Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

primum

Толкование Перевод

41 conspiciens

1.
con-spĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n., to look at attentively, to get sight of, to descry, perceive, observe (class. in prose and poetry).
I.
Lit.
A.
In gen.
(α).
Absol.:
inter eas regiones, quā oculi conspiciant,
Varr. L. L. 7, § 9 Müll.:
in tabernam,
Petr. 140, 14.—
(β).
With acc.:
me interrogas, Qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul,
Plaut. Am. 2, 2, 122:
quae aedes... quas quotiensquomque conspicio, fleo,
id. Capt. 1, 1, 29:
si queat usquam Conspicere amissum fetum,
Lucr. 2, 358: quandoque te in jure conspicio, Leg. Act. ap. Cic. Caecin. 19, 54, and id. Mur. 12, 26:
ut procul novum vehiculum Argonautarum e monte conspexit,
Cic. N. D. 2, 35, 89:
quisque... quae prima signa conspexit, ad haec constitit,
Caes. B. G. 2, 21:
quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,
id. ib. 1, 47:
ubi primum nostros equites conspexerunt,
id. ib. 4, 12;
2, 26: sidus in regione caeli, etc.,
Plin. 2, 25, 23, § 94:
qui lucus ex insulā conspiciebatur,
Nep. Milt. 7, 3:
conspici inter se,
to be visible to one another, Liv. 37, 41, 4:
cum inter se conspecti essent,
id. 33, 6, 4:
hunc simulac cupido conspexit lumine virgo,
Cat. 64, 86:
conspectis luminibus crebris,
Liv. 31, 24, 7:
locum insidiis conspeximus ipsi,
Verg. A. 9, 237:
quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526:
super tabernaculum... unde ab omnibus conspici posset, imago Solis fulgebat,
Curt. 3, 3, 8:
conspecto delatore ejus,
Suet. Dom. 11:
rugas in speculo,
Ov. M. 15, 232:
cornua in undā,
id. ib. 1, 640:
arcem,
id. ib. 2, 794:
scopulum,
id. ib. 4, 731.—Of an inanimate subject:
si illud signum (Jovis) solis ortum et forum curiamque conspiceret,
Cic. Cat. 3, 8, 20.—With two accus., when an action, condition, etc., is the object:
quam (matrem) paucis ante diebus laureatam in suā gratulatione conspexit, eandem, etc.... eundem (filium) spoliatum omni dignitate conspiciat,
Cic. Mur. 41, 88:
strata volgi pedibus detrita viarum Saxea,
Lucr. 1, 315:
superiora loca multitudine armatorum completa,
Caes. B. G. 3, 3:
quos laborantes,
id. ib. 4, 26:
aliquos ex nave egredientes,
id. ib.:
aliquem conspiciens ad se ferentem,
Nep. Dat. 4, 5:
naves suas oppletas serpentibus,
id. Hann. 11, 6:
(Hannibalem) humi jacentem,
Liv. 21, 4, 7:
adrasum quendam,
Hor. Ep. 1, 7, 49; cf., pass.:
quamvis non alius flectere equum sciens Aeque conspicitur,
id. C. 3, 7, 26:
cum interim Metellus, monte degrediens cum exercitu, conspicitur,
Sall. J. 49, 5 dub.;
v. conspicor: terribilior niger conspicitur (canis),
Col. 7, 12, 4.—
(γ).
With acc. and inf.:
corpus ut exanimum siquod procul ipse jacere Conspicias hominis,
Lucr. 6, 706:
qui nostros victores flumen transisse conspexerant,
Caes. B. G. 2, 24:
centum procurrere currus,
Cato, 64, 389; Plin. 2, 9, 6, § 45.—
B.
Pregn., to look at with admiration or close attention, to gaze upon, observe, contemplate.
(α).
Act.:
quid nunc supina sursum in caelum conspicis?
Plaut. Cist. 2, 3, 78:
orabat, ne se, quem paulo ante cum egregiā stirpe conspexissent, orbum liberis facerent,
Liv. 1, 26, 9:
Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant,
id. 39, 53, 2:
quem cum omnes conspicerent propter novitatem ornatūs ignotamque formam,
Nep. Dat. 3, 3:
cum bene notum Porticus Agrippae te conspexerit,
Hor. Ep. 1, 6, 26.—
(β).
Esp. pass.: conspici, to attract attention, to be conspicuous, noticed, observed, distinguished, admired:
inania sunt ista... delectamenta paene puerorum, captare plausus, vehi per urbem, conspici velle,
Cic. Pis. 25, 60: in gestu nec [p. 436] venustatem conspiciendam, nec turpitudinem esse, Auct. Her. 3, 15, 26:
sic quisque hostem ferire, murum adscendere, conspici dum tale facinus faceret, properabat,
Sall. C. 7, 6:
supellex modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset,
Nep. Att. 13, 5:
quid te ut regium juvenem conspici sinis?
Liv. 1, 47, 5:
maxime conspectus ipse est, curru equis albis juncto urbem invectus,
id. 5, 23, 5:
vestitus nihil inter aequales excellens, arma atque equi conspiciebantur,
id. 21, 4, 8; 5, 52, 3; 39, 6, 9:
quorum Conspicitur nitidis fundata pecunia villis,
Hor. Ep. 1, 15, 46:
tu formosissimus alto Conspiceris caelo ( = inter deos versaris),
Ov. M. 4, 19:
prima bonis animi conspicerere tui,
id. Tr. 1, 6, 34; Vell. 2, 91, 4; Quint. 11, 3, 137.—Less freq. in an unfavorable sense, to be notorious, to be gazed at with dislike or contempt:
carere me adspectu civium quam infestis oculis omnium conspici mallem,
Cic. Cat. 1, 7, 17: ne quid faciat, quod conspici et derideri posset, Aug. ap. Suet. Claud. 4.—
II.
Trop., to perceive mentally, to understand, comprehend:
satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi,
Plaut. Trin. 3, 2, 10:
quantum ego nunc corde conspicio meo,
id. Ps. 3, 1, 3; cf.:
ut conspiciatis eum mentibus, quoniam oculis non potestis,
Cic. Balb. 20, 47:
nullus error talis in L. Aemilio Paulo conspectus est,
Val. Max. 7, 5, 3.—Hence,
A.
conspĭcĭens, entis, P. a. (acc. to II. B.), having understanding, intelligent:
ad quas (contumelias) despiciendas non sapiente opus est viro, sed tantum conspiciente,
Sen. Const. 16, 3 Haase (al. consipiente). —
B.
conspectus, a, um, P. a.
1.
(Acc. to I. A. 1.) Visible:
tumulus hosti conspectus,
Liv. 22, 24, 5; cf. id. 10, 40, 8; 32, 5, 13:
agmina inter se satis conspecta,
id. 22, 4, 6. —
2.
(Acc. to I. B.) Striking, distinguished, remarkable, gazed at, = conspicuus (perh. not ante-Aug.):
Pallas chlamyde et pictis conspectus in armis,
Verg. A. 8, 588 (conspicuus, conspicabilis, Serv.); so,
victor Tyrio in ostro,
id. G. 3, 17; cf. Hor. A. P. 228:
juventus,
Ov. M. 12, 553:
patris avique fama conspectum eum faciebat,
Liv. 45, 7, 3:
conspectus elatusque supra modum hominis privati,
id. 4, 13, 3.— Comp., Ov. M. 4, 796; Liv. 2, 5, 5; Tac. H. 4, 11; Just. 11, 5; Juv. 8, 140 al.— Sup. and adv. apparently not in use.—
C.
conspĭcĭendus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), worth seeing, worthy of attention, distinguished (perh. not ante-Aug.):
insideat celeri conspiciendus equo,
Tib. 1, 2, 70:
Nemesis donis meis,
id. 2, 3, 52:
Hyas formā,
Ov. F. 5, 170:
mater formosa Inter Dictaeos greges,
id. ib. 5, 118:
eques,
id. Tr. 2, 114:
opus vel in hac magnificentiā urbis,
Liv. 6, 4, 11; Val. Fl. 1, 261; Mart. 9, 50, 10.
2.
conspĭcĭo, ōnis, f. [1. conspicio], the survey taken by the augur in fixing the limits of the templum, Varr. L. L. 7, § 9 Müll.

Lewis & Short latin dictionary > conspiciens
42 conspicio

1.
con-spĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n., to look at attentively, to get sight of, to descry, perceive, observe (class. in prose and poetry).
I.
Lit.
A.
In gen.
(α).
Absol.:
inter eas regiones, quā oculi conspiciant,
Varr. L. L. 7, § 9 Müll.:
in tabernam,
Petr. 140, 14.—
(β).
With acc.:
me interrogas, Qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul,
Plaut. Am. 2, 2, 122:
quae aedes... quas quotiensquomque conspicio, fleo,
id. Capt. 1, 1, 29:
si queat usquam Conspicere amissum fetum,
Lucr. 2, 358: quandoque te in jure conspicio, Leg. Act. ap. Cic. Caecin. 19, 54, and id. Mur. 12, 26:
ut procul novum vehiculum Argonautarum e monte conspexit,
Cic. N. D. 2, 35, 89:
quisque... quae prima signa conspexit, ad haec constitit,
Caes. B. G. 2, 21:
quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,
id. ib. 1, 47:
ubi primum nostros equites conspexerunt,
id. ib. 4, 12;
2, 26: sidus in regione caeli, etc.,
Plin. 2, 25, 23, § 94:
qui lucus ex insulā conspiciebatur,
Nep. Milt. 7, 3:
conspici inter se,
to be visible to one another, Liv. 37, 41, 4:
cum inter se conspecti essent,
id. 33, 6, 4:
hunc simulac cupido conspexit lumine virgo,
Cat. 64, 86:
conspectis luminibus crebris,
Liv. 31, 24, 7:
locum insidiis conspeximus ipsi,
Verg. A. 9, 237:
quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526:
super tabernaculum... unde ab omnibus conspici posset, imago Solis fulgebat,
Curt. 3, 3, 8:
conspecto delatore ejus,
Suet. Dom. 11:
rugas in speculo,
Ov. M. 15, 232:
cornua in undā,
id. ib. 1, 640:
arcem,
id. ib. 2, 794:
scopulum,
id. ib. 4, 731.—Of an inanimate subject:
si illud signum (Jovis) solis ortum et forum curiamque conspiceret,
Cic. Cat. 3, 8, 20.—With two accus., when an action, condition, etc., is the object:
quam (matrem) paucis ante diebus laureatam in suā gratulatione conspexit, eandem, etc.... eundem (filium) spoliatum omni dignitate conspiciat,
Cic. Mur. 41, 88:
strata volgi pedibus detrita viarum Saxea,
Lucr. 1, 315:
superiora loca multitudine armatorum completa,
Caes. B. G. 3, 3:
quos laborantes,
id. ib. 4, 26:
aliquos ex nave egredientes,
id. ib.:
aliquem conspiciens ad se ferentem,
Nep. Dat. 4, 5:
naves suas oppletas serpentibus,
id. Hann. 11, 6:
(Hannibalem) humi jacentem,
Liv. 21, 4, 7:
adrasum quendam,
Hor. Ep. 1, 7, 49; cf., pass.:
quamvis non alius flectere equum sciens Aeque conspicitur,
id. C. 3, 7, 26:
cum interim Metellus, monte degrediens cum exercitu, conspicitur,
Sall. J. 49, 5 dub.;
v. conspicor: terribilior niger conspicitur (canis),
Col. 7, 12, 4.—
(γ).
With acc. and inf.:
corpus ut exanimum siquod procul ipse jacere Conspicias hominis,
Lucr. 6, 706:
qui nostros victores flumen transisse conspexerant,
Caes. B. G. 2, 24:
centum procurrere currus,
Cato, 64, 389; Plin. 2, 9, 6, § 45.—
B.
Pregn., to look at with admiration or close attention, to gaze upon, observe, contemplate.
(α).
Act.:
quid nunc supina sursum in caelum conspicis?
Plaut. Cist. 2, 3, 78:
orabat, ne se, quem paulo ante cum egregiā stirpe conspexissent, orbum liberis facerent,
Liv. 1, 26, 9:
Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant,
id. 39, 53, 2:
quem cum omnes conspicerent propter novitatem ornatūs ignotamque formam,
Nep. Dat. 3, 3:
cum bene notum Porticus Agrippae te conspexerit,
Hor. Ep. 1, 6, 26.—
(β).
Esp. pass.: conspici, to attract attention, to be conspicuous, noticed, observed, distinguished, admired:
inania sunt ista... delectamenta paene puerorum, captare plausus, vehi per urbem, conspici velle,
Cic. Pis. 25, 60: in gestu nec [p. 436] venustatem conspiciendam, nec turpitudinem esse, Auct. Her. 3, 15, 26:
sic quisque hostem ferire, murum adscendere, conspici dum tale facinus faceret, properabat,
Sall. C. 7, 6:
supellex modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset,
Nep. Att. 13, 5:
quid te ut regium juvenem conspici sinis?
Liv. 1, 47, 5:
maxime conspectus ipse est, curru equis albis juncto urbem invectus,
id. 5, 23, 5:
vestitus nihil inter aequales excellens, arma atque equi conspiciebantur,
id. 21, 4, 8; 5, 52, 3; 39, 6, 9:
quorum Conspicitur nitidis fundata pecunia villis,
Hor. Ep. 1, 15, 46:
tu formosissimus alto Conspiceris caelo ( = inter deos versaris),
Ov. M. 4, 19:
prima bonis animi conspicerere tui,
id. Tr. 1, 6, 34; Vell. 2, 91, 4; Quint. 11, 3, 137.—Less freq. in an unfavorable sense, to be notorious, to be gazed at with dislike or contempt:
carere me adspectu civium quam infestis oculis omnium conspici mallem,
Cic. Cat. 1, 7, 17: ne quid faciat, quod conspici et derideri posset, Aug. ap. Suet. Claud. 4.—
II.
Trop., to perceive mentally, to understand, comprehend:
satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi,
Plaut. Trin. 3, 2, 10:
quantum ego nunc corde conspicio meo,
id. Ps. 3, 1, 3; cf.:
ut conspiciatis eum mentibus, quoniam oculis non potestis,
Cic. Balb. 20, 47:
nullus error talis in L. Aemilio Paulo conspectus est,
Val. Max. 7, 5, 3.—Hence,
A.
conspĭcĭens, entis, P. a. (acc. to II. B.), having understanding, intelligent:
ad quas (contumelias) despiciendas non sapiente opus est viro, sed tantum conspiciente,
Sen. Const. 16, 3 Haase (al. consipiente). —
B.
conspectus, a, um, P. a.
1.
(Acc. to I. A. 1.) Visible:
tumulus hosti conspectus,
Liv. 22, 24, 5; cf. id. 10, 40, 8; 32, 5, 13:
agmina inter se satis conspecta,
id. 22, 4, 6. —
2.
(Acc. to I. B.) Striking, distinguished, remarkable, gazed at, = conspicuus (perh. not ante-Aug.):
Pallas chlamyde et pictis conspectus in armis,
Verg. A. 8, 588 (conspicuus, conspicabilis, Serv.); so,
victor Tyrio in ostro,
id. G. 3, 17; cf. Hor. A. P. 228:
juventus,
Ov. M. 12, 553:
patris avique fama conspectum eum faciebat,
Liv. 45, 7, 3:
conspectus elatusque supra modum hominis privati,
id. 4, 13, 3.— Comp., Ov. M. 4, 796; Liv. 2, 5, 5; Tac. H. 4, 11; Just. 11, 5; Juv. 8, 140 al.— Sup. and adv. apparently not in use.—
C.
conspĭcĭendus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), worth seeing, worthy of attention, distinguished (perh. not ante-Aug.):
insideat celeri conspiciendus equo,
Tib. 1, 2, 70:
Nemesis donis meis,
id. 2, 3, 52:
Hyas formā,
Ov. F. 5, 170:
mater formosa Inter Dictaeos greges,
id. ib. 5, 118:
eques,
id. Tr. 2, 114:
opus vel in hac magnificentiā urbis,
Liv. 6, 4, 11; Val. Fl. 1, 261; Mart. 9, 50, 10.
2.
conspĭcĭo, ōnis, f. [1. conspicio], the survey taken by the augur in fixing the limits of the templum, Varr. L. L. 7, § 9 Müll.

Lewis & Short latin dictionary > conspicio
43 habeo

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).
I.
In gen.
A.
Of personal subjects.
1.
With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:
aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,
Caes. B. G. 1, 18, 6:
si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,
Cic. Rep. 1, 37 fin.:
quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,
id. Rosc. Am. 50, 147:
cum ille haberet filium delicatiorem,
id. de Or. 2, 64, 257:
quod non ingenuous habeat clarosque parentes,
Hor. S. 1, 6, 91:
habebat saepe ducentos, saepe decem servos,
id. ib. 1, 3, 11:
fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?
id. Rep. 3, 10:
tantas divitias habet,
Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,
aurum,
id. ib. 2, 3, 35; and:
vectigalia magna Divitiasque,
Hor. S. 2, 2, 101:
tantum opum,
Cic. Rep. 1, 48:
classes,
id. Phil. 9, 2, 4:
naves,
id. Verr. 2, 5, 40, § 104:
denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 92:
tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,
id. Ep. 1, 17, 50:
Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?
Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;
longe fuge,
Hor. S. 1, 4, 34:
leges in monumentis habere,
Cic. Rep. 2, 14:
hostis habet muros,
Verg. A. 2, 290:
hostis habet portus,
Val. Fl. 3, 45 al.:
quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,
Cic. Rep. 1, 10:
Ciceronem secum,
id. Att. 4, 9, 2; cf.:
ea legione, quam secum habebat,
Caes. B. G. 1, 8, 1:
secum senatorem,
Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.
also: magnum numerum equitatus circum se,
Caes. B. G. 1, 18, 5:
haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:
quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,
Hor. Ep. 2, 2, 52:
qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,
Cic. Rep. 1, 17.—
2.
With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:
quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,
Cic. Div. 2, 45, 95:
febrim,
id. Fam. 7, 26, 1:
instrumenta animi,
id. Rep. 3, 3:
nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,
id. ib. 1, 2:
in populos perpetuam potestatem,
id. ib. 2, 27; cf.:
in populum vitae necisque potestatem,
id. ib. 3, 14; so,
potestatem,
id. ib. 2, 29; 32;
36: eo plus auctoritatis,
id. ib. 3, 16:
ornamenta dicendi,
id. de Or. 2, 28, 122; cf.:
summam prudentiam summamque vim dicendi,
id. ib. 1, 20, 89:
Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,
id. N. D. 1, 6, 15:
neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,
Caes. B. G. 4, 20 fin.:
nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,
Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:
spem in fide alicujus,
Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:
tantum spei ad vivendum,
id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.
also: summam spem de aliquo,
id. Lael. 3, 11:
odium in equestrem ordinem,
id. Clu. 55, 151:
metum,
Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:
rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,
Cic. Att. 8, 10:
neque modum neque modestiam victores habere,
observe no bounds, Sall. C. 11, 4;
v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,
Cic. Att. 1, 6; cf.:
haec habui de amicitia quae dicerem,
this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—
(β).
With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:
habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,
Cic. Rosc. Am. 35, 100:
de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:
rogas, ut id mihi habeam curare,
Varr. R. R. 1, 1, 2:
filius hominis, quod carne indui haberet in terra,
Lact. 4, 12, 15:
habemus humiliare eum in signo,
id. 4, 18, 22:
quod plurimae haereses haberent existere,
id. 4, 30, 2:
etiam Filius Dei mori habuit,
Tert. Hab. Mul. 1:
si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?
id. Apol. 37:
de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,
Col. 5, 5, 3:
praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,
Plin. Ep. 1, 8, 12:
si nunc primum statuendum haberemus,
Tac. A. 14, 44:
cum respondendum haberent,
id. Or. 36.—
B.
Of inanim. or abstr. subjects:
prima classis LXXXVIII. centurias habeat,
Cic. Rep. 2, 22:
locus ille nihil habet religionis,
id. Leg. 2, 22, 57:
humani animi eam partem, quae sensum habeat,
id. Div. 1, 32, 70:
animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,
Sall. J. 2, 3:
divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,
id. Rep. 1, 42; cf.:
nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,
id. ib. 1, 28:
ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,
id. ib. 1, 27:
nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,
id. ib. 1, 31:
nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. ib. 1, 4; cf.:
viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,
id. Fam. 5, 12, 5:
habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,
id. Rep. 2, 4:
quid habet illius carminis simile haec oratio?
id. ib. 1, 36:
magnam habet vim disciplina verecundiae,
id. ib. 4, 6 et saep.:
quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,
Sen. Ep. 119 med.; cf.:
animalia somnus habebat,
Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:
me somno gravatum Infelix habuit thalamus,
Verg. A. 6, 521; cf.:
non me impia namque Tartara habent,
id. ib. 5, 734:
habentque Tartara Panthoiden,
Hor. C. 1, 28, 9:
qui (metus) major absentes habet,
id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:
et habet mortalia casus,
Luc. 2, 13:
terror habet vates,
Stat. Th. 3, 549.
II.
In partic.
A.
Pregn., to have or possess property (mostly absol.):
miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,
Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:
habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,
Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,
in nummis,
id. Att. 8, 10:
in Salentinis aut in Brutiis,
i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:
et belli rabies et amor successit habendi,
Verg. A. 8, 327; cf.:
amore senescit habendi,
Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —
2.
With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.
(α).
With an objectclause:
de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,
Cic. Fam. 1, 5, 3:
de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6:
haec fere dicere habui de natura deorum,
this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:
quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?
id. Balb. 14, 33:
habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,
id. Rosc. Am. 35, 100:
illud affirmare pro certo habeo, etc.,
Liv. 44, 22, 4:
sic placet, an melius quis habet suadere?
Hor. Epod. 16, 23.—
(β).
With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;
or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,
Cic. N. D. 3, 25, 64:
de pueris quid agam, non habeo,
id. Att. 7, 19:
usque eo quid arguas non habes,
id. Rosc. Am. 15, 45:
quid huic responderet, non habebat,
id. Mur. 12, 26:
nec quid faceret habebat,
id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:
qui, quo se reciperent, non haberent,
Caes. B. G. 4, 38, 2:
nihil habeo, quod ad te scribam,
Cic. Att. 7, 19:
nil habeo, quod agam,
Hor. S. 1, 9, 19; and:
nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,
Cic. Lael. 27, 103.—
B.
To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):
anulus in digito subter tenuatur habendo,
i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:
aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,
Ov. Am. 1, 8, 51:
quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,
Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:
magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,
Tac. A. 4, 44.—Hence,
2.
To hold, use, wield, handle, manage:
nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,
Tac. A. 2, 14.— Trop.:
quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,
Sall. C. 5, 9; cf.:
reipublicae partes,
Tac. A. 4, 6 init. —
C.
To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:
aliquem in obsidione,
Caes. B. C. 3, 31, 3:
aliquem in liberis custodiis,
Sall. C. 47, 3; so,
aliquem in custodiis,
id. ib. 52, 14:
aliquem in vinculis,
id. ib. 51 fin.;
for which also: in custodiam habitus,
i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:
quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,
Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):
cum talem virum in potestatem habuisset,
Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:
quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,
id. ib. 79, 3:
alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,
Liv. 26, 24:
aegros in tenebris,
Cels. 3, 18:
aquam caelestem sub dio in sole,
Col. 12, 12, 1:
in otio militem,
Liv. 39, 2, 6; cf.:
legiones habebantur per otium,
Tac. H. 1, 31:
externa sine cura habebantur,
id. A. 1, 79 init.:
exercitus sine imperio et modestia habitus,
Sall. J. 44, 1:
quos ille postea magno in honore habuit,
Caes. B. C. 1, 77, 2;
for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,
id. B. G. 5, 54, 4:
habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,
i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:
ita me mea forma habet sollicitum,
Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:
miserrimum ego hunc habebo amasium,
id. Cas. 3, 3, 27 al.:
laetum Germanicum,
Tac. A. 2, 57; 65:
sollicitum habebat cogitatio,
Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,
2.
With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):
cum haberet collegam in praetura Sophoclem,
Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:
an heredem habuerit eum, a quo, etc.,
id. 7, 2, 37:
istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,
Plaut. Bacch. 3, 3, 8:
cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?
Cic. Fl. 29, 71:
obvium habuerunt patrem,
Quint. 7, 1, 29:
reliquas civitates stipendiarias,
Caes. B. G. 1, 30, 3:
quod (cognomen) habes hereditarium,
Cic. Rep. 6, 11:
quae habuit venalia,
id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:
qui auro habeat soccis suppactum solum,
Plaut. Bacch. 2, 3, 98:
me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,
have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:
inclusum in curia senatum habuerunt,
Cic. Att. 6, 2, 8:
(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,
id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:
si nondum eum satis habes cognitum,
id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:
decumas ad aquam deportatas,
id. Verr. 2, 3, 14, § 36:
domitas habere libidines,
id. de Or. 1, 43, 194:
omnes philosophiae notos et tractatos locos,
id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:
innumerabilia, quae collecta habent Stoici,
id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:
quare velim ita statutum habeas, me, etc.,
Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:
in adversariis scriptum habere (nomen),
id. Rosc. Com. 3, 9:
de Caesare satis dictum habebo,
id. Phil. 5, 19, 52:
bellum habere susceptum,
id. Agr. 2, 6, 14:
quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,
id. Att. 1, 6, 1:
ut omnes labores, pericula consueta habeam,
Sall. J. 85, 7:
compertum ego habeo,
id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—
3.
Also, with a double object, to make, render:
praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,
Sall. C. 41, 5:
qui pascua publica infesta habuerant,
Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:
necdum omnia edita facinora habent,
id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:
anxium me et inquietum habet petitio Sexti,
Plin. Ep. 2, 9, 1:
sed Pompeium gratia impunitum habuit,
kept, Vell. 2, 1, 5.—
4.
Hence:
in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,
Sall. J. 14, 1:
in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,
Curt. 6, 9, 12:
majora in eo obsequia habiturus,
Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—
5.
To have or hold a person in any manner, to treat, use:
is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,
Plaut. Capt. 2, 2, 64:
equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,
Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:
exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,
Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:
eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,
id. J. 103, 5; 113, 2:
Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,
Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:
video quam molliter tuos habeas,
Plin. Ep. 5, 19, 1:
militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,
Curt. 8, 8, 11:
virgines tam sancte habuit,
id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:
male habere aliquem,
Nep. Eum. 12, 1:
neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,
Tac. A. 2, 10.—
6.
With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.
(α).
Habere se:
Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,
Cic. Att. 7, 2, 3:
praeclare te habes, cum, etc.,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149:
ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,
id. Att. 11, 7, 4:
Bene habemus nos,
id. ib. 2, 8, 1:
ego me bene habeo,
am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:
male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,
id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:
quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,
id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:
ita se res habet, ut ego, etc.,
id. Quint. 1, 2:
sic profecto res se habet,
id. de Or. 2, 67, 271:
scire aveo, quomodo res se habeat,
id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:
ut se tota res habeat,
id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:
ut meae res sese habent,
Ter. Phorm. 5, 4, 1.—
(β).
Mid.:
virtus clara aeternaque habetur,
exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:
sicuti pleraque mortalium habentur,
as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—
(γ).
Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:
volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,
I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:
bene habent tibi principia,
Ter. Phorm. 2, 3, 82:
bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,
it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:
magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,
so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—
D.
To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:
aliquem fidelem sibi habere,
Plaut. Bacch. 3, 3, 87:
deos aeternos et beatos,
Cic. N. D. 1, 17, 45:
id habent hodie vile et semper habuerunt,
id. Balb. 22, 51:
maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,
id. Fin. 1, 11, 37:
eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,
id. Brut. 15, 61:
Ut et rex et pater habereter omnium,
id. Rep. 1, 36; 2, 21:
parentem Asiae et dici et haberi,
id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:
eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,
id. N. D. 1, 15, 38:
cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,
id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:
cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,
Caes. B. G. 4, 21, 7:
nihil pensi habere,
Quint. 11, 1, 29; cf.
also: an perinde habenda sit haec atque illa,
id. 7, 3, 11:
sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,
Caes. B. G. 1, 44, 19; so,
aliquem pro hoste,
Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:
nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,
Cic. Fam. 5, 20, 2:
licet omnia Italica pro Romanis habeam,
Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:
istuc jam pro facto habeo,
Cic. Att. 13, 1, 2:
Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,
to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:
id obliviscendum, pro non dicto habendum,
Liv. 23, 22, 9:
hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,
Cic. Att. 5, 5 fin.:
aliquem in deorum numero,
id. N. D. 1, 14, 36:
aliquem in hostium numero,
Caes. B. G. 1, 28, 1:
aliquem suorum In numero,
Hor. S. 2, 6, 41;
for which also: hostium numero haberi,
Cic. Att. 11, 6, 6:
numero impiorum ac sceleratorum haberi,
Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:
quem Aegyptii nefas habent nominare,
Cic. N. D. 3, 22, 56:
mutare nefas habent,
Quint. 12, 8, 6:
nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,
to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:
nec eam rem habuit religioni,
id. Div. 1, 35, 77:
quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,
you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:
non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:
sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,
Cic. Fam. 3, 13, 2:
unum hoc sic habeto: si, etc.,
id. ib. 2, 6 fin.:
sic habeto: omnibus, etc.,
id. Rep. 6, 13:
enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,
id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:
id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,
Cic. Fam. 13, 29, 2:
tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,
id. ib. 2, 8, 2.—
2.
To take, accept, bear, submit to, endure:
neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,
Sall. C. 51, 11:
egestas facile habetur sine damno,
id. ib. 6, 37:
quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,
Tac. A. 4, 21:
neque tantum maleficium impune habendum,
id. ib. 3, 70;
12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,
Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—
E.
To hold, have possession of, occupy, a place:
urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,
Sall. C. 6, 1:
qui mortales initio Africam habuerint,
id. J. 17, 7; 18, 1; cf.
Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,
rule, administer, Flor. 4, 2, 22:
urbem Romanam a principio reges habuere,
Tac. A. 1, 1:
Hispaniae tribus legionibus habebantur,
id. ib. 4, 5; 12, 54.—
2.
More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):
ille geminus qui Syracusis habet,
Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:
ubi nunc adulescens habet?
id. Trin. 1, 2, 156:
apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,
Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:
situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,
Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—
F.
To spend, pass (time, etc.):
aetatem procul a republica,
Sall. C. 4, 1:
vitam,
id. ib. 51, 12 al.—
G.
To have in one's mind, to know, be acquainted with:
siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,
Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;
nunc cognosce de Bruto,
there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:
habetis igitur primum ortum tyranni,
id. Rep. 2, 27:
habetis sermonem bene longum hominis,
id. de Or. 2, 88, 361; cf.
also: habes nostras sententias,
Suet. Claud. 4:
habes, quae fortissime de beata vita dici putem,
Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —
H.
To have as a habit, peculiarity, or characteristic:
habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,
Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—
K.
To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:
alium quaerebam, iter hac habui,
made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:
ex urbe profectus iter ad legiones habebat,
Caes. B. C. 1, 14, 3; so,
iter,
id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:
vias,
Luc. 2, 439:
C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,
to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:
senatum,
id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:
concilia,
id. B. G. 5, 53, 4:
contionem,
Cic. Att. 4, 1, 6:
censum,
id. Verr. 2, 2, 55, § 138:
delectum (militum),
id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;
v. delectus: ludos,
Suet. Rhet. 1:
sermonem,
Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:
orationem,
to deliver, id. Rep. 1, 46:
multis verbis ultro citroque habitis,
id. ib. 6, 9 fin.:
disputationem,
id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:
dialogum,
Cic. Att. 2, 9, 1:
verba,
id. de Or. 2, 47, 190:
querelam de aliquo apud aliquem,
id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:
controversiam de fundo cum aliquo,
id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:
deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,
caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:
latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,
Caes. B. G. 6, 23, 6.—
L.
Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):
istum exheredare in animo habebat,
Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:
hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,
Caes. B. G. 6, 7, 5:
neque bello eum invadere animo habuit,
Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—
M.
Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):
clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:
per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,
Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:
res tuas tibi habeas or habe,
Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:
illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,
Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:
apage sis amor: tuas tibi res habeto,
Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:
secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,
Cic. Fam. 7, 25, 2:
verum haec tu tecum habeto,
id. Att. 4, 15, 6.—
N.
Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:
postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,
Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:
duxi, habui scortum,
Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;
habeo, inquit, non habeor a Laide,
Cic. Fam. 9, 26, 2.—
O.
Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:
desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,
Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—
2.
Transf.:
hoc habet: reperi, qui senem ducerem,
Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;
Certe captus est! Habet!
Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).
A.
In gen.
1.
Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—
2.
Trop.:
ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,
Ter. Heaut. 2, 4, 22.—
B.
In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:
corpulentior videre atque habitior,
Plaut. Ep. 1, 1, 8:
si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,
Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

Lewis & Short latin dictionary > habeo
44 novissima

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
I.
Lit.
A.
In gen.:
civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:
nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:
nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:
novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.
miles,
Sall. J. 87, 2:
imperator,
id. ib. 44, 2:
novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:
Camillus,
id. 22, 14:
consules,
Suet. Caes. 15:
serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:
caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
1.
Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:
sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
2.
Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:
tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:
beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
3.
Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:
adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:
in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:
M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:
hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:
nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:
novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
4.
Novae res, new things, novelties:
nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:
novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:
num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:
si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:
novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:
Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:
plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:
cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:
novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
B.
In partic.
1.
New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:
flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:
nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:
novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:
nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:
novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:
nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:
si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—
2.
New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):
et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—
(β).
With dat.:
novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
* (γ).
With inf.:
nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—
3.
Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:
vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
4.
Recent:
tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—
C.
In eccl. Lat., renewed by grace:
nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:
induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—
II.
Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:
extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:
histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:
qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:
novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:
novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:
novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:
dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:
novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:
luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—
2.
Like Engl. last, extreme, highest:
exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:
a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:
novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—
B.
Esp. in eccl. Lat.
1.
Youngest:
liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—
2.
Lowest in rank or fortune:
de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
3.
As subst.
a.
Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
(α).
Of place:
terrae,
Vulg. 1 Macc. 3, 9:
a summo ad novissimum,
the bottom, id. Isa. 56, 11.—
(β).
Of time:
habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—
b.
Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
(α).
Of place, the bottom, depths:
abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—
(β).
Of time:
habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:
novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
(α).
Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:
ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:
verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —
(β).
Form nŏvĭter, newly:
BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):
amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.
a.
Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:
quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:
novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:
liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:
eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—
b.
Of succession, lastly, last of all, finally:
dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:
primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:
primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:
vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:
et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:
cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:
novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

Lewis & Short latin dictionary > novissima
45 novissimi

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
I.
Lit.
A.
In gen.:
civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:
nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:
nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:
novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.
miles,
Sall. J. 87, 2:
imperator,
id. ib. 44, 2:
novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:
Camillus,
id. 22, 14:
consules,
Suet. Caes. 15:
serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:
caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
1.
Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:
sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
2.
Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:
tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:
beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
3.
Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:
adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:
in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:
M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:
hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:
nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:
novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
4.
Novae res, new things, novelties:
nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:
novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:
num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:
si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:
novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:
Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:
plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:
cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:
novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
B.
In partic.
1.
New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:
flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:
nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:
novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:
nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:
novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:
nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:
si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—
2.
New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):
et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—
(β).
With dat.:
novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
* (γ).
With inf.:
nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—
3.
Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:
vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
4.
Recent:
tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—
C.
In eccl. Lat., renewed by grace:
nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:
induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—
II.
Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:
extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:
histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:
qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:
novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:
novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:
novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:
dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:
novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:
luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—
2.
Like Engl. last, extreme, highest:
exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:
a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:
novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—
B.
Esp. in eccl. Lat.
1.
Youngest:
liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—
2.
Lowest in rank or fortune:
de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
3.
As subst.
a.
Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
(α).
Of place:
terrae,
Vulg. 1 Macc. 3, 9:
a summo ad novissimum,
the bottom, id. Isa. 56, 11.—
(β).
Of time:
habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—
b.
Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
(α).
Of place, the bottom, depths:
abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—
(β).
Of time:
habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:
novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
(α).
Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:
ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:
verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —
(β).
Form nŏvĭter, newly:
BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):
amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.
a.
Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:
quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:
novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:
liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:
eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—
b.
Of succession, lastly, last of all, finally:
dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:
primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:
primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:
vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:
et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:
cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:
novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

Lewis & Short latin dictionary > novissimi
46 novissimum

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
I.
Lit.
A.
In gen.:
civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:
nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:
nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:
novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.
miles,
Sall. J. 87, 2:
imperator,
id. ib. 44, 2:
novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:
Camillus,
id. 22, 14:
consules,
Suet. Caes. 15:
serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:
caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
1.
Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:
sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
2.
Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:
tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:
beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
3.
Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:
adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:
in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:
M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:
hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:
nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:
novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
4.
Novae res, new things, novelties:
nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:
novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:
num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:
si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:
novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:
Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:
plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:
cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:
novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
B.
In partic.
1.
New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:
flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:
nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:
novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:
nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:
novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:
nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:
si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—
2.
New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):
et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—
(β).
With dat.:
novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
* (γ).
With inf.:
nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—
3.
Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:
vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
4.
Recent:
tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—
C.
In eccl. Lat., renewed by grace:
nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:
induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—
II.
Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:
extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:
histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:
qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:
novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:
novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:
novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:
dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:
novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:
luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—
2.
Like Engl. last, extreme, highest:
exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:
a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:
novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—
B.
Esp. in eccl. Lat.
1.
Youngest:
liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—
2.
Lowest in rank or fortune:
de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
3.
As subst.
a.
Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
(α).
Of place:
terrae,
Vulg. 1 Macc. 3, 9:
a summo ad novissimum,
the bottom, id. Isa. 56, 11.—
(β).
Of time:
habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—
b.
Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
(α).
Of place, the bottom, depths:
abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—
(β).
Of time:
habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:
novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
(α).
Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:
ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:
verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —
(β).
Form nŏvĭter, newly:
BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):
amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.
a.
Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:
quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:
novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:
liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:
eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—
b.
Of succession, lastly, last of all, finally:
dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:
primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:
primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:
vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:
et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:
cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:
novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

Lewis & Short latin dictionary > novissimum
47 novum

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
I.
Lit.
A.
In gen.:
civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:
nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:
nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:
novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.
miles,
Sall. J. 87, 2:
imperator,
id. ib. 44, 2:
novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:
Camillus,
id. 22, 14:
consules,
Suet. Caes. 15:
serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:
caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
1.
Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:
sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
2.
Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:
tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:
beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
3.
Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:
adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:
in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:
M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:
hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:
nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:
novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
4.
Novae res, new things, novelties:
nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:
novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:
num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:
si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:
novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:
Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:
plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:
cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:
novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
B.
In partic.
1.
New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:
flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:
nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:
novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:
nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:
novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:
nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:
si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—
2.
New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):
et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—
(β).
With dat.:
novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
* (γ).
With inf.:
nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—
3.
Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:
vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
4.
Recent:
tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—
C.
In eccl. Lat., renewed by grace:
nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:
induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—
II.
Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:
extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:
histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:
qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:
novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:
novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:
novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:
dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:
novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:
luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—
2.
Like Engl. last, extreme, highest:
exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:
a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:
novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—
B.
Esp. in eccl. Lat.
1.
Youngest:
liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—
2.
Lowest in rank or fortune:
de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
3.
As subst.
a.
Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
(α).
Of place:
terrae,
Vulg. 1 Macc. 3, 9:
a summo ad novissimum,
the bottom, id. Isa. 56, 11.—
(β).
Of time:
habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—
b.
Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
(α).
Of place, the bottom, depths:
abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—
(β).
Of time:
habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:
novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
(α).
Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:
ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:
verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —
(β).
Form nŏvĭter, newly:
BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):
amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.
a.
Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:
quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:
novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:
liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:
eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—
b.
Of succession, lastly, last of all, finally:
dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:
primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:
primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:
vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:
et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:
cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:
novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

Lewis & Short latin dictionary > novum
48 novus

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
I.
Lit.
A.
In gen.:
civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:
nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:
nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:
novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.
miles,
Sall. J. 87, 2:
imperator,
id. ib. 44, 2:
novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:
Camillus,
id. 22, 14:
consules,
Suet. Caes. 15:
serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:
caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
1.
Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:
sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
2.
Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:
tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:
beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
3.
Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:
adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:
in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:
M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:
hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:
nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:
novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
4.
Novae res, new things, novelties:
nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:
novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:
num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:
si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:
novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:
Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:
plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:
cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:
novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
B.
In partic.
1.
New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:
flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:
nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:
novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:
nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:
novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:
nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:
si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—
2.
New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):
et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—
(β).
With dat.:
novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
* (γ).
With inf.:
nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—
3.
Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:
vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
4.
Recent:
tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—
C.
In eccl. Lat., renewed by grace:
nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:
induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—
II.
Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:
extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:
histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:
qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:
novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:
novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:
novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:
dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:
novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:
luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—
2.
Like Engl. last, extreme, highest:
exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:
a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:
novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—
B.
Esp. in eccl. Lat.
1.
Youngest:
liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—
2.
Lowest in rank or fortune:
de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
3.
As subst.
a.
Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
(α).
Of place:
terrae,
Vulg. 1 Macc. 3, 9:
a summo ad novissimum,
the bottom, id. Isa. 56, 11.—
(β).
Of time:
habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—
b.
Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
(α).
Of place, the bottom, depths:
abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—
(β).
Of time:
habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:
novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
(α).
Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:
ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:
verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —
(β).
Form nŏvĭter, newly:
BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):
amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.
a.
Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:
quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:
novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:
liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:
eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—
b.
Of succession, lastly, last of all, finally:
dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:
primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:
primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:
vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:
et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:
cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:
novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

Lewis & Short latin dictionary > novus
49 de-hinc

de-hinc (monosyi., V., O.), adv., from this time, henceforth, hereafter, for the future: nunc dehinc spero aeternam inter nos gratiam Fore, T.: ne exspectetis argumentum, for the rest, T.: Tarquinium quācunque dehinc vi possim, exsequi, L.— Hereupon, afterwards, next, then: Eurum vocat, dehinc talia fatur, V.: absistere bello coeperunt, H. — In enumerations, then, next: bellum scripturus sum, primum quia... dehinc quia, etc., S.: post eos... dehinc, S.: primum... dehinc, V.—In succession: ut speciosa dehinc miracula promat, i. e. make impressive by proper order, H.—Hence, accordingly: hic dies alios mores postulat, dehinc postulo, etc., T.

Latin-English dictionary > de-hinc
50 dūcō

dūcō ūxī (dūxtī, Ct., Pr.), uctus, ere [DVC-], to lead, conduct, guide, direct, draw, bring, fetch, escort: secum mulierculas: vix quā singuli carri ducerentur, Cs.: Curru Victorem, H.: ducente deo, under the conduct of, V.: mucronem, from the scabbard, V.: ferrum vaginā, O.: bracchia (of the bow), bend, V.: sors ducitur: ductus Neptuno sorte sacerdos, for Neptune, V.: pondus aratri, draw, O.: remos, row, O.: lanas, spin, O.: ubera, milk, O.: frena manu, govern, O.: ilia, i. e. be broken-winded, H.: os, make wry faces: te magna inter praemia, to great glory, V.: sibi quisque ducere, trahere, appropriate, S. — Of a road or path, to lead, conduct: quā te ducit via, V.: iter ad urbem, O.: via quae sublicio ponte ducit ad laniculum, L. — With se, to betake oneself, go: se duxit foras, T.—Of offenders, to take, arrest, lead away, drag, carry off: in ius debitorem, L.: duci in carcerem: ad mortem: Fuficium duci iussit, to be imprisoned: ductum se ab creditore in ergastulum, Cs.—Of a wife, to lead home, take, marry: inopem (uxorem) domum. T.: uxorem filiam Scipionis: filiam Orgetorigis in matrimonium, Cs.: ex quā domo in matrimonium, L.: tibi ducitur uxor, V.: qui ducat abest, the bridegroom, O.: Conlegam Lepidum, wedded, H.—Of a commander, to lead, guide, cause to move, march: locis apertis exercitum, Cs.: cohortīs ad eam partem, etc., Cs.: sex legiones expeditas, led forward, Cs.: navem contra praedones: per triumphum alquem ante currum (of a prisoner): quam in partem aut quo consilio ducerentur, march, Cs.: ducit quam proxime ad hostem potest, moves, L. — To lead, command, be commander of: quā in legatione duxit exercitum: primum pilum ad Caesarem, in Caesar's army, Cs.: exercitūs partem ipse ducebat, S.: agmina, V.— To lead, be leader of, be the head of, be first in: familiam: ordines: toros, O.— To take in, inhale, drink, quaff, imbibe: spiritum: tura naribus, H.: pocula, H.: somnos, V.: ab ipso animum ferro, H. — To produce, form, construct, make, fashion, shape, mould, cast, dispose: parietem per vestibulum sororis, to erect: muros, H.: vallum ex castris ad aquam, Cs.: voltūs de marmore, V.: aera, H.: (litteram) in pulvere, draw, O.: mores, Iu.: alapam sibi gravem, Ph.: epos, spin out, H.: carmen, O.: Pocula ducentia somnos, H.— Of processions, etc., to conduct, marshal, lead, accompany: funus: triumphos, V.: choros, H.: ludos et inania honoris, Ta. — To receive, admit, take, get, assume: ubi primum ducta cicatrix (i. e. obducta), L.: rimam, O.: colorem, V.: pallorem, to grow pale, O.: Cānentem senectam, V.: nomina, H. — Fig., to lead, guide, draw, conduct: quo te sapientia duceret, H.: Ad strepitum citharae cessatum ducere curam (i. e. ut cessat), H.: Triste per augurium pectora, i. e. fill with forebodings, V.: totum poëma, carries off, i. e. makes acceptable, H.: series rerum ducta ab origine gentis, followed, V.— To draw, deduce, derive: ab aliquā re totius vitae exordium: ab dis inmortalibus principia: genus Olympo, V.: utrumque (amor et amicitia) ductum est ab amando.— To lead, move, incite, induce, allure, charm: me ad credendum: ducit te species, H.: Quo ducit gula, H.: lumina in errorem, O.: si quis earum (statuarum) honore ducitur. — To mislead, cheat, deceive: me istis dictis, T.: lino et hamis piscīs, O.—In time, to draw out, extend, protract, prolong, spend: bellum, Cs.: in ducendo bello tempus terere, L.: longas in fletum voces, V.: rem prope in noctem, Cs.: ut ita tempus duceretur, ut, etc.: vitam, live long, V.: ubi se diutius duci intellexit, put off, Cs.: aetatem in litteris, spend. — To calculate, compute, reckon: quoniam XC medimnūm duximus. — To reckon, consider, hold, account, esteem, regard: eum hominem, T.: filium adsistere turpe ducunt, Cs.: pericula parvi esse ducenda: ea pro falsis ducit, S.: si quis despicatui ducitur: deorum numero eos ducunt Cs.: modestiam in conscientiam, construe as, S.: nil rectum nisi quod placuit sibi, H.: Sic equidem ducebam animo futurum, V.: omnia tua in te posita esse: quae mox usu fore ducebat, expected, S.— To regard, care for, have respect to (only with rationem): suam quoque rationem ducere, one's own advantage: non ullius rationem sui commodi.
* * *
I
ducere, additional forms V

lead, command; think, consider, regard; prolong
II
ducere, duxi, ductus V

lead, command; think, consider, regard; prolong

Latin-English dictionary > dūcō
51 in-tendō

in-tendō dī, tus, ere, to stretch out, reach forth, extend: dextram ad statuam: manūs, O.: iubet intendi bracchia velis, V.—To stretch, spread out, lay, fasten, extend: intendentibus tenebris, spreading, L.: tabernacula carbaseis intenta velis, pitched: coronas Postibus, O.: duro intendere bracchia tergo, bind, V.: locum sertis, encircled, V.: vela secundi Intendunt zephyri, swell, V.: numeros nervis, V.—To bend, aim, direct: arcum: arma temptare, intendere, S.: tela in patriam.—Fig., to strain, extend, direct, bend, turn, aim: officia, to be zealous in, S.: aciem acrem in omnīs partes, turns keen looks: digna res est ubi tu nervos intendas tuos, your energies, T.: quonam hostes iter intendissent, direct their march, L.: coeptum iter in Italiam, L.: quo nunc primum intendam, whither shall I turn? T.—To turn, direct, assail with, aim: intendenda in senemst fallacia, T.: ubi Hannibal est, eo bellum intendis? L.: mihi actionem perduellionis: litem tibi.—To urge, incite: eum ad cavendi omnia curam, L.: se ad firmitatem, brace.— To direct, turn, give, lend (often with animus): intentum animum tamquam arcum habebat, kept on the stretch: quo animum intendat, facile perspicio: ad bellum animum intendit, S.: animum studiis, H.: ubi ingenium intenderis, valet, S.—To increase, magnify, intensify: vocem, raise, V.: spiritum, Cu.: formidinem, quod, etc., Ta.: huic negatus honor gloriam intendit, Ta.: vera, exaggerate, Ta.—To give attention to, purpose, endeavor, intend: quod consilium primum intenderam, T.: infecto quod intenderat negotio, S.: quod animo intenderat, perficere: quo ire intenderant, S.: altum petere intendit, L.: ut eo quo intendit, perveniat (sc. ire): quocumque intenderat, S.—To maintain, assert: Eam sese esse, T.: quo modo nunc intendit.

Latin-English dictionary > in-tendō
52 quam

quam adv. [qui].—Relat., in what manner, to what degree, how greatly, how, how much: nescis quam doleam, T.: vide, quam te amarit is: declaravit quam odisset senatum: docebat, quam veteres quamque iustae causae intercederent, Cs.: ut sentias quam vile sit corpus, L.: Vive memor quam sis aevi brevis, H.: ut nobis tempus quam diu diceremus praestitueres: mire quam illius loci cogitatio delectat (i. e. mirum est, quam, etc.), wonderfully.—Interrog., how?: quam avidum in pecuniis (hunc fuisse censetis)?: quam multis custodibus opus erit?: quam longe est hinc in saltum vestrum?—In exclamations, how! how very!: quam cupiunt laudari!: quam terribilis aspectu (incedebat)!: quam nihil praetermittis in consilio dando!: Quam paene regna Proserpinae vidimus! H. —Esp., in comparisons, in what degree, as: nihil est tam populare quam bonitas: quid est oratori tam necessarium quam vox?: tam diu requiesco, quam diu ad te scribo: tam esse clemens tyrannus, quam rex importunus potest: quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est, S.: tam sum amicus rei p. quam qui maxime: Non verbis dici potest Tantum quam navigare incommodumst, T.: maria aspera iuro Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam ne, etc., V.: intentis, non ab irā tantum, quam quod urbs videbatur, etc., L.: dimidium tributi quam quod regibus ferre soliti erant, half as much tribute as, etc., L.: nihil aeque eos terruit, quam robur imperatoris, L.: quam multā grandine nimbi crepitant, sic ictibus heros Creber pulsat, V.—With ellips. of tam, as much as, to the extent that, as... as: quam voletis multi dicent, as many of you as choose: quam diu vixit, all his life: quam diu tu voles, as long as you will: non militum fiduciā quam iuventutis, not so much, L.: tyrannus, quam qui umquam, saevissimus, never surpassed in cruelty, L.: Huc turba ruebat... Quam multa cadunt folia, as numerous as, V. —With sup. and possum or (old) queo: ut te redimas captum quam queas Minumo, at the lowest price you can, T.: quam plurimos potest equites educit, S.: quam maximis potest itineribus pervenit, Cs.: quam maxime possem, contenderem, to the utmost of my power.—With sup. and ellips. of possum, in the highest degree, as... as possible, extremely, very: quam minimum spati daretur, the shortest time possible, Cs.: quam plurimo vendere, at the highest price: ut quam primum accederet, as soon as possible: quam primum, forthwith, V. —Colloq.: quam familiariter, very, T.—Implying difference of degree (after a comp. or word of comparison), than: acrior quam ego sum: omnia sunt citius facta quam dixi: nec diutius vixit quam locuta est: ut aditus non magis nobilitati quam virtuti pateret: istas tu partīs potius quam defectionem vocas?: Nec tibi grata minus pietas... Quam fuit illa Iovi, O.: se temere magis quam satis caute inferre, L.: non locuta est ferocius quam poculum inpavide hausit, L.: speciem gloriae vehementius quam caute appetebat, Ta.: maiorem pecuniam polliceri, quam quantam hic dedisset: ne libentius haec evomere videar quam verius, with more satisfaction than accuracy: pestilentia minacior quam perniciosior, more threatening than destructive, L.: turbavit ordinem non acrior quam pertinacior impetus, L.: quid hoc fieri turpius potest, quam eum... labi: ne aliter, quam ego velim, meum laudet ingenium, otherwise than as I wished: quis antea, quis esset, quam cuius gener esset, audivit? sooner... than: pridie quam a me tu coactus eo profitere, on the day before. virtus nihil aliud est quam in se perfecta natura: nil aliud agens quam ut, etc., with no other purpose than, etc., L.: saepe supra feret, quam fieri possit, more than: ultra quam satis est, producitur.—Praegn., after verbs implying preference or superiority, rather than: praestare omnīs perferre acerbitates, quam non civibus parentarent, Cs.: si eligere commodissimum quodque, quam sese uni vellent addicere: esse quam videri bonus malebat, S.: malae rei se quam nullius duces esse volunt, L.: statuit congredi quam refugere, N.—After expressions of time, later than, after that, after: die vicensimo quam creatus erat dictaturā se abdicavit, L.: anno trecentesimo altero quam condita Roma erat, L.
* * *
I
ADV

how, how much; as, than

quam + superlative -- as... as possible
II
CONJ

how, than

Latin-English dictionary > quam
53 simul

simul adv. [3 SA-], at the same time, together, at once, simultaneously: multa concurrunt simul, T.: Eamus, et simul consilium volo capere, i. e. while going, T.: tres simul soles effulserunt, L.: duo consules simul ex Italiā eiecti: simul omnibus portis (Gracchus) erupit, L.: multarum simul civitatium legati Romam convenerunt, L.—Followed by cum, together with (cf. unā with cum): Simul consilium cum re amisti, T.: testamentum (Cyri) simul obsignavi cum Clodio: simul cum dono designavit templo finīs, L.—Ellipt.: multos modios salis simul edendos esse (sc. cum amicis): memor Mutatae simul togae, H.: qui simul erant missi: trium simul bellorum victor (sc. gestorum), L.—Poet., with abl: simul his, H.: Quippe simul nobis habitat, O.—Of concurrence in thought, followed by et, et... et, atque, or -que, at the same time, at once, together, as well, both: simul et cursu et spatio pugnae fatigati, Cs.: Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est: quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta, L.: obruit animum simul luctus metusque, L.: pulvere simul ac sudore perfusum, Cu.: simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus concurrerunt, L.—After simul, et often has the force of etiam: simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.: legati iam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc., L.—Following a conj. (et simul or simulque), at the same time, also, further, likewise: postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Iugurthae proelio clamorem augeri, S.: tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.: quod eo liberius ad te scribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod, etc.— Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise: hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur, Cs.: tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Iuno, precor ut, etc., L.—With enim: augeamus sane suspicionem tuam; simul enim augebimus diligentiam.—Implying a connective, and at the same time, and also: ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum iuvare, simul ut esset poena quod, etc.: nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione iuvenis moveretur, etc., L.—Repeated, in co-ordinate clauses, partly... partly, at once... and, not only... but at the same time, though... yet also: adeo simul spernebant, simul metuebant, L.: simul Aenean in regia ducit Tecta, simul indicit, etc., V.: consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret, L.; cf. Ille simul fugiens Rutulos simul increpat, V.: Germani frequentes in castra venerunt, simul sui purgandi causā, simul ut de indutiis impetrarent, Cs.—In subordinate temporal clauses, with atque or ac (less correctly as one word, simulac, simulatque), as soon as: L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit: simul atque sibi hic adnuisset dicebat, etc.: at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arcā, H.—With ut, as soon as, immediately after: simul ut, qui sint professi, videro, dicam.—With et, as soon as: simul et quid erit certi, scribam ad te: quam accepi simul et in Cumanum veni, upon my arrival.—With primum, as soon as ever: simul primum magistratu abiit, dicta dies est, L.—Alone, in the sense of simul atque, as soon as: Hic simul argentum repperit, curā sese expedivit, T.: simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur: simul concrepuere arma, hostis pedem rettulit, L.
* * *

ADV

at same time; likewise; also; simultaneously; at once

Latin-English dictionary > simul
54 statuō

statuō uī, ūtus, ere [status], to cause to stand, set up, set, station, fix upright, erect, plant: statue signum, L.: agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem), H.: Crateras magnos statuunt (on the table), V.: tabernacula statui passus non est, to pitch, Cs.: aeiem quam arte statuerat, latius porrigit, had drawn up, S.: statuitur Lollius in convivio, is taken to the banquet: tabernacula in foro, L.: ubi primum equus Curtium in vado statuit, L.: in nostris castris tibi tabernaculum statue, Cu.: pro rigidis calamos columnis, O.: alqm capite in terram, T.: patrem eius ante oculos: bovem ad fanum Dianae et ante aram, L.: Puer quis Ad cyathum statuetur? H.— To construct and place, set up, erect, make, build: eique statuam equestrem in rostris statui placere, in his honor: Effigiem, V.: Templa tibi, O.: aras e caespite, O.: aëneum tropaeum: carceres eo anno in Circo primum statuti, L.: incensis operibus quae statuerat, N.: Inter et Aegidas mediā statuaris in urbe, i. e. a statue of you, O.: Urbem quam statuo vestra est, found, V.— To cause to stand firm, strengthen, support: rem p. certo animo, Att. ap. C.—Of rules and precedents, to establish, constitute, ordain, fix, settle, set forth: omnīs partīs religionis: vectigal etiam novum ex salariā annonā, L.: Exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placare studeant, T.: in alquo homine exemplum huius modi: si quid iniungere inferiori velis, si id prius in te ac tuos ipse iuris statueris, etc., first admit it against yourself, L.: citius Quam tibi nostrorum statuatur summa laborum, i. e. is recounted, O.— Of persons, to constitute, appoint, create: arbitrum me huius rei.—Of limits and conditions, to determine, fix, impose, set: imperi diuturnitati modum statuendum putavistis, that a limit should be assigned: statui mihi tum modum et orationi meae, imposed restraints upon: non statuendo felicitati modum, by not limiting his success, L.: modum carminis, O.: providete duriorem vobis condicionem: Finem orationi, make an end of, T.—Of a time or place, to fix, appoint, set: statutus est comitiis dies, L.: multitudini diem statuit ante quam liceret, etc., S.: fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant, Cu.— To decide, determine, settle, fix, bring about, choose, make a decision: ut pro merito cuiusque statueretur, L.: ut ipse de eo causā cognitā statuat, to try the cause and decide, Cs.: utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?: ut statuatis hoc iudicio utrum, etc.: in hoc homine statuetur, possitne homo damnari, etc.: quid faciendum sit, L.: nondum statuerat, conservaret eum necne, N.: in senatu de lege: de absente eo statuere ac iudicare, L.: de P. Lentulo, i. e. decide on the punishment of, S.: (ii), quos contra statuas: Res quoque privatas statui sine crimine iudex, sat in judgment upon, O.—In the mind, to decide, make up one's mind, conclude, determine, be convinced: numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum, etc.: neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.: vix statuere apud animum meum possum, utrum, etc., to make up my mind, L.: quidquid nos communi sententiā statuerimus. — To decree, order, ordain, enact, prescribe: statuunt ut decem milia hominum mittantur, Cs.: eos (Siculos) statuisse, ut hoc quod dico postularetur: patres ut statuerent, ne absentium nomina reciperentur: statutum esse (inter plebem et Poenos), ut... impedimenta diriperent, agreed, L.: statuunt ut Fallere custodes tentent, O.: sic, di, statuistis, O.: (Vestalibus) stipendium de publico, decreed a salary, L.: cur his quoque statuisti, quantum ex hoc genere frumenti darent.—Of punishments, to decree, measure out, inflict, pass sentence: considerando... in utrā (lege) maior poena statuatur: obsecrare, ne quid gravius in fratrem statueret, treat harshly, Cs.: quid in illos statuamus consultare, S.: cum triste aliquid statuit, O.: legem de capite civis Romani statui vetare, i. e. sentence of death to be passed.—To resolve, determine, purpose, propose: statuit ab initio ius publicano non dicere: statuerat excusare, to decline the office: proelio decertare, Cs.: non pugnare, L.: habere statutum cum animo ac deliberatum, to have firmly and deliberately resolved: caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat.— To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold, be convinced, conclude, think, consider: leges statuimus per vim et contra auspicia latas: statuit senatus hoc, ne illi quidem esse licitum, cui concesserat omnia: qui id statuat esse ius quod non oporteat iudicari, who holds that to be the law: cum igitur statuisset, opus esse, etc., had become convinced: statuistis, etiam intra muros Antoni scelus versari, inferred: Hoc anno statuit temporis esse satis, O.: si id dicunt, non recte aliquid statuere eos qui consulantur, that they hold an erroneous opinion: hoc si ita statuetis: statuit nauarchos omnīs vitā esse privandos, thought it necessary to deprive, etc.: causam sibi dicendam esse statuerat, knew: Caesar statuit exspectandam classem, Cs.: si, ut Manilius statuebat, sic est iudicatum: uti statuit, as he thought, L.: omnīs statuit ille quidem non inimicos, sed hostīs, regarded not as adversaries, but as foes: Anaximenes aëra deum statuit, regarded.
* * *

statuere, statui, statutus V

set up, establish, set, place, build; decide, think

Latin-English dictionary > statuō
55 tum

tum adv., of time [3 TA-].—Of time past, then, at that time, in those times: placuit tum id mihi, T.: qui tum vexare cupiebant: vastae tum in his locis solitudines erant, L.: Caere, opulento tum oppido, L.: tum Staienus condemnatus est, i. e. in that trial.—In emphatic opposition to other advv. of time: tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopiā? T.: quae tabula, tum imperio tuo revolsa, nunc a me tamen deportata est: Et tum sicca, prius creberrima fontibus, Ide, O.—Of time present (only in orat. obliq., for nunc), now, at this time, then: quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore? if they were not now so, L.—Of time future, then, in that case, if that be done, thereupon: Tum meae... Vocis accedet bona pars, H.: confer sudantes, ructantes... tum intelleges, etc.: agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem, qui sciet, etc., L.—Of time indefinite, then, at such a time, in such circumstances, in this instance, if so: nam quid agimus, cum sevocamus animum?... quid, inquam, tum agimus, nisi, etc.?—Repeated, tum... tum, sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another: tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur: dictator tum appellare tum adhortari milites, L.—Of succession in time, then, thereupon, next, afterwards, forthwith: conlocari iussit hominem in aureo lecto... Tum ad mensam eximiā formā pueros iussit consistere: tum, prope iam perculsis aliis tribunis, A. Virginius Caesoni capitis diem dicit, L.—In a series, repeated, or with other advv. or conjj. varying the expression: ducem Hannibali unum e concilio datum (a Iove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.: tum... alias... tum... alias: tum... tum... aliquando: tum... tum... aut... aut: modo... tum autem.—Fig., of succession in thought, and then, besides, also, moreover, again, further, on the other hand: Quot me censes homines iam deverberasse, Hospites tum civīs? as well as, T.: faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur.—After a general clause with cum, introducing a particular or emphatic assertion: cum... tum, as... so, while... also, not only... but also, as... so especially: Quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere, T.: cum omnium rerum simulatio vitiosa est, tum amicitiae repugnat maxime: movet patres conscriptos cum causa tum auctor, L.—Cum, followed by tum vero, tum maxime, tum praecipue or tum inprimis, while... in particular, not only... but especially, while... above all, not only... but chiefly: cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.: cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc., Cs.: cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.— Cum, followed by tum certe, tum nimirum, tum etiam, tum quoque or tum praeterea, while... at least, as... so assuredly, both... and as well, not only... but moreover: at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis: cum memoriter, tum etiam amice, etc.: cum potestas maior, tum vir quoque potestati par, etc., L.—Referring to a temporal clause, with cum.—Of coincidence of definite time, tum... cum, or cum... tum, at the time when, at a time when, even when, already when: tum, quom gratum mihi esse potuit, nolui, T.: cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur: tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret, L.—Of succession in time, then, next, at once, forthwith: id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit: cum muros defensoribus nudasset, tum Afros ad subruendum murum mittit, L.—Of indefinite time, tum... cum, or cum... tum, at the time when, at a time when, at such times as, whenever: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adiungitur: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, O.—With ubi, of succession in time, then, next, at once, forthwith: ubi eorum dolorem cognovi, tum meum animum in illos proposui: ubi spectaculi tempus venit, tum orta vis, L.—Of indefinite time, ubi... tum, whenever: Post ubi tempust promissa iam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt, T.—With postquam or postea quam, of succession in definite time, then, at once: tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc., L.: posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc., as soon as.—In indefinite time, then, always: postquam commoditas prava dicendi copiam consecuta est, tum malitia praevertere urbīs adsuevit.—With ut, ut... tum, or tum... ut, when, after, as soon as: ut vero accessit cohortatio... tum vero filium seduxit: ut vero aquam ingressi sunt, tum utique egressis rigere corpora, L.—With quando, tum... quando, or quando... tum, when, as soon as: utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent.—With dum, then, meanwhile: dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit, V.—With quam diu, then, so long: qui, quam tibi amicus non modo tum fuerit quam diu tecum in provinciā fuit, verum, etc.—With a relative, then, at that time: Quā tempestate Paris Helenam innuptis iunxit nuptiis, Ego tum gravida expletis iam fui ad pariendum mensibus, C. poët.—With an abl absol., then, thereafter, at once: ut morte eius nuntiatā tum denique bellum confectum arbitraretur: ita rebus divinis peractis tum de bello dictator rettulit, L.—Fig., in a conclusion after cum or si, then, therefore, consequently, in that case: cum magnus numerus deesset, tum iste homo coepit, etc.: quid tum quaeso, si hoc pater resciverit? T.: Si quidem me amaret, tum istuc prodesset, T. —In particular phrases, iam tum, already at that time, as soon as that: iam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri, T.: ut mihi iam tum divinasse ille videatur hanc urbem esse, etc.—Tum demum or tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, as late as that: tum demum Liscus, quod antea tacuerat, proponit, Cs.: quo cum venerimus, tum denique vivemus.—Tum primum, tum primo, or tum deinde, then first, then for the first time, not till then: ludorum gratiā, quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset: tum primo, L.: quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia conlegae subrogando habuit, L.— Hic tum, at this point, just here, just then: hic tum iniectus est hominibus scrupulus.—With emphatic particles, tum vero, tum enim vero, or enim vero tum, then indeed, just then, at that crisis, then if not before, then: discedit a Melino Cluentia. tum vero illa egregia mater palum exsultare... coepit: Quae postquam frustra temptata rogumque parari... Sensit, Tum vero gemitūs... Edidit, O.—Tum quidem, at that time, thereupon, then at least: et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem, etc.—Ne tum quidem, not even then: num quis horum miser hodie? ne tum quidem, post spiritum extremum.—Tum maxime or tum cum maxime, especially at that time, chiefly then, just then, precisely at that time: quem provincia tum maxime exspectabat: regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti, at that very time, L.—Etiam tum, even then, even at that time, even already, even yet: totum se Servilio etiam tum tradidit: Ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos, not yet long, O.—Tum quoque, also then, then likewise, then as before, then too, then once more, even then: tum quoque homini plus tribui quam necessitati: tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis, L.—Tum autem, and then, besides further, moreover, nay even, statim se ad hominis egentis, tum autem iudicis, familiaritatem se applicavit: tanta enim tempestas cooritur... tum autem nives proluit, etc., Cs.— Tum ipsum, at that very time, just then, even then: id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere.—Quid tum? what then? what next? what further?: dic; cras est mihi Iudicium. quid tum? T.: videsne abundare me otio? A. quid tum?
* * *

ADV

then, next; besides; at that time

cum...tum -- not only...but also

Latin-English dictionary > tum
56 ut or utī

ut or utī adv. [for * quoti or * cuti; 2 CA-]. I. Of place, where (poet.): Nisus Labitur, caesis ut forte iuvencis Fusus madefecerat herbas, V.: Utque aër, tellus illic, O.— II. Of time, when, as soon as, just as: ut hinc te intro ire iussi, opportune hic fit mi obviam, T.: ut peroravit, surrexit Clodius: ut vero aquam ingressi sunt... tum, etc., L.: Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, crudeliter imperare, Cs.: atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc., as soon as ever: Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt, L.: deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc., L.: ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa, T.: ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito Pompeiani, Cs.: litteras scripsi... statim ut tuas legerem (i. e. litteras nunc scribo, ut tuas legi): neque, ut quaeque res delata ad nos, tum denique scrutari locos (debemus): traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari, L.— Since, from the time at which: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae.—Of repeated action, whenever: ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur: ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt, Cs.: ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt, L.: ut enim quisque dixerat, ita postulabatur, etc.— III. Of manner. A. Interrog., how, in what way, in what manner: Ut vales? T.: ut sese in Samnio res habent? L.: Ut valet? ut meminit nostri? H. —Usu. in dependent questions, with subj: Narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet, T.: credo te audisse ut me circumsteterint: docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent, Cs.: veniat in mentem, ut trepidos quondam maiores vestros... defenderimus, L.: Vides ut altā stet nive candidum Soracte, H.— With indic. (old or poet.): Illud vide, os ut sibi distorsit carnufex, T.: Aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (i. e. omnia laetantia), V.—After verbs of fearing, how, in what way, lest... not, that... not: rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere dicebant, Cs.: verebar ut redderentur: timeo ut sustineas: o puer, ut sis Vitalis, metuo, et maiorum ne quis amicus Frigore te feriat, H.: quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat, L.: ut ferulā caedas meritum... non vereor, H.—In exclamations: ut falsus animi est! T.: Gnaeus autem noster... ut totus iacet: Ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error! V.: ut tu Semper eris derisor! H.— B. Relative, as: ut potero, feram, T.: Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et debeo: Labienus, ut erat ei praeceptum... abstinebat, Cs.: ut plerumque fit, L.—Introducing an example, as, for example, for instance: est quiddam, quod suā vi nos inlectos ducit, ut amicitia: ceteri morbi, ut gloriae cupiditas, etc.: qui aliis nocent, in eādem sunt iniustitiā, ut si in suam rem aliena convertant: ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat, L.: causas, ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar: si virtus digna est gloriatione, ut est (i. e. sicut est): nemo, ut opinor, in culpā est, in my judgment: qui, ut credo, duxit, etc., I believe.—With correlative ita, sic, sometimes idem, item, as, just as, in the same manner as: omnīs posthabui mihi res, ita uti par fuit, T.: ut viro forti dignum fuit, ita calumniam eius obtrivit: si ut animis sic oculis videre possemus: disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est: fecisti item ut praedones solent: haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (i. e. ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt): te semper sic colam ut quem diligentissime: eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis, N.—In comparative clauses with indefinite subjects, ut quisque with a sup. or an expression implying a superlative, usu. followed by ita with a sup, the more... the more: ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better man one is, the harder it is for him to, etc.: ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur; cf. facillime ad res iniustas impellitur ut quisque altissimo animo est: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, L.: de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est, according to each one's station, whether free or bound, L.—Introducing a general statement for comparison or confirmation, as, considering that, in accordance with the fact that, in view of what: haud scio hercle, ut homost, an mutet animum, T.: atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.: transire pontem non potuit, ut extrema resoluta crant, etc., L.: Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi, as was natural for a Sicilian.—Introducing a limiting circumstance, as, considering, for: hic Geta ut captus est servorum, non malus, i. e. as far as this can be said of slaves, T.: civitas florens, ut est captus Germanorum, Cs.: Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus, for those times: (orationis genus) ut in oratore exile, for an orator: gens, ut in eā regione, divitiis praepollens, L.— With perinde or pro eo, as, in proportion as, according as, to the extent that, in the measure that: in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura, L.: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit.—With a relat., as it is natural for persons, like one, since, seeing that: proficiscuntur, ut quibus esset persuasum, non ab hoste consilium datum, etc., like men convinced that, etc., Cs.: inde consul, ut qui iam ad hostīs perventum cerneret, procedebat, L.—Introducing a motive or assumption, as if, on the supposition that, in the belief that: narratio est rerum gestarum aut ut gestarum expositio: (Galli) laeti, ut exploratā victoriā, ad castra pergunt, L.—With ita or sic, introducing an oath or attestation, as, as it is true that: ita me di ament ut ego Laetor, etc., T.: ita vivam ut maximos sumptūs facio.—With correlative ita or sic, introducing contrasted clauses, as... so, as on the one hand... so on the other, although... yet, while... still, both... and: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?: consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc., L.: uti longe a luxuriā, ita famae propior, Ta.—Repeated as indefinite relative, in whatever manner, howsoever (only with indic.): Sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam, T.: sed ut ut est, indulge valetudini tuae.—Indefinite, in concessive or conditional clauses, however, in whatever manner, in whatever degree, although, granting that: quod ut ita sit—nihil enim pugno —quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?: nihil est prudentiā dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus: ut enim neminem alium rogasset, scire potuit, etc.: qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici, L.: ac iam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse, Cs.: Ut desint vires tamen est laudanda voluntas, O.

Latin-English dictionary > ut or utī
57 adscitus

1.
ascītus ( adsc-), a, um, Part. of ascisco.
2.
ascītus ( adsc-), ūs, m. [ascisco], an acceptance, reception:
vacuitatem doloris alii censent primum ascitum et primum declinatum dolorem,
Cic. Fin. 5, 7, 18, where Madvig reads ascitam; so B. and K.

Lewis & Short latin dictionary > adscitus
58 aecus

aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
I.
A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;
syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,
level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:
aequus et planus locus,
Cic. Caec. 17 fin.:
in aequum locum se demittere,
Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:
in aequum locum deducere,
Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:
sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,
i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:
meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,
from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:
facilem in aequo campi victoriam fore,
Liv. 5, 38:
ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,
Tac. Agr. 35:
in aequum digredi,
id. ib. 18:
in aequo obstare,
id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:
dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,
up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
B.
Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
1.
Of place:
locum se aequum ad dimicandum dedisse,
Caes. B. C. 3, 73:
etsi non aequum locum videbat suis,
Nep. Milt. 5, 4:
non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,
Tac. A. 1, 68. —
2.
Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:
et tempore et loco aequo,
Liv. 26, 3:
tempore aequo,
Suet. Caes. 35.—
3.
In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
(α).
Absol.:
consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34:
nobilitate inimica, non aequo senatu,
id. Q. Fr. 2, 3 med.:
meis aequissimis utuntur auribus,
id. Fam. 7, 33:
oculis aspicere aequis,
Verg. A. 4, 372:
O dominum aequum et bonum,
Suet. Aug. 53:
boni et aequi et faciles domini,
id. Tib. 29.—
(β).
With dat.:
aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,
Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
(γ).
With in and acc.:
quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,
Cic. Quint. 14.—
(δ).
With in and abl.:
victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,
Prop. 4, 18, 28.—Hence,
4.
aequus, i, m. subst., a friend:
ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,
both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:
aequis iniquisque persuasum erat,
Liv. 5, 45.
II.
That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:
aequo censu censeri,
Plaut. Trin. 2, 4, 92:
partīs,
Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:
aequa erit mensura sagorum,
ib. Exod. 26, 8:
pondera,
ib. Lev. 19, 36:
portio,
ib. 2 Mach. 8, 30:
aequa dementia,
Lucr. 1, 705 al.:
aequā manu discedere,
to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,
aequo Marte pugnare,
with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:
urbs erat in summo nubibus aequa jugo,
Ov. P. 4, 7, 24:
aequum vulnus utrique tulit,
id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:
aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,
Verg. A. 2, 724:
pars aequa mundi,
Plin. 2, 19, 17, § 81:
utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,
Ter. Eun. 1, 2, 12:
non tertiam portionem, verum aequam,
Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
1.
Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:
dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,
Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:
adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,
Tac. G. 36 fin. —
2.
In aequo esse or stare, to be equal:
qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,
Sen. Phoen. 98:
ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,
id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:
in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,
Liv. 39, 50 fin. —
B.
Morally.
1.
Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:
praetor aequus et sapiens,
Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:
aequissimus aestimator et judex,
id. Fin. 3, 2:
praebere se aequum alicui,
id. Fam. 2, 1:
absentium aequi, praesentibus mobiles,
benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
2.
Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):
aequa et honesta postulatio,
Cic. Rosc. Am. 2:
quod justum est et aequum, servis praestate,
just and fair, Vulg. Col. 4, 1:
postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,
Cic. Clu. 2:
aequa lex et omnibus utilis,
id. Balb. 27:
aequissimis legibus monere,
Aur. Vict. Caes. 9, 5:
aequae conditiones,
Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
3.
ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):
utilitas justi prope mater et aequi,
Hor. S. 1, 3, 98:
aequi studium,
Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:
lamentari amplius aequo,
Lucr. 3, 966:
injurias gravius aequo habere,
to feel too deeply, Sall. C. 50:
potus largius aequo,
Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):
quae liberum scire aequom est adulescentem,
Ter. Eun. 3, 2, 25:
significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,
Lucr. 5, 1023:
non est aequum nos derelinquere verbum Dei,
Vulg. Act. 6, 2:
aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,
Aur. Vict. Epit. 12, 7:
ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,
Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,
sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,
Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:
plus vidissem quam med atque illo aequom foret,
would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
4.
Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:
neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,
what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:
cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,
Cic. Brut. 38:
ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,
id. Caecin. 23:
fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,
in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:
illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,
Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
C.
Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);
esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71:
concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,
Cic. Rosc. Am. 50:
quodadest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 32:
tentantem majora, fere praesentibus aequum,
id. Ep. 1, 17, 24;
and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,
id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:
carere aequo animo aliquā re,
id. Brut. 6:
ferre aliquid,
Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:
accipere,
Sall. C. 3, 2:
tolerare,
id. J. 31:
quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,
Suet. Tib. 25:
testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,
id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:
aequo animo esto,
be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:
aequo animo (aliquis) est? Psallat,
ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:
istuc aequi bonique facio,
Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:
aequi istuc faciam,
it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:
aequi bonique dicere,
to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):
eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,
Cic. Off. 2, 8, 30:
non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
id. Fam. 9, 13, 2:
universa aeque eveniunt justo et impio,
Vulg. Eccl. 9, 2.
1.
In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
(α).
Aeque—cum:
animum advorte, ut aeque mecum haec scias,
Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
(β).
Aeque with comp. abl.:
nullus est hoc meticulosus aeque,
as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:
qui me in terrā aeque fortunatus erit,
id. Curc. 1, 2, 51.—
(γ).
Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;
Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:
quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,
Hor. Ep. 1, 1, 26.—
(δ).
Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:
nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,
Cic. Lael. 6, 22:
sed me colit et observat aeque atque patronum suum,
id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:
Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
(ε).
Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;
neither in Cic. nor in Cæs.),
as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;
nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,
id. Epid. 2, 3, 1:
nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,
Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;
in navibus posita aeque quam in aedificiis,
Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
(ζ).
Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:
idemque proficeret aeque ut rosaceum,
Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
(η).
Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:
aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,
Tac. Agr. 15.—
2.
The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):
satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?
Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:
aeque sons,
Liv. 29, 19, 2;
so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,
it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
3.
With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:
non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,
Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:
etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),
id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:
aeque ambo pares,
Plaut. Men. 5, 9, 60:
duae trabes aeque longae,
Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
4.
Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:
Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,
Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
5.
In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
B.
Justly, with equity:
mihi id aeque factum arbitror,
Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:
aequissime jus dicere,
Aur. Vict. Epit. 11, 2:
judicas ut qui aequissime,
Sid. 15, Ep. 11.
► An old adverb.
form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

Lewis & Short latin dictionary > aecus
59 aequum

aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
I.
A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;
syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,
level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:
aequus et planus locus,
Cic. Caec. 17 fin.:
in aequum locum se demittere,
Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:
in aequum locum deducere,
Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:
sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,
i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:
meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,
from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:
facilem in aequo campi victoriam fore,
Liv. 5, 38:
ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,
Tac. Agr. 35:
in aequum digredi,
id. ib. 18:
in aequo obstare,
id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:
dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,
up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
B.
Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
1.
Of place:
locum se aequum ad dimicandum dedisse,
Caes. B. C. 3, 73:
etsi non aequum locum videbat suis,
Nep. Milt. 5, 4:
non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,
Tac. A. 1, 68. —
2.
Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:
et tempore et loco aequo,
Liv. 26, 3:
tempore aequo,
Suet. Caes. 35.—
3.
In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
(α).
Absol.:
consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34:
nobilitate inimica, non aequo senatu,
id. Q. Fr. 2, 3 med.:
meis aequissimis utuntur auribus,
id. Fam. 7, 33:
oculis aspicere aequis,
Verg. A. 4, 372:
O dominum aequum et bonum,
Suet. Aug. 53:
boni et aequi et faciles domini,
id. Tib. 29.—
(β).
With dat.:
aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,
Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
(γ).
With in and acc.:
quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,
Cic. Quint. 14.—
(δ).
With in and abl.:
victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,
Prop. 4, 18, 28.—Hence,
4.
aequus, i, m. subst., a friend:
ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,
both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:
aequis iniquisque persuasum erat,
Liv. 5, 45.
II.
That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:
aequo censu censeri,
Plaut. Trin. 2, 4, 92:
partīs,
Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:
aequa erit mensura sagorum,
ib. Exod. 26, 8:
pondera,
ib. Lev. 19, 36:
portio,
ib. 2 Mach. 8, 30:
aequa dementia,
Lucr. 1, 705 al.:
aequā manu discedere,
to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,
aequo Marte pugnare,
with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:
urbs erat in summo nubibus aequa jugo,
Ov. P. 4, 7, 24:
aequum vulnus utrique tulit,
id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:
aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,
Verg. A. 2, 724:
pars aequa mundi,
Plin. 2, 19, 17, § 81:
utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,
Ter. Eun. 1, 2, 12:
non tertiam portionem, verum aequam,
Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
1.
Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:
dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,
Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:
adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,
Tac. G. 36 fin. —
2.
In aequo esse or stare, to be equal:
qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,
Sen. Phoen. 98:
ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,
id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:
in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,
Liv. 39, 50 fin. —
B.
Morally.
1.
Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:
praetor aequus et sapiens,
Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:
aequissimus aestimator et judex,
id. Fin. 3, 2:
praebere se aequum alicui,
id. Fam. 2, 1:
absentium aequi, praesentibus mobiles,
benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
2.
Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):
aequa et honesta postulatio,
Cic. Rosc. Am. 2:
quod justum est et aequum, servis praestate,
just and fair, Vulg. Col. 4, 1:
postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,
Cic. Clu. 2:
aequa lex et omnibus utilis,
id. Balb. 27:
aequissimis legibus monere,
Aur. Vict. Caes. 9, 5:
aequae conditiones,
Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
3.
ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):
utilitas justi prope mater et aequi,
Hor. S. 1, 3, 98:
aequi studium,
Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:
lamentari amplius aequo,
Lucr. 3, 966:
injurias gravius aequo habere,
to feel too deeply, Sall. C. 50:
potus largius aequo,
Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):
quae liberum scire aequom est adulescentem,
Ter. Eun. 3, 2, 25:
significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,
Lucr. 5, 1023:
non est aequum nos derelinquere verbum Dei,
Vulg. Act. 6, 2:
aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,
Aur. Vict. Epit. 12, 7:
ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,
Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,
sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,
Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:
plus vidissem quam med atque illo aequom foret,
would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
4.
Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:
neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,
what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:
cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,
Cic. Brut. 38:
ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,
id. Caecin. 23:
fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,
in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:
illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,
Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
C.
Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);
esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71:
concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,
Cic. Rosc. Am. 50:
quodadest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 32:
tentantem majora, fere praesentibus aequum,
id. Ep. 1, 17, 24;
and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,
id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:
carere aequo animo aliquā re,
id. Brut. 6:
ferre aliquid,
Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:
accipere,
Sall. C. 3, 2:
tolerare,
id. J. 31:
quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,
Suet. Tib. 25:
testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,
id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:
aequo animo esto,
be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:
aequo animo (aliquis) est? Psallat,
ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:
istuc aequi bonique facio,
Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:
aequi istuc faciam,
it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:
aequi bonique dicere,
to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):
eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,
Cic. Off. 2, 8, 30:
non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
id. Fam. 9, 13, 2:
universa aeque eveniunt justo et impio,
Vulg. Eccl. 9, 2.
1.
In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
(α).
Aeque—cum:
animum advorte, ut aeque mecum haec scias,
Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
(β).
Aeque with comp. abl.:
nullus est hoc meticulosus aeque,
as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:
qui me in terrā aeque fortunatus erit,
id. Curc. 1, 2, 51.—
(γ).
Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;
Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:
quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,
Hor. Ep. 1, 1, 26.—
(δ).
Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:
nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,
Cic. Lael. 6, 22:
sed me colit et observat aeque atque patronum suum,
id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:
Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
(ε).
Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;
neither in Cic. nor in Cæs.),
as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;
nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,
id. Epid. 2, 3, 1:
nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,
Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;
in navibus posita aeque quam in aedificiis,
Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
(ζ).
Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:
idemque proficeret aeque ut rosaceum,
Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
(η).
Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:
aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,
Tac. Agr. 15.—
2.
The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):
satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?
Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:
aeque sons,
Liv. 29, 19, 2;
so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,
it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
3.
With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:
non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,
Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:
etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),
id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:
aeque ambo pares,
Plaut. Men. 5, 9, 60:
duae trabes aeque longae,
Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
4.
Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:
Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,
Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
5.
In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
B.
Justly, with equity:
mihi id aeque factum arbitror,
Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:
aequissime jus dicere,
Aur. Vict. Epit. 11, 2:
judicas ut qui aequissime,
Sid. 15, Ep. 11.
► An old adverb.
form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

Lewis & Short latin dictionary > aequum
60 aequus

aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
I.
A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;
syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,
level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:
aequus et planus locus,
Cic. Caec. 17 fin.:
in aequum locum se demittere,
Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:
in aequum locum deducere,
Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:
sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,
i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:
meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,
from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:
facilem in aequo campi victoriam fore,
Liv. 5, 38:
ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,
Tac. Agr. 35:
in aequum digredi,
id. ib. 18:
in aequo obstare,
id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:
dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,
up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
B.
Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
1.
Of place:
locum se aequum ad dimicandum dedisse,
Caes. B. C. 3, 73:
etsi non aequum locum videbat suis,
Nep. Milt. 5, 4:
non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,
Tac. A. 1, 68. —
2.
Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:
et tempore et loco aequo,
Liv. 26, 3:
tempore aequo,
Suet. Caes. 35.—
3.
In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
(α).
Absol.:
consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34:
nobilitate inimica, non aequo senatu,
id. Q. Fr. 2, 3 med.:
meis aequissimis utuntur auribus,
id. Fam. 7, 33:
oculis aspicere aequis,
Verg. A. 4, 372:
O dominum aequum et bonum,
Suet. Aug. 53:
boni et aequi et faciles domini,
id. Tib. 29.—
(β).
With dat.:
aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,
Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
(γ).
With in and acc.:
quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,
Cic. Quint. 14.—
(δ).
With in and abl.:
victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,
Prop. 4, 18, 28.—Hence,
4.
aequus, i, m. subst., a friend:
ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,
both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:
aequis iniquisque persuasum erat,
Liv. 5, 45.
II.
That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:
aequo censu censeri,
Plaut. Trin. 2, 4, 92:
partīs,
Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:
aequa erit mensura sagorum,
ib. Exod. 26, 8:
pondera,
ib. Lev. 19, 36:
portio,
ib. 2 Mach. 8, 30:
aequa dementia,
Lucr. 1, 705 al.:
aequā manu discedere,
to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,
aequo Marte pugnare,
with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:
urbs erat in summo nubibus aequa jugo,
Ov. P. 4, 7, 24:
aequum vulnus utrique tulit,
id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:
aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,
Verg. A. 2, 724:
pars aequa mundi,
Plin. 2, 19, 17, § 81:
utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,
Ter. Eun. 1, 2, 12:
non tertiam portionem, verum aequam,
Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
1.
Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:
dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,
Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:
adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,
Tac. G. 36 fin. —
2.
In aequo esse or stare, to be equal:
qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,
Sen. Phoen. 98:
ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,
id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:
in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,
Liv. 39, 50 fin. —
B.
Morally.
1.
Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:
praetor aequus et sapiens,
Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:
aequissimus aestimator et judex,
id. Fin. 3, 2:
praebere se aequum alicui,
id. Fam. 2, 1:
absentium aequi, praesentibus mobiles,
benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
2.
Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):
aequa et honesta postulatio,
Cic. Rosc. Am. 2:
quod justum est et aequum, servis praestate,
just and fair, Vulg. Col. 4, 1:
postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,
Cic. Clu. 2:
aequa lex et omnibus utilis,
id. Balb. 27:
aequissimis legibus monere,
Aur. Vict. Caes. 9, 5:
aequae conditiones,
Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
3.
ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):
utilitas justi prope mater et aequi,
Hor. S. 1, 3, 98:
aequi studium,
Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:
lamentari amplius aequo,
Lucr. 3, 966:
injurias gravius aequo habere,
to feel too deeply, Sall. C. 50:
potus largius aequo,
Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):
quae liberum scire aequom est adulescentem,
Ter. Eun. 3, 2, 25:
significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,
Lucr. 5, 1023:
non est aequum nos derelinquere verbum Dei,
Vulg. Act. 6, 2:
aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,
Aur. Vict. Epit. 12, 7:
ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,
Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,
sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,
Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:
plus vidissem quam med atque illo aequom foret,
would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
4.
Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:
neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,
what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:
cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,
Cic. Brut. 38:
ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,
id. Caecin. 23:
fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,
in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:
illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,
Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
C.
Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);
esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71:
concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,
Cic. Rosc. Am. 50:
quodadest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 32:
tentantem majora, fere praesentibus aequum,
id. Ep. 1, 17, 24;
and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,
id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:
carere aequo animo aliquā re,
id. Brut. 6:
ferre aliquid,
Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:
accipere,
Sall. C. 3, 2:
tolerare,
id. J. 31:
quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,
Suet. Tib. 25:
testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,
id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:
aequo animo esto,
be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:
aequo animo (aliquis) est? Psallat,
ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:
istuc aequi bonique facio,
Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:
aequi istuc faciam,
it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:
aequi bonique dicere,
to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):
eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,
Cic. Off. 2, 8, 30:
non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
id. Fam. 9, 13, 2:
universa aeque eveniunt justo et impio,
Vulg. Eccl. 9, 2.
1.
In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
(α).
Aeque—cum:
animum advorte, ut aeque mecum haec scias,
Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
(β).
Aeque with comp. abl.:
nullus est hoc meticulosus aeque,
as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:
qui me in terrā aeque fortunatus erit,
id. Curc. 1, 2, 51.—
(γ).
Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;
Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:
quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,
Hor. Ep. 1, 1, 26.—
(δ).
Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:
nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,
Cic. Lael. 6, 22:
sed me colit et observat aeque atque patronum suum,
id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:
Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
(ε).
Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;
neither in Cic. nor in Cæs.),
as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;
nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,
id. Epid. 2, 3, 1:
nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,
Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;
in navibus posita aeque quam in aedificiis,
Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
(ζ).
Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:
idemque proficeret aeque ut rosaceum,
Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
(η).
Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:
aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,
Tac. Agr. 15.—
2.
The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):
satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?
Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:
aeque sons,
Liv. 29, 19, 2;
so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,
it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
3.
With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:
non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,
Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:
etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),
id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:
aeque ambo pares,
Plaut. Men. 5, 9, 60:
duae trabes aeque longae,
Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
4.
Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:
Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,
Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
5.
In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
B.
Justly, with equity:
mihi id aeque factum arbitror,
Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:
aequissime jus dicere,
Aur. Vict. Epit. 11, 2:
judicas ut qui aequissime,
Sid. 15, Ep. 11.
► An old adverb.
form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

Lewis & Short latin dictionary > aequus

Страницы

См. также в других словарях:

primum — see OSTIUM PRIMUM … Medical dictionary
Primum Familiæ Vini — désignation latine pour Premières Familles du Vin (PFV), est une association de vignerons prestigieux, propriétaires de caves et de domaines historiques. Ses membres, à travers le monde, sont limités à douze familles ou établissements vinicoles.… … Wikipédia en Français
Primum non nocere — Saltar a navegación, búsqueda La expresión latina Primum nil nocere o Primum non nocere se traduce en castellano por lo primero es no hacer daño . Se trata de una máxima aplicada en el campo de la medicina y frecuentemente atribuida, dudosamente … Wikipedia Español
Primum non nocere — is a Latin phrase that means First, do no harm . The phrase is sometimes recorded as primum nil nocere.[1] Nonmaleficence, which derives from the maxim, is one of the principal precepts of medical ethics that all medical students are taught in… … Wikipedia
Primum vivere deinde philosophari — Saltar a navegación, búsqueda Primum vivere deinde philosophari (aunque no se use la coma, léase con cesura: Primum vivere, deinde philosophari), es una cita latina que significa primero vivir, después filosofar . Advierte contra los que se… … Wikipedia Español
Primum entertainment group — Saltar a navegación, búsqueda Primum Entertainment Group es una compañía de medios de comunicación que trabaja en la producción y distribución de proyectos audiovisuales y eventos en vivo en América Latina. Con base en Rio de Janeiro, Brasil,… … Wikipedia Español
Primum nil nocere — Primum non nocere, auch Primum nihil nocere (lat.: zuerst einmal nicht schaden, griech.: μὴ βλάπτειν), ist ein Grundsatz, den die hippokratische Tradition ins Zentrum ihres Begriffs des moralisch geforderten ärztlichen Handelns stellt. Diesem… … Deutsch Wikipedia
Primum non nocere — Primum non nocere, auch Primum nihil nocere (lat.: zuerst einmal nicht schaden, griech.: μὴ βλάπτειν), ist ein Grundsatz, den die hippokratische Tradition ins Zentrum ihres Begriffs des moralisch geforderten ärztlichen Handelns stellt. Diesem… … Deutsch Wikipedia
primum non nocere — Primum non nocere, auch Primum nihil nocere (lat.: zuerst einmal nicht schaden, griech.: μὴ βλάπτειν), ist ein Grundsatz, den die hippokratische Tradition ins Zentrum ihres Begriffs des moralisch geforderten ärztlichen Handelns stellt. Diesem… … Deutsch Wikipedia
primum movens — [pʀimɔmmɔvɛ̃s] n. m. ÉTYM. Mots lat., primum « premier », et p. prés. de movere « mouvoir ». ❖ ♦ Didact. Impulsion initiale. || « Le point de départ, le primum movens de cet ensemble de symptômes » (Rev. gén. des sc., 30 mars 1903, p. 330) … Encyclopédie Universelle
Primum mobile — Pri mum mob i*le [L., first cause of motion.] (Astron.) In the Ptolemaic system, the outermost of the revolving concentric spheres constituting the universe, the motion of which was supposed to carry with it all the inclosed spheres with their… … The Collaborative International Dictionary of English

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

primum

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

primum

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: