Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

lay+into

  • 61 Latinum

    Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

    by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

    Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

    or to Latinus,

    the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

    Latium vetus,

    Tac. A. 4, 5;

    or antiquum,

    Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

    Latium novum, or adjectum,

    originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—
    B.
    Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

    eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

    Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

    minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

    Gai. Inst. 1, 96; cf.:

    Latium externis dilargiri,

    Tac. H. 3, 55:

    Latio dato,

    Plin. 5, 2, 1, § 20:

    Latio donata oppida,

    id. 3, 1, 3, § 7.—
    II.
    Hence,
    A.
    Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

    agri,

    the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

    gens,

    id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

    lingua,

    id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

    boves,

    Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

    turba,

    the Roman people, Ov. F. 1, 639:

    parentes,

    id. ib. 3, 243; cf.

    matres,

    id. ib. 4, 133:

    annus,

    the Roman year, id. ib. 1, 1:

    vulnera,

    of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—
    B.
    Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

    genus,

    the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

    lingua,

    the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

    opp. Graeca,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    poëtae, opp. Graeci,

    id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

    dies,

    the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

    tragici veteres,

    Quint. 1, 8, 8:

    esse illud Latinum (verbum),

    Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

    nihil Latinius tuis voluminibus,

    Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

    homo Latinissimus,

    Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

    Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

    Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

    Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

    in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

    scire,

    to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

    num Latine scit?

    id. Phil. 5, 5, 13:

    non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    id. Brut. 37, 140:

    nescire,

    Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

    docere,

    Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

    Latine et diligenter loqui,

    Cic. Brut. 45, 166; cf.:

    ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

    pure et Latine loqui,

    id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

    (gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

    Cic. Phil. 7, 6, 17:

    Latine me scitote, non accusatorie loqui,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    poscere,

    Juv. 11, 148:

    formare,

    to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—
    2.
    Subst.
    a.
    Lătīni, ōrum, m.
    (α).
    The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —
    (β).
    Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

    freq. in the connection, socii et Latini,

    Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—
    (γ).
    Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—
    b.
    Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—
    c.
    Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

    licet in Latinum illa convertere,

    Cic. Tusc. 3, 14, 29:

    in Latinum vertore,

    Quint. 1, 5, 2.—
    C.
    Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

    populi,

    Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—
    D.
    Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Form Latialis:

    populus,

    the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

    sermo,

    Plin. 3, 1, 3, § 7:

    Juppiter,

    Luc. 1, 198;

    hence, also, caput,

    a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

    peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

    Mart. Cap. 5 init.:

    nihil effari,

    id. 6, § 587:

    te Latialiter sonantem,

    Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—
    2.
    Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

    Juppiter,

    Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

    collis,

    Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

    doctrina Latiaris,

    Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—
    b.
    Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

    confectum erat Latiar,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Latinum

  • 62 Latium

    Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

    by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

    Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

    or to Latinus,

    the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

    Latium vetus,

    Tac. A. 4, 5;

    or antiquum,

    Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

    Latium novum, or adjectum,

    originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—
    B.
    Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

    eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

    Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

    minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

    Gai. Inst. 1, 96; cf.:

    Latium externis dilargiri,

    Tac. H. 3, 55:

    Latio dato,

    Plin. 5, 2, 1, § 20:

    Latio donata oppida,

    id. 3, 1, 3, § 7.—
    II.
    Hence,
    A.
    Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

    agri,

    the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

    gens,

    id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

    lingua,

    id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

    boves,

    Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

    turba,

    the Roman people, Ov. F. 1, 639:

    parentes,

    id. ib. 3, 243; cf.

    matres,

    id. ib. 4, 133:

    annus,

    the Roman year, id. ib. 1, 1:

    vulnera,

    of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—
    B.
    Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

    genus,

    the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

    lingua,

    the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

    opp. Graeca,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    poëtae, opp. Graeci,

    id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

    dies,

    the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

    tragici veteres,

    Quint. 1, 8, 8:

    esse illud Latinum (verbum),

    Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

    nihil Latinius tuis voluminibus,

    Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

    homo Latinissimus,

    Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

    Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

    Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

    Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

    in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

    scire,

    to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

    num Latine scit?

    id. Phil. 5, 5, 13:

    non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    id. Brut. 37, 140:

    nescire,

    Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

    docere,

    Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

    Latine et diligenter loqui,

    Cic. Brut. 45, 166; cf.:

    ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

    pure et Latine loqui,

    id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

    (gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

    Cic. Phil. 7, 6, 17:

    Latine me scitote, non accusatorie loqui,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    poscere,

    Juv. 11, 148:

    formare,

    to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—
    2.
    Subst.
    a.
    Lătīni, ōrum, m.
    (α).
    The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —
    (β).
    Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

    freq. in the connection, socii et Latini,

    Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—
    (γ).
    Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—
    b.
    Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—
    c.
    Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

    licet in Latinum illa convertere,

    Cic. Tusc. 3, 14, 29:

    in Latinum vertore,

    Quint. 1, 5, 2.—
    C.
    Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

    populi,

    Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—
    D.
    Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Form Latialis:

    populus,

    the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

    sermo,

    Plin. 3, 1, 3, § 7:

    Juppiter,

    Luc. 1, 198;

    hence, also, caput,

    a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

    peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

    Mart. Cap. 5 init.:

    nihil effari,

    id. 6, § 587:

    te Latialiter sonantem,

    Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—
    2.
    Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

    Juppiter,

    Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

    collis,

    Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

    doctrina Latiaris,

    Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—
    b.
    Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

    confectum erat Latiar,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Latium

  • 63 Latius

    Lătĭum, ii, n. [2. lătus; Sanscr. root prath-, to spread or widen; cf. Lat. later, etc.; prop., the plains or flat-land;

    by the ancients referred to latēre, because here Saturnus lay concealed from his son,

    Ov. F. 1, 238; Verg. A. 8, 322; Arn. 4, 143; Lact. 1, 13;

    or to Latinus,

    the name of the mythical king, Varr. L. L. 5, § 32 Müll.], a country of Italy, in which Rome was situated, now Campagna di Roma, and a part of the Terra di Lavoro, Plin. 3, 5, 9, § 54; Enn. ap. Acro. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 455); Cic. Rep. 2, 24, 44; Liv. 6, 21; 8, 13; Hor. C. 1, 12, 53; 1, 35, 10; id. C. S. 66; Mel. 3, 4, 2; consisting of two parts:

    Latium vetus,

    Tac. A. 4, 5;

    or antiquum,

    Verg. A. 7, 38; Plin. 3, 5, 9, § 56; which was the original territory governed by Rome before the subjugation of the Æqui and Volsci, and:

    Latium novum, or adjectum,

    originally the territory of the Æqui, Volsci, Hernici, and Aurunci, Plin. 3, 5, 9, § 59.—
    B.
    Jus Latii, the political rights and privileges which belonged originally to the Latins, but were afterwards granted by the Romans to other people; this jus comprehended less than civitas Romana, but more than peregrinitas (cf. latinitas and Latini):

    eodem anno Caesar nationes Alpium maritimarum in jus Latii transtulit,

    Tac. A. 15, 32. —Also called Latium alone: aut majus est Latium aut minus; majus est Latium, cum et hi, qui decuriones leguntur, et ei qui honorem aliquem aut magistratum gerunt, civitatem Romanam consecuntur;

    minus Latium est, cum hi tantum, qui vel magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,

    Gai. Inst. 1, 96; cf.:

    Latium externis dilargiri,

    Tac. H. 3, 55:

    Latio dato,

    Plin. 5, 2, 1, § 20:

    Latio donata oppida,

    id. 3, 1, 3, § 7.—
    II.
    Hence,
    A.
    Lătĭus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latian, Latin ( poet. and in post-Aug. prose):

    agri,

    the Latin territory, Ov. F. 2, 553; 3, 606; 5, 91:

    gens,

    id. ib. 4, 42; id. M. 14, 832:

    lingua,

    id. P. 2, 3, 75: palmes, vines growing in Latium, id. F. 4, 894:

    boves,

    Col. 6, 1, 2. — Poet., for Roman:

    turba,

    the Roman people, Ov. F. 1, 639:

    parentes,

    id. ib. 3, 243; cf.

    matres,

    id. ib. 4, 133:

    annus,

    the Roman year, id. ib. 1, 1:

    vulnera,

    of Roman soldiers, id. A. A. 1, 414.—
    B.
    Lătīnus, a, um, adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Adj.: populi, the Latins, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 28 Müll. (Ann. v. 24 Vahl.); cf.

    genus,

    the Latins, Romans, Verg. A. 1, 6:

    lingua,

    the Latin language, Varr. L. L. 5, § 1 Müll.; cf.

    opp. Graeca,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    poëtae, opp. Graeci,

    id. Ac. 1, 3, 10: via, beginning at the Porta Latina, near the Porta Capena, id. Clu. 59, 163; Liv. 2, 39; 10, 36 al.:

    dies,

    the days of the Roman calendar, the Roman year, Ov. F. 3, 177: feriae, the festival of the allied Latins, which was celebrated especially by offerings to Juppiter Latiaris on Mons Albanus, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.; Cic. N. D. 1, 6, 15; Liv. 21, 63; 22, 1; more freq. absol.; v. in the foll. 2.: coloniae, which possessed the jus Latii, Cic. Caecin. 33 fin.; Suet. Caes. 8: nomen, Latin citizenship, also called jus Latii and Latinitas, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2 (v. socius): casus, i. e. the ablative, Varr. ap. Diom. p. 277 P.:

    tragici veteres,

    Quint. 1, 8, 8:

    esse illud Latinum (verbum),

    Suet. Gram. 22.— Comp.: nihil Latinius legi, M. Aur. ap. Front. Ep. 2, 6 Mai.; cf.:

    nihil Latinius tuis voluminibus,

    Hier. Ep. 58, 9.— Sup.:

    homo Latinissimus,

    Hier. Ep. 50, 2.— Adv.: Lătīnē, in Latin:

    Graece haec vocatur emporos: eadem Latine mercator,

    Plaut. Merc. 1, 1, 5; id. Cas. prol. 34:

    Cumanis petentibus, ut publice Latine loquerentur, et praeconibus Latine vendendi jus esset,

    in the Latin tongue, Liv. 40, 42 fin.:

    scire,

    to understand Latin, Cic. Caecin. 19, 55:

    num Latine scit?

    id. Phil. 5, 5, 13:

    non enim tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    id. Brut. 37, 140:

    nescire,

    Juv. 6, 188: reddere, to translate into Latin, Cic. de Or, 1, 34, 153; cf.

    docere,

    Plin. Ep. 7, 4, 9.—In partic.: Latine loqui, to speak with propriety or elegance:

    Latine et diligenter loqui,

    Cic. Brut. 45, 166; cf.:

    ut pure et emendate loquentes, quod est Latine,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 4:

    pure et Latine loqui,

    id. de Or. 1, 32, 144.—Sometimes, also, like our to talk plain English, for, to speak out, to speak plainly or openly (syn. Romano more loqui):

    (gladiator), ut appellant ii, qui plane et Latine loquuntur,

    Cic. Phil. 7, 6, 17:

    Latine me scitote, non accusatorie loqui,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    poscere,

    Juv. 11, 148:

    formare,

    to compose in Latin, Suet. Aug. 89: componere, id. Gram. init.—Comp.: Latinius, in better Latin (late Lat.), Front. Ep. ad M. Caes. 3, 6; Hier. in Isa. 8, 10.—
    2.
    Subst.
    a.
    Lătīni, ōrum, m.
    (α).
    The inhabitants of Latium, Latins, Liv. 1, 2 sq.; 1, 32 sq.; 2, 19 sq.; Cic. Off. 1, 12, 38; 3, 31, 112; Verg. A. 7, 367; Juv. 6, 44. —
    (β).
    Those who possessed the Latin rights of citizenship (jus Latii, Latinitas);

    freq. in the connection, socii et Latini,

    Cic. Balb. 8, 21; id. Sest. 13, 30; id. Lael. 3, 12 (v. socius).—
    (γ).
    Latini Juniani, freedmen whose liberty was secured by the operation of the lex Junia Norbana (772 A. U. C.), Gai. Inst. 3, § 56.—
    b.
    Lătīnae, ārum, f. (sc. feriae), the festival of the allied Latins, the Latin holidays, Liv. 5, 17; 19; Cic. Att. 1, 3; id. Q. Fr. 2, 4, 2 fin.; id. poët. Div. 1, 11, 18.—
    c.
    Lătīnum, i, n., Latin, the Latin language:

    licet in Latinum illa convertere,

    Cic. Tusc. 3, 14, 29:

    in Latinum vertore,

    Quint. 1, 5, 2.—
    C.
    Lătīnĭensis, e, adj., Latin:

    populi,

    Plin. 3, 5, 9, § 69: ager, Auct. Harusp. Resp. 10, 20.— In plur absol.: Lătīnĭenses, ĭum, m., the Latins, Auct. Harusp. Resp. 28, 62.—
    D.
    Lătĭālis, and euphon. collat. form Lătĭāris, e (also Lătĭar, v. infra), adj., of or belonging to Latium, Latin.
    1.
    Form Latialis:

    populus,

    the Latins, Romans, Ov. M. 15, 481:

    sermo,

    Plin. 3, 1, 3, § 7:

    Juppiter,

    Luc. 1, 198;

    hence, also, caput,

    a statue of Jupiter, id. 1, 535.— Lătĭālĭter, adv., in the Latin manner (post - class.):

    peplo circa umeros involuto Latialiter tegebatur,

    Mart. Cap. 5 init.:

    nihil effari,

    id. 6, § 587:

    te Latialiter sonantem,

    Sid. Carm. 23, 235 (al. Latiariter).—
    2.
    Form Latiaris: Latiaris sancte Juppiter (Juppiter Latiaris was the guardian deity of the Latin confederacy, to whom the feriae Latinae were consecrated), Cic. Mil. 31, 85:

    Juppiter,

    Plin. 34, 7, 18, § 43 Sillig. N. cr.:

    collis,

    Varr. L. L. 5, § 52 Müll.:

    doctrina Latiaris,

    Macr. S. 1, 2.— Adv.: Lătĭārĭter, v. in the preced. 1.—
    b.
    Hence, subst.: Lătĭar, āris, n., the festival of Jupiter Latiaris:

    confectum erat Latiar,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; cf. Macr. S. 1, 16, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Latius

  • 64 nervus

    nervus, i, m. [root snar-; Old Germ. snara, a snare; Gr. neuron; cf. parvus and pauros], a sinew, tendon, nerve.
    I.
    Lit.:

    his adde nervos, a quibus artus continentur,

    Cic. N. D. 2, 55, 139:

    hoc nervos confirmari putant,

    Caes. B. G. 6, 20:

    nervus qui platys appellatur,

    Plin. 26, 8, 58, § 90:

    hic primum nervos et venas expressit (of Pythagoras the painter),

    id. 34, 8, 19, § 59:

    nervorum contractio,

    Sen. Ep. 66, 40: nervi quos tenontas Graeci appellant, Cels. 8, 1:

    condamus alter alterum in nervum bracchialem,

    let us embrace, Plaut. Poen. 5, 4, 99.—
    B.
    Transf.
    1.
    I. q. membrum virile, Hor. Epod. 12, 19; Juv. 10, 205; 9, 35; pl. nervi, Petr. 131, §§ 4 and 6.—
    2.
    A string of a musical instrument:

    omnes voces, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut, etc.,

    Cic. de Or. 3, 57, 216:

    cotidiano cantu vocum et nervorum et tibiarum tota vicinitas personat,

    id. Rosc. Am. 46, 134; Verg. A. 9, 776; Hor. C. 3, 11, 4.—
    3.
    A bowstring: reciproca tendens nervo equino concita tela, Att. ap. Varr. L. L. 7, § 80 Müll. (Trag. Rel. p. 176 Rib.): nervoque obversus equino Contendit telum, Verg. A. 9, 622:

    nervo aptare sagittas,

    id. ib. 10, 131:

    erumpit nervo pulsante sagitta,

    id. G. 4, 313; so Val. Fl. 6, 376; 1, 437; Luc. 7, 141.—
    b.
    A bow:

    aliquem fallere nervo,

    Val. Fl. 3, 182.—
    4.
    The leather with which shields were covered:

    scuta nervo firmata,

    Tac. A. 2, 14; Sil. 4, 293.—
    5.
    A thong with which a person was bound, Plaut. Curc. 5, 3, 11; Veg. Mil. 4, 9.—
    6.
    The cords or wires by which a puppet is moved:

    duceris ut nervis alienis mobile lignum,

    Hor. S. 2, 7, 82.—
    7.
    A fetter: nervum appellamus etiam ferreum vinculum, quo pedes impediuntur: quamquam Plautus eo etiam cervices vinciri ait: Perfidiose captus edepol nervo cervices probat, Paul. ex Fest. p. 165 Müll.: VINCITO AVT NERVO, AVT COMPEDIBVS, Lex XII. Tab. ap. Gell. 20, 1: in nervo atque compedibus aetatem agunt, Cato ap. Gell. 11, 18, 18; cf. Plaut. As. 3, 2, 5:

    posuit in nervo pedes meos,

    Vulg. Job, 33, 11.—
    b.
    A prison:

    in nervum aliquem rapere,

    Plaut. Capt. 5, 3, 45:

    in nervo jacebis,

    id. Curc. 5, 3, 40; cf. id. Capt. 3, 5, 71:

    vereor ne istaec fortitudo in nervum erumpat denique,

    will lay you by the heels, bring you into durance, Ter. Phorm. 2, 2, 10; 4, 4, 15:

    eximere de nervo aliquem,

    Liv. 6, 15, 9:

    misit in nervum,

    Vulg. Jer. 20, 2.—
    II.
    Trop.
    A.
    Nerve, vigor, force, power, strength:

    digna res est ubi tu nervos intendas tuos,

    Ter. Eun. 2, 3, 20:

    onus... dignum, in quo omnes nervos aetatis industriaeque meae contenderem,

    Cic. Verr. 1, 12, 35:

    omnibus nervis mihi contendendum est, ut, etc.,

    id. ib. 2, 3, 56, §

    130: opibus ac nervis ad perniciem suam uti,

    Caes. B. G. 1, 20; Cic. Phil. 5, 12, 32:

    nervi belli pecunia,

    id. ib. 5, 2, 5:

    vectigalia nervos esse rei publicae,

    id. Imp. Pomp. 7, 17:

    legionum nervos incidere,

    id. Phil. 12, 3, 8:

    poëtae molliunt animos, nervos omnes virtutis elidunt,

    id. Tusc. 2, 11, 27:

    video, fore nervis opus sapientiāque tuā,

    id. Fam. 3, 10, 1:

    loci inhaerentes in nervis causarum,

    intimately connected with them, id. de Or. 3, 27, 106:

    nervi conjurationis,

    the leaders, Liv. 7, 39, 6.—
    B.
    In partic., of expression, force, energy:

    horum oratio neque nervos, neque aculeos oratorios ac forenses habet,

    Cic. Or. 19, 62; cf. id. de Or. 3, 21, 80:

    nervi in dicendo,

    id. ib. 2, 22, 91:

    sectantem levia nervi Deficiunt,

    Hor. A. P. 26.

    Lewis & Short latin dictionary > nervus

  • 65 obstricte

    ob-stringo, strinxi, strictum, 3, v. a.
    I.
    To bind to or about; to bind, tie, or fasten up (rare):

    follem obstringit ob gulam,

    Plaut. Aul. 2, 4, 23:

    quom ego Amphitruonem collo hinc obstricto traham,

    id. Am. 3, 2, 72:

    cervice obstrictā,

    Juv. 10, 88:

    tauros aratro,

    to yoke, Val. Fl. 7, 602.—
    II.
    To bind, bind up, close up by binding.
    1.
    Lit. (rare):

    laqueo collum,

    Plaut. Aul. 1, 2, 12. —
    2.
    Transf.
    (α).
    To shut in, confine:

    ventos,

    Hor. C. 1, 3, 4:

    viminibus,

    Col. 4, 29.—
    (β).
    To hold together by:

    purpurea vestis ingentibus obstricta gemmis,

    in which precious stones were the fastenings, Flor. 4, 11, 3.—
    III.
    Trop., to bind, tie, fetter, hamper; to oblige, lay under obligation (the class. signif. of the word;

    syn.: obligo, devincio): donis aliquem obstringere,

    Cic. Clu. 66, 190:

    civitatem jurejurando,

    Caes. B. G. 1, 31:

    legibus,

    Cic. Inv. 2, 45, 132:

    foedere,

    id. Pis. 13, 29:

    aliquem aere alieno,

    to bring into debt, id. Fam. 11, 10, 5:

    jurejurando,

    to bind by an oath, Tac. A. 1, 14:

    animam suam,

    Vulg. Num. 30, 9:

    quam plurimas civitates suo sibi beneficio habere obstrictas volebat,

    bound, under obligation, Caes. B. G. 1, 9:

    Atticum officiis,

    Cic. Fam. 3, 18, 2:

    qui se tot sceleribus obstrinxerit,

    has been guilty of so many crimes, Cic. Verr. 2, 1, 3, § 8:

    se parricidio,

    to commit, perpetrate, id. Phil. 11, 12, 29:

    se perjurio,

    Liv. 26, 48:

    aliquem conscientiā,

    to bind by privity, by participation, Tac. H. 4, 55: obstringi conscientiā tanti sceleris, ne, etc., to be hindered by the sense of so great a crime, from, etc., Liv. 4, 17, 5:

    aliquem societate scelerum,

    Tac. A. 4, 57:

    fidem suam alicui,

    to pledge one's word, to promise positively, Plin. 7, 1, 1, § 8; Plin. Ep. 4, 13, 11; cf. Just. 2, 15, 14.—Mid.: qui alienum... sustulit, furti obstringitur, makes himself guilty, becomes guilty, Sabin. ap. Gell. 11, 18, 21:

    eidem sceleri obstrictus est,

    Lact. 3, 18, 6.—Hence, obstrictus, a, um, P. a.; according to III., bound, obliged.— Comp.:

    obstrictior Debitor,

    Paul. Nol. Nat. Felic. 9, 145.—Hence, obstrictē, adv.; comp.: obstrictius, more stringently, Aug. Civ. Dei, 2, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > obstricte

  • 66 obstringo

    ob-stringo, strinxi, strictum, 3, v. a.
    I.
    To bind to or about; to bind, tie, or fasten up (rare):

    follem obstringit ob gulam,

    Plaut. Aul. 2, 4, 23:

    quom ego Amphitruonem collo hinc obstricto traham,

    id. Am. 3, 2, 72:

    cervice obstrictā,

    Juv. 10, 88:

    tauros aratro,

    to yoke, Val. Fl. 7, 602.—
    II.
    To bind, bind up, close up by binding.
    1.
    Lit. (rare):

    laqueo collum,

    Plaut. Aul. 1, 2, 12. —
    2.
    Transf.
    (α).
    To shut in, confine:

    ventos,

    Hor. C. 1, 3, 4:

    viminibus,

    Col. 4, 29.—
    (β).
    To hold together by:

    purpurea vestis ingentibus obstricta gemmis,

    in which precious stones were the fastenings, Flor. 4, 11, 3.—
    III.
    Trop., to bind, tie, fetter, hamper; to oblige, lay under obligation (the class. signif. of the word;

    syn.: obligo, devincio): donis aliquem obstringere,

    Cic. Clu. 66, 190:

    civitatem jurejurando,

    Caes. B. G. 1, 31:

    legibus,

    Cic. Inv. 2, 45, 132:

    foedere,

    id. Pis. 13, 29:

    aliquem aere alieno,

    to bring into debt, id. Fam. 11, 10, 5:

    jurejurando,

    to bind by an oath, Tac. A. 1, 14:

    animam suam,

    Vulg. Num. 30, 9:

    quam plurimas civitates suo sibi beneficio habere obstrictas volebat,

    bound, under obligation, Caes. B. G. 1, 9:

    Atticum officiis,

    Cic. Fam. 3, 18, 2:

    qui se tot sceleribus obstrinxerit,

    has been guilty of so many crimes, Cic. Verr. 2, 1, 3, § 8:

    se parricidio,

    to commit, perpetrate, id. Phil. 11, 12, 29:

    se perjurio,

    Liv. 26, 48:

    aliquem conscientiā,

    to bind by privity, by participation, Tac. H. 4, 55: obstringi conscientiā tanti sceleris, ne, etc., to be hindered by the sense of so great a crime, from, etc., Liv. 4, 17, 5:

    aliquem societate scelerum,

    Tac. A. 4, 57:

    fidem suam alicui,

    to pledge one's word, to promise positively, Plin. 7, 1, 1, § 8; Plin. Ep. 4, 13, 11; cf. Just. 2, 15, 14.—Mid.: qui alienum... sustulit, furti obstringitur, makes himself guilty, becomes guilty, Sabin. ap. Gell. 11, 18, 21:

    eidem sceleri obstrictus est,

    Lact. 3, 18, 6.—Hence, obstrictus, a, um, P. a.; according to III., bound, obliged.— Comp.:

    obstrictior Debitor,

    Paul. Nol. Nat. Felic. 9, 145.—Hence, obstrictē, adv.; comp.: obstrictius, more stringently, Aug. Civ. Dei, 2, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > obstringo

  • 67 recedo

    rĕ-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n., to go back, fall back, give ground, retire, withdraw, recede.
    A.
    Lit. (class.; cf.:

    decedo, abscedo): pone nos recede,

    Plaut. Poen. 3, 2, 34:

    ego abs te procul recedam,

    id. Mil. 2, 4, 4:

    hinc,

    id. Bacch. 4, 1, 7:

    illuc,

    id. Rud. 3, 5, 7:

    recedere loco,

    id. Am. 1, 1, 84; cf.:

    centuriones ex eo quo stabant loco recesserunt,

    Caes. B. G. 5, 43:

    non modo illum e Galliā non discessisse, sed ne a Mutinā quidem recessisse,

    Cic. Phil. 8, 7, 21:

    procul a telo veniente,

    Ov. M. 12, 359:

    de medio,

    Cic. Rosc. Am. 38, 112:

    ab hoste,

    Ov. P. 3, 1, 151:

    longius,

    Verg. G. 4, 191:

    tristis recedo,

    Hor. Ep. 1, 16, 35; id. C. 2, 19, 31:

    ab Illiturgi,

    Liv. 24, 41:

    in castra Corneliana,

    Caes. B. C. 2, 30 fin.
    2.
    In partic., to retire to one's bedchamber, go to rest, Petr. 85, 5; Ov. Ib. 239.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of inanimate and abstract things:

    ut illae undae ad alios accedant, ab aliis autem recedant,

    Cic. Planc. 6, 15:

    verba movere loco, quamvis invita recedant,

    yield, Hor. Ep. 2, 2, 113:

    multa ferunt anni venientes commoda secum, Multa recedentes adimunt,

    the departing years, id. A. P. 176:

    abeant ac recedant voces illae,

    Plin. Pan. 2, 2.—
    2.
    Of places, things, etc., to stand back, recede (i. e. to be distant or retired;

    freq., esp. after the Aug. per.): secreta parentis Anchisae domus arboribusque obtecta recessit,

    Verg. A. 2, 300; cf. Cat. 64, 43; and:

    etsi lata recessit Urbe domus,

    Stat. Th. 5, 242; Plin. Ep. 2, 17, 21:

    Palaestina vocabatur, quā contingit Arabas... et quā recedit intus, Damascena,

    Plin. 5, 12, 13, § 66:

    Magna Graecia in tres sinus recedens Ausonii maris,

    id. 3, 10, 15, § 95; 4, 10, 17, § 33; Sen. Cons. ad Marc. 18.—Of nations:

    gens Cappadocum longissime Ponticarum omnium introrsus recedens,

    Plin. 6, 8, 8, § 24.—In a painting, etc.:

    pictor vi artis suae efficit, ut quaedam eminere in opere, quaedam recessisse credamus,

    Quint. 2, 17, 21; cf.:

    venter recessit,

    Plin. Ep. 3, 6, 2.— Poet., of places, which appear to recede by our departure from them:

    provehimur portu, terraeque urbesque recedunt,

    Verg. A. 3, 72:

    mea terra recedit,

    Ov. M. 8, 139; 11, 466; Sil. 3, 157; Stat. Th. 1, 549 al.—
    II.
    In gen., to go away, withdraw, retire, depart from a place, to abandon a thing, = discedere.
    A.
    Lit. (in good prose very rare), = discedere, haec effatu' pater, germana, repente recessit, vanished, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 48 Vahl.):

    nec vero a stabulis pluviā impendente recedunt Longius (apes),

    Verg. G. 4, 191; Plin. Ep. 1, 13, 2.—
    2.
    Transf., of things, to separate from any thing (with which it was previously connected):

    in aliis ossibus ex toto saepe fragmentum a fragmento recedit,

    Cels. 8, 7, 1:

    carnes ab ossibus,

    Plin. 22, 8, 9, § 22; 19, 5, 23, § 67:

    caput e cervice,

    Ov. P. 2, 8, 65;

    for which also: caput cervice,

    id. H. 16, 153; cf. id. F. 6, 708; Luc. 8, 674. —
    B.
    Trop., to withdraw, depart, desist (class.; esp. freq. in Cic. and Quint.): si quid vos per laborem recte feceritis, labor ille a vobis cito recedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

    avius a verā longe ratione recedit,

    Lucr. 2, 229:

    senes, ut in otia tuta recedant, aiunt, etc.,

    Hor. S. 1, 1, 31:

    ab officio recedere,

    Cic. Off. 3, 4, 19; Auct. Her. 3, 3, 5; Cic. Caecin. 20, 58:

    ab armis,

    i. e. to lay them down, id. Rosc. Am. 6, 16:

    penitus a naturā,

    id. Fin. 4, 16, 43:

    ab eodem exemplo,

    Quint. 1, 6, 6; 2, 8, 13; 7, 3, 21:

    a sententiis ejus, ab omni voluntate, consiliisque,

    Cic. Att. 12, 4, 2: a vitā, i. e. to kill one ' s self, id. Tusc. 4, 17, 40 (but Plin. 29, 1, 5, § 6, to die, in gen., a doubtful conjecture; Jahn, procedente [p. 1530] vitā):

    a veritatis viā longe,

    Lact. 2, 8, 1:

    ab oppugnatione,

    Hirt. B. G. 8, 40.—Very freq. of inanimate and abstract subjects:

    postquam recessit vita patrio corpore,

    Plaut. Merc. prol. 73:

    (nomen hostis) a peregrino recessit et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit,

    has lost the signification of foreigner, Cic. Off. 1, 12, 37; so,

    res a consuetudine,

    id. Quint. 21, 67; Quint. 2, 13, 11:

    figurae sententiarum ab illo simplici modo indicandi recedunt,

    id. 9, 2, 1:

    ab usu cotidiano,

    id. 10, 1, 44 et saep.— Poet., with simple abl.:

    sic nunquam corde recedit Nata tuo,

    departs, Stat. S. 3, 5, 55.— Absol., to vanish, pass away, disappear:

    et pariter Phoebes, pariter maris ira recessit,

    Ov. M. 12, 36:

    spes,

    Luc. 7, 688:

    quonam nostri tibi cura recessit?

    Verg. A. 2, 595:

    fortuna recessit,

    id. ib. 3, 53.— With in:

    in ventos vita recessit,

    passed away into the winds, Verg. A. 4, 705.— Hence, * rĕcessus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), drawn back, receding:

    scaena recessior,

    standing farther back, Vitr. 5, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > recedo

  • 68 recondita

    rĕ-condo, dĭdi, dĭtum, 3, v. a., to put up again, put back again; to lay up, put or stow away, hoard; to shut up, close; to hide, conceal, bury, etc. (cf.: abscondo, occulo, retrudo, abdo).
    I.
    Lit.:

    gladium cruentatum in vaginam recondidit,

    put up again, sheathe, Cic. Inv. 2, 4, 14:

    gladium in vaginā,

    id. Cat. 1, 2, 4; cf. id. Inv. 2, 4, 14:

    cum Lepidus flammae vi e rogo ejectus recondi propter ardorem non potuisset,

    put back again, Plin. 7, 53, 54, § 186: reliquias (ciborum) aliquo, * Plaut. Stich. 1, 3, 78; cf.:

    uvas in amphoras,

    Col. 12, 16, 3:

    uvas in vasis,

    id. 12, 15 fin.:

    victum tectis,

    id. ib. prooem. §

    12: Caecubum,

    Hor. C. 3, 28, 2:

    opes aerario,

    Quint. 10, 3, 3:

    frumentum in annos,

    Col. 2, 20, 6: se, to bury one ' s self, Sen. Ep. 8, 1: se in locum, ex quo, etc., to hide one ' s self, Quint. 10, 3, 25:

    quod celari opus erat, habebant sepositum et reconditum,

    hid away, concealed, Cic. Verr. 2, 4, 10, § 24; cf.:

    nihil tam clausum neque tam reconditum,

    id. ib. 2, 4, 20, §

    40: recondita alia invenerunt,

    Liv. 8, 18:

    imo reconditus antro,

    Ov. M. 1, 583; cf.

    nube,

    id. ib. 3, 273:

    silvā,

    id. ib. 4, 339; Flor. 1, 13, 11 Duk. (cf. Liv. 5, 51, 9 Drak., and v. the foll.).— Poet.: oculos, to close again (opp. erigere), Ov. M. 4, 146: avidā recondidit alvo, hid, i. e. swallowed, id. ib. 12, 17; cf.: cum subito Triton ore recondit aquam, sucks in, i. q. absorbet, Prop. 2, 32 (3, 30), 16:

    ensem in pulmone,

    to bury, sheathe, plunge, Verg. A. 10, 387; so,

    gladium lateri,

    Ov. M. 12, 482. —
    II.
    Trop.:

    mens alia visa sic arripit, ut his statim utatur, alia recondit, e quibus memoria oritur,

    lays up, stores away, Cic. Ac. 2, 10, 30; cf.:

    verba, vultus in crimen detorquens recondebat,

    Tac. A. 1, 7 fin.;

    and, odia,

    id. ib. 1, 69 fin.:

    Venerem interius recondere,

    Verg. G. 3, 137:

    quos fama obscura recondit,

    id. A. 5, 302:

    voluptates,

    to keep secret, Tac. A. 4, 57:

    in hoc me recondidi... ut prodesse pluribus possem,

    went into retirement, Sen. Ep. 8, 1; cf.:

    penitus quicquid arcani apparo, id Herc. Oet. 478: praecepta mea reconde,

    Vulg. Prov. 7, 1.— Hence, rĕcondĭtus, a, um, P. a., put away, out of the way, hidden, concealed, retired, sequestered.
    A.
    Lit.:

    neque tabulis et signis propalam collocatis, sed his omnibus rebus constructis ac reconditis,

    Cic. de Or. 1, 35, 161:

    quid Aegyptus? ut occulte latet! ut recondita est!

    id. Agr. 2, 16, 41; cf.

    locus,

    id. Verr. 2, 3, 89, § 207; so,

    saltus,

    Cat. 34, 11:

    venae auri argentique,

    deep-lying, concealed, Cic. N. D. 2, 39, 98:

    habemus senatus consultum, verum inclusum in tabulis, tamquam in vaginā reconditum,

    id. Cat. 1, 2, 4.— Subst.: rĕcondĭtum, i, n., a secret place, Plin. 33, 1, 6, § 25.— Plur.: rĕ-condĭta, ōrum, n., remote, sequestered places: Pergami in occultis ac reconditis templi, * Caes. B. C. 3, 105, 4.—
    B.
    Trop., hidden, profound, abstruse, recondite:

    litterae,

    Cic. N. D. 3, 16, 42; cf.:

    reconditae abstrusaeque res,

    id. Brut. 11, 44;

    and, reconditiora, opp. quae in promptu sunt,

    id. Ac. 2, 4, 10:

    artes,

    id. de Or. 1, 3, 8; cf. id. Off. 1, 27, 95:

    causae,

    Tac. Or. 28:

    reconditae exquisitaeque sententiae,

    profound, recondite, Cic. Brut. 97, 274: verba, unusual, August. ap. Suet. Aug. 86:

    (natura) speciem ita formavit oris, ut in eā penitus reconditos mores effingeret,

    concealed, hidden, Cic. Leg. 1, 9, 26; cf.:

    Quinctius naturā tristi ac reconditā fuit,

    of a reserved disposition, id. Quint. 18, 59.— Sup. and adv. do not occur.

    Lewis & Short latin dictionary > recondita

  • 69 reconditum

    rĕ-condo, dĭdi, dĭtum, 3, v. a., to put up again, put back again; to lay up, put or stow away, hoard; to shut up, close; to hide, conceal, bury, etc. (cf.: abscondo, occulo, retrudo, abdo).
    I.
    Lit.:

    gladium cruentatum in vaginam recondidit,

    put up again, sheathe, Cic. Inv. 2, 4, 14:

    gladium in vaginā,

    id. Cat. 1, 2, 4; cf. id. Inv. 2, 4, 14:

    cum Lepidus flammae vi e rogo ejectus recondi propter ardorem non potuisset,

    put back again, Plin. 7, 53, 54, § 186: reliquias (ciborum) aliquo, * Plaut. Stich. 1, 3, 78; cf.:

    uvas in amphoras,

    Col. 12, 16, 3:

    uvas in vasis,

    id. 12, 15 fin.:

    victum tectis,

    id. ib. prooem. §

    12: Caecubum,

    Hor. C. 3, 28, 2:

    opes aerario,

    Quint. 10, 3, 3:

    frumentum in annos,

    Col. 2, 20, 6: se, to bury one ' s self, Sen. Ep. 8, 1: se in locum, ex quo, etc., to hide one ' s self, Quint. 10, 3, 25:

    quod celari opus erat, habebant sepositum et reconditum,

    hid away, concealed, Cic. Verr. 2, 4, 10, § 24; cf.:

    nihil tam clausum neque tam reconditum,

    id. ib. 2, 4, 20, §

    40: recondita alia invenerunt,

    Liv. 8, 18:

    imo reconditus antro,

    Ov. M. 1, 583; cf.

    nube,

    id. ib. 3, 273:

    silvā,

    id. ib. 4, 339; Flor. 1, 13, 11 Duk. (cf. Liv. 5, 51, 9 Drak., and v. the foll.).— Poet.: oculos, to close again (opp. erigere), Ov. M. 4, 146: avidā recondidit alvo, hid, i. e. swallowed, id. ib. 12, 17; cf.: cum subito Triton ore recondit aquam, sucks in, i. q. absorbet, Prop. 2, 32 (3, 30), 16:

    ensem in pulmone,

    to bury, sheathe, plunge, Verg. A. 10, 387; so,

    gladium lateri,

    Ov. M. 12, 482. —
    II.
    Trop.:

    mens alia visa sic arripit, ut his statim utatur, alia recondit, e quibus memoria oritur,

    lays up, stores away, Cic. Ac. 2, 10, 30; cf.:

    verba, vultus in crimen detorquens recondebat,

    Tac. A. 1, 7 fin.;

    and, odia,

    id. ib. 1, 69 fin.:

    Venerem interius recondere,

    Verg. G. 3, 137:

    quos fama obscura recondit,

    id. A. 5, 302:

    voluptates,

    to keep secret, Tac. A. 4, 57:

    in hoc me recondidi... ut prodesse pluribus possem,

    went into retirement, Sen. Ep. 8, 1; cf.:

    penitus quicquid arcani apparo, id Herc. Oet. 478: praecepta mea reconde,

    Vulg. Prov. 7, 1.— Hence, rĕcondĭtus, a, um, P. a., put away, out of the way, hidden, concealed, retired, sequestered.
    A.
    Lit.:

    neque tabulis et signis propalam collocatis, sed his omnibus rebus constructis ac reconditis,

    Cic. de Or. 1, 35, 161:

    quid Aegyptus? ut occulte latet! ut recondita est!

    id. Agr. 2, 16, 41; cf.

    locus,

    id. Verr. 2, 3, 89, § 207; so,

    saltus,

    Cat. 34, 11:

    venae auri argentique,

    deep-lying, concealed, Cic. N. D. 2, 39, 98:

    habemus senatus consultum, verum inclusum in tabulis, tamquam in vaginā reconditum,

    id. Cat. 1, 2, 4.— Subst.: rĕcondĭtum, i, n., a secret place, Plin. 33, 1, 6, § 25.— Plur.: rĕ-condĭta, ōrum, n., remote, sequestered places: Pergami in occultis ac reconditis templi, * Caes. B. C. 3, 105, 4.—
    B.
    Trop., hidden, profound, abstruse, recondite:

    litterae,

    Cic. N. D. 3, 16, 42; cf.:

    reconditae abstrusaeque res,

    id. Brut. 11, 44;

    and, reconditiora, opp. quae in promptu sunt,

    id. Ac. 2, 4, 10:

    artes,

    id. de Or. 1, 3, 8; cf. id. Off. 1, 27, 95:

    causae,

    Tac. Or. 28:

    reconditae exquisitaeque sententiae,

    profound, recondite, Cic. Brut. 97, 274: verba, unusual, August. ap. Suet. Aug. 86:

    (natura) speciem ita formavit oris, ut in eā penitus reconditos mores effingeret,

    concealed, hidden, Cic. Leg. 1, 9, 26; cf.:

    Quinctius naturā tristi ac reconditā fuit,

    of a reserved disposition, id. Quint. 18, 59.— Sup. and adv. do not occur.

    Lewis & Short latin dictionary > reconditum

  • 70 recondo

    rĕ-condo, dĭdi, dĭtum, 3, v. a., to put up again, put back again; to lay up, put or stow away, hoard; to shut up, close; to hide, conceal, bury, etc. (cf.: abscondo, occulo, retrudo, abdo).
    I.
    Lit.:

    gladium cruentatum in vaginam recondidit,

    put up again, sheathe, Cic. Inv. 2, 4, 14:

    gladium in vaginā,

    id. Cat. 1, 2, 4; cf. id. Inv. 2, 4, 14:

    cum Lepidus flammae vi e rogo ejectus recondi propter ardorem non potuisset,

    put back again, Plin. 7, 53, 54, § 186: reliquias (ciborum) aliquo, * Plaut. Stich. 1, 3, 78; cf.:

    uvas in amphoras,

    Col. 12, 16, 3:

    uvas in vasis,

    id. 12, 15 fin.:

    victum tectis,

    id. ib. prooem. §

    12: Caecubum,

    Hor. C. 3, 28, 2:

    opes aerario,

    Quint. 10, 3, 3:

    frumentum in annos,

    Col. 2, 20, 6: se, to bury one ' s self, Sen. Ep. 8, 1: se in locum, ex quo, etc., to hide one ' s self, Quint. 10, 3, 25:

    quod celari opus erat, habebant sepositum et reconditum,

    hid away, concealed, Cic. Verr. 2, 4, 10, § 24; cf.:

    nihil tam clausum neque tam reconditum,

    id. ib. 2, 4, 20, §

    40: recondita alia invenerunt,

    Liv. 8, 18:

    imo reconditus antro,

    Ov. M. 1, 583; cf.

    nube,

    id. ib. 3, 273:

    silvā,

    id. ib. 4, 339; Flor. 1, 13, 11 Duk. (cf. Liv. 5, 51, 9 Drak., and v. the foll.).— Poet.: oculos, to close again (opp. erigere), Ov. M. 4, 146: avidā recondidit alvo, hid, i. e. swallowed, id. ib. 12, 17; cf.: cum subito Triton ore recondit aquam, sucks in, i. q. absorbet, Prop. 2, 32 (3, 30), 16:

    ensem in pulmone,

    to bury, sheathe, plunge, Verg. A. 10, 387; so,

    gladium lateri,

    Ov. M. 12, 482. —
    II.
    Trop.:

    mens alia visa sic arripit, ut his statim utatur, alia recondit, e quibus memoria oritur,

    lays up, stores away, Cic. Ac. 2, 10, 30; cf.:

    verba, vultus in crimen detorquens recondebat,

    Tac. A. 1, 7 fin.;

    and, odia,

    id. ib. 1, 69 fin.:

    Venerem interius recondere,

    Verg. G. 3, 137:

    quos fama obscura recondit,

    id. A. 5, 302:

    voluptates,

    to keep secret, Tac. A. 4, 57:

    in hoc me recondidi... ut prodesse pluribus possem,

    went into retirement, Sen. Ep. 8, 1; cf.:

    penitus quicquid arcani apparo, id Herc. Oet. 478: praecepta mea reconde,

    Vulg. Prov. 7, 1.— Hence, rĕcondĭtus, a, um, P. a., put away, out of the way, hidden, concealed, retired, sequestered.
    A.
    Lit.:

    neque tabulis et signis propalam collocatis, sed his omnibus rebus constructis ac reconditis,

    Cic. de Or. 1, 35, 161:

    quid Aegyptus? ut occulte latet! ut recondita est!

    id. Agr. 2, 16, 41; cf.

    locus,

    id. Verr. 2, 3, 89, § 207; so,

    saltus,

    Cat. 34, 11:

    venae auri argentique,

    deep-lying, concealed, Cic. N. D. 2, 39, 98:

    habemus senatus consultum, verum inclusum in tabulis, tamquam in vaginā reconditum,

    id. Cat. 1, 2, 4.— Subst.: rĕcondĭtum, i, n., a secret place, Plin. 33, 1, 6, § 25.— Plur.: rĕ-condĭta, ōrum, n., remote, sequestered places: Pergami in occultis ac reconditis templi, * Caes. B. C. 3, 105, 4.—
    B.
    Trop., hidden, profound, abstruse, recondite:

    litterae,

    Cic. N. D. 3, 16, 42; cf.:

    reconditae abstrusaeque res,

    id. Brut. 11, 44;

    and, reconditiora, opp. quae in promptu sunt,

    id. Ac. 2, 4, 10:

    artes,

    id. de Or. 1, 3, 8; cf. id. Off. 1, 27, 95:

    causae,

    Tac. Or. 28:

    reconditae exquisitaeque sententiae,

    profound, recondite, Cic. Brut. 97, 274: verba, unusual, August. ap. Suet. Aug. 86:

    (natura) speciem ita formavit oris, ut in eā penitus reconditos mores effingeret,

    concealed, hidden, Cic. Leg. 1, 9, 26; cf.:

    Quinctius naturā tristi ac reconditā fuit,

    of a reserved disposition, id. Quint. 18, 59.— Sup. and adv. do not occur.

    Lewis & Short latin dictionary > recondo

  • 71 recumbo

    rĕ-cumbo, cŭbui, 3, v. n. [cumbo, cubo], to lay one ' s self back, lie down again; to lie down.
    I.
    Of persons.
    A.
    In gen. (class.):

    eum primo perterritum somno surrexisse, dein, cum se collegisset... recubuisse, etc.,

    Cic. Div. 1, 27, 57:

    in cubiculo,

    id. Deiot. 15, 42:

    in exedrā lectulo posito,

    id. de Or. 3, 5, 17:

    in herbā,

    id. ib. 2, 71, 287:

    spondā sibi propiore recumbit,

    Ov. F. 2, 345:

    tauros medio recumbere sulco,

    to sink down, id. M. 7, 539; cf.:

    mulier sopita recumbit,

    sinks into sleep, Lucr. 6, 794.—
    B.
    In partic., to recline at table:

    in triclinio,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61:

    rediit hora dicta, recubuit,

    Phaedr. 4, 23, 19; Hor. Ep. 1, 5, 1; id. C. 3, 3, 11; Plin. Ep. 4, 22, 4; 4, 30, 3; 9, 23, 4; Just. 43, 1, 4; Vulg. Johan. 21, 20.—
    II.
    Of inanim. things, to fall or sink down ( poet. and in post-Aug. prose):

    ne (pons) supinus eat cavāque in palude recumbat,

    Cat. 17, 4; cf. Verg. A. 9, 713:

    onus (domūs quassatae) in proclinatas partes,

    Ov. Tr. 2, 84:

    at nebulae magis ima petunt campoque recumbunt,

    sink, settle down, Verg. G. 1, 401; cf.:

    minax ponto Unda,

    Hor. C. 1, 12, 32:

    pelagus,

    Sen. Thyest. 589:

    (juba) dextro jactata recumbit in armo,

    falls, rolls down, Verg. G. 3, 86; cf.: in umeros cervix collapsa recumbit, sinks back, reclines, id. A. 9, 434:

    cervix umero,

    Ov. M. 10, 195:

    vitem in terram recumbere,

    Plin. 17, 23, 35, § 259:

    jugera Martialis longo Janiculi jugo recumbunt,

    descend, slope down, Mart. 4, 64, 3; cf.:

    duro monti recumbens Narnia,

    Sil. 8, 459.

    Lewis & Short latin dictionary > recumbo

  • 72 rimatus

    rīmor, ātus, 1, v. dep. a. [rima].
    I.
    Orig. belonging to agricultural lang., to lay open, tear up, turn up the ground:

    rastris terram rimantur,

    Verg. G. 3, 534.— Of animals, to root up, turn up, grub through:

    volucres rimantur prata Caystri,

    Verg. G. 1, 384:

    stagna et paludes (volucres),

    Col. 8, 15, 1:

    paludem (sues),

    id. 7, 9, 7.—
    II.
    Transf., to tear up, turn over insearch of any thing; to pry into, search, examine, explore (not freq. till after the Aug. per.).
    A.
    Lit.:

    vultur Viscera rimatur epulis,

    rummages for food, Verg. A. 6, 599:

    haruspex Pectora pullorum rimatur et exta catelli,

    Juv. 6, 551:

    humum pilis et lanceis,

    Tac. H. 2, 29:

    partes rimatur apertas, Qua vulnus letale ferat,

    Verg. A. 11, 748: oculis caeli plagas, Varr. ap. Non. 382, 12; Stat. Th. 11, 526; cf.:

    elatis naribus auras,

    Ov. Hal. 77; cf.:

    rimatus fustem cunctis vastiorem,

    App. M. 3, p. 141, 14.— Absol.:

    quod cuique repertum Rimanti,

    Verg. A. 7, 508. —
    B.
    Trop., to examine thoroughly, investigate (syn.: scrutor, investigo, indago): hanc quidem rationem naturae difficile est fortasse traducere ad id genus divinationis; sed tamen id quoque rimatur quantum potest, Posidonius (the figure taken from the haruspices or augurs), * Cic. Div. 1, 57, 130:

    mihi cuncta rimanti,

    Quint. 3, 4, 6; cf. id. 5, 13, 23; 12, 8, 14:

    secreta,

    Tac. A. 6, 3:

    metus ejus,

    id. ib. 14, 57:

    offensas,

    id. H. 4, 11 al. —
    2.
    To find out, comprehend:

    ego autem rimari non queo, unde hoc sit, etc.,

    Cic. Fin. 1, 3, 10.
    a.
    Act. collat. form, rīmo, āre, Att. ap. Non. 382, 10; Poët. ap. Fest. s. v. ruspari, p. 265 Müll.; cf. Prisc. p. 799 P.—
    b.
    rī-mātus, a, um, pass., Sid. Ep. 7, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > rimatus

  • 73 rimor

    rīmor, ātus, 1, v. dep. a. [rima].
    I.
    Orig. belonging to agricultural lang., to lay open, tear up, turn up the ground:

    rastris terram rimantur,

    Verg. G. 3, 534.— Of animals, to root up, turn up, grub through:

    volucres rimantur prata Caystri,

    Verg. G. 1, 384:

    stagna et paludes (volucres),

    Col. 8, 15, 1:

    paludem (sues),

    id. 7, 9, 7.—
    II.
    Transf., to tear up, turn over insearch of any thing; to pry into, search, examine, explore (not freq. till after the Aug. per.).
    A.
    Lit.:

    vultur Viscera rimatur epulis,

    rummages for food, Verg. A. 6, 599:

    haruspex Pectora pullorum rimatur et exta catelli,

    Juv. 6, 551:

    humum pilis et lanceis,

    Tac. H. 2, 29:

    partes rimatur apertas, Qua vulnus letale ferat,

    Verg. A. 11, 748: oculis caeli plagas, Varr. ap. Non. 382, 12; Stat. Th. 11, 526; cf.:

    elatis naribus auras,

    Ov. Hal. 77; cf.:

    rimatus fustem cunctis vastiorem,

    App. M. 3, p. 141, 14.— Absol.:

    quod cuique repertum Rimanti,

    Verg. A. 7, 508. —
    B.
    Trop., to examine thoroughly, investigate (syn.: scrutor, investigo, indago): hanc quidem rationem naturae difficile est fortasse traducere ad id genus divinationis; sed tamen id quoque rimatur quantum potest, Posidonius (the figure taken from the haruspices or augurs), * Cic. Div. 1, 57, 130:

    mihi cuncta rimanti,

    Quint. 3, 4, 6; cf. id. 5, 13, 23; 12, 8, 14:

    secreta,

    Tac. A. 6, 3:

    metus ejus,

    id. ib. 14, 57:

    offensas,

    id. H. 4, 11 al. —
    2.
    To find out, comprehend:

    ego autem rimari non queo, unde hoc sit, etc.,

    Cic. Fin. 1, 3, 10.
    a.
    Act. collat. form, rīmo, āre, Att. ap. Non. 382, 10; Poët. ap. Fest. s. v. ruspari, p. 265 Müll.; cf. Prisc. p. 799 P.—
    b.
    rī-mātus, a, um, pass., Sid. Ep. 7, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > rimor

  • 74 sacramentum

    sā̆crāmentum, i, n. [sacro].
    I.
    In good class. Lat., a jurid. and milit. t. t.
    A.
    Jurid. t. t., the sum which the two parties to a suit at first deposited, but afterwards became bound for, with the tresviri capitales; so called because the sum deposited by the losing party was used for religious purposes, esp. for the sacra publica; v. Fest. p. 344 Müll.; or, perh. more correctly, because the money was deposited in a sacred place; v. the foll. passage of Varro and Müller's note. (Another reason is given in Isid. Orig. 5, 24 fin.: sacramentum est pignus sponsionis; vocatum autem sacramentum, quia violare, quod quisque promittit, perfidia est): ea pecunia, quae in judicium venit in litibus, sacramentum a sacro. Qui petebat et qui infitiabatur, de aliis rebus utrique quingenos aeris ad pontem deponebant, de aliis rebus item certo alio legitimo numero assum;

    qui judicio vicerat, suom sacramentum e sacro auferebat, victi ad aerarium redibat,

    Varr. L. L. 5, § 180 Müll. N. cr.: qui prior vindicaverat, dicebat: quando tu injuria vindicavisti, de aeris sacramento te provoco; adversarius quoque dicebat: similiter ego te;

    seu L. asses sacramenti nominabant... Postea praedes Praetor ab utroque accipiebat sacramenti, quod id in publicum cedebat,

    Gai. Inst. 4, 16; cf. id. ib. 4, 16, § 13 sq.;

    95: sacramenti autem nomine id aes dici coeptum est quod et propter aerarii inopiam et sacrorum publicorum multitudinem consumebatur id in rebus divinis,

    Fest. p. 344 Müll.: cum in rem aliquam agerent litigatores et poena se sacramenti peterent, poscebant judicem, qui dabatur post trigesimum diem, Pseudo-Ascon. ad. Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26 (p. 164 Orell.):

    de multae sacramento consules comitiis centuriatis tulerunt,

    Cic. Rep. 2, 35, 60.—
    2.
    Meton., a cause, a civil suit or process:

    decemviri re quaesitā et deliberatā sacramentum nostrum justum judicaverunt,

    Cic. Caecin. 33, 97; cf.

    transf. in gen.: homines graves, quibuscum tibi justo sacramento contendere, non liceret,

    on equal terms, with a fair chance of success, id. de Or. 1, 10, 42: cetera... entechna et arguta adparebunt, ut sacramento contendas mea non esse, lay a wager, i. e. confidently assert, id. Fam. 7, 32, 2:

    injustis vindiciis ac sacramentis ali enos fundos petere,

    id. Mil. 27, 74: si Xviri [p. 1612] sacramentum in libertatem injustum judicassent, id. Dom. 29, 78.—
    B.
    Milit. t. t. (cf. infra, 2, the passage from Cic. Off. 1, 11, 36), orig. the preliminary engagement entered into by newly-enlisted troops (this was followed by the proper military oath, jusjurandum, which was at first voluntary, but, after the second Punic war, was demanded by the military tribune): milites tum (i.e. 538 A.U.C.), quod numquam antea factum erat, jurejurando ab tribunis militum adacti milites [jussu consulis conventuros]: nam ad eam diem nihil praeter sacramentum fuerat;

    et, ubi ad decuriatum aut centuriatum convenissent, suā voluntate ipsi inter sese decuriati equites, centuriati pedites conjurabant, sese fugae atque formidinis ergo non abituros neque ex ordine recessuros, nisi, etc.... Id ex voluntario inter ipsos foedere ad tribunos ac legitimam juris jurandi adactionem translatum,

    Liv. 22, 38, 2 seq. Weissenb. ad loc.; cf. Front. Strat. 4, 1, 4; and v. Becker, Antiq. 3, 2, p. 292 sq.—Hence, since that time,
    2.
    For jusjurandum, the military oath of allegiance (very freq. and class.):

    milites Domitianos sacramentum apud se dicere jubet,

    to take the oath of allegiance, Caes. B. C. 1, 23; so,

    sacramentum dicere,

    id. ib. 1, 86 fin.:

    quos consulis sacramento rogavisset,

    id. B. G. 6, 1:

    sacramentum dicere alicui,

    Tac. A. 1, 28; and in a like signif. in Livy: sacramento (abl.) dicere, Liv. 2, 24 fin.; 4, 53; 25, 5; 41, 5 fin.:

    sacramento dicere alicui,

    id. 24, 8: ut omnes minores quinquaginta annis sacramento (abl.) rogaret, should administer the oath of allegiance to them, swear them in, id. 40, 26; so,

    rogare (aliquos) sacramento,

    id. 32, 26; 35, 2; Quint. 12, 2, 26;

    in a like sense: adigere sacramento aliquos,

    Liv. 4, 5; 7, 11; 9, 29; Tac. A. 1, 37; id. H. 1, 55:

    adigere aliquos sacramento Othonis,

    id. ib. 1, 76:

    Vitellii,

    id. ib. 2, 55:

    Vespasiani,

    id. ib. 2, 79:

    adigere aliquos sacramento in nomen senatūs,

    Suet. Galb. 16:

    sacramento aliquem tenere... sacramento tenere,

    Caes. B. C. 2, 32; cf.:

    secundo eum obliget militiae sacramento, quia, priore amisso, jure cum hostibus pugnare non poterat,

    Cic. Off. 1, 11, 36 (in which passage the primary jurid. signif. is alluded to):

    ex quibus (legionibus) aetate aut valetudine fessi sacramento solvebantur,

    Tac. A. 16, 13 fin.:

    legionibus, quae sacramentum mutaverant, in paenitentiam conversis,

    i. e. had revolted, Suet. Claud. 13; cf.:

    paenitentia mutati sacramenti,

    id. Galb. 10:

    alicujus sacramentum exuere,

    Tac. H. 3, 42:

    hoc sacramento (viz. in the service of Bacchus) initiatos juvenes milites faciendos censetis?

    Liv. 39, 15.—
    b.
    Transf., in gen., an oath, a solemn obligation or engagement (mostly post-Aug.):

    ut sacramento contendas mea non esse,

    Cic. Fam. 7, 32, 2:

    non ego perfidum Dixi sacramentum: ibimus, ibimus, etc.,

    Hor. C. 2, 17, 10:

    in verba Eumolpi sacramentum juravimus,

    Petr. 117, 5:

    amicitiae sacramentum delevi,

    id. 80, 4:

    sacramento quodam nexi,

    Just. 20, 4, 14:

    se sacramento obstringere, ne, etc.,

    Plin. Ep. 10, 96 (97), 7:

    si quod inesset mutis animalibus tacitum ac naturale sacramentum,

    App. M. 3, p. 140, 31.—
    II.
    In eccl. and late Lat., something to be kept sacred.
    1.
    A secret:

    sacramentum regis abscondere,

    Vulg. Tob. 12, 7.—
    2.
    The gospel revelation: nolite verba, cum sacramentum meum Erit canendum, providenter quaerere, Prud. steph. 10,15.—
    3.
    A mystery:

    sacramentum stellarum,

    Vulg. Apoc. 1, 20:

    pietatis,

    id. 1 Tim. 3, 16; Lact. 7, 24; Aug. de Agone Christi, 24.—
    4.
    A sacrament:

    signa, cum ad res divinas pertinent, sacramenta appellantur,

    Aug. Ep. 138:

    baptismi,

    id. Doctr. Christ. 3, 13:

    sanguinis Christi,

    id. Ep. ad Bonif. 98, 9:

    (matrimonii),

    Vulg. Eph. 5, 32.—
    5.
    The office of the ministry:

    Athanasium episcopum... coctus in unum quaesitus (synodus ut appellant) removit a sacramento quod obtinebat,

    Amm. 15, 7, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > sacramentum

  • 75 seduco

    sē-dūco, xi, ctum, 3, v. a.
    I.
    To lead aside or apart, to draw aside; to lead away, carry off; to set aside, put by, etc. (syn. sevoco).
    A.
    Lit. (class.):

    te huc foras seduxi, Ut, etc.,

    Plaut. Aul. 2, 1, 14; cf.:

    Pamphilus me solum seducit foras,

    Ter. Hec. 1, 2, 69:

    me rursus seducit,

    Cic. Att. 5, 21, 12:

    aliquem solum seorsum ab aedibus,

    Plaut. As. 2, 2, 95:

    aliquem paululum a turbā,

    Petr. 13, 2:

    singulos separatim,

    Liv. 30, 5:

    aliquem blandā manu,

    Ov. M. 2, 691:

    aliquem in secretum,

    Phaedr. 3, 10, 11 al. — Absol.:

    prehendit dextram, seducit,

    Plaut. Curc. 2, 3, 60:

    quod a te seductus est tuoque beneficio adhuc vivit,

    was withdrawn, taken out of the way, Cic. Fam. 10, 28, 1; cf.:

    aliquem a debitā peste,

    id. Phil. 13, 10, 22:

    ocellos,

    to turn away, avert, Prop. 1, 9, 27.—

    Of abstract subjects: et dum avaritia seducere aliquid cupit atque in suum vertere, omnia fecit aliena,

    to lay by, Sen. Ep. 90, 38. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to remove, separate, etc. (not ante-Aug. and rare):

    quiddam a corporibus seductum,

    Sen. Ep. 117, 13:

    non potes (Helvia) ad obtinendum dolorem muliebre nomen praetendere, ex quo te virtutes tuae seduxerunt,

    have removed, separated you, Sen. Cons. ad Helv. 16:

    vacuos ocellos,

    Prop. 1, 9, 27.—
    2.
    In partic., to lead astray, mislead, seduce (eccl. Lat.), Tert. adv. Marc. 2, 8; Aug. Conf. 2, 3 med.; id. Tract. in Johan. 29; id. Civ. Dei, 14, 11 fin.; Vulg. Exod. 22, 16 et saep.—
    II.
    Tc. put asunder, separate, divide (only poet. and rare;

    syn.: secerno, sejungo): seducit terras haec brevis unda duas,

    Ov. H. 19, 142; so,

    immensos recessus (Caspia claustra),

    Luc. 8, 291:

    quarto seducunt castra volatu,

    i. e. divide into two adverse squadrons, Ov. M. 13, 611:

    plura locuturi subito seducimur imbre,

    id. F. 4, 385.—With abl.:

    cum frigida mors animā seduxerit artus,

    Verg. A. 4, 385.—Hence, sēductus, a, um, P. a. (acc. to I.), remote, distant, apart ( poet. and in post-Aug. prose):

    ex alto seductas aethere longe Despectat terras,

    Ov. M. 4, 622:

    recessus gurgitis,

    id. ib. 13, 902. —Of distance in an upward direction:

    mons erat audaci seductus in aethera dorso,

    far uplifted, lofty, Stat. Th. 3, 460:

    consilia non publica sed in privato seductaque a plurium conscientiā,

    Liv. 2, 54, 7:

    ut illis non minus hos seductos et quasi rusticos,

    retired, living in solitude, Plin. Ep. 7, 25, 5:

    seductum vitae genus,

    retired, Sen. Cons. ad Helv. 19, 2; cf.:

    quorum (hominum) maxime in seducto actiones sunt,

    in retirement, solitude, id. Tranq. 3, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > seduco

  • 76 solum

    1.
    sŏlum, i, (collat. form sŏlus, ūs, m., acc. to Varr. L. L. 6, 1, 2), n. [root sar-, to guard, make whole; Sanscr. Sarva, entire; cf.: solea, solidus, sollus], the lowest part of a thing, the bottom, ground, base, foundation.
    I.
    Lit., the floor or pavement of a room; the bottom of a ditch or trench; the foundation of a building or the ground, site, on which it stands, etc.; ground, earth, land, soil; the sole of the foot or of a shoe, etc.:

    aurata tecta in villis et sola marmorea,

    Cic. Par. 6, 3, 49:

    (templi) Marmoreum solum,

    Ov. M. 15, 672; Tib. 3, 3, 16:

    ut ejus (fossae) solum tantundem pateret, quantum summa labra distabant,

    Caes. B. G. 7, 72:

    imum stagni,

    Ov. M. 4, 298:

    maris,

    Sen. Agam. 475.—Of a river-bed:

    puro solo excipitur,

    Curt. 3, 4, 8; 5, 3, 2; cf.:

    ubi mollius solum reperit, stagnat insulasque molitur,

    id. 8, 9, 7:

    trabes in solo collocantur,

    Caes. B. C. 7, 23:

    super pilas lapide quadrato solum stratum est,

    Curt. 5, 1, 33:

    tecta (porticus) solo jungens,

    Lucr. 4, 430:

    solo aequata omnia,

    Liv. 24, 47 fin.:

    clivus Publicius ad solum exustus est,

    id. 30, 26, 5:

    urbem ad solum diruere,

    Curt. 3, 10, 7; Eutr. 4, 17:

    solo exaequare,

    Flor. 1, 13, 4:

    solo aequare,

    Vell. 2, 4, 2:

    aedificia cuncta solo cohaerentia,

    Amm. 22, 11, 6:

    ISIDI TEMPLVM A SOLO POSVIT,

    Inscr. Orell. 457; cf. ib. 467; Inscr. Fabr. 10, 47: domo pignori data et area ejus tenebitur: est enim pars ejus;

    et contra jus soli sequitur aedificium,

    Dig. 13, 7, 21:

    solum proscindere terrae,

    Lucr. 5, 1295; so,

    terrae,

    id. 1, 212; 5, 211; 5, 1289.— Plur.: recente terrae [p. 1724] sola sanguine maculans, Cat. 63, 7:

    sola dura,

    id. 63, 40; Verg. G. 1, 80; Tib. 1, 5, 3; Stat. S. 1, 1, 56; id. Th. 4, 445:

    sibi praeter agri solum nihil esse reliqui,

    Caes. B. G. 1, 11:

    solum exile et macrum,

    Cic. Agr. 2, 25, 67:

    incultum et derelictum,

    id. Brut. 4, 16:

    densum, siccum, macrum, etc.,

    Col. 2, 2, 5 sq.:

    duratae solo nives,

    Hor. C. 3, 24, 39:

    putre,

    Verg. G. 2, 204:

    cruentum,

    Ov. M. 4, 134:

    foecundum,

    id. ib. 7, 417:

    pulvereum,

    id. ib. 7, 113:

    triste,

    id. ib. 8, 789:

    vivax,

    id. ib. 1, 420:

    pingue,

    Verg. G. 1, 64:

    praepingue,

    id. A. 3, 698:

    mite,

    Hor. C. 1, 18, 2:

    exiguum,

    Tib. 1, 1, 22:

    cultum,

    id. 1, 1, 2:

    nudum,

    Curt. 3, 4, 3; 7, 5, 17:

    viride,

    Verg. A. 6, 192:

    presso exercere solum sub vomere,

    id. G. 2, 356:

    solo inmobilis haeret,

    id. A. 7, 250:

    ingreditur solo,

    id. ib. 4, 177:

    solo recubans,

    id. ib. 3, 392:

    reptans solo,

    Stat. S. 5, 5, 83.— Plur.:

    saturare fimo pingui sola,

    Verg. G. 1, 80:

    ardent sola terrae,

    Lucr. 2, 592; Cat. 61, 7; 61, 40; Tib. 1, 5, 3; Stat. S. 1, 1, 56; id. Th. 4, 445; cf. Cic. Balb. 5, 13, B. 1. infra: solum hominis exitium herbae, the sole of the foot, Varr. R. R. 1, 47 fin.:

    mihi calciamentum solorum (est) callum,

    Cic. Tusc. 5, 32, 90:

    loca nullius ante Trita solo,

    Lucr. 1, 927; 4, 2:

    (canes) unguibus duris, solo nec ut corneo nec nimium duro,

    Varr. R. R. 2, 9, 4: qui auro soccis habeat suppactum solum, the sole of a shoe, Plaut. Bacch. 2, 3, 98;

    of a dog: solum corneum,

    Varr. R. R. 2, 9, 4:

    cereale solum pomis agrestibus augent,

    their wheaten board, Verg. A. 7, 111:

    vastis tremit ictibus aerea puppis, Subtrahiturque solum,

    i. e. the sea under the vessel, id. ib. 5, 199:

    omne ponti,

    Val. Fl. 4, 712:

    astra tenent caeleste solum,

    i. e. the vault of heaven, Ov. M. 1, 73: manibusque cruentis Pulsat inane solum, i. e. the sockets of the eyes, Stat. Th. 1, 55.— Prov.: quodcumque or quod in solum venit, whatever falls to the ground, i. e. whatever comes uppermost or occurs to the mind, = quod in buccam venit, Varr. ap. Non. 500, 11; Cic. N. D. 1, 23, 65; Afran. ap. Non. 124, 18 sq. (Com. Fragm. v. 41 Rib.).—Also ellipt. (cf. bucca):

    convivio delector: ibi loquor, quod in solum ut dicitur,

    Cic. Fam. 9, 26, 2.—
    B.
    Transf., in gen.
    1.
    Soil, i. e. land, country, region, place (cf.: terra, tellus, humus): sola terrarum, Enn. ap. Fest. p. 301 Müll. (Ann. v. 443 Vahl.):

    solum, in quo tu ortus et procreatus,

    Cic. Leg. 2, 2, 4; cf.

    patriae,

    id. Cat. 4, 7, 16; Liv. 5, 49:

    pro solo, in quo nati essent,

    id. 5, 30, 1:

    patrium,

    id. 21, 53:

    natale,

    i. e. native country, natal soil, Ov. M. 7, 52; 8, 184; id. P. 1, 3, 35; Sen. Med. 334; cf.:

    in gremio regni solique genitalis,

    Amm. 17, 12, 21:

    Miletus, genitale solum,

    Vell. 2, 7, 5 (7); Vop. Aur. 3, 2.— Plur.:

    vos, mutae regiones, imploro, et sola terrarum ultimarum, etc.,

    Cic. Balb. 5, 13:

    sola Romana,

    Capitol. Max. 13:

    vile solum Sparte est,

    Ov. M. 15, 428:

    Romani numen utrumque soli,

    id. F. 3, 292:

    maxima Fundani gloria soli,

    id. P. 2, 11, 28.— Hence, solum vertere, to leave one's country (generally said of going into exile):

    qui volunt poenam aliquam subterfugere, eo solum vertunt, hoc est, sedem ac locum mutant,

    Cic. Caecin. 34, 100; cf.:

    neque exsilii causā solum vertisse diceretur,

    id. Quint. 28, 26; id. Phil. 5, 5, 14; Liv. 3, 13; 43, 2 al.; so,

    solum civitatis mutatione vertere,

    Cic. Balb. 11, 28.—Rarely, in this sense:

    solum mutare: exsules sunt, etiam si solum non mutarint,

    Cic. Par. 4, 2, 31; cf.:

    quo vertendi, hoc est mutandi, soli causā venerant,

    id. Dom. 30, 78.—
    2.
    In jurid. lang.: res soli, land, and all that stands upon it, real estate (opp. res mobiles, personal or movable property):

    omnes res, sive mobiles sint, sive soli,

    Dig. 13, 3, 1; so,

    res soli,

    ib. 43, 16, 1, § 32:

    tertia pars de agris, terris, arbustis, satis quaerit, et, ut jurisconsultorum verbo utar, de omnibus quae solo continentur,

    Sen. Q. N. 2, 1, 2; Plin. Ep. 6, 19, 4:

    ut feneratores duas patrimonii partes in solo collocarent,

    lay out in land, Suet. Tib. 48:

    in solo proprio,

    Vop. Flor. 2.—
    II.
    Trop., a base, basis, foundation (very rare): auspicio regni stabilita scamna solumque, i. e. throne, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48 fin. (Ann. v. 99 Vahl.); cf.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.):

    solum quidem et quasi fundamentum oratoris vides locutionem emendatam et Latinam,

    Cic. Brut. 74, 258: solum quoddam atque fundamentum, id. de Or. 3, 37, 151: solo aequandae sunt dictaturae consulatusque, to be levelled with the ground, i. e. to be utterly abolished, Liv. 6, 18, 14; so,

    ad solum dirutum,

    Vulg. Nah. 2, 6.
    2.
    sōlum, adv., v. 1. solus fin.

    Lewis & Short latin dictionary > solum

  • 77 spondeo

    spondĕo, spŏpondi, sponsum, 2 ( perf. spepondi, Cic., Caes., and Val. Antias ap. Gell. 7, 9, 12 sq.; Inscr. Orell. 4358;

    without redup. sponderat,

    Tert. Carm. adv. Mart. 3, 135; subj. sponsis = spoponderis, an ancient formula of prayer in Fest. p. 351 Müll.), v. a. [akin with spendô, to pour out, = libare; cf. spondai, league].
    I.
    Jurid. and publicists' t. t.
    A.
    In bargains, covenants, treaties, etc., to promise solemnly, to bind, engage, or pledge one's self (class.; syn.: recipio, stipulor, promitto; cf.: vadimonium obire, vadari); according to the civil law in its original form, it was essential to a binding contract verbally made (verbis) that a proposition and its acceptance should be expressed by the question spondes? and the answer spondeo; and only at a later period was the use of promitto, etc., valid (v. Sandars, Introd. ad Just. Inst. p. LV): verbis obligatio fit ex interrogatione et responsione, velut, Dari spondes? Spondeo. Dabis? Dabo. Promittis? Promitto;

    sed haec quidem verborum obligatio: dari spondes? spondeo, propria civium Romanorum est, cetera vero juris gentium sunt,

    Gai. Inst. 3, 91 sq.; Dig. 45, 1, 126; 45, 1, 133; cf.

    the whole title,

    ib. 45, 1: De verborum obligationibus: He. Aeternum tibi dapinabo victum, si vera autumas... Er. Sponden' tu istut? He. Spondeo, Plaut. Capt. 4, 2, 118: qui stulte spondet, Cato ap. Rufin. 18, p. 210:

    quis stipulatus est? Ubi? Quo die? Quis spopondisse me dicit? Nemo,

    Cic. Rosc. Com. 5, 13:

    ut aliquando spondere se diceret,

    id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

    si quis quod spopondit, quā in re verbo se obligavit uno, si id non facit, etc.,

    id. Caecin. 3, 7:

    faeneris, quod stipulanti spoponderam tibi, reliquam pensiunculam percipe,

    Col. 10 praef.:

    ego meā fide spondeo futurum ut omnia invenias, etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10.—
    B.
    To promise for another, to become security for a person, to enter bail, etc.:

    quod multis benigne fecerit, pro multis spoponderit,

    has become security, Cic. Planc. 19, 47:

    sed tamen scire velim quando dicar spopondisse et pro patre anne pro filio,

    id. Att. 12, 14, 2:

    quod pro Cornificio me abhinc annis XXV. spopondisse dicit Flavius,

    id. ib. 12, 17:

    et se quisque paratum ad spondendum Icilio ostendere,

    Liv. 3, 46, 7:

    sponsum diceres advocasse, Cic. Fragm. Clod. et Cur. 3, 4, p. 29 B. and K.: hic sponsum vocat,

    Hor. Ep. 2, 2, 67:

    sponsum descendam, quia promisi,

    Sen. Ben. 4, 39, 2. —
    2.
    Transf., of promises or pledges made in behalf of a government, etc.:

    non foedere pax Caudina, sed per sponsionem facta est... Spoponderunt consules, legati, quaestores, tribuni militum,

    Liv. 9, 5, 4:

    quod spondendo pacem servassent exercitum,

    id. 9, 8, 15:

    quid tandem si spopondissemus urbem hanc relicturum populum Romanum?

    id. 9, 9, 6:

    ea demum sponsio esset, quam populi jussu spopondissemus,

    id. 9, 9, 13:

    hosti nihil spopondistis, civem neminem spondere pro vobis jussistis,

    id. 9, 9, 16.—
    C.
    Esp., to promise or engage in marriage, betroth: qui uxorem ducturus erat ab eo unde ducenda erat, stipulabatur eam in matrimonium ductam iri; [p. 1746] qui daturus erat itidem spondebat. Tum quae promissa erat sponsa appellabatur, qui spoponderat ducturum, sponsus, Sulp. Dot. ap. Gell. 4, 4, 2: Ly. Istac lege filiam tuam sponden' mihi uxorem dari? Ch. Spondeo. Ca. Et ego spondeo idem hoc, Plaut. Trin. 5, 2, 38 sq.; 2, 4, 172: Me. Etiam mihi despondes filiam? Eu. Illis legibus, Cum illā dote quam tibi dixi. Me. Sponden' ergo? Eu. Spondeo, id. Aul. 2, 2, 78: Ph. Spondesne, miles, mi hanc uxorem? Th. Spondeo. Ph. Et ego huic victum spondeo, id. Curc. 5, 2, 73 sq.: sponden tu ergo tuam gnatam uxorem mihi? Ch. Spondeo et mille auri Philippum dotis, id. Trin. 5, 2, 34.—Hence, of women, alicui sponsam esse, to be betrothed, engaged to a man:

    si volt Demipho Dare quantum ab hac accipio, quae sponsa est mihi,

    Ter. Phorm. 4, 3, 52:

    scis, sponsam mihi (esse)?

    id. Eun. 5, 9 (8), 6; Plaut. Trin. 2, 4, 101 sq.; 2, 4, 172; 2, 4, 174; id. Poen. 5, 3, 43.—
    D.
    = sponsionem facere (v. sponsio, II.), to lay a judicial wager, to enter into an agreement to pay contingent on the truth or falsity of an assertion: si hoc ita est, qui spondet mille nummūm? P. Afric. ap. Gell. 6 (7), 11, 9.— So, absol.:

    cum illi jacenti latera tunderentur, ut aliquando spondere se diceret,

    should declare that he made the required wager, Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142 (cf. sponsum, P. a. fin. infra); Dig. 11, 5, 3.—
    II.
    In gen., to promise sacredly, to warrant, vow (class.).
    1.
    With fut. inf.:

    promitto, recipio, spondeo, C. Caesarem talem semper fore civem, qualis hodie sit,

    Cic. Phil. 5, 18, 51:

    ut (eum) inimicissimum huic conjurationi futurum esse, promittam et spondeam,

    id. Mur. 41, 90:

    et ipse spondeo et omnes hoc tibi tui pro me recipient, te fructum esse capturum, etc.,

    id. Fam. 13, 50, 2:

    quis est qui spondeat eundum, si differtur bellum, animum postea fore,

    Liv. 5, 5, 9:

    quae si perpetua concordia sit, quis non spondere ausit, maximum hoc imperium brevi futurum esse?

    id. 5, 3, 10:

    spondebant animis id (bellum) P. Cornelium finiturum,

    with full conviction, id. 28, 38, 9; cf. id. 3, 59, 3:

    sponde affore reges,

    Val. Fl. 3, 504.—
    2.
    With inf. pres., to warrant, give assurance of an existing fact:

    spondebo enim tibi, vel potius spondeo in meque recipio, eos esse M'. Curii mores,

    Cic. Fam. 13, 17, 2.—
    3.
    With acc. of thing (and often dat. pers.):

    quibus cum consulem suum reliquissent, honores et praemia spopondistis,

    Cic. Phil. 5, 11, 28: mihi sex menses sati' sunt vitae, septimum Orco spondeo, Poët. ap. Cic. Fin. 2, 7, 22: ea spondent, confirmant, quae, quidem mihi exploratiora essent, si remansissem, Cic Att. 11, 6, 3:

    quod ego non modo de me tibi spondere possum, sed de te etiam mihi,

    id. Fam. 15, 21, 1:

    ac de infante (Tiberio) Scribonius mathematicus praeclara spopondit,

    Suet. Tib. 14:

    tantum sibi vel de viribus suis, vel de fortunā spondentes,

    Just. 3, 4, 1; Amm. 24, 1, 8:

    illius et dites monitis spondentibus Indi,

    Val. Fl. 6, 117:

    non si mihi Juppiter auctor Spondeat, hoc sperem Italiam contingere caelo,

    Verg. A. 5, 18:

    spondere fidem,

    Ov. M. 10, 395:

    officium Amori,

    id. ib. 10, 418.—
    4.
    Transf., of inanim. or abstract subjects (mostly poet. and post-Aug.):

    nec quicquam placidum spondentia Martis Sidera presserunt,

    Ov. Ib. 217:

    quod prope diem futurum spondet et virtus et fortuna vestra,

    Liv. 7, 30, 8:

    eorum hominum erat, qui, quantum spes spopondisset, cuperent, ni, etc.,

    id. 45, 19, 7:

    magna de illo (Philippo) spes fuit propter ipsius ingenium, quod magnum spondebat virum,

    Just. 7, 6, 1.— Hence, sponsus, a, um, P. a., promised, engaged, betrothed, affianced; substt,
    A.
    sponsus, i, m., a betrothed man, a bridegroom: virgo Sponso superba, Titin. ap. Non. 305, 5:

    accede ad sponsum audacter,

    id. ib. 227, 15; Cic. Inv. 2, 26, 78:

    sponsus regius,

    Hor. C. 3, 2, 10.— Poet., of Penelope's suitors, Hor. Ep. 1, 2, 28.—
    B.
    spon-sa, ae, f., a betrothed woman, a bride:

    scio equidem, sponsam tibi esse et filium ex sponsā tuā,

    Plaut. Truc. 4, 4, 12; Ter. And. 2, 1, 24:

    flebilis sponsa,

    Hor. C. 4, 2, 21 et saep.—Prov.: suam cuique sponsam, mihi meam, i. e. every one to his taste, Atil. ap. Cic. Att. 14, 20, 3.—
    C.
    sponsum, i, n., a covenant, agreement, engagement: sponsum negare, to break or disown one's pledge, Hor. S. 1, 3, 95:

    sponsus contra sponsum rogatus,

    Varr. L. L. 7, § 107 Müll.—
    (β).
    Esp., a judicial wager (cf. sponsio, II.):

    ex sponso egit,

    Cic. Quint. 9, 32.

    Lewis & Short latin dictionary > spondeo

  • 78 subficio

    suf-fĭcĭo ( subf-), fēci, fectum, 3, v. a. and n. [facio].
    I.
    Act.
    A.
    To put under or among.
    1.
    Of a building, to lay the foundation for: opus. Curt. 5, 1, 29 Zumpt. —
    2.
    Esp., to put into, dip in, dye, impregnate, imbue, tinge, lanam medicamentis, to impregnate, imbue, tinge, Cic. ap. Non. 386, 10, and 521, 19:

    (angues) ardentes oculos suffecti sanguine et igni,

    suffused, colored, Verg. A. 2, 210:

    maculis suffecta genas,

    Val. Fl. 2, 105:

    suffecta leto lumina,

    id. 1, 822; cf.:

    nubes sole suffecta,

    i. e. shone through, irradiated, Sen. Q. N. 1, 5, 11.—
    3.
    To give, affard, furnish, supply = suppeditare, hupechein (mostly poet.):

    (nebulae) sufficiunt nubes,

    Lucr. 6, 480:

    ut cibus aliam naturam sufficit ex se,

    id. 3, 704:

    haec aëra rarum Sufficiunt nobis,

    id. 2, 108:

    tellus Sufficit umorem,

    Verg. G. 2, 424:

    aut illae (salices) pecori frondem aut pastoribus umbras Sufficiunt saepemque satis et pabula melli,

    id. ib. 2, 435:

    ut (Hispania) Italiae cunctarum rerum abundantiam sufficiat,

    Just. 44, 1, 4:

    dux agmina sufficit unus turbanti terras,

    Sil. 1, 36; cf.:

    Horatius eos excursionibus sufficiendo adsuefacerat sibi fidere,

    by permitting to take part in, Liv. 3, 61, 12 Weissenb. ad loc.; Petr. 27.— Trop.:

    ipse pater Danais animos viresque secundas Sufficit,

    gives courage and strength, Verg. A. 2, 618; 9, 803.—
    4.
    To occupy with, employ in: Horatius eos (milites) excursionibus (dat.) sufficiendo proeliisque levibus experiundo assuefecerat sibi fidere, by employing them in sallies, etc., Liv. 3, 61.—
    B.
    To put in the place of, to substitute for another; and esp., to choose or elect in the place of any one (class.; esp. freq. of magistrates, e. g. of consuls;

    syn. subrogo): suffectus in Lucretii locum M. Horatius Pulvillus,

    Liv. 2, 8, 4: in Appii locum suffectus, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

    consul in sufficiendo collegā occupatus,

    Cic. Mur. 39, 85; cf.:

    ne consul sufficiatur,

    id. ib. 38, 82:

    censorem in demortui locum,

    Liv. 5, 31, 7:

    suffectis in loca eorum novis regibus,

    Just. 11, 10, 7:

    ipsae (apes) regem parvosque Quirites Sufficiunt,

    Verg. G. 4, 202:

    seu tribunos modo seu tribunis suffectos consules quoque habuit,

    Liv. 4, 8, 1:

    quia collegam suffici censori religio erat,

    id. 6, 27, 4; 6, 38, 10:

    quibus vitio creatis suffecti,

    id. 9, 7, 14; 10, 47, 1:

    filius patri suffectus,

    Tac. A. 4, 16:

    Conon Alcibiadi suffectus,

    Just. 5, 6, 1:

    sperante heredem suffici se proximum,

    Phaedr. 3, 10, 12.—Esp. in the phrase suffectus consul, a consul elected after the regular time, a vice-consul:

    quando duo ordinarii consules ejus anni alter morbo, alter ferro periisset, suffectum consulem negabant recte comitia habere posse,

    Liv. 41, 18, 16 Weissenb. ad loc.; Lampr. Alex. Sev. 43, 2; Tac. A. 3, 37 fin.; cf.:

    consulatus suffectus,

    Aus. Grat. Act. 14, 2, § 32.—
    2.
    Transf., to cause to take the place of, to supply instead of, to furnish as a substitute ( poet. and in post-Aug. prose):

    atque aliam ex aliā generando suffice prolem,

    Verg. G. 3, 65:

    septimo eosdem (dentes) decidere anno, aliosque suffici,

    Plin. 7, 16, 15, § 68:

    quattuor caeli partes in ternas dividunt et singulis ventos binos suffectos dant,

    Sen. Q. N. 5, 16, 2.—
    II.
    Neutr., to be sufficient, to suffice, avail for, meet the need of, satisfy (freq. and class.; syn. suppeto); constr. absol., with dat., ad, adversus, in, with inf., ut or ne; rarely with si.
    (α).
    Absol.:

    quamquam nec scribae sufficere nec tabulae nomina illorum capere potuerunt,

    Cic. Phil. 2, 7, 16:

    nec jam sufficiunt,

    Verg. A. 9, 515:

    idque (ferrum) diu Suffecit,

    id. ib. 12, 739:

    Romani quoad sufficere remiges potuerunt, satis pertinaciter secuti sunt,

    Liv. 36, 45, 2:

    non sufficiebant oppidani,

    id. 21, 8, 4:

    haec exempli gratiā sufficient,

    Quint. 9, 2, 56:

    non videntur tempora suffectura,

    id. 2, 5, 3:

    pro magistratibus, qui non sufficerent,

    Suet. Aug. 43:

    quīs non sufficientibus,

    Curt. 9, 4, 33.—With subject-clause:

    sufficit dicere, E portu navigavi,

    Quint. 4, 2, 41:

    non, quia sufficiat, non esse sacrilegium, sed quia, etc.,

    id. 7, 3, 9:

    suffecerit haec retulisse,

    Suet. Ner. 31; Mart. 9, 1, 8.—
    (β).
    With dat.: nec jam vires sufficere cuiquam, * Caes. B. G. 7, 20; cf.:

    vires concipit suffecturas oneri,

    Plin. 17, 22, 35, § 173:

    nec iis sufficiat imaginem virtutis effingere,

    Quint. 10, 2, 15:

    ac mihi quidem sufficeret hoc genus,

    id. 5, 10, 90:

    paucorum cupiditati cum obsistere non poterant, tamen sufficere aliquo modo poterant,

    Cic. Verr. 2, 5, 48, § 127:

    mons, hominum lacte et carne vescentium abunde sufficiebat alimentis,

    Liv. 29, 31, 9:

    hae manus suffecere desiderio meo,

    Curt. 4, 1, 25; 3, 6, 19:

    vires quae sufficiant labori certaminum,

    Quint. 10, 3, 3; cf.:

    summis operibus suffecturi vires,

    id. 2, 4, 33:

    pronuntiatio vel scenis suffectura,

    id. 10, 1, 119:

    quod opus cuicumque discendo sufficiet,

    id. 1, 9, 3:

    dominis sufficit tantum soli, ut relevare caput possint,

    Plin. Ep. 1, 24, 4.— Poet.:

    nec sufficit umbo Ictibus,

    Verg. A. 9, 810.—
    (γ).
    With ad: terra ingenito umore egens vix ad [p. 1792] perennes suffecit amnes, Liv. 4, 30:

    inopi aerario nec plebe ad tributum sufficiente,

    id. 29, 16:

    annus vix ad solacium unius anni,

    id. 10, 47:

    oppidani ad omnia tuenda non sufficiebant,

    id. 21, 8, 4:

    quomodo nos ad patiendum sufficiamus,

    id. 29, 17, 17; 21, 8, 4; 33, 10:

    ad quod si vires non suffecerint,

    Quint. 12, 1, 32.—
    (δ).
    With adversus:

    non suffecturum ducem unum et exercitum unum adversus quattuor populos,

    Liv. 10, 25.—
    (ε).
    With in:

    nec locus in tumulos nec sufficit arbor in ignes,

    Ov. M. 7, 613:

    ergo ego sufficiam reus in nova crimina semper?

    id. Am. 2, 7, 1.—
    (ζ).
    With inf.:

    nec nos obniti contra nec tendere tantum Sufficimus,

    Verg. A. 5, 22.—
    (η).
    With ut or ne:

    interim sufficit, ut exorari te sinas,

    Plin. Ep. 9, 21, 3:

    sufficit, ne ea, quae sunt vera, minuantur,

    id. ib. 9, 33, 11.—
    (θ).
    With si:

    sufficere tibi debet, si, etc.,

    Plin. Ep. 5, 1, 9:

    sufficere his credis, si probi existimentur,

    id. Pan. 88, 2.—Hence, P. a.: suffĭcĭens, entis, sufficient, adequate:

    aetas vix tantis matura rebus, sed abunde sufficiens,

    Curt. 3, 6, 19:

    testes,

    Dig. 29, 7, 8.— Sup.:

    unica et sufficientissima definitio,

    Tert. adv. Marc. 5, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > subficio

  • 79 sufficio

    suf-fĭcĭo ( subf-), fēci, fectum, 3, v. a. and n. [facio].
    I.
    Act.
    A.
    To put under or among.
    1.
    Of a building, to lay the foundation for: opus. Curt. 5, 1, 29 Zumpt. —
    2.
    Esp., to put into, dip in, dye, impregnate, imbue, tinge, lanam medicamentis, to impregnate, imbue, tinge, Cic. ap. Non. 386, 10, and 521, 19:

    (angues) ardentes oculos suffecti sanguine et igni,

    suffused, colored, Verg. A. 2, 210:

    maculis suffecta genas,

    Val. Fl. 2, 105:

    suffecta leto lumina,

    id. 1, 822; cf.:

    nubes sole suffecta,

    i. e. shone through, irradiated, Sen. Q. N. 1, 5, 11.—
    3.
    To give, affard, furnish, supply = suppeditare, hupechein (mostly poet.):

    (nebulae) sufficiunt nubes,

    Lucr. 6, 480:

    ut cibus aliam naturam sufficit ex se,

    id. 3, 704:

    haec aëra rarum Sufficiunt nobis,

    id. 2, 108:

    tellus Sufficit umorem,

    Verg. G. 2, 424:

    aut illae (salices) pecori frondem aut pastoribus umbras Sufficiunt saepemque satis et pabula melli,

    id. ib. 2, 435:

    ut (Hispania) Italiae cunctarum rerum abundantiam sufficiat,

    Just. 44, 1, 4:

    dux agmina sufficit unus turbanti terras,

    Sil. 1, 36; cf.:

    Horatius eos excursionibus sufficiendo adsuefacerat sibi fidere,

    by permitting to take part in, Liv. 3, 61, 12 Weissenb. ad loc.; Petr. 27.— Trop.:

    ipse pater Danais animos viresque secundas Sufficit,

    gives courage and strength, Verg. A. 2, 618; 9, 803.—
    4.
    To occupy with, employ in: Horatius eos (milites) excursionibus (dat.) sufficiendo proeliisque levibus experiundo assuefecerat sibi fidere, by employing them in sallies, etc., Liv. 3, 61.—
    B.
    To put in the place of, to substitute for another; and esp., to choose or elect in the place of any one (class.; esp. freq. of magistrates, e. g. of consuls;

    syn. subrogo): suffectus in Lucretii locum M. Horatius Pulvillus,

    Liv. 2, 8, 4: in Appii locum suffectus, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

    consul in sufficiendo collegā occupatus,

    Cic. Mur. 39, 85; cf.:

    ne consul sufficiatur,

    id. ib. 38, 82:

    censorem in demortui locum,

    Liv. 5, 31, 7:

    suffectis in loca eorum novis regibus,

    Just. 11, 10, 7:

    ipsae (apes) regem parvosque Quirites Sufficiunt,

    Verg. G. 4, 202:

    seu tribunos modo seu tribunis suffectos consules quoque habuit,

    Liv. 4, 8, 1:

    quia collegam suffici censori religio erat,

    id. 6, 27, 4; 6, 38, 10:

    quibus vitio creatis suffecti,

    id. 9, 7, 14; 10, 47, 1:

    filius patri suffectus,

    Tac. A. 4, 16:

    Conon Alcibiadi suffectus,

    Just. 5, 6, 1:

    sperante heredem suffici se proximum,

    Phaedr. 3, 10, 12.—Esp. in the phrase suffectus consul, a consul elected after the regular time, a vice-consul:

    quando duo ordinarii consules ejus anni alter morbo, alter ferro periisset, suffectum consulem negabant recte comitia habere posse,

    Liv. 41, 18, 16 Weissenb. ad loc.; Lampr. Alex. Sev. 43, 2; Tac. A. 3, 37 fin.; cf.:

    consulatus suffectus,

    Aus. Grat. Act. 14, 2, § 32.—
    2.
    Transf., to cause to take the place of, to supply instead of, to furnish as a substitute ( poet. and in post-Aug. prose):

    atque aliam ex aliā generando suffice prolem,

    Verg. G. 3, 65:

    septimo eosdem (dentes) decidere anno, aliosque suffici,

    Plin. 7, 16, 15, § 68:

    quattuor caeli partes in ternas dividunt et singulis ventos binos suffectos dant,

    Sen. Q. N. 5, 16, 2.—
    II.
    Neutr., to be sufficient, to suffice, avail for, meet the need of, satisfy (freq. and class.; syn. suppeto); constr. absol., with dat., ad, adversus, in, with inf., ut or ne; rarely with si.
    (α).
    Absol.:

    quamquam nec scribae sufficere nec tabulae nomina illorum capere potuerunt,

    Cic. Phil. 2, 7, 16:

    nec jam sufficiunt,

    Verg. A. 9, 515:

    idque (ferrum) diu Suffecit,

    id. ib. 12, 739:

    Romani quoad sufficere remiges potuerunt, satis pertinaciter secuti sunt,

    Liv. 36, 45, 2:

    non sufficiebant oppidani,

    id. 21, 8, 4:

    haec exempli gratiā sufficient,

    Quint. 9, 2, 56:

    non videntur tempora suffectura,

    id. 2, 5, 3:

    pro magistratibus, qui non sufficerent,

    Suet. Aug. 43:

    quīs non sufficientibus,

    Curt. 9, 4, 33.—With subject-clause:

    sufficit dicere, E portu navigavi,

    Quint. 4, 2, 41:

    non, quia sufficiat, non esse sacrilegium, sed quia, etc.,

    id. 7, 3, 9:

    suffecerit haec retulisse,

    Suet. Ner. 31; Mart. 9, 1, 8.—
    (β).
    With dat.: nec jam vires sufficere cuiquam, * Caes. B. G. 7, 20; cf.:

    vires concipit suffecturas oneri,

    Plin. 17, 22, 35, § 173:

    nec iis sufficiat imaginem virtutis effingere,

    Quint. 10, 2, 15:

    ac mihi quidem sufficeret hoc genus,

    id. 5, 10, 90:

    paucorum cupiditati cum obsistere non poterant, tamen sufficere aliquo modo poterant,

    Cic. Verr. 2, 5, 48, § 127:

    mons, hominum lacte et carne vescentium abunde sufficiebat alimentis,

    Liv. 29, 31, 9:

    hae manus suffecere desiderio meo,

    Curt. 4, 1, 25; 3, 6, 19:

    vires quae sufficiant labori certaminum,

    Quint. 10, 3, 3; cf.:

    summis operibus suffecturi vires,

    id. 2, 4, 33:

    pronuntiatio vel scenis suffectura,

    id. 10, 1, 119:

    quod opus cuicumque discendo sufficiet,

    id. 1, 9, 3:

    dominis sufficit tantum soli, ut relevare caput possint,

    Plin. Ep. 1, 24, 4.— Poet.:

    nec sufficit umbo Ictibus,

    Verg. A. 9, 810.—
    (γ).
    With ad: terra ingenito umore egens vix ad [p. 1792] perennes suffecit amnes, Liv. 4, 30:

    inopi aerario nec plebe ad tributum sufficiente,

    id. 29, 16:

    annus vix ad solacium unius anni,

    id. 10, 47:

    oppidani ad omnia tuenda non sufficiebant,

    id. 21, 8, 4:

    quomodo nos ad patiendum sufficiamus,

    id. 29, 17, 17; 21, 8, 4; 33, 10:

    ad quod si vires non suffecerint,

    Quint. 12, 1, 32.—
    (δ).
    With adversus:

    non suffecturum ducem unum et exercitum unum adversus quattuor populos,

    Liv. 10, 25.—
    (ε).
    With in:

    nec locus in tumulos nec sufficit arbor in ignes,

    Ov. M. 7, 613:

    ergo ego sufficiam reus in nova crimina semper?

    id. Am. 2, 7, 1.—
    (ζ).
    With inf.:

    nec nos obniti contra nec tendere tantum Sufficimus,

    Verg. A. 5, 22.—
    (η).
    With ut or ne:

    interim sufficit, ut exorari te sinas,

    Plin. Ep. 9, 21, 3:

    sufficit, ne ea, quae sunt vera, minuantur,

    id. ib. 9, 33, 11.—
    (θ).
    With si:

    sufficere tibi debet, si, etc.,

    Plin. Ep. 5, 1, 9:

    sufficere his credis, si probi existimentur,

    id. Pan. 88, 2.—Hence, P. a.: suffĭcĭens, entis, sufficient, adequate:

    aetas vix tantis matura rebus, sed abunde sufficiens,

    Curt. 3, 6, 19:

    testes,

    Dig. 29, 7, 8.— Sup.:

    unica et sufficientissima definitio,

    Tert. adv. Marc. 5, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > sufficio

См. также в других словарях:

  • lay\ into — • lay into • light into v informal 1. To attack physically; go at vigorously. The two fighters laid into each other as soon as the bell rang. John loves Italian food and he really laid into the spaghetti. Syn.: pitch into, sail into 2. slang To… …   Словарь американских идиом

  • lay into — (someone) to attack someone physically or with words. First the two kids just yelled but soon they laid into each other with hard punches. My sister really laid into me for borrowing her dress without asking first …   New idioms dictionary

  • lay into — ► lay into informal attack violently. Main Entry: ↑lay …   English terms dictionary

  • lay into — (something) to eat something quickly and with pleasure. Both hikers laid into a huge dinner with great enthusiasm …   New idioms dictionary

  • lay into — index attack Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • lay into — [v] criticize, attack assail, battle, belabor, fire at*, invade, lambaste, let fly at*, set about; concepts 52,86 Ant. compliment, praise …   New thesaurus

  • lay into — verb hit violently, as in an attack • Syn: ↑lam into, ↑tear into, ↑lace into, ↑pitch into • Hypernyms: ↑hit • Verb Frames: Somebody s something …   Useful english dictionary

  • lay into — phrasal verb [transitive] Word forms lay into : present tense I/you/we/they lay into he/she/it lays into present participle laying into past tense laid into past participle laid into informal lay into someone to attack someone physically or with… …   English dictionary

  • lay into — PHRASAL VERB To lay into someone or something means to start attacking or criticizing them. [INFORMAL] [V P n] A mob of women laid into him with handbags and pointed shoes... [V P n] She used to lay into Gareth about how much he spent …   English dictionary

  • lay into — informal 1) the general s henchmen were encouraged to publicly lay into dissenters See assault 1. 1) 2) he laid into her with a string of insults See criticize …   Thesaurus of popular words

  • lay into someone — lay into (someone) to attack someone physically or with words. First the two kids just yelled but soon they laid into each other with hard punches. My sister really laid into me for borrowing her dress without asking first …   New idioms dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»