-
1 nuper
newly, recently, not long ago. -
2 recens
rĕcens, entis ( abl. sing., regularly, recenti; but in the poets sometimes recente, e. g. Cat. 63, 7; Ov. F. 4, 346 al.— Gen. plur., regularly, recentium:(β).recentum,
Hor. C. 1, 10, 2; Sil. 15, 601), adj. [re and cand-; cf.: candeo, candor; Gr. kainos, kaiô], that has not long existed, fresh, young, recent (opp. vetus, and differing from novus; v. antiquus init. (freq. and class.):quod si veteris contumeliae oblivisci vellet: num etiam recentium injuriarum memoriam deponere posse?
Caes. B. G. 1, 14; 5, 54:(Verres) cum e provinciā recens esset invidiāque et infamiā non recenti sed vetere ac diuturnā flagraret,
Cic. Verr. 1, 2, 5:Regini quidam eo venerunt, Romā sane recentes,
directly from Rome, id. Att. 16, 7, 1:omnis conglutinatio recens aegre, inveterata facile divellitur,
id. Sen. 20, 72; cf. id. Tusc. 4, 17, 39:sed hanc ipsam recentem novam devoravit,
id. Fam. 11, 21, 2; cf. Quint. 8, 3, 34:viri,
Cic. Mur. 8, 17:(piscis) nequam est, nisi recens,
Plaut. As. 1, 3, 26; cf. id. Ps. 4, 7, 25:catuli,
just whelped, young, Varr. R. R. 3, 12, 4:tonsae (oves),
newly shorn, id. ib. 2, 11, 7:caespites,
Caes. B. C. 3, 96; cf.flores,
Hor. C. 3, 27, 43; Ov. F. 4, 346:herbae,
id. ib. 5, 123:serta,
Verg. A. 1, 417:prata,
fresh, green, id. ib. 6, 674 Serv.:sanguis,
newly shed, Cat. 63, 7: sol, poet. for the rising sun, the east, Pers. 5, 54:proelium,
Caes. B. G. 4, 13 fin.:victoria,
id. ib. 1, 31 fin.;5, 47: clades,
Liv. 2, 22, 4 Drak. N. cr.:pollicitatio,
Caes. B. C. 1, 57 fin.:arma,
fresh, newly whetted, Ov. M. 8, 370:umbrae,
of those newly deceased, id. ib. 4, 434:animae,
id. ib. 8, 488;anima,
id. ib. 15, 846 et saep.; cf.: non erit in te Deus recens, newly devised, and hence false, Vulg. Psa. 80, 9.— Comp.:epistula recentior,
Cic. Fam. 3, 11, 1:recentiore memoriā,
id. N. D. 2, 2, 6:unus ex amicis recentioribus,
Quint. 6, 3, 92.— Sup.:recentissima tua est epistula Kal. data,
Cic. Att. 8, 15, 3:recentissima quaeque sunt correcta et emendata maxime,
id. Ac. 1. 4, 13:Senones recentissimi advenarum,
Liv. 5, 35.—With ab, immediately after, fresh from, shortly after, etc.:(γ).pullum asininum a partu recentem subiciunt equae,
newly foaled, Varr. R. R. 2, 8, 2:Homerus, qui recens ab illorum aetate fuit,
Cic. N. D. 3, 5:recens a vulnere Dido,
i. e. with her wound still fresh, Verg. A. 6, 450:Poenum recentem ab excidio opulentissimae urbis Iberum transire,
Liv. 21, 16 fin.:alti spiritus viros, ut ita dicam, a diis recentes,
Sen. Ep. 90, 44:haec vox, a quā recens sum: sonat adhuc et vibrat in auribus meis,
id. Prov. 3, 3.—With in and abl., or (more freq.) with simple abl.:(δ).alius alio recentior sit in dolore,
Auct. Her. 2, 7, 10:quod comitatum Agrippinae longo maerore fessum obvii et recentes in dolore anteibant,
yet fresh in grief, whose grief was still fresh, Tac. A. 3, 1 fin.: quaedam (verba) in usu perquam recentia, Quint. 8, 3, 34:ut erat recens dolore et irā,
Tac. A. 1, 41 fin.; so,recens praeturā,
id. ib. 4, 52:stipendiis,
ib. ib. 15, 59:caede,
id. H. 3, 19:victoriā,
id. ib. 3, 77.—With ad and acc.:b.recentes sumus ad id quod incipimus,
Quint. 1, 12, 5.—Recenti re, while the matter is fresh, forthwith, immediately:c.quid si recenti re aedes pultem,
Plaut. Poen. 3, 4, 18:re recenti,
id. Trin. 4, 3, 8; Cic. Verr. 2, 1, 53, § 139;for which also, recenti negotio,
id. ib. 2, 1, 39, § 101;and, in recenti,
Dig. 48, 19, 25.—Recentiores ( subst. and adj.), the moderns (said of authors):II.attulisti aliud humanius horum recentiorum,
modern writers, Cic. Fin. 2, 26, 82; Plin. 12, 17, 37, § 74; also,Graeci recentiores,
modern, id. 4, 16, 30, § 103.—Trop., fresh in strength, not exhausted by fatigue, vigorous:(α).ut integri et recentes defatigatis succederent,
Caes. B. G. 5, 16 fin.; so,integer et recens (opp.: fusus et saucius),
Flor. 3, 1, 13;and in the order: recentes atque integri (opp. defatigati),
Caes. B. G. 7, 48 fin.;and, opp. defessi,
id. B. C. 3, 94; id. B. G. 7, 25:equitatus,
id. ib. 7, 9:recens animus (consulis),
Liv. 21, 52:equi,
id. 29, 34 (along with integrae vires); 38, 25 (opp. fessi); Ov. M. 2, 63:clamor,
Plin. Pan. 23, 5.— Comp.: sauciis ac defatigatis integros recentioribusque viribus subministrare, Auct. B. Afr. 78, 6. — Hence, advv.: recens and recenter, lately, freshly, newly, just, recently, etc.Form rĕcens (not in Cic. or Cæs.):(β). b.puerum recens natum,
Plaut. Cist. 1, 2, 17:captum hominem,
id. Capt. 3, 5, 60:scaena perfusa croco,
Lucr. 2, 416:exstinctum lumen,
id. 6, 792:coria recens detracta,
Sall. H. 4, 2 Dietsch:inter recens domitos,
id. ib. 3, 53: portentum conflatum est recens, Bass. ap. Gell. 15, 4, 3:beluae recens captae,
Liv. 38, 17, 15; 2, 22, 4:acceptum vulnus,
Tac. A. 2, 21:perdomita Hispania,
id. ib. 4, 5:cognita,
id. ib. 4, 69 et saep.:condita Roma,
Suet. Tib. 1.—Sup.:quam recentissime stercorato solo,
Plin. 18, 23, 53, § 192; so,res gestae,
Just. 30, 4, 8. -
3 neophytus
Ineophyta, neophytum ADJnewly planted; (of newly converted Christians)IIneophyte; (newly converted Christians) -
4 Novellae
1.nŏvellus, a, um, adj. dim. [novus], young, new (esp. freq. in econom. lang.):II.capra,
Varr. R. R. 2, 3:juvenci,
id. ib. 1, 20:boves,
Col. 6, 1, 3:sues,
Plin. 11, 37, 84, § 211:vineae,
Varr. R. R. 1, 31, 1; cf.:arbor et novella et vetula,
Cic. Fin. 5, 14, 39:vites,
Verg. E. 3, 11:novellae gallinae,
which have hatched for the first time, Col. 8, 5, 8:oppida,
newly founded, Liv. 2, 39, 3.— Poet., turba, qs. young brood, for children, Tib. 2, 2, 22:cum regerem tenerā frena novella manu,
new, Ov. P. 4, 12, 24; so,subtrahere colla novella jugo,
id. ib. 3, 7, 16:novellum imperium,
Vop. Tac. 1: novellas et inauditas sectas veteribus religionibus opponere, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 3, 3.—Hence, nŏvellē, adv., newly, = nove;in supposit.,
Plaut. Poen. 8.—Subst.A.nŏvella, ae, f. (sc. vitis).1.A vine newly planted, Coripp. Johann. 3, 327.—2.A shoot, sucker:B.filii tui sicut novellae olivarum,
Vulg. Psa. 127, 3.—Nŏvellae, ārum, f. (sc. constitutiones), the Novels, a part of the Roman law published after the Codex.2.Nŏvellus, i, m., a Roman surname:Cn. et L. Gavilii Novelli, Aquileienses,
Liv. 41, 5, 1 (but Gronov. regards it as adj., new colonists of Aquileia; cf. Liv. 40, 34, 2). -
5 Novellus
1.nŏvellus, a, um, adj. dim. [novus], young, new (esp. freq. in econom. lang.):II.capra,
Varr. R. R. 2, 3:juvenci,
id. ib. 1, 20:boves,
Col. 6, 1, 3:sues,
Plin. 11, 37, 84, § 211:vineae,
Varr. R. R. 1, 31, 1; cf.:arbor et novella et vetula,
Cic. Fin. 5, 14, 39:vites,
Verg. E. 3, 11:novellae gallinae,
which have hatched for the first time, Col. 8, 5, 8:oppida,
newly founded, Liv. 2, 39, 3.— Poet., turba, qs. young brood, for children, Tib. 2, 2, 22:cum regerem tenerā frena novella manu,
new, Ov. P. 4, 12, 24; so,subtrahere colla novella jugo,
id. ib. 3, 7, 16:novellum imperium,
Vop. Tac. 1: novellas et inauditas sectas veteribus religionibus opponere, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 3, 3.—Hence, nŏvellē, adv., newly, = nove;in supposit.,
Plaut. Poen. 8.—Subst.A.nŏvella, ae, f. (sc. vitis).1.A vine newly planted, Coripp. Johann. 3, 327.—2.A shoot, sucker:B.filii tui sicut novellae olivarum,
Vulg. Psa. 127, 3.—Nŏvellae, ārum, f. (sc. constitutiones), the Novels, a part of the Roman law published after the Codex.2.Nŏvellus, i, m., a Roman surname:Cn. et L. Gavilii Novelli, Aquileienses,
Liv. 41, 5, 1 (but Gronov. regards it as adj., new colonists of Aquileia; cf. Liv. 40, 34, 2). -
6 novellus
1.nŏvellus, a, um, adj. dim. [novus], young, new (esp. freq. in econom. lang.):II.capra,
Varr. R. R. 2, 3:juvenci,
id. ib. 1, 20:boves,
Col. 6, 1, 3:sues,
Plin. 11, 37, 84, § 211:vineae,
Varr. R. R. 1, 31, 1; cf.:arbor et novella et vetula,
Cic. Fin. 5, 14, 39:vites,
Verg. E. 3, 11:novellae gallinae,
which have hatched for the first time, Col. 8, 5, 8:oppida,
newly founded, Liv. 2, 39, 3.— Poet., turba, qs. young brood, for children, Tib. 2, 2, 22:cum regerem tenerā frena novella manu,
new, Ov. P. 4, 12, 24; so,subtrahere colla novella jugo,
id. ib. 3, 7, 16:novellum imperium,
Vop. Tac. 1: novellas et inauditas sectas veteribus religionibus opponere, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 3, 3.—Hence, nŏvellē, adv., newly, = nove;in supposit.,
Plaut. Poen. 8.—Subst.A.nŏvella, ae, f. (sc. vitis).1.A vine newly planted, Coripp. Johann. 3, 327.—2.A shoot, sucker:B.filii tui sicut novellae olivarum,
Vulg. Psa. 127, 3.—Nŏvellae, ārum, f. (sc. constitutiones), the Novels, a part of the Roman law published after the Codex.2.Nŏvellus, i, m., a Roman surname:Cn. et L. Gavilii Novelli, Aquileienses,
Liv. 41, 5, 1 (but Gronov. regards it as adj., new colonists of Aquileia; cf. Liv. 40, 34, 2). -
7 novicium
nŏvīcĭus (late Lat. - ītĭus), a, um, adj. [novus; cf. Varr. L. L. 6, § 59 Müll.], new (mostly confined to technical lang.): novum novicium dicimus et proprium propicium augere atque intendere volentes novi et proprii significationem, Alfen. ap. Gell. 6, 5, 1:quaestus,
Plaut. Most. 3, 2, 92:vinum,
Plin. 23, 1, 23, § 41.—Esp. freq. of slaves who have only recently lost their freedom:recens captus homo, nuperus et novicius,
Plaut. Capt. 3, 5, 60:servi,
Varr. L. L. 8, § 6 Müll.:de grege noviciorum,
Cic. Pis. 1, 1:venales novicios accepimus,
Quint. 8, 2, 8:puellae,
Ter. Eun. 3, 5, 34:turba grammaticorum,
Gell. 11, 1, 5; cf.:novicios philosophorum sectatores,
id. 1, 9, 11:statuae Lupercorum,
Plin. 34, 5, 10, § 18:colores,
id. 35, 6, 29, § 48:jam sedet in ripā tetrumque novicius horret Porthmea,
newly arrived, a novice, Juv. 3, 265.—As subst.: nŏ-vīcĭum, i, n. (sc. verbum), a newly-coined word, an innovation in language:at noviciis nostris per quot annos sermo Latinus repugnat!
Quint. 1, 12, 9.—Hence, adv.: nŏvīcĭō ( nŏvīt-), newly:(Luci) Qui novicio capti sunt,
Serv. Verg. A. 11, 316 (acc. to a conject. of Marini, Fratr. Arv. p. 309). -
8 novicius
nŏvīcĭus (late Lat. - ītĭus), a, um, adj. [novus; cf. Varr. L. L. 6, § 59 Müll.], new (mostly confined to technical lang.): novum novicium dicimus et proprium propicium augere atque intendere volentes novi et proprii significationem, Alfen. ap. Gell. 6, 5, 1:quaestus,
Plaut. Most. 3, 2, 92:vinum,
Plin. 23, 1, 23, § 41.—Esp. freq. of slaves who have only recently lost their freedom:recens captus homo, nuperus et novicius,
Plaut. Capt. 3, 5, 60:servi,
Varr. L. L. 8, § 6 Müll.:de grege noviciorum,
Cic. Pis. 1, 1:venales novicios accepimus,
Quint. 8, 2, 8:puellae,
Ter. Eun. 3, 5, 34:turba grammaticorum,
Gell. 11, 1, 5; cf.:novicios philosophorum sectatores,
id. 1, 9, 11:statuae Lupercorum,
Plin. 34, 5, 10, § 18:colores,
id. 35, 6, 29, § 48:jam sedet in ripā tetrumque novicius horret Porthmea,
newly arrived, a novice, Juv. 3, 265.—As subst.: nŏ-vīcĭum, i, n. (sc. verbum), a newly-coined word, an innovation in language:at noviciis nostris per quot annos sermo Latinus repugnat!
Quint. 1, 12, 9.—Hence, adv.: nŏvīcĭō ( nŏvīt-), newly:(Luci) Qui novicio capti sunt,
Serv. Verg. A. 11, 316 (acc. to a conject. of Marini, Fratr. Arv. p. 309). -
9 novissima
nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).I.Lit.A.In gen.:1.civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.miles,
Sall. J. 87, 2:imperator,
id. ib. 44, 2:novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:Camillus,
id. 22, 14:consules,
Suet. Caes. 15:serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:2.sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:3.tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:4.adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—Novae res, new things, novelties:B.nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—In partic.1.New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:2.flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):(β).et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—With dat.:* (γ).novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—With inf.:3.nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:4.vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Recent:C.tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—In eccl. Lat., renewed by grace:II.nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:2.extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—Like Engl. last, extreme, highest:B.exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—Esp. in eccl. Lat.1.Youngest:2.liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—Lowest in rank or fortune:3.de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—As subst.a. (α). (β).Of time:b.habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.(α).Of place, the bottom, depths:(β).abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—Of time:(α).habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:(β).ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —Form nŏvĭter, newly:a.BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:b.quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—Of succession, lastly, last of all, finally:dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3. -
10 novissimi
nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).I.Lit.A.In gen.:1.civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.miles,
Sall. J. 87, 2:imperator,
id. ib. 44, 2:novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:Camillus,
id. 22, 14:consules,
Suet. Caes. 15:serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:2.sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:3.tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:4.adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—Novae res, new things, novelties:B.nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—In partic.1.New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:2.flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):(β).et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—With dat.:* (γ).novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—With inf.:3.nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:4.vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Recent:C.tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—In eccl. Lat., renewed by grace:II.nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:2.extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—Like Engl. last, extreme, highest:B.exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—Esp. in eccl. Lat.1.Youngest:2.liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—Lowest in rank or fortune:3.de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—As subst.a. (α). (β).Of time:b.habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.(α).Of place, the bottom, depths:(β).abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—Of time:(α).habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:(β).ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —Form nŏvĭter, newly:a.BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:b.quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—Of succession, lastly, last of all, finally:dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3. -
11 novissimum
nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).I.Lit.A.In gen.:1.civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.miles,
Sall. J. 87, 2:imperator,
id. ib. 44, 2:novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:Camillus,
id. 22, 14:consules,
Suet. Caes. 15:serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:2.sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:3.tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:4.adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—Novae res, new things, novelties:B.nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—In partic.1.New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:2.flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):(β).et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—With dat.:* (γ).novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—With inf.:3.nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:4.vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Recent:C.tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—In eccl. Lat., renewed by grace:II.nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:2.extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—Like Engl. last, extreme, highest:B.exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—Esp. in eccl. Lat.1.Youngest:2.liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—Lowest in rank or fortune:3.de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—As subst.a. (α). (β).Of time:b.habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.(α).Of place, the bottom, depths:(β).abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—Of time:(α).habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:(β).ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —Form nŏvĭter, newly:a.BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:b.quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—Of succession, lastly, last of all, finally:dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3. -
12 novitius
nŏvīcĭus (late Lat. - ītĭus), a, um, adj. [novus; cf. Varr. L. L. 6, § 59 Müll.], new (mostly confined to technical lang.): novum novicium dicimus et proprium propicium augere atque intendere volentes novi et proprii significationem, Alfen. ap. Gell. 6, 5, 1:quaestus,
Plaut. Most. 3, 2, 92:vinum,
Plin. 23, 1, 23, § 41.—Esp. freq. of slaves who have only recently lost their freedom:recens captus homo, nuperus et novicius,
Plaut. Capt. 3, 5, 60:servi,
Varr. L. L. 8, § 6 Müll.:de grege noviciorum,
Cic. Pis. 1, 1:venales novicios accepimus,
Quint. 8, 2, 8:puellae,
Ter. Eun. 3, 5, 34:turba grammaticorum,
Gell. 11, 1, 5; cf.:novicios philosophorum sectatores,
id. 1, 9, 11:statuae Lupercorum,
Plin. 34, 5, 10, § 18:colores,
id. 35, 6, 29, § 48:jam sedet in ripā tetrumque novicius horret Porthmea,
newly arrived, a novice, Juv. 3, 265.—As subst.: nŏ-vīcĭum, i, n. (sc. verbum), a newly-coined word, an innovation in language:at noviciis nostris per quot annos sermo Latinus repugnat!
Quint. 1, 12, 9.—Hence, adv.: nŏvīcĭō ( nŏvīt-), newly:(Luci) Qui novicio capti sunt,
Serv. Verg. A. 11, 316 (acc. to a conject. of Marini, Fratr. Arv. p. 309). -
13 novum
nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).I.Lit.A.In gen.:1.civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.miles,
Sall. J. 87, 2:imperator,
id. ib. 44, 2:novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:Camillus,
id. 22, 14:consules,
Suet. Caes. 15:serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:2.sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:3.tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:4.adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—Novae res, new things, novelties:B.nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—In partic.1.New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:2.flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):(β).et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—With dat.:* (γ).novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—With inf.:3.nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:4.vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Recent:C.tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—In eccl. Lat., renewed by grace:II.nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:2.extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—Like Engl. last, extreme, highest:B.exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—Esp. in eccl. Lat.1.Youngest:2.liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—Lowest in rank or fortune:3.de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—As subst.a. (α). (β).Of time:b.habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.(α).Of place, the bottom, depths:(β).abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—Of time:(α).habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:(β).ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —Form nŏvĭter, newly:a.BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:b.quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—Of succession, lastly, last of all, finally:dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3. -
14 novus
nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).I.Lit.A.In gen.:1.civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.miles,
Sall. J. 87, 2:imperator,
id. ib. 44, 2:novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:Camillus,
id. 22, 14:consules,
Suet. Caes. 15:serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:2.sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:3.tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:4.adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—Novae res, new things, novelties:B.nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—In partic.1.New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:2.flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):(β).et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—With dat.:* (γ).novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—With inf.:3.nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:4.vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Recent:C.tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—In eccl. Lat., renewed by grace:II.nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:2.extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—Like Engl. last, extreme, highest:B.exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—Esp. in eccl. Lat.1.Youngest:2.liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—Lowest in rank or fortune:3.de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—As subst.a. (α). (β).Of time:b.habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.(α).Of place, the bottom, depths:(β).abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—Of time:(α).habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:(β).ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —Form nŏvĭter, newly:a.BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:b.quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—Of succession, lastly, last of all, finally:dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3. -
15 fētus
fētus (not foet-), adj. [FEV-], filled with young, pregnant, breeding, with young: Lenta salix feto pecori, V.: volpes, H.— Fruitful, productive: terra frugibus: loca palustribus undis, O.— Filled, full: machina armis, V.— That has brought forth, newly delivered, nursing: lupa, V.: Uxor, Iu.— Plur f. as subst: temptabunt pabula fetas, mothers of the flock, V.* * *Ifeta, fetum ADJfertile; pregnant with; full of; having newly brought forthII IIIoffspring, young -
16 Novēnsilēs
-
17 neofitus
neofita, neofitum ADJnewly planted; (of newly converted Christians) -
18 mariti
1. I.Adj. (so mostly poet.; not in Cic.).A.Lit.:B.facibus cessit maritis,
to the nuptial torches, to wedlock, Prop. 4 (5), 11, 33:faces,
Ov. H. 11, 101:foedus,
the conjugal tie, id. P. 3, 1, 73:tori,
id. H. 2, 41:sacra,
Prop. 3, 20, 26 (4, 20, 16); Ov. H. 12, 87:Venus,
wedded love, id. ib. 16, 283; cf.:fides,
conjugal fidelity, Prop. 4 (5), 3, 11: lex, respecting marriage, a marriage-law (de maritandis ordinibus, Suet. Aug. 34), Hor. C. S. 20.—In prose:vagabatur per maritas domos dies noctesque,
i. e. the houses of married people, Liv. 27, 31, 5 Drak.—Transf.1.Of plants, wedded, i. e. tied up (cf. marito, II. B.):2.arbores,
Cato, R. R. 32, 2; Col. 11, 2, 32:ulmo conjuncta marito (sc. vitis),
Cat. 62, 54; Quint. 8, 3, 8:olivetum,
Col. 3, 11, 3.—Impregnating, fertilizing (in postclass. poetry):II.fluctus (Nili),
Avien. Perieg. 339: imbres, Pervigil. Ven. 4, 11.—Subst.A.mărītus, i, m., a married man, husband (freq. and class.; cf.B.conjux, vir): ditis damnosos maritos sub basilica quaerito,
Plaut. Curc. 4, 1, 10:ut maritus sis quam optimae (mulieris),
Cic. Inv. 1, 31, 52:sororis,
id. Rab. Perd. 3, 8; Liv. 1, 57, 10; Quint. 6, 2, 14; 3, 11, 4; Suet. Caes. 43; 52; 81; Tac. A. 1, 5; Plin. Ep. 1, 14, 1; 2, 20, 2; Sen. Ben. 2, 18, 1; Just. 1, 7, 19; Val Max. 8, 2, 14; Gell. 1, 17 et saep.: insidian [p. 1115] iem somno maritorum, Cic. Cat. 1, 10, 26:quae major calumnia est quam venire imberbum adulescentem, bene valentem ac maritum,
id. Dom. 14, 37; Liv. 36, 17, 8;opp. coelebs: seu maritum sive coelibem scortarier,
Plaut. Merc. 5, 14, 58; id. Cas. 2, 4, 11 sq.; Quint. 5, 10, 26; Sen. Ep. 94, 8; Gell. 2, 15:bonus optandusque maritus,
Juv. 6, 211:malus ingratusque maritus,
id. 7, 169:mariti testamentum,
Quint. 9, 2, 73:patrius,
Verg. A. 3, 297:Phrygio servire marito,
id. ib. 4, 103:unico gaudens mulier marito,
Hor. C. 3, 14, 5:novus,
a newly-married man, a young husband, Plaut. Cas. 5, 1, 6:intra quartum et vicesimum annum maritus,
Plin. Ep. 7, 24, 3:recens,
id. ib. 8, 23, 8:ut juveni primum virgo deducta marito,
Tib. 3, 4, 31:lex Bithynorum, si quid mulier contrahat, maritum auctorem esse jubet,
Gai. Inst. 1, 193:si maritus pro muliere se obligaverit,
Ulp. Fragm. 11, 3:maritus lugendus decem mensibus,
Plaut. Sent. 1, 21, 13.—Transf.1.A lover, suitor ( poet.), Prop. 2, 21 (3, 14), 10:2.aegram (Dido) nulli quondam flexere mariti,
Verg. A. 4, 35.—Of animals:3.ol ens maritus,
i. e. a he-goat, Hor. C. 1, 17, 7:quem pecori dixere maritum,
Verg. G. 3, 125; so,gregum,
Col. 7, 6, 4;of cocks,
id. 8, 5 fin.; Juv. 3, 91.—In plur.: mă-rīti, ōrum, m., married people, man and wife (post-class.), Dig. 24, 1, 52 fin.:III.novi mariti,
newly-married people, a young couple, App. M. 8, p. 201, 36.—mărīta, ae, f., a married woman, wife ( poet. and postclass.):2.marita,
Hor. Epod. 8, 13:castae maritae,
Ov. F. 2, 139; id. H. 12, 175; Inscr. Orell. 2665; Inscr. Fabr. 299 al.; and freq. on epitaphs.mărītus, i, v. 1. maritus, II. A. -
19 maritus
1. I.Adj. (so mostly poet.; not in Cic.).A.Lit.:B.facibus cessit maritis,
to the nuptial torches, to wedlock, Prop. 4 (5), 11, 33:faces,
Ov. H. 11, 101:foedus,
the conjugal tie, id. P. 3, 1, 73:tori,
id. H. 2, 41:sacra,
Prop. 3, 20, 26 (4, 20, 16); Ov. H. 12, 87:Venus,
wedded love, id. ib. 16, 283; cf.:fides,
conjugal fidelity, Prop. 4 (5), 3, 11: lex, respecting marriage, a marriage-law (de maritandis ordinibus, Suet. Aug. 34), Hor. C. S. 20.—In prose:vagabatur per maritas domos dies noctesque,
i. e. the houses of married people, Liv. 27, 31, 5 Drak.—Transf.1.Of plants, wedded, i. e. tied up (cf. marito, II. B.):2.arbores,
Cato, R. R. 32, 2; Col. 11, 2, 32:ulmo conjuncta marito (sc. vitis),
Cat. 62, 54; Quint. 8, 3, 8:olivetum,
Col. 3, 11, 3.—Impregnating, fertilizing (in postclass. poetry):II.fluctus (Nili),
Avien. Perieg. 339: imbres, Pervigil. Ven. 4, 11.—Subst.A.mărītus, i, m., a married man, husband (freq. and class.; cf.B.conjux, vir): ditis damnosos maritos sub basilica quaerito,
Plaut. Curc. 4, 1, 10:ut maritus sis quam optimae (mulieris),
Cic. Inv. 1, 31, 52:sororis,
id. Rab. Perd. 3, 8; Liv. 1, 57, 10; Quint. 6, 2, 14; 3, 11, 4; Suet. Caes. 43; 52; 81; Tac. A. 1, 5; Plin. Ep. 1, 14, 1; 2, 20, 2; Sen. Ben. 2, 18, 1; Just. 1, 7, 19; Val Max. 8, 2, 14; Gell. 1, 17 et saep.: insidian [p. 1115] iem somno maritorum, Cic. Cat. 1, 10, 26:quae major calumnia est quam venire imberbum adulescentem, bene valentem ac maritum,
id. Dom. 14, 37; Liv. 36, 17, 8;opp. coelebs: seu maritum sive coelibem scortarier,
Plaut. Merc. 5, 14, 58; id. Cas. 2, 4, 11 sq.; Quint. 5, 10, 26; Sen. Ep. 94, 8; Gell. 2, 15:bonus optandusque maritus,
Juv. 6, 211:malus ingratusque maritus,
id. 7, 169:mariti testamentum,
Quint. 9, 2, 73:patrius,
Verg. A. 3, 297:Phrygio servire marito,
id. ib. 4, 103:unico gaudens mulier marito,
Hor. C. 3, 14, 5:novus,
a newly-married man, a young husband, Plaut. Cas. 5, 1, 6:intra quartum et vicesimum annum maritus,
Plin. Ep. 7, 24, 3:recens,
id. ib. 8, 23, 8:ut juveni primum virgo deducta marito,
Tib. 3, 4, 31:lex Bithynorum, si quid mulier contrahat, maritum auctorem esse jubet,
Gai. Inst. 1, 193:si maritus pro muliere se obligaverit,
Ulp. Fragm. 11, 3:maritus lugendus decem mensibus,
Plaut. Sent. 1, 21, 13.—Transf.1.A lover, suitor ( poet.), Prop. 2, 21 (3, 14), 10:2.aegram (Dido) nulli quondam flexere mariti,
Verg. A. 4, 35.—Of animals:3.ol ens maritus,
i. e. a he-goat, Hor. C. 1, 17, 7:quem pecori dixere maritum,
Verg. G. 3, 125; so,gregum,
Col. 7, 6, 4;of cocks,
id. 8, 5 fin.; Juv. 3, 91.—In plur.: mă-rīti, ōrum, m., married people, man and wife (post-class.), Dig. 24, 1, 52 fin.:III.novi mariti,
newly-married people, a young couple, App. M. 8, p. 201, 36.—mărīta, ae, f., a married woman, wife ( poet. and postclass.):2.marita,
Hor. Epod. 8, 13:castae maritae,
Ov. F. 2, 139; id. H. 12, 175; Inscr. Orell. 2665; Inscr. Fabr. 299 al.; and freq. on epitaphs.mărītus, i, v. 1. maritus, II. A. -
20 neofitus
nĕŏphytus (in inscrr., neofit-), a, um, adj., = neophutos, newly planted; of newly converted Christians, as subst., nĕ-ŏphytus, i, m., a neophyte, Tert. Praescr. Haeret. 4; Inscr. Orell. 2527; Vulg. 1 Tim. 3, 6.
См. также в других словарях:
Newly — New ly, adv. 1. Lately; recently. [1913 Webster] He rubbed it o er with newly gathered mint. Dryden. [1913 Webster] 2. Anew; afresh; freshly. [1913 Webster] And the refined mind doth newly fashion Into a fairer form. Spenser. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
newly — index anew, de novo Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
newly — (adv.) O.E. niwlice lately, recently; see NEW (Cf. new) + LY (Cf. ly) (2). Cf. Ger. neulich, Dan. nylig, Swed. nyligen … Etymology dictionary
newly — [adv] recently anew, freshly, just, lately, latterly, of late; concept 820 Ant. past … New thesaurus
newly — ► ADVERB 1) recently. 2) again; afresh. 3) in a new or different manner … English terms dictionary
newly — [no͞o′lē, nyo͞o′lē] adv. 1. recently; lately 2. anew; afresh 3. in a new way or style … English World dictionary
newly — adv. 1 recently (a friend newly arrived; a newly discovered country). 2 afresh, anew (newly painted). 3 in a new or different manner (newly arranged). Phrases and idioms: newly wed a recently married person … Useful english dictionary
newly — adverb Date: before 12th century 1. lately, recently < a newly married couple > < newly affluent > 2. anew, afresh < newly painted > < jurors newly selected for each case > … New Collegiate Dictionary
newly — /nooh lee, nyooh /, adv. 1. recently; lately: a newly married couple. 2. anew or afresh: a newly repeated slander. 3. in a new manner or form: a room newly decorated. [bef. 900; ME; OE niwlice. See NEW, LY] * * * … Universalium
newly — new|ly W3 [ˈnju:li US ˈnu:li] adv newly elected/formed/arrived etc elected etc very recently ▪ the newly appointed director ▪ newly fallen snow … Dictionary of contemporary English
newly — [[t]nju͟ːli, AM nu͟ːli[/t]] ♦♦♦ ADV: ADV ed/adj Newly is used before a past participle or an adjective to indicate that a particular action is very recent, or that a particular state of affairs has very recently begun to exist. She was young at… … English dictionary