Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

dum

  • 1 dum

    dum, conj. [for dium, acc. from dius; cf. diu, Corss. Ausspr. 2, 856], denotes the temporal relation of two actions to cach other,
    I.
    As contemporaneous, or,
    II.
    As in immediate succession, so that with the commencement of one action the other ceases.
    I.
    As contemporaneous.
    A.
    Without respect to the limits of the two actions, while, whilst, during the time in which.
    1.
    In gen., construed with the indicative, except in oratio obliqua, where the subjunctive was sometimes used. In Aug. poets and late prose the subjunctive often stands in oratio directa, v. the following).
    (α).
    Indic. praes.:

    dum cum hac usuraria Uxore mihi nunc morigero, haec curata sint Fac sis,

    Plaut. Am. 3, 3, 25; so id. Aul. 4, 2, 14; id. Bacch. 4, 7, 19; Ter. Heaut. 2, 2, 11; Cic. Clu. 32 fin.; Verg. E. 3, 75; Hor. Ep. 2, 1, 190 et saep.— In the praes. histor.:

    dum haec loquimur, interea loci ad macellum ubi advenimus, etc.,

    Ter. Eun. 2, 2, 24; id. Phorm. 5, 9, 18; Cic. de Or. 2, 4, 15; id. Div. in Caec. 17, 56:

    dum haec geruntur, Caesari nuntiatum est, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 1; cf.

    these forms of transition,

    id. ib. 3, 17, 1; 4, 32, 1; 4, 34, 3; 5, 22, 1; 6, 7, 1; 7, 57, 1; id. B. C. 1, 56, 1; 2, 1, 1 et saep. dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa circiter hominum milia VI ad Rhenum contenderunt, Caes. B. G. 1, 27, 4; cf. id. B. C. 1, 37, 1; id. ib. 1, 36, 1; Liv. 21, 7, 1; Verg. G. 4, 559.—In the imperf.:

    dum haec in Appulia gerebantur, Samnites... urbem non tenuerunt,

    Liv. 10, 36 fin.; 21, 53; 41, 14; Nep. Hann. 2, 4; Tac. Agr. 41; cf.:

    dum is in aliis rebus erat occupatus,

    Cic. Rosc. Am. 32, 91 —In the fut.; nunc animum advortite Dum argumentum hujus eloquar comoediae, Plaut. Am. prol. 96.—In the perf.:

    dum Cyri et Alexandri similis esse voluit, Crassorum inventus est dissimillimus,

    Cic. Brut. 81, 292; so id. Mur. 27, 55; id. Fin. 2, 13; id. Phil. 14, 12, 33; id. Att. 1, 16, 2; Nep. Reg. 2, 2 al.—In the pluperf.:

    dum in unam partem oculos animosque hostium certamen averterat, pluribus locis scalis capitur murus,

    Liv. 32, 24.—In the fut. perf.:

    bellum ingens geret Italia... Tertia dum Latio regnantem viderit aestas,

    Verg. A. 1, 265.—Prov.:

    dum loqueris,

    i. e. this instant, Petr. 99.—In the oratio obliqua: dic, hospes, Spartae, nos te hic vidisse jacentes, Dum sanctis patriae legibus obsequimur, Poëta ap. Cic. Tusc. 1, 42, 101; Liv. 2, 57; 26, 16; Tac. A. 15, 59; id. H. 1, 33; Ov. M. 4, 776 et saep.—
    (β).
    Subj. In oratio obliqua:

    dixisti, dum Planci in me meritum verbis extollerem, me arcem facere e cloaca,

    Cic. Planc. 40; so id. de Or. 1, 41 fin.; id. Mur. 24; id. Att. 5, 17, 3; Sall. C. 7, 6; Tac. H. 4, 17 fin. al.—In oratio recta:

    o quotiens ausae, caneret dum valle sub alta, Rumpere mugitu carmina docta boves,

    Tib. 2, 3, 19:

    dum intentus in eum se rex totus averteret, etc.,

    Liv. 1, 40, 7:

    dum ea in Samnio gererentur,

    id. 10, 18, 1; Ov. Pont. 3, 3, 2; Verg. G. 4, 457; Mart. 1, 22, 1; Hirt. B. Hisp. 23; Aur. Vict. Vir. Ill. 35; id. Caes. 39; Hyg. Fab. 12 al.—
    b.
    When the principal action is an immediate and sudden sequence of that described in [p. 618] the clause with dum, subito or repente is often used in the principal clause:

    dum tempus teritur, repente milites, etc.,

    Liv. 29, 9, 5: dum advenientes filia interrogat, repente in osculis, etc. Suet. Aug. 99:

    dum Appium orno, subito sum factus accusatoris ejus socer,

    Cic. Att. 6, 6, 1; Hirt. B. Afr. 61.—
    c.
    When the actions are simply presented as contemporaneous, interea, jam or interea jam is often used in the principal clause:

    dum haec mecum reputo, accersitur lavatum interea virgo,

    Ter. Eun. 3, 5, 44; Cic. Quint. 6, 28:

    dum ea Romani parant, jam Saguntum oppugnabatur,

    Liv. 21, 7, 1; cf.

    also: dum... interim,

    Plaut. Trin. 1, 1, 8; id. Men. 1, 3, 31; Liv. 21, 47, 7 al.—
    2.
    Esp., of duration in the present, now, yet.
    a.
    In combination with etiam primum, and esp. freq. with the negations non, nec, ne, haud, nihil, nullus, nemo, v. h vv.—
    b.
    Colloq., as an enclitic with imperatives and interjections (by some separately written ades dum, abi dum, etc, but v. Ritschl, Opusc Phil p. 567 sq.), orig, acc of time, a moment, a second, a little Sosia adesdum, paucis te volo, Ter. And 1, 1, 2 abidum, id. Heaut. 2, 3, 8 circumspicedum, Plaut Trin. 1, 2, 109:

    dicdum,

    Ter. Hec 5, 3, 5 facitodum, id. Heaut 3, 2, 39 iteradum, Poëta ap. Cic. Att. 14, 14 jubedum, Plaut. Rud. 3, 5, 7:

    manedum,

    id. Bacch. 4, 6, 24; Ter. Hec. 5, 4, 4:

    memoradum,

    Plaut. Poen. 5, 2, 103:

    tacedum,

    id. Men. 2, 2, 73:

    tangedum,

    id. Rud. 3, 5, 5 al.:

    agedum (most freq.),

    id. Am. 2, 2, 151; 5, 1, 29; id. As. 4, 1, 1; 5, 1, 1 et saep. (for which, agidum, id. Trin. 2, 2, 89 Ritschl ad loc.); Ter. Eun. 4, 4, 27; id. Heaut. 2, 3, 69; id. Hec. 3, 1, 35; id. Phorm. 5, 3, 1; Cic. Sull. 26; Liv. 7, 9; 9, 16 al.; Cat. 63, 78; Stat. Th. 7, 126 al.:

    agitedum,

    Liv. 3, 62 Drak.; 5, 52; 7, 34 fin.:

    cedodum,

    Ter. Phorm. 2, 2, 15:

    ehodum,

    id. And. 1, 2, 13; 2, 1, 24; 3, 5, 10; id. Eun. 2, 3, 68; also in Plaut. in enumerations: primumdum (= Gr. prôton men), Plaut. Mil. 2, 3, 26; id. Most. 2, 1, 53; id. Trin. 1, 2, 61 al.—
    B.
    With respect to the temporal limit of both actions, i. q. tamdiu quam or usque eo, as long as, while.
    1.
    Lit. (with indic. when the duration of the action in the principal clause is alone implied, except in the oratio obliqua).—In praes.: bene factum a vobis, dum vivitis, non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1 fin.; so Cic. Lael. 4, 14; id. de Sen. 23, 86; id. Fin. 3, 2, 9; Caes. B. G. 7, 50 fin. al.—In fut.: quid illos opinamini animi habuisse atque habituros, dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 13, 17; Plaut. Ps. 1, 3, 103; Cic. Rosc. Am. 32 fin.; id. Leg. 1, 1, 2; Verg. A. 1, 607 sq. et saep.—
    (β).
    Subj., often, when the clause with dum expresses a desired end, or refers to an indefinite future:

    non tibi venit in mentem, Si, dum vivas, tibi bene facias, etc.,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    pars, dum vires suppeterent, eruptionem censebant,

    Caes. B. G. 7, 77, 2:

    ut sua sponte, dum sine periculo liceret, excederet Gadibus,

    id. B. C. 2, 20, 3:

    hoc unum esse tempus de pace agendi, dum sibi uterque confideret ut pares ambo viderentur,

    id. ib. 3, 10, 7:

    de quo (sc. animo) dum disputarem, tuam mihi dari vellem, Cotta, eloquentiam,

    Cic. N. D. 2, 59, 147 Bait. (v. Roby, Gram. 2, 284 sq.). —
    b.
    With tamdiu, tantum, tantummodo, tantisper, usque; or opp. postea, postquam, deinde, ubi, nunc, etc.—With tamdiu, Cic. Verr. 2, 4, 3; id. Cat. 3, 7; id. de Sen. 12, 41; id. Tusc. 5, 33 fin.; id. Att. 9, 6, 5 al.—With tantum, Liv. 27, 42.—With tantummodo, Sall. J. 53, 3.—With tantisper, Plaut. Truc. prol. 11; Ter. Ad. 1, 1, 44; id. Heaut. 1, 1, 54.—With usque, Cic. Verr. 2, 1, 5: dum... postea, id. Mur. 12, 26—dum... postea quam, Caes. B. G. 7, 82, 1; Cic. Rosc. Am. 43 fin. —dum... postquam, Sall. J. 53, 3; Liv. 21, 13; cf. Ter. And. 1, 1, 27—dum... deinde, Cic. Att. 9, 6, 5; Liv. 27, 42, 13—dum... sed ubi, Plaut. Capt. 2, 1, 37; Caes. B. C. 1, 51, 5—dum... nunc, Ter. And. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 4, 11.—For tamdiu... dum, less freq. dum... dum, as long as... so long:

    sic virgo dum intacta manet, dum cara suis,

    Cat. 62, 45 and 56; cf. Quint. 9, 3, 16:

    dum habeat, dum amet,

    Plaut. Truc. 2, 1, 23 (al. tum).—
    c.
    In Plautus repeatedly with an emphatic quidem, Plaut. As. 2, 4, 57; 5, 2, 20; id. Bacch. 2, 2, 48; id. Merc. 2, 3, 53; id. Ps. 1, 5, 92.—
    2.
    Transf.
    a.
    In conditional relations as a restrictive particle, like quatenus and duntaxat, so long as, if so be that, provided that, if only (so regularly connected with the subjunctive;

    freq. in prose and poetry): dum pereas, nihil interduo aiant vivere,

    Plaut. Capt. 3, 5, 36: Ly. Concede, inspiciam quid sit scriptum. Cu. Maxime, Tuo arbitratu, dum auferam abs te id quod peto, id. Curc. 3, 58; cf.:

    dum res maneant, verba fingant arbitratu suo,

    Cic. Fin. 5, 29 fin.: oderint, dum metuant, Att. ap. Cic. Off. 1, 28, 97:

    licet lascivire, dum nihil metuas,

    Cic. Rep. 1, 40 et saep.; in the imperf.:

    qui sese in cruciatum dari cuperet, dum de patris morte quaereretur,

    id. Rosc. Am. 41, 119; Sall. C. 40, 4; id. J. 68, 3; Quint. 10, 1, 33: An. Non pudet vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, Ter. Phorm. 3, 2, 41;

    so without a verb,

    Cic. Fam. 7, 9; id. Ac. 2, 32, 104; Quint. 4, 1, 70; 9, 4, 58; 10, 3, 5; cf.:

    dum eatenus,

    id. 1, 11, 1.—
    (β).
    With an emphatic modo, and often in one word, dummodo:

    aeque istuc facio dummodo Eam des, quae sit quaestuosa, etc.,

    Plaut. Mil. 3, 1, 189; id. Aul. 2, 2, 62; id. Mil. 2, 2, 98; Cic. Rep. 3, 3; id. Off. 3, 21; id. Cat. 1, 5; 9; Prop. 3, 17, 17 (4, 16, 17 M.); Ov. F. 5, 242 al.; cf.:

    sin autem jejunitatem... dummodo sit polita, dum urbana, dum elegans, in Attico genere ponit, etc.,

    Cic. Brut. 82, 285:

    dummodo sit dives, barbarus ille placet,

    Ov. A. A. 2, 276.—Separated by other words:

    mea nil refert, dum patiar modo,

    Ter. Eun. 2, 3, 28:

    certumst pati, dum illum modo habeam mecum,

    id. Heaut. 3, 1, 57; Val. Fl. 5, 265.—
    (γ).
    With tamen, and, in Plautus (cf. above, 1. c.), with quidem.—With tamen, Cic. de Or. 2, 77, 314; Cels. 3, 4; Quint. 1, 1, 11; 2, 12, 7; 8 prooem. § 32; Dig. 39, 22, 4.—With quidem, Plaut. Trin. 1, 2, 20; id. Aul. 2, 2, 34; cf. the foll. number.—
    (δ).
    In negative conditional clauses, with ne, so long as not, provided that not, if only not:

    VTEI. SENATVS. NOSTER. DECERNERET. DVM. NE. MINVS. SENATORIBVS. C. ADESENT., S. C. de Bac. (thrice): id faciat saepe, dum ne lassus fiat,

    Cato, R. R. 5, 4; Plaut. Trin. 4, 2, 137; cf. id. Bacch. 4, 8, 26; id. Curc. 1, 1, 36; Ter. Hec. 4, 4, 12; Cic. Att. 6, 1, 4; 8, 11, B fin.; Liv. 3, 21 Drak.; 28, 40; Ov. H. 3, 81.—So too, dummodo ne, Cic. de Or. 3, 48, 185; id. Fam. 10, 25, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 7; id. Att. 12, 45 al.:

    dum quidem ne,

    Plaut. Merc. 2, 3, 89.—
    b.
    With a causal accessory notion, until, long enough for, etc (very rare, only with subjunctive) obsidio deinde per paucos dies magis quam oppugnatio fuit, dum vulnus ducis curaretur, Liv 21, 8; cf. id. 24, 40; Suet Aug. 78 fin. nam se quoque moveri finget, dum aditum sibi ad aures faciat, Quint. 4, 1, 46.
    II.
    In immediate suceession, until, until that (with the subjunctive or the indicative, as the idea of aim or simply of time predominates; cf.

    e.g.: quid dicam, quantus amor bestiarum sit in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere?

    Cic. N. D. 2, 51 fin.:

    ea mansit in condicione atque pacto usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,

    id. Verr. 1, 6, 16; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 32; id. Eun. 1, 2, 126; Liv. 4, 21 fin.; 27, 42. Cicero generally, Caesar always employs the subjunctive).
    (α).
    Subj.:

    is dum veniat, sedens ibi opperibere,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 14; cf.:

    paulisper mane, dum edormiscat unum somnum,

    id. Am. 2, 2, 64; cf. also Cic. Att. 7, 1, 4;

    so with exspectare,

    id. Lael. 13; Caes. B. G. 1, 11 fin.; 4, 13, 2; Liv. 3, 11 fin.: Tac. Or. 19 fin.; Hor. Ep. 1, 2, 42; Luc. 5, 303 et saep.;

    with morari,

    Hirt. B. G. 8, 28; Liv. 4, 21 fin.; 22, 38 al.; cf. infra, b:

    sic deinceps omne opus contexitur, dum justa muri altitudo expleatur,

    Caes. B. G. 7, 23, 4; id. B. C. 1, 58, 4; cf.:

    multa quoque et bello passus, dum conderet urbem Inferretque deos Latio,

    Verg. A. 1, 5:

    ut spatium intercedere posset, dum milites convenirent, legatis respondit, etc.,

    Caes. B. G. 1, 7 fin.: Caesar ex eo tempore, dum ad flumen Varum veniatur, se frumentum daturum pollicetur, from that time until, etc., id. B. C. 1, 87, 1:

    differant in tempus aliud, dum defervescat ira,

    Cic. Tusc. 4, 36, 78 (cf. ib.:

    dum se ipsi colligant): quippe qui moram temporis quaererent, dum Hannibal in Africam traiceret,

    Liv. 30, 16 fin. et saep.—
    (β).
    Indic.:

    tu hic nos, dum eximus, interea opperibere,

    Ter. Heaut. 4, 7, 5;

    so with opperiri,

    Cic. Att. 10, 3;

    with manere aliquem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28;

    with exspectare,

    id. Eun. 1, 2, 126;

    with morari,

    Liv. 27, 42; cf.:

    causas innecte morandi, Dum pelago desaevit hiems,

    Verg. A. 4, 52:

    retine, dum ego huc servos evoco,

    Ter. Phorm. 5, 7, 89; cf.:

    Tityre, dum redeo, pasce capellas,

    Verg. E. 9, 23: struppis, quibus lectica deligata erat, usque adeo verberari jussit, dum animam efflavit, Gracch. ap. Gell. 10, 3, 5; cf. in the perf., Prop. 1, 3, 45; in the fut., id. 1, 14, 14. See Hand, Turs. II. pp. 303-330.

    Lewis & Short latin dictionary > dum

  • 2 dum

        dum conj.    [1 dum], while, whilst, at the time that, during the time in which, where: dum conantur, annus est, T.: dum de his disputo iudiciis: dum ea conquiruntur, ad Rhenum contenderunt, Cs.: Haec canebam, Caesar dum Fulminat, V.: haec dum geruntur: dum ea parant, L.: dum tempus teritur, repente, etc., L.: dum Appium orno, subito, etc.: ne bellum differretur, dum aeger conlega erat, L.: dum is in aliis rebus erat occupatus: qui, dum ascendere conatus est, vēnit in periculum: dum oculos hostium certamen averterat, capitur murus, L.: dum ad se omnia trahant, nihil relictum esse, L.: ut, dum sine periculo liceret, excederet, Cs.: dum intentus in eum se rex totus averteret, etc., L.: Illa, dum te fugeret, non vidit, V.—Of a period of time, while, all the time that, as long as: vixit, dum vixit, bene, T.: dum ego in Siciliā sum, nulla statua deiecta est: haec civitas dum erit laetabitur: causas innecte morandi, Dum desaevit hiemps, V.: dum longius aberant Galli, posteaquam, etc., Cs.: dum auxilia sperastis, postquam, etc., L.: se duces, usque dum per me licuerit, retinuisse.—Of immediate succession, to the time when, all the time till, until: ut me maneat, dum argentum aufero, T.: Tityre, dum redeo, pasce capellas, V.: mansit usque ad eum finem, dum iudices reiecti sunt: non exspectandum sibi, dum pervenirent, Cs.: Multa passus, dum conderet urbem, V.: differant in tempus aliud, dum defervescat ira.—In restrictive clauses, as long as, if so be that, provided that, if only: dum res maneant, verba fingant: oderint, dum metuant: laborem pati, dum poenas caperent, S.—With modo (often written dummodo): mea nil re fert, dum patiar modo, T.: feram libenter, dum modo vobis salus pariatur: quālibet, dum modo tolerabili, condicione transigere.—With tamen: firmissimum quodque sit primum, dum illud tamen teneatur, etc.—With ne, so long as not, provided that not, if only not: dum arator ne plus decumā det: peccate, dum ego ne imiter tribunos, L.
    * * *
    while, as long as, until; provided that

    Latin-English dictionary > dum

  • 3 dum

    dum (wie alle Zeitadv. auf um [wie cum, tum] das Neutrum eines verloren gegangenen Pronomens), I) Adv., eig. = für jetzt, enklitisch mit andern Wörtern verbunden als: a) mit den Wörtern non, nullus, haud, vix etc., deutsch: noch, nondum, noch nicht, Cic.: so auch necdum, Liv., od. nequedum, Cic.: neque dum satis, noch nicht genug, Cic. fr.: nullusdum, nulladum etc., noch keiner usw., Liv.: vixdum, kaum noch, Cic.: nihildum, noch nichts, Cic. u. Liv.: aber nedum (sc. dicam, eig. um noch nicht zu sagen), geschweige denn, Cic. – b) mit dem Imperat., nun, doch noch, age dum, Cic.: agite dum, Liv.: ades dum, bleib für jetzt (doch noch) da, Ter.: itera dum, Cic.: dic dum, Ter.: facito dum, Ter.: so auch ehodum, höre doch, Ter. – c) mit qui, wie, qui dum? wieso? Ter. – d) mit primum, nun, primum dum, Plaut. – II) Coni.: 1) in-, während der Zeit daß, während, indes, indem, zur Angabe der Gleichzeitigkeit zweier Handlungen oder des Eintretens einer Handlung während der Dauer einer andern, gew. mit dem Indikativ; in der oratio obliqua u. in Absichtssätzen mit dem Konjunktiv, Cic. u.a. – 2) so lange als, zur Angabe, daß die Dauer der einen Handlung an die Dauer der andern geknüpft sei, mit dem Indikativ; in Absichtssätzen mit dem Konjunktiv, Cic. u.a.: tam diu, dum, Cic.: dum... tantisper, Ter. – 3) so lange bis, bis daß, bis, zur Angabe, daß die Handlung des Hauptsatzes dauere bis zum Eintreten der Handlung im Nebensatze, mit dem Indikativ; aber bei Angabe, daß das Ziel ein erstrebtes, gewolltes, bloß als möglich gedachtes, übh. als unbestimmte Zukunft erscheint, mit dem Konjunktiv, Cic. u.a.; dah. dum... dum, so lange... so lange (= wie lange...so lange, s. Quint. 9, 3, 16), Acc. tr. 395 sq. Plaut. truc. 231. Catull. 62, 45 u. 56; vgl. Schömann Cic. de nat. deor. 2, 89. – 4) insoweit, insofern, wenn oder wofern nur, zur Beschränkung in Bedingungssätzen, mit dem Konjunktiv, Ter., Sall., Cic. u.a.: verstärkt dummodo, Cic. u.a.: auch getrennt dum potiar modo Ter. – ebenso auch dumne, dum... ne, wenn nur nicht, Komik. u. Cic.; verstärkt dummodo ne, Cic.

    lateinisch-deutsches > dum

  • 4 dum

    dum (wie alle Zeitadv. auf um [wie cum, tum] das Neutrum eines verloren gegangenen Pronomens), I) Adv., eig. = für jetzt, enklitisch mit andern Wörtern verbunden als: a) mit den Wörtern non, nullus, haud, vix etc., deutsch: noch, nondum, noch nicht, Cic.: so auch necdum, Liv., od. nequedum, Cic.: neque dum satis, noch nicht genug, Cic. fr.: nullusdum, nulladum etc., noch keiner usw., Liv.: vixdum, kaum noch, Cic.: nihildum, noch nichts, Cic. u. Liv.: aber nedum (sc. dicam, eig. um noch nicht zu sagen), geschweige denn, Cic. – b) mit dem Imperat., nun, doch noch, age dum, Cic.: agite dum, Liv.: ades dum, bleib für jetzt (doch noch) da, Ter.: itera dum, Cic.: dic dum, Ter.: facito dum, Ter.: so auch ehodum, höre doch, Ter. – c) mit qui, wie, qui dum? wieso? Ter. – d) mit primum, nun, primum dum, Plaut. – II) Coni.: 1) in-, während der Zeit daß, während, indes, indem, zur Angabe der Gleichzeitigkeit zweier Handlungen oder des Eintretens einer Handlung während der Dauer einer andern, gew. mit dem Indikativ; in der oratio obliqua u. in Absichtssätzen mit dem Konjunktiv, Cic. u.a. – 2) so lange als, zur Angabe, daß die Dauer der einen Handlung an die Dauer der andern geknüpft sei, mit dem Indikativ; in Absichtssätzen mit dem Konjunktiv, Cic. u.a.: tam diu, dum, Cic.: dum... tantisper, Ter. – 3) so lange
    ————
    bis, bis daß, bis, zur Angabe, daß die Handlung des Hauptsatzes dauere bis zum Eintreten der Handlung im Nebensatze, mit dem Indikativ; aber bei Angabe, daß das Ziel ein erstrebtes, gewolltes, bloß als möglich gedachtes, übh. als unbestimmte Zukunft erscheint, mit dem Konjunktiv, Cic. u.a.; dah. dum... dum, so lange... so lange (= wie lange...so lange, s. Quint. 9, 3, 16), Acc. tr. 395 sq. Plaut. truc. 231. Catull. 62, 45 u. 56; vgl. Schömann Cic. de nat. deor. 2, 89. – 4) insoweit, insofern, wenn oder wofern nur, zur Beschränkung in Bedingungssätzen, mit dem Konjunktiv, Ter., Sall., Cic. u.a.: verstärkt dummodo, Cic. u.a.: auch getrennt dum potiar modo Ter. – ebenso auch dumne, dum... ne, wenn nur nicht, Komik. u. Cic.; verstärkt dummodo ne, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dum

  • 5 dum

        dum adv.    of time, the while, a while, now, yet.—Only as enclitic; see etiamdum, nondum, nihildum, etc.—With imper. (colloq.): Sosia Adesdum, paucis te volo, stop a moment, T.: abidum, T.: facitodum, T.: age dum, T.: agedum, conferte, etc., come now: agite dum, L.: cedodum, T.
    * * *
    while, as long as, until; provided that

    Latin-English dictionary > dum

  • 6 dum

    dum dum пока;в то время, как

    Латинско-русский словарь > dum

  • 7 dum

    **A** - dum, adv.: [st2]1 [-] jusqu'à ce point, maintenant, encore. [st2]2 [-] eh bien! donc!    - nihil dum, Cic.: rien encore.    - vix dum, Liv.: à peine.    - nec dum, Virg.: pas encore.    - age dum (agedum): eh bien donc! (dum particule adv. qui se met à la fin de certains mots: nedum...)    - qui dum (quidum)...: comment donc... ? **B** - dum, conj.: [ABCU]A - avec l'indicatif (dum avec valeur purement chronologique). [st1]1 [-] pendant que (dum est alors suivi de l'ind. présent).    - dum haec geruntur, Caes.: pendant que ces choses se passaient.    - dum quaerit escam, margaritam repperit gallus: pendant qu'il cherchait sa nourriture, un coq trouva une perle. [st1]2 [-] dum + ind. prés. ou parf.: en + part. présent, si le sujet des deux prop. est identique.    - dum Cyri et Alexandri similis esse voluit, et Crassi et multorum Crassorum inventus est dissimillimus, Cic. Br. 282: en voulant ressembler à Cyrus et à Alexandre, il en vint à ne pas ressembler du tout à Crassus et à beaucoup d'autres Crassus.    - dum pauca mancipia retinere vult (voluit), fortunas omnes perdidit, Cic.: en voulant garder quelques esclaves, il perdit toute sa fortune. [st1]3 [-] pendant tout le temps que, tant que.    - hoc feci, dum licuit: je l'ai fait, tant que ce fut permis.    - vivet Maeonides Tenedos dum stabit et Ide, Ov. A. 1, 15: le poète de Méonie (Homère) vivra tant que se dresseront Ténédos et le mont Ida. [st1]4 [-] dum + ind. futur antérieur (qqf. ind. prés.): jusqu'au moment où, jusqu'à ce que.    - exspectate dum rediero: attendez que je revienne.    - Tityre, dum redeo, pasce capellas, Virg. B. 9, 23: Tityre, jusqu'à ce que je revienne, fais paître mes chevrettes. [ABCU]B - avec le subjonctif (qui traduit une action envisagée par l’esprit et une intention). [st1]1 [-] jusqu'à ce que.    - exspecta dum redeam: attends que je revienne.    - Caesar ex eo tempore, dum ad flumen Varum veniatur, se frumentum daturum pollicetur, Caes. B. C. 1, 87, 1: César promet de donner du blé depuis ce moment-là jusqu'à ce qu'on arrive au Var. [st1]2 [-] du moment que, pourvu que (négation ne)    - oderint, dum metuant: qu'ils me haïssent, pourvu qu'ils me craignent.    - dum ne sit te ditior alter, Hor.: pourvu que personne ne soit plus riche que toi.
    * * *
    **A** - dum, adv.: [st2]1 [-] jusqu'à ce point, maintenant, encore. [st2]2 [-] eh bien! donc!    - nihil dum, Cic.: rien encore.    - vix dum, Liv.: à peine.    - nec dum, Virg.: pas encore.    - age dum (agedum): eh bien donc! (dum particule adv. qui se met à la fin de certains mots: nedum...)    - qui dum (quidum)...: comment donc... ? **B** - dum, conj.: [ABCU]A - avec l'indicatif (dum avec valeur purement chronologique). [st1]1 [-] pendant que (dum est alors suivi de l'ind. présent).    - dum haec geruntur, Caes.: pendant que ces choses se passaient.    - dum quaerit escam, margaritam repperit gallus: pendant qu'il cherchait sa nourriture, un coq trouva une perle. [st1]2 [-] dum + ind. prés. ou parf.: en + part. présent, si le sujet des deux prop. est identique.    - dum Cyri et Alexandri similis esse voluit, et Crassi et multorum Crassorum inventus est dissimillimus, Cic. Br. 282: en voulant ressembler à Cyrus et à Alexandre, il en vint à ne pas ressembler du tout à Crassus et à beaucoup d'autres Crassus.    - dum pauca mancipia retinere vult (voluit), fortunas omnes perdidit, Cic.: en voulant garder quelques esclaves, il perdit toute sa fortune. [st1]3 [-] pendant tout le temps que, tant que.    - hoc feci, dum licuit: je l'ai fait, tant que ce fut permis.    - vivet Maeonides Tenedos dum stabit et Ide, Ov. A. 1, 15: le poète de Méonie (Homère) vivra tant que se dresseront Ténédos et le mont Ida. [st1]4 [-] dum + ind. futur antérieur (qqf. ind. prés.): jusqu'au moment où, jusqu'à ce que.    - exspectate dum rediero: attendez que je revienne.    - Tityre, dum redeo, pasce capellas, Virg. B. 9, 23: Tityre, jusqu'à ce que je revienne, fais paître mes chevrettes. [ABCU]B - avec le subjonctif (qui traduit une action envisagée par l’esprit et une intention). [st1]1 [-] jusqu'à ce que.    - exspecta dum redeam: attends que je revienne.    - Caesar ex eo tempore, dum ad flumen Varum veniatur, se frumentum daturum pollicetur, Caes. B. C. 1, 87, 1: César promet de donner du blé depuis ce moment-là jusqu'à ce qu'on arrive au Var. [st1]2 [-] du moment que, pourvu que (négation ne)    - oderint, dum metuant: qu'ils me haïssent, pourvu qu'ils me craignent.    - dum ne sit te ditior alter, Hor.: pourvu que personne ne soit plus riche que toi.
    * * *
        Dum, Aduerbium temporis, varia significat. Virgil. Plin. Quand, Ce pendant que.
    \
        Dum, Vsquedum, vel donec: et iungitur his fere verbis, Moror, opperior, expecto. Liuius, Paucos morati dies dum socii venirent. Apres avoir sejourné quelques jours en attendant leurs compaignons, Tant que leurs compaignons veinssent.
    \
        Expectat dum hinc denuo abeat. Terent. Tant que.
    \
        Expectabo dum veniat. Terent. Jusques à tant qu'il vienne.
    \
        Ne expectent dum a Roma legati veniant. Liu. Qu'ils n'attendent point qu'il viennent embassades de Rome.
    \
        Tantisper dum. Terentius, Te meum dici tantisper volo, dum quod te dignum est, sacis. Autant, ou Tant de temps que.
    \
        Dum ne reducam, turbent, porro quam velint. Terent. Pourveu que.
    \
        Tam diu dum. Cic. Tam diu dum forum habuit ornatum. Tant de temps que, etc.
    \
        Dum, Quandiu. Plaut. Dum hae consilescunt turbae. Pendant que ceste noise s'appaise.
    \
        - aliquo mihi est hinc Ablegandus, dum parit Philumena. Terent. Ce pendant que, Entre temps que.
    \
        Dum est tener. Cic. Lors qu'il est tendre.
    \
        Dum studeo obsequi tibi, pene illusi vitam filiae. Terent. En mettant peine de te faire service, etc.
    \
        Ne expectetis dum exeat. Terent. Ne vous attendez point qu'il sorte hors.
    \
        Dum redeo pasce capellas. Virgil. Attendant que je retourne, Pendant que je iray et reviendray.
    \
        Delitui, dum vela darent. Virgil. En attendant que.
    \
        Dum interea, pro Interea dum. Terent. Dum haec loquimur, interea loci ad macellum vbi venimus, etc. Sur ces entrefaictes, Pendant cela.
    \
        Dum, pro Tunc quum. Terent. Dum incipis, grauia sunt. Lors que tu viens à commencer, etc.
    \
        Dum, pro Tandiu, vel tantisper dum, aut quandiu. Plaut. Tant que, ou Autant de temps que.
    \
        Dum hominum genus erit. Cic. Tant que le monde durera.
    \
        Neque dum, pro Et nondum. Cels. Et que point encore.
    \
        Nihil dum, id est Nihil adhuc. Cic. Quanquam nihil dum audieramus nec vbi esses, nec, etc. Rien encore.
    \
        Dum, Postquam. Martial. Audieris dum grande sophos. Apres que tu, etc.
    \
        Dum, pro Quoad. Colum. Paulum aqua maceratur, dum inlentescat. Jusques à tant que, etc.
    \
        Dummodo. Liu. Dummodo virum honoratum videret. Pourveu que, etc.
    \
        Dum ne. Cic. Sicui adhuc videor segnior fuisse, dum ne tibi videar, non laboro. Pourveu que moyennant que.

    Dictionarium latinogallicum > dum

  • 8 dum

    I conj.
    1) между тем как, в то время как, пока
    d. haec geruntur или aguntur (quae d. fiunt) Cs, C, L etc.пока (всё) это происходит
    2) до тех пор пока, покуда, пока (не)
    haec faciebam, d. licebat C — я делал это (до тех пор), пока было можно
    delibĕra hoc, d. ego redeo (rediero) Ter — подумай об этом, пока я не вернусь
    d. defervescat ira Cпока не утихнет гнев
    recta et honesta negligunt, d. potentiam consequantur C — (те, которые) пренебрегают правдой и честностью, лишь бы добиться могущества
    occīdat, dum impĕret T — пусть убьёт (меня), только бы царствовал ( ответ Агриппины звездочетам о судьбе её сына Нерона)
    II dum adv. (с non, nullus, nihil, vix) (тж. слитно)
    nondum C etc.ещё не
    neque d. satis Cещё недостаточно
    nullus d. L etc.никто ещё
    nedum (sc. dicam) C etc.не говоря уже
    III dura с imper. и др. (тж. слитно)
    же
    age (agite) dum C, L etc. — ну же (делай, делайте)

    Латинско-русский словарь > dum

  • 9 dum

    1) между тем как, когда (1. 18 § 1 D. 4, 4). 2) ежели (1. 7 § 1 D. 2. 1. 1. 2. 22 § 1 D. 2, 4. 1. 6 D. 41, 2). 3) = пока не (1. 8 pr. D. 2, 4. 1. 30 § 5 D. 32. 1. 37 D. 33, 2. 1. 8 D. 35, 1. 1. 89 § 1 D. 50, 16. 1. 146 D. 50, 17). 4) если только (1. 30. D. 23, 3. 1. 1 pr. D. 35, 2);

    dum tamen (1. 4 pr. D. 1, 8. 1. 22 § 5 D. 28, 1).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > dum

  • 10 dum

    (союз) пока

    Латинско-русский медицинско-фармацевтический словарь > dum

  • 11 dum

    while, as long as, until.

    Latin-English dictionary of medieval > dum

  • 12 dum

    (союз)
    пока, до тех пор

    Latin-Russian dictionary > dum

  • 13 dum

      conj.
      1) пока, в то время как; между тем как;
      2) только бы, лишь бы

    Dictionary Latin-Russian new > dum

  • 14 Dum spiro, spero

    Пока дышу, надеюсь.
    Относящаяся к новому времени формулировка мысли, которая неоднократно встречается у древних авторов. Ее поговорочный характер засвидетельствован, например, у Цицерона ("Письма к Аттику", IX, 10, 3): Aegroto dum anima est spes esse dicitur. "Пока у больного есть дыхание, говорят, есть и надежда".
    В другой форме эта мысль выражена у Сенеки ("Письма", LXX): Omnia homini dum vivit speranda sunt. "Пока человек жив, он должен надеяться на все".
    Так и хочется повторить еще раз сказанное в предисловии к 1-му изданию dum spiro spero - пока жив, надеюсь, - но, конечно, при одном условии: при неустанной и бодрой работе всех, кому дороги заветы Белинского, кому дороги гуманно-освободительные принципы преобразовательной эпохи. (Г. А. Джаншиев, Эпоха великих реформ (Предисловие к 7-му изданию).)
    Она [ жизнерадостность ] продиктовала ему девиз dum spiro, spero, который был motto и его лучшей книги и всей его жизни. (А. К. Дживелегов, Григорий Аветович Джаншиев.)
    Есть еще один роман, о котором сейчас говорят, который многие читают. Там тоже героиня - горожанка. Правда, мое отношение к ней не столь безоговорочно. Я говорю о романе Майи Тониной "Пока живу - надеюсь" в журнале "Октябрь". Это хорошая книга, написанная с большой искренностью, очень правдивая, отважно-откровенная. (Татьяна Иванова. Передай дальше.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dum spiro, spero

  • 15 Dum casta

    Пока непорочна; пока, оставаясь вдовой, сохраняет верность покойному мужу.
    Юридическая формула римского права.
    Проценты с пятнадцати тысяч фунтов, которые он ей выплачивал без вычета подоходного налога, пока она остается его женой, и после, в продолжение вдовства, dum casta - архаические и острые слова, вставленные, чтобы обеспечить безупречное поведение матери. (Джон Голсуорси, Сага о Форсайтах.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dum casta

  • 16 Dúm stupet óbtutúqu(e) haerét defíxus in úno

    Пока он, пораженный, стоит, поглощенный единым созерцанием.
    Вергилий, "Энеида", I, 495- Эней, прибывший в Карфаген, видит в воздвигаемом здесь храме Юноны художественные изображения событий Троянской войны.
    Здесь не было изысканности и изящества, да их и не требовал здоровый аппетит гостей. Зато здесь были горы свинины, птицы и баранины, и каждый приправлял их таким соусом, какого не состряпать самому лучшему дорогому французскому повару. Эней в храме Юноны - dum stupet obtutuque haeret defixus in uno, был не больше ошеломлен, чем наш герой при виде открывшегося ему в амбаре зрелища. (Генри Фильдинг, История Тома Джонса Найденыша.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dúm stupet óbtutúqu(e) haerét defíxus in úno

  • 17 Dum docent, discunt

    уча, учатся

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dum docent, discunt

  • 18 Dum spiro, spero

    пока дышу – надеюсь

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dum spiro, spero

  • 19 Dum excusare credis, accusas

    When you believe you are excusing yourself, you are accusing yourself. (St. Jerome)

    Latin Quotes (Latin to English) > Dum excusare credis, accusas

  • 20 Dum inter homines sumus, colamus humanitatem

    As long as we are among humans, let us be humane. (Seneca)

    Latin Quotes (Latin to English) > Dum inter homines sumus, colamus humanitatem

См. также в других словарях:

  • dümələnmə — «Dümələnmək»dən f. is …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • Dum — Dum, DUM or Dhum may refer to: Dum, an Arabic common name for Ziziphus zizyphus (Jujube), a plant Dum (2003 Hindi film), a Bollywood action film directed by E.Nivas Dum (2003 Tamil film), a South Indian Tamil film starring Simbu and Rakshitha… …   Wikipedia

  • DUM — (Das Ultimative Magazin) Beschreibung Zeitschrift für Literatur Fachgebiet Literatur Sprache deutsch Erstausgabe …   Deutsch Wikipedia

  • Dum — ist der Familienname folgender Personen: Manfred Dum (* 1961), deutscher Fußballspieler Sascha Dum (* 1986), deutscher Fußballspieler DuM steht für: Datenaustausch und Mengenbilanzierung, siehe Marktregeln für die Durchführung der… …   Deutsch Wikipedia

  • DUM — (нем. Das ultimative magazin)  журнал из Лангенлойс (нем. Langenlois, Австрия). Журнал публикуется с 1992 г., с 2003 г. выходит каждые три месяца. Каждый выпуск журнала посвящён определённой теме, например: Путь, Австрия и Германия или Перемена… …   Википедия

  • dum — |dum Mot Agut Nom femení …   Diccionari Català-Català

  • dum — s.f.inv. TS bot.com. nome comunemente dato a due palme, una africana (Hyphaene thebaica) e l altra sudamericana (Phythelephas macrocarpa) che producono frutti con noccioli durissimi dai quali si ricava l avorio vegetale {{line}} {{/line}} DATA:… …   Dizionario italiano

  • dum|ka — «DUM kuh», noun, plural ky « kee», kas. a type of Slavic folk song or music, usually sad and merry in turn: »... Czech folk music, or dumka (“little thought”), the unpretentious but satisfying Slavic themes that delighted Dvorak (Time). ╂[<… …   Useful english dictionary

  • Dum. — Dum., bei Tiernamen Abkürzung für A. M. C. Duméril (s. d. 1); bei Pflanzennamen für B. C. Dumortier (s. d.) …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • dum — s. m. palmier din Sahara, cu tulpina bifurcată. (< fr. doum) Trimis de raduborza, 15.09.2007. Sursa: MDN …   Dicționar Român

  • dum — contr. Contração da preposição de e do artigo um. • Feminino: duma.   ‣ Etimologia: de + um   • Confrontar: dom …   Dicionário da Língua Portuguesa

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»