressions: agitatio animi, attentio, contentio; animi adversio; applicatio animi; judicium, opinio animorum, etc. (v. these vv.); and animum advertere, adjungere, adplicare, adpellere, inducere, etc. (v. these vv.).—
    2.
    Of particular faculties of mind, the memory:

    etiam nunc mihi Scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis,

    Ter. And. 1, 5, 46:

    An imprimi, quasi ceram, animum putamus etc. (an idea of Aristotle's),

    Cic. Tusc. 1, 25, 61:

    ex animo effluere,

    id. de Or. 2, 74, 300: omnia fert aetas, animum quoque;

    ... Nunc oblita mihi tot carmina,

    Verg. E. 9, 51.—
    3.
    Consciousness (physically considered) or the vital power, on which consciousness depends ( = conscientia, q. v. II. A., or anima, q. v. II. E.):

    vae miserae mihi. Animo malest: aquam velim,

    I'm fainting, my wits are going, Plaut. Am. 5, 1, 6; id. Curc. 2, 3, 33:

    reliquit animus Sextium gravibus acceptis vulneribus,

    Caes. B. G. 6, 38:

    Una eademque via sanguis animusque sequuntur,

    Verg. A. 10, 487:

    animusque reliquit euntem,

    Ov. M. 10, 459:

    nisi si timor abstulit omnem Sensum animumque,

    id. ib. 14, 177:

    linqui deinde animo et submitti genu coepit,

    Curt. 4, 6, 20: repente animo linqui solebat, Suet. Caes. 45:

    ad recreandos defectos animo puleio,

    Plin. 20, 14, 54, § 152.—
    4.
    The conscience, in mal. part. (v. conscientia, II. B. 2. b.):

    cum conscius ipse animus se remordet,

    Lucr. 4, 1135:

    quos conscius animus exagitabat,

    Sall. C. 14, 3:

    suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent,

    Cic. Sex. Rosc. 67.—
    5.
    In Plaut. very freq., and once also in Cic., meton. for judicium, sententia, opinion, judgment; mostly meo quidem animo or meo animo, according to my mind, in my opinion, Plaut. Men. 1, 3, 17:

    e meo quidem animo aliquanto facias rectius, si, etc.,

    id. Aul. 3, 6, 3:

    meo quidem animo, hic tibi hodie evenit bonus,

    id. Bacch. 1, 1, 69; so id. Aul. 3, 5, 4; id. Curc. 4, 2, 28; id. Bacch. 3, 2, 10; id. Ep. 1, 2, 8; id. Poen. 1, 2, 23; id. Rud. 4, 4, 94; Cic. Sest. 22:

    edepol lenones meo animo novisti,

    Plaut. Curc. 4, 2, 19:

    nisi, ut meus est animus, fieri non posse arbitror,

    id. Cist. 1, 1, 5 (cf.:

    EX MEI ANIMI SENTENTIA,

    Inscr. Orell. 3665:

    ex animi tui sententia,

    Cic. Off. 3, 29, 108).—
    6.
    The imagination, the fancy (for which Cic. often uses cogitatio, as Ac. 2, 15, 48):

    cerno animo sepultam patriam, miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    fingere animo jubebat aliquem etc.,

    id. Sen. 12, 41: Fingite animis;

    litterae enim sunt cogitationes nostrae, et quae volunt, sic intuentur, ut ea cernimus, quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    Nihil animo videre poterant,

    id. Tusc. 1, 16, 38.—
    B.
    The power of feeling, the sensibility, the heart, the feelings, affections, inclinations, disposition, passions (either honorable or base; syn.: sensus, adfectus, pectus, cor), ho thumos.
    1.
    a.. In gen., heart, soul, spirit, feeling, inclination, affection, passion: Medea, animo aegra, amore saevo saucia, Enn. ap. Auct. ad Her. 2, 22 (cf. Plaut. Truc. 2, 7, 36:

    animo hercle homo suo est miser): tu si animum vicisti potius quam animus te, est quod gaudeas, etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 27 -29:

    harum scelera et lacrumae confictae dolis Redducunt animum aegrotum ad misericordiam,

    Ter. And. 3, 3, 27:

    Quo gemitu conversi animi (sunt),

    Verg. A. 2, 73:

    Hoc fletu concussi animi,

    id. ib. 9, 498;

    4, 310: animum offendere,

    Cic. Lig. 4; id. Deiot. 33; so Vulg. Gen. 26, 35.—Mens and animus are often conjoined and contrasted, mind and heart (cf. the Homeric kata phrena kai kata thumon, in mind and heart): mentem atque animum delectat suum, entertains his mind and delights his heart, Enn. ap. Gell. 19, 10:

    Satin tu sanus mentis aut animi tui?

    Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mala mens, malus animus,

    bad mind, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    animum et mentem meam ipsa cogitatione hominum excellentium conformabam,

    Cic. Arch. 6, 14:

    Nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

    id. Sen. 11, 36:

    ut omnium mentes animosque perturbaret,

    Caes. B. G. 1, 39; 1, 21:

    Istuc mens animusque fert,

    Hor. Ep. 1, 14, 8:

    Stare Socrates dicitur tamquam quodam recessu mentis atque animi facto a corpore,

    Gell. 2, 1; 15, 2, 7.—

    And very rarely with this order inverted: Jam vero animum ipsum mentemque hominis, etc.,

    Cic. N. D. 2, 59, 147:

    mente animoque nobiscum agunt,

    Tac. G. 29:

    quem nobis animum, quas mentes imprecentur,

    id. H. 1, 84;

    and sometimes pleon. without such distinction: in primis regina quietum Accipit in Teucros animum mentemque benignam,

    a quiet mind and kindly heart, Verg. A. 1, 304; so,

    pravitas animi atque ingenii,

    Vell. 2, 112, 7 (for mens et animus, etc., in the sense of thought, used as a pleonasm, v. supra, II. A. 1.):

    Verum animus ubi semel se cupiditate devinxit mala, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 2, 34:

    animus perturbatus et incitatus nec cohibere se potest, nec quo loco vult insistere,

    Cic. Tusc. 4, 18, 41:

    animum comprimit,

    id. ib. 2, 22, 53:

    animus alius ad alia vitia propensior,

    id. ib. 4, 37, 81; id. ad Q. Fr. 1, 1:

    sed quid ego hic animo lamentor,

    Enn. Ann. 6, 40:

    tremere animo,

    Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 4:

    ingentes animo concipit iras,

    Ov. M. 1, 166:

    exsultare animo,

    id. ib. 6, 514.—So often ex animo, from the heart, from the bottom of one's heart, deeply, truly, sincerely:

    Paulum interesse censes ex animo omnia facias an de industria?

    from your heart or with some design, Ter. And. 4, 4, 55; id. Ad. 1, 1, 47:

    nisi quod tibi bene ex animo volo,

    id. Heaut. 5, 2, 6: verbum [p. 124] ex animo dicere, id. Eun. 1, 2, 95:

    sive ex animo id fit sive simulate,

    Cic. N. D. 2, 67, 168:

    majore studio magisve ex animo petere non possum,

    id. Fam. 11, 22:

    ex animo vereque diligi,

    id. ib. 9, 6, 2:

    ex animo dolere,

    Hor. A. P. 432:

    quae (gentes) dederunt terram meam sibi cum gaudio et toto corde et ex animo,

    Vulg. Ezech. 36, 5; ib. Eph. 6, 6; ib. 1 Pet. 5, 3.—And with gen.
    (α).
    With verbs:

    Quid illam miseram animi excrucias?

    Plaut. Mil. 4, 2, 76; 4, 6, 65:

    Antipho me excruciat animi,

    Ter. Phorm. 1, 4, 10:

    discrucior animi,

    id. Ad. 4, 4, 1:

    in spe pendebit animi,

    id. Heaut. 4, 4, 5: juvenemque animi miserata repressit, pitying him in her heart, thumôi phileousa te kêdomenê te (Hom. Il. 1, 196), Verg. A. 10, 686.—
    (β).
    With adjj.:

    aeger animi,

    Liv. 1, 58; 2, 36; 6, 10; Curt. 4, 3, 11; Tac. H. 3, 58:

    infelix animi,

    Verg. A. 4, 529:

    felix animi,

    Juv. 14, 159:

    victus animi,

    Verg. G. 4, 491:

    ferox animi,

    Tac. A. 1, 32:

    promptus animi,

    id. H. 2, 23:

    praestans animi,

    Verg. A. 12, 19:

    ingens animi,

    Tac. A. 1, 69 (for this gen. v. Ramsh. Gr. p. 323; Key, § 935; Wagner ad Plaut. Aul. v. 105; Draeger, Hist. Synt. I. p. 443).—
    b.
    Meton., disposition, character (so, often ingenium): nimis paene animo es Molli, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 49:

    animo audaci proripit sese,

    Pac. Trag. Rel. p. 109 Rib.:

    petulans protervo, iracundo animo,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 1; id. Truc. 4, 3, 1:

    ubi te vidi animo esse omisso (omisso = neglegenti, Don.),

    Ter. Heaut. 5, 2, 9; Cic. Fam. 2. 17 fin.:

    promptus animus vester,

    Vulg. 2 Cor. 9, 2: animis estis simplicibus et mansuetis nimium creditis unicuique, Auct. ad Her. 4, 37:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    Sall. C. 14, 5:

    Hecabe, Non oblita animorum, annorum oblita suorum,

    Ov. M. 13, 550:

    Nihil est tam angusti animi tamque parvi, quam amare divitias,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    sordidus atque animi parvi,

    Hor. S. 1, 2, 10; Vell. 2, 25, 3:

    Drusus animi fluxioris erat,

    Suet. Tib. 52.—
    2.
    In particular, some one specific emotion, inclination, or passion (honorable or base; in this signif., in the poets and prose writers, very freq. in the plur.). —
    a.
    Courage, spirit:

    ibi nostris animus additus est,

    Plaut. Am. 1, 1, 94; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 31; id. And. 2, 1, 33:

    deficiens animo maesto cum corde jacebat,

    Lucr. 6, 1232:

    virtute atque animo resistere,

    Cic. Fam. 5, 2, 8:

    fac animo magno fortique sis,

    id. ib. 6, 14 fin.:

    Cassio animus accessit, et Parthis timor injectus est,

    id. Att. 5, 20, 3:

    nostris animus augetur,

    Caes. B. G. 7, 70:

    mihi in dies magis animus accenditur,

    Sall. C. 20, 6; Cic. Att. 5, 18; Liv. 8, 19; 44, 29:

    Nunc demum redit animus,

    Tac. Agr. 3:

    bellica Pallas adest, Datque animos,

    Ov. M. 5, 47:

    pares annis animisque,

    id. ib. 7, 558:

    cecidere illis animique manusque,

    id. ib. 7, 347 (cf.:

    tela viris animusque cadunt,

    id. F. 3, 225) et saep.—Hence, bono animo esse or uti, to be of good courage, Varr. R. R. 2, 5, 5: Am. Bono animo es. So. Scin quam bono animo sim? Plaut. Am. 22, 39:

    In re mala animo si bono utare, adjuvat,

    id. Capt. 2, 1, 9:

    bono animo fac sis,

    Ter. Ad. 3, 5, 1:

    quin tu animo bono es,

    id. ib. 4, 2, 4:

    quare bono animo es,

    Cic. Att. 5, 18; so Vulg. 2 Macc. 11, 26; ib. Act. 18, 25;

    so also, satis animi,

    sufficient courage, Ov. M. 3, 559.—Also for hope:

    magnus mihi animus est, hodiernum diem initium libertatis fore,

    Tac. Agr, 30.— Trop., of the violent, stormy motion of the winds of AEolus:

    Aeolus mollitque animos et temperat iras,

    Verg. A. 1, 57.—Of a top:

    dant animos plagae,

    give it new force, quicker motion, Verg. A. 7, 383.—

    Of spirit in discourse: in Asinio Pollione et consilii et animi satis,

    Quint. 10, 1, 113. —
    b.
    Haughtiness, arrogance, pride: quae civitas est in Asia, quae unius tribuni militum animos ac spiritus capere possit? can bear the arrogance and pride, etc., Cic. Imp. Pomp. 22, 66:

    jam insolentiam noratis hominis: noratis animos ejus ac spiritus tribunicios,

    id. Clu. 39, 109; so id. Caecin. 11 al.; Ov. Tr. 5, 8, 3 (cf.:

    quia paululum vobis accessit pecuniae, Sublati animi sunt,

    Ter. Hec. 3, 5, 56).—
    c.
    Violent passion, vehemence, wrath:

    animum vincere, iracundiam cohibere, etc.,

    Cic. Marcell. 3:

    animum rege, qui nisi paret Imperat,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    qui dominatur animo suo,

    Vulg. Prov. 16, 32.—So often in plur.; cf hoi thumoi: ego meos animos violentos meamque iram ex pectore jam promam, Plaut. Truc. 2, 7, 43:

    vince animos iramque tuam,

    Ov. H. 3, 85; id. M. 8, 583; Prop. 1, 5, 12:

    Parce tuis animis, vita, nocere tibi,

    id. 2, 5, 18:

    Sic longius aevum Destruit ingentes animos,

    Luc. 8, 28:

    coeunt sine more, sine arte, Tantum animis iraque,

    Stat. Th. 11, 525 al. —
    d.
    Moderation, patience, calmness, contentedness, in the phrase aequus animus, an even mind:

    si est animus aequos tibi,

    Plaut. Aul. 2, 2, 10; id. Rud. 2, 3, 71; Cic. Rosc. Am. 50, 145; and often in the abl., aequo animo, with even mind, patiently, etc.:

    aequo animo ferre,

    Ter. And. 2, 3, 23; Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Sen. 23, 84; Nep. Dion. 6, 4; Liv. 5, 39:

    aequo animo esse,

    Vulg. 3 Reg. 21, 7; ib. Judith, 7, 23: Aequo animo est? of merry heart (Gr. euthumei), ib. Jac. 5, 13:

    animis aequis remittere,

    Cic. Clu. 2, 6:

    aequiore animo successorem opperiri,

    Suet. Tib. 25:

    haud aequioribus animis audire,

    Liv. 23, 22: sapientissimus quisque aequissimo animo moritur; stultissimus iniquissimo. Cic. Sen. 23, 83; so id. Tusc. 1, 45, 109; Sall. C. 3, 2; Suet. Aug. 56:

    iniquo animo,

    Att. Trag. Rel. p. 150 Rib.; Cic. Tusc. 2, 2, 5; Quint. 11, 1, 66.—
    e.
    Agreeable feeling, pleasure, delight:

    cubat amans animo obsequens,

    Plaut. Am. 1, 1, 134:

    indulgent animis, et nulla quid utile cura est,

    Ov. M. 7, 566; so, esp. freq.: animi causa (in Plaut. once animi gratia), for the sake of amusement, diversion (cf.:

    haec (animalia) alunt animi voluptatisque causa,

    Caes. B. G. 5, 12):

    Post animi causa mihi navem faciam,

    Plaut. Rud. 4, 2, 27; so id. Trin. 2, 2, 53; id. Ep. 1, 1, 43:

    liberare fidicinam animi gratia,

    id. ib. 2, 2, 90:

    qui illud animi causa fecerit, hunc praedae causa quid facturum putabis?

    Cic. Phil. 7, 6:

    habet animi causa rus amoenum et suburbanum,

    id. Rosc. Am. 46 Matth.; cf. id. ib. § 134, and Madv. ad Cic. Fin. 2, 17, 56; Cic. Fam. 7, 2:

    Romanos in illis munitionibus animine causa cotidie exerceri putatis?

    Caes. B. G. 7, 77; Plin. praef. 17 Sill.—
    f.
    Disposition toward any one:

    hoc animo in nos esse debebis, ut etc.,

    Cic. Fam. 2, 1 fin.:

    meus animus erit in te semper, quem tu esse vis,

    id. ib. 5, 18 fin.:

    qui, quo animo inter nos simus, ignorant,

    id. ib. 3, 6; so id. ib. 4, 15;

    5, 2: In quo in primis quo quisque animo, studio, benevolentia fecerit, ponderandum est,

    id. Off. 1, 15, 49:

    quod (Allobroges) nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    to be well disposed, Caes. B. G. 1, 6 fin. —In the pregn. signif. of kind, friendly feeling, affection, kindness, liberality:

    animum fidemque praetorianorum erga se expertus est,

    Suet. Oth. 8:

    Nec non aurumque animusque Latino est,

    Verg. A. 12, 23.—Hence, meton., of a person who is loved, my heart, my soul:

    salve, anime mi,

    Plaut. Curc. 1, 2, 3:

    da, meus ocellus, mea rosa, mi anime, da, mea voluptas,

    id. As. 3, 3, 74; so id. ib. 5, 2, 90; id. Curc. 1, 3, 9; id. Bacch. 1, 1, 48; id. Most. 1, 4, 23; id. Men. 1, 3, 1; id. Mil. 4, 8, 20; id. Rud. 4, 8, 1; Ter. Eun. 1, 2, 15 et saep. —
    C.
    The power of willing, the will, inclination, desire, purpose, design, intention (syn.: voluntas, arbitrium, mens, consilium, propositum), hê boulêsis:

    qui rem publicam animo certo adjuverit,

    Att. Trag Rel. p. 182 Rib.:

    pro inperio tuo meum animum tibi servitutem servire aequom censui,

    Plaut. Trin. 2, 2, 23:

    Ex animique voluntate id procedere primum,

    goes forth at first from the inclination of the soul, Lucr. 2, 270; so,

    pro animi mei voluntate,

    Cic. Fam. 5, 20, 8 (v. Manut. ad h.l.):

    teneo, quid animi vostri super hac re siet,

    Plaut. Am. prol. 58; 1, 1, 187:

    Nam si semel tuom animum ille intellexerit, Prius proditurum te etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 69:

    Prius quam tuom ut sese habeat animum ad nuptias perspexerit,

    id. And. 2, 3, 4:

    Sin aliter animus voster est, ego etc.,

    id. Ad. 3, 4, 46:

    Quid mi istaec narras? an quia non audisti, de hac re animus meus ut sit?

    id. Hec. 5, 2, 19:

    qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit,

    Cic. Imp. Pomp. 66:

    istum exheredare in animo habebat,

    id. Rosc. Am. 18, 52: nobis crat in animo Ciceronem ad Caesarem mittere, we had it in mind to send, etc., id. Fam. 14, 11; Serv. ad Cic. ib. 4, 12:

    hostes in foro constiterunt, hoc animo, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 28:

    insurrexerunt uno animo in Paulum,

    with one mind, Vulg. Act. 18, 12; 19, 29: persequi Jugurtham animus ardebat, Sall. J. 39, 5 Gerlach (others, animo, as Dietsch); so id. de Rep. Ord. 1, 8: in nova fert an mus mutatas dicere formas, my mind inclines to tell of, etc., Ov. M. 1, 1.—Hence, est animus alicui, with inf., to have a mind for something, to aim at, etc.:

    omnibus unum Opprimere est animus,

    Ov. M. 5, 150:

    Sacra Jovi Stygio perficere est animus,

    Verg. A. 4, 639:

    Fuerat animus conjuratis corpus occisi in Tiberim trahere,

    Suet. Caes. 82 fin.; id. Oth. 6; cf. id. Calig. 56.—So, aliquid alicui in animo est, with inf., Tac. G. 3.—So, inducere in animum or animum, to resolve upon doing something; v. induco.—
    D.
    Trop., of the principle of life and activity in irrational objects, as in Engl. the word mind is used.
    1.
    Of brutes:

    in bestiis, quarum animi sunt rationis expertes,

    whose minds, Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    Sunt bestiae, in quibus etiam animorum aliqua ex parte motus quosdam videmus,

    id. Fin. 5, 14, 38:

    ut non inscite illud dictum videatur in sue, animum illi pecudi datum pro sale, ne putisceret,

    id. ib. 5, 13, 38, ubi v. Madv.:

    (apes Ingentes animos angusto in pectore versant,

    Verg. G. 4, 83:

    Illiusque animos, qui multos perdidit unus, Sumite serpentis,

    Ov. M. 3, 544:

    cum pecudes pro regionis caelique statu et habitum corporis et ingenium animi et pili colorem gerant,

    Col. 6, 1, 1:

    Umbria (boves progenerat) vastos nec minus probabiles animis quam corporibus,

    id. 6, 1, 2 si equum ipsum nudum et solum corpus ejus et animum contemplamur, App. de Deo Socr. 23 (so sometimes mens:

    iniquae mentis asellus,

    Hor. S. 1, 9, 20).—
    2.
    Of plants:

    haec quoque Exuerint silvestrem animum, i. e. naturam, ingenium,

    their wild nature, Verg. G. 2, 51.—
    III.
    Transf. Of God or the gods, as we say, the Divine Mind, the Mind of God:

    certe et deum ipsum et divinum animum corpore liberatum cogitatione complecti possumus,

    Cic. Tusc. 1, 22, 51 (so mens, of God, id. ib. 1, 22, 66; id. Ac. 2, 41, 126):

    Tantaene animis caelestibus irae?

    Verg. A. 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > animus

  • 9 censeo

    1.
    cēnseo (on the long e, v. Corss. Ausspr. 1, p. 257 sq.), ui, censum (late Lat. censitum, Cod. Just. 11, 47 tit.; 11, 49 tit.; 11, 47, 4 al.; but not in Monum. Ancyr.; cf. Neue, Formenl. 2, 557), 2, v. a. [etym. dub.; often referred to root cas-, whence carmen, camoenus; but prob. from centum, orig. centere, to hundred or number the people; cf. Fischer, Gram. 1, p. 373].
    I.
    To tax, assess, rate, estimate.
    A.
    In reference to the census (v. census).
    1.
    Of the censor (v. censor).
    (α).
    Rarely act. with acc. of the persons or objects assessed or rated; but usu. pass., with subj. -nom.:

    censores populi aevitates, suboles, familias, pecuniasque censento,

    Cic. Leg. 3, 3, 7:

    census quom sum, juratori recte rationem dedi,

    Plaut. Trin. 4, 2, 30:

    censor ad quojus censionem, id est arbitrium, populus censeretur,

    Varr. L. L. 5, § 81 Mull.:

    census... indicat eum qui sit census se jam tum gessisse pro cive,

    Cic. Arch. 5, 11: absentis censere jubere, P. Scipio ap. Gell. 5, 19, 16: ne absens censeare. Cic. Att. 1, 18, 8:

    sub lustrum censeri,

    id. ib.:

    milia octoginta eo lustro civium censa dicuntur,

    Liv. 1, 44, 2:

    censa civium capita centum septendecim milia trecenta undeviginti,

    id. 3, 24, 10; id. Epit. lib. 11; 13; 14:

    censebantur ejus aetatis lustris ducena quinquagena milia capitum,

    id. 9, 19, 2:

    cum capitum liberorum censa essent CLII. milia,

    Plin. 33, 1, 5, § 16: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si... id obtinere universi non possint? Liv 7, 18, 5.—
    (β).
    With the amount at which the property was rated, in the acc.: or abl.:

    praesertim census equestrem Summam nummorum,

    being assessed with the estate necessary to a Roman knight, Hor. A. P. 383:

    primae classis homines quicentum et viginti quinque milia aeris ampliusve censi erant... Ceterarumque omnium classium qui minore summa aeris censebantur,

    Gell. 7 (6), 13, 1 sq.—Hence, capite censi, those who were assessed ac cording to their ability to labor: qui nullo [p. 312] aut perquam parvo aere censebantur capite censi vocabantur. Extremus autem census capite censorum aeris fuit trecentis septuaginta quinque, Jul. Paul. ap. Gell. 16, 10, 10; Sall. J. 86, 2; Gell. 16, 10, 11; 16, 10, 14; Val. Max. 2, 3, 1; 7, 6, 1;

    and in the finite verb: omnia illius (i. e. sapientis) esse dicimus, cum... capite censebitur,

    Sen. Ben. 7, 8, 1. —
    (γ).
    Absol. in gerund.: censendi, censendo, ad censendum = census agendi, censui agendo, etc.: haec frequentia quae convenit ludorum censendique causa (i.e. census agendi causa, for the sake of the census), Cic. Verr. 1, 18, 54:

    mentio inlata apud senatum est, rem operosam... suo proprio magistratu egere... cui arbitrium formulae censendi subiceretur,

    the scheme for taking the census, Liv. 4, 8, 4:

    quia is censendo finis factus est,

    id. 1, 44, 2:

    civis Romanos ad censendum ex provinciis in Italiam revocarunt,

    Vell. 2, 15:

    aetatem in censendo significare necesse est... aetas autem spectatur censendi tempore,

    Dig. 50, 15, 3.—
    (δ).
    Censum censere = censum agere, only in the gerundial dat.:

    illud quaero, sintne illa praedia censui censendo, habeant jus civile,

    are they subject to the census, Cic. Fl. 32, 80: censores... edixerunt, legem censui censendo dicturos esse ut, etc., that he would add a rule for the taking of the census, according to which, etc., Liv. 43, 14, 5: censui censendo agri proprie appellantur qui et emi et venire jure civili possunt, Paul. ex Fest. p. 58, 5 Mull.—
    2.
    Of the assessment of the provinces under provincial officers (censores, and, under the later emperors, censitores).
    (α).
    Pass., with the territory as subject-nom.: quinto quoque anno Sicilia tota censetur;

    erat censa praetore Paeducaeo... quintus annus cum in te praetorem incidisset, censa denuo est,

    Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139:

    omne territorium censeatur quoties, etc.,

    Cod. Just. 11, 58 (57), 4.—
    (β).
    The persons assessed as subject:

    ubi (coloni) censiti atque educati natique sunt,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 6:

    quos in locis eisdem censitos esse constabit,

    ib. 11, 48 (47), 4.—With part. as attribute:

    rusticos censitosque servos vendi,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 7.—
    (γ).
    To determine by the census:

    cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma sit censa,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 10:

    nisi forte privilegio aliquo materna origo censeatur,

    Dig. 50, 1, 1, § 2.—
    (δ).
    Act. with acc.:

    vos terras vestras levari censitione vultis, ego vero etiam aerem vestrum censere vellem,

    Spart. Pescen. Nig. 7.—
    3.
    Of the person assessed, to value, make a statement of one ' s property in the census.
    (α).
    Act. with acc.:

    in qua tribu ista praedia censuisti?

    Cic. Fl. 32, 80.—
    (β).
    Censeri, as dep. with acc.:

    census es praeterea numeratae pecuniae CXXX. Census es mancipia Amyntae... Cum te audisset servos suos esse censum, constabat inter omnes, si aliena censendo Decianus sua facere posset, etc.,

    Cic. Fl. 32, 80; cf. Ov. P. 1, 2, 140; v. B. 2. c.—
    4.
    Hence, subst.: cēnsum, i, n.: quorum luxuries fortunata censa peperit, i.e. high estimates of property in the census, Cic. ap. Non. 202, 23 (Fragm. vol. xi. p. 134 B. and K.).
    B.
    Transf., of things and persons in gen., to value, estimate, rate.
    1.
    By a figure directly referring to the Roman census: aequo mendicus atque ille opulentissimus Censetur censu ad Acheruntem mortuus, will be rated by an equal census, i.e. in the same class, without considering their property, Plaut. Trin. 2, 4, 93: vos qui potestis ope vostra censerier, referring to a part of the audience, you, who may be rated according to your intelligence, analog. to capite censi (v. I. A. 1. b), id. Capt. prol. 15:

    nam argumentum hoc hic censebitur,

    will be rated, its census-class will be determined here, id. Poen. prol. 56: id in quoque optimum esse debet cui nascitur, quo censetur, according to which he is rated, i.e. his worth is determined, Sen. Ep. 76, 8.—And with two acc.: quintus Phosphorus, Junonia, immo Veneris stella censetur, is ranked as the fifth, App. de Mundo, p. 710.—
    2.
    With direct reference to the census.
    a.
    = aestimo, to estimate, weigh, value, appreciate.
    (α).
    With gen. of price:

    dic ergo quanti censes?

    Plaut. Rud. 4, 8, 8.—
    (β).
    In the pass.: si censenda nobis atque aestimanda res sit, utrum tandem pluris aestimemus pecuniam Pyrrhi? etc., if we have to weigh and estimate a thing, etc., Cic. Par. 6, 2, 48:

    anule... In quo censendum nil nisi dantis amor,

    Ov. Am. 2, 15, 2:

    interim autem facta sola censenda dicit atque in judicium vocanda,

    Gell. 7 (6), 3, 47.—
    b.
    = honorari, celebrari, with de aliquo, = for the sake of somebody (in Ovid):

    pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus, Comprecor, etc.,

    the friend for the sake of whom you are celebrated, who is the cause of your renown, Ov. P. 2, 5, 73:

    hoc domui debes de qua censeris,

    id. ib. 3, 1, 75.—
    c.
    Censeri, dep., = to distinguish, with acc. only once or twice in Ovid (v. I. A. 3. b):

    hanc semper... Est inter comites Marcia censa suas,

    has always distinguished her, Ov. P. 1, 2, 140.—
    d.
    Censeri aliqua re.
    (α).
    = to be appreciated, distinguished, celebrated for some quality, as if the quality were a standard determining the census, analog. to capite censeri (v. I. A. 1. b), very freq. in post-class. writings:

    Democritus cum divitiis censeri posset,

    when he might have been celebrated for his wealth, Val. Max. 8, 7, ext. 4:

    Aristides quo totius Graeciae justitia censetur (quo = cujus justitia),

    id. 5, 3, ext. 3 med.: te custode matronalis stola censetur ( = tua, i.e. pudicitiae, custodia), the stola, etc., is appreciated for thy custody, id. 6, 1 prooem.:

    una adhuc victoria Carius Metius censebatur,

    Tac. Agr. 45:

    ut ipsi quoque qui egerunt non aliis magis orationibus censeantur,

    id. Dial. 39 fin.: non vitibus tantum censeri Chium, sed et operibus Anthermi filiorum, is celebrated not only for its grapes, but, etc., Plin. 36, 5, 2, § 12:

    et Galliae censentur hoc reditu,

    id. 19, 1, 2, § 7:

    quisquis paulo vetustior miles, hic te commilitone censetur,

    is distinguished for the fact that you were his fellow-soldier, Plin. Pan. 15 fin.:

    multiplici variaque doctrina censebatur,

    Suet. Gram. 10:

    felix quae tali censetur munere tellus,

    Mart. 9, 16, 5: censetur Apona Livio suo tellus, = for the fact that Livy was born there, id. 1, 61, 3:

    hi duo longaevo censentur Nestore fundi,

    for the fact that Nestor used them, id. 8, 6, 9:

    nec laude virorum censeri contenta fuit (Iberia),

    Claud. Laud. Seren. 67:

    libri mei non alia laude carius censentur, quam quod judicio vestro comprobantur,

    App. Flor. 4, 18, 3.—Hence,
    (β).
    = to be known by something (Appuleian):

    hoc nomine censebatur jam meus dominus,

    App. M. 8, p. 171:

    nomen quo tu censeris aiebat,

    id. ib. 5, p. 106: pro studio bibendi quo solo censetur, either known by, or distinguished for, id. Mag. p. 499:

    globorum caelestium supremum esse eum qui inerrabili meatu censetur,

    which is known by its unerring course, id. Phil. Nat. 1, p. 582.— And,
    (γ).
    As gram. t. t., to be marked by some peculiarity, according to which a word is classified: neque de armis et moeniis infitias eo quin figura multitudinis perpetua censeantur, that they are marked by the form of constant plurality, i. e. that they are pluralia tantum, Gell. 19, 8, 5; 10, 20, 8; 19, 13, 3.
    II.
    Of transactions in and by the Senate, to judge (in the meanings II. and III. the passive voice is not in class. use, while in I. the passive voice is by far the most freq.).
    A.
    To be of opinion, to propose, to vote, to move, referring to the votes of the senators when asked for their opinions (sententiam dicere).
    1.
    With a (passive) inf.-clause, denoting what should be decreed by the Senate (esse usu. omitted): rex his ferme verbis patres consulebat... Dic, inquit ei, quid censes? tum ille Puro pioque duello quaerendas (res) censeo, I am of the opinion ( I move, propose) that satisfaction should be sought, etc., ancient formula ap. Liv. 1, 32, 11 sq.:

    primum igitur acta Caesaris servanda censeo,

    Cic. Phil. 1, 7, 16:

    hoc autem tempore ita censeo decernendum,

    id. ib. 5, 17, 45; 5, 6, 16; 5, 12, 31; 5, 12, 34; 5, 13, 36; 5, 14, 38; 5, 19, 53; 6, 1, 2; 9, 6, 14; 11, 15, 40; 12, 7, 17; 14, 1, 1; 14, 13, 35; cf.

    Regulus's advice in the Senate, being represented as a vote: captivos in senatu reddendos non censuit,

    Cic. Off. 1, 13, 39; 3, 31, 111:

    quare ita ego censeo... de confessis more majorum supplicium sumendum,

    Sall. C. 52, 36; 51, 8; 52, 14:

    Appius imperio consulari rem agendam censebat,

    Liv. 2, 23, 15:

    ut multi (senatores) delendam urbem censerent,

    id. 9, 26, 3; 2, 29, 7; 3, 40, 13; 10, 12, 1; 34, 4, 20; 38, 54, 6: cum ejus diei senatus consulta aureis litteris figenda in curia censuisset, Tac. A. 3, 57:

    ut nonnulli dedendum eum hostibus censuerint,

    Suet. Caes. 24; so id. ib. 14; id. Aug. 100; id. Tib. 4; id. Calig. 60; id. Claud. 26; id. Ner. 2; id. Vesp. 2. Of the emperor's vote in the Senate:

    commutandam censuit vocem, et pro peregrina nostratem requirendam,

    Suet. Tib. 71; so id. ib. 34; id. Aug. 55.—And with the copula expressed (very rare):

    qui censet eos... morte esse multandos,

    Cic. Cat. 4, 4, 7.—Sometimes referring to sententia as subject:

    sententia quae censebat reddenda bona (inst. of eorum qui censebant),

    Liv. 2, 4, 3.—Sometimes with oportere for the gerundial predic. inf.:

    quibusdam censentibus (eum) Romulum appellari oportere,

    Suet. Aug. 7.—With pres. inf., inst. of a gerundial:

    hac corona civica L. Gellius in senatu Ciceronem consulem donari a re publica censuit,

    Gell. 5, 6, 15 (cf. II. B. 1. b.).—If the opinion of the senator does not refer to the chief question, but to incidental points, the predic. inf. may have any form:

    eas leges quas M. Antonius tulisse dicitur omnes censeo per vim et contra auspicia latas, eisque legibus populum non teneri,

    Cic. Phil. 5, 4, 10:

    cum magna pars senatus... cum tyrannis bellum gerendum fuisse censerent... et urbem recipi, non capi, etc.,

    Liv. 26, 32, 2.—
    2.
    With ut, and negatively, ut ne or ne, generally when the clause has an active predicate, but also with passives instead of the gerundial inf.-clause:

    de ea re ita censeo uti consules designati dent operam uti senatus Kal. Jan. tuto haberi possit,

    Cic. Phil. 3, 15, 37:

    censeo ut iis qui in exercitu Antonii sunt, ne sit ea res fraudi, si, etc.,

    id. ib. 5, 12, 34:

    censebant omnes fere (senatores) ut in Italia supplementum meis et Bibuli legionibus scriberetur,

    id. Fam. 3, 3, 1:

    Cn. Pompeius (in senatu) dixit, sese... censere ut ad senatus auctoritatem populi quoque Romani beneficium erga me adjungeretur,

    id. Sest. 34, 74:

    quas ob res ita censeo: eorum qui cum M. Antonio sunt, etc.... iis fraudi ne sit quod cum M. Antonio fuerint,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    Calidius, qui censebat ut Pompeius in suas provincias proficisceretur,

    Caes. B. C. 1, 2:

    censuerunt quidam (senatores) ut Pannonicus, alii ut Invictus cognominaretur,

    Suet. Tib. 17:

    iterum censente ut Trebianis... concederetur (of the emperor's vote in the Senate),

    id. ib. 31.—And an inf.-clause, with neu or ut:

    sed ita censeo: publicandas eorum pecunias, etc.: neu quis postea de his ad senatum referat, etc.,

    Sall. C. 51, 43:

    qui partem bonorum publicandam, pars ut liberis relinqueretur, censuerat,

    Tac. A. 4, 20.—
    3.
    With a subj.-clause, without ut (rare in this connection;

    v. III. C. 3.): K. Fabius censuit... occuparent patres ipsi suum munus facere, captivum agrum plebi quam maxime aequaliter darent,

    Liv. 2, 48, 2.— And ironically with regard to incidental points: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, I propose you should be afraid of having decreed too severe a punishment = of course, you will not be afraid, etc., Cic. Cat. 4, 6, 13: misereamini censeo—deliquere homines adulescentuli per ambitionem—atque etiam armatos dimittatis, I propose that you pity them, etc., or I advise you to be merciful, Sall. C. 52, 26.—
    4.
    Ellipt., with a gerundial clause understood:

    dic quid censes (i. e. decernendum),

    Liv. 1, 32, 11: quod ego mea sententia censebam (i.e. decernendum), Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:

    senati decretum fit, sicut ille censuerat,

    Sall. C. 53, 1:

    quas ob res ita censeo... senatui placere, etc. ( = ita decernendum censeo, etc.),

    Cic. Phil. 9, 7, 15, § 17 sq.; 10, 11, 25 sq.; 11, 12, 29 sq.; 14, 14, 36 sq.—
    5.
    = sententiam dicere, to tell, to express one ' s opinion in the Senate (post-class.).
    (α).
    Absol.: Priscus Helvidius.. contra studium ejus (sc. Vitellii) censuerat, had voted, or had expressed an opinion against his wishes, Tac. H. 2, 91:

    cum parum sit, in senatu breviter censere, nisi, etc.,

    id. Dial. 36 fin.:

    sententias... prout libuisset perrogabat... ac si censendum magis quam adsentiendum esset,

    Suet. Aug. 35:

    igitur Cn. Piso, quo, inquit, loco censebis, Caesar? si primus, etc.,

    Tac. A. 1, 74.—
    (β).
    With adjectives in the neuter, substantively used: nec quoquam reperto (in senatu) qui... referre aut censere aliquid auderet, who dared to express an opinion on any [p. 313] thing, Suet. Caes. 20:

    per dissensionem diversa censentium,

    of the senators who expressed different opinions, id. Claud. 10.—
    (γ).
    With interrog. or rel.-clause:

    deinde ageret senatorem et censeret quid corrigi aut mutari vellet,

    Tac. A. 16, 28:

    cum censeat aliquis (in senatu) quod ex parte mihi placeat,

    Sen. Ep. 21, 9.
    B.
    Of the decrees or resolutions of the Senate, = decernere, placere, to resolve, decree.
    1.
    With inf.-clause.
    a.
    With gerund, without copula (v. II. A. 1.):

    eum, cujus supplicio senatus sollennes religiones expiandas saepe censuit,

    Cic. Mil. 27, 73:

    eos senatus non censuit redimendos,

    id. Off. 3, 32, 114; so id. N. D. 2, 4, 10; id. Verr. 2, 3, 6, § 15:

    senatus Caelium ab republica removendum censuit,

    Caes. B. C. 3, 21:

    senatus censuit frequens coloniam Labicos deducendam,

    Liv. 4, 47, 6; 5, 24, 4:

    cum bello persequendos Tusculanos patres censuissent,

    id. 6, 25, 5; 3, 42, 6; 3, 49, 8; 7, 19, 7 et saep.—
    b.
    With pres. inf. pass. or act., with the force of a gerundial:

    de bonis regiis quae reddi antea censuerant ( = reddenda),

    Liv. 2, 5, 1:

    munera mitti legatis ex binis milibus aeris censuerunt (i.e. patres),

    id. 43, 5, 8; so id. 45, 44, 15 (v. 2. b.):

    eundem jus dicere Romae... patres censuerant,

    id. 45, 12, 13:

    cum senatus unum consulem, nominatimque Gnaeum Pompeium fieri censuisset,

    Suet. Caes. 26.—With both act. and pass. inf.:

    censuere patres, duas provincias Hispaniam rursus fieri... et Macedoniam Illyricumque eosdem... obtinere,

    Liv. 45, 16, 1.—With both pres. pass. and gerund. inff.:

    haec ita movere senatum, ut non expectanda comitia consuli censerent, sed dictatorem... dici,

    Liv. 27, 5, 14.—

    And with velle: senatus verbis nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc.,

    Sall. J. 21, 4.—
    2.
    With ut or ne.
    a.
    In the words of the Senate, according to formula: quod L. Opimius verba fecit de re publica, de ea re ita censuerunt uti L. Opimius consul rem publicam defenderet, etc., ancient S. C. ap. Cic. Phil. 8, 4, 14: quod, etc., de ea re ita censuerunt ut M. Pomponius praetor animadverteret curaretque ut si, etc., S. C. ap. Suet. Rhet. 1; Gell. 15, 4, 1.—And with gerundial inf.-clause: quod C. Julius pontifex... de ea re ita censuerunt, uti M. Antonius consul hostiis majoribus... procuraret... Ibus uti procurasset satis habendum censuerunt, S. C. ap. Gell. 4, 6, 2.—
    b.
    As related by the historians, etc.:

    quoniam senatus censuisset, uti quicunque Galliam provinciam obtineret... Aeduos defenderet,

    Caes. B. G. 1, 35:

    patres censuerunt uti consules provincias inter se compararent,

    Liv. 30, 40, 12:

    senatus censuit ut domus ei... publica impensa restitueretur,

    Suet. Claud. 6;

    so with reference to the civil law,

    Dig. 49, 14, 15 quater. —With ne:

    senatum censuisse, ne quis illo anno genitus educaretur,

    Suet. Aug. 94.—And with inf -clause:

    filio regis Nicomedi ex ea summa munera dari censuerunt, et ut victimae... praeberentur,

    Liv. 45, 44, 15.—
    3.
    With a subj.-clause (very rare):

    senatus consulto quo censeretur, darent operam consules, etc.,

    Aur. Vict. Vir. Ill. 73, 10.—
    4.
    With neutr. acc. pron. in place of a clause:

    cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum),

    Cic. Pis. 8, 18:

    ite in suffragium, et quae patres censuerunt vos jubete,

    Liv. 31, 7, 14:

    quodcunque vos censueritis,

    id. 34, 7, 15:

    quodpatres censuissent,

    id. 28, 45, 2.—
    5.
    With accusative of a noun, or a noun as passive subject, to decree or vote a thing (postclass.):

    nec tamen repertum nisi ut effigies principum, aras deum, templa et arcus aliaque solita... censuere,

    Tac. A. 3, 57:

    aram Clementiae, aram Amicitiae, effigiesque... censuere,

    id. ib. 4, 74: cum censeretur clipeus auro et magnitudine insignis inter auctores eloquentiae ( to be placed among, etc.), id. ib. 2, 83.—
    6.
    With both acc. and dat.
    (α).
    The dat. = against:

    bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus jussit,

    Liv. 10, 12, 3.—
    (β).
    The dat. = in behalf of:

    censentur Ostorio triumphi insignia,

    Tac. A. 12, 38.—And with ut:

    sententiis eorum qui supplicationes et... vestem Principi triumphalem, utque ovans urbem iniret, effigiesque ejus... censuere,

    id. ib. 13, 8.
    III.
    Transf.
    A.
    Of the opinions and resolutions of other deliberating bodies, or of their members, to resolve, or to be of opinion.
    1.
    With inf.-clause.
    a.
    Gerundial:

    erant qui censerent de tertia vigilia in castra Cornelia recedendum (council of war),

    Caes. B. C. 2, 30:

    erant sententiae quae conandum omnibus modis castraque Vari oppugnanda censerent,

    id. ib.; so id. ib. 2, 31; id. B. G. 2, 31 fin.; 7, 21; 7, 77:

    pontifices, consules, patres conscripti mihi... pecunia publica aedificandam domum censuerunt,

    Cic. Pis. 22, 52: nunc surgendum censeo, I move we adjourn (in a literary meeting), id. de Or. 2, 90, 367:

    cum... pontifices solvendum religione populum censerent,

    Liv. 5, 23, 9:

    nunc has ruinas relinquendas non censerem (in an assembly of the people),

    id. 5, 53, 3:

    ego ita censeo, legatos extemplo Romam mittendos (in the Carthaginian Senate),

    id. 21, 10, 13:

    ante omnia Philippum et Macedonas in societatem belli... censeo deducendos esse (Hannibal in a council of war),

    id. 36, 7, 3; 5, 36, 8; Curt. 10, 6, 22; 10, 8, 12:

    cum septem judices cognovissent, duo censuerunt, reum exilio multandum, duo alii pecunia, tres reliqui capite puniendum,

    Gell. 9, 15, 7.—And with oportere inst. of a gerundial clause (referring to duty):

    neque sine gravi causa eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere,

    Caes. B. C. 1, 44.—With opus esse ( = expediency):

    Parmenio furto, non proelio opus esse censebat,

    Curt. 10, 8, 12.—
    b.
    With ordinary pres. inf.
    (α).
    In place of a gerundial:

    Antenor censet belli praecidere = praecidendam causam (in a council of war),

    Hor. Ep. 1, 2, 9.—
    (β).
    Denoting opinion about an existing state:

    Hasdrubal ultimam Hispaniae oram... ignaram adhuc Romanorum esse, eoque Carthaginiensibus satis fidam censebat,

    Liv. 27, 20, 6:

    Parmenio non alium locum proelio aptiorem esse censebat,

    Curt. 3, 7, 8.—
    2.
    With ut or ne:

    censeo ut satis diu te putes requiesse et iter reliquum conficere pergas (in a literary meeting),

    Cic. de Or. 2, 71, 290:

    plerique censebant ut noctu iter facerent (council of war),

    Caes. B. C. 1, 67:

    et nunc magnopere censere, ut unam anum... triginta milibus talentum auri permutet (council of war),

    Curt. 4, 11, 12:

    censeout D. Claudius ex hac die deus fiat (council of the gods),

    Sen. Lud. Mort. Claud. 9, 5: antiquos audio censuisse, ne (praenomina) cui ejusdem gentis patricio inderentur, resolved (family council), Gell. 9, 2, 11 (cf. Liv. 6, 20, 14).—
    3.
    With subj.-clause:

    nunc quoque arcessas censeo omnes navalis terrestrisque copias (Hannibal in council of war),

    Liv. 36, 7, 17: censeo relinquamus nebulonem hunc, eamus hinc protinus Jovi Optimo Maximo gratulatum (assembly of the people), Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3.—
    4.
    With acc. neutr. of a pron. or adj. substantively used:

    ego pro sententia mea hoc censeo: quandoquidem, etc.,

    Sen. Lud. Mort. Claud. 11, 4:

    nec dubitavere quin vera censeret,

    that his opinion was correct, Curt. 10, 6, 18.—
    5.
    Ellipt.:

    sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i.e. faciendam),

    Caes. B. G. 7, 77 init.:

    ita uti censuerant Italici deditionem facit,

    Sall. J. 26, 2; so Caes. B. G. 7, 75.
    B.
    Of the orders of persons in authority (cf. II. B.).
    1.
    Of commanders, etc., by courtesy, inst. of velle, imperare, or a direct imperative sentence.
    (α).
    With gerundial inf. - clause: non tam imperavi quam censui sumptus legatis quam maxime ad legem Corneliam decernendos, I said, not strictly as an order, but as an opinion that, etc. (Cicero as proconsul), Cic. Fam. 3, 10, 6.—
    (β).
    With subj.-clause: arma quae ad me missuri eratis, iis censeo armetis milites quos vobiscum habetis, you had better, etc., Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 4. —
    2.
    Of an order by the people (rare;

    gen. populus jubet): ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset (i. e. confirmandum esse),

    Liv. 21, 19, 3.—
    3.
    Of the later emperors, in their ordinances (censemus = placet nobis, sancimus, imperamus, from the custom of the earlier emperors, who conveyed their commands in the form of an opinion in the senate; v. II. A. 1.).—With inf.clause, ut, ne, and subj.-clause:

    sex mensium spatium censemus debere servari,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 7:

    censemus ut, etc.,

    ib. 12, 37 (38), 13:

    censemus ne, etc.,

    ib. 12, 44 (45), 1: censemus vindicet, remaneat, ib. 11, 48 (47), 23:

    in commune jubes si quid censesve tenendum, Primus jussa subi,

    Claud. IV. Cons. Hon. 296.
    C.
    Of advice, given by one person to another (further development of III. A.).
    1.
    Ante-class. formula: faciundum censeo = I advise, with ut-clause, with quid, sic, etc.: censeo faciundum ut quadringentos aliquos milites ad verrucam illam ire jubeas, etc., I advise you to order, etc., Cato ap. Gell. 3, 7, 6:

    ego Tiresiam... consulam, Quid faciundum censeat,

    consult Tiresias as to what he advises, for his advice, Plaut. Am. 5, 1, 80:

    consulam hanc rem amicos quid faciundum censeant,

    id. Men. 4, 3, 26; id. Most. 3, 1, 23:

    sic faciundum censeo: Da isti cistellam, etc.,

    id. Cist. 4, 2, 104:

    ego sic faciundum censeo: me honestiu'st Quam te, etc.,

    id. As. 4, 2, 11; id. Ep. 2, 2, 91:

    sane faciundum censeo,

    id. Stich. 4, 2, 38.—
    2.
    With ordinary gerundial inf.-clauses:

    narrandum ego istuc militi censebo,

    I advise you to let the soldier know that, Plaut. Mil. 2, 4, 42:

    exorando sumendam operam censeo,

    id. Stich. 1, 2, 22:

    quid nunc consili captandum censes?

    id. As. 2, 2, 91; id. Mil. 5, 25; id. Most. 1, 3, 115:

    idem tibi censeo faciendum,

    Cic. Off. 10, 1, 3:

    quos quidem tibi studiose et diligenter tractandos magno opere censeo,

    id. Fin. 4, 28, 79; id. Fam. 12, 28, 2.—Sometimes by aequum censere with an inf.-clause (in the comic poets):

    amicos consulam quo me modo Suspendere aequom censeant potissumum,

    Plaut. Poen. 3, 5, 50: qui homo cum animo... depugnat suo, Utrum ita se esse mavelit ut eum animus aequom censeat, An ita potius ut parentes... velint i. e. as his mind prompts him, id. Trin. 2, 2, 29; cf. E. 1. b. 8.—
    3.
    With a subj.clause (so esp. with censeo in 1 st pers.): censen' hominem interrogem? do you advise me to ask the man? etc., Plaut. Poen. 3, 4, 20:

    tu, si videbitur, ita censeo facias ut... supersedeas hoc labore itineris (cf.: faciundum censeo ut, 1. supra),

    Cic. Fam. 4, 2, 4:

    immo plane, inquam, Brute, legas (Gracchum) censeo,

    id. Brut. 33, 125:

    tu, si forte quid erit molestiae te ad Crassum et Calidium conferas censeo,

    id. Q. Fr. 1, 3, 7:

    tu, censeo, tamen adhibeas Vettium,

    id. Att. 2, 4, 7:

    quae disputari de amicitia possunt, ab iis censeo petatis qui ista profitentur,

    id. Lael. 5, 17: tu, censeo, Luceriam venias: nusquam eris tutius, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 1, 1; 8, 11, A:

    censeo Via Appia iter facias, et celeriter Brundusium venias,

    id. ib. 8, 11, C: ad Caesarem mittas censeo, et ab eo hoc petas, Anton. ib. 10, 10, 2: sed hos tamen numeros censeo videas hodou parergon, Gell. 17, 20, 5:

    quam scit uterque, libens censebo exerceat artem,

    Hor. Ep. 1, 14, 44 (cf. Liv. 36, 7, 17, and Gell. 4, 18, 3, quoted III. A. 3.).—Of an advice given to an adversary, with irony:

    cetera si qua putes te occultius facere posse... magnopere censeo desistas,

    I strongly advise you to give up that idea, Cic. Verr. 2, 5, 68, § 174:

    sed tu, Acci, consideres censeo diligenter, utrum censorum judicium grave esse velis an Egnatii,

    id. Clu. 48, 135:

    postulant ut excipiantur haec inexplicabilia. Tribunum censeant: aliquem adeant: a me... numquam impetrabunt,

    id. Ac. 2, 30, 97:

    ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est,

    Liv. 21, 19, 10:

    solvas censeo, Sexte, creditori,

    Mart. 2, 13, 2.—And in jest:

    Treviros vites censeo, audio capitalis esse,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    hi Plebei fuerunt, quos contemnas censeo... qua re ad patres censeo revertare,

    id. ib. 9, 21, 3:

    vites censeo porticum Philippi: si te viderit Hercules, peristi,

    Mart. 5, 49, 13; so id. ib. 11, 99, 8; 12, 61, 7.—For ironical senatorial advice, by which the contrary is meant, v. Cic. Cat. 4, 6, 13; Sall. C. 52, 26, quoted II. A. 3.—
    4.
    With an ut-clause (with monere;

    very rare): illud tamen vel tu me monuisse vel censuisse puta... ut tu quoque animum inducas, etc.,

    Cic. Fam. 4, 8, 2.—
    5.
    With a clause understood: quo me vortam nescio: Pa. Si deos salutas, dextrovorsum censeo (i.e. id facias or faciundum censeo), Plaut. Curc. 1, 1, 70: quo redeam? Pe. Equidem ad phrygionem censeo (i. e. redeas), id. Men. 4, 2, 53:

    quid nunc censes, Chrysale? (i. e. faciundum),

    id. Bacch. 4, 8, 112:

    ita faciam ut frater censuit,

    Ter. Phorm. 5, 2, 11:

    tibi igitur hoc censeo (i. e. faciendum): latendum tantisper ibidem, etc.,

    Cic. Fam. 9, 2, 4: tu [p. 314] potes Kalendis spectare gladiatores, et ita censeo, id. ib. 16, 20:

    quid censes igitur? Ecquidnam est tui consilii ad? etc.,

    id. Att. 9, 12, 4: quid igitur censet (sapientia)? What is wisdom ' s advice? id. Phil. 13, 3, 6:

    scribi quid placeat, quid censeas,

    id. Att. 9, 19,4:

    ibitur igitur, et ita quidem ut censes,

    id. ib. 10, 15, 3:

    disce, docendus adhuc, quae censet amiculus,

    Hor. Ep. 1, 17, 3.
    D.
    Of opinions and views on general questions, to be of opinion, think, believe, hold (cf.: statuo, existimo, puto, aio, dico; freq. in class. prose; very rare in post-class. writers except Gellius; never with ut, ne, or subj.-clause).
    1.
    With inf.-clause:

    Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    Cyrenaici non omni malo aegritudinem effici censent, sed insperato,

    id. Tusc. 3, 13, 28:

    (Hieronymus) censet summum bonum esse sine ulla molestia vivere,

    id. Fin. 2, 5, 16:

    Aristoteles eos qui valetudinis causa furerent, censebat habere aliquid in animis praesagiens,

    id. Div. 1, 38, 81:

    Pythagoras censuit animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem,

    id. ib. 1, 11, 27; so id. Ac. 1, 11, 40; 2, 42, 131; id. Fin. 1, 6, 20; 3, 15, 49; 3, 19, 64; 3, 21, 70; 4, 7, 17; 5, 7, 17; id. N. D. 1, 2, 3; 1, 2, 4; 1, 12, 29; 1, 13, 35 and 37; 1, 43, 120; 1, 44, 121; 2, 22, 57; 2, 16, 44; id. Sen. 12, 41; id. Leg. 1, 13, 36; id. Tusc. 1, 9, 18; 1, 10, 22; 1, 30, 72; 1, 45, 108; 3, 5, 11; 3, 22, 52; 4, 7, 14; id. Off. 1, 25, 88:

    Plato in civitate communis esse mulieres censuit,

    Gell. 18, 2, 8; 14, 5, 2; 18, 1, 4; 19, 12, 6.—If the opinion refers to what should be observed, oportere or debere is used, or a gerundial predicate with esse (so in Cic., but in Gell. 7, 15, 3, without esse):

    oportere delubra esse in urbibus censeo,

    Cic. Leg. 2, 10, 26:

    M. Varro aeditumum dici oportere censet,

    Gell. 12, 10, 4; 14, 5, 2;

    so with debere,

    id. 17, 5, 5; 13, 8, 4:

    Cyrenaici... virtutem censuerunt ob eam rem esse laudandam,

    Cic. Off. 3, 33, 116:

    (Ennius) non censet lugendam esse mortem quam immortalitas consequatur,

    id. Sen. 20, 73.—
    2.
    An inf.-clause understood:

    (dissensio est), a quibus temporibus scribendi capiatur initium. Ego enim ab ultimis censeo (i. e. exordiendum esse),

    Cic. Leg. 1, 3, 8:

    si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque Nil est jucundum,

    Hor. Ep. 1, 6, 65:

    sic enim censuit,

    Cic. Off. 3, 33, 117.—
    3.
    With neutr. acc. of a pron.: hoc amplius censeo, in addition to the opinions mentioned I hold, etc., Sen. Vit. Beat. 3, 2:

    nullo (medico) idem censente,

    Plin. 29, 1, 5, § 11.—
    4.
    With a rel.-clause:

    Aesopus quae utilia... erant, non severe neque imperiose praecepit et censuit,

    he imparted his teachings and views, Gell. 2, 29, 1.—
    5.
    Absol.:

    non adligo me ad unum aliquem ex Stoicis proceribus. Est et mihi censendi jus,

    the right to impart my opinions, Sen. Vit. Beat. 3, 2.
    E.
    In gen., = arbitror, puto, existimo, judico (cf.: idem enim valet censere et arbitrari, Varr. ap. Non. p. 519, 29: censere nunc significat putare, nunc suadere, nunc decernere, Paul. ex Fest. p. 54, 11 Mull.).
    1.
    To judge, think, believe, suppose (freq. in ante-class. writings; very rare in Cic. except in the particular meanings, a.—ironically—and d.; always with inf.-clause expressed or understood).
    a.
    In gen.:

    atque ego censui abs te posse hoc me impetrare,

    Plaut. Cas. 2, 6, 12 sq.:

    satis jam delusam censeo: rem, ut est, nunc eloquamur,

    id. As. 3, 3, 141:

    nam si honeste censeam te facere posse, suadeam,

    id. Mil. 4, 8, 60:

    neque ego hac noctem longiorem me vidisse censeo,

    id. Am. 1, 1, 126:

    saluti quod tibi esse censeo,

    id. Merc. 1, 35; so id. Am. 4, 3, 2; id. Most. 1, 3, 127; id. Pers. 1, 1, 9; 2, 2, 8; 2, 3, 75 sq.; id. Truc. 2, 2, 60; id. As. 2, 2, 33; id. Aul. 2, 4, 30; 2, 4, 36; id. Cas. 2, 8, 38; Ter. Heaut. 3, 1, 53; id. Phorm. 2, 2, 13: aut domino, cujum id censebis esse, reddes, Cincius, Re Mil. l. iii., de ap. Gell. 16, 4, 2:

    eo namque omnem belli molem inclinaturam censebant (consules),

    Liv. 7, 32, 3:

    nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si... oppugnarent,

    id. 7, 31, 7:

    quaeso ut ea quae dicam non a militibus imperatori dicta censeas,

    id. 7, 13, 8:

    at illa purgare se, quod quae utilia esse censebat... suasisset,

    Curt. 8, 3, 7: Alexander, tam memorabili victoria laetus, qua sibi Orientis fines apertos esse censebat, id. 9, 1, 1; so id. 10, 8, 22.—
    b.
    With reference to an erroneous opinion, to imagine, suppose, falsely believe:

    censebam me effugisse a vita marituma Ne navigarem, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 108:

    omnes eum (sc. Jovem) esse (Amphitruonem) censent servi,

    id. Am. prol. 122, 134:

    jam hic ero, quom illic censebis esse me,

    id. ib. 3, 3, 14:

    ardere censui aedes,

    id. ib. 5, 1, 15:

    ego hunc censebam esse te,

    id. Men. 5, 9, 13; so id. As. 5, 2, 20; id. Aul. 3, 5, 55; id. Bacch. 1, 2, 14; id. Men. 3, 3, 32; 5, 9, 76; id. Merc. 1, 2, 87; id. Poen. 1, 1, 54; 3, 1, 60; 3, 4, 25; id. Rud. 2, 4, 31; 4, 7, 35; id. Stich. 4, 2, 24; id. Truc. 1, 1, 72 et saep.: censuit se regem Porsenam occidere, Cass. Hem. ap. Non. p. 4, 88:

    non ipsa saxa magis sensu omni vacabant quam ille... cui se hic cruciatum censet optare,

    Cic. Tusc. 1, 44, 107.—And ironically:

    nisi forte Diagoram aut Theodorum... censes superstitiosos fuisse,

    Cic. N. D. 1, 42, 117:

    nisi forte etiam illi Semproniano senatus consulto me censes adfuisse, qui ne Romae quidem fui,

    id. Fam. 12, 29, 2:

    neminem me fortiorem esse censebam,

    Curt. 8, 14, 42.—
    c.
    Referring to what should take place.
    (α).
    With gerundial inf.-clause:

    navis praedatoria, Abs qua cavendum nobis sane censeo,

    Plaut. Men. 2, 2, 70:

    soli gerundum censeo morem,

    id. Most. 1, 3, 69:

    neque vendundam censeo Quae libera est,

    Ter. Ad. 2, 1, 39; so id. Eun. 4, 4, 53; 5, 8, 42; id. Hec. 4, 4, 94; id. Phorm. 2, 4, 17:

    ceterum ei qui consilium adferret opem quoque in eam rem adferendam censebant esse,

    Liv. 25, 11, 14.—
    (β).
    With oportere, debere, or an ordinary inf.-clause:

    solam illi me soli censeo esse oportere obedientem,

    Plaut. Most. 1, 3, 47:

    quibus declaraveram, quo te animo censerem esse oportere, et quid tibi faciendum arbitrarer,

    Cic. Fam. 4, 9, 1:

    rursus interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, agrosque suos pro alienis populandos obicere, to entertain the idea that they should direct that war against themselves and their own lands, etc., Liv. 21, 20, 4:

    munere eum fungi prioris censet amici = eum fungi oportere,

    Hor. Ep. 1, 9, 5:

    quae nos quoque sustinere censebat,

    App. M. 11, p. 253.—
    (γ).
    By aequum censere with ordinary inf.clause, expressed or understood, either = it is fair ( right) to do something, or something ought or should be done (so very freq. in the comic poets and Livy; rare in other writers): non ego istunc me potius quam te metuere aequom censeo, I do not think it right to fear him, etc., Plaut. Capt. 2, 2, 51: quid me aequom censes pro illa tibi dare? What do you think I should give as a fair price? etc., id. As. 1, 3, 76: meum animum tibi servitutem servire aequom censui, I thought it my duty that my mind should, etc., id. Trin. 2, 2, 27: ecquis est tandem qui vestrorum... aequom censeat poenas dare ob eam rem quod arguatur male facere voluisse? Cato ap. Gell. 6 (7), 3, 36:

    quis aequum censeret... receptos in fidem non defendi?

    Liv. 21, 19, 5; so id. 24, 37, 7; 5, 3, 8; 22, 32, 6.—And without emphasis upon the idea of fairness or right:

    si sunt ita ut ego aequom censeo,

    as I think they ought to be, Plaut. Stich. 1, 2, 55; so id. Trin. 3, 2, 87; 2, 3, 1; id. Merc. 3, 3, 8; id. Aul. 4, 1, 11; id. Ep. 4, 1, 29; id. Stich. 2, 2, 20; 4, 1, 42:

    qui aequom esse censeant, nos jam a pueris ilico nasci senes,

    who believe that we should be born as old men right from childhood, Ter. Heaut. 2, 1, 2; so id. ib. 5, 5, 11; id. Ad. 4, 3, 10:

    qui aequom censeant rem perniciosam utili praeponi,

    Auct. Her. 2, 14, 22: (tribuni) intercedebant;

    senatum quaerere de pecunia non relata in publicum... aequum censebant,

    Liv. 38, 54, 5:

    cives civibus parcere aequum censebat,

    Nep. Thras. 2, 6.—
    d.
    Very freq., esp. in Cic., when a question, rhetorical or real, is addressed to a second person, often referring to erroneous opinions:

    an fores censebas nobis publicitus praeberier?

    Plaut. Am. 4, 2, 7:

    clanculum istaec te flagitia facere censebas potesse?

    id. Men. 4, 2, 47:

    hicine nos habitare censes?

    id. Trin. 4, 3, 72:

    omnes cinaedos esse censes, tu quia es?

    id. Men. 3, 2, 48; so id. As. 2, 4, 78; 5, 2, 37; id. Bacch. 4, 6, 41; 5, 2. 82; id. Capt. 4, 2, 66; 4, 2, 74; 5, 2, 16; id. Cas. 2, 6, 29; id. Men. 5, 5, 25: continuo dari Tibi verba censes? Ter. And. 3, 2, 25; so id. ib. 3, 3, 13; 4, 4, 55; id. Heaut. 4, 3, 38; id. Hec. 4, 1, 32; 4, 4, 53; id. Phorm. 5, 6, 35:

    adeone me delirare censes ut ista esse credam?

    Cic. Tusc. 1, 6, 10:

    nam cum in Graeco sermone haec... non videbantur, quid censes in Latino fore?

    id. Fin. 3, 4, 15:

    quid igitur censes? Apim illum nonne deum videri Aegyptiis?

    id. N. D. 1, 29, 82:

    quis haec neget esse utilia? quem censes?

    id. Off. 3, 26, 99:

    an censes me tantos labores... suscepturum fuisse, si, etc.,

    id. Sen. 23, 82:

    an vos Hirtium pacem velle censetis?

    id. Phil. 12, 4, 9; so id. Brut. 50, 186; 85, 294; id. Tusc. 1, 5, 10 fin.; 2, 4, 11; 3, 13, 27; id. Fin. 1, 10, 34; id. N. D. 1, 8, 20; 1, 28, 78; 1, 44, 122; id. Leg. 2, 10, 23; id. Div. in Caecil. 16, 54; id. Phil. 1, 6, 13; 4, 3, 7; 7, 4, 14; 11, 1, 3; 11, 5, 10; 12, 3, 7; 12, 6, 13; 12, 8, 21; 12, 9, 22; 13, 2, 4; 14, 4, 10; id. Att. 10, 11, 4:

    quid censes munera terrae?... quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?

    Hor. Ep. 1, 6, 5 sqq.; so id. ib. 2, 2, 65; Lucr. 1, 973 (with obj.inf.).—With conditional period inst. of an inf.-clause:

    num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec velle,

    Ter. And. 3, 3, 46.—

    Sometimes censemus? is used in the same way as censes?

    Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Off. 2, 7, 25; id. Fam. 4, 9, 2.—
    e.
    With an inf.clause understood: itane tu censes? Pa. Quid ego ni ita censeam? Plaut. Mil. 4, 3, 27: quid ergo censes? Tr. Quod rogas, Censeo, id. Rud. 4, 8, 7 sq.: quid illum censes? (i. e. eo loco facere?) Ter. And. 5, 2, 12:

    quid illas censes? (i. e. posse dicere),

    id. Ad. 4, 5, 22; so Plaut. Curc. 1, 1, 59; Ter. Heaut. 3, 3, 9; 5, 3, 21.—So, very freq. in the comic poets, censeo, absol., as an approving answer; also sic censeo, istuc censeo, ita censeo (Cic.) to be variously rendered: ego divinam rem intus faciam... So. Censeo, that will be right! Plaut. Am. 3, 3, 11: auscultemus quid agat: Ph. Sane censeo, so we will, indeed, id. Curc. 2, 2, 29: quid si recenti re aedis pultem? Ad. Censeo, do so! id. Poen. 3, 4, 18: quin eloquamur? Ag. Censeo, hercle, patrue, id. ib. 5, 4, 93: patri etiam gratulabor? Tr. Censeo, I think so (and after answering several questions with censeo): etiamne complectar ejus patrem? Tr. Non censeo. Pl. Nunc non censet quom volo, id. Rud. 4, 8, 6 sqq.; id. Ps. 2, 2, 69; id. Stich. 5, 4, 53; id. Truc. 2, 4, 73; id. Cas. 4, 3, 14; Ter. Eun. 2, 1, 11; id. Heaut. 3, 3, 27: male habeas! Mu. Sic censeo, Plaut. Men. 4, 1, 11: aliquem arripiamus, etc.: Ly. Hem, istuc censeo, id. Merc. 3, 3, 19 (cf.:

    prorsus ita censeo, referring to general questions, as in D.,

    Cic. Leg. 2, 10, 23);

    once similarly censeas: Quid gravare? censeas!

    Say yes, Plaut. Stich. 3, 2, 22.—
    2.
    To resolve, as a merely mental act, with gerundial inf.-clause (rare; cf. II. B.): quibus rebus cognitis, Caesar maturandum sibi censuit, resolved to hasten, lit., thought he must hasten ( = statuit, existimavit), Caes. B. G. 7, 56 init.:

    censuimus igitur amplius quaerendum,

    Gell. 12, 14, 7.—
    3.
    To consider, i. e. after carefully weighing the circumstances, with inf.-clause (rare):

    sed cum censerem... me et periculum vitare posse, et temperatius dicere... ea causa mihi in Asiam proficiscendi fuit,

    Cic. Brut. 91, 314.—
    4.
    = pu tare, habere, judicare, to consider as, to hold, with two acc., or inf.-clause.
    a.
    With double acc.:

    quom dispicias tristem, frugi censeas (i.e. eum),

    you would consider him thrifty, Plaut. Cas. 3, 2. 32:

    auxilio vos dignos censet senatus,

    considers you worthy of help, Liv. 7, 31, 2:

    has... indagines cuppediarum majore detestatione dignas censebimus si, etc.,

    Gell. 7 (6), 16, 6: cum Priscum nobilitas hostem patriae censuisset, judged, declared him the enemy, etc., Aur. Vict. Caes. 29, 4.—
    b.
    In the pass. with nom. and inf., = haberi (in Manil. and Gell.):

    praeter illas unam et viginti (comoedias) quae consensu omnium Plauti esse censebantur,

    Gell. 3, 3, 3:

    quae terrena censentur sidera sorte (i. e. esse),

    are considered as being of the terrestrial kind, Manil. 2, 226; so id. 2, 293; 2, 653; 2, 667; 3, 96; so, sub aliquo censeri, to be considered as being under one ' s influence, id. 4, 246; 4, 705; cf. id. 3, 598 (with per).—
    5.
    To wish, with subj.-clause or ne (in App.):

    de coma pretiosi velleris floccum mihi confestim adferas censeo,

    App. M. 6. [p. 315] p. 117:

    censeo ne ulla cura os percolat,

    id. Mag. p. 411.
    2.
    censeo, ēre, = succenseo, to be angry: ne vobis censeam, si, etc., Varr. ap. Non. p. 267, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > censeo

  • 10 dissideō

        dissideō ēdī, —, ēre    [dis- + sedeo], to sit apart, be remote: sceptris quae (terra) libera nostris Dissidet, V.: quantum Hypanis dissidet Eridano, Pr. — Fig., to be at variance, disagree, differ: non consiliis, sed armis: dissidentibus consulibus: a populo R.: a Pompeio in tantis rebus: leviter inter se: cum Cleanthe multis rebus: virtus dissidens plebi, H.: Dissidet et variat sententia, O.: Medus luctuosis Dissidet armis, is distracted, H.—Of things, to be unlike, be dissimilar, differ, disagree: scriptum a sententiā: verba cum sententiā scriptoris: si toga dissidet impar, i. e. sits awry, H.
    * * *
    dissidere, dissedi, dissessus V
    disagree, be at variance; be separated

    Latin-English dictionary > dissideō

  • 11 stō

        stō stetī (steterunt for stetērunt, V., O., Pr.), status, āre    [STA-], to stand, stand still, remain standing, be upright, be erect: cum virgo staret et Caecilia sederet: quid stas, lapis? T.: ad undam, V.: procul hinc, T.: propter in occulto: qui proximi steterant, Cs.: propius, H.: in gradibus concordiae: stans pede in uno, H.: signa ad impluvium, ante valvas Iunonis: Stabat acuta silex, V.: columna, H.: aeneus ut stes, in a bronze statue, H.: Gn. Quid agitur? Pa. Statur, T.— To stand firm, remain in place, be immovable, last, remain, continue, abide: cui nec arae patriae domi stant, Enn. ap. C.: nec domus ulla nec urbs stare poterit: stantibus Hierosolymis: classem in portu stare, is moored, L.: stant litore puppes, V.: hasta, Quae radice novā, non ferro stabat adacto, stuck fast, O.: stare nobis videtur, at iis qui in navi sunt moveri haec villa, to be motionless: Stantibus aquis, when the sea is at rest, O.: stantes oculi (of owls), staring, O.: stant lumina flammā, are fixed orbs of fire, V.— To remain, tarry, linger, delay, wait: in illo nidore: aut stantem comprendere, aut fugientem consequi, while he lingered: Sto exspectans, si quid mihi inperent, I wait, T.— To stand in battle, fight, hold one's ground, stand firm: ut ignavus miles fugiat... cum ei, qui steterit, etc.: hostis non stetit solum, sed Romanum pepulit, L.: comminus, Cs.: Inque gradu stetimus, certi non cedere, O.—Of a battle, to stand, continue: i<*>i aliquamdiu atrox pugna stetit, L.: ita anceps dicitur certamen stetisse, to have been indecisive, L.— Of buildings or cities, to stand complete, be built, be finished: intra annum nova urbs stetit, L.: Moenia iam stabant, O.: stet Capitolium Fulgens, H.— To stand out, stand upright, stand on end, bristle up, stiffen, be rigid: steterunt comae, V.: in vertice cristae, O.: stat glacies iners, H.: Vides ut altā stet nive candidum Soracte, i. e. stands out, H.: pulvere caelum Stare vident, i. e. like a mass of dust, V.—Fig., to stand, be erect, be undisturbed: mentes, rectae quae stare solebant: utinam res p. stetisset.—Impers., with per and acc. of person, to depend on, be chargeable to, lie at the door of, be due to, be the fault of: ut per me stetisse credat, Quo minus haec fierent nuptiae, that it was my doing, T.: ubi cognovit per Afranium stare, quo minus proelio dimicaretur, Cs.: nec, quo minus perpetua cum eis amicitia esset, per populum R. stetisse, L.: quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur (fides), it was not his fault, L.: ne praestaremus per vos stetit, qui, etc., L.—Ellipt.: Id faciam, per me stetisse ut credat (sc. quo minus haec fierent nuptiae), T.: per quos si non stetisset, non Dolabella parentasset, etc., but for whose opposition.—To stand firm, be unshaken, endure, persist, abide, remain, continue: res p. staret: qui illam (rem p.) cadere posse stante me non putarant: regnum puero stetit, L.: Dum stetimus, O.: Stas animo, H.: Gabinium sine provinciā stare non posse, subsist: cum in senatu pulcherrime staremus, held our ground: si in fide non stetit: si in eo non stat: in sententiā, L.: suis stare iudiciis, to stand by: si qui eorum decreto non stetit, Cs.: stare condicionibus: qui his rebus iudicatis standum putet: famā rerum standum est, L.— To be fixed, be determined: Pa. vide quid agas. Ph. Stat sententia, I am resolved, T.: Hannibal, postquam ipsa sententia stetit, pergere ire, L.: neque adhuc stabat, quo, etc., was it decided: mihi stat alere morbum, N.: Stat casūs renovare omnīs, V.— To rest, depend, be upheld, lie: disciplinā stetit Romana res, L.: spes Danaum Palladis auxiliis stetit, V.: famā bella stare, Cu.: Omnis in Ascanio stat cura parentis, V.—Of plays and actors, to stand, be approved, please, take, succeed: partim vix steti, T.: Securus, cadat an stet fabula, H.— To take part, take sides, stand: contra civium perditorum dementiam a bonorum causā: a mendacio contra verum: cum Hannibale, L.: pro meā patriā, L.: vobiscum adversus barbaros, N.: pro signis, O.: pro meliore causā, Cu.: Iuppiter hac stat, stands at your side, stands by you, V.: unde ius stabat, ei (populo) victoriam dedit, on whose side, L.; cf. in Darei partibus, Cu.—Of price, with abl. of price, to stand in, come to, cost: haud scio an magno detrimento certamen staturum fuerit, L.: Polybius scribit, centum talentis eam rem Achaeis stetisse, cost the Achaeans, L.: sit argumento tibi gratis stare navem: magno stat magna potentia nobis, O.
    * * *
    stare, steti, status V
    stand, stand still, stand firm; remain, rest

    Latin-English dictionary > stō

  • 12 absque

    1.
    abs-que, prep. gov. abl. [from abs and the generalizing -que, like susque deque from sub and de; cf. Prisc. 999 P.] (ante- and post - class.), without.
    I.
    Ante-class.
    A.
    Denoting defect in conception, while the class. sine indicates defect in reality. In Plaut. and Ter. only in conditional clauses: absque me, te, eo, etc., esset = nisi or si ego, tu, is, etc.. non fuissem; without me, i. e. without my agency, if it had not been for me:

    nam hercle absque me foret et meo praesidio, hic faceret te prostibilem,

    if I had not stood by you, Plaut. Pers. 5, 2, 56; cf. id. Trin. 5, 2, 3: nam absque ted esset, numquam hodie ad solem occasum viverem, if you had not aided me, etc., id. Men. 5, 7, 33; cf. id. Bacch. 3, 3, 8; id. Trin. 4, 1, 13:

    absque eo esset, recte ego mihi vidissem,

    Ter. Phorm. 1, 4, 11. Somewhat different is, quam fortunatus ceteris sum rebus, absque una hac foret, if it were not for this one thing, id. Hec. 4, 2, 25.
    B.
    After Plaut. and Ter., absque appears in the classic lang. only a few times in a kind of jurid. formula: absque sententiā, without judgment, contrary to it:

    nullam a me epistulam ad te sino absque argumento ac sententiā pervenire,

    Cic. Att. 1, 19, 1; cf.:

    an etiamsi nullā ratione ductus est, impetu raptus sit et absque sententiā?

    Quint. 7, 2, 44.
    II.
    Post-class.
    A.
    Likewise in jurid. lang., i. q. sine, without: decerni absque libelli documento, Cod. Th. 11, 30, 40; so,

    absque praejudicio,

    Gell. 2, 2, 7:

    absque ullā observatione, Cod. Th. 13, 5, 38: absque omni praerogativā principum,

    Amm. 23, 5.
    B.
    I. q. praeter, except:

    apud Aeschylum eundem esse versum absque paucis syllabis,

    Gell. 13, 18 (19), 4; so,

    absque paucis,

    Symm. Ep. 2, 36: absque his, Cod. Th. 6, 4, 18;

    11, 16, 17: purpureus absque caudā,

    except the tail, Sol. 46.— Adv., = praeterquam, nisi:

    absque labra,

    except the lips, Amm. 23, 5; so,

    absque illud nomen,

    Jul. Val. Rer. Gest. Alex. M. 1, 18.
    2.
    absque = et abs: loca, templa... eorum relinquatis absque his abeatis, Form. ap. Macr. S. 3, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > absque

  • 13 complector

    complector ( conp-), plexus, 3, v. dep. (in signif. mostly coinciding with amplector), prop., to entwine around a person or thing (cf. amplector; class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.
    a.
    Of persons, to clasp, embrace, as an expression of affection.
    (α).
    With acc.:

    vidi et illam et hospitem Conplexum atque ausculantem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 53: adcurrit;

    mediam mulierem complectitur,

    Ter. And. 1, 1, 106:

    tum ille artius puellam amplexus,

    Cic. Div. 1, 46, 103:

    viri corpus,

    Lucr. 4, 1193:

    (adulescentem) complexus osculatusque dimiserit,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    suum maritum,

    Ov. M. 12, 428:

    nepotes,

    Verg. A. 6, 786:

    aliquem conplexa tenere,

    Cic. Font. 21, 47 (17, 36); cf. Stat. S. 2, 1, 121.—Of parts of the person:

    dextram euntis,

    Verg. A. 8, 558; Ov. M. 6, 494; cf. Curt. 6, 7, 8:

    infirmis membra lacertis,

    Ov. M. 10, 407:

    genua. in supplication,

    Quint. 6, 1, 34:

    pedes alicujus,

    Luc. 10, 89.—
    (β).
    With inter se:

    nosque inter nos esse conplexos,

    Cic. Div. 1, 28, 58:

    conplecti inter se lacrimantes milites coepisse,

    Liv. 7, 42, 6; Verg. A. 5, 766.—
    (γ).
    With in vicem, Quint. 7, 10, 17.—
    (δ).
    Absol.:

    nequeunt conplecti satis,

    Plaut. Curc. 1, 3, 32: Phr. Conplectere. Di. Lubens, id. Truc. 2, 4, 19:

    contineri qum conplectar non queo,

    id. Men. 5, 9, 65; id. Mil. 4, 8, 19; Prop. 1, [p. 390] 10, 5.—
    (ε).
    With cum and abl., Plaut. Am. 1, 1, 134.—
    b.
    In gen., to grasp, clasp, seize, encircle, surround, compass, enclose:

    (vitis) claviculis suis quasi manibus quicquid est nacta complectitur,

    Cic. Sen. 15, 52:

    (orbis caelestis) extimus, qui reliquos omnis complectitur,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    complexi terram maris,

    Ov. M. 8, 731:

    ubi mollis amaracus illum (Ascanium) Floribus et dulci conplectitur umbrā,

    Verg. A. 1, 694:

    vestis complectens undique corpus,

    Cat. 64, 307:

    spatium,

    to mark out around for military purposes, Caes. B. G. 7, 72; Auct. B. G. 8, 74; cf.

    of ploughing around,

    Ov. M. 15, 619:

    aliquem obsidione,

    Vell. 2, 51, 1 et saep.:

    caput digitis cruentis,

    Ov. M. 3, 727:

    manibus eminentia saxa,

    Curt. 7, 11, 15:

    dexterā impendentes ramos,

    id. 9, 5, 13.—Of grasping an adversary in fight:

    quoad stans complecti posset atque contendere,

    Nep. Epam. 2, 4:

    qui cum inter se complexi in terram ex equis decidissent... non prius distracti sunt, quam alterum anima relinqueret,

    in contention, id. Eum. 4, 2.—
    II.
    Trop.
    A.
    Of sleep, to seize upon, enfold:

    sopor fessos complectitur artus,

    Verg. A. 2, 253; cf.:

    me artior somnus conplexus est,

    Cic. Rep. 6, 10, 10.—
    B.
    To embrace something intellectually as a whole, to comprehend, understand:

    aliquid cogitatione et mente,

    Cic. Or. 2, 8; cf. id. Fam. 5, 17, 4:

    deum et divinum animum cogitatione,

    id. Tusc. 1, 22, 51:

    omne caelum totamque cum universo mari terram mente,

    id. Fin. 2, 34, 112; cf. Quint. 12, 1, 25; 12, 2, 17:

    animo proxima quaeque meo,

    Ov. Tr. 1, 3, 70:

    rei magnitudinem animo,

    Cic. de Or. 1, 5, 19; Quint. 10, 6, 3; 10, 6, 6 al.; cf. without acc.:

    cum conplector animo, quattuor reperio causas, etc.,

    Cic. Sen. 5, 15.—Without mente, animo, etc.:

    perficies ut ego ista innumerabilia complectens nusquam labar?

    Cic. Ac. 2, 35, 114:

    totum genus judiciorum,

    id. Verr. 2, 2, 12, § 32:

    formam animi magis quam corporis,

    to consider, Tac. Agr. 46:

    aliquid memoriā,

    Cic. Div. 2, 71, 146; Quint. 2, 7, 3;

    and without memoria,

    id. 11, 2, 36.—
    C.
    To comprehend a multitude of objects in discourse or in a written representation, to comprise, express, describe, represent, explain; with acc. and abl. or adv.:

    omnia alicujus facta oratione,

    Cic. Verr. 2, 4, 26, § 57:

    omnium rerum memoriam breviter libro,

    id. Brut. 3, 14:

    orator autem sic illigat sententiam verbis, ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175:

    omnia unā comprehensione,

    id. Fin. 5, 9, 26:

    plura semel,

    Quint. 11, 1, 66:

    pauca paucis,

    id. 8, 3, 82; cf. id. 7, 3, 29:

    sententiam his verbis,

    id. 3, 6, 13.—Esp. with sententiā, to sum up in a formal vote or decree (of speeches in the Senate): causas complectar ipsā sententiā, in the motion or decree itself, Cic. Phil. 14, 11, 29:

    sed ut aliquando sententiā complectar, ita censeo,

    id. ib. 14, 14, 36.—Hence,
    2.
    In philos. lang., to draw a conclusion, make an inference, Cic. Inv. 1, 40, 73; Auct. Her. 2, 29, 47; cf. complexio.—
    D.
    To embrace from love, to love, value, honor; to be addicted to, to care for; with acc. and abl.:

    aliquem honoribus et beneficiis suis,

    Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    eum beneficio,

    id. Planc. 33, 82:

    aliquem summā benevolentiā,

    id. Fam. 6, 14, 1:

    hunc omni tuā comitate,

    id. ib. 7, 5, 3:

    omnes caritate cives,

    Liv. 7, 40, 3:

    aliquem artā familiaritate,

    Plin. Ep. 3, 11, 5 al. — Without abl.:

    hominem,

    Cic. Fam. 2, 6, 4. — Absol.: da te homini;

    complectetur,

    Cic. Fam. 2, 8, 2:

    quos fortuna complexa est,

    id. Lael. 15, 54:

    philosophiam,

    id. Brut. 93, 322; cf.:

    artes ingenuas,

    Ov. P. 1, 6, 9:

    causam eam,

    Cic. Phil. 5, 16, 44; cf. id. Att. 16, 15, 3:

    otium,

    id. ib. 2, 6, 1.—
    E.
    To embrace, include:

    cari sunt parentes, cari liberi, propinqui, familiares, sed omnis omnium caritates patria una complexa est,

    Cic. Off. 1, 17, 87:

    licet haec omnia complectatur eversio,

    Quint. 8, 3, 69; 2, 15, 13.—
    F.
    (Causa pro effectu.) To take into possession, to seize, lay hold of, to make one ' s self master of (rare):

    (philosophiae) vis valet multum, cum est idoneam complexa naturam,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    facultatem aliquam,

    id. Fam. 10, 12, 5; Liv. 44, 1, 12:

    plures provincias complexus sum quam alii urbes ceperunt,

    Curt. 6, 3, 4.
    ► *
    a.
    Act. collat form complecto, ĕre: quando convenit complectite, Pompon. ap. Non. p. 472 fin.; cf. Prisc. p. 797 P.—
    b.
    complector, ti, in pass. signif.: invidiosā fortunā complecti, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 793 P.:

    quo uno maleficio scelera omnia complexa esse videantur,

    id. Rosc. Am. 13, 37 (but in Cic. Tusc. 5, 14, 40, and id. Fin. 3, 12, 41, the best read. is completur).

    Lewis & Short latin dictionary > complector

  • 14 conplector

    complector ( conp-), plexus, 3, v. dep. (in signif. mostly coinciding with amplector), prop., to entwine around a person or thing (cf. amplector; class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.
    a.
    Of persons, to clasp, embrace, as an expression of affection.
    (α).
    With acc.:

    vidi et illam et hospitem Conplexum atque ausculantem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 53: adcurrit;

    mediam mulierem complectitur,

    Ter. And. 1, 1, 106:

    tum ille artius puellam amplexus,

    Cic. Div. 1, 46, 103:

    viri corpus,

    Lucr. 4, 1193:

    (adulescentem) complexus osculatusque dimiserit,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    suum maritum,

    Ov. M. 12, 428:

    nepotes,

    Verg. A. 6, 786:

    aliquem conplexa tenere,

    Cic. Font. 21, 47 (17, 36); cf. Stat. S. 2, 1, 121.—Of parts of the person:

    dextram euntis,

    Verg. A. 8, 558; Ov. M. 6, 494; cf. Curt. 6, 7, 8:

    infirmis membra lacertis,

    Ov. M. 10, 407:

    genua. in supplication,

    Quint. 6, 1, 34:

    pedes alicujus,

    Luc. 10, 89.—
    (β).
    With inter se:

    nosque inter nos esse conplexos,

    Cic. Div. 1, 28, 58:

    conplecti inter se lacrimantes milites coepisse,

    Liv. 7, 42, 6; Verg. A. 5, 766.—
    (γ).
    With in vicem, Quint. 7, 10, 17.—
    (δ).
    Absol.:

    nequeunt conplecti satis,

    Plaut. Curc. 1, 3, 32: Phr. Conplectere. Di. Lubens, id. Truc. 2, 4, 19:

    contineri qum conplectar non queo,

    id. Men. 5, 9, 65; id. Mil. 4, 8, 19; Prop. 1, [p. 390] 10, 5.—
    (ε).
    With cum and abl., Plaut. Am. 1, 1, 134.—
    b.
    In gen., to grasp, clasp, seize, encircle, surround, compass, enclose:

    (vitis) claviculis suis quasi manibus quicquid est nacta complectitur,

    Cic. Sen. 15, 52:

    (orbis caelestis) extimus, qui reliquos omnis complectitur,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    complexi terram maris,

    Ov. M. 8, 731:

    ubi mollis amaracus illum (Ascanium) Floribus et dulci conplectitur umbrā,

    Verg. A. 1, 694:

    vestis complectens undique corpus,

    Cat. 64, 307:

    spatium,

    to mark out around for military purposes, Caes. B. G. 7, 72; Auct. B. G. 8, 74; cf.

    of ploughing around,

    Ov. M. 15, 619:

    aliquem obsidione,

    Vell. 2, 51, 1 et saep.:

    caput digitis cruentis,

    Ov. M. 3, 727:

    manibus eminentia saxa,

    Curt. 7, 11, 15:

    dexterā impendentes ramos,

    id. 9, 5, 13.—Of grasping an adversary in fight:

    quoad stans complecti posset atque contendere,

    Nep. Epam. 2, 4:

    qui cum inter se complexi in terram ex equis decidissent... non prius distracti sunt, quam alterum anima relinqueret,

    in contention, id. Eum. 4, 2.—
    II.
    Trop.
    A.
    Of sleep, to seize upon, enfold:

    sopor fessos complectitur artus,

    Verg. A. 2, 253; cf.:

    me artior somnus conplexus est,

    Cic. Rep. 6, 10, 10.—
    B.
    To embrace something intellectually as a whole, to comprehend, understand:

    aliquid cogitatione et mente,

    Cic. Or. 2, 8; cf. id. Fam. 5, 17, 4:

    deum et divinum animum cogitatione,

    id. Tusc. 1, 22, 51:

    omne caelum totamque cum universo mari terram mente,

    id. Fin. 2, 34, 112; cf. Quint. 12, 1, 25; 12, 2, 17:

    animo proxima quaeque meo,

    Ov. Tr. 1, 3, 70:

    rei magnitudinem animo,

    Cic. de Or. 1, 5, 19; Quint. 10, 6, 3; 10, 6, 6 al.; cf. without acc.:

    cum conplector animo, quattuor reperio causas, etc.,

    Cic. Sen. 5, 15.—Without mente, animo, etc.:

    perficies ut ego ista innumerabilia complectens nusquam labar?

    Cic. Ac. 2, 35, 114:

    totum genus judiciorum,

    id. Verr. 2, 2, 12, § 32:

    formam animi magis quam corporis,

    to consider, Tac. Agr. 46:

    aliquid memoriā,

    Cic. Div. 2, 71, 146; Quint. 2, 7, 3;

    and without memoria,

    id. 11, 2, 36.—
    C.
    To comprehend a multitude of objects in discourse or in a written representation, to comprise, express, describe, represent, explain; with acc. and abl. or adv.:

    omnia alicujus facta oratione,

    Cic. Verr. 2, 4, 26, § 57:

    omnium rerum memoriam breviter libro,

    id. Brut. 3, 14:

    orator autem sic illigat sententiam verbis, ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175:

    omnia unā comprehensione,

    id. Fin. 5, 9, 26:

    plura semel,

    Quint. 11, 1, 66:

    pauca paucis,

    id. 8, 3, 82; cf. id. 7, 3, 29:

    sententiam his verbis,

    id. 3, 6, 13.—Esp. with sententiā, to sum up in a formal vote or decree (of speeches in the Senate): causas complectar ipsā sententiā, in the motion or decree itself, Cic. Phil. 14, 11, 29:

    sed ut aliquando sententiā complectar, ita censeo,

    id. ib. 14, 14, 36.—Hence,
    2.
    In philos. lang., to draw a conclusion, make an inference, Cic. Inv. 1, 40, 73; Auct. Her. 2, 29, 47; cf. complexio.—
    D.
    To embrace from love, to love, value, honor; to be addicted to, to care for; with acc. and abl.:

    aliquem honoribus et beneficiis suis,

    Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    eum beneficio,

    id. Planc. 33, 82:

    aliquem summā benevolentiā,

    id. Fam. 6, 14, 1:

    hunc omni tuā comitate,

    id. ib. 7, 5, 3:

    omnes caritate cives,

    Liv. 7, 40, 3:

    aliquem artā familiaritate,

    Plin. Ep. 3, 11, 5 al. — Without abl.:

    hominem,

    Cic. Fam. 2, 6, 4. — Absol.: da te homini;

    complectetur,

    Cic. Fam. 2, 8, 2:

    quos fortuna complexa est,

    id. Lael. 15, 54:

    philosophiam,

    id. Brut. 93, 322; cf.:

    artes ingenuas,

    Ov. P. 1, 6, 9:

    causam eam,

    Cic. Phil. 5, 16, 44; cf. id. Att. 16, 15, 3:

    otium,

    id. ib. 2, 6, 1.—
    E.
    To embrace, include:

    cari sunt parentes, cari liberi, propinqui, familiares, sed omnis omnium caritates patria una complexa est,

    Cic. Off. 1, 17, 87:

    licet haec omnia complectatur eversio,

    Quint. 8, 3, 69; 2, 15, 13.—
    F.
    (Causa pro effectu.) To take into possession, to seize, lay hold of, to make one ' s self master of (rare):

    (philosophiae) vis valet multum, cum est idoneam complexa naturam,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    facultatem aliquam,

    id. Fam. 10, 12, 5; Liv. 44, 1, 12:

    plures provincias complexus sum quam alii urbes ceperunt,

    Curt. 6, 3, 4.
    ► *
    a.
    Act. collat form complecto, ĕre: quando convenit complectite, Pompon. ap. Non. p. 472 fin.; cf. Prisc. p. 797 P.—
    b.
    complector, ti, in pass. signif.: invidiosā fortunā complecti, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 793 P.:

    quo uno maleficio scelera omnia complexa esse videantur,

    id. Rosc. Am. 13, 37 (but in Cic. Tusc. 5, 14, 40, and id. Fin. 3, 12, 41, the best read. is completur).

    Lewis & Short latin dictionary > conplector

  • 15 consto

    con-sto, stĭti, stātum (constātūrus, Sen. Clem. 1, 19, 3; Plin. 18, 5, 6, § 30; Luc. 2, 17; Mart. 10, 41, 5; Lact. Opif. Dei, 7, 11), 1, v. n.
    I.
    To stand together, stand with some person or thing.
    A.
    Lit. (very rare):

    constant, conserunt sermones inter se drapetae,

    Plaut. Curc. 2, 3, 11.—
    B.
    Trop., to stand with, to agree with, be in accord or agreement, to correspond, fit.
    1.
    With cum and abl. (cf. consisto, II. B. 3.):

    considerabit, constetne oratio aut cum re aut ipsa secum,

    Cic. Inv. 2, 14, 45:

    sententiā non constare cum superioribus et inferioribus sententiis, etc.,

    Auct. Her. 2, 10, 14.—
    2.
    Absol.:

    veri similis narratio erit, si spatia temporum, personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum opportunitates constabunt,

    Auct. Her. 1, 9, 16.—
    3.
    With dat.:

    si humanitati tuae constare voles,

    Cic. Att. 1, 11, 1.—And esp. with sibi, to agree, accord with itself, to remain like one's self, be consistent:

    in Oppianico sibi constare et superioribus consentire judiciis debuerunt,

    Cic. Clu. 22, 60; so,

    with consentire,

    id. Univ. 3 init.; id. Fin. 2, 11, 35:

    ut constare in vitae perpetuitate possimus nobismetipsis nec in ullo officio claudicare,

    id. Off. 1, 33, 119; so,

    sibi (opp. titubare),

    Quint. 5, 7, 11:

    sibi et rei judicatae,

    Cic. Clu. 38, 106:

    sibi,

    Hor. Ep. 1, 14, 16; id. A. P. 127; cf.:

    constat idem omnibus sermo,

    Liv. 9, 2, 3.—
    4.
    In the phrase ratio constat, mercantile t. t., the account agrees or is correct, is or proves right:

    auri ratio constat: aurum in aerario est,

    Cic. Fl. 28, 69:

    quibus ratio impensarum constaret,

    was correct, accurately kept, Suet. Ner. 30.—
    (β).
    In postAug. prose, esp. in the younger Pliny, transf. from the sphere of business:

    mirum est, quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

    Plin. Ep. 1, 9, 1; cf. id. ib. 1, 5, 16; 3, 18, 10; 2, 4, 4; 7, 6, 4; id. Pan. 38, 4; Just. praef. § 5: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio [p. 439] constet, quam si uni reddatur, Tac. A. 1, 6 fin.
    II.
    With the access. idea of firmness, to stand firm, to remain immovable, unchanging, steadfast, to abide, last, endure, persevere, etc. (very freq. in all perr. and styles).
    A.
    In gen.:

    prius quam totis viribus fulta constaret hostium acies,

    Liv. 3, 60, 9; cf.:

    nec pugna deinde illis constare,

    id. 1, 30, 10:

    ut non color, non vultus ei constaret,

    id. 39, 34, 7; cf.:

    valetudo ei neque corporis neque animi constitit,

    Suet. Calig. 50; and:

    dum sanitas constabit,

    Phaedr. 4, 24, 30:

    non mentibus solum consipere, sed ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant,

    Liv. 5, 42, 3; cf.:

    in ebrietate lingua non constat,

    Sen. Ep. 83, 27:

    mente vix constare,

    Cic. Tusc. 4, 17, 39; cf. Liv. 8, 19, 6; 44, 20, 7:

    quā in sententia si constare voluissent,

    Cic. Fam. 1, 9, 14; cf. Caes. B. G. 5, 36 fin.:

    numerus legionum constat,

    id. ib. 7, 35:

    ceteris exercitibus constare fidem,

    Tac. H. 2, 96:

    utrimque fides constitit,

    kept their word, Liv. 37, 32, 13; 2, 13, 9.— Poet.: cum sint huc forsitan illa, Haec translata illuc;

    summā tamen omnia constant,

    i. e. the principal sum remains always the same, Ov. M. 15, 258:

    postquam cuncta videt caelo constare sereno,

    every thing continues in unbroken serenity, Verg. A. 3, 518:

    constitit in nullā qui fuit ante color,

    Ov. A. A. 1, 120.—
    B.
    In partic.
    1.
    Milit. t. t., to stop, halt: multitudinem procul hostium constare videtur, Sisenn. ap. Non. p. 273, 4.—
    2.
    Of facts, reports, etc., to be established, settled, certain, manifest, evident, well known:

    quae cum constent, perspicuum debet esse, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    eorum quae constant exempla ponemus, horum quae dubia sunt, exempla adferemus, id. mv 1, 38, 68: quod nihil nobis constat,

    Caes. B. G. 7, 5:

    cum et factum constet et nomen, qualia sint vocatur in dubium,

    Cic. Part. Or. 12, 42; cf.:

    cum factum constat, sed a quo sit factum in controversiam venit,

    Quint. 7, 2, 8; and impers., with acc. and inf.:

    mihi multa agitanti constabat, paucorum civium egregiam virtutem cuncta patravisse,

    Sall. C. 53, 4; cf.:

    quod omnibus constabat, hiemari in Gallia oportere,

    Caes. B. G. 4, 29 fin., and Cic. Clu. 13, 38.—
    b.
    Constat (constabat, constabit, etc., it is settled, established, undisputed, certain, well known, etc.), Cic. Mil. 6, 14; id. Quint. 29, 89; Caes. B. G. 3, 6; 3, 9 al.; Ov. M. 7, 533; Quint. 4, 2, 90 et saep.—So freq.: constat inter omnes, with acc. and inf., all agree, all are convinced:

    sed tum nimis inter omnis constabat neminem esse resalutatum,

    Cic. Phil. 2, 41, 106:

    quae propositio in se quiddam continet perspicuum et quod constare inter omnis necesse est, hanc velle approbare et firmare nihil attinet,

    in which all must agree, id. Inv. 1, 36, 62 dub. (B. and K. stare); Caes. B. G. 7, 44; Nep. Alcib. 1, 1; Quint. 6, 1, 8 et saep.; cf.

    also: constare inter homines sapientissimos (for which, just after: omnium consensu sic esse judicatum),

    Cic. de Or. 3, 1, 3:

    inter suos,

    Caes. B. G. 7, 47:

    inter augures, Liv 10, 6, 7 et saep.: cum de Magio constet,

    Cic. Att. 13, 10, 3; cf.:

    de facto constat,

    Quint. 7, 2, 7; so with de, id. 7, 2, 11; 4, 2, 5:

    etsi non satis mihi constiterat, cum aliquāne animi mei molestiā an potius, etc.,

    Cic. Fam. 13, 1, 1:

    nec satis certum constare apud animum poterat, utrum, etc.,

    Liv. 30, 28, 1:

    quid cuique sit opus constare decet,

    Quint. 3, 9, 8; so id. 3, 8, 25:

    quid porro quaerendum est? Factumne sit? At constat. A quo? At patet,

    Cic. Mil. 6, 15; so absol., id. Verr. 2, 3, 21, § 54.—
    3.
    Of a resolve.
    (α).
    Impers.: mihi (ei) constat, = certum est, it is my ( his) fixed determination, I am determined, I am fully resolved (rare): mihi quidem constat, nec meam contumeliam, nec meorum ferre, Anton. ap. Cic. Phil. 13, 19, 42:

    neque satis Bruto neque tribunis militum constabat, quid agerent,

    were undecided, Caes. B. G. 3, 14:

    ut nihil ei constet quod agat,

    Cic. Tusc. 4, 15, 35.—
    (β).
    With the resolve as subject:

    animo constat sententia,

    Verg. A. 5, 748:

    cum constitit consilium,

    when my mind was fully made up, Cic. Att. 8, 11, 1.—
    4.
    In gen., as opp. to that which has no existence, to exist, be, abide (esp. in Lucr.):

    (corpora) quoniam fragili naturā praedita constant,

    Lucr. 1, 582; 1, 246; 1, 510 et saep.:

    antiquissimi fere sunt, quorum quidem scripta constent,

    Cic. de Or. 2, 22, 93; id. Verr. 2, 2, 76, § 187: qui sine manibus et pedibus constare deum posse decreverunt, id. N. D. 1, 33, 92:

    si ipsa mens constare potest vacans corpore,

    id. ib. 1, 10, 25.—
    5.
    With ex, in, de, or the abl. (in Cic. only with ex; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 8, 19), to consist in or of, to be composed of, to rest upon something, etc.
    (α).
    With ex (very freq. in prose and poetry):

    fulminis ignem e parvis constare figuris,

    Lucr. 2, 385:

    homo ex animo constat et corpore,

    Cic. N. D. 1, 35, 98;

    id. Fin. l. l.: simplex (jus) e dulci constat olivo,

    Hor. S. 2, 4, 64:

    ea virtus, quae constat ex hominibus tuendis,

    Cic. Off. 1, 44, 157 et saep.—
    (β).
    With in and abl. (very rare):

    victoriam in earum cohortium virtute constare,

    Caes. B. C. 3, 89 fin.; Nep. Att. 14 fin.
    * (γ).
    With de:

    partus duplici de semine,

    Lucr. 4, 1229.—
    (δ).
    With abl. (freq. in Lucr. and Quint.):

    aeterno quia constant semine quaeque,

    Lucr. 1, 221; 1, 484; 1, 518 et saep.:

    agri campis, vineis, etc.,

    Plin. Ep. 3, 19, 5:

    constat tota oratio longioribus membris, brevioribus periodis,

    Quint. 9, 4, 134; 5, 10, 63 et saep.:

    causa constat aut unius rei controversiā aut plurium,

    id. 3, 10, 1. omnis disciplina memoriā, id. 11, 2, 1. omne jus aut scripto aut moribus, id. 12, 3, 6 et saep.—
    6.
    Mercantile t. t., like our phrase, to stand at, i. e. to cost; constr. with abl.. gen., etc., of price (cf. Zumpt, Gr. § 444).
    a.
    Lit.
    (α).
    With abl.:

    ut unae quadrigae Romae constiterint quadringentis milibus,

    Varr. R. R. 2, 1, 14; Suet. Vit. 19:

    filius auro,

    Plaut. Truc. 2, 6, 57:

    navis gratis,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 48 (al. stare):

    HS. sex milibus tibi constant,

    id. ib. 2, 4, 12, §

    28: tanto nobis deliciae,

    Plin. 12, 18, 41, § 84:

    magno tibi,

    Plin. Ep. 2, 6, 4:

    parvo,

    Pall. Febr. 9, 12; cf.

    gratis,

    Sen. Ep. 104, 34; Aug. Serm. 385, 6.—
    (β).
    With gen.:

    (ambulatiuncula) prope dimidio minoris constabit isto loco,

    Cic. Att. 13, 29, 2; Suet. Ner. 27 fin.:

    quanti funus,

    id. Vesp. 19; Juv. 7, 45.—
    (γ).
    With adv.: quod mihi constat carius, Lucil. ap. Non. p. 272, 25; so,

    vilissime,

    Col. 9, 1. 6.—
    (δ).
    With sup.:

    cujus area super HS. millies constitit,

    Suet. Caes. 26.—
    b.
    Trop.:

    edocet, quanto detrimento et quot virorum fortium morte necesse sit constare victoriam,

    Caes. B. G. 7, 19:

    odia constantia magno,

    Ov. H. 7, 47:

    imperia pretio quolibet constant bene,

    Sen. Phoen. 664.—Hence, constans, antis, P. a. (acc. to II. 1.), standing firm, firm, unchangeable, constant, immovable, uniform, fixed, stable, invariable (freq. and class.).
    A.
    Lit.:

    mellis constantior est natura (sc. quam aquae),

    Lucr. 3, 192:

    constans uva contra tenorem unum algoris aestusve,

    Plin. 14, 2, 4, § 27:

    cujus in indomito constantior inguine nervus, Quam nova arbor, etc.,

    Hor. Epod. 12, 19:

    cursus certi et constantes,

    Cic. N. D. 3, 9, 24; cf.:

    constans reversio stellarum (with conveniens),

    id. ib. 2, 21, 54:

    constantissimus motus lunae,

    id. Div. 2, 6, 17:

    nihil (mundo) motu constantius,

    id. N. D. 3, 9, 23; 2, 21, 54:

    constanti vultu graduque,

    Liv. 5, 46, 3: aetas, the mature age (of an adult), Cic. Sen. 10, 33; cf.:

    constans aetas, quae media dicitur,

    id. ib. 20, 76:

    aetate nondum constanti,

    Suet. Galb. 4:

    pax,

    firm, secure, Liv. 6, 25, 6:

    fides,

    Hor. C. 3, 7, 4:

    an ire comminus et certare pro Italiā constantius foret,

    safer, Tac. H. 3, 1. —
    b.
    Agreeing or accordant with itself, consistent, harmonious:

    quemadmodum in oratione constanti, sic in vitā omnia sint apta inter se et convenientia,

    Cic. Off. 1, 40, 144:

    nihil intellego dici potuisse constantius,

    id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

    incredibilia an inter se constantia,

    Quint. 5, 4, 2:

    rumores,

    Cic. Fam. 12, 9, 1:

    constans parum memoria hujus anni,

    Liv. 10, 37, 13:

    constans fama erat,

    Suet. Caes. 6; so,

    opinio,

    id. Tib. 39; id. Vesp. 4 al.—
    B.
    Trop., intellectually or morally certain, sure, steadfast, constant, faithful, steady, unchanging:

    firmi et stabiles et constantes amici,

    Cic. Lael. 17, 62; cf. Nep. Lys. 2, 2:

    quem hominem? Levem? imo gravissimum. Mobilem? imo constantissimum,

    Cic. Rosc. Com. 16, 49; cf. opp. varium, id. Fragm. ap. Quint. 6, 3, 48 Spald.:

    pater amens at is quidem fuit omnium constantissimus,

    a very constant, steadfast man, Cic. Rosc. Am. 14, 41; cf.:

    prudens et constans (testis),

    Quint. 5, 7, 26; and under adv.:

    (Helvidius Priscus) recti pervicax, constans adversus metus,

    Tac. H. 4, 5 fin.:

    constans Fortuna tantum in levitate suā,

    Ov. Tr. 5, 8, 18; cf.: neque fidei constans, neque strenuus in perfidiā, Tac. H. 3, 57:

    constantior In vitiis, etc.,

    Hor. S. 2, 7, 18.— Adv.: constanter.
    1.
    (Acc. to A.) Firmly, immovably, steadily, constantly:

    manere in suo statu,

    Cic. Univ. 13: constanter ac perpetuo placet consilium, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 16, 9:

    vitiis gaudere constanter,

    Hor. S. 2, 7, 6.— Comp.:

    ut maneamus in perspicuis firmius et constantius,

    Cic. Ac. 2, 14, 45.— Sup.:

    impetus caeli constantissime conficiens vicissitudinis anniversarias,

    Cic. N. D. 2, 38, 97.—
    b.
    Harmoniously, evenly, uniformly, consistently:

    constanter et aequaliter ingrediens oratio,

    Cic. Or. 58, 198:

    sibi constanter convenienterque dicere,

    id. Tusc. 5, 9, 26; cf. id. ib. 5, 9, 24; in comp., id. ib. 5, 9, 25; in sup., id. ib. 5, 8, 23; id. Ac. 2, 3, 9; so,

    hi constanter omnes nuntiaverunt,

    with one voice, unanimously, Caes. B. G. 2, 2:

    aequabilius atque constantius sese res humanae haberent,

    Sall. C. 2, 3:

    aequabilius atque constantius regere provincias,

    Tac. A. 15, 21 fin.
    2.
    (Acc. to B.) Steadily, calmly, tranquilly, sedately:

    constanter ac non trepide pugnare,

    Caes. B. G. 3, 25; cf.

    agere, Auct. B. Afr. 84: proelium inire,

    Suet. Vesp. 4; id. Tib. 19:

    constanter et sedate ferre dolorem,

    Cic. Tusc. 2, 20, 46:

    constanter et libere se gerere,

    id. Att. 4, 16, 9:

    constanter prudenterque fit,

    id. Tusc. 4, 6, 12:

    constanter delata beneficia (with judicio, considerate, and opp. repentino quodam impetu),

    id. Off. 1, 15, 49.— Comp.:

    cetera exsequi,

    Suet. Aug. 10:

    acrius quam constantius proelium inire,

    Curt. 4, 6, 14.— Sup.:

    amicitias retinere,

    Suet. Aug. 66; id. Tib. 45 al.

    Lewis & Short latin dictionary > consto

  • 16 de

    1.
    , adv.: of place, down, only in the phrase susque deque, q. v.
    2.
    , prep. [perh. for ded; cf. Oscan dat, old abl. of pronom. stem da; cf. also Lith. praep. da, as far as; and the suffixes, old case-forms, -dam, -dem, -dum, -do, with the locative -de; v. Ribbeck, Beitr. z. L. v. d. Lat. Part. p. 4 sq.] (with abl., denotes the going out, departure, removal, or separating of an object from any fixed point. Accordingly, it occupies a middle place between ab, away from, which denotes a mere external departure, and ex, out of, which signifies from the interior of a thing. Hence verbs compounded with de are constr. not only with de, but quite as freq. with ab and ex; and, on the other hand, those compounded with ab and ex often have the terminus a quo indicated by de), from, away from, down from, out of, etc.
    A.
    In space, lit. and trop. with verbs of motion: animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 216 Vahl.):

    aliquo quom jam sucus de corpore cessit,

    Lucr. 3, 224:

    (quod Ariovistus) de altera parte agri Sequanos decedere juberet,

    to depart, withdraw from, Caes. B. G. 1, 31, 10; cf.:

    civitati persuasit, ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent,

    id. ib. 1, 2:

    decedere de provincia,

    Cic. Verr. 2, 2, 20, § 49 ( = ex provincia, id. ib. 2, 2, 65, §

    147): de vita decedere,

    Cic. Rab. Perd. 11:

    exire de vita,

    id. Lael. 4, 15 (cf.:

    excedere e vita,

    id. ib. 3, 12):

    de triclinio, de cubiculo exire,

    id. de Or. 2, 65 fin.:

    hamum de cubiculo ut e navicula jacere,

    Plin. Ep. 9, 7, 4:

    de castris procedere,

    Sall. C. 61, 8 et saep.:

    brassica de capite et de oculis omnia (mala) deducet,

    Cato R. R. 157, 6:

    de digito anulum detraho,

    Ter. Heaut. 4, 1, 38; cf.:

    de matris complexu aliquem avellere atque abstrahere,

    Cic. Font. 17:

    nomen suum de tabula sustulit,

    id. Sest. 33, 72:

    ferrum de manibus extorsimus,

    id. Cat. 2, 1, 2:

    juris utilitas vel a peritis vel de libris depromi potest,

    id. de Or. 1, 59, 252 et saep.:

    ... decido de lecto praeceps,

    Plaut. Casin. 5, 2, 50:

    de muro se deicere,

    Caes. B. C. 1, 18, 3:

    de sella exsilire,

    Cic. Verr. 2, 2, 30 fin.:

    nec ex equo vel de muro, etc., hostem destinare,

    Tert. adv. Jud. 9, p. 192:

    de caelo aliquid demittere,

    Lucr. 2, 1155; cf. Cato R. R. 14, 3 et saep.—
    b.
    In gen., to indicate the person or place from which any thing is taken, etc., with verbs of taking away, depriving, demanding, requesting, inquiring, buying; as capere, sumere, emere, quaerere, discere, trahere, etc., and their compounds; cf.:

    emere de aliquo,

    Cato R. R. 1, 4:

    aliquid mercari de aliquo,

    Cic. Fl. 20 et saep.:

    de aliquo quaerere, quid, etc.,

    Cic. Att. 1, 14, 2:

    saepe hoc audivi de patre,

    id. de Or. 3, 33, 133; cf.:

    de mausoleo exaudita vox est,

    Suet. Ner. 46:

    ut sibi liceret discere id de me,

    Ter. Eun. 2, 2, 31;

    so with petere, of place (class.): de vicino terra petita solo,

    Ov. F. 4, 822;

    so of persons (late Lat.): peto de te,

    Dig. 36, 1, 57, § 2; Apul. M. 6, p. 179, 40.
    2.
    To point out the place from which any thing is brought; and hence, trop., to indicate its origin, derivation, etc.: of, from: de circo astrologi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58; so,

    caupo de via Latina,

    Cic. Clu. 59, 163:

    nescio qui de circo maximo,

    id. Mil. 24, 65:

    declamator aliqui de ludo aut rabula de foro,

    id. Or. 15, 47:

    homo de schola atque a magistro... eruditus,

    id. de Or. 2, 7, 28:

    nautae de navi Alexandrina,

    Suet. Aug. 98:

    aliquis de ponte,

    i. e. a beggar, Juv. 14, 134:

    Libyca de rupe leones,

    Ov. F. 2, 209:

    nostro de rure corona,

    Tib. 1, 1, 15:

    Vaticano fragiles de monte patellas,

    Juv. 6, 344 al.:

    de summo loco Summoque genere eques,

    Plaut. Capt. prol. 30; cf. id. Aul. prol. 28; id. Poen. 3, 1, 13:

    genetrix Priami de gente vetusta,

    Verg. A. 9, 284; cf. id. ib. 10, 350; Stat. S. 5, 3, 126:

    de Numitore sati,

    Ov. F. 5, 41:

    de libris,

    Cic. de Or. 1, 59, 252:

    de Philocteta, id,

    ib. 3, 35, 141 (cf.:

    e Philocteta versus,

    Quint. 3, 1, 14).
    3.
    Transf., to indicate the quarter from which motion proceeds (cf. ab), from, and because motion is so often and naturally downwards, down from:

    haec agebantur in conventu, palam, de sella ac de loco superiore,

    Cic. Verr. 2, 4, 40; cf. ib. 2, 2, 38:

    quem ad se vocari et de tribunali citari jussit,

    id. ib. 2, 5, 7:

    qui nihil ex occulto, nihil de insidiis, agendum putant,

    Cic. Off. 1, 30, 109; cf.

    de tergo plagas dare,

    from behind, Plaut. Asin. 2, 2, 10; Just. 20, 5, 5:

    de paupere mensa dona,

    Tib. 1, 1, 37 et saep.—In jurid. Latin: de plano discutere, interloqui, cognoscere, etc., i. e. on level ground, not on the tribunal (cf. chamothen, opp. pro bêmatos, Dig. 27, 1, 13, § 10), Dig. 1, 4, 1; 1, 16, 9; 14. 3, 11 et saep.; so, de plano, off-hand, without formal consideration, Lucr. 1, 411;

    v. planus.—And with pendeo, etc. (the motion in the eye transferred to the object): deque viri collo dulce pependit onus,

    Ov. F. 2, 760:

    lucerna de camera pendebat,

    Petr. 30, 3; cf.:

    et nova de gravido palmite gemma tumet,

    Ov. F. 1, 152:

    de qua pariens arbore nixa dea est,

    leaning downwards against the tree, id. H. 21, 100.
    B.
    In time.
    1.
    Immediately following a given moment of time, after, directly after (very rare):

    de concursu,

    Lucr. 1, 384 (cf. Munro, ad loc.):

    velim scire hodiene statim de auctione aut quo die venias,

    Cic. Att. 12, 3:

    non bonus somnus est de prandio,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    de eorum verbis prosilui, etc.,

    id. Trin. 1, 2, 178.—Hence, diem de die, from day to day, day after day, Liv. 5, 48:

    cum is diem de die differret, dum, etc.,

    id. 25, 25; cf.:

    diem de die proferendo,

    Just. 2, 15, 6: de die in diem, from day to day, daily (eccl. Lat.), Vulg. Psa. 60, 8; 2 Pet. 2, 8; Cypr. Ep. 3, 11.
    2.
    De nocte, de vigilia, etc., to designate an act which begins or takes its origin from the night-time, Engl. during or in the course of the night, at night, by night, etc.: De. Rus cras cum filio Cum primo lucu ibo hinc. Mi. Imo de nocte censeo, to-night rather, Ter. Ad. 5, 3, 55: in comitium Milo de nocte venit, in the night (cf. shortly before, Milo media nocte in campum venit), Cic. Att. 4, 3, 4; cf. id. Mur. 33, 69:

    vigilas tu de nocte,

    id. ib. 9, 22; cf.:

    de nocte evigilabat,

    Suet. Vesp. 21:

    ut jugulent homines, surgunt de nocte latrones,

    at night, Hor. Ep. 1, 2, 32;

    and Hannibal surgere de nocte solitus, Frontin Strat. 4, 3, 7 et saep.: ut de nocte multa impigreque exsurrexi,

    late in the night, Plaut. Rud. 4, 2, 10; so,

    multa de nocte,

    Cic. Sest. 35, 75; id. Att. 7, 4 fin. (for which multa nocte, id. Q. Fr. 2, 9); cf.

    also: si de multa nocte (al. de nocte) vigilassent,

    id. Att. 2, 15, 2:

    Caesar mittit complures equitum turmas eo de media nocte,

    Caes. B. G. 7, 45; 7, 88; so,

    media de nocte,

    at midnight, Suet. Calig. 26; Hor. Ep. 1, 18, 91:

    Caesar de tertia vigilia e castris profectus,

    in the third night-watch, Caes. B. G. 1, 12:

    de tertia vigilia,

    id. ib. 1, 21; Liv. 9, 44 Drak.; 40, 4 al.; cf.:

    de quarta vigilia,

    Caes. B. G. 1, 21, 3 al.; v. vigilia. —As in this manner de nocte became adverbially = nocte, so de die was sometimes used for die or per diem:

    de die potare,

    by day, in the daytime, Plaut. Asin. 4, 2, 16:

    epulari de die,

    Liv. 23, 8; Ter. Ad. 5, 9, 8; Catull. 47, 6; Suet. Calig. 37; id. Domit. 21; cf.:

    bibulus media de luce Falerni,

    Hor. Ep. 1, 14, 34;

    and in a lusus verbb. with in diem,

    Cic. Phil. 2, 34 fin. —Less freq., de mense:

    navigare de mense Decembri,

    in December, Cic. Q. Fr. 2, 1 fin. —And once de tempore for tempore: ipse de tempore coenavit, Auct. B. Hisp. 33, 5.
    C.
    In other relations, implying separation, departure from, etc.
    1.
    To designate the whole, from which a part is taken, or of which a part is separately regarded, etc., from among, out of, from:

    hominem certum misi de comitibus meis,

    Cic. Att. 8, 1, 2:

    gladio percussus ab uno de illis,

    id. Mil. 24, 65:

    si quis de nostris hominibus,

    id. Flacc. 4:

    quemvis de iis qui essent idonei,

    id. Div. in Caecil. 4 fin.:

    de tribus et decem fundis tres nobilissimi fundi,

    id. Rosc. Am. 35, 99 et saep.:

    accusator de plebe,

    id. Brut. 34, 131:

    pulsare minimum de plebe Quiritem,

    Ov. Am. 1, 7, 29; cf. Liv. 7, 17:

    malus poëta de populo,

    Cic. Arch. 10, 25 et saep.:

    partem solido demere de die,

    Hor. Od. 1, 1, 20:

    quantum de vita perdiderit,

    Petr. 26:

    praeteriine tuas de tot caelestibus aras,

    Ov. Her. 21, 179; Juv. 1, 138. —
    b.
    Sometimes de with abl. takes the place of the gen. partit. or gen. obj. In the best writers this occurs mainly
    (α).
    to avoid ambiguity where genitives would be multiplied:

    ne expers partis esset de nostris bonis,

    Ter. Heaut. 4, 1, 39:

    ut aliquem partem de istius impudentia reticere possim,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32;
    (β).
    for greater precision:

    si quae sunt de eodem genere,

    id. Tusc. 4, 7, 16:

    persona de mimo,

    id. Phil. 2, 27, 65;
    (γ).
    in the poets, metri gratiā:

    aliquid de more vetusto,

    Ov. F. 6, 309; Grat. Cyneg. 17:

    laudes de Caesare,

    Ov. Pont. 4, 13, 23:

    cetera de genere hoc,

    Hor. Sat. 1, 1, 13; Lucr. 4, 746. This circumlocution was freq. [p. 514] in comic writers and in vulgar lang., and became more common in the declining periods of the lang., so that in the Romance tongues de, di, etc., with a case represent the earlier genitive (so, conscius, conscientia, meminisse, mentionem facere, recordari, etc., de aliqua re for alicujus rei, v. h. vv.).
    2.
    To indicate the property from which the costs of any thing are taken:

    obsonat, potat, olet unguenta de meo,

    Ter. Ad. 1, 2, 37; so,

    de tuo,

    Plaut. Bac. 1, 1, 65:

    de suo,

    Cic. Att. 16, 16, A, 5; Suet. Caes. 19:

    de nostro,

    Plaut. Truc. 1, 2, 11:

    de vestro,

    Liv. 6, 15, 10; cf.:

    de vestris,

    Ov. F. 3, 828:

    de alieno,

    Liv. 3, 1, 3; Just. 36, 3 fin.:

    de publico,

    Cic. Verr. 2, 3, 44; Liv. 1, 20; 2, 16; 4, 60. For de tuo, once de te:

    de te largitor puer,

    Ter. Ad. 5, 8, 17.—Also in a trop. sense:

    ad tua praecepta de meo nihil his novum apposivi,

    Plaut. Mil. 3, 3, 31; cf. id. Men. 1. 2, 40; Cic. Fam. 4, 3; Plin. Ep. 4, 13, 8.— Poet., to denote that out of which, or by which, one pays a penalty or suffers punishment:

    has vestro de sanguine poenas datis,

    Luc. 4, 805; cf.:

    cum de visceribus tuis satisfacturus sis quibus debes,

    Cic. Q. Frat. 1, 3, 7.
    3.
    To designate the material of which any thing is made, of, out of, from:

    niveo factum de marmore signum,

    Ov. M. 14, 313; cf. Verg. G. 3, 13:

    verno de flore corona,

    Tib. 2, 1, 59:

    sucus de quinquefolio,

    Plin. 26, 4, 11:

    cinis de fico,

    Pall. 1, 35, 3 et saep.:

    de templo carcerem fleri,

    Cic. Phil. 5, 7; cf. Flor. 2, 6, 32:

    captivum de rege facturi,

    Just. 7, 2, 11; cf.:

    inque deum de bove versus erat,

    Ov. F. 5, 616 et saep.:

    fles de rhetore consul,

    Juv. 7, 197.—Cf. trop. by means of:

    de eodem oleo et opera exaravi nescio quid ad te,

    Cic. Att. 13, 38.—Prov.:

    de nihilo nihilum,

    Pers. 3, 84; cf. Lucr. 1, 157 sq.
    4.
    In mental operations, to indicate the subject-matter or theme on which any mental act (thinking, considering, advising, determining, etc.; discoursing, informing, exhorting, deciding, disputing, doubting, etc.) is founded; of, about, concerning, Gr. peri:

    cogitare de aliqua re, etc. (the most common signification): multa narrare de Laelio,

    Cic. Lael. 1, 1:

    dubitare de re,

    id. Fam. 3, 10, 15:

    de suo adventu docere,

    Suet. Caes. 9:

    de moribus admonere,

    Sall. Cat. 5, 9 et saep.—With this, too, is connected its use,
    5.
    To indicate the producing cause or reason, for, on account of, because of:

    nam id nisi gravi de causa non fecisset,

    Cic. Att. 7, 7, 3; cf. id. de Or. 1, 41, 186; Cael ap. Cic. Fam. 8, 15; Cic. Att. 11, 3:

    de quo nomine ad arbitrum adiisti, de eo ad judicium venisti,

    id. Rosc. Com. 4, 12:

    flebat uterque non de suo supplicio, sed pater de filii morte, de patris filius,

    id. Verr. 2, 1, 30, § 76:

    de labore pectus tundit,

    with pain, Plaut. Casin. 2, 6, 63:

    incessit passu de vulnere tardo,

    Ov. M. 10, 49:

    humus fervet de corpore,

    id. ib. 7, 560:

    facilius de odio creditur,

    Tac. H. 1, 34:

    quod erat de me feliciter Ilia mater,

    through me, Ov. F. 3, 233 et saep.
    6.
    To indicate the thing with reference to which any thing is done, with respect to, concerning:

    de istac re in oculum utrumvis conquiescito,

    Plaut. Ps. 1, 1, 121: nil peccat de savio, Caec. ap. Gell. 2, 23, 11 (v. 161 Ribbeck):

    credere de numero militum,

    Cic. Att. 9, 1, 2:

    de numero dierum fidem servare,

    Caes. B. G. 6, 36; Sall. C. 50, 3:

    de ceteris senatui curae fore,

    id. Jug. 26, 1:

    concessum ab nobilitate de consule plebeio,

    Liv. 6, 42:

    solem de virgine rapta consule,

    Ov. F. 4, 581 et saep.—Ellipt.:

    de argento somnium,

    as for the money, Ter. Ad. 2, 1, 50 (for which id. Heaut. 4, 2, 4: quod de argento sperem, nihil est): Varr. R. R. 1, 59, 1:

    de Dionysio sum admiratus,

    Cic. Att. 9, 12; id. Off. 1, 15, 47:

    de me autem suscipe paullisper meas partes,

    id. Fam. 3, 12, 2; Ter. Hec. 2, 1, 36 et saep.:

    de Samnitibus triumphare,

    concerning, over, Cic. Sen. 16, 55; cf. Hor. 4, 2, 88:

    de Atheniensibus victoria,

    Curt. 8, 1, 33.
    7.
    To indicate the thing in conformity with which any thing is done, according to, after:

    secundum: DE SENATVOS SENTENTIAD, S. C. de Bac.: fecisse dicas de mea sententia,

    Plaut. Bac. 4, 9, 115; cf.:

    de suorum propinquorum sententia atque auctoritate fecisse dicatur,

    Cic. Cael. 29: de consilii sententia Mamertinis se frumentum non imperare pronunciat, id. Verr. 2, 5, 21 al.:

    de ejus consilio velle sese facere,

    Ter. Ph. 3, 1, 17:

    vix de mea voluntate concessum est,

    Cic. Att. 4, 2, 4:

    de exemplo meo ipse aedificato,

    Plaut. Most. 3, 2, 86:

    de more vetusto,

    Verg. A. 11, 142; Ov. M. 7, 606:

    de nomine,

    id. ib. 1, 447:

    patrioque vocat de nomine mensem,

    id. F. 3, 77.
    8.
    With adjectives to form adverbial expressions.
    a.
    De integro, anew ( = ab integro, ex integro; cf.: iterum, rursus, denuo), indidemque eadem aeque oriuntur de integro, atque eodem occidunt, Pac. ap. Varr. L. L. 5, § 17 Müll. (v. 92 Ribb.):

    ratio de integro ineunda est mihi,

    Ter. Heaut. 4, 2, 7; Cic. Verr. 2, 2, 56; id. Att. 13, 27; id. Fam. 12, 30, 2 et saep. (The combination de novo appears only in the contracted form denuo, v. h. v.).—
    b.
    De improviso, unexpectedly:

    ubi de improviso interventum est mulieri,

    Ter. Heaut. 2, 3, 40; id. And. 2, 2, 23; id. Ad. 3, 3, 53; Caes. B. G. 2, 3; 5, 22; 5, 39 et saep.; Cic. Rosc. Am. 52, 151 et saep.—
    c.
    De transverso, unexpectedly:

    ecce autem de transverso L. Caesar ut veniam ad se rogat,

    Cic. Att. 15, 4 fin.; Auct. Her. 4, 10, 14.
    De is often put between an adj.
    or pron. and its substantive; cf.

    above multa de nocte, media de nocte, gravi de causa, etc.: qua de re,

    Ter. Andr. 1, 2, 13; esp. in the judic. formula: qua de re agitur; cf. Varr. R. R. 2, 2, 6; Cic. Brut. 79 fin. Also freq. after a simple relative:

    quo de,

    Cic. Inv. 1, 28, 41; 54, 104; 2, 11, 37:

    qua de,

    id. ib. 2, 23, 70 et saep.
    II.
    In composition the e becomes short before a vowel, as in dĕhisco, dĕhinc, dĕorsum, and coincides with it in the poets by synaeresis; cf.: dehinc, deinde, deinceps, deorsum; sometimes contraction takes place, as in debeo, debilis, dego, demo, from dehabeo, de-habilis, de-ago, de-emo.—
    2.
    Signif.
    a.
    Separation, departure, removal, taking away; off, away, down, out: decedo, demigro, demeto, depromo, descendo, devolvo, derivo, deflecto, etc.; and trop. dedico, denuntio; and in a downward direction, decido, decumbo, deprimo, demergo, delabor, defluo, demitto, desido, desideo, declivis, deculco, degredior, deicio, etc.—
    b.
    Cessation, removal of the fundamental idea ( = un-, de-, dis-): dearmo, deartuo, decresco, dedisco, dedecoro, dedignor, dedoceo, denascor, denormo, desum, etc.; and hence direct negation, as in dedecet, deformis, demens, etc.—
    c.
    With reference to the terminus of the action: defero, defigo, demitto, etc.; hence also trop., with reference to the extent of the action, to the uttermost, to exhaustion, through. out: debacchor, debello, dedolo, delino, delibuo, etc.: defatigo, delaboro, delasso, etc.; hence freq. a mere strengthening of the fundamental idea, = valde, thoroughly, much: demiror, demitigo, etc.—
    d.
    Giving a bad sense to the verb: decipio, delinquo, deludo, derideo, detestor.—
    e.
    Rarely, contraction from a broad into a narrow space, together: deligo, devincio. See also Hand Turs. II. p. 183-229.

    Lewis & Short latin dictionary > de

  • 17 decedo

    dē-cēdo, cessi, cessum, 3 ( inf. sync. decesse, Ter. Heaut. prol. 32; Cic. Fam. 7, 1, 2; Neue Formenl. 2, 536. The part. perf. decessus perh. only Rutil. Nam. 1, 313), v. n., to go away, depart, withdraw. (For syn. cf.: linquo, relinquo, desero, destituo, deficio, discedo, excedo. Often opp. to accedo, maneo; freq. and class.)—Constr. absol. with de, ex, or merely the abl.; rarely with ab.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    decedamus,

    Plaut. Bac. 1, 1, 74:

    de altera parte (agri) decedere,

    Caes. B. G. 1, 31, 10:

    decedit ex Gallia Romam Naevius,

    Cic. Quint. 4, 16:

    e pastu,

    Verg. G. 1, 381; cf.:

    e pastu decedere campis,

    id. ib. 4, 186:

    ex aequore domum,

    id. ib. 2, 205;

    Italiā,

    Sall. J. 28, 2:

    Numidiā,

    id. ib. 38, 9:

    Africā,

    id. ib. 20, 1;

    23, 1: pugnā,

    Liv. 34, 47:

    praesidio,

    id. 4, 29 (cf.:

    de praesidio,

    Cic. de Sen. 20, 73):

    quae naves paullulum suo cursu decesserint,

    i. e. had gone out of their course, Caes. B. C. 3, 112, 3; so,

    cum luminibus exstinctis decessisset viā,

    had gone out of the way, Suet. Caes. 31:

    pantherae constituisse dicuntur in Cariam ex nostra provincia decedere,

    Cic. Fam. 2, 11, 2.
    B.
    Esp.
    1.
    t. t.
    a.
    In milit. lang., to retire, withdraw from a former position:

    qui nisi decedat atque exercitum deducat ex his regionibus,

    Caes. B. G. 1, 44, 19;

    so,

    absol., id. ib. 1, 44 fin.; Hirt. B. G. 8, 50:

    de colle,

    Caes. B. C. 1, 71, 3:

    de vallo,

    id. B. G. 5, 43, 4:

    inde,

    id. B. C. 1, 71 fin.:

    loco superiore,

    Hirt. B. G. 8, 9; so with abl., Auct. B. Alex. 34; 35 (twice); 70 al.—
    b.
    In official lang.: de provincia, ex provincia, provinciā, or absol. (cf. Cic. Planc. 26, 65), to retire from the province on the expiration of a term of office:

    de provincia decessit,

    Cic. Verr. 2, 2, 20;

    so,

    id. Att. 7, 3, 5; id. Fam. 2, 15 (twice); Liv. 29, 19 Drak.:

    decedens ex Syria,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61; so,

    e Cilicia,

    id. Brut. 1:

    ex Africa,

    Nep. Cato, 1, 4:

    ex Asia,

    id. Att. 4, 1:

    ex ea provincia,

    Cic. Div. in Caecil. 1 Zumpt N. cr.:

    ut decedens Considius provinciā,

    Cic. Lig. 1, 2; Liv. 39, 3; 41, 10:

    te antea, quam tibi successum esset, decessurum fuisse,

    Cic. Fam. 3, 6; so absol., id. Planc. 26, 65 al.:

    Albinus Romam decessit,

    Sall. J. 36 fin.; cf.:

    Romam ad triumphum,

    Liv. 8, 13; 9, 16. —Rarely with a:

    cui cum respondissem, me a provincia decedere: etiam mehercule, inquit, ut opinor, ex Africa,

    Cic. Planc. 26 fin.
    2.
    Decedere de viā; also viā, in viā alicui, alicui, or absol., to get out of the way, to give place, make way for one (as a mark of respect or of abhorrence):

    concedite atque abscedite omnes: de via decedite,

    Plaut. Am. 3, 4, 1; cf.:

    decedam ego illi de via, de semita,

    id. Trin. 2, 4, 80 (Cic. Clu. 59. [p. 517] 163; cf. II. B infra); cf.:

    qui fecit servo currenti in viā decesse populum,

    Ter. Heaut. prol. 32:

    censorem L. Plancum via sibi decedere aedilis coegit,

    Suet. Ner. 4; cf. id. Tib. 31:

    sanctis divis, Catul. 62, 268: nocti,

    Verg. Ec. 8, 88:

    peritis,

    Hor. Ep. 2, 2, 216 (cf.:

    cedere nocti,

    Liv. 3, 60, 7).—Also, to get out of the way of, avoid:

    decedere canibus de via,

    Cic. Rep. 1, 43, 67; cf.:

    hi numero impiorum habentur, his omnes decedunt, aditum defugiunt, etc.,

    Caes. B. G. 6, 13, 7.—By zeugma, in the pass.:

    salutari, appeti, decedi, assurgi, deduci, reduci, etc.,

    Cic. de Sen. 18, 63.
    3.
    Pregn., to depart, disappear (cf.: cedo, concedo).
    a.
    Of living beings, to decease, to die:

    si eos, qui jam de vita decesserunt,

    Cic. Rab. Perd. 11:

    vitā,

    Dig. 7, 1, 57, § 1; Vulg. 2 Mac. 6, 31; but commonly absol.:

    pater nobis decessit a. d. VIII. Kal. Dec.,

    id. Att. 1, 6:

    cum paterfamiliae decessit,

    Caes. B. G. 6, 19, 3; Nep. Arist. 3, 2, and 3; id. Cim. 1; id. Ages. 8, 6; Liv. 1, 34; 9, 17; Quint. 3, 6, 96 et saep.:

    cruditate contracta,

    id. 7, 3, 33:

    morbo aquae intercutis,

    Suet. Ner. 5 fin.:

    paralysi,

    id. Vit. 3:

    ex ingratorum hominum conspectu morte decedere,

    Nep. Timol. 1, 6.—
    b.
    Of inanimate things, to depart, go off; to abate, subside, cease:

    corpore febres,

    Lucr. 2, 34:

    febres,

    Nep. Att. 22, 3; Cels. 3, 3; cf.:

    quartana,

    Cic. Att. 7, 2 (opp. accedere):

    decessisse inde aquam,

    run off, fallen, Liv. 30, 38 fin.; cf.:

    decedere aestum,

    id. 26, 45; 9, 26 al.:

    de summa nihil decedet,

    to be wanting, to fail, Ter. Ad. 5, 3, 30; Cic. Clu. 60, 167; cf.:

    quicquid libertati plebis caveretur, id suis decedere opibus credebant,

    Liv. 3, 55:

    decedet jam ira haec, etsi merito iratus est,

    Ter. Hec. 3, 5, 55 (for which ib. 5, 2, 15: cito ab eo haec ira abscedet):

    postquam invidia decesserat,

    Sall. J. 88, 1; Liv. 33, 31 fin.; Tac. A. 15, 16 al.:

    priusquam ea cura decederet patribus,

    Liv. 9, 29; so with dat., id. 2, 31; 23, 26; Tac. A. 15, 20; 44.— Poet.:

    incipit et longo Scyros decedere ponto,

    i. e. seems to flee before them, Stat. Ach. 2, 308.—In the Aug. poets sometimes of the heavenly bodies, to go down, set:

    et sol crescentes decedens duplicat umbras,

    Verg. E. 2, 67; so id. G. 1, 222; Ov. M. 4, 91; hence also of the day, to depart:

    te veniente die, te decedente canebat,

    Verg. G. 4, 466;

    also of the moon,

    to wane, Gell. 20, 8, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    De possessione, jure, sententia, fide, etc. (and since the Aug. per. with abl. alone;

    the reading ex jure suo,

    Liv. 3, 33, 10, is very doubtful), to depart from; to give up, resign, forego; to yield, to swerve from one's possession, station, duty, right, opinion, faith, etc.
    (α).
    With de:

    cogere aliquem de suis bonis decedere,

    Cic. Verr. 2, 2, 17 fin.; cf.:

    de hypothecis,

    id. Fam. 13, 56, 2;

    and de possessione,

    id. Agr. 2, 26;

    de suo jure,

    id. Rosc. Am. 27; id. Att. 16, 2:

    qui de civitate decedere quam de sententia maluit,

    id. Balb. 5:

    de officio ac dignitate,

    id. Verr. 1, 10:

    de foro decedere,

    to retire from public life, Nep. Att. 10, 2:

    de scena,

    to retire from the stage, Cic. Fam. 7, 1, 2; cf. impers.:

    de officio decessum,

    Liv. 8, 25 fin.
    (β).
    With abl. alone (so usually in Liv.):

    jure suo,

    Liv. 3, 33 fin.:

    sententiā,

    Tac. A. 14, 49:

    instituto vestro,

    Liv. 37, 54:

    officio (opp. in fide atque officio pristino fore),

    id. 27, 10; 36, 22:

    fide,

    id. 31, 5 fin.; 34, 11; 45, 19 al.:

    poema... si paulum summo decessit, vergit ad imum,

    Hor. A. P. 378.—
    (γ).
    Very rarely with ab:

    cum (senatus) nihil a superioribus continuorum annorum decretis decesserit,

    Cic. Fl. 12.—
    (δ).
    Absol.: si quos equites decedentis nactus sum, supplicio adfeci, Asin. Pol. ap. C. Fam. 10, 32, 5.
    B.
    De via, to depart, deviate from the right way:

    se nulla cupiditate inductum de via decessisse,

    Cic. Cael. 16, 38:

    moleste ferre se de via decessisse,

    id. Clu. 59, 163; so,

    viā dicendi,

    Quint. 4, 5, 3.
    C.
    (acc. to no. I. B. 2) To give way, yield to another (i. e. to his will or superior advantages—very rare):

    vivere si recte nescis, decede peritis,

    Hor. Ep. 2, 2, 213:

    ubi non Hymetto Mella decedunt,

    are not inferior, id. Od. 2, 6, 15.
    D.
    ( poet.) To avoid, shun, escape from (cf. I. B. 2 supra): nec serae meminit decedere nocti, to avoid the late night, i. e. the coldness of night, Varius ap. Macr. S. 6, 2, 20; Verg. Ecl. 8, 88; id. G. 3, 467:

    calori,

    id. ib. 4, 23.
    E.
    To fall short of, degenerate from:

    de generis nobilitate,

    Pall. 3, 25, 2: a rebus gestis ejus et gloriae splendore, Justin. 6, 3, 8.
    * III.
    For the simple verb (v. cedo, no. I. 2), to go off, turn out, result in any manner:

    prospere decedentibus rebus,

    Suet. Caes. 24.

    Lewis & Short latin dictionary > decedo

  • 18 dissideo

    dis-sĭdĕo, ēdi, essum, 2, v. n. [sedeo], to sit apart, to be remote from, to be divided, separated.
    I.
    Lit. (only poet. and very rare):

    quantum Hypanis dissidet Eridano,

    Prop. 1, 12, 4: sceptris nostris, *Verg. A. 7, 370:

    ab omni dissidet turba procul Laïus,

    Sen. Oed. 618; Sil. 7, 736.—Far more freq. and class.,
    II.
    Trop., to be at variance, to disagree, to think differently. —Constr. with ab, cum, inter se, or absol.
    (α).
    With ab:

    nullam esse gentem tam dissidentem a populo Romano odio quodam atque discidio,

    Cic. Balb. 13, 30; cf. id. Verr. 2, 5, 71; id. Lael. 1, 2:

    a senatu,

    id. Brut. 62, 223:

    a tribuno plebis (consules),

    id. Sest. 19, 44:

    a Pompeio in tantis rebus,

    id. Att. 7, 6, 2:

    a nobis (altera pars senatus),

    id. Rep. 1, 19 et saep.:

    non verbis Stoicos a Peripateticis, sed universa re et tota sententia dissidere,

    id. Fin. 4, 1, 2; cf. id. ib. 4, 2, 3:

    animus a se ipse dissidens secumque discordans,

    id. ib. 1, 18, 58:

    Archytas iracundiam, videlicet dissidentem a ratione, seditionem quandam animi vere dicebat,

    id. Rep. 1, 38; cf. id. Off. 2, 2, 8:

    ab ingenio matris,

    Ov. H. 7, 36 et saep.—
    (β).
    With inter se:

    leviter inter se dissident,

    Cic. Att. 1, 13, 2:

    cupiditates in animis inclusae inter se dissident atque discordant,

    id. Fin. 1, 13, 44; cf. id. N. D. 1, 2 fin.
    (γ).
    With cum:

    cum Cleanthe, doctore suo, quam multis rebus Chrysippus dissidet,

    Cic. Ac. 2, 47, 143; cf.:

    non cum homine, sed cum causa,

    id. Phil. 11, 6, 15.—
    * (δ).
    With dat.:

    virtus dissidens plebi,

    Hor. C. 2, 2, 18.—
    (ε).
    With abl. manner:

    ex quo facile intellectu est verbis eos, non re dissidere,

    Cic. Fat. 19, 44:

    capitali odio,

    id. Lael. 1, 2.—
    (ζ).
    Absol.:

    de qua (definitione summi boni) qui dissident, de omni vitae ratione dissident,

    Cic. Ac. 2, 43, 132; id. Leg. 1, 20, 53 (opp. congruae):

    cum Julia primo concorditer et amore mutuo vixit, mox dissedit,

    he fell out with her, Suet. Tib. 7:

    Medus dissidet armis,

    Hor. C. 3, 8, 20; cf.:

    dissidet miles,

    Tac. A. 1, 46:

    dissident olores et aquilae,

    live at enmity, Plin. 10, 74, 95, § 203 et saep.:

    spes incesserat dissidere hostem in Arminium ac Segestem,

    i. e. were divided into two factions, that of Arminius and Segestes, Tac. A. 1, 55.— Pass. impers.:

    histriones, propter quos dissidebatur,

    Suet. Tib. 37.—
    B.
    Of inanimate and abstract subjects in gen., to be unlike, dissimilar, different, various; to differ, disagree.
    (α).
    With a:

    nostra non multum a Peripateticis dissidentia,

    Cic. Off. 1, 1, 2; cf.: scriptum a sententia, id. de Or. 1, 31, 140:

    gestus a voce,

    Quint. 11, 3, 165 al. —
    (β).
    With cum:

    voluntas scriptoris cum scripto,

    Auct. Her. 2, 9, 1:

    verba cum sententia scriptoris,

    Cic. Inv. 1, 13 init.
    (γ).
    Absol.:

    si inaequalitate dissident (supercilia),

    Quint. 11, 3, 79:

    supercilia dissidentia (opp. constricta),

    id. 1, 11, 10; cf.:

    si toga dissidet impar,

    i. e. sits uneven, one-sided, Hor. Ep. 1, 1, 96 (cf. the opp. aequaliter sedet, Quint. 11, 3, 141):

    si duo haec verba idem significant, neque ulla re aliqua dissident,

    Gell. 13, 24, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > dissideo

  • 19 inclino

    in-clīno, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [clino, clinatus].
    I.
    Act., to cause to lean, bend, incline, turn a thing in any direction; to bend down, bow a thing.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen. (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    vela contrahit malosque inclinat,

    Liv. 36, 44, 2:

    genua arenis,

    Ov. M. 11, 356:

    (rector maris) omnes Inclinavit aquas ad avarae litora Trojae,

    id. ib. 11, 209:

    inclinato in dextrum capite,

    Quint. 11, 3, 119; id. ib. 69:

    inclinata utrolibet cervix,

    id. 1, 11, 9:

    pollice intus inclinato,

    id. 11, 3, 99:

    arbor Inclinat varias pondere nigra comas,

    Mart. 1, 77, 8:

    sic super Actaeas agilis Cyllenius arces Inclinat cursus,

    Ov. M. 2, 721:

    at mihi non oculos quisquam inclinavit euntes,

    i. e. closed my sinking eyes, Prop. 4 (5), 7, 23 (Müll. inclamavit euntis):

    prius sol meridie se inclinavit, quam, etc.,

    i. e. declined, Liv. 9, 32, 6; cf.:

    inclinato jam in postmeridianum tempus die,

    Cic. Tusc. 3, 3, 7.—

    Mid.: inclinari ad judicem (opp. reclinari ad suos,

    Quint. 11, 3, 132):

    (terra) inclinatur retroque recellit,

    bends down, Lucr. 6, 573:

    saxa inclinatis per humum quaesita lacertis,

    Juv. 15, 63.—
    2.
    In partic.
    a.
    In milit. lang., to cause to fall back or give way:

    ut Hostus cecidit, confestim Romana inclinatur acies,

    i. e. loses ground, retreats, Liv. 1, 12, 3:

    tum inclinari rem in fugam apparuit,

    id. 7, 33, 7:

    quasdam acies inclinatas jam et labantes,

    Tac. G. 8; cf. under II. —
    b.
    In gen., to turn back, cause to move backward:

    septemtrio inclinatum stagnum eodem quo aestus ferebat,

    Liv. 26, 45, 8:

    cum primum aestu fretum inclinatum est,

    id. 29, 7, 2.—
    c.
    In mal. part., to lie down, stretch out:

    jam inclinabo me cum liberta tua,

    Plaut. Pers. 4, 8, 7:

    quot discipulos inclinet Hamillus,

    Juv. 10, 224:

    ipsos maritos,

    id. 9, 26.—
    3.
    Transf., of color, to incline to:

    colore ad aurum inclinato,

    Plin. 15, 11, 10, § 37:

    coloris in luteum inclinati,

    id. 24, 15, 86, § 136.—
    4.
    Of a disease, to abate, diminish:

    morbus inclinatus,

    Cels. 3, 2:

    febris se inclinat,

    id. ib. al.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to turn or incline a person or thing in any direction:

    se ad Stoicos,

    Cic. Fin. 3, 3, 10:

    culpam in aliquem,

    to lay the blame upon, Liv. 5, 8, 12:

    quo se fortuna, eodem etiam favor hominum inclinat,

    Just. 5, 1 fin.:

    judicem inclinat miseratio,

    moves, Quint. 4, 1, 14:

    haec animum inclinant, ut credam, etc.,

    Liv. 29, 33, 10.—Mid.:

    quamquam inclinari opes ad Sabinos, rege inde sumpto videbantur,

    Liv. 1, 18, 5.—
    2.
    In partic.
    a.
    To change, alter, and esp. for the worse, to bring down, abase, cause to decline:

    se fortuna inclinaverat,

    Caes. B. C. 1, 52, 3:

    omnia simul inclinante fortuna,

    Liv. 33, 18, 1:

    ut me paululum inclinari timore viderunt, sic impulerunt,

    to give way, yield, Cic. Att. 3, 13, 2:

    eloquentiam,

    Quint. 10, 1, 80.—
    b.
    To throw upon, remove, transfer:

    haec omnia in dites a pauperibus inclinata onera,

    Liv. 1, 43, 9:

    omnia onera, quae communia quondam fuerint, inclinasse in primores civitatis,

    id. 1, 47, 12.—In gram., to form or inflect a word by a change of termination (postclass.):

    (vinosus aut vitiosus) a vocabulis, non a verbo inclinata sunt,

    Gell. 3, 12, 3; 4, 9, 12; 18, 5, 9:

    partim hoc in loco adverbium est, neque in casus inclinatur,

    id. 10, 13, 1.—
    II.
    Neutr., to bend, turn, incline, decline, sink.
    A.
    Lit. (rare, and not in Cic.):

    paulum inclinare necesse est corpora,

    Lucr. 2, 243:

    sol inclinat,

    Juv. 3, 316:

    inclinare meridiem sentis,

    Hor. C. 3, 28, 5 (for which:

    sol se inclinavit,

    Liv. 9, 32, 6;

    v. above I. A. 1.): in vesperam inclinabat dies,

    Curt. 6, 11, 9.—
    2.
    In partic., in milit. lang., to yield, give way:

    ita conflixerunt, ut aliquamdin in neutram partem inclinarent acies,

    Liv. 7, 33, 7:

    in fugam,

    id. 34, 28 fin.:

    inclinantes jam legiones,

    Tac. A. 1, 64; id. H. 3, 83.—
    3.
    To change for the worse, turn, fail:

    si fortuna belli inclinet,

    Liv. 3, 61, 5:

    inde initia magistratuum nostrum meliora ferme, et finis inclinat,

    Tac. A. 15, 21. —
    B.
    Trop., to incline to, be favorably disposed towards any thing (also in Cic.):

    si se dant et sua sponte quo impellimus, inclinant et propendent, etc.,

    Cic. de Or. 2, 44, 187:

    ecquid inclinent ad meum consilium adjuvandum,

    id. Att. 12, 29, 2:

    ad voluptatem audientium,

    Quint. 2, 10, 10:

    in stirpem regiam studiis,

    Curt. 10, 7, 12:

    amicus dulcis, Cum mea compenset vitiis bona, pluribus hisce... inclinet,

    Hor. S. 1, 3, 71:

    cum sententia senatus inclinaret ad pacem cum Pyrrho foedusque faciendum,

    Cic. de Sen. 6, 16:

    color ad crocum inclinans,

    Plin. 27, 12, 105, § 128: omnia repente ad Romanos inclinaverunt. turned in favor of, Liv. 26, 40, 14. — With ut:

    ut belli causa dictatorem creatum arbitrer, inclinat animus,

    Liv. 7, 9, 5:

    multorum eo inclinabant sententiae, ut tempus pugnae differretur,

    id. 27, 46, 7:

    hos ut sequar inclinat animus,

    id. 1, 24, 2. — With inf.:

    inclinavit sententia, suum in Thessaliam agmen demittere,

    Liv. 32, 13, 5:

    inclinavit sententia universos ire,

    id. 28, 25, 15; cf. id. 22, 57, 11.— Pass.:

    consules ad patrum causam inclinati,

    Liv. 3, 65, 2; cf.:

    inclinatis ad suspicionem mentibus,

    Tac. H. 1, 81:

    inclinatis ad credendum animis,

    Liv. 1, 51, 7; Tac. H. 2, 1:

    ad paenitentiam,

    id. ib. 2, 45. —
    2.
    In partic., to change, alter from its former condition (very rare):

    inclinant jam fata ducum,

    change, Luc. 3, 752. — Hence, in-clīnātus, a, um, P. a.
    A.
    Bent down, sunken:

    senectus,

    Calp. 5, 13; of the voice, low, deep:

    vox,

    Cic. Or. 17, 56; cf.:

    inclinata ululantique voce more Asiatico canere,

    id. ib. 8, 27. —
    B.
    Inclined, disposed, prone to any thing:

    plebs ante inclinatior ad Poenos fuerat,

    Liv. 23, 46, 3:

    plebs ad regem Macedonasque,

    id. 42, 30, 1:

    ipsius imperatoris animus ad pacem inclinatior erat,

    id. 34, 33, 9; Tac. H. 1, 81.—
    C.
    Sunken, fallen, deteriorated:

    ab excitata fortuna ad inclinatam et prope jacentem desciscere,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    copiae,

    Nep. Pelop. 5, 4.—In neutr. plur. subst.:

    rerum inclinata ferre,

    i. e. troubles, misfortunes, Sil. 6, 119.

    Lewis & Short latin dictionary > inclino

  • 20 juro

    jūro, āvi, ātum, 1, v. n. and a., and jūror, ātus, 1, v. dep. [2. jus], to swear, to take an oath.
    I.
    In gen., absol.:

    cui si aram tenens juraret, crederet nemo,

    Cic. Fl. 36, 90:

    cum ille mihi nihil, nisi ut jurarem, permitteret,

    id. Fam. 5, 2, 7:

    cum enim faciles sint nonnulli hominum ad jurandum,

    Dig. 28, 7, 8:

    posteaquam juratum est, denegatur actio,

    ib. 12, 2, 9:

    ex animi tui sententia jurāris,

    Cic. Off. 3, 29, 108.— With inf., Sil. 2, 3, 51; Claud. B. Get. 81; Dig. 12, 2, 13, § 5.—With nom. and inf., poet., Prop. 3, 4, 40.—With acc. and inf.:

    jurat, se eum non deserturum,

    Caes. B. C. 3, 13:

    se non reversurum,

    id. ib. 3, 87:

    jurarem... me et ardere studio veri reperiendi,

    Cic. Ac. 2, 20, 65:

    nisi victores se redituros jurant,

    Liv. 2, 45:

    Boeotum in crasso jurares aëre natum,

    Hor. Ep. 2, 1, 244:

    falsum,

    to swear falsely, Cic. Off. 3, 29, 108:

    vere,

    to swear truly, id. Fam. 5, 2, 7:

    jurarem per Jovem,

    by Jupiter, id. Ac. 2, 20, 65:

    per supremi regis regnum,

    Plaut. Am. 2, 2, 211; Verg. A. 9, 300:

    per solis radios,

    Juv. 13, 78; 6, 16.—Also with simple acc. of the being or object sworn by (mostly poet.):

    Terram, Mare, Sidera,

    Verg. A. 12, 197; 6, 324:

    quomodo tibi placebit Jovem lapidem jurare, cum scias?

    Cic. Fam. 7, 12, 2:

    quaevis tibi numina,

    Ov. H. 16, 319:

    Samothracum aras,

    Juv. 3, 144.—Hence also pass.:

    dis juranda palus,

    the Styx, by which the gods swear, Ov. M. 2, 46; cf.:

    Stygias juravimus undas,

    id. ib. 2, 101:

    Junonis numina,

    Tib. 4, 13, 15:

    caput,

    Sil. 8, 106.— Rarely with acc. of the fact sworn to:

    morbum,

    i. e. to swear to the fact of sickness, Cic. Att. 1, 1, 1; cf.:

    jurata pacta,

    Sil. 2, 274:

    ex mei animi sententia,

    with sincerity, without reservation, Liv. 22, 53, 10; so,

    ex nostri animi sententia,

    Quint. 8, 5, 1; cf. Liv. 43, 15, 8; Gell. 4, 20, 3: alicui aliquid, [p. 1019] to vow or promise to one, Stat. Th. 4, 396:

    sacramenta deis,

    Sil. 10, 448:

    alicui jurare,

    to swear allegiance to, Plin. Pan. 68, 4: in verba, to swear with certain words, i. e. to take a prescribed form of oath:

    Petreius in haec verba jurat,

    Caes. B. C. 1, 76:

    cur in certa verba jurent,

    Cic. Inv. 2, 45, 132:

    milites in verba P. Scipionis jurarunt,

    Liv. 28, 29; 7, 5; 6, 22:

    in haec verba jures postulo,

    in this form of words, id. 22, 53, 12:

    in verba magistri,

    to echo his sentiments, Hor. Ep. 1, 1, 14:

    in verba ejus,

    Suet. Galb. 16:

    in verba Vitellii,

    id. Oth. 8: idem deinceps omnis exercitus in se quisque jurat, i. e. each soldier took the oath separately;

    whereas the usual practice was that one man uttered the entire oath, and the others only added, idem in me,

    Liv. 2, 45, 14:

    in litem,

    to make oath respecting the matter in dispute, to appraise under oath, Cic. Rosc. Com. 1, 4; Dig. 4, 3, 18; 8, 5, 7 al.:

    in nomen alicujus,

    to swear allegiance to one, Suet. Claud. 10:

    in legem,

    to swear to observe a law, Cic. Sest. 16, 37:

    verissimum pulcherrimumque jusjurandum,

    to take an oath, id. Fam. 5, 2, 7:

    sacramenta,

    Sil. 10, 447; cf.:

    sceleri jurato nefando sacramenta,

    Luc. 4, 228.—With de and abl.:

    de sua persona,

    in one's own behalf, Dig. 44, 5, 1, § 3:

    de calumnia,

    to clear one's self of calumny under oath, ib. 12, 2, 16; 2, 8, 8, § 5.— Pass. impers.:

    scis, tibi ubique jurari,

    Plin. Pan. 68: ne in acta sua juraretur, Suet Tib. 26.—
    (β).
    Dep. form, Plaut. Pers. 3, 2, 2; cf. id. Rud. 5, 3, 16:

    judici demonstrandum est, quid juratus sit, quid sequi debeat,

    Cic. Inv. 2, 43, 126:

    ex lege, in quam jurati sitis,

    id. ib. 2, 45, 121:

    juratus se eum sua manu interempturum,

    Liv. 32, 22, 7.—
    II.
    In partic., to conspire (cf. conjuro); with inf.: jurarunt inter se barbaros necare, Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14:

    in me jurarunt somnus, ventusque, fidesque,

    Ov. H. 10, 117:

    in facinus,

    id. M. 1, 242.—Hence, jūrātus, a, um, P. a.
    A.
    Pass.
    1.
    Called upon or taken to witness in an oath:

    numina,

    Ov. H. 2, 25.—
    2.
    Under an oath, bound by an oath:

    Regulus juratus missus est ad senatum, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 26, 99:

    quamvis jurato metuam tibi credere testi,

    Juv. 5, 5.—
    B.
    Act., having sworn, that has sworn:

    nam injurato scio plus credet mihi quam jurato tibi,

    Plaut. Am. 1, 1, 281; id. As. 1, 1, 8:

    haec, quae juratus in maxima contione dixi,

    Cic. Sull. 11:

    in eadem arma,

    Ov. M. 13, 50.— Sup.: juratissimi auctores, the most trustworthy, Plin. H. N. praef. § 22. — Adv.: jūrātō, with an oath, under oath (post-class.):

    promittere,

    Dig. 2, 8, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > juro

См. также в других словарях:

  • sentenţia — sentenţiá vb., ind. prez. 3 sg. sentenţiáză Trimis de siveco, 10.08.2004. Sursa: Dicţionar ortografic  SENTENŢIÁ vb. intr. a rosti o sentinţă. (< fr. sentencier) Trimis de raduborza, 15.09.2007. Sursa: MDN …   Dicționar Român

  • Sententĭa — (lat.), 1) Gedanke, Sinn eines Satzes; 2) Meinung, Ausspruch; so Sententiae in der Theologie des Mittelalters die Aussprüche der Kirchenväter über die dogmatischen u. ethischen Grundlagen des Christenthums; später wurden diese Sentenzen gesammelt …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Sententia — Sententia, lat., 1) Meinung, 2) gerichtliches Urtheil, mit verschiedenerlei Beinamen, als s. definitiva, absolutoria, interlocutoria, criminalis u.s.w …   Herders Conversations-Lexikon

  • sententia — index content (meaning), conviction (persuasion), expression (comment), holding (ruling of a court), meaning …   Law dictionary

  • sententia — noun (plural sententiae) Etymology: Latin, literally, feeling, opinion Date: 1917 aphorism usually used in plural …   New Collegiate Dictionary

  • Sententia — Das Apophthegma (griech.: αποφθεγμα; pl. Apophthegmata, seltener Apophthegmen) ist die griechische und heute literaturwissenschaftliche Bezeichnung für einen treffend formulierten Ausspruch oder Denkspruch. Darunter fallen u.a. Aphorismen, Koan,… …   Deutsch Wikipedia

  • sententia — sen·ten·tia (sĕn tĕnʹshə, shē ə) n. pl. sen·ten·ti·ae ( shē ē ) An adage or aphorism.   [Latin. See sentence.] * * * …   Universalium

  • sententia — sen·ten·tia …   English syllables

  • sententia —   n. (pl. tiae ) aphorism; opinion.    ♦ sententiary, n. speaker of sententiae.    ♦ sententious, a. aphoristic; full of aphorisms; pompously moralising …   Dictionary of difficult words

  • sententia — /sentensh(iy)a/ In the civil law, sense; import; as distinguished from mere words. The deliberate expression of one s will or intention. The sentence of a judge or court …   Black's law dictionary

  • sententia — (Civil law.) An opinion; a decision; a judgment; the meaning or sense of a word or sentence …   Ballentine's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»