Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

nec-dum+or+nec+dum

  • 21 conposite

    com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
    I.
    In gen., of different objects.
    A. 1.
    Of things in gen.:

    aridum lignum,

    Hor. C. 3, 17, 14:

    composita fronde,

    Prop. 1, 20, 22:

    uvas in tecto in cratibus,

    Cato, R. R. 112, 2:

    in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,

    Cic. Deiot. 6, 17:

    (amomum) manipulatim leniter componitur,

    Plin. 12, 13, 28, § 48:

    amphoras in culleum,

    Cato, R. R. 113, 2:

    ligna in caminum,

    id. ib. 37, 5.—
    b.
    To bring into contact, fit together, join:

    quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?

    Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:

    tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,

    id. ib. p. 260, 30:

    conponens manibusque manus atque ori bus ora,

    Verg. A. 8, 486:

    Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,

    Prop. 2, 2, 12; cf.

    caput,

    Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 10, 2:

    jugulum,

    id. 8, 8, 8 et saep.—
    c.
    Esp., to pack up for a journey, etc.:

    omnia composta sunt quae donavi,

    Plaut. Mil. 4, 7, 21:

    i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,

    Ter. Hec. 4, 3, 5:

    dum tota domus raeda componitur una,

    Juv. 3, 10.—
    2.
    Of persons:

    is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,

    Verg. A. 8, 322:

    et tabula una duos poterit componere amantes,

    Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
    B.
    To set in opposition.
    1.
    To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:

    Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,

    Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:

    staturam habere Threcis cum Threce conpositi,

    Sen. Q. N. 4, praef. 8;

    and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,

    Quint. 2, 17, 34:

    cuive virum mallem memet componere,

    Sil. 10, 70:

    componimur Vecordi Decio,

    id. 11, 212:

    hunc fatis,

    id. 1, 39:

    cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,

    Luc. 3, 196;

    and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,

    Hor. S. 1, 1, 103:

    ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,

    Sen. Prov. 1, 2, 9:

    non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,

    Quint. 2, 17, 33;

    and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,

    confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
    2.
    To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
    (α).
    With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):

    nec divis homines componier aequom'st,

    Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):

    si parva licet conponere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    parvis conponere magna solebam,

    id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:

    audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?

    id. ib. 15, 530:

    divinis humana,

    Aus. Ecl. 1, 10.—
    (β).
    With acc. and cum:

    ubi Metelli dicta cum factis conposuit,

    Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
    II.
    In partic.
    A.
    Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
    1. (α).
    With ex:

    exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,

    Sall. J. 18, 3:

    genus humanum ex corpore et anima conpositum,

    id. ib. 2, 1:

    liber ex alienis orationibus compositus,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,

    Quint. 1, 10, 6:

    ex quo (umore) componi debet (medicamentum),

    Cels. 6, 7, 1 fin. —
    (β).
    With abl.:

    mensam gramine,

    Sil. 15, 51.—
    (γ).
    With acc. alone:

    medicamentum,

    Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
    2.
    Esp., of buildings, etc., to construct, build:

    qui cuncta conposuit,

    i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:

    urbem,

    Verg. A. 3, 387:

    illa (templa) deis,

    Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:

    aggere conposito tumuli,

    Verg. A. 7, 6:

    deletas Thebas,

    Prop. 2, 6, 5.—
    3.
    Of words, to compound:

    vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),

    Quint. 1, 5, 3.—
    4.
    Of writings, speeches, etc.
    a.
    To compose, write, construct (very freq.):

    leges,

    Lucr. 4, 966:

    compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,

    Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    quartum librum,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    libros,

    id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:

    libellos,

    Quint. 12, 8, 5:

    actiones,

    Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:

    argumentum,

    Cic. Att. 15, 4, 3:

    edictum eis verbis,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    edictum eorum arbitratu,

    id. ib. 2, 1, 46, §

    119: artes,

    books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:

    artificium,

    id. de Or. 2, 19, 83:

    commentarium consulatus mei,

    id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:

    quarum (litterarum) exemplum,

    Cic. Agr. 2, 20, 53:

    quandam disciplinae formulam,

    id. Ac. 1, 4, 17:

    stipulationum et judiciorum formulas,

    id. Leg. 1, 4, 14:

    interdictum,

    id. Caecin. 21, 59:

    poema,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:

    senatus consultum,

    Cic. Fam. 10, 22, 2:

    testimonium,

    id. Att. 15, 15, 1:

    verba ad religionem deorum immortalium,

    id. Dom. 47, 124:

    de judicialibus causis aliqua,

    Quint. 3, 6, 104:

    aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,

    Tac. A. 16, 14:

    Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,

    Cic. Mur. 12, 26:

    carmina,

    Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:

    epistulas,

    id. ib. 2, 70:

    litteras nomine Marcelli,

    Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:

    orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,

    Liv. 1, 35, 2:

    blanditias tremula voce,

    Tib. 1, 2, 91:

    meditata manu verba trementi,

    Ov. M. 9, 521:

    versus,

    Hor. S. 1, 4, 8:

    mollem versum,

    Prop. 1, 7, 19:

    cantus,

    Tib. 1, 2, 53:

    in morem annalium,

    Tac. Or. 22:

    orationes adversus aliquem,

    id. ib. 37:

    litteras ad aliquem,

    id. A. 15, 8; 14, 22:

    probra in Gaium,

    id. ib. 6, 9;

    14, 50: multa et atrocia in Macronem,

    id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
    b.
    Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:

    tuas laudes,

    Tib. 4, 1, 35:

    res gestas,

    Hor. Ep. 2, 1, 251:

    tempora Iliaca,

    Vell. 1, 3, 2:

    bellum Troicum,

    id. 1, 5, 3:

    Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,

    Tac. Or. 14:

    veteres populi Romani res,

    id. A. 4, 32:

    Neronis res,

    id. ib. 1, 1; 11, 11.—
    B.
    From the notion of closing.
    1.
    To put away, put aside, put in place:

    armamentis conplicandis, conponendis studuimus,

    i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:

    (tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,

    Liv. 26, 39, 8:

    vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,

    id. 36, 44, 2:

    arma,

    Hor. C. 4, 14, 52:

    tristes istos conpone libellos,

    put aside, Prop. 1, 9, 13.—
    2.
    To store up, put away, collect:

    nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,

    Verg. A. 8, 317:

    ego conposito securus acervo Despiciam dites,

    Tib. 1, 1, 77;

    so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,

    Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:

    pernas,

    Cato, R. R. 162, 12:

    tergora (suis),

    Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:

    caepam in fidelia,

    id. 12, 10, 2:

    herbas,

    id. 12, 13, 2:

    poma,

    id. 12, 47, 5:

    olivas,

    Pall. Nov. 22, 5:

    herbam olla nova,

    Scrib. Comp. 60:

    faenum,

    Dig. 19, 2, 11, § 4:

    fructus in urceis, capsellis,

    ib. 33, 7, 12, §1.—
    3.
    Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:

    tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,

    Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):

    cinerem,

    Ov. F. 3, 547:

    cinerem ossaque,

    Val. Fl. 7, 203:

    sic ego conponi versus in ossa velim,

    Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:

    quem... prope cognatos conpositum cineres,

    Cat. 68, 98:

    omnes composui (meos),

    Hor. S. 1, 9, 28:

    compositi busta avi,

    Ov. F. 5, 426:

    Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,

    Tac. H. 1, 47:

    componi tumulo eodem,

    Ov. M. 4, 157:

    toro Mortua componar,

    id. ib. 9, 504:

    alto Conpositus lecto,

    Pers. 3, 104:

    aliquem terra,

    Sil. 9, 95.—
    4. a.
    Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:

    cum mare compositum est,

    Ov. A. A. 3, 259:

    aquas,

    id. H. 13, 136:

    fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,

    Luc. 5, 702.—
    b.
    Of persons:

    nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,

    Quint. 11, 2, 5:

    ubi jam thalamis se conposuere,

    Verg. G. 4, 189:

    defessa membra,

    id. ib. 4, 438:

    si bene conpositus somno vinoque jacebit,

    Ov. Am. 1, 4, 53.—
    5.
    To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
    a.
    With personal object:

    aversos amicos,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    ceteros clementia,

    Tac. A. 12, 55:

    comitia praetorum,

    id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:

    juvenes concitatos,

    Quint. 1, 10, 32; cf.:

    barbarum animos,

    Tac. A. 14, 39:

    gentem,

    Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:

    prima (pars philosophiae) conponit animum,

    Sen. Ep. 89, 9:

    argumentum conpositae mentis,

    id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:

    mentem somno,

    id. 3, 162:

    religio saevas componit mentis,

    id. 13, 317.—
    b.
    Of places, countries, etc.:

    C. Caesar componendae Armeniae deligitur,

    Tac. A. 2, 4:

    Campaniam,

    id. H. 4, 3:

    Daciam,

    id. ib. 3, 53.—
    c.
    With abstr. or indef. objects:

    si possum hoc inter vos conponere,

    Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:

    vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17:

    gaudens conponi foedere bellum,

    Verg. A. 12, 109; so,

    bellum,

    Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:

    bella,

    Tac. A. 3, 56:

    cum vellet pro communi amico controversias regum componere,

    Caes. B. C. 3, 109:

    uti per colloquia omnes controversiae componantur,

    id. ib. 1, 9 fin.:

    curas,

    Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:

    lites,

    Verg. E. 3, 108:

    seditionem civilem,

    Suet. Caes. 4:

    statum Orientis,

    id. Calig. 1:

    Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,

    Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:

    legatorum res et bello turbatas,

    id. 45, 16, 2:

    res Germanicas,

    Suet. Vit. 9:

    discordias,

    Tac. H. 4, 50:

    compositis praesentibus,

    id. A. 1, 45:

    odia et certamina,

    id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:

    pacem componi volo Meo patri cum matre,

    Plaut. Merc. 5, 2, 113:

    si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,

    Liv. 30, 40, 13:

    at me conposita pace fefellit Amor,

    Prop. 2, 2, 2:

    pax circa Brundusium composita,

    Vell. 2, 75, 3:

    pacem cum Pyrrho,

    Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
    d.
    Absol.:

    coheredes mei conponere et transigere cupiebant,

    Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:

    posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,

    Caes. B. C. 3, 16.—
    C. 1.
    In gen., to arrange, adjust, order, set in order:

    aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,

    Verg. A. 1, 697:

    ad ictum militaris gladii conposita cervice,

    Sen. Cons. Marc. 26, 2:

    diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,

    id. Q. N. 6, 30, 4:

    si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,

    Cic. Div. 2, 47, 98:

    tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,

    id. Att. 4, 9, 1.—
    2.
    Esp., milit. t. t.:

    se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),

    Liv. 44, 38, 11:

    conpositi numero in turmas,

    Verg. A. 11, 599:

    cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,

    Tac. H. 4, 35:

    agmen,

    id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:

    ordines,

    id. H. 4, 33:

    vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. ib. 3, 35:

    pugnae exercitum,

    id. A. 13, 40:

    auxilia in numerum legionis,

    id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:

    equitem per turmas,

    id. ib. 15, 29:

    insidias in montibus,

    Just. 1, 3, 11.—
    3.
    Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:

    ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,

    id. Brut. 17, 68.—
    4.
    With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:

    suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97:

    composito et delibuto capillo,

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    comas,

    Ov. R. Am. 679:

    crines,

    Verg. G. 4, 417:

    ne turbarentur comae, quas componi, etc.,

    Quint. 11, 3, 148:

    togam,

    to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:

    nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,

    Ov. M. 4, 318:

    pulvinum facili manu,

    id. A. A. 1, 160; cf.

    torum,

    id. F. 3, 484:

    jam libet componere voltus,

    id. M. 13, 767:

    vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,

    Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:

    (Tiberius) compositus ore,

    id. ib. 2, 34:

    vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,

    distorting, Suet. Calig. 50.—
    5.
    In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:

    ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,

    Plin. Ep. 7, 1, 6:

    orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,

    Quint. 9, 1, 21:

    utraque manu ad modum aliquid portantium composita,

    id. 11, 3, 120:

    ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,

    id. 1, 11, 19:

    figuram ad imitationem alterius scripturae,

    id. 9, 2, 34:

    nec ad votum composita civitas,

    Tac. Or. 41:

    cuncta ad decorem inperi conposita,

    id. H. 1, 71:

    cunctis ad tristitiam conpositis,

    id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:

    voltus conponere famae Taedet,

    to adapt, Tib. 4, 7, 9:

    venturis carbasa ventis,

    Luc. 3, 596:

    me quoque mittendis rectum componite telis,

    id. 3, 717. —With in:

    Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,

    disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
    D. (α).
    With acc.:

    ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,

    Cic. Att. 15, 26, 3:

    quod adest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 33:

    conposita atque constituta re publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42:

    necdum compositis maturisve satis consiliis,

    Liv. 4, 13, 5:

    (diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,

    Cic. Brut. 22, 87:

    tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,

    id. Or. 42, 143:

    ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,

    Sall. J. 43, 5; 94, 1:

    in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,

    Tac. H. 2, 55:

    dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,

    id. A. 12, 68.—
    (β).
    With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:

    cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,

    Cic. Leg. 2, 13, 32:

    omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,

    Quint. 10, 1, 43:

    animum ad omnes casus,

    id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:

    satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,

    Quint. 9, 4, 114:

    cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,

    Sen. Tranq. 9, 2. —
    2. (α).
    In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:

    quin jam virginem Despondi: res composita'st,

    Ter. Ad. 4, 7, 17:

    ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:

    societatem praedarum cum latronibus conposuisse,

    Sall. H. 4, 11 Dietsch:

    crimen ab inimicis Romae conpositum,

    Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:

    conpositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    ita conposito dolo digrediuntur,

    id. ib. 111, 4:

    conposito jam consilio,

    Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;

    convenerat autem, etc.,

    id. 25, 9, 8:

    sub noctem susurri Composita repetantur hora,

    Hor. C. 1, 9, 20:

    ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,

    Verg. A. 12, 315:

    compositis notis,

    Tib. 1, 2, 22:

    crimen ac dolum ultro,

    Tac. H. 1, 34:

    proditionem,

    id. ib. 2, 100:

    seditionem,

    id. ib. 4, 14:

    insidias,

    id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
    (β).
    With rel.-clause:

    cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,

    Liv. 40, 40, 14.—
    (γ).
    With inf.:

    ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,

    Tac. A. 3, 40.—
    (δ).
    Pass. impers.:

    ut domi compositum cum Marcio erat,

    Liv. 2, 37, 1.—
    (ε).
    With ut and subj.:

    compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,

    Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
    3.
    In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):

    ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,

    Plaut. Am. 1, 1, 211:

    nec bene mendaci risus conponitur ore,

    Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):

    sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,

    Prop. 2, 9, 31:

    insidias in me conponis inanes,

    id. 2, 32 (3, 30), 19:

    compositas insidias fatoque evitatas ementitur,

    Tac. A. 13, 47:

    si haec fabulosa et composita videntur,

    id. Or. 12; id. Agr. 40:

    quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,

    id. A. 15, 16; cf.:

    vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,

    exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:

    (Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,

    Tac. Agr. 42:

    is in maestitiam compositus,

    id. H. 2, 9; 1, 54:

    in securitatem,

    id. A. 3, 44.—Rarely with ad:

    tunc compositus ad maestitiam,

    Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
    A.
    Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:

    quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:

    acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,

    Liv. 28, 22, 13:

    intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,

    Sen. Vit. Beat. 8, 3:

    composita et quieta et beata respublica,

    Tac. Or. 36. —Of writings:

    quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,

    Quint. 1, pr. § 8; cf.:

    illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,

    elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:

    si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,

    Cic. Or. 70, 232.—
    B.
    Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:

    perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,

    Cic. Verr. 1, 1, 11; so,

    equus bene natura compositus,

    Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:

    arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,

    Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:

    alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,

    Quint. 2, 8, 7:

    aeque in adulationem compositus (sacerdos),

    Curt. 4, 7, 26:

    (Attici) non maxime ad risum compositi,

    Quint. 6, 3, 18:

    natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,

    Tac. H. 2, 5.—
    C.
    Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:

    ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,

    Plin. Ep. 2, 17, 2:

    lenis et nitidi et compositi generis amatores,

    Quint. 10, 1, 44:

    actio,

    id. 11, 3, 110:

    aetas,

    mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:

    supercilium (opp. erectum),

    id. 11, 3, 74:

    repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,

    Flor. 3, 23, 3.—
    D.
    Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):

    verba,

    Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:

    voces,

    id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
    (α).
    Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:

    tum ex composito orta vis,

    Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
    (β).
    De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
    (γ).
    More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;

    not in Quint.): ambulare,

    Col. 6, 2, 5:

    indutus,

    Gell. 1, 5, 2:

    composite et apte dicere,

    Cic. Or. 71, 236:

    composite, ornate, copiose eloqui,

    id. De Or. 1, 11, 48:

    composite atque magnifice casum reipublicae miserati,

    Sall. C. 51, 9:

    bene et composite disseruit,

    id. Ib. 52.— Comp.:

    compositius cuncta quam festinantius agerent,

    Tac. A. 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > conposite

  • 22 conpositum

    com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
    I.
    In gen., of different objects.
    A. 1.
    Of things in gen.:

    aridum lignum,

    Hor. C. 3, 17, 14:

    composita fronde,

    Prop. 1, 20, 22:

    uvas in tecto in cratibus,

    Cato, R. R. 112, 2:

    in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,

    Cic. Deiot. 6, 17:

    (amomum) manipulatim leniter componitur,

    Plin. 12, 13, 28, § 48:

    amphoras in culleum,

    Cato, R. R. 113, 2:

    ligna in caminum,

    id. ib. 37, 5.—
    b.
    To bring into contact, fit together, join:

    quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?

    Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:

    tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,

    id. ib. p. 260, 30:

    conponens manibusque manus atque ori bus ora,

    Verg. A. 8, 486:

    Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,

    Prop. 2, 2, 12; cf.

    caput,

    Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:

    ossa,

    Cels. 8, 10, 2:

    jugulum,

    id. 8, 8, 8 et saep.—
    c.
    Esp., to pack up for a journey, etc.:

    omnia composta sunt quae donavi,

    Plaut. Mil. 4, 7, 21:

    i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,

    Ter. Hec. 4, 3, 5:

    dum tota domus raeda componitur una,

    Juv. 3, 10.—
    2.
    Of persons:

    is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,

    Verg. A. 8, 322:

    et tabula una duos poterit componere amantes,

    Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
    B.
    To set in opposition.
    1.
    To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:

    Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,

    Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:

    staturam habere Threcis cum Threce conpositi,

    Sen. Q. N. 4, praef. 8;

    and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,

    Quint. 2, 17, 34:

    cuive virum mallem memet componere,

    Sil. 10, 70:

    componimur Vecordi Decio,

    id. 11, 212:

    hunc fatis,

    id. 1, 39:

    cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,

    Luc. 3, 196;

    and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,

    Hor. S. 1, 1, 103:

    ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,

    Sen. Prov. 1, 2, 9:

    non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,

    Quint. 2, 17, 33;

    and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,

    confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
    2.
    To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
    (α).
    With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):

    nec divis homines componier aequom'st,

    Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):

    si parva licet conponere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    parvis conponere magna solebam,

    id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:

    audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?

    id. ib. 15, 530:

    divinis humana,

    Aus. Ecl. 1, 10.—
    (β).
    With acc. and cum:

    ubi Metelli dicta cum factis conposuit,

    Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
    II.
    In partic.
    A.
    Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
    1. (α).
    With ex:

    exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,

    Sall. J. 18, 3:

    genus humanum ex corpore et anima conpositum,

    id. ib. 2, 1:

    liber ex alienis orationibus compositus,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,

    Quint. 1, 10, 6:

    ex quo (umore) componi debet (medicamentum),

    Cels. 6, 7, 1 fin. —
    (β).
    With abl.:

    mensam gramine,

    Sil. 15, 51.—
    (γ).
    With acc. alone:

    medicamentum,

    Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
    2.
    Esp., of buildings, etc., to construct, build:

    qui cuncta conposuit,

    i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:

    urbem,

    Verg. A. 3, 387:

    illa (templa) deis,

    Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:

    aggere conposito tumuli,

    Verg. A. 7, 6:

    deletas Thebas,

    Prop. 2, 6, 5.—
    3.
    Of words, to compound:

    vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),

    Quint. 1, 5, 3.—
    4.
    Of writings, speeches, etc.
    a.
    To compose, write, construct (very freq.):

    leges,

    Lucr. 4, 966:

    compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,

    Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    quartum librum,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    libros,

    id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:

    libellos,

    Quint. 12, 8, 5:

    actiones,

    Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:

    argumentum,

    Cic. Att. 15, 4, 3:

    edictum eis verbis,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 116:

    edictum eorum arbitratu,

    id. ib. 2, 1, 46, §

    119: artes,

    books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:

    artificium,

    id. de Or. 2, 19, 83:

    commentarium consulatus mei,

    id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:

    quarum (litterarum) exemplum,

    Cic. Agr. 2, 20, 53:

    quandam disciplinae formulam,

    id. Ac. 1, 4, 17:

    stipulationum et judiciorum formulas,

    id. Leg. 1, 4, 14:

    interdictum,

    id. Caecin. 21, 59:

    poema,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:

    senatus consultum,

    Cic. Fam. 10, 22, 2:

    testimonium,

    id. Att. 15, 15, 1:

    verba ad religionem deorum immortalium,

    id. Dom. 47, 124:

    de judicialibus causis aliqua,

    Quint. 3, 6, 104:

    aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,

    Tac. A. 16, 14:

    Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,

    Cic. Mur. 12, 26:

    carmina,

    Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:

    epistulas,

    id. ib. 2, 70:

    litteras nomine Marcelli,

    Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:

    orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,

    Liv. 1, 35, 2:

    blanditias tremula voce,

    Tib. 1, 2, 91:

    meditata manu verba trementi,

    Ov. M. 9, 521:

    versus,

    Hor. S. 1, 4, 8:

    mollem versum,

    Prop. 1, 7, 19:

    cantus,

    Tib. 1, 2, 53:

    in morem annalium,

    Tac. Or. 22:

    orationes adversus aliquem,

    id. ib. 37:

    litteras ad aliquem,

    id. A. 15, 8; 14, 22:

    probra in Gaium,

    id. ib. 6, 9;

    14, 50: multa et atrocia in Macronem,

    id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
    b.
    Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:

    tuas laudes,

    Tib. 4, 1, 35:

    res gestas,

    Hor. Ep. 2, 1, 251:

    tempora Iliaca,

    Vell. 1, 3, 2:

    bellum Troicum,

    id. 1, 5, 3:

    Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,

    Tac. Or. 14:

    veteres populi Romani res,

    id. A. 4, 32:

    Neronis res,

    id. ib. 1, 1; 11, 11.—
    B.
    From the notion of closing.
    1.
    To put away, put aside, put in place:

    armamentis conplicandis, conponendis studuimus,

    i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:

    (tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,

    Liv. 26, 39, 8:

    vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,

    id. 36, 44, 2:

    arma,

    Hor. C. 4, 14, 52:

    tristes istos conpone libellos,

    put aside, Prop. 1, 9, 13.—
    2.
    To store up, put away, collect:

    nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,

    Verg. A. 8, 317:

    ego conposito securus acervo Despiciam dites,

    Tib. 1, 1, 77;

    so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,

    Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:

    pernas,

    Cato, R. R. 162, 12:

    tergora (suis),

    Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:

    caepam in fidelia,

    id. 12, 10, 2:

    herbas,

    id. 12, 13, 2:

    poma,

    id. 12, 47, 5:

    olivas,

    Pall. Nov. 22, 5:

    herbam olla nova,

    Scrib. Comp. 60:

    faenum,

    Dig. 19, 2, 11, § 4:

    fructus in urceis, capsellis,

    ib. 33, 7, 12, §1.—
    3.
    Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:

    tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,

    Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):

    cinerem,

    Ov. F. 3, 547:

    cinerem ossaque,

    Val. Fl. 7, 203:

    sic ego conponi versus in ossa velim,

    Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:

    quem... prope cognatos conpositum cineres,

    Cat. 68, 98:

    omnes composui (meos),

    Hor. S. 1, 9, 28:

    compositi busta avi,

    Ov. F. 5, 426:

    Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,

    Tac. H. 1, 47:

    componi tumulo eodem,

    Ov. M. 4, 157:

    toro Mortua componar,

    id. ib. 9, 504:

    alto Conpositus lecto,

    Pers. 3, 104:

    aliquem terra,

    Sil. 9, 95.—
    4. a.
    Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:

    cum mare compositum est,

    Ov. A. A. 3, 259:

    aquas,

    id. H. 13, 136:

    fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,

    Luc. 5, 702.—
    b.
    Of persons:

    nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,

    Quint. 11, 2, 5:

    ubi jam thalamis se conposuere,

    Verg. G. 4, 189:

    defessa membra,

    id. ib. 4, 438:

    si bene conpositus somno vinoque jacebit,

    Ov. Am. 1, 4, 53.—
    5.
    To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
    a.
    With personal object:

    aversos amicos,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    ceteros clementia,

    Tac. A. 12, 55:

    comitia praetorum,

    id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:

    juvenes concitatos,

    Quint. 1, 10, 32; cf.:

    barbarum animos,

    Tac. A. 14, 39:

    gentem,

    Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:

    prima (pars philosophiae) conponit animum,

    Sen. Ep. 89, 9:

    argumentum conpositae mentis,

    id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:

    mentem somno,

    id. 3, 162:

    religio saevas componit mentis,

    id. 13, 317.—
    b.
    Of places, countries, etc.:

    C. Caesar componendae Armeniae deligitur,

    Tac. A. 2, 4:

    Campaniam,

    id. H. 4, 3:

    Daciam,

    id. ib. 3, 53.—
    c.
    With abstr. or indef. objects:

    si possum hoc inter vos conponere,

    Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:

    vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17:

    gaudens conponi foedere bellum,

    Verg. A. 12, 109; so,

    bellum,

    Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:

    bella,

    Tac. A. 3, 56:

    cum vellet pro communi amico controversias regum componere,

    Caes. B. C. 3, 109:

    uti per colloquia omnes controversiae componantur,

    id. ib. 1, 9 fin.:

    curas,

    Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:

    lites,

    Verg. E. 3, 108:

    seditionem civilem,

    Suet. Caes. 4:

    statum Orientis,

    id. Calig. 1:

    Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,

    Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:

    legatorum res et bello turbatas,

    id. 45, 16, 2:

    res Germanicas,

    Suet. Vit. 9:

    discordias,

    Tac. H. 4, 50:

    compositis praesentibus,

    id. A. 1, 45:

    odia et certamina,

    id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:

    pacem componi volo Meo patri cum matre,

    Plaut. Merc. 5, 2, 113:

    si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,

    Liv. 30, 40, 13:

    at me conposita pace fefellit Amor,

    Prop. 2, 2, 2:

    pax circa Brundusium composita,

    Vell. 2, 75, 3:

    pacem cum Pyrrho,

    Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
    d.
    Absol.:

    coheredes mei conponere et transigere cupiebant,

    Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:

    posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,

    Caes. B. C. 3, 16.—
    C. 1.
    In gen., to arrange, adjust, order, set in order:

    aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,

    Verg. A. 1, 697:

    ad ictum militaris gladii conposita cervice,

    Sen. Cons. Marc. 26, 2:

    diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,

    id. Q. N. 6, 30, 4:

    si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,

    Cic. Div. 2, 47, 98:

    tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,

    id. Att. 4, 9, 1.—
    2.
    Esp., milit. t. t.:

    se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),

    Liv. 44, 38, 11:

    conpositi numero in turmas,

    Verg. A. 11, 599:

    cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,

    Tac. H. 4, 35:

    agmen,

    id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:

    ordines,

    id. H. 4, 33:

    vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. ib. 3, 35:

    pugnae exercitum,

    id. A. 13, 40:

    auxilia in numerum legionis,

    id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:

    equitem per turmas,

    id. ib. 15, 29:

    insidias in montibus,

    Just. 1, 3, 11.—
    3.
    Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:

    ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,

    id. Brut. 17, 68.—
    4.
    With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:

    suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97:

    composito et delibuto capillo,

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    comas,

    Ov. R. Am. 679:

    crines,

    Verg. G. 4, 417:

    ne turbarentur comae, quas componi, etc.,

    Quint. 11, 3, 148:

    togam,

    to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:

    nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,

    Ov. M. 4, 318:

    pulvinum facili manu,

    id. A. A. 1, 160; cf.

    torum,

    id. F. 3, 484:

    jam libet componere voltus,

    id. M. 13, 767:

    vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,

    Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:

    (Tiberius) compositus ore,

    id. ib. 2, 34:

    vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,

    distorting, Suet. Calig. 50.—
    5.
    In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:

    ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,

    Plin. Ep. 7, 1, 6:

    orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,

    Quint. 9, 1, 21:

    utraque manu ad modum aliquid portantium composita,

    id. 11, 3, 120:

    ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,

    id. 1, 11, 19:

    figuram ad imitationem alterius scripturae,

    id. 9, 2, 34:

    nec ad votum composita civitas,

    Tac. Or. 41:

    cuncta ad decorem inperi conposita,

    id. H. 1, 71:

    cunctis ad tristitiam conpositis,

    id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:

    voltus conponere famae Taedet,

    to adapt, Tib. 4, 7, 9:

    venturis carbasa ventis,

    Luc. 3, 596:

    me quoque mittendis rectum componite telis,

    id. 3, 717. —With in:

    Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,

    disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
    D. (α).
    With acc.:

    ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,

    Cic. Att. 15, 26, 3:

    quod adest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 33:

    conposita atque constituta re publica,

    Cic. Leg. 3, 18, 42:

    necdum compositis maturisve satis consiliis,

    Liv. 4, 13, 5:

    (diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,

    Cic. Brut. 22, 87:

    tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,

    id. Or. 42, 143:

    ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,

    Sall. J. 43, 5; 94, 1:

    in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,

    Tac. H. 2, 55:

    dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,

    id. A. 12, 68.—
    (β).
    With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:

    cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,

    Cic. Leg. 2, 13, 32:

    omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,

    Quint. 10, 1, 43:

    animum ad omnes casus,

    id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:

    satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,

    Quint. 9, 4, 114:

    cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,

    Sen. Tranq. 9, 2. —
    2. (α).
    In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:

    quin jam virginem Despondi: res composita'st,

    Ter. Ad. 4, 7, 17:

    ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:

    societatem praedarum cum latronibus conposuisse,

    Sall. H. 4, 11 Dietsch:

    crimen ab inimicis Romae conpositum,

    Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:

    conpositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    ita conposito dolo digrediuntur,

    id. ib. 111, 4:

    conposito jam consilio,

    Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;

    convenerat autem, etc.,

    id. 25, 9, 8:

    sub noctem susurri Composita repetantur hora,

    Hor. C. 1, 9, 20:

    ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,

    Verg. A. 12, 315:

    compositis notis,

    Tib. 1, 2, 22:

    crimen ac dolum ultro,

    Tac. H. 1, 34:

    proditionem,

    id. ib. 2, 100:

    seditionem,

    id. ib. 4, 14:

    insidias,

    id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
    (β).
    With rel.-clause:

    cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,

    Liv. 40, 40, 14.—
    (γ).
    With inf.:

    ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,

    Tac. A. 3, 40.—
    (δ).
    Pass. impers.:

    ut domi compositum cum Marcio erat,

    Liv. 2, 37, 1.—
    (ε).
    With ut and subj.:

    compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,

    Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
    3.
    In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):

    ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,

    Plaut. Am. 1, 1, 211:

    nec bene mendaci risus conponitur ore,

    Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):

    sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,

    Prop. 2, 9, 31:

    insidias in me conponis inanes,

    id. 2, 32 (3, 30), 19:

    compositas insidias fatoque evitatas ementitur,

    Tac. A. 13, 47:

    si haec fabulosa et composita videntur,

    id. Or. 12; id. Agr. 40:

    quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,

    id. A. 15, 16; cf.:

    vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,

    exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:

    (Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,

    Tac. Agr. 42:

    is in maestitiam compositus,

    id. H. 2, 9; 1, 54:

    in securitatem,

    id. A. 3, 44.—Rarely with ad:

    tunc compositus ad maestitiam,

    Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
    A.
    Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:

    quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:

    acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,

    Liv. 28, 22, 13:

    intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,

    Sen. Vit. Beat. 8, 3:

    composita et quieta et beata respublica,

    Tac. Or. 36. —Of writings:

    quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,

    Quint. 1, pr. § 8; cf.:

    illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,

    elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:

    si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,

    Cic. Or. 70, 232.—
    B.
    Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:

    perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,

    Cic. Verr. 1, 1, 11; so,

    equus bene natura compositus,

    Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:

    arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,

    Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:

    alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,

    Quint. 2, 8, 7:

    aeque in adulationem compositus (sacerdos),

    Curt. 4, 7, 26:

    (Attici) non maxime ad risum compositi,

    Quint. 6, 3, 18:

    natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,

    Tac. H. 2, 5.—
    C.
    Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:

    ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,

    Plin. Ep. 2, 17, 2:

    lenis et nitidi et compositi generis amatores,

    Quint. 10, 1, 44:

    actio,

    id. 11, 3, 110:

    aetas,

    mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:

    supercilium (opp. erectum),

    id. 11, 3, 74:

    repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,

    Flor. 3, 23, 3.—
    D.
    Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):

    verba,

    Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:

    voces,

    id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
    (α).
    Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:

    tum ex composito orta vis,

    Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
    (β).
    De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
    (γ).
    More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;

    not in Quint.): ambulare,

    Col. 6, 2, 5:

    indutus,

    Gell. 1, 5, 2:

    composite et apte dicere,

    Cic. Or. 71, 236:

    composite, ornate, copiose eloqui,

    id. De Or. 1, 11, 48:

    composite atque magnifice casum reipublicae miserati,

    Sall. C. 51, 9:

    bene et composite disseruit,

    id. Ib. 52.— Comp.:

    compositius cuncta quam festinantius agerent,

    Tac. A. 15, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > conpositum

  • 23 sino

    sĭno, sīvi, sĭtum, 3 (sinit, as archaic subj. pres. formerly stood, Plaut. Curc. 1, 1, 27; Verg. Cir. 239; but in the former passage has been corrected to sierit, Fleck.; and in the latter the clause is spurious.— Perf. sii, Varr. ap. Diom. p. 371 P.:

    siit,

    Ter. Ad. 1, 2, 24, acc. to Diom. l. l.; another old form of the perf. sini, Scaur. ap. Diom. l. l.; so, too, pluperf. sinisset, Rutil. ib.— Sync. perf. sisti, Plaut. Mil. 4, 2, 80: sistis, Att. ap. Cic. Sest. 57, 122.— Subj. sieris or siris, Pac. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 106; cf. Trag. Rel. p. 84 Rib.; Plaut. Bacch. 3, 2, 18; id. Ep. 3, 3, 19; id. Trin. 2, 4, 120;

    an old formula,

    Liv. 1, 32:

    sirit,

    id. 28, 28, 11; 28, 34, 24:

    siritis,

    Plaut. Poen. 5, 1, 20: sirint, id. Bacch. 3, 3, 64; id. Merc. 3, 4, 28.— Pluperf. sisset, Liv. 27, 6:

    sissent,

    Cic. Sest. 19, 44; Liv. 3, 18; 35, 5, 11), v. a. [etym. dub.], orig., to let, put, lay, or set down; found so only in the P. a. situs (v. infra, P. a.), and in the compound pono (for posino, v. pono); cf. also 2. situs, I.—Hence, transf., and freq. in all styles and periods.
    I.
    In gen., to let, suffer, allow, permit, give leave (syn.: permitto, patior, tolero, fero); constr. usually with an obj.-clause, the subj., or absol., rarely with ut or an acc.
    (α).
    With obj.clause: exsulare sinitis, sistis pelli, pulsum patimini, Att. ap. Cic. Sest. 57, 122: neu reliquias sic meas sieris denudatis ossibus foede divexarier, Pac. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 106:

    quin tu itiner exsequi meum me sinis?

    Plaut. Merc. 5, 2, 88:

    nos Transalpinas gentes oleam et vitem serere non sinimus,

    Cic. Rep. 3, 9, 16:

    non sinam tum nobis denique responderi,

    id. Verr. 1, 17, 54 B. and K.:

    praecipitem amicum ferri sinere,

    id. Lael. 24, 89:

    latrocinium in Syriam penetrare,

    id. Phil. 11, 13, 32: vinum ad se importari, * Caes. B. G. 4, 2 fin.:

    Medos equitare inultos,

    Hor. C. 1, 2, 51:

    magnum corpus Crescere sinito,

    Verg. G. 3, 206; Plaut. Poen. 3, 3, 11; cf.:

    Cato contionatus est, se comitia haberi non siturum,

    Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

    sine sis loqui me,

    Plaut. Ps. 3, 2, 50:

    sine me dum istuc judicare,

    id. Most. 5, 2, 22; so,

    sine dum petere,

    id. Truc. 2, 7, 67 et saep.— Pass.:

    vinum in dolium conditur et ibi sinitur fermentari,

    Col. 12, 17, 1:

    neque is tamen inire sinitur,

    id. 6, 37, 9:

    vitis suci gratiā exire sinitur,

    Plin. 14, 1, 3, § 16:

    hic accusare eum moderate, per senatus auctoritatem non est situs,

    Cic. Sest. 44, 95:

    sine te exorari,

    Plin. Ep. 9, 21, 3.—
    (β).
    With subj. (so for the most part only in the imper.):

    sine te exorem, sine te prendam auriculis, sine dem savium,

    Plaut. Poen. 1, 2, 163:

    sine me expurgem,

    Ter. And. 5, 3, 29: Ch. At tandem dicat sine. Si. Age dicat;

    sino,

    id. ib. 5, 3, 24:

    ne duit, si non vult: sic sine astet,

    let him stand, Plaut. As. 2, 4, 54:

    sine pascat durus (captivus) aretque,

    Hor. Ep. 1, 16, 70:

    sine vivat ineptus,

    id. ib. 1, 17, 32:

    sine sciam,

    let me know, Liv. 2, 40, 5:

    sinite abeam viva a vobis,

    Plaut. Mil. 4, 2, 92:

    sinite instaurata revisam Proelia,

    Verg. A. 2, 669 et saep.— Poet. in the verb. finit: natura repugnat;

    Nec sinit incipiat,

    Ov. M. 3, 377.—
    (γ).
    Absol. (syn.: pati, ferre);

    suspende, vinci, verbera: auctor sum, sino,

    Plaut. Poen. 1, 1, 18:

    nobiscum versari jam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam,

    Cic. Cat. 1, 5, 10:

    domum ire cupio: at uxor non sinit,

    Plaut. Men. 5, 5, 60: Ba. Ego nolo dare te quicquam. Pi. Sine. Ba. Sino equidem, si lubet, id. Bacch. 1, 1, 66: nate, cave;

    dum resque sinit, tua corrige vota,

    Ov. M. 2, 89:

    moretur ergo in libertate sinentibus nobis,

    Plin. Ep. 4, 10 fin. —
    (δ).
    With ut:

    sivi, animum ut expleret suom,

    Ter. And. 1, 2, 17:

    sinite, exorator ut sim, id. Hec. prol. alt. 2: neque sinam, ut,

    id. ib. 4, 2, 14:

    nec dii siverint, ut hoc decus demere mihi quisquam possit,

    Curt. 5, 8, 13:

    neque di sinant ut Belgarum decus istud sit,

    Tac. A. 1, 43.—
    (ε).
    With acc.:

    sinite arma viris et cedite ferro,

    leave arms to men, Verg. A. 9, 620:

    per te, vir Trojane, sine hanc animam et miserere precantis,

    id. ib. 10, 598:

    neu propius tectis taxum sine,

    id. G. 4, 47:

    serpentium multitudo nisi hieme transitum non sinit,

    Plin. 6, 14, 17, § 43:

    at id nos non sinemus,

    Ter. Heaut. 5, 5, 7; cf.:

    non sinat hoc Ajax,

    Ov. M. 13, 219; 7, 174.—Sometimes the acc. is used elliptically, as in Engl., and an inf. (to be, remain, do, go, etc.) is to be supplied: Sy. Sineres vero tu illum tuum Facere haec? De. Sinerem illum! Ter. Ad. 3, 3, 42:

    dum interea sic sit, istuc actutum sino,

    I'll let that by and by go, I don't care for it, Plaut. Most. 1, 1, 68:

    me in tabernā usque adhuc sineret Syrus,

    id. Ps. 4, 7, 14: Ch. Ne labora. Me. Sine me, Ter. Heaut. 1, 1, 38: quisquis es, sine me, let me ( go), id. Ad. 3, 2, 23.—
    II.
    In partic.
    A.
    In colloquial language.
    1.
    Sine, let:

    sine veniat!

    let him come! Ter. Eun. 4, 6, 1:

    insani feriant sine litora fluctus,

    Verg. E. 9, 43.—So simply sine! be it so! granted! very well! agreed, etc.:

    pulchre ludificor. Sine!

    Plaut. Truc. 2, 8, 6; id. As. 5, 2, 48; id. Aul. 3, 2, 11; id. Bacch. 4, 7, 13; Ter. Eun. 2, 3, 90 al.:

    sic sine,

    Plaut. Truc. 5, 4.—
    2.
    Sine modo, only let, i. e. if only:

    cur me verberas?... Patiar. Sine modo adveniat senex! Sine modo venire salvum, etc.,

    Plaut. Most. 1, 1, 10.—So with subj.:

    sine modo venias domum,

    Plaut. As. 5, 2, 50 Fleck.—
    B.
    Rarely like the Greek ean, to give up, cease, leave a thing undone: Al. Vin vocem? Cl. Sine:

    nolo, si occupata est,

    Plaut. Cas. 3, 2, 14: tum certare odiis, tum res rapuisse licebit. Nunc sinite (sc. certare, etc.), forbear, Verg A. 10, 15.—
    C.
    Ne di sirint (sinant), ne Juppiter sirit, etc., God forbid! Heaven forefend! Ch. Hoc capital facis... aequalem et sodalem liberum civem enicas. Eu. Ne di sirint, Plaut. Merc. 3, 4, 28; id. Bacch. 3, 3, 64;

    for which: ne di siverint,

    id. Merc. 2, 2, 51:

    illud nec di sinant,

    Plin. Ep. 2, 2, 3:

    ne istuc Juppiter O. M. sirit, urbem, etc.,

    Liv. 28, 28, 11:

    nec me ille sierit Juppiter,

    Plaut. Curc. 1, 1, 27.—Hence, sĭtus, a, um, P. a., placed, set, lying, situate (syn. positus; freq. and class.).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    (gallinis) meridie bibere dato nec plus aqua sita siet horam unam,

    nor let the water be set before them more than an hour, Cato, R. R. 89:

    pluma Quae sita cervices circum collumque coronat,

    Lucr. 2, 802:

    (aurum) probe in latebris situm,

    Plaut. Aul. 4, 2, 2; 4, 2, 8:

    proba merx facile emptorem reperit, tametsi in abstruso sita est,

    id. Poen. 1, 2, 129:

    Romuli lituus, cum situs esset in curiā Saliorum, etc.,

    Cic. Div. 1, 17, 30:

    in ore sita lingua est finita dentibus,

    id. N. D. 2, 59, 149:

    inter duo genua naribus sitis,

    Plin. 10, 64, 84, § 183:

    ara sub dio,

    id. 2, 107, 111, § 240:

    sitae fuere et Thespiades (statuae) ad aedem Felicitatis,

    id. 36, 5, 4, § 39 et saep.—Rarely of persons:

    quin socios, amicos procul juxtaque sitos trahunt exciduntque,

    Sall. H. 4, 61, 17 Dietsch; cf.:

    jam fratres, jam propinquos, jam longius sitos caedibus exhaustos,

    Tac. A. 12, 10:

    nobilissimi totius Britanniae eoque in ipsis penetralibus siti,

    id. Agr. 30:

    cis Rhenum sitarum gentium animos confirmavit,

    Vell. 2, 120, 1; cf.:

    gens in convallibus sita,

    Plin. 7, 2, 2, § 28.—
    2.
    In partic.
    a.
    Of places, lying, situate:

    locus in mediā insulā situs,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 106:

    in quo (sinu) sita Carthago est,

    Liv. 30, 24, 9:

    urbes in orā Graeciae,

    Nep. Alcib. 5:

    urbs ex adverso (Carthaginis),

    Plin. 5, 1, 1, § 4:

    insulae ante promunturium,

    id. 9, 59, 85, § 180:

    regio contra Parthiae tractum,

    id. 6, 16, 18, § 46 et saep.—
    b.
    Of the dead, lying, laid, buried, interred (syn. conditus):

    declarat Ennius de Africano, hic est ille situs. Vere: nam siti dicuntur hi, qui conditi sunt,

    Cic. Leg. 2, 22, 57; cf.:

    redditur terrae corpus et ita locatum ac situm quasi operimento matris obducitur,

    id. ib. 2, 22, 56: siticines appellati qui apud sitos canere soliti essent, hoc est vitā functos et sepultos, Atei. Capito ap. Gell. 20, 2:

    C. Marii sitae reliquiae,

    Cic. Leg. 2, 2, 56:

    (Aeneas) situs est... super Numicium flumen,

    Liv. 1, 2 Drak.:

    Cn. Terentium offendisse arcam, in quā Numa situs fuisset,

    Plin. 13, 13, 27, § 84.—Hence the common phrase in epitaphs:

    HIC SITVS EST, HIC SITI SVNT, etc.,

    Inscr. Orell. 654; 4639 sq.; Tib. 3, 2, 29.—

    Comically: noli minitari: scio crucem futuram mihi sepulcrum: Ibi mei sunt majores siti, pater, avus, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 4, 20.—
    c.
    A few times in Tacitus for conditus, built, founded:

    urbem Philippopolim, a Macedone Philippo sitam circumsidunt,

    Tac. A. 3, 38 fin.; 6, 41:

    veterem aram Druso sitam disjecerant,

    id. ib. 2, 7 fin.:

    vallum duabus legionibus situm,

    id. H. 4, 22.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., placed, situated, present, ready: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm, Enn. ap. Gell. 2, 29, 20 (Sat. v. 37 Vahl.):

    in melle sunt linguae sitae vostrae,

    Plaut. Truc. 1, 2, 76:

    quae ceteris in artibus aut studiis sita sunt,

    Cic. de Or. 1, 15, 65:

    quas (artes) semper in te intellexi sitas,

    Ter. And. 1, 1, 6:

    (voluptates) in medio sitas esse dicunt,

    within the reach of all, Cic. Tusc. 5, 33, 94.—
    2.
    In partic.: situm esse in aliquo or in aliquā re, to rest with, depend upon some one or something (a favorite figure with Cic., and found not unfreq. in other writers):

    in patris potestate est situm,

    Plaut. Stich. 1, 1, 52; cf.:

    assensio quae est in nostrā potestate sita,

    Cic. Ac. 2, 12, 37:

    hujusce rei potestas omnis in vobis sita est, judices,

    id. Mur. 39, 83; cf.:

    huic ipsi (Archiae), quantum est situm in nobis, opem ferre debemus,

    id. Arch. 1, [p. 1709] 1:

    est situm in nobis, ut, etc.,

    id. Fin. 1, 17, 57; cf.

    also: si causa appetitus non est sita in nobis, ne ipse quidem appetitus est in nostrā potestate, etc.,

    id. Fat. 17, 40:

    summam eruditionem Graeci sitam censebant in nervorum vocumque cantibus,

    id. Tusc. 1, 2, 4:

    in officio colendo sita vitae est honestas omnis et in neglegendo turpitudo,

    id. Off. 1, 2, 4:

    qui omnem vim divinam in naturā sitam esse censet,

    id. N. D. 1, 13, 35:

    cui spes omnis in fugā sita erat,

    Sall. J. 54, 8:

    in armis omnia sita,

    id. ib. 51, 4:

    in unius pernicie ejus patriae sitam putabant salutem,

    Nep. Epam. 9 et saep.:

    res omnis in incerto sita est,

    Plaut. Capt. 3, 4. 4:

    tu in eo sitam vitam beatam putas?

    Cic. Tusc. 5, 12, 35:

    jam si pugnandum est, quo consilio in temporibus situm est,

    id. Att. 7, 9, 4:

    laus in medio,

    Tac. Or. 18.

    Lewis & Short latin dictionary > sino

  • 24 moror [1]

    1. moror, ātus sum, ārī (1. mora), Verzug machen, u. zwar: I) sich selbst = verziehen, verweilen, sich aufhalten, A) im Sinne des Zögerns, zögern, säumen, zurück- od. ausbleiben, a) absol.: eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. Ubi vis: non moror, ich bin bereit, Ter.: narravit, Brutum valde morari, Cic.: auxilia morantur, bleiben aus, Caes.: cum morarentur iumenta, Cic.: pars morans (zurückbleibend), pars festinans, Tac.: utcumque progressi morative (zu weit Vorgegangene oder Zurückgebliebene) aliquam occasionem fecissent, Liv. – m. longum, Lucr.: haud multa moratus, ohne lange zu säumen, Verg.: u. so nec plura moratus, Verg. – Partiz. subst., morātī, ōrum, m., Leute, die sich verspätet haben, Nachzügler, Marodeure, Liv. 21, 47, 3 u. 48, 6; 24, 41, 4. – b) m. folg. Infin., Anstand nehmen, zögern, säumen, alci bellum inferre, Cic.: toto oppido munitiones circumdare, Hirt. b. G.: secundā ratem occupare quid moramur alite? Hor. – c) moror mit folg. quin u. Konj., ich stehe an, nehme Anstand, zu usw., morari Caesarem, quin naves conscendere iuberet, Auct. b. Alex. 7, 1. – u. nihil moror m. folg. quo minus u. Konj., ich stehe nicht an, will sogleich, nihil ne ego quidem moror, quo minus decemviratu abeam, Liv. 3, 54, 4 (versch. unten no. II, B, c).

    B) im Sinne des Verweilens, des längeren oder kürzeren Aufenthalts, weilen, verweilen, verbleiben, sich aufhalten, sich befinden, 1) eig.: ibi, Liv.: Brundisii, Cic.: in provincia, Cic.: apud oppidum, Caes.: circa flumen, Liv.: inter aras, Phaedr.: inter homines, Suet. (vgl. 2. moror): paucos ibi dies, Liv.: paucos dies, dum (bis) etc., Liv.: tantum (nur so lange) ibi, dum (bis) etc., Liv.: diutius, ibi diutius, Cic. u. Nep. – m. cum alqo, mit jmd. umgehen, leben, Sen.: u. so secum, bei sich verweilen, sich nicht zerstreuen, Sen. – poët. übtr., v. Lebl., a) weilen = noch blühen, rosa quo locorum sera moretur, Hor. carm. 1, 38, 3 sq. – b) irgendwo weilen = haften, vincula collo morantia, Ov.: oculi od. vultus tellure morati, Ov. – 2) übtr., dum moror in externis, verweile bei usw., mich beschäftige mit usw., Vell.: morandi in imperiis cupiditas, in hohen Stellen (so lange als möglich) zu verbleiben, Vell.

    II) einem anderen Verzug machen, A) indem man selbst ausbleibt, säumt = jmd. warten lassen, egomet convivas moror, Ter. heaut. 172.

    B) indem man den anderen verweilen macht = jmd. od. etw. aufhalten, zurückhalten, verzögern, behindern, hindern, 1) im allg., a) m. Acc.: primum impetum sustinere atque m., Caes.: ipsum morando sustinuit, Verg. – alqm lite iniquā, behindern, belästigen, Hor.: longo sermone tua tempora, dir deine Zeit (die du den wichtigen Geschäften des Staates widmest) rauben, Hor.: nec moratus est imperium, vollzog sogleich den Befehl, Petron. – übtr. v. Lebl., si aliqua res eum impediet atque morabitur, Cic.: si me navigatio non morabitur, Cic.: ne haec quidem res Curionem ad spem morabatur, erschütterte K. in seiner Hoffnung, Caes. – Thracane vos... an pingues Asiae campi morantur, Hor.: non mare illud euntes nos moratur, Curt.: lora morantia artus, Ov.: mensa nullius convivae oculos voluptate moratur, fesselt Sen.: si dura morabitur alvus (sc. te), beschwert, Hor.: u. so potibus aut duris restricta morabitur alvus, Ser. Samm.: i, mea, dixit, avis, ne quid pia sacra moretur, Ov.: u. so ne res aliqua sacrificium moraretur, Petron. – b) m. ab u. Abl.: alqm ab itinere, Liv., a fuga, Liv. – c) non (nec) moror m. folg. quin u. Konj.: ne adfinem morer, quin ubi arcessat meam extemplo filiam ducat domum, Plaut. aul. 612 sq.: nec diu moratur dolorem suum, quin eos interfici iubeat, Auct. b. Alex. 55, 2. – u. non (nec) moror m. folg. quo minus u. Konj., non moror, quo minus in civitatem redeant, Liv. 9, 11, 10: cum Philippus nihil morari diceret, quo minus reciperent (Pharsalum), Liv. 33, 13, 6: moratus sit nemo, quo minus, ubi visum fuerit, abeant, Liv. 9, 11, 13. – d) absol.: morari (den Feind aufhalten) atque impedire iter, Caes.: obsistere ac morari, Liv.: nullo morante (als keiner einschritt) arreptus a viatore, Liv. – 2) insbes.: a) alqm nihil moror, als Entlassungsformel, und zwar sowohl des Konsuls im Senate, nihil vos moramur, patres conscripti, ich halte euch nicht weiter auf, ihr seid entlassen, Capit. Anton, phil. 10, 9. – als des freilassenden Richters, C. Sempronium nihil moror, ich halte S. nicht weiter, ich habe weiter nichts gegen S., Liv.: absoluto Claudio tribunus plebis negavit se Gracchum morari, Liv. – b) als Formel beim Abbrechen der Rede, ne te morer, um dich nicht aufzuhalten, um es kurz zu machen, Hor.; u. so ne te longis ambagibus morer, Hor.: ne multis vos morer, Petron.: u. absol., ne multis morer, Cic.: quid multis moror? Ter. – c) als Formel des gemeinen Lebens, nihil moror m. Acc. u. dgl. α) mit Verachtung abweisenb, der u. der, das u. das kann mir gehen, es hat gute Weile mit usw., kann mir wegbleiben, -vom Halse bleiben, ich mag es nicht, ich kehre mich nicht an usw., ich mag nichts wissen von usw., ich mache mir nichts aus usw., ich achte es nicht (s. Lorenz Plaut. most. 732. Brix Plaut. trin. 297), nil moror mihi istiusmodi clientes, Plaut.: purpuram nihil m., Plaut.: nec dona moror, Verg. – m. folg. Infin., nil m. ductarier, ich mag nicht angeführt sein, Plaut. most. 845: alio uti nil moror, Plaut. capt. prol. 16. – absol., remove pernam, nihil m., Plaut.: Th. Profecto non plus biduum, aut – Ph. Aut? Nihil moror, Ter. – β) zustimmend, ich habe nichts dagegen, meinetwegen mag (mögen) usw., mir ist's gleich, m. folg. Acc. u. Infin., nihil moror eos salvos esse, Anton. b. Cic. Phil. 13, 35: pertinacem (dici me) nil moror, Acc. tr. 9. – absol., i iam nunc, quo properabas, nihil m., Plaut.: per me sint omnia protinus alba; nihil m., Pers. – 3) emphat. = jmd. mit Aufmerksamkeit bei etwas od. sich verweilen machen, jmd. fesseln, m. populum, m. oculos auresque alcis (v. Gedichten), Hor.: sunt quos Pacuviusque et verrucosa moretur Antiopa, Pers.: novitate morandus spectator, Hor. – / Parag. Infin. morarier, Plaut. Cas. 553 u. 603.

    lateinisch-deutsches > moror [1]

  • 25 moror

    1. moror, ātus sum, ārī (1. mora), Verzug machen, u. zwar: I) sich selbst = verziehen, verweilen, sich aufhalten, A) im Sinne des Zögerns, zögern, säumen, zurück- od. ausbleiben, a) absol.: eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. Ubi vis: non moror, ich bin bereit, Ter.: narravit, Brutum valde morari, Cic.: auxilia morantur, bleiben aus, Caes.: cum morarentur iumenta, Cic.: pars morans (zurückbleibend), pars festinans, Tac.: utcumque progressi morative (zu weit Vorgegangene oder Zurückgebliebene) aliquam occasionem fecissent, Liv. – m. longum, Lucr.: haud multa moratus, ohne lange zu säumen, Verg.: u. so nec plura moratus, Verg. – Partiz. subst., morātī, ōrum, m., Leute, die sich verspätet haben, Nachzügler, Marodeure, Liv. 21, 47, 3 u. 48, 6; 24, 41, 4. – b) m. folg. Infin., Anstand nehmen, zögern, säumen, alci bellum inferre, Cic.: toto oppido munitiones circumdare, Hirt. b. G.: secundā ratem occupare quid moramur alite? Hor. – c) moror mit folg. quin u. Konj., ich stehe an, nehme Anstand, zu usw., morari Caesarem, quin naves conscendere iuberet, Auct. b. Alex. 7, 1. – u. nihil moror m. folg. quo minus u. Konj., ich stehe nicht an, will sogleich, nihil ne ego quidem moror, quo minus decemviratu abeam, Liv. 3, 54, 4 (versch. unten no. II, B, c).
    B) im Sinne des Verweilens, des längeren oder
    ————
    kürzeren Aufenthalts, weilen, verweilen, verbleiben, sich aufhalten, sich befinden, 1) eig.: ibi, Liv.: Brundisii, Cic.: in provincia, Cic.: apud oppidum, Caes.: circa flumen, Liv.: inter aras, Phaedr.: inter homines, Suet. (vgl. 2. moror): paucos ibi dies, Liv.: paucos dies, dum (bis) etc., Liv.: tantum (nur so lange) ibi, dum (bis) etc., Liv.: diutius, ibi diutius, Cic. u. Nep. – m. cum alqo, mit jmd. umgehen, leben, Sen.: u. so secum, bei sich verweilen, sich nicht zerstreuen, Sen. – poët. übtr., v. Lebl., a) weilen = noch blühen, rosa quo locorum sera moretur, Hor. carm. 1, 38, 3 sq. – b) irgendwo weilen = haften, vincula collo morantia, Ov.: oculi od. vultus tellure morati, Ov. – 2) übtr., dum moror in externis, verweile bei usw., mich beschäftige mit usw., Vell.: morandi in imperiis cupiditas, in hohen Stellen (so lange als möglich) zu verbleiben, Vell.
    II) einem anderen Verzug machen, A) indem man selbst ausbleibt, säumt = jmd. warten lassen, egomet convivas moror, Ter. heaut. 172.
    B) indem man den anderen verweilen macht = jmd. od. etw. aufhalten, zurückhalten, verzögern, behindern, hindern, 1) im allg., a) m. Acc.: primum impetum sustinere atque m., Caes.: ipsum morando sustinuit, Verg. – alqm lite iniquā, behindern, belästigen, Hor.: longo sermone tua tempora, dir deine Zeit (die du den wichtigen Geschäften des Staates
    ————
    widmest) rauben, Hor.: nec moratus est imperium, vollzog sogleich den Befehl, Petron. – übtr. v. Lebl., si aliqua res eum impediet atque morabitur, Cic.: si me navigatio non morabitur, Cic.: ne haec quidem res Curionem ad spem morabatur, erschütterte K. in seiner Hoffnung, Caes. – Thracane vos... an pingues Asiae campi morantur, Hor.: non mare illud euntes nos moratur, Curt.: lora morantia artus, Ov.: mensa nullius convivae oculos voluptate moratur, fesselt Sen.: si dura morabitur alvus (sc. te), beschwert, Hor.: u. so potibus aut duris restricta morabitur alvus, Ser. Samm.: i, mea, dixit, avis, ne quid pia sacra moretur, Ov.: u. so ne res aliqua sacrificium moraretur, Petron. – b) m. ab u. Abl.: alqm ab itinere, Liv., a fuga, Liv. – c) non (nec) moror m. folg. quin u. Konj.: ne adfinem morer, quin ubi arcessat meam extemplo filiam ducat domum, Plaut. aul. 612 sq.: nec diu moratur dolorem suum, quin eos interfici iubeat, Auct. b. Alex. 55, 2. – u. non (nec) moror m. folg. quo minus u. Konj., non moror, quo minus in civitatem redeant, Liv. 9, 11, 10: cum Philippus nihil morari diceret, quo minus reciperent (Pharsalum), Liv. 33, 13, 6: moratus sit nemo, quo minus, ubi visum fuerit, abeant, Liv. 9, 11, 13. – d) absol.: morari (den Feind aufhalten) atque impedire iter, Caes.: obsistere ac morari, Liv.: nullo morante (als keiner einschritt) arreptus a viatore, Liv. – 2) insbes.: a) alqm nihil
    ————
    moror, als Entlassungsformel, und zwar sowohl des Konsuls im Senate, nihil vos moramur, patres conscripti, ich halte euch nicht weiter auf, ihr seid entlassen, Capit. Anton, phil. 10, 9. – als des freilassenden Richters, C. Sempronium nihil moror, ich halte S. nicht weiter, ich habe weiter nichts gegen S., Liv.: absoluto Claudio tribunus plebis negavit se Gracchum morari, Liv. – b) als Formel beim Abbrechen der Rede, ne te morer, um dich nicht aufzuhalten, um es kurz zu machen, Hor.; u. so ne te longis ambagibus morer, Hor.: ne multis vos morer, Petron.: u. absol., ne multis morer, Cic.: quid multis moror? Ter. – c) als Formel des gemeinen Lebens, nihil moror m. Acc. u. dgl. α) mit Verachtung abweisenb, der u. der, das u. das kann mir gehen, es hat gute Weile mit usw., kann mir wegbleiben, -vom Halse bleiben, ich mag es nicht, ich kehre mich nicht an usw., ich mag nichts wissen von usw., ich mache mir nichts aus usw., ich achte es nicht (s. Lorenz Plaut. most. 732. Brix Plaut. trin. 297), nil moror mihi istiusmodi clientes, Plaut.: purpuram nihil m., Plaut.: nec dona moror, Verg. – m. folg. Infin., nil m. ductarier, ich mag nicht angeführt sein, Plaut. most. 845: alio uti nil moror, Plaut. capt. prol. 16. – absol., remove pernam, nihil m., Plaut.: Th. Profecto non plus biduum, aut – Ph. Aut? Nihil moror, Ter. – β) zustimmend, ich habe nichts dagegen, meinetwegen
    ————
    mag (mögen) usw., mir ist's gleich, m. folg. Acc. u. Infin., nihil moror eos salvos esse, Anton. b. Cic. Phil. 13, 35: pertinacem (dici me) nil moror, Acc. tr. 9. – absol., i iam nunc, quo properabas, nihil m., Plaut.: per me sint omnia protinus alba; nihil m., Pers. – 3) emphat. = jmd. mit Aufmerksamkeit bei etwas od. sich verweilen machen, jmd. fesseln, m. populum, m. oculos auresque alcis (v. Gedichten), Hor.: sunt quos Pacuviusque et verrucosa moretur Antiopa, Pers.: novitate morandus spectator, Hor. – ⇒ Parag. Infin. morarier, Plaut. Cas. 553 u. 603.
    ————————
    2. mōror, ārī (v. μωρός), ein Narr sein, morari inter homines, im scherzh. Doppelsinne = ein Narr sein u. = (1. moror) verweilen, leben, Suet. Ner. 33, 1: ebenso ego morā moror multum, Plaut. mil. 370 (369), dazu Lorenz.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > moror

  • 26 usque

    usquĕ, adv. [us- for ubs-, from ubi with locative s; and que for qued, old abl. of quis; v. Corss. Ausspr. 2, 471; 838; cf.: quisque, usquam].
    I.
    Lit., all the way to or from any limit of space, time, etc. (cf.: fine, tenus); of place, all the way, right on, without interruption, continuously, constantly.
    A.
    With prepositions.
    1.
    With ab:

    qui a fundamento mihi usque movisti mare,

    Plaut. Rud. 2, 6, 55:

    usque a mari supero Romam proficisci,

    Cic. Clu. 68, 192:

    ex omnibus spectaculis usque a Capitolio plausus excitatus,

    id. Sest. 58, 124:

    usque a rubro mari,

    Nep. Hann. 2, 1.— Poet.:

    Dardaniam Siculo prospexit ab usque Pachyno,

    Verg. A. 7, 289 (sometimes as one word, v. abusque).—
    2.
    With ex:

    usque ex ultimā Syriā atque Aegypto navigare,

    Cic. Verr. 2, 5, 60, § 157. —
    3.
    With ad:

    usque a Dianio ad Sinopen navigaverunt,

    Cic. Verr. 2, 1, 34, § 87:

    ab imis unguibus usque ad verticem summum,

    id. Rosc. Com. 7, 20:

    usque ad Iconium,

    id. Fam. 3, 8, 4:

    ab Atticā ad Thessaliam usque,

    Plin. 4, 12, 21, § 63:

    usque ad Numantiam misit,

    Cic. Dejot. 7, 19:

    usque ad castra hostium accessit,

    Caes. B. G. 1, 51 ( poet. and post-Aug. ad usque; often as one word, v. adusque).—
    4.
    With in and acc.:

    cum ad eum usque in Pamphyliam legatos misissent,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 35:

    portūs usque in sinūs oppidis et ad urbis crepidines infusi,

    id. Rep. 3, 31, 43.—
    5.
    With trans:

    trans Alpes usque transfertur,

    Cic. Quint. 3, 12.—
    6.
    With sub and acc.:

    admōrunt oculis usque sub ora faces,

    Ov. Ib. 240 (236).—
    B.
    With adverbs of place:

    quod eos usque istinc exauditos putem,

    Cic. Att. 1, 14, 4.—
    2.
    Esp., with quaque (less correctly as one word, usquequaque; v. II. A. 3. e. and II. B. 3. infra), everywhere: non usque quaque idoneum invenias locum, ubi, etc., Afran. ap. Non. p. 518, 6 (Com. Rel. v. 198 Rib.):

    immo vero, quom usquequaque umbra'st, tamen Sol semper hic est,

    Plaut. Most. 3, 2, 79:

    mari terrāque illas usque quaque quaeritat,

    id. Poen. prol. 105:

    aut undique religionem tolle, aut usque quaque conserva,

    Cic. Phil. 2, 43, 110:

    effugere non est, Flacce, basiatores. Instant... occurrunt, et hinc et illinc, usquequaque, quacunque,

    Mart. 11, 98, 3; cf.:

    QVAQVE VSQVE,

    Inscr. Grut. 611, 13.—
    C.
    With acc. of the place whither, all the way to, as far as, to.
    1.
    With names of towns (class.; acc. to Reisig. Vorles. p. 216, usque ad Numantiam means all the way to the town, i. e. to its walls or gates: usque Numantiam, all the way to or into it, implying entrance of the town; cf.

    the passages cited infra): theatrum ita resonans, ut usque Romam significationes vocesque referantur,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42:

    Miletum usque? obsecro,

    Ter. Ad. 4, 5, 21.—
    2.
    With other names than those of towns (post-Aug.):

    ab hac (sc. Siciliā) Cretam usque Siculum (mare) vocat,

    Plin. 3, 5, 10, § 75:

    imperium usque extremos Orientis terminos prolatum,

    Just. 7, 1, 4:

    terminos usque Libyae,

    id. 1, 1, 5:

    ab Atticā Thessaliam usque,

    Plin. 4, 12, 21, § 63:

    ab eo usque Jovem,

    id. 2, 22, 20, § 84:

    horrendus ab astris Descendit vos usque fragor,

    Stat. Th. 11, 89.—
    II.
    Meton.
    A.
    Of time, all the time, continually, perpetually, all the while from or to a period, as long or as far as, until.
    1.
    With prepositions.
    a.
    With ab:

    mihi magna cum eo jam inde usque a pueritiā Fuit semper familiaritas,

    Ter. Heaut. 1, 2, 9:

    primus esses memoriter Progeniem nostram usque ab avo proferens,

    id. Phorm. 2, 3, 48:

    augures omnes usque a Romulo,

    Cic. Vatin. 8, 20:

    opinio jam usque ab heroicis ducta temporibus,

    from as far back as the heroic ages, id. Div. 1, 1, 1:

    usque a Thale Milesio,

    id. N. D. 1, 33, 91:

    bona paterna et avita et usque a nobis repetita,

    id. Cael. 14, 34.—
    b.
    With ad:

    usque a mane ad vesperum,

    Plaut. Am. 1, 1, 97:

    a mane ad noctem usque in foro dego diem,

    id. Most. 3, 1, 3:

    inde usque ad diurnam stellam crastinam potabimus,

    id. Men. 1, 2, 62; cf. Cic. Rep. 1, 16, 25:

    ille nihil difficilius esse dicebat, quam amicitiam usque ad extremum vitae diem permanere,

    id. Lael. 10, 33:

    deinceps retro usque ad Romulum,

    as far as, up to, id. Rep. 1, 37, 58.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    paucae, aegre se defen dentes, usque tempora Alexandri Magni duraverunt,

    Just. 2, 4, 32:

    a rege Romulo usque Caesarem Augustum,

    Flor. 1, prooem. 1 (al. usque in).—
    3.
    With adverbs.
    a.
    With inde:

    pueritiae memoriam recordari ultimam, inde usque repetens, etc.,

    Cic. Arch. 1, 1.—
    b.
    With antehac:

    ut animus in spe usque antehac attentus fuit, Ita, etc.,

    Ter. And. 2, 1, 3.—
    c.
    With adhuc:

    quod occultatum'st usque adhuc nunc non potest,

    Plaut. Aul. 2, 3, 10:

    qui me tam leni passus animost usque adhuc facere, etc.,

    Ter. And. 1, 5, 27:

    cessatum usque adhuc est,

    until now, hitherto, id. Ad. 4, 4, 23:

    qui mos usque adhuc est retentus,

    Cic. Rep. 2, 20, 35:

    usque adhuc certe animum meum probastis,

    Suet. Dom. 18; v. adhuc, II. A.—
    d.
    With eo:

    tamen usque eo se tenuit, quoad, etc.,

    Cic. Dejot. 4, 11:

    usque eo animadverti eum jocari,

    id. Rosc. Am. 22, 60; v. 2. eo, II. C.—
    e.
    With quaque, continually, always:

    Chrusalus mihi usque quaque loquitur nec recte,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 83: usque quaque sapere oportet, Poët. ap. Cic. Fam. 7, 16, 1; so,

    usque quaque,

    Cat. 39, 2; Plin. Ep. 7, 20, 2; 1, 7, 5; Gell. 16, 3, 1:

    usquequaque, de hoc cum dicemus,

    whenever, Cic. Att. 4, 9, 1.—

    Opp. nusquam: atque hoc non alienum est, quod ad multa pertineat, ne aut nusquam aut usquequaque dicatur, hic admonere,

    Cic. Inv. 2, 21, 63.—
    f.
    With dum:

    usque dum regnum optinebit Juppiter,

    Plaut. Men. 5, 1, 28: conplebo familiam adeo usque satietatem dum capiet pater, id. Am. 1, 2, 9:

    usque id egi dudum, dum loquitur pater,

    Ter. Heaut. 5, 2, 30; Cato, R. R. 156:

    mihi quidem usque curae erit, quid agas, dum, quid egeris, sciero,

    Cic. Fam. 12, 19, 3; id. Verr. 2, 1, 5, § 12; 2, 1, 6, § 16; Hor. C. 3, 30, 7; cf. dum, I. B. 1. b. —
    g.
    With interea:

    nam usque dum ille vitam colet Inopem... Interea usque illi de me supplicium dabo,

    Ter. Heaut. 1, 1, 84 sqq.—
    h.
    With donec:

    ibo odorans quasi canis venaticus Usque donec persecutus volpem ero vestigiis,

    Plaut. Mil. 2, 2, 114. —
    k.
    With quoad:

    usque illum, quoad ei nuntiatum esset consules descendisse, omnibus exclusis commentatum, etc.,

    Cic. Brut. 22, 87:

    dandum ordeum, usque quoad erunt lactentes,

    Varr. R. R. 2, 7, 12.—
    1.
    With adeo:

    usque adeo in periculo fuisse, quoad, etc.,

    Cic. Sest. 38, 82; cf. Cato, R. R. 67:

    instare usque adeo, donec se adjurat,

    Plaut. Cist. 2, 3, 40; id. Rud. 3, 5, 32: usque adeo, dum, C. Gracch. ap. Gell. 10, 3, 5; cf. Plaut. Am. 1, 2, 10 sub f. supra.—
    m.
    With nunc (post-class.):

    nunc usque,

    to this day, Amm. 14, 2, 12:

    usque nunc,

    Hier. Ep. 3, 87.—
    B.
    In other relations.
    1.
    Of extent or degree, even to, quite up to, or as far as.
    a.
    Absol.:

    ego vapulando, ille verberando, usque ambo defessi sumus,

    Ter. Ad. 2, 2, 5 Fleck. (al. verberando usque, ambo:

    incerta est distinctio, Don. ad loc.): poenasque dedit usque superque (= usque eo quod satis esset),

    Hor. S. 1, 2, 65.—
    b.
    With ad:

    usque ad ravim poscam,

    Plaut. Aul. 2, 5, 10:

    usque ad necem,

    Ter. And. 1, 2, 28:

    hoc malum usque ad bestias perveniat,

    Cic. Rep. 1, 43, 67:

    usque ad eum finem, dum, etc.,

    id. Verr. 1, 6, 16; v. dum: assenserunt consules designati, omnes etiam consulares usque ad Pompeium, up to, i. e. except Pompey, Plin. Ep. 2, 11, 20.—
    c.
    With adeo:

    undique totis Usque adeo turbatur agris,

    to so great an extent, Verg. E. 1, 12.—
    d.
    With terminal adverbs:

    Anco regi familiaris est factus (sc. L. Tarquinius) usque eo, ut, etc.,

    Cic. Rep. 2, 20, 35; v. eo, under is fin.:

    usque quo non vis subici mihi?

    how long? Vulg. Exod. 10, 3; cf. quousque.—
    2.
    Right on, always, without stop, continuously, constantly, incessantly: Ep. Ne abeas, priusquam ego ad te venero. Ap. Usque opperiar, Plaut. Ep. 2, 2, 122:

    Ctesipho me pugnis miserum Usque occidit,

    Ter. Ad. 4, 2, 20:

    an usque In nostrum jacies verba superba caput?

    Prop. 2, 8, 16:

    cantantes licet usque, minus via laedit, eamus,

    Verg. E. 9, 64; cf.:

    nec vidisse semel satis est, juvat usque morari,

    id. A. 6, 487:

    naturam expelles furcā, tamen usque recurret,

    Hor. Ep. 1, 10, 24.—Repeated:

    allatres licet usque nos et usque,

    Mart. 5, 60, 1:

    ergo, qui prius usque et usque et usque Furum scindere podices solebam,

    Auct. Priap. 78.—
    3.
    Esp.: usque quāque (less correctly as one word, usquequaque), in every thing, on every occasion:

    nolite usque quaque idem quaerere,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 10:

    an hoc usque quaque, aliter in vitā?

    id. Fin. 5, 30, 91 Madv. ad loc.:

    et id usquequaque quantum sit appareat,

    in each particular, id. Or. 22, 73; Plin. Ep. 7, 12, 5:

    religionum usque quaque contemptor, praeter unius Deae Syriae,

    Suet. Ner. 56 init.

    Lewis & Short latin dictionary > usque

  • 27 exspecto

    ex-specto (expecto), āvī, ātum, āre, nach einem Ggstde. aus- od. aufschauen, einem Ggstde. entgegensehen, entgegenharren, I) objektiv auf etwas, was kommen, eintreten, geschehen soll, warten, es abwarten, erwarten, dessen gewärtig sein, 1) im allg.: α) m. Acc.: caritatem, Cato: alcis adventum, eventum pugnae, Caes.: transitum tempestatis, Cic.: alius alium exspectantes, Sall.: u. (m. dopp. Acc.) alius alium principem (als Vorgänger) exspectantes, Sall. hist. fr. 1, 40 (45), 20. – v. Lebl., cum aures extremum semper exspectent, Cic. or. 199. – Partiz. Perf. im Abl. absol., nec ultra exspectato, Tac. ann. 12, 7 (vgl. unten no. γ). – Partiz. Perf. subst., ante exspectatum, eher als man erwartete od. dachte (als du erwartetest od. dachtest), Verg. georg. 3, 348. Ov. met. 4, 790 u. 8, 5. Sil. 2, 31. Sen. ep. 114, 17: exspectato ocius od. maturius, schneller (früher), als man erwartet hatte, Vell. 2, 122, 2 H. u. 123, 2: im Plur., diu exspectata vix ad clausulas redeunt, Sen. ep. 114, 16: quis non diversa praesentibus contrariaque exspectatis aut speret aut timeat? Vell. 2, 75, 3. – β) m. folg. indir. Fragesatz: exspecto, quo pacto etc., Plaut.: exspecto, quid tribunus plebis... excogitet, Cic.: exspectantibus cunctis, quid deinde esset imperaturus, Curt.: exsp., quam mox etc., Cic. u. Liv. (vgl. Gronov Liv. 34, 11, 4): exsp., quando etc., Quint. – γ) m. folg. dum, donec, quoad, si: exspectas fortasse, dum dicat etc., Cic.: an exspectatis dum exercitu rursus admoto ferro atque flammā urbem invadat? Sall. fr.: nec ultra exspectato (Abl. absol.), quam dum proficisceretur, Tac. ann. 11, 26: exspectaret, quoad Alexandri filius regnum adipisceretur, Nep. – si exspectasses, donec me consuleres etc., Traian. in Plin. ep. – hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant, Caes. (vgl. Schneider Caes. b. G. 2, 9, 1). – δ) m. folg. ut u. Konj. (s. Brix Plaut. trin. 735. Fabri Liv. 23, 31, 7. Haase zu Reis. Vorl. A. 483), nisi exspectare vis, ut eam sine dote frater nuptum collocet, Plaut.: nisi forte expectatis, ut illa diluam, Cic.: neque exspectant, ut de eorum imperio ad populum feratur, Caes.: exspectasse se, ut etc., Liv.: v. Lebl., mea lenitas hoc exspectavit, ut etc., Cic. Cat. 2, 27. – ε) m. folg. ne u. Konj.: exspecta, ne iniuriam illi facias appellando, Sen. de ben. 5, 20, 6. – ζ) non exsp. m. folg. quin u. Konj.: exspectari diutius non oportere, quin ad castra iretur, Caes. b. G. 3, 24, 5. – η) absol. = warten, verziehen, sich verweilen, ad portam, Cic.: paulum, Quint. – qui Carthagine exspectat, Verg. – 2) insbes.: a) ausharren, bis jmd. mit etwas fertig od. bis etwas zu Ende ist, jmd. od. etw. abwarten, aushalten, oratores multas horas, ausharren, bis die R. fertig plädiert haben, Cic. de or. 1, 166: cenantes haud animo aequo comites, warten, bis die B. mit Essen fertig sind, Hor. sat. 1, 5, 8: quinque in Verrem libros, den Vortrag der f. B. geduldig anhören, Tac. dial. 20: senectus eius exspectabatur, man wartete es ab, bis er im hohen Alter starb, Tac. ann. 16, 9: v. Lebl., exspectavere eum fata, dum... impleret, das V. gab ihm Frist, bis er usw., Curt. 10, 5 (18), 36. – b) übtr., von Lebl., α) verlangen, erheischen, silvarum aliae pressos propaginis arcus exspectant, Verg. georg. 2, 27: neque illae (oleae) procurvam exspectant falcem, ibid. 2, 421. Vgl. Curt. 3, 5 (13), 13. – β) jmd. erwarten = jmdm. bevorstehen, ubi nos uberrima victoriae praemia exspectant, Curt. 6, 3 (7), 5: seu me tranquilla senectus exspectat, seu etc., Hor. sat. 2, 1, 58. – II) subjektiv, mit Spannung, Verlangen, Hoffnung od. Furcht einem Ggstde. entgegensehen, etw. erwarten = auf etw. gespannt sein, harren, etw. vermuten, hoffen, erhoffen, sehnlichst wünschen, ersehnen, befürchten, auch zu gewärtigen haben, entgegensehen, α) m. Acc.: pater exspectat me aut aliquem nuntium, Plaut.: vide iam illum, quem exspectabam, virum, Cic.: longiores epistulas exspectabo vel potius exigam, Cic.: etsi litterae tuae recte sperare iubent, tamen exspecto recens aliquid, Cic. – meam exspectant mortem, wünschen, Ter.: u. so exsp. testamenta, Cic.: complexus meos ardenter, Apul. met. 10, 19; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. p. 20. Drak. Liv. 28, 27, 9. – malum, Ter.: poenam, Verg.: paria praemio damna, Plin. pan.: graviora, Curt.: mortem, Ter. u. Sen.: maiorem Galliae motum, Caes. Vgl. Ruhnken Ter. Phorm. 1, 4, 16. – β) alqd ab od. ex m. Abl.: praemia ab se exspectarent, Caes.: a te hoc civitas vel potius omnes gentes non exspectant solum, sed etiam postulant, Cic. – proletarios nominavit, ut ex iis quasi proles civitatis exspectari videretur, Cic.: ut ex sua amicitia omnia exspectarent et ex praeteritis suis officiis reliqua sperarent, Caes. – γ) m. dopp. Acc., ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. sat. 58. – δ) m. folg. Acc. u. Infin.: Luna expectans Hadriam se itiner longum sermone levare, Varro sat. Men. 421: cum exspectaret effusos omnibus portis Aetolos in fidem suam venturos (esse), Liv. 43, 22, 2: exspecto cum magno fenore vitia reditura (esse), Sen. ep. 25, 3: nimis extento desiderio venturum (esse) exspectabam istum, Augustin. conf. 5, 6 (u. so Augustin. de civ. dei 18, 45 extr.; serm. 389, 3): mit spero verb., quid mi hic affers, quam ob rem exspectem aut sperem porro non fore? Ter. Phorm. 1025: mit cupio verb., quod ego exspecto cupioque te ita illud defendere, Cic. Verr. 3, 151. – ε) m. folg. Infin.: nunc exspecto cognoscere ex tuis litteris, quantum etc., Fronto ad Ver. imp. 2, 6. p. 133, 9 N.: exspectas a me audire consilium dei, Augustin. serm. 311, 12 (u. so ibid. 211, 6 u. 393): omnibus iam in consilio exspectantibus audire, si etc., Dict. 5, 1. – ζ) m. folg. Fragesatz, exspectando exedor misere (ich vergehe jämmerlich vor Erwartung), quomodo etc., Plaut. Epid. 320. – η) scheinbar absol.: nec gravius quam exspectavissem... evenisset, Cic.: ad verum, ubi minime exspectavimus, pervenimus, Quint.

    lateinisch-deutsches > exspecto

  • 28 exspecto

    ex-specto (expecto), āvī, ātum, āre, nach einem Ggstde. aus- od. aufschauen, einem Ggstde. entgegensehen, entgegenharren, I) objektiv auf etwas, was kommen, eintreten, geschehen soll, warten, es abwarten, erwarten, dessen gewärtig sein, 1) im allg.: α) m. Acc.: caritatem, Cato: alcis adventum, eventum pugnae, Caes.: transitum tempestatis, Cic.: alius alium exspectantes, Sall.: u. (m. dopp. Acc.) alius alium principem (als Vorgänger) exspectantes, Sall. hist. fr. 1, 40 (45), 20. – v. Lebl., cum aures extremum semper exspectent, Cic. or. 199. – Partiz. Perf. im Abl. absol., nec ultra exspectato, Tac. ann. 12, 7 (vgl. unten no. γ). – Partiz. Perf. subst., ante exspectatum, eher als man erwartete od. dachte (als du erwartetest od. dachtest), Verg. georg. 3, 348. Ov. met. 4, 790 u. 8, 5. Sil. 2, 31. Sen. ep. 114, 17: exspectato ocius od. maturius, schneller (früher), als man erwartet hatte, Vell. 2, 122, 2 H. u. 123, 2: im Plur., diu exspectata vix ad clausulas redeunt, Sen. ep. 114, 16: quis non diversa praesentibus contrariaque exspectatis aut speret aut timeat? Vell. 2, 75, 3. – β) m. folg. indir. Fragesatz: exspecto, quo pacto etc., Plaut.: exspecto, quid tribunus plebis... excogitet, Cic.: exspectantibus cunctis, quid deinde esset imperaturus, Curt.: exsp., quam mox etc., Cic. u. Liv. (vgl. Gronov Liv. 34, 11, 4): exsp., quando etc., Quint. –
    ————
    γ) m. folg. dum, donec, quoad, si: exspectas fortasse, dum dicat etc., Cic.: an exspectatis dum exercitu rursus admoto ferro atque flammā urbem invadat? Sall. fr.: nec ultra exspectato (Abl. absol.), quam dum proficisceretur, Tac. ann. 11, 26: exspectaret, quoad Alexandri filius regnum adipisceretur, Nep. – si exspectasses, donec me consuleres etc., Traian. in Plin. ep. – hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant, Caes. (vgl. Schneider Caes. b. G. 2, 9, 1). – δ) m. folg. ut u. Konj. (s. Brix Plaut. trin. 735. Fabri Liv. 23, 31, 7. Haase zu Reis. Vorl. A. 483), nisi exspectare vis, ut eam sine dote frater nuptum collocet, Plaut.: nisi forte expectatis, ut illa diluam, Cic.: neque exspectant, ut de eorum imperio ad populum feratur, Caes.: exspectasse se, ut etc., Liv.: v. Lebl., mea lenitas hoc exspectavit, ut etc., Cic. Cat. 2, 27. – ε) m. folg. ne u. Konj.: exspecta, ne iniuriam illi facias appellando, Sen. de ben. 5, 20, 6. – ζ) non exsp. m. folg. quin u. Konj.: exspectari diutius non oportere, quin ad castra iretur, Caes. b. G. 3, 24, 5. – η) absol. = warten, verziehen, sich verweilen, ad portam, Cic.: paulum, Quint. – qui Carthagine exspectat, Verg. – 2) insbes.: a) ausharren, bis jmd. mit etwas fertig od. bis etwas zu Ende ist, jmd. od. etw. abwarten, aushalten, oratores multas horas, ausharren, bis die R. fertig plädiert haben, Cic. de or. 1, 166: cenantes haud animo aequo comites, warten, bis die B.
    ————
    mit Essen fertig sind, Hor. sat. 1, 5, 8: quinque in Verrem libros, den Vortrag der f. B. geduldig anhören, Tac. dial. 20: senectus eius exspectabatur, man wartete es ab, bis er im hohen Alter starb, Tac. ann. 16, 9: v. Lebl., exspectavere eum fata, dum... impleret, das V. gab ihm Frist, bis er usw., Curt. 10, 5 (18), 36. – b) übtr., von Lebl., α) verlangen, erheischen, silvarum aliae pressos propaginis arcus exspectant, Verg. georg. 2, 27: neque illae (oleae) procurvam exspectant falcem, ibid. 2, 421. Vgl. Curt. 3, 5 (13), 13. – β) jmd. erwarten = jmdm. bevorstehen, ubi nos uberrima victoriae praemia exspectant, Curt. 6, 3 (7), 5: seu me tranquilla senectus exspectat, seu etc., Hor. sat. 2, 1, 58. – II) subjektiv, mit Spannung, Verlangen, Hoffnung od. Furcht einem Ggstde. entgegensehen, etw. erwarten = auf etw. gespannt sein, harren, etw. vermuten, hoffen, erhoffen, sehnlichst wünschen, ersehnen, befürchten, auch zu gewärtigen haben, entgegensehen, α) m. Acc.: pater exspectat me aut aliquem nuntium, Plaut.: vide iam illum, quem exspectabam, virum, Cic.: longiores epistulas exspectabo vel potius exigam, Cic.: etsi litterae tuae recte sperare iubent, tamen exspecto recens aliquid, Cic. – meam exspectant mortem, wünschen, Ter.: u. so exsp. testamenta, Cic.: complexus meos ardenter, Apul. met. 10, 19; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. p. 20. Drak. Liv. 28, 27, 9. – malum, Ter.: poenam,
    ————
    Verg.: paria praemio damna, Plin. pan.: graviora, Curt.: mortem, Ter. u. Sen.: maiorem Galliae motum, Caes. Vgl. Ruhnken Ter. Phorm. 1, 4, 16. – β) alqd ab od. ex m. Abl.: praemia ab se exspectarent, Caes.: a te hoc civitas vel potius omnes gentes non exspectant solum, sed etiam postulant, Cic. – proletarios nominavit, ut ex iis quasi proles civitatis exspectari videretur, Cic.: ut ex sua amicitia omnia exspectarent et ex praeteritis suis officiis reliqua sperarent, Caes. – γ) m. dopp. Acc., ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. sat. 58. – δ) m. folg. Acc. u. Infin.: Luna expectans Hadriam se itiner longum sermone levare, Varro sat. Men. 421: cum exspectaret effusos omnibus portis Aetolos in fidem suam venturos (esse), Liv. 43, 22, 2: exspecto cum magno fenore vitia reditura (esse), Sen. ep. 25, 3: nimis extento desiderio venturum (esse) exspectabam istum, Augustin. conf. 5, 6 (u. so Augustin. de civ. dei 18, 45 extr.; serm. 389, 3): mit spero verb., quid mi hic affers, quam ob rem exspectem aut sperem porro non fore? Ter. Phorm. 1025: mit cupio verb., quod ego exspecto cupioque te ita illud defendere, Cic. Verr. 3, 151. – ε) m. folg. Infin.: nunc exspecto cognoscere ex tuis litteris, quantum etc., Fronto ad Ver. imp. 2, 6. p. 133, 9 N.: exspectas a me audire consilium dei, Augustin. serm. 311, 12 (u. so ibid. 211, 6 u. 393): omnibus iam in consilio exspectantibus audire, si etc., Dict. 5,
    ————
    1. – ζ) m. folg. Fragesatz, exspectando exedor misere (ich vergehe jämmerlich vor Erwartung), quomodo etc., Plaut. Epid. 320. – η) scheinbar absol.: nec gravius quam exspectavissem... evenisset, Cic.: ad verum, ubi minime exspectavimus, pervenimus, Quint.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > exspecto

  • 29 nullus

    nullus, a, um [st2]1 [-] nul, aucun, personne, pas un. [st2]2 [-] au neutre (cas oblique): rien. [st2]3 [-] qui n'est pas encore, qui n'est plus, mort, anéanti. [st2]4 [-] nul, insignifiant, sans valeur. [st2]5 [-] qqf. nullus = non ou nemo. [st2]6 [-] très petit, extrêmement petit.    - voir la déclinaison    - nullo delectu, Ov.: sans choix, indistinctement.    - nulli rei esse, Gell. 7, 11, 1: n'être bon à rien.    - (homo) litteris nullis, Plin.-jn.: homme illettré.    - nullius partis esse, Cic.: n'être d'aucun parti, être neutre.    - nullus unus, Cic.: pas un.    - nullus dum, Liv.: aucun jusqu'à présent.    - nullius avarus, Hor.: qui ne désire rien.    - nullis obstantibus, Luc.: rien ne s'y opposant.    - nullo differre, Quint.: ne différer en rien.    - nulla republica nec major, nec... Liv.: aucun Etat ni plus grand, ni...    - nullus non: tous, chacun.    - nullo non die, Liv.: tous les jours.    - nullum non animal, Sen.: il n'est pas d'être vivant (qui ne...).    - nullus non venit: il n'y en a aucun qui ne soit venu, tout le monde est venu.    - non nullus (nonnullus): quelque, plus d'un.    - non nulli (nonnulli (plur.): plusieurs, quelques, quelques-uns.    - vellem nulla, Ov.: je voudrais être morte.    - nullus sum (ecce me nullum): c'en est fait de moi.    - nullus petitor, Cic.: candidat qui n'a aucune chance de succès.    - (homo) nullo patre, Liv.: (homme) qui n'a pas de père légal, de père inconnu.    - non nullum numen, Virg.: divinité puissante.    - nullum argumentum, Cic.: argument sans valeur.    - non haec nullis observans oculis, Virg.: n'assitant pas à ce spectacle d'un oeil indifférent.    - nullus Hector erat, Ov.: Hector n'était pas né.    - eos nullos videbat, Cic.: il ne les voyait pas.    - hominibus opus est eruditis qui adhuc nostri nulli fuerunt, Cic. Or. 3, 95: nous avons besoin d'hommes érudits que jusqu'à présent nous n'avons pas eus.
    * * *
    nullus, a, um [st2]1 [-] nul, aucun, personne, pas un. [st2]2 [-] au neutre (cas oblique): rien. [st2]3 [-] qui n'est pas encore, qui n'est plus, mort, anéanti. [st2]4 [-] nul, insignifiant, sans valeur. [st2]5 [-] qqf. nullus = non ou nemo. [st2]6 [-] très petit, extrêmement petit.    - voir la déclinaison    - nullo delectu, Ov.: sans choix, indistinctement.    - nulli rei esse, Gell. 7, 11, 1: n'être bon à rien.    - (homo) litteris nullis, Plin.-jn.: homme illettré.    - nullius partis esse, Cic.: n'être d'aucun parti, être neutre.    - nullus unus, Cic.: pas un.    - nullus dum, Liv.: aucun jusqu'à présent.    - nullius avarus, Hor.: qui ne désire rien.    - nullis obstantibus, Luc.: rien ne s'y opposant.    - nullo differre, Quint.: ne différer en rien.    - nulla republica nec major, nec... Liv.: aucun Etat ni plus grand, ni...    - nullus non: tous, chacun.    - nullo non die, Liv.: tous les jours.    - nullum non animal, Sen.: il n'est pas d'être vivant (qui ne...).    - nullus non venit: il n'y en a aucun qui ne soit venu, tout le monde est venu.    - non nullus (nonnullus): quelque, plus d'un.    - non nulli (nonnulli (plur.): plusieurs, quelques, quelques-uns.    - vellem nulla, Ov.: je voudrais être morte.    - nullus sum (ecce me nullum): c'en est fait de moi.    - nullus petitor, Cic.: candidat qui n'a aucune chance de succès.    - (homo) nullo patre, Liv.: (homme) qui n'a pas de père légal, de père inconnu.    - non nullum numen, Virg.: divinité puissante.    - nullum argumentum, Cic.: argument sans valeur.    - non haec nullis observans oculis, Virg.: n'assitant pas à ce spectacle d'un oeil indifférent.    - nullus Hector erat, Ov.: Hector n'était pas né.    - eos nullos videbat, Cic.: il ne les voyait pas.    - hominibus opus est eruditis qui adhuc nostri nulli fuerunt, Cic. Or. 3, 95: nous avons besoin d'hommes érudits que jusqu'à présent nous n'avons pas eus.
    * * *
        Nullus, nulla, nullum, genitiuo nullius, pen. prod. et aliquando in carmine correpta: a Non et Vllus compositum. Cic. Nul.
    \
        Nulla haec igitur amicitia, quum alter verum audire non vult, alter ad mentiendum paratus est. Ci. Elle ne vault rien, et n'est pas de tenue, Elle est nulle.
    \
        Argumentum id quidem nullum est. Cic. Ne vault rien.
    \
        Nulla dum via superatae Alpes. Liu. Par lesquelles on n'a point encore passé.
    \
        Nulli duo. Plinius, Ita fit vt nulli duo concinant. Il n'y en a point deux qui s'accordent.
    \
        Apuleias leges nullas putas? Cic. De nulle valeur et estime.
    \
        Nulla fide esse. Plaut. Estre sans foy, et desloyal.
    \
        Nullo fine crescunt vites. Plin. Sans fin.
    \
        Nullo loco deesse alicui. Cic. Luy aider par tout.
    \
        Nullo modo. Terent. Nullement.
    \
        Nullo negotio. Cic. Sans peine ou difficulté.
    \
        Nullum suum officium ducunt, nisi vt voluptati ministrent. Cic. Ils n'estiment leur office estre autre chose que de, etc.
    \
        Nullo numero homo. Cic. De nulle valeur ou estime, Qu'on ne daigneroit mettre au nombre des hommes.
    \
        Passim nullo ordine. liu. Sans ordre.
    \
        Nullo pacto possum viuere. Plaut. Nullement.
    \
        Nullone ego Chremetis pacto affinitatem effugere potero? Terent. Par quelque maniere ou moyen?
    \
        Nullam in partem. Cic. En nulle sorte ou maniere que ce soit.
    \
        Deque eo nulla ratione neque pelli, neque moueri potes. Cic. Nullement.
    \
        Nullus sum. Terent. Ce n'est plus rien que de moy, C'est faict de moy, Je suis perdu.
    \
        Quum facias versus nulla non luce ducentos. Martialis. Veu qu'il n'y a journee que tu ne, etc.
    \
        Quum non liceret mihi nullius partis esse. Pollio Ciceroni. Ne d'une part, ne d'autre.

    Dictionarium latinogallicum > nullus

  • 30 audio

    audĭo, īvi or ii, itum, 4, v. a. ( imperf. audibat, Ov F. 3, 507: audibant. Cat. 84, 8; fut. audibo, Enn. ap. Non. p. 506, 1:

    audibis,

    id. ib.; Plaut. Capt. 3, 4, 86; id. Poen. 1, 2, 97; Caecil. ap. Gell. 7, 17 fin.; id. ap. Non. l. l.; cf. Struve, p. 137 sq.: audin = audisne, as ain = aisne; inf. perf. audīsse better than audivisse, acc. to Quint. 1, 6, 17) (cf. the Lacon. aus = hous; auris; Lith. ausis; Goth. auso; Germ. Ohr, and Engl ears [p. 202] the Fr. ouïr, and Lat. ausculto; Curtius also compares the Gr. aïô, to hear, perceive, and the Sanscr. av, to notice, to favor; v. ausculto, 1. aveo init., and cf. Varr. L. L. 6, § 83 Müll.], to hear, to perceive or understand by hearing, to learn (audio pr. differs from ausculto as the Gr. akouô from akroaomai, the Germ. hören from horchen, and the Engl. to hear from to listen, the former of these words denoting an involuntary, the latter a voluntary act; other syn.: exaudio, sentio, cognosco, oboedio, dicor).
    I.
    A.. In gen.
    a.
    Aliquid:

    auribus si parum audies terito cum vino brassicam, etc.,

    Cato, R. R. 157 fin.:

    ubi molarum strepitum audibis maximum, Enn. ap. Non. l. l. (Com. v. 7 Vahl. p. 153): verba,

    Plaut. Poen. 1, 2, 97; Vulg. Gen. 24, 30:

    quae vera audivi, taceo,

    Ter. Eun. 1, 2, 23:

    Mane, non dum audīsti, Demea, Quod est gravissumum,

    id. Ad. 3, 4, 21:

    vocem,

    id. Hec. 4, 1, 2:

    vera an falsa,

    id. And. 5, 4, 19:

    mixtos vagitibus aegris Ploratus,

    Lucr. 2, 579:

    voces,

    Verg. A. 4, 439; Hor. C. 3, 7, 22; Vulg. Gen. 3, 8; ib. Matt. 2, 18:

    strepitus,

    Verg. A. 9, 394:

    sonitum,

    Hor. C. 2, 1, 31:

    haec,

    id. ib. 3, 27, 51:

    aquas,

    Ov. Am. 3, 11, 30:

    gemitus,

    id. M. 7, 839; Vulg. Exod. 2, 24: ait se omnia audivisse, Titinn. ap. Macr. S. 2, 12:

    ut quod te audīsse dicis numquam audieris,

    Cic. de Or. 2, 70, 285:

    Nihil enim habeo praeter auditum,

    id. Off. 1, 10, 33:

    quod quisque eorum de quāque re audierit,

    Caes. B. G. 4, 5:

    Hac auditā pugnā maxima pars sese Crasso dedidit,

    id. ib. 3, 27:

    Auditis hostium copiis respicerent suum ipsi exercitum,

    Liv. 42, 52, 10:

    quod cum audīsset Abram,

    Vulg. Gen. 14, 14:

    auditis sermonibus,

    ib. 4 Reg. 22, 19; ib. Heb. 4, 3: clangorem tubae, ib:

    Isa. 18, 3: symphoniam,

    ib. Luc. 15, 25:

    animal,

    ib. Apoc. 6, 3; 6, 5 al. persaep.
    b.
    Constr., the person from whom one hears or learns any thing, with ex (so most freq.), ab, de, acc. and part., acc. and inf., cum or dum.
    (α).
    With ex:

    verbum ex aliquo,

    Ter. Heaut. 5, 4, 8; so id. And. 2, 1, 2; 5, 4, 24; id. Eun. 1, 2, 34; id. Hec. 4, 1, 35; id. And. 3, 3, 2:

    audivi ex majoribus natu hoc idem fuisse in P. Scipione Nasicā,

    Cic. Off. 1, 30, 109:

    hoc ex aliis,

    id. Att. 5, 17:

    ex obviis,

    Liv. 28, 26; so Suet. Caes. 29; id. Dom. 12 al.. saepe audivi ex majoribus natu mirari solitum C. Fabricium etc., Cic. Sen. 13, 43; so Suet. Claud. 15.—
    (β).
    With ab:

    a quibus cum audi/sset non multum superesse munitionis,

    Nep. Them. 7, 2.—
    (γ).
    With de:

    equidem saepe hoc audivi de patre et de socero meo,

    i. e. from his mouth, Cic. de Or. 3, 33, 133; so id. Off. 3, 19, 77; id. Brut. 26, 100.—
    (δ).
    With acc. and part. pres. (cf. Zumpt, Gr. §

    636): ut neque eum querentem quisquam audierit neque etc.,

    Nep. Timol. 4, 1; so Suet. Calig. 22; Cat. 9, 6; 61, 125; 67, 41 al.—
    (ε).
    With acc. and inf.:

    mihi non credo, quom illaec autumare illum audio,

    Plaut. Am. 1, 1, 260:

    Audin (eum) lapidem quaeritare?

    id. Capt. 3, 4, 70:

    erilem filium ejus duxisse audio Uxorem,

    Ter. Phorm. 1, 1, 5; 2, 1, 59:

    saepe hoc majores natu dicere audivi,

    Cic. Mur. 28:

    Gellius audierat patruom objurgare solere,

    Cat. 74, 1; Verg. A. 1, 20; 4, 562:

    audiet cives acuisse ferrum, Audiet pugnas juventus,

    Hor. C. 1, 2, 21 sq.:

    audire videor pios Errare per lucos,

    id. ib. 3, 4, 5. —Hence also pass. with nom. and inf. (cf. Zumpt, Gr. §

    607): Bibulus nondum audiebatur esse in Syriā,

    was said, Cic. Att. 5, 18; so Caes. B. G. 7, 79.—
    (ζ).
    With cum or dum (cf. Zumpt, Gr. §

    749): id quidem saepe ex eo audivi, cum diceret sibi certum esse,

    Cic. de Or. 2, 33, 144:

    quis umquam audivit, cum ego de me nisi coactus ac necessario dicerem?

    id. Dom. 35; so id. Brut. 56; id. Fin. 5, 19, 54; id. de Or. 1, 28, 129; 1, 2, 99; Plin. Ep. 7, 24, 5:

    auditus est certe, dum ex eo quaerit,

    Suet. Dom. 4. —Diff. from the preced. constr. with de is audire de aliquo (aliquid); more freq. in pass. sense, to hear any thing concerning any one:

    de psaltriā hac audivit,

    Ter. Ad. 3, 4, 5:

    illos etiam convenire aveo, de quibus audivi et legi,

    Cic. Sen. 23, 83; so id. Att. 7, 20; id. Ac. 2, 2, 4; cf.:

    aliquid in aliquem,

    to hear something against, something bad of any one, id. de Or. 2, 70, 285 al. —
    B.
    In conversation.
    (α).
    Audi, as a call to gain attention, hear, attend, give ear, listen, = hoc age:

    audi cetera,

    Plaut. Trin. 2, 4, 127:

    audi heus tu,

    id. ib. 4, 3, 52:

    Dorio, audi, obsecro,

    Ter. Phorm. 3, 2, 1: Hoc audi, id. And. 3, 4, 11;

    4, 1, 36: Quin tu audi,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 42:

    quin tu hoc audi,

    Ter. And. 2, 2, 9.—
    (β).
    Audis or audin = audisne? do you hear? atque audin? Plaut. Trin. 3, 3, 70:

    Equidem deciens dixi: Et domi [nunc] sum ego, inquam, ecquid audis?

    id. Am. 2, 1, 27; id. Trin. 3, 2, 91:

    Heus, audin quid ait? Quin fugis?

    id. Capt. 3, 4, 60:

    cura adversandum atque audin? quadrupedem constringito,

    Ter. And. 5, 2, 24; 1, 5, 64:

    Audin tu? Hic furti se adligat,

    id. Eun. 4, 7, 39:

    Audin quid dicam?

    id. Hec. 1, 2, 3.—
    c.
    Audito, with a clause for its subject, as abl. absol. in the histt., upon the receipt of the news that, at the tidings that: audito, Q. Marcium in Ciliciam tendere, when news came that Q. Marcius etc., Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 1130 P.:

    audito Machanidam famā adventūs sui territum refugisse Lacedaemonem,

    Liv. 28, 7:

    audito venisse missu Agrippinae nuntium Agerinum,

    Tac. A. 14, 7.—
    II.
    Esp.,
    A.
    1.. In a pregnant signif., to listen to a person or thing, to give ear to, hearken to, attend:

    etsi a vobis sic audior, ut numquam benignius neque attentius quemquam auditum putem,

    Cic. Clu. 23, 63; so id. de Or. 1, 61, 259:

    sed non eis animis audiebantur, qui doceri possent,

    Liv. 42, 48; 1, 32; 5, 6:

    ut legationes audiret cubans,

    Suet. Vesp. 24; id. Caes. 32; id. Ner. 22; 23; Vulg. Job. 11, 2; ib. Psa. 33, 12; ib. Matt. 10, 14; ib. Heb. 3, 7 al.—
    2.
    Aliquem, of pupils, to hear a teacher, i. e. to receive instruction from, to study under:

    te, Marce fili, annum jam audientem Cratippum,

    Cic. Off. 1, 1, 1:

    Jam Polemonem audiverant adsidue Zeno et Arcesilas,

    id. Ac. 1, 9, 34; so id. N. D. 1, 14, 37; 3, 1, 2; id. Fat. 2, 4:

    Diogenes venientem eum, ut se extra ordinem audiret, non admiserat,

    Suet. Tib. 32; id. Gram. 10, 20 al.— Absol.: possumne aliquid audire? (i. e. will you communicate something to me?) tu vero, inquam, vel audire vel dicere, Cic. Fat. 2, 3:

    ponere aliquid, ad quod audiam, volo,

    id. ib. 2, 4.—
    3.
    De aliquā re or aliquid, aliquem, of judges, to listen or hearken to, to examine:

    nemo illorum judicum clarissimis viris accusantibus audiendum sibi de ambitu putavit,

    Cic. Fl. 39, 98:

    de capite,

    Sen. Ben. 2, 12 al. — Trop.:

    de pace,

    Liv. 27, 30:

    dolos,

    Verg. A. 6, 567:

    nequissimum servum,

    Suet. Dom. 11; so id. Aug. 93; id. Tib. 73; id. Claud. 15; id. Dom. 14; 16; Dig. 11, 3, 14 fin.; 28, 6, 10; 39, 2, 18 et saep.—
    4.
    Of prayer or entreaty, to hear, listen to, lend an ear to, regard, grant:

    in quo di immortales meas preces audiverunt,

    Cic. Pis. 19:

    Curio ubi... neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit,

    Caes. B. C. 2, 42:

    velut si sensisset auditas preces,

    Liv. 1, 12:

    audivit orationem eorum,

    Vulg. Psa. 105, 44:

    audisti verba oris mei,

    ib. ib. 137, 1:

    Audiat aversā non meus aure deus,

    Tib. 3, 3, 28:

    audiit et caeli Genitor de parte serenā Intonuit laevum,

    Verg. A. 9, 630:

    minus audientem carmina Vestam,

    Hor. C. 1, 2, 27; 4, 13, 1:

    audivit Dominus,

    Vulg. Psa. 29, 11 al. —Also aliquem, to hear one, to grant his desire or prayer:

    puellas ter vocata audis,

    Hor. C. 3, 22, 3; so id. C. S. 34; 35:

    Ferreus orantem nequiquam, janitor, audis,

    Ov. Am. 1, 6, 27; id. M. 8, 598 al.:

    Audi nos, domine,

    Vulg. Gen. 23, 6; 23, 8:

    semper me audis,

    ib. Joan. 11, 42.—
    B.
    Aliquem, aliquid, or absol. audio, to hear a person or thing with approbation, to assent to, agree with, approve, grant, allow:

    nec Homerum audio, qui Ganymeden ab dis raptum ait, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65:

    Socratem audio dicentem cibi condimentum esse famem, sed qui ad voluptatem omnia referens vivit ut Gallonius, non audio,

    id. Fin. 2, 28, 90; id. de Or. 1, 15, 68; 3, 28, 83; id. Marcell. 8, 25: audio ( I grant it, well, that I agree to, that is granted):

    nunc dicis aliquid, quod ad rem pertineat,

    id. Rosc. Am. 18 fin.; id. Verr. 2, 2, 59; 2, 5, 27:

    non audio,

    that I do not grant, id. ib. 2, 3, 34.—
    C.
    To hear, to listen to, to obey, heed; orig. and class. only with acc., but also with dat.—
    a.
    With acc.:

    tecum loquere, te adhibe in consilium, te audi, tibi obtempera,

    Cic. Fam. 2, 7, 2; id. N. D. 1, 20, 55:

    ne ego sapientiam istam, quamvis sit erudita, non audiam,

    id. Phil. 13, 3, 6:

    si me audiatis, priusquam dedantur, etc.,

    Liv. 9, 9:

    Non, si me satis audias, Speres etc.,

    Hor. C.1, 13, 13; 4, 14, 50; id. Ep. 1, 1, 48:

    patris aut matris imperium,

    Vulg. Deut. 21, 18 al. — Poet. transf. to inanimate things:

    neque audit currus habenas,

    heeds, Verg. G. 1, 514; so Claud. Cons. Mall. Theod. 187 (cf. Hor. Ep. 1, 15, 13: equi frenato est auris in ore; and Pind. Pyth. 2, 21: harmata peisichalina):

    nec minus incerta (sagitta) est, nec quae magis audiat arcum,

    which better heeds the bow, Ov. M. 5, 382:

    teque languenti manu Non audit arcus?

    Sen. Herc. Oet. 980; so Stat. Th. 5, 412; Luc. 3, 594; 9, 931; Sil. 14, 392.—
    b.
    With dat.: nam istis qui linguam avium intellegunt, magis audiendum censeo, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131 (B. and K. isti):

    sibi audire,

    App. Mag. p. 326, 34; so, dicto audientem esse, to listen to one's word, to be obedient to one's word, to obey (not in Ter.):

    dicto sum audiens,

    I obey, Plaut. Pers. 3, 1, 71; id. Trin. 4, 3, 55; id. As. 3, 1, 40; id. Men. 2, 3, 89:

    qui dicto audientes in tantā re non fuisset,

    Cic. Deiot. 8, 23 ' sunt illi quidem dicto audientes, id. Verr. 1, 88:

    quos dicto audientes jussi,

    id. ib. 5, 104.—And, on account of the signif. to obey, with a second personal dat.: dicto audientem esse alicui, to obey one (freq. and class.); cf.

    Stallb. ad Rudd. Gr. II. p. 124, n. 38: vilicus domino dicto audiens sit,

    Cato, R. R. 142: si habes, qui te audiat;

    si potest tibi dicto audiens esse quisquam,

    Cic. Verr. 2, 1, 44; 2, 4. 12; 2, 5, 32; id. Phil. 7, 2:

    dicto audiens fuit jussis absentium magistratuum,

    Nep. Ages. 4, 2; id. Lys. 1, 2; id. Iphicr. 2, 1:

    interim Servio Tullio jubere populum dicto audientem esse,

    Liv. 1, 41; 4, 26; 29, 20;

    41, 10 al.—Once pleon. with oboedio: ne plebs nobis dicto audiens atque oboediens sit,

    Liv. 5, 3.—
    D.
    To hear thus and thus, i. e. to be named or styled somehow (as in Gr. akouô; and in Engl. to hear, as Milton: Or hear'st thou rather pure ethereal stream, P. L. III. 7); and with bene or male (as in Gr. kalôs or kakôs akouein; cf. Milton: For which Britain hears ill abroad, Areop.; and Spenser: If old Aveugles sonnes so evil hear, F. Q. I. 5, 23), to be in good or bad repute, to be praised or blamed, to have a good or bad character:

    benedictis si certāsset, audīsset bene (Bene audire est bene dici, laudari, Don.),

    Ter. Phorm. prol. 20:

    tu recte vivis, si curas esse quod audis,

    Hor. Ep. 1, 16, 17:

    rexque paterque Audisti coram,

    id. ib. 1, 7, 38; so id. S. 2, 6, 20; Ter. Hec. 4, 2, 24; id. Phorm. 2, 3, 12; Cic. Att. 6, 1; id. Fin. 3, 17, 57; id. Leg. 1, 19; Nep. Dion, 7, 3:

    Ille, qui jejunus a quibusdam et aridus habetur, non aliter ab ipsis inimicis male audire quam nimiis floribus et ingenii afluentia potuit,

    Quint. 12, 10, 13 al. —In a play upon words: erat surdaster M. Crassus;

    sed aliud molestius quod male audiebat,

    Cic. Tusc. 5, 40, 116; so,

    minus commode: quod illorum culpā se minus commode audire arbitrarentur,

    id. Verr. 2, 3, 58.—
    E.
    As it were to hear, to hear mentally, i. e. to understand, to supply, something (later subaudio): cum subtractum verbum aliquod satis ex ceteris intellegitur, ut, stupere gaudio Graecus. Simul enim auditur coepit, is understood, is to be supplied, Quint. 9, 3, 58; 8, 5, 12.—Hence, audĭens, entis, P. a. subst.
    A.
    (Acc. to II. A.) A hearer, auditor ( = auditor, q. v., or qui audit, Cic. Brut. 80, 276)' ad animos audientium permovendos, Cic. Brut. 23, 89; 80, 279:

    cum adsensu audientium egit,

    Liv. 21, 10 al. —Hence, in eccl. Lat., a catechumen, Tert. Poen. 6.—
    B.
    (Acc. to II. C.) With the gen.: tibi servio atque audiens sum imperii, a hearer of, i. e. obedient to, your command, Plaut. Truc. 1, 2, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > audio

  • 31 tanti

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanti

  • 32 tanto

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanto

  • 33 tanto opere

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanto opere

  • 34 tantus

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tantus

  • 35 vacantia

    văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., of space, etc.
    1.
    Absol.:

    quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,

    Lucr. 1, 507; so,

    spatium,

    id. 2, 1053; 6, 1029:

    inane,

    id. 1, 520:

    villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,

    Cic. Att. 13, 52, 1:

    tota domus superior vacat,

    id. ib. 13, 12, 10:

    aedes,

    Plaut. Cas. 3, 1, 7:

    maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,

    to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:

    locus,

    id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:

    ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,

    Ov. M. 2, 256:

    odi cum late splendida cera vacat,

    id. Am. 1, 11, 20:

    haec fiunt dum vacat harena,

    Sen. Ep. 7, 4.—
    2.
    With abl. (so most freq.):

    illa natura caelestis et terra vacat et umore,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:

    mens vacans corpore,

    id. ib. 1, 10, 25:

    hoste vacare domos,

    Verg. A. 3, 123:

    (domus) quae Igne vacet,

    Ov. M. 2, 764:

    custode vacans,

    id. ib. 2, 422:

    ora vacent epulis,

    i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —
    3.
    With ab:

    haec a custodiis classium loca maxime vacabant,

    Caes. B. C. 3, 25.—
    B.
    Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
    1.
    With abl.:

    ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,

    Cic. Off. 1, 38, 136:

    nulla vitae pars vacare officio potest,

    id. ib. 1, 2, 4:

    omni curatione et administratione rerum (dii),

    id. N. D. 1, 1, 2:

    studiis,

    id. de Or. 3, 11, 43:

    curā et negotio,

    id. Leg. 1, 3, 8:

    vitio,

    id. ib. 3, 3, 10:

    culpā,

    id. Fam. 7, 3, 4:

    criminibus,

    Quint. 10, 1, 34:

    febri,

    Cels. 2, 14 med.:

    morbis,

    Dig. 21, 1, 53:

    amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,

    keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    respublica et milite illic et pecuniā vacet,

    be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—
    2.
    With ab and abl.:

    nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,

    Cic. Brut. 78, 272:

    (rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,

    id. Deiot. 9, 27:

    a publico officio et munere,

    id. Div. 2, 2, 7:

    ab opere (milites),

    Caes. B. C. 3, 76:

    ne quando a metu ac periculis vacarent,

    Liv. 7, 1:

    vacant ab imbecillis valetudinaria,

    Col. 12, 3, 8:

    a culpā,

    Sen. Ep. 97, 1:

    a periculo,

    id. Q. N. 6, 1, 1:

    a negotiis,

    Phaedr. 3 prol.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:

    quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,

    Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:

    festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,

    Hor. C. 3, 18, 11:

    si vacabis,

    Cic. Att. 12, 38, 2:

    si forte vacas,

    Hor. Ep. 2, 2, 95.—
    2.
    After the Aug. per. esp. freq.
    a.
    Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):

    philosophiae, Quinte, semper vaco,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,

    Plin. Ep. 3, 5, 15:

    huic uni negotio vacare,

    Vell. 2, 114, 1:

    ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,

    Curt. 6, 7, 21:

    paulum etiam palaestricis,

    Quint. 1, 11, 15:

    studio operis pulcherrimi,

    id. 12, 1, 4:

    foro,

    id. 10, 1, 114:

    clientium negotiis,

    Tac. A. 16, 22:

    non discendo tantum juri, sed etiam docendo,

    Quint. 12, 1, 10:

    libellis legendis ac rescribendis,

    Suet. Aug. 45:

    queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,

    have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:

    dum perago tecum pauca sed apta, vaca,

    Ov. Am. 2, 2, 2.—
    b.
    Vacare ad aliquid:

    non vaco ad istas ineptias,

    Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):

    in grande opus,

    Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:

    sternere acies,

    Stat. Th. 8, 185.—
    c.
    Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:

    tunc et elegiam vacabit in manus sumere,

    Quint. 10, 1, 58:

    non vacabit incohare haec studia,

    id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—
    (β).
    With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:

    nobis venari nec vacat nec libet,

    Plin. Ep. 9, 16, 1:

    non vacat exiguis rebus adesse Jovi,

    Ov. Tr. 2, 216:

    nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,

    id. M. 5, 334:

    obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,

    Quint. 10, 3, 27:

    cui esse diserto vacet,

    id. 11, 1, 50:

    quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,

    Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:

    teneri properentur amores, Dum vacat,

    Ov. Am. 3, 1, 70:

    si vacat,

    Juv. 1, 21. —
    B.
    Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:

    cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,

    Liv. 42, 4, 3:

    fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,

    Dig. 41, 3, 37:

    si nemo sit, bona vacabunt,

    ib. 38, 7, 2 fin. —
    2.
    Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:

    si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,

    Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:

    rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,

    Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:

    rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,

    id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.
    A.
    Empty, unoccupied, without an owner, vacant:

    locus,

    Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:

    metaphora... vacantem locum occupare debet,

    Quint. 8, 6, 18:

    regnum,

    Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:

    saltus,

    Verg. G. 3, 477:

    balneae,

    Tac. H. 3, 11:

    bona,

    Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:

    ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,

    Tac. A. 3, 28.—
    B.
    Of women, single, unmarried, without a husband:

    qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,

    Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—
    C.
    Of persons, at leisure, unoccupied, idle:

    nec petiit animum vacantem,

    Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):

    vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,

    Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > vacantia

  • 36 vaco

    văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., of space, etc.
    1.
    Absol.:

    quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,

    Lucr. 1, 507; so,

    spatium,

    id. 2, 1053; 6, 1029:

    inane,

    id. 1, 520:

    villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,

    Cic. Att. 13, 52, 1:

    tota domus superior vacat,

    id. ib. 13, 12, 10:

    aedes,

    Plaut. Cas. 3, 1, 7:

    maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,

    to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:

    locus,

    id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:

    ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,

    Ov. M. 2, 256:

    odi cum late splendida cera vacat,

    id. Am. 1, 11, 20:

    haec fiunt dum vacat harena,

    Sen. Ep. 7, 4.—
    2.
    With abl. (so most freq.):

    illa natura caelestis et terra vacat et umore,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:

    mens vacans corpore,

    id. ib. 1, 10, 25:

    hoste vacare domos,

    Verg. A. 3, 123:

    (domus) quae Igne vacet,

    Ov. M. 2, 764:

    custode vacans,

    id. ib. 2, 422:

    ora vacent epulis,

    i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —
    3.
    With ab:

    haec a custodiis classium loca maxime vacabant,

    Caes. B. C. 3, 25.—
    B.
    Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
    1.
    With abl.:

    ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,

    Cic. Off. 1, 38, 136:

    nulla vitae pars vacare officio potest,

    id. ib. 1, 2, 4:

    omni curatione et administratione rerum (dii),

    id. N. D. 1, 1, 2:

    studiis,

    id. de Or. 3, 11, 43:

    curā et negotio,

    id. Leg. 1, 3, 8:

    vitio,

    id. ib. 3, 3, 10:

    culpā,

    id. Fam. 7, 3, 4:

    criminibus,

    Quint. 10, 1, 34:

    febri,

    Cels. 2, 14 med.:

    morbis,

    Dig. 21, 1, 53:

    amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,

    keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    respublica et milite illic et pecuniā vacet,

    be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—
    2.
    With ab and abl.:

    nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,

    Cic. Brut. 78, 272:

    (rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,

    id. Deiot. 9, 27:

    a publico officio et munere,

    id. Div. 2, 2, 7:

    ab opere (milites),

    Caes. B. C. 3, 76:

    ne quando a metu ac periculis vacarent,

    Liv. 7, 1:

    vacant ab imbecillis valetudinaria,

    Col. 12, 3, 8:

    a culpā,

    Sen. Ep. 97, 1:

    a periculo,

    id. Q. N. 6, 1, 1:

    a negotiis,

    Phaedr. 3 prol.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:

    quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,

    Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:

    festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,

    Hor. C. 3, 18, 11:

    si vacabis,

    Cic. Att. 12, 38, 2:

    si forte vacas,

    Hor. Ep. 2, 2, 95.—
    2.
    After the Aug. per. esp. freq.
    a.
    Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):

    philosophiae, Quinte, semper vaco,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,

    Plin. Ep. 3, 5, 15:

    huic uni negotio vacare,

    Vell. 2, 114, 1:

    ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,

    Curt. 6, 7, 21:

    paulum etiam palaestricis,

    Quint. 1, 11, 15:

    studio operis pulcherrimi,

    id. 12, 1, 4:

    foro,

    id. 10, 1, 114:

    clientium negotiis,

    Tac. A. 16, 22:

    non discendo tantum juri, sed etiam docendo,

    Quint. 12, 1, 10:

    libellis legendis ac rescribendis,

    Suet. Aug. 45:

    queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,

    have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:

    dum perago tecum pauca sed apta, vaca,

    Ov. Am. 2, 2, 2.—
    b.
    Vacare ad aliquid:

    non vaco ad istas ineptias,

    Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):

    in grande opus,

    Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:

    sternere acies,

    Stat. Th. 8, 185.—
    c.
    Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:

    tunc et elegiam vacabit in manus sumere,

    Quint. 10, 1, 58:

    non vacabit incohare haec studia,

    id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—
    (β).
    With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:

    nobis venari nec vacat nec libet,

    Plin. Ep. 9, 16, 1:

    non vacat exiguis rebus adesse Jovi,

    Ov. Tr. 2, 216:

    nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,

    id. M. 5, 334:

    obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,

    Quint. 10, 3, 27:

    cui esse diserto vacet,

    id. 11, 1, 50:

    quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,

    Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:

    teneri properentur amores, Dum vacat,

    Ov. Am. 3, 1, 70:

    si vacat,

    Juv. 1, 21. —
    B.
    Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:

    cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,

    Liv. 42, 4, 3:

    fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,

    Dig. 41, 3, 37:

    si nemo sit, bona vacabunt,

    ib. 38, 7, 2 fin. —
    2.
    Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:

    si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,

    Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:

    rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,

    Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:

    rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,

    id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.
    A.
    Empty, unoccupied, without an owner, vacant:

    locus,

    Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:

    metaphora... vacantem locum occupare debet,

    Quint. 8, 6, 18:

    regnum,

    Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:

    saltus,

    Verg. G. 3, 477:

    balneae,

    Tac. H. 3, 11:

    bona,

    Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:

    ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,

    Tac. A. 3, 28.—
    B.
    Of women, single, unmarried, without a husband:

    qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,

    Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—
    C.
    Of persons, at leisure, unoccupied, idle:

    nec petiit animum vacantem,

    Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):

    vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,

    Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > vaco

  • 37 bene

    bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).
    I.
    As adjunct of verbs.
    A.
    In gen.
    1.
    Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

    villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

    Cato, R. R. 3:

    villam bonam beneque aedificatam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    quid est agrum bene colere? Bene arare,

    Cato, R. R. 61:

    agro bene culto nihil potest esse... uberius,

    Cic. Sen. 16, 57:

    ubi cocta erit bene,

    Cato, R. R. 157; 3; 4;

    32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

    Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

    me bene curata cute vises,

    well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

    bene olere,

    Verg. E. 2, 48:

    bene sonare,

    Quint. 8, 3, 16:

    neque tamen non inprimis bene habitavit,

    in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

    a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

    Cic. Off. 2, 25, 89: so,

    bene cenare,

    Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

    bene de rebus domesticis constitutum esse,

    to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

    similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

    well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—
    2.
    With respect to the mind.
    a.
    Perception, knowledge, ability:

    quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

    Sen. Ep. 27, 5:

    quin melius novi quam te et vidi saepius,

    Plaut. Capt. 5, 2, 22:

    novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

    Cic. Fam. 7, 23, 2:

    qui optime suos nosse deberet,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

    quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

    Cic. Sen. 21, 77:

    ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

    id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

    of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

    melius in Volscis imperatum est,

    better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

    nihil melius quam omnis mundus administratur,

    Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

    prudentibus et bene institutis,

    well educated, id. Sen. 14, 50:

    sapientibus et bene natura constitutis,

    endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

    quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

    more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

    tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

    good paintings, id. Brut. 75, 261:

    canere melius,

    Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

    bene pronuntiare,

    id. 11, 3, 12:

    bene respondere interrogationibus,

    id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—
    b.
    Of feeling, judgment, and will:

    similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

    when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

    bene sentire,

    id. ib. 6, 1, 3; so,

    bene, optime de re publica sentire,

    to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

    bene animatas eas (insulas) confirmavit,

    well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

    ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

    Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

    quod bene cogitasti aliquando, laudo,

    that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

    se vero bene sperare (i. e. de bello),

    had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

    sperabis omnia optime,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

    vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

    Sall. C. 52, 29:

    omnia non bene consulta,

    id. J. 92, 2. —
    c.
    Of morality, honesty, honor, etc.
    (α).
    Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

    qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

    Cic. Inv. 1, 51, 93:

    in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

    id. Fin. 1, 19, 63:

    quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

    id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—
    (β).
    Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

    qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

    Liv. 22, 50, 7:

    ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

    id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

    tum potui, Medea, mori bene,

    Ov. H. 12, 5.—
    (γ).
    Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

    multa bona bene parta habemus,

    Plaut. Trin. 2, 2, 65:

    mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

    Ter. Phorm. 5, 3, 5:

    res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

    Cic. Off. 1, 26, 92:

    diutine uti bene licet partum bene,

    Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

    mala parta,

    Cic. Phil. 2, 27, 65:

    male par tum,

    Plaut. Poen. 4, 2, 22).—
    (δ).
    Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—
    (ε).
    Non bene = male, not faithfully:

    esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

    Ov. M. 7, 716.—
    d.
    Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

    sequi recusarunt bene monentem,

    Liv. 22, 60, 17:

    quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

    since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

    bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

    Cic. Sen. 13, 45:

    hoc bene censuit Scaevola,

    correctly, Dig. 17, 1, 48.—
    e.
    Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 111:

    nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

    Cic. Fin. 1, 41, 72:

    si bene qui cenat, bene vivit,

    Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

    perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

    id. ib. 1, 2, 2:

    quando hoc bene successit,

    Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

    melius ominare,

    use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

    qui se suamque aetatem bene curant,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

    qui se bene habet suisque amicis usui est,

    who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

    nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

    id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

    tuae rei bene consulere cupio,

    id. Trin. 3, 2, 9:

    ut qui mihi consultum optume velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1:

    me optime consulentem saluti suae,

    Cic. Fam. 4, 14, 2:

    qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

    addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 36:

    Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

    id. Ps. 1, 3, 86:

    ut memorem in bene meritos animum praestarem,

    Cic. Fam. 1, 9, 10:

    cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

    id. ib. 7, 1, 4:

    tam bene meritis de nomine Punico militibus,

    Liv. 23, 12, 5:

    si bene quid de te merui,

    Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

    et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

    Cic. Off. 3, 12, 51:

    ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

    id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

    melius emetur,

    Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

    qui vita bene credat emi honorem,

    cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—
    f.
    Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

    in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

    Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

    gratiam habeo maximam,

    Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

    bene benigneque arbitror te facere,

    Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

    male hercule narras,

    I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

    bene, ita me di ament, nuntias,

    Ter. Hec. 4, 4, 20:

    benenarras,

    Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—
    g.
    Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

    cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

    Cic. Sen. 2, 5:

    cui bene librato... Obstitit ramus,

    Ov. M. 8, 409:

    at bene si quaeras,

    id. ib. 3, 141:

    tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

    Plaut. Am. 1, 1, 196:

    bene dissimulare amorem,

    entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

    quis enim bene celat amorem?

    Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

    vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

    Ov. M. 3, 14:

    tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

    id. H. 6, 24:

    vix bene desieram, rettulit illa mihi,

    id. F 5, 277.—
    h.
    Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

    sed eccum meum gnatum optume video,

    Plaut. Merc. 2, 2, 57:

    sed optume eccum exit senex,

    id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—
    i.
    Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

    quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

    Cic. Div. 2, 17, 38.—
    B.
    In partic.
    1.
    Bene dicere.
    a.
    To speak well, i. e. eloquently:

    qui optime dicunt,

    the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

    etiam bene dicere haud absurdum est,

    Sall. C. 3, 1:

    abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

    Quint. 12, 9, 7;

    cf: bene loqui,

    to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—
    b.
    To speak ably:

    multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

    Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—
    c.
    To speak correctly or elegantly:

    eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

    Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

    ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

    Cic. Brut. 72, 252:

    at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

    id. Opt. Gen. 5, 16.—
    d.
    To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

    bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

    Plaut. Rud. 3, 2, 26:

    nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

    Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

    si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

    Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

    ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

    Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

    Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

    is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

    bene dictis si certasset, audisset bene,

    Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—
    e.
    To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—
    f.
    Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—
    g.
    Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

    bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

    Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

    bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

    use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—
    2.
    Bene facere.
    a.
    Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

    vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

    Cic. Or. 2, 20, 86:

    non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

    Quint. 4, 1, 70:

    Jovem Phidias optime fecit,

    id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

    quid labor aut bene facta juvant?

    his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —
    b.
    Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)
    (α).
    With dat.:

    bonus bonis bene feceris,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

    id. Trin. 2, 2, 66:

    malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

    id. Poen. 3, 3, 20:

    homini id quod tu facis bene,

    id. Ep 1, 2, 33:

    tibi lubens bene faxim,

    Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

    at tibi di semper... faciant bene,

    may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

    di tibi Bene faciant,

    Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

    quod bonis bene fit beneficium,

    Plaut. Capt. 2, 2, 108:

    pulchrum est bene facere reipublicae,

    Sall. C. 3, 1:

    ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

    Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—
    (β).
    With in and abl.:

    quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

    Plaut. Am. 1, 1, 30.—
    (γ).
    With erga:

    si quid amicum erga bene feci,

    Plaut. Trin. 5, 2, 4.—
    (δ).
    With ellipsis of dat., to impart benefits:

    ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

    Plaut. As. 1, 2, 11:

    quod bene fecisti, referetur gratia,

    id. Capt. 5, 1, 20:

    ego quod bene feci, male feci,

    id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

    si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

    Sen. Ben. 1, 7, 1:

    benefaciendi animus,

    id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

    bene facta referre,

    Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

    et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

    Vulg. Luc. 6, 33:

    bene facite his qui oderunt vos,

    id. Matt. 5, 44.—
    (ε).
    Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

    interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

    id. Luc. 6, 9:

    qui bene facit, ex Deo est,

    id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

    bene facta recte facta sunt,

    Cic. Par 3, 1, 22:

    omnia bene facta in luce se collocari volunt,

    id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

    bene facta mea reipublicae procedunt,

    Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—
    (ζ).
    In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

    id bene faciet et alvum bonam faciet,

    Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—
    (η).
    In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—
    (θ).
    Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

    bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

    Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—
    3.
    With esse.
    a.
    Bene est, impers., it is well.
    (α).
    In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

    14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

    ego valeo,

    Sen. Ep. 15, 1.—
    (β).
    = bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—
    b.
    Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

    bona si esse veis, bene erit tibi,

    Plaut. Merc. 3, 1, 12:

    quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

    id. ib. 3, 1, 13:

    qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

    id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

    si non est, jurat bene solis esse maritis,

    Hor. Ep 1, 1, 88:

    nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

    Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

    spero ex tuis litteris tibi melius esse,

    that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

    ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

    Plaut. Cas. 2, 3, 39:

    at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

    Hor. S. 2, 2, 120.—
    c.
    Bene sum = bene mihi est:

    minore nusquam bene fui dispendio,

    Plaut. Men. 3, 2, 20:

    de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

    id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

    ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

    id. Bacch. 1, 1, 51:

    scis bene esse si sit unde,

    id. Capt. 4, 2, 70.—
    4.
    Bene habere.
    a.
    With subj. nom.
    (α).
    To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—
    (β).
    To be favorable, to favor:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82. —
    (γ).
    With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

    si te bene habes,

    Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—
    b.
    Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    Cic. Mur. 6, 14:

    bene habet: di pium movere bellum,

    Liv. 8, 6, 4:

    atque bene habet si a collega litatum est,

    id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

    opinor, aliud agamus,

    we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—
    5.
    Bene agere, with cum and abl.
    (α).
    To treat one well:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, ext. 3.—
    (β).
    Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

    bene dicat secum esse actum,

    that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

    non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

    Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

    si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    6.
    Rem (negotium) bene gerere.
    (α).
    To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

    non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

    Cic. Pis. 3, 6; so,

    qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

    id. Phil. 2, 1, 2:

    rem publicam,

    id. Pis. 19, 45:

    Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

    Liv. 23, 11, 3.—
    (β).
    To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

    also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

    Plaut. Pers. 5, 1, 2:

    quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

    id. Curc. 4, 2, 41;

    quasi re bene gesta,

    Ter. Ad. 5, 1, 13:

    rem te valde bene gessisse rumor erat,

    that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

    conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

    Caes. B. G. 5, 57:

    haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

    id. ib. 7, 44:

    res bello bene gestae,

    success in war, Liv. 23, 12, 11:

    laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

    Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—
    7.
    Bene vertere, in wishes.
    (α).
    With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

    quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

    Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    quod utrisque bene vertat,

    Liv. 8, 5, 6:

    quod bene verteret,

    id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

    quod bene eveniat,

    Cato, R. R. 141.—
    (β).
    With di as subject:

    di bene vortant,

    may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—
    8.
    Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

    bene valete et vivite!

    id. Mil. 4, 8, 30:

    cives bene valete!

    id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

    salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

    Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—
    9.
    In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

    ita me Juppiter bene amet,

    Plaut. Poen. 5, 5, 47:

    di te bene ament, Hegio,

    id. Capt. 1, 2, 29:

    ita me di bene ament,

    Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

    Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

    Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—
    10.
    Elliptical expressions.
    (α).
    Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

    bene Pericles (i.e. dixit),

    Cic. Off. 1,40, 144:

    bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

    id. ib. 2, 14, 53:

    existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

    id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

    at bene Areus,

    Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

    nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

    Cic. Fin. 1, 8, 26:

    sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

    id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—
    (β).
    In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—
    (γ).
    In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

    bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

    Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—
    11.
    Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

    in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

    to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

    melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

    it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

    bene Arruntium morte usum,

    that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—
    II.
    Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.
    1.
    With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

    bene firmus,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

    bene robustus,

    id. Div. in Caecil. 15, 48:

    bene morigerus fuit puer,

    Plaut. Capt. 5, 2, 13:

    bene ergo ego hinc praedatus ibo,

    id. Ps. 4, 7, 39:

    bene lautum,

    id. Rud. 3, 3, 39:

    bene et naviter oportet esse impudentem,

    Cic. Fam. 5, 12, 3:

    id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

    id. ib. 7, 16, 3:

    bene sanos,

    id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

    bene longinquos dolores,

    Cic. Fin. 2, 29, 94:

    sermonem bene longum,

    id. Or. 2, 88, 361:

    bene magna caterva,

    id. Mur. 33, 69:

    magna multitudo,

    Hirt. B. Hisp. 4:

    barbatus,

    Cic. Cat. 2, 10, 22:

    fidum pectus,

    Hor. C. 2, 12, 15:

    cautus,

    Ov. H. 1, 44:

    multa,

    Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

    homo optime dives,

    Sen. Vit. Beat. 23, 2.—
    2.
    With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

    bene libenter victitas,

    Ter. Eun. 5, 8, 44:

    bene mane haec scripsi,

    Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

    bene penitus,

    id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

    bene longe,

    Hirt. B. Hisp. 25:

    bene gnaviter,

    Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

    siad te bene ante lucem venisset,

    Cic. Or. 2, 64, 259.

    Lewis & Short latin dictionary > bene

  • 38 bene facta

    bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).
    I.
    As adjunct of verbs.
    A.
    In gen.
    1.
    Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

    villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

    Cato, R. R. 3:

    villam bonam beneque aedificatam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    quid est agrum bene colere? Bene arare,

    Cato, R. R. 61:

    agro bene culto nihil potest esse... uberius,

    Cic. Sen. 16, 57:

    ubi cocta erit bene,

    Cato, R. R. 157; 3; 4;

    32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

    Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

    me bene curata cute vises,

    well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

    bene olere,

    Verg. E. 2, 48:

    bene sonare,

    Quint. 8, 3, 16:

    neque tamen non inprimis bene habitavit,

    in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

    a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

    Cic. Off. 2, 25, 89: so,

    bene cenare,

    Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

    bene de rebus domesticis constitutum esse,

    to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

    similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

    well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—
    2.
    With respect to the mind.
    a.
    Perception, knowledge, ability:

    quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

    Sen. Ep. 27, 5:

    quin melius novi quam te et vidi saepius,

    Plaut. Capt. 5, 2, 22:

    novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

    Cic. Fam. 7, 23, 2:

    qui optime suos nosse deberet,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

    quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

    Cic. Sen. 21, 77:

    ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

    id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

    of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

    melius in Volscis imperatum est,

    better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

    nihil melius quam omnis mundus administratur,

    Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

    prudentibus et bene institutis,

    well educated, id. Sen. 14, 50:

    sapientibus et bene natura constitutis,

    endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

    quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

    more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

    tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

    good paintings, id. Brut. 75, 261:

    canere melius,

    Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

    bene pronuntiare,

    id. 11, 3, 12:

    bene respondere interrogationibus,

    id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—
    b.
    Of feeling, judgment, and will:

    similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

    when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

    bene sentire,

    id. ib. 6, 1, 3; so,

    bene, optime de re publica sentire,

    to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

    bene animatas eas (insulas) confirmavit,

    well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

    ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

    Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

    quod bene cogitasti aliquando, laudo,

    that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

    se vero bene sperare (i. e. de bello),

    had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

    sperabis omnia optime,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

    vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

    Sall. C. 52, 29:

    omnia non bene consulta,

    id. J. 92, 2. —
    c.
    Of morality, honesty, honor, etc.
    (α).
    Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

    qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

    Cic. Inv. 1, 51, 93:

    in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

    id. Fin. 1, 19, 63:

    quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

    id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—
    (β).
    Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

    qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

    Liv. 22, 50, 7:

    ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

    id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

    tum potui, Medea, mori bene,

    Ov. H. 12, 5.—
    (γ).
    Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

    multa bona bene parta habemus,

    Plaut. Trin. 2, 2, 65:

    mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

    Ter. Phorm. 5, 3, 5:

    res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

    Cic. Off. 1, 26, 92:

    diutine uti bene licet partum bene,

    Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

    mala parta,

    Cic. Phil. 2, 27, 65:

    male par tum,

    Plaut. Poen. 4, 2, 22).—
    (δ).
    Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—
    (ε).
    Non bene = male, not faithfully:

    esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

    Ov. M. 7, 716.—
    d.
    Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

    sequi recusarunt bene monentem,

    Liv. 22, 60, 17:

    quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

    since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

    bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

    Cic. Sen. 13, 45:

    hoc bene censuit Scaevola,

    correctly, Dig. 17, 1, 48.—
    e.
    Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 111:

    nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

    Cic. Fin. 1, 41, 72:

    si bene qui cenat, bene vivit,

    Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

    perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

    id. ib. 1, 2, 2:

    quando hoc bene successit,

    Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

    melius ominare,

    use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

    qui se suamque aetatem bene curant,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

    qui se bene habet suisque amicis usui est,

    who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

    nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

    id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

    tuae rei bene consulere cupio,

    id. Trin. 3, 2, 9:

    ut qui mihi consultum optume velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1:

    me optime consulentem saluti suae,

    Cic. Fam. 4, 14, 2:

    qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

    addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 36:

    Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

    id. Ps. 1, 3, 86:

    ut memorem in bene meritos animum praestarem,

    Cic. Fam. 1, 9, 10:

    cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

    id. ib. 7, 1, 4:

    tam bene meritis de nomine Punico militibus,

    Liv. 23, 12, 5:

    si bene quid de te merui,

    Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

    et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

    Cic. Off. 3, 12, 51:

    ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

    id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

    melius emetur,

    Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

    qui vita bene credat emi honorem,

    cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—
    f.
    Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

    in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

    Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

    gratiam habeo maximam,

    Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

    bene benigneque arbitror te facere,

    Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

    male hercule narras,

    I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

    bene, ita me di ament, nuntias,

    Ter. Hec. 4, 4, 20:

    benenarras,

    Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—
    g.
    Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

    cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

    Cic. Sen. 2, 5:

    cui bene librato... Obstitit ramus,

    Ov. M. 8, 409:

    at bene si quaeras,

    id. ib. 3, 141:

    tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

    Plaut. Am. 1, 1, 196:

    bene dissimulare amorem,

    entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

    quis enim bene celat amorem?

    Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

    vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

    Ov. M. 3, 14:

    tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

    id. H. 6, 24:

    vix bene desieram, rettulit illa mihi,

    id. F 5, 277.—
    h.
    Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

    sed eccum meum gnatum optume video,

    Plaut. Merc. 2, 2, 57:

    sed optume eccum exit senex,

    id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—
    i.
    Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

    quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

    Cic. Div. 2, 17, 38.—
    B.
    In partic.
    1.
    Bene dicere.
    a.
    To speak well, i. e. eloquently:

    qui optime dicunt,

    the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

    etiam bene dicere haud absurdum est,

    Sall. C. 3, 1:

    abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

    Quint. 12, 9, 7;

    cf: bene loqui,

    to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—
    b.
    To speak ably:

    multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

    Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—
    c.
    To speak correctly or elegantly:

    eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

    Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

    ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

    Cic. Brut. 72, 252:

    at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

    id. Opt. Gen. 5, 16.—
    d.
    To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

    bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

    Plaut. Rud. 3, 2, 26:

    nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

    Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

    si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

    Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

    ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

    Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

    Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

    is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

    bene dictis si certasset, audisset bene,

    Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—
    e.
    To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—
    f.
    Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—
    g.
    Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

    bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

    Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

    bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

    use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—
    2.
    Bene facere.
    a.
    Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

    vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

    Cic. Or. 2, 20, 86:

    non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

    Quint. 4, 1, 70:

    Jovem Phidias optime fecit,

    id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

    quid labor aut bene facta juvant?

    his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —
    b.
    Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)
    (α).
    With dat.:

    bonus bonis bene feceris,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

    id. Trin. 2, 2, 66:

    malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

    id. Poen. 3, 3, 20:

    homini id quod tu facis bene,

    id. Ep 1, 2, 33:

    tibi lubens bene faxim,

    Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

    at tibi di semper... faciant bene,

    may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

    di tibi Bene faciant,

    Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

    quod bonis bene fit beneficium,

    Plaut. Capt. 2, 2, 108:

    pulchrum est bene facere reipublicae,

    Sall. C. 3, 1:

    ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

    Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—
    (β).
    With in and abl.:

    quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

    Plaut. Am. 1, 1, 30.—
    (γ).
    With erga:

    si quid amicum erga bene feci,

    Plaut. Trin. 5, 2, 4.—
    (δ).
    With ellipsis of dat., to impart benefits:

    ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

    Plaut. As. 1, 2, 11:

    quod bene fecisti, referetur gratia,

    id. Capt. 5, 1, 20:

    ego quod bene feci, male feci,

    id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

    si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

    Sen. Ben. 1, 7, 1:

    benefaciendi animus,

    id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

    bene facta referre,

    Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

    et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

    Vulg. Luc. 6, 33:

    bene facite his qui oderunt vos,

    id. Matt. 5, 44.—
    (ε).
    Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

    interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

    id. Luc. 6, 9:

    qui bene facit, ex Deo est,

    id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

    bene facta recte facta sunt,

    Cic. Par 3, 1, 22:

    omnia bene facta in luce se collocari volunt,

    id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

    bene facta mea reipublicae procedunt,

    Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—
    (ζ).
    In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

    id bene faciet et alvum bonam faciet,

    Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—
    (η).
    In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—
    (θ).
    Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

    bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

    Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—
    3.
    With esse.
    a.
    Bene est, impers., it is well.
    (α).
    In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

    14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

    ego valeo,

    Sen. Ep. 15, 1.—
    (β).
    = bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—
    b.
    Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

    bona si esse veis, bene erit tibi,

    Plaut. Merc. 3, 1, 12:

    quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

    id. ib. 3, 1, 13:

    qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

    id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

    si non est, jurat bene solis esse maritis,

    Hor. Ep 1, 1, 88:

    nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

    Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

    spero ex tuis litteris tibi melius esse,

    that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

    ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

    Plaut. Cas. 2, 3, 39:

    at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

    Hor. S. 2, 2, 120.—
    c.
    Bene sum = bene mihi est:

    minore nusquam bene fui dispendio,

    Plaut. Men. 3, 2, 20:

    de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

    id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

    ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

    id. Bacch. 1, 1, 51:

    scis bene esse si sit unde,

    id. Capt. 4, 2, 70.—
    4.
    Bene habere.
    a.
    With subj. nom.
    (α).
    To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—
    (β).
    To be favorable, to favor:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82. —
    (γ).
    With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

    si te bene habes,

    Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—
    b.
    Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    Cic. Mur. 6, 14:

    bene habet: di pium movere bellum,

    Liv. 8, 6, 4:

    atque bene habet si a collega litatum est,

    id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

    opinor, aliud agamus,

    we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—
    5.
    Bene agere, with cum and abl.
    (α).
    To treat one well:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, ext. 3.—
    (β).
    Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

    bene dicat secum esse actum,

    that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

    non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

    Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

    si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    6.
    Rem (negotium) bene gerere.
    (α).
    To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

    non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

    Cic. Pis. 3, 6; so,

    qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

    id. Phil. 2, 1, 2:

    rem publicam,

    id. Pis. 19, 45:

    Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

    Liv. 23, 11, 3.—
    (β).
    To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

    also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

    Plaut. Pers. 5, 1, 2:

    quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

    id. Curc. 4, 2, 41;

    quasi re bene gesta,

    Ter. Ad. 5, 1, 13:

    rem te valde bene gessisse rumor erat,

    that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

    conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

    Caes. B. G. 5, 57:

    haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

    id. ib. 7, 44:

    res bello bene gestae,

    success in war, Liv. 23, 12, 11:

    laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

    Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—
    7.
    Bene vertere, in wishes.
    (α).
    With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

    quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

    Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    quod utrisque bene vertat,

    Liv. 8, 5, 6:

    quod bene verteret,

    id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

    quod bene eveniat,

    Cato, R. R. 141.—
    (β).
    With di as subject:

    di bene vortant,

    may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—
    8.
    Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

    bene valete et vivite!

    id. Mil. 4, 8, 30:

    cives bene valete!

    id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

    salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

    Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—
    9.
    In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

    ita me Juppiter bene amet,

    Plaut. Poen. 5, 5, 47:

    di te bene ament, Hegio,

    id. Capt. 1, 2, 29:

    ita me di bene ament,

    Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

    Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

    Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—
    10.
    Elliptical expressions.
    (α).
    Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

    bene Pericles (i.e. dixit),

    Cic. Off. 1,40, 144:

    bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

    id. ib. 2, 14, 53:

    existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

    id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

    at bene Areus,

    Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

    nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

    Cic. Fin. 1, 8, 26:

    sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

    id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—
    (β).
    In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—
    (γ).
    In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

    bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

    Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—
    11.
    Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

    in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

    to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

    melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

    it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

    bene Arruntium morte usum,

    that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—
    II.
    Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.
    1.
    With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

    bene firmus,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

    bene robustus,

    id. Div. in Caecil. 15, 48:

    bene morigerus fuit puer,

    Plaut. Capt. 5, 2, 13:

    bene ergo ego hinc praedatus ibo,

    id. Ps. 4, 7, 39:

    bene lautum,

    id. Rud. 3, 3, 39:

    bene et naviter oportet esse impudentem,

    Cic. Fam. 5, 12, 3:

    id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

    id. ib. 7, 16, 3:

    bene sanos,

    id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

    bene longinquos dolores,

    Cic. Fin. 2, 29, 94:

    sermonem bene longum,

    id. Or. 2, 88, 361:

    bene magna caterva,

    id. Mur. 33, 69:

    magna multitudo,

    Hirt. B. Hisp. 4:

    barbatus,

    Cic. Cat. 2, 10, 22:

    fidum pectus,

    Hor. C. 2, 12, 15:

    cautus,

    Ov. H. 1, 44:

    multa,

    Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

    homo optime dives,

    Sen. Vit. Beat. 23, 2.—
    2.
    With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

    bene libenter victitas,

    Ter. Eun. 5, 8, 44:

    bene mane haec scripsi,

    Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

    bene penitus,

    id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

    bene longe,

    Hirt. B. Hisp. 25:

    bene gnaviter,

    Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

    siad te bene ante lucem venisset,

    Cic. Or. 2, 64, 259.

    Lewis & Short latin dictionary > bene facta

  • 39 nihil

    nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].
    I.
    nĭhil, nothing:

    nihil est agriculturā melius, nihil uberius,

    Cic. Off. 1, 42, 151:

    de re publicā nihil loquebantur,

    id. Q. Fr. 3, 8, 4.—
    (β).
    Nihil agere, to accomplish nothing:

    nil agis,

    Plaut. Trin. 4, 2, 134:

    nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61:

    nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?

    id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):

    nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,

    Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—
    (γ).
    Of persons:

    victor, quo nihil erat moderatius,

    Cic. Fam. 4, 4, 2:

    ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,

    id. ib. 14, 3, 5:

    nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,

    id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—
    (δ).
    Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):

    nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,

    Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—
    (ε).
    Nihil non, everything:

    nihil non ad rationem dirigebat,

    Cic. Brut. 37, 140:

    nihil non arroget armis,

    Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—
    (ζ).
    Non nihil and haud nihil, something, somewhat:

    non nihil, ut in tantis malis, est profectum,

    Cic. Fam. 12, 2, 2:

    non nihil me consolatur, cum recordor,

    id. ib. 4, 14, 2:

    haud nihil,

    Ter. Eun. 4, 2, 13:

    haud nihil ambigam,

    I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—
    (η).
    Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:

    nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 113:

    sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,

    Cic. de Or. 1, 30, 134:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7:

    si nihil aliud,

    if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—
    (θ).
    With gen.:

    nihil mali,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    nihil novi,

    id. Fam. 2, 14, 1:

    nihil humanarum rerum,

    id. Red. Quir. 5, 1:

    nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:

    nihil exspectatione vestrā dignum dico,

    Cic. de Or. 1, 31, 137.—
    (ι).
    Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:

    tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,

    Ter. Ad. 3, 3, 40:

    amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    Cic. Lael. 27, 100:

    si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,

    id. Rosc. Am. 37, 108:

    ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64:

    nihil tibi deest praeter voluntatem,

    nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:

    puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,

    id. ib. 2, 16:

    qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,

    Liv. 3, 19, 6:

    si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,

    id. 30, 35, 8:

    illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,

    id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:

    nihil aliud quam prendere prohibito,

    Liv. 2, 29, 4:

    is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,

    id. 2, 32, 8:

    nihil aliud quam in populationibus res fuit,

    id. 2, 49, 9 al. —
    (κ).
    Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:

    nihil moror, quominus decemviratu abeam,

    Liv. 3, 54:

    nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,

    Cels. 3, 27, 4.—
    (λ).
    Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:

    nihil est jam, quod tu mihi succenseas,

    Plaut. Merc. 2, 2, 46:

    nihil est, quod adventum nostrum extimescas,

    Cic. Fam. 9, 26, 4:

    sed ego nunc nil est, cur me morer,

    Plaut. Poen. 4, 2, 102:

    nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,

    Cic. Fam. 6, 20, 1:

    nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?

    id. Clu. 26, 70.—
    (μ).
    Nihil est, ut, there is nothing that:

    nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,

    Cic. Off. 1, 37, 133.—
    (ν).
    Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:

    at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,

    Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:

    usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?

    Juv. 3, 84.—
    (ο).
    Nihil ad me (sc. pertinet):

    recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,

    Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:

    nihil ad Persium,

    Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:

    nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,

    id. Deiot. 8, 24.—
    (π).
    Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:

    cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,

    Cic. Off. 3, 20, 81:

    an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,

    id. Font. 11, 23.—
    (ρ).
    Nihil dum, nothing as yet:

    quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,

    Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—
    (σ).
    Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:

    tecum nihil rei nobis Demipho est,

    Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—
    (τ).
    Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:

    aliquem nihil putare,

    to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):

    accepimus eum nihil hominis esse,

    a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—
    (υ).
    Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):

    aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,

    Cat. 68, 131.—
    B.
    Adverb.
    1.
    Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:

    me nihil poenitet,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:

    conjecturā nihil opus est,

    Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:

    beneficio isto legis nihil utitur,

    Cic. Agr. 2, 23, 61:

    de fratre nihil ego te accusavi,

    id. Fam. 14, 1, 4:

    Thebani nihil moti sunt,

    Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:

    nihil miror,

    Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—
    2.
    To no purpose, in vain:

    herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,

    Plaut. Mil. 4, 2, 16.—
    3.
    For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —
    II.
    nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:

    erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,

    Cic. Div. 2, 16, 37:

    ut de nihilo quippiam fiat,

    id. Fat. 9, 18:

    interire in nihilum,

    id. Ac. 1, 7, 27:

    venire ad nihilum,

    id. Fam. 11, 12, 1:

    ad nihilum recidere,

    id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:

    aliquid pro nihilo putare,

    id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—
    (β).
    Nihili, of no value, worthless:

    quem putamus esse non hili, dicimus nihili,

    Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:

    unde is nihili? ubi fuisti?

    Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:

    homo nihili factus,

    unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—
    (γ).
    De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:

    mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,

    Liv. 34, 61; 30, 29.—
    (δ).
    Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:

    nihilo minus,

    id. Men. 5, 5, 49:

    Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,

    Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):

    nihilo benevolentior,

    Cic. Fam. 3, 12, 4:

    nihilo major,

    id. ib. 6, 3, 4:

    nihilo tamen setius,

    Caes. B. G. 5, 4 and 7:

    nihil segnius,

    Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.
    1.
    In gen.:

    minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,

    Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—
    2.
    With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:

    in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,

    Cic. Fam. 10, 2, 2:

    nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,

    id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:

    alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,

    Sen. Ep. 66, 44:

    si nihil fiet, nihilominus, etc.,

    Cato, R. R. 39, 2.—
    3.
    Strengthened by tamen:

    nihilominus ego hoc faciam tamen,

    Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—
    (ε).
    Nihilo aliter, no otherwise:

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 45.—
    B.
    Transf., adverb., for non, not, by no means:

    nihilum metuenda timere,

    Hor. S. 2, 3, 53. —
    III.
    nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;

    in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,

    Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:

    nil sanguinis,

    no drop of blood, Ov. M. 13, 266:

    nil sui,

    nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):

    hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,

    such a trifle, Pers. 1, 122.—
    B.
    Transf. as adv., not at all, by no means:

    nil opus est verbis,

    Lucr. 5, 263:

    ut nil umor abundet,

    id. 5, 265; 1, 266:

    nil pictis timidus navita puppibus Fidit,

    Hor. C. 1, 14, 14.—
    IV.
    nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):

    ad nilum revorti,

    Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;

    864: nil igitur fieri de nilo posse,

    id. 1, 205; 266.

    Lewis & Short latin dictionary > nihil

  • 40 nihilo minus

    nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].
    I.
    nĭhil, nothing:

    nihil est agriculturā melius, nihil uberius,

    Cic. Off. 1, 42, 151:

    de re publicā nihil loquebantur,

    id. Q. Fr. 3, 8, 4.—
    (β).
    Nihil agere, to accomplish nothing:

    nil agis,

    Plaut. Trin. 4, 2, 134:

    nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61:

    nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?

    id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):

    nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,

    Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—
    (γ).
    Of persons:

    victor, quo nihil erat moderatius,

    Cic. Fam. 4, 4, 2:

    ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,

    id. ib. 14, 3, 5:

    nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,

    id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—
    (δ).
    Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):

    nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,

    Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—
    (ε).
    Nihil non, everything:

    nihil non ad rationem dirigebat,

    Cic. Brut. 37, 140:

    nihil non arroget armis,

    Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—
    (ζ).
    Non nihil and haud nihil, something, somewhat:

    non nihil, ut in tantis malis, est profectum,

    Cic. Fam. 12, 2, 2:

    non nihil me consolatur, cum recordor,

    id. ib. 4, 14, 2:

    haud nihil,

    Ter. Eun. 4, 2, 13:

    haud nihil ambigam,

    I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—
    (η).
    Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:

    nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 113:

    sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,

    Cic. de Or. 1, 30, 134:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7:

    si nihil aliud,

    if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—
    (θ).
    With gen.:

    nihil mali,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    nihil novi,

    id. Fam. 2, 14, 1:

    nihil humanarum rerum,

    id. Red. Quir. 5, 1:

    nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:

    nihil exspectatione vestrā dignum dico,

    Cic. de Or. 1, 31, 137.—
    (ι).
    Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:

    tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,

    Ter. Ad. 3, 3, 40:

    amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    Cic. Lael. 27, 100:

    si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,

    id. Rosc. Am. 37, 108:

    ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64:

    nihil tibi deest praeter voluntatem,

    nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:

    puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,

    id. ib. 2, 16:

    qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,

    Liv. 3, 19, 6:

    si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,

    id. 30, 35, 8:

    illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,

    id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:

    nihil aliud quam prendere prohibito,

    Liv. 2, 29, 4:

    is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,

    id. 2, 32, 8:

    nihil aliud quam in populationibus res fuit,

    id. 2, 49, 9 al. —
    (κ).
    Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:

    nihil moror, quominus decemviratu abeam,

    Liv. 3, 54:

    nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,

    Cels. 3, 27, 4.—
    (λ).
    Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:

    nihil est jam, quod tu mihi succenseas,

    Plaut. Merc. 2, 2, 46:

    nihil est, quod adventum nostrum extimescas,

    Cic. Fam. 9, 26, 4:

    sed ego nunc nil est, cur me morer,

    Plaut. Poen. 4, 2, 102:

    nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,

    Cic. Fam. 6, 20, 1:

    nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?

    id. Clu. 26, 70.—
    (μ).
    Nihil est, ut, there is nothing that:

    nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,

    Cic. Off. 1, 37, 133.—
    (ν).
    Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:

    at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,

    Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:

    usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?

    Juv. 3, 84.—
    (ο).
    Nihil ad me (sc. pertinet):

    recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,

    Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:

    nihil ad Persium,

    Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:

    nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,

    id. Deiot. 8, 24.—
    (π).
    Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:

    cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,

    Cic. Off. 3, 20, 81:

    an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,

    id. Font. 11, 23.—
    (ρ).
    Nihil dum, nothing as yet:

    quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,

    Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—
    (σ).
    Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:

    tecum nihil rei nobis Demipho est,

    Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—
    (τ).
    Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:

    aliquem nihil putare,

    to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):

    accepimus eum nihil hominis esse,

    a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—
    (υ).
    Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):

    aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,

    Cat. 68, 131.—
    B.
    Adverb.
    1.
    Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:

    me nihil poenitet,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:

    conjecturā nihil opus est,

    Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:

    beneficio isto legis nihil utitur,

    Cic. Agr. 2, 23, 61:

    de fratre nihil ego te accusavi,

    id. Fam. 14, 1, 4:

    Thebani nihil moti sunt,

    Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:

    nihil miror,

    Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—
    2.
    To no purpose, in vain:

    herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,

    Plaut. Mil. 4, 2, 16.—
    3.
    For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —
    II.
    nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:

    erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,

    Cic. Div. 2, 16, 37:

    ut de nihilo quippiam fiat,

    id. Fat. 9, 18:

    interire in nihilum,

    id. Ac. 1, 7, 27:

    venire ad nihilum,

    id. Fam. 11, 12, 1:

    ad nihilum recidere,

    id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:

    aliquid pro nihilo putare,

    id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—
    (β).
    Nihili, of no value, worthless:

    quem putamus esse non hili, dicimus nihili,

    Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:

    unde is nihili? ubi fuisti?

    Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:

    homo nihili factus,

    unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—
    (γ).
    De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:

    mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,

    Liv. 34, 61; 30, 29.—
    (δ).
    Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:

    nihilo minus,

    id. Men. 5, 5, 49:

    Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,

    Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):

    nihilo benevolentior,

    Cic. Fam. 3, 12, 4:

    nihilo major,

    id. ib. 6, 3, 4:

    nihilo tamen setius,

    Caes. B. G. 5, 4 and 7:

    nihil segnius,

    Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.
    1.
    In gen.:

    minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,

    Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—
    2.
    With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:

    in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,

    Cic. Fam. 10, 2, 2:

    nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,

    id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:

    alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,

    Sen. Ep. 66, 44:

    si nihil fiet, nihilominus, etc.,

    Cato, R. R. 39, 2.—
    3.
    Strengthened by tamen:

    nihilominus ego hoc faciam tamen,

    Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—
    (ε).
    Nihilo aliter, no otherwise:

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 45.—
    B.
    Transf., adverb., for non, not, by no means:

    nihilum metuenda timere,

    Hor. S. 2, 3, 53. —
    III.
    nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;

    in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,

    Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:

    nil sanguinis,

    no drop of blood, Ov. M. 13, 266:

    nil sui,

    nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):

    hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,

    such a trifle, Pers. 1, 122.—
    B.
    Transf. as adv., not at all, by no means:

    nil opus est verbis,

    Lucr. 5, 263:

    ut nil umor abundet,

    id. 5, 265; 1, 266:

    nil pictis timidus navita puppibus Fidit,

    Hor. C. 1, 14, 14.—
    IV.
    nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):

    ad nilum revorti,

    Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;

    864: nil igitur fieri de nilo posse,

    id. 1, 205; 266.

    Lewis & Short latin dictionary > nihilo minus

Страницы

См. также в других словарях:

  • Fluctuat nec mergitur — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P …   Deutsch Wikipedia

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • Weib — (s. ⇨ Frau). 1. A jüng Weib is wie a schön Vögele, was män muss halten in Steigele (Vogelbauer). (Jüd. deutsch. Warschau.) 2. A schämedig (schamhaftes) Weib is güt zü schlugen. (Warschau.) – Blass, 11. Weil es, um keinen Scandal zu machen, den… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • NUPTIAE — a nubendo, quod nova Nupta seu Sponsa flammeô obnupta seu obvelata ad Sponsum olim deducebatur, Alias Matrimonium, Coniugium etc. erat viri et mulieris coniunctio legitima, vitae societatem continens, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 9. c. 3. Quod… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VESTIS — primi hominis innocentia fuit, cui postquam iniquitas successit, vidit se nudum esse, et consutis foliis fecit sibi subligacula, Genes. c. 3. v. 7. ut sic membris minime honestis honorem circumponeret, prout loquitur Paulus 1. Corinth. c. 12. v.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ZELOTYPIA — in utroque sexu, sequiore inprimis, extremus supremusque omnium affectuum est, teste Iul. Caes. Scaligerô, Poet. l. 3. c. 14. Quo in negotio, memorabilis apud Hebraeos Zelotypiae Lex fuit, quam de Uxore suspecta legimus Numeror. c. 5. v. 12. et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MARITUS — apud Hebraeos, uxori, sive virgo tempore sponsaliorum esset, sive vitiata, sive minor, sive proselyta, sive libertina, praeter amorem honoremque coniugalem, decem obligationum generibus tenebatur, quemadmodum ipsa vicissim illi quatuor, ut… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Секта — В данной статье или разделе имеется избыток цитат либо слишком длинные цитаты. Излишние и чрезмерно большие цитаты следует обобщить и переписать своими словами. Возможно, эти цитаты будут более уместны в Викицитатнике или в Викитеке …   Википедия

  • Список латинских фраз — В Викицитатнике есть страница по теме Латинские пословицы Во многих языках мира, в том числе в …   Википедия

  • DII — ingenii ab Unius notitia exerrantis figmentum, tot fuêre apud Gentiles, quot deprehendêrunt vel usui suo, vel terrori, vel admirationi apta instrumenta; omisso Eo, qui solus horum Auctor, naturâ suâ invisibilis, per visibilia haec sua opera ipsis …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»