jure+suo+l+и+de+suo+jure+c

prae-scrībo, psi, ptum, 3, v. a., to write before, in front, or previously, to prefix in writing (syn.: praefinio, praestituo).

Lit.:

pagina nomen sibi quae Vari praescripsit,

Verg. E. 6, 11:

monimentis consulum nomina,

Tac. A. 3, 57; cf.:

praescriptum (sc. in signis) Vespasiani nomen,

id. H. 3, 13:

nomen ipsius virtutis libro,

Gell. 11, 16, 7:

epistula, cui titulus praescriptus est, pluria non plura dici debere,

id. 5, 21, 10:

auctoritates praescriptae,

the recorded names of senators present when a decree was made, Cic. de Or. 3, 2, 5:

ut praescripsimus,

as we remarked before, Vell. 2, 21, 1.—

Transf., to trace out:

praescripta lineamenta,

Plin. 35, 10, 36, § 92.—

Trop.

To order, appoint, direct, command, prescribe:

finem rebus,

Ter. And. 1, 1, 124:

sic enim praescripsimus iis, quibus ea negotia mandavimus, ut, etc.,

Cic. Fam. 13, 26, 2:

cum ei praescriptum esset, ne, etc.,

id. Att. 16, 3, 6:

iis praescribendus est imperandi modus,

id. Leg. 3, 2, 5:

lege aliquid,

id. Clu. 53, 147:

si ipse populo Romano non praescriberet, quemadmodum suo jure uteretur, etc.,

Caes. B. G. 1, 36:

quid fieri oporteret, ipsi sibi praescribere poterant,

id. ib. 2, 20:

ut majorum jura moresque praescribunt,

Cic. Font. 16, 36:

curationem valetudinis,

id. Div. 2, 59, 123:

jura civibus,

id. Sen. 9, 27:

senatui quae sunt agenda,

id. ib. 6, 18:

praescribere et constituere aliquid,

id. Caecin. 27, 76:

praescribere aliquid et quasi imperare,

id. Ac. 2, 3, 8:

praescriptis verbis agendum est,

Dig. 19, tit. 5, 2.—

In law, to bring an exception against, to except, object, or demur to:

ignominioso patri filius praescribit,

Quint. 7, 5, 3; Dig. 47, 15, 3.—

To dictate:

carmina,

Tib. 4, 1, 177.—

To write down, put down in writing:

testamentum litteris,

Dig. 29, 1, 40.—

(I. q. praetexere, obtentui sumere.) To use as a pretext:

aliquem,

Tac. A. 4, 52; 11, 16; cf. praescriptio, II. A.—

To describe or depict beforehand:

tum (Nero) formam futuri principatūs praescripsit,

Tac. A. 13, 4.—Hence, praescriptum, i, n., something prescribed, a copy, task, lesson to imitate or to get by heart (class.).

Lit.:

puerile praescriptum,

Sen. Ep. 94, 9:

pueri ad praescriptum discunt,

id. ib. 94, 51.—

Trop.

A precept, order, rule:

praescripta candida supremae calcis, i. e. metae,

Lucr. 6, 92:

omnia legum imperio et praescripto fieri videbitis,

Cic. Clu. 53, 147; so,

legis,

Suet. Claud. 14; Amm. 14, 1, 5; 29, 1, 27:

praescripta servare,

Cic. Off. 1, 26, 92:

ad praescriptum,

according to order, Caes. B. G. 1, 36; id. B. C. 3, 51; Liv. 10, 22:

ex communi praescripto civitatis,

Cic. Inv. 2, 45, 132; cf.:

ex Augusti praescripto,

Suet. Ner. 10:

hoc ejus praescripto,

Caes. B. C. 1, 87 fin.: ultra praescriptum, beyond or contrary to rule, irregularly, illegally, Suet. Caes. 28.—

The prescribed limits or bounds:

intra praescriptum equitare,

Hor. C. 2, 9, 23.

prĕcor, ātus ( gen. plur. precantūm, Ov. M. 12, 33; Plaut. Rud. 1, 5, 2), 1, v. dep. n. and a. [root Sanscr. pracch- prask-, to ask; Germ. fragen; v. posco].

To ask, beg, entreat, pray, supplicate, request, invoke, call upon, beseech; to sue, say, or speak as a suppliant (class.; syn.: oro, rogo, supplico).

With acc. of the person addressed:

qui ne precari quidem Jovem optimum maximum possit,

Cic. Verr. 2, 4, 32, § 71; id. Balb. 24, 55:

deos colere, precari, venerarique,

id. N. D. 1, 42, 119:

quid veneramur, quid precamur deos,

id. ib. 1, 44, 122; id. Cat. 2, 13, 29:

deos tacite malumus et intra nos ipsos precari,

Sen. Ben. 2, 1, 4:

Nyctelium patrem precare,

Ov. A. A. 1, 567.—

With dat. of person in whose behalf:

bona omnia populo Romano,

Liv. 24, 16, 10:

longum Augusto precare diem,

Prop. 3, 9, 49 (4, 10, 50).—

With pro and abl. of person prayed for:

ut jure sacerdotii precari deos pro te publice possim, quos nunc precor pietate privatā,

Plin. Ep. 10, 13 (8) fin.:

pro necessario ac propinquo suo,

Curt. 5, 3, 14:

pro nobis mitte precari,

Ov. M. 3, 614:

pro te,

Front. Ep. ad Anton. 1, 1; Aug. Ep. 175, 5.—

With acc. of thing prayed for:

haec precatus sum,

Cic. Pis. 20, 46:

hortatur pater veniam precari,

Verg. A. 3, 144:

tibi di, quaecunque preceris commoda dent,

Hor. S. 2, 8, 75:

date quae precamur,

id. C. S. 3:

vitam,

Vell. 2, 79, 5; 2, 85, 5:

saepe precor mortem,

Ov. P. 1, 2, 59.—So with two acc.:

quod precarer deos,

Cic. Q. Fr. 1, 3, 9:

ut quod deos precati eritis,

Liv. 40, 46, 9:

quid habeo aliud deos immortales precari, quam ut, etc.,

Suet. Aug. 58 fin. —

With ut, ne, quominus, or ( poet.) subj. alone:

ut fas sit vidisse, tacitus precatur,

Sen. Ep. 115, 4:

deosque precetur et oret, ut,

Hor. A. P. 200; Cic. Dom. 57, 144; Curt. 7, 2, 31; Liv. 24, 5, 5; 25, 25, 6; 26, 25, 13:

pro se quisque precari coepere, ne festinatione periculum augeret,

Curt. 3, 5, 14:

precare ne jubeant, etc.,

Ov. A. A. 1, 568:

si id non probares, quominus ambo unā necaremini non precarere,

Cic. Fin. 2, 24, 79:

hoc quoque, dux operis, moneas, precor,

Ov. F. 4, 247:

det solum miserae mite, precare, fuge,

id. P. 2, 2, 68:

tandem venias precamur,

Hor. C. 1, 2, 30:

reddas incolumem precor,

id. ib. 1, 3, 7; id. Epod. 3, 20.—

With ab and abl. of person addressed:

precor ab iis ut, etc.,

Cic. Rab. Perd. 2, 5:

hoc a diis immortalibus precari, ut, etc.,

Nep. Timol. 5, 2:

quae precatus a diis sum, ut, etc.,

Cic. Mur. 1, 1: ab indigno, id. [p. 1440] Lael. 16, 57:

esse stultitiam, a quibus bona precaremur, ab iis dantibus nolle sumere,

id. N. D. 3, 34, 84.—

With acc. of the prayer:

te bonas preces precor, uti sies volens propitius mihi,

Cato, R. R. 139; cf. id. ib. 132, 2.—

With object-clause:

sibi et vicinis serere se,

Plin. 18, 13, 35, § 131:

numquam placidas esse precarer aquas,

Ov. H. 19, 82.—

With ad:

di, ad quos precentur ac supplicent,

make supplications, Liv. 38, 43.—

Absol.:

fata deūm flecti precando,

Verg. A. 6, 376; so freq. in part. pres.:

mitis precanti,

Stat. Th. 1, 189:

verba precantia,

Ov. M. 7, 590:

manum precantem Protendere,

Verg. A. 12, 930:

oliva,

Stat. Th. 2, 478:

eum sororem dedisse Prusiae precanti,

Liv. 42, 12, 4;

and parenthetically: gnatique patrisque, Alma, precor, miserere,

Verg. A. 6, 117:

parce, precor,

Hor. C. 4, 1, 2; Ov. H. 16, 11; id. Am. 3, 9, 67:

per hoc decus, precor,

Hor. Epod. 5, 7.—

In partic., to wish well or ill to any one, to hail, salute, or address one with a wish, alicui aliquid (class.).

Of good wishes:

sic exire e patriā, ut omnes sui cives salutem, incolumitatem, reditum precentur,

Cic. Pis. 14, 33:

cape, Roma, triumphum, Et longum Augusto salva precare diem,

Prop. 3, 11 (4, 10), 50:

nos perpetuam felicitatem reipublicae precari,

Suet. Aug. 58: sibi et suis euthanasian similem precabatur, id. ib. 97:

alicui immortalitatem,

Curt. 8, 5, 16:

permittamus vela ventis et oram solventibus bene precemur,

Quint. Ep. ad Tryph. 3.—

Of evil wishes, imprecations; with mala, male, etc., to curse, invoke evil upon:

neque, si umquam vobis mala precarer, morbum aut mortem aut cruciatum precarer,

Cic. Pis. 19, 43:

quod tibi evenit, ut omnes male precarentur,

id. ib. 14, 33:

(Ajax) mala multa precatus Atridis,

Hor. S. 2, 3, 203:

male precari,

Plaut. Merc. 2, 1, 11:

pergin' precari pessimo,

id. As. 2, 4, 71; cf.:

audisti quae malo principi precamur,

Plin. Pan. 94, 2.—( Act. form prĕco, āre, Prisc. p. 779 P.; partic. precatus, as passive, Juvenc. 3, 85; cf. Varr. ap. Non. 480, 27.)

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

rĕ-mitto, mīsi, missum, 3, v. a. and n.

Act., to let go back, send back, despatch back, drive back, cause to return (class. and very freq.; cf. reddo).

Lit.

In gen.: Al. Redde mihi illam (filiam)... Non remissura es mihi illam?... non remittes? Me. Non remittam! Plaut. Cist. 2, 1, 29 sq.:

a legione omnes remissi sunt domum Thebis,

id. Ep. 2, 2, 22:

aliquem domum,

Caes. B. G. 1, 43 fin.; 4, 21; 7, 4 fin.; id. B. C. 3, 27 fin.:

mulieres Romam,

Cic. Att. 7, 23, 2:

paucos in regnum,

Caes. B. C. 2, 44:

Fabium cum legione in sua hiberna,

id. B. G. 5, 53:

partem legionum in sua castra,

id. B. C. 3, 97:

ad parentes aliquem nuntium,

Plaut. Capt. 2, 3, 15:

aliquem ad aliquem,

id. Cas. 2, 8, 1; Cic. Fam. 16, 5, 1; Caes. B. C. 1, 24; 26:

obsides alicui,

id. B. G. 3, 8 fin.; Lucil. ap. Lact. 5, 14:

is argentum huc remisit,

Plaut. As. 2, 2, 69:

librum tibi remisi,

Cic. Att. 9, 9, 2: pila intercepta, to cast or hurl back, Caes. B. G. 2, 27; so,

tractum de corpore telum,

Ov. M. 5, 95:

epistulam ad aliquem,

Plaut. Truc. 2, 4, 43:

litteras Caesari,

Caes. B. G. 5, 47; cf.:

scripta ad eum mandata per eos,

id. B. C. 1, 10:

naves ad aliquem,

id. B. G. 5, 23; so,

naves,

id. B. C. 1, 27:

obsides,

id. B. G. 3, 8; 3, 29:

nonne vides etiam, quantā vi tigna trabesque Respuat umor aquae?.. Tam cupide sursum revomit magis atque remittit,

drives back, Lucr. 2, 199; so,

aquas longe (cautes),

Sen. Hippol. 583:

calces (equi),

i. e. kick out behind, Nep. Eum. 5, 5.—

To send forth from itself, give out, yield:

ut melius muriā, quam testa marina remittit,

gives forth, yields, Hor. S. 2, 8, 53:

muriam,

Col. 12, 9 init.:

minimum seri,

id. 12, 13:

umorem (humus),

id. 12, 15 init.:

aeruginem (vasa aenea),

id. 12, 20, 2:

nec umenti sensit tellure remitti (nebulas),

Ov. M. 1, 604:

umorem ex se ipsa remittit,

Verg. G. 2, 218:

quod baca remisit olivae,

Hor. S. 2, 4, 69:

sanguinem e pulmone,

Ov. P. 1, 3, 19.—

In partic.

To let go back, to loosen, slacken, relax any thing strained, bound, rigid, etc. (syn. relaxo;

opp. intendo, adduco): in agro ambulanti ramulum adductum, ut remissus esset, in oculum suum recidisse,

Cic. Div. 1, 54, 123; cf.:

habenas vel adducere vel remittere,

id. Lael. 13, 45:

frena,

Ov. M. 2, 191 (opp. retinere);

6, 228: lora,

id. ib. 2, 200; id. Am. 3, 2, 14; cf.:

vela pennarum,

Lucr. 6, 743:

ira contractis, hilaritas remissis (superciliis) ostenditur,

Quint. 11, 3, 79:

quattuor remissis (digitis) magis quam tensis,

id. 11, 3, 99:

digitis,

Ov. H. 19, 197:

remissis,

id. M. 4, 229: junctasque manus remisit;

vinclis remissis, etc.,

i. e. to loose, id. ib. 9, 314 sq.:

digitum contrahens ac remittens,

Plin. 11, 26, 32, § 94: bracchia, i. e. to let sink or fall down, Verg. G. 1, 202: remissas manus, sinking or failing, Vulg. Heb. 12, 12:

frigore mella Cogit hiems eademque calor liquefacta remittit,

dissolves again, melts, Verg. G. 4, 36; cf.:

cum se purpureo vere remittit humus,

opens again, thaws, Tib. 3, 5, 4:

vere remissus ager,

Ov. F. 4, 126. —

To leave behind, produce:

veluti tractata notam labemque remittunt Atramenta,

Hor. Ep. 2, 1, 235.—

Jurid. t. t.: remittere nuntium or repudium, to send a bill of divorce, to dissolve a marriage or betrothal; v. nuntius and repudium.—

Trop.

In gen., to send back, give back, return, restore, dismiss, remove, etc.:

(specula) simulacra remittunt,

Lucr. 4, 337 Lachm.:

vocem late nemora alta remittunt,

Verg. A. 12, 929; cf.:

totidemque remisit Verba locus,

Ov. M. 3, 500:

chorda sonum... remittit acutum (with reddere),

Hor. A. P. 349:

vos me imperatoris nomine appellavistis: cujus si vos paenitet, vestrum vobis beneficium remitto, mihi meum restituite nomen,

Caes. B. C. 2, 32 fin.:

quin etiam ipsis (imperium) remittere,

id. B. G. 7, 20: integram causam ad senatum remittit, refers, Tac. A. 3, 10:

a quibus appellatum erit, si forte ad eosdem remittemur,

Quint. 11, 1, 76; 12, 10, 21:

veniam,

to return, repay, Verg. A. 4, 436:

quae nisi respuis ex animo longeque remittis,

Lucr. 6, 68; cf.:

opinionem animo,

to dismiss, reject, cast off, Cic. Clu. 2, 6:

si quid ab omnibus conceditur, id reddo ac remitto,

resign it, id. Sull. 30, 84:

utramque provinciam remitto, exercitum depono,

id. Phil. 8, 8, 25:

Galliam togatam,

id. ib. 8, 9, 27.—

In partic.

(Acc. to I A. 2. a.) To slacken, relax, relieve, release, abate, remit (freq. and class.):

omnes sonorum tum intendens tum remittens persequetur gradus,

Cic. Or. 18, 59; cf.:

(sonorum vis) tum remittit animos, tum contrahit,

id. Leg. 2, 15, 38: quaero enim non quibus intendam rebus animum, sed quibus relaxem ac remittam, relieve, recreate, refresh, id. Fragm. ap. Non. 383, 23:

ut requiescerem curamque animi remitterem,

id. Verr. 2, 4, 61, § 137:

animum per dies festos licentius,

Liv. 27, 31; and in a like sense with se, Nep. Alcib. 1 fin.;

and mid.: mirum est, ut opusculis animus intendatur remittaturque,

Plin. Ep. 7, 9, 13:

animos a contentione pugnae,

Liv. 5, 41:

animos a certamine,

id. 9, 12:

animos a religione,

id. 5, 25; cf.:

nihil apud milites remittitur a summo certamine,

id. 6, 24, 10:

superioris temporis contentionem,

Caes. B. C. 2, 14 fin.; cf. Cic. Brut. 55, 202:

diligentiam in perdiscendo ac memoriam,

Caes. B. G. 6, 14; cf.:

curam et diligentiam remittunt,

id. B. C. 2, 13:

summum illud suum studium remisit,

Cic. Brut. 93, 320:

ea studia remissa temporibus revocavi,

id. Tusc. 1, 1, 1:

belli opera,

Liv. 30, 3:

bellum,

id. 30, 23:

pugnam,

Sall. J. 60, 3 al.:

urguent tamen et nihil remittunt,

Cic. Fin. 4, 28, 77: equites petere ut sibi laxaret aliquid laboris;

quibus ille, ne nihil remissum dicatis, remitto, etc.,

Liv. 9, 16:

cottidie aliquid iracundiae remittebat,

Cic. Phil. 8, 6, 19; cf. id. Att. 10, 4, 2:

aliquid de suo,

id. Rab. Post. 11, 31:

horam de meis legitimis horis,

id. Verr. 2, 1, 9, § 25:

aliquid de severitate cogendi,

id. Phil. 1, 5, 12; 13, 17, 36:

nihil de saevitiā,

Tac. A. 6, 25 al.; cf. Caes. B. C. 3, 17:

ex eo, quod ipse potest in dicendo, aliquantum remittet,

Cic. Div. in Caecil. 15, 48:

aliquid ex pristinā virtute,

Caes. B. C. 3, 28:

aliquid ex curā verborum,

Quint. 10, 7, 22; 7, 1, 22.—With ellipsis of aliquid, etc.:

illum viris fortissimis remittere de summā non potuisse, te mulieri deterrimae recte remississe, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 35, § 82; Liv. 4, 43, 11:

de voluntate nihil,

Cic. Brut. 5, 17:

nihil e solito luxu,

Tac. H. 3, 55:

nihil ex arrogantiā,

id. Agr. 27 al. — Impers.:

tum aequo animo remittendum de celeritate existumabat,

Caes. B. G. 5, 49.—

With inf., to cease, leave off, omit to do any thing (rare;

not in Cic. or Cæs.): si cogites, remittas jam me onerare injuriis,

Ter. And. 5, 1, 8:

neque remittit quid ubique hostis ageret explorare,

Sall. J. 52, 5; cf.:

quid bellicosus Cantaber cogitet, remittas Quaerere,

Hor. C. 2, 11, 3.—

With se, or mid., to relax, abate:

ubi dolor et inflammatio se remiserunt,

Cels. 4, 24 fin.; cf.:

cum se furor ille remisit,

Ov. H. 4, 51:

quae (febres) certum habent circuitum et ex toto remittuntur,

Cels. 3, 12; cf. under II.—

Mid., to recreate one ' s self:

eundem, cum scripsi, eundem etiam cum remittor, lego,

Plin. Ep. 1, 16, 7; cf.:

fas est et carmine remitti,

id. ib. 7, 9, 9; cf.

supra: animus remittatur,

id. ib. 7, 9, 13.—

To give free course to (opp. continere):

animi appetitus, qui tum remitterentur, tum continerentur,

Cic. N. D. 2, 12, 34.—

With respect to a person, to free one from any thing; to give up, grant, forgive, yield, resign, concede, surrender, sacrifice a thing to any one (= concedere, condonare); with acc. of the offence:

Tranioni remitte quaeso hanc noxiam causā meā,

Plaut. Most. 5, 2, 47:

injuriam,

Sall. H. 3, 61, 2 Dietsch:

quare tum cito senex ille remisit injuriam?

Sen. Contr. 2, 11, 1:

ut ex animo tibi volens omne delictum remittam,

App. M. 3, p. 137, 29; so freq. in late Lat., to remit, forgive a sin or offence:

peccata,

Vulg. Matt. 9, 2:

blasphemia,

id. ib. 12, 31:

cogitationem,

id. Act. 8, 22. — Freq. with acc. of the penalty:

multam,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

poenam alicui,

Liv. 40, 10, 9: ipso remittente Verginio ultimam poenam, id. 3, 59, 10; 8, 35, 1:

omnia tibi ista concedam et remittam,

Cic. Verr. 2, 5, 9, § 22; cf. id. Ac. 2, 33, 106; and:

alicui remittere atque concedere, ut, etc.,

id. Planc. 30, 73: meam animadversionem et suppli cium... remitto tibi et condono, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

quod natura remittit, Invida jura negant,

Ov. M. 10, 330:

si per populum Romanum stipendium remittatur,

Caes. B. G. 1, 44:

pecunias, quas erant in publicum Varroni cives Romani polliciti, remittit,

id. B. C. 2, 21; cf. Liv. 42, 53: aedes (venditas) alicui, to give up, resign a purchase, Plaut. Most. 3, 2, 111:

tempus vobis,

Cic. Verr. 2, 1, 11, § 30:

ut patria tantum nobis in nostrum privatum usum, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

id. Rep. 1, 4, 8:

navem imperare debuisti ex foedere: remisisti in triennium: militem nullum umquam poposcisti per tot annos,

id. Verr. 2, 4, 9, § 21:

tibi remittunt omnes istam voluptatem et eā se carere patiuntur,

resign that pleasure to you, id. de Or. 1, 58, 246:

ut memoriam simultatium patriae remitteret,

sacrifice to his country, Liv. 9, 38; cf.:

privata odia publicis utilitatibus remittere,

Tac. A. 1, 10:

ut sibi poenam magistri equitum remitteret (dictator),

that he would remit for their sake, Liv. 8, 35:

dictator consulibus in senatu magnifice conlaudatis et suarum quoque rerum illis remisso honore, dictaturā se abdicavit,

having been resigned in their favor, id. 7, 11:

jus ipsi remittent,

will abandon their claim, id. 6, 18, 7.— Absol.:

remittentibus tribunis plebis comitia per interregem sunt habita,

withdrawing their opposition, Liv. 6, 36, 3:

de tributo remiserunt,

id. 5, 12, 13; cf. Tac. A. 1, 8:

si hoc ipsi remitti vellent, remitterent ipsi de maritumis custodiis,

Caes. B. C. 3, 17.—

Poet., with inf., to allow, permit:

sed mora damnosa est nec res dubitare remittit,

Ov. M. 11, 376; cf.:

(Fides) occulte saevire vetat, prodesse remittit,

Claud. Laud. Stil. 2, 37. —

Neutr., to decrease, abate (very rare, but class.):

si forte ventus remisisset,

Caes. B. C. 3, 26:

imbres,

Liv. 40, 33, 4:

pestilentia,

id. 2, 34, 6:

cum remiserant dolores pedum,

Cic. Brut. 34, 130; cf.:

si remittent quippiam Philumenae dolores,

Ter. Hec. 3, 2, 14:

tumor remittens,

Cels. 7, 18:

vapor calidus primo non remittit propter levitatem,

does not sink, Vitr. 8, 2.— Hence, rĕmissus, a, um, P. a. (acc. to I. A. 2. a.), slack, loose, relaxed, languid (opp. contentus, contendere):

membra,

Lucr. 5, 852.

Lit.:

ut onera contentis corporibus facilius feruntur, remissis opprimunt,

Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

vox, ut nervi, quo remissior, hoc gravior et plenior,

Quint. 11, 3, 42:

ridens Venus et remisso Filius arcu,

Hor. C. 3, 27, 67:

ammoniacum,

i. e. liquid, Pall. 1, 41, 2; cf.

adeps,

Veg. 1, 11, 4. —

Trop., relaxed, not rigid, strict, or hard, both in a good and bad sense.

Mild, gentle, soft, indulgent, cheerful, good-humored, gay, etc. (syn.:

lenis, mitis, dulcis): remissior ventus,

Caes. B. C. 3, 26:

remissiora frigora,

id. B. G. 5, 12 fin.:

cantūs remissiores,

Cic. de Or. 1, 60, 254; cf.:

tum intentis tum remissis modis,

Quint. 11, 3, 17:

si me non improbissime Dolabella tractasset, dubitassem fortasse, utrum remissior essem, an summo jure contenderem,

Cic. Att. 16, 15, 1:

in eo sermone non remissi sumus,

id. Fin. 3, 1, 2:

remissus et subridens,

Tac. Or. 11 init.:

nisi magistratus valde lenes et remissi sint,

Cic. Rep. 1, 43, 66:

in ulciscendo remissior,

id. Red. ad Quir. 7, 23:

animus (with lenis),

id. de Or. 2, 46, 193; cf.:

remississimo ad otium et ad omnem comitatem animo,

i. e. most prone, Suet. Aug. 98:

remissus et mitis,

Plin. Ep. 3, 14, 5:

cum tristibus severe, cum remissis jucunde vivere,

Cic. Cael. 6, 13; cf. Suet. Galb. 14; id. Claud. 21:

decorus est sermo senis quietus et remissus,

Cic. Sen. 9, 28:

remissius genus dicendi,

id. Sest. 54, 115:

amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,

id. Lael. 18, 66; cf.

affectus,

Quint. 10, 1, 73:

egressiones dulces et remissae,

id. 11, 3, 164: joci, gay, merry (opp. curae graves), Ov. M. 3, 319; cf.:

remissiores hilarioresque sermones,

Suet. Tib. 21:

opus,

Ov. Tr. 2, 547. —

Slack, negligent, remiss (syn. languidus):

esse remisso ac languido animo,

Caes. B. C. 1, 21; cf.:

nostris languentibus atque animo remissis,

id. ib. 2, 14: dolus Numidarum [p. 1563] nihil languidi neque remissi patiebatur, i. e. no negligence, Sall. J. 53, 6; 88, 2:

in labore,

Nep. Iphic. 3, 1:

oderunt agilem gnavumque remissi,

Hor. Ep. 1, 18, 90:

remissior in petendo,

Cic. Mur. 26, 52:

vita remissior,

Suet. Tib. 52.—

Lower, cheaper:

remissior aliquanto ejus fuit aestimatio quam annona,

below the market price, Cic. Verr. 2, 3, 92, § 214. — Hence, adv.: rĕ-missē (acc. to B. 1.), gently, mildly (with leniter, urbane;

opp. severe, graviter, vehementer, etc.),

Cic. de Or. 3, 26, 102; id. Cael. 14, 33; Col. 1, 8, 10; Quint. 10, 2, 23; 12, 10, 71; Suet. Claud. 30.— Comp., Cic. de Or. 1, 60, 255; id. Verr. 2, 4, 34, § 76; Quint. 9, 2, 91.— Sup. is not found.

săpĭo, īvi or ĭi (sapui, Aug. Civ. Dei, 1, 10; id. Ep. 102, 10; but sapivi, Nov. ap. Prisc. p. 879 P.; id. ap. Non. 508, 21:

saPisti,

Mart. 9, 6, 7:

sapisset,

Plaut. Rud. 4, 1, 8), 3, v. n. and a. [kindr. with opos, saphês, and sophos], to taste, savor; to taste, smack, or savor of, to have a taste or flavor of a thing (cf. gusto).

Lit. (so only in a few examples).

Of things eaten or drunk:

oleum male sapiet,

Cato, R. R. 66, 1:

occisam saepe sapere plus multo suem,

Plaut. Mil. 2, 6, 104:

quin caseus jucundissime sapiat,

Col. 7, 8, 2:

nil rhombus nil dama sapit,

Juv. 11, 121.—With an acc. of that of or like which a thing tastes:

quis (piscis) saperet ipsum mare,

Sen. Q. N. 3, 18, 2:

cum in Hispaniā multa mella herbam eam sapiunt,

Plin. 11, 8, 8, § 18:

ipsum aprum (ursina),

Petr. 66, 6.— Poet.: anas plebeium sapit, has a vulgar taste, Petr. poët. 93, 2:

quaesivit quidnam saperet simius,

Phaedr. 3, 4, 3.—

Of that which tastes, to have a taste or a sense of taste (perh. so used for the sake of the play upon signif. II.):

nec sequitur, ut, cui cor sapiat, ei non sapiat palatus,

Cic. Fin. 2, 8, 24.—

Transf., of smell, to smell of or like a thing (syn.: oleo, redoleo; very rare): Cicero, Meliora, inquit, unguenta sunt, quae terram quam crocum sapiunt. Hoc enim maluit dixisse quam redolent. Ita est profecto;

illa erit optima, quae unguenta sapiat,

Plin. 17, 5, 3, § 38:

invenitur unguenta gratiosiora esse, quae terram, quam quae crocum sapiunt,

id. 13, 3, 4, § 21.—In a lusus verbb. with signif. II.: istic servus quid sapit? Ch. Hircum ab alis, Plaut. Ps. 2, 4, 47.—

Trop.

To taste or smell of, savor of, i. e.,

To resemble (late Lat.):

patruos,

Pers. 1, 11.—

To suggest, be inspired by:

quia non sapis ea quae Dei sunt,

Vulg. Matt. 16, 23; id. Marc. 8, 33.—

Altum or alta sapere, to be high-minded or proud:

noli altum sapere,

Vulg. Rom. 11, 20:

non alta sapientes,

id. ib. 12, 16.—

To have good taste, i.e. to have sense or discernment; to be sensible, discreet, prudent, wise, etc. (the predominant signif. in prose and poetry; most freq. in the P. a.).

Neutr., Plaut. Ps. 2, 3, 14:

si aequum siet Me plus sapere quam vos, dederim vobis consilium catum, etc.,

id. Ep. 2, 2, 73 sq.:

jam diu edepol sapientiam tuam abusa est haec quidem. Nunc hinc sapit, hinc sentit,

id. Poen. 5, 4, 30; cf.:

populus est moderatior, quoad sentit et sapit tuerique vult per se constitutam rem publicam,

Cic. Rep. 1, 42, 65;

so (with sentire),

Plaut. Am. 1, 1, 292; id. Bacch. 4, 7, 19; id. Merc. 2, 2, 24; id. Trin. 3, 2, 10 sq.; cf.:

qui sapere et fari possit quae sentiat,

Hor. Ep. 1, 4, 9; Plaut. Bacch. 1, 2, 14:

magna est admiratio copiose sapienterque dicentis, quem qui audiunt intellegere etiam et sapere plus quam ceteros arbitrantur,

Cic. Off. 2, 14, 48:

veluti mater Plus quam se sapere Vult (filium),

Hor. Ep. 1, 18, 27:

qui (puer) cum primum sapere coepit,

Cic. Fam. 14, 1, 1; Poët. ap. Cic. Fam. 7, 16, 1:

malo, si sapis, cavebis,

if you are prudent, wise, Plaut. Cas. 4, 4, 17; so,

si sapis,

id. Eun. 1, 1, 31; id. Men. 1, 2, 13; id. Am. 1, 1, 155; id. Aul. 2, 9, 5; id. Curc. 1, 1, 28 et saep.; Ter. Eun. 4, 4, 53; id. Heaut. 2, 3, 138:

si sapias,

Plaut. Merc. 2, 3, 39; 4, 4, 61; id. Poen. 1, 2, 138; Ter. Heaut. 3, 3, 33; Ov. H. 5, 99; 20, 174:

si sapies,

Plaut. Bacch. 4, 9, 78; id. Rud. 5, 3, 35; Ter. Heaut. 4, 4, 26; Ov. M. 14, 675:

si sapiam,

Plaut. Men. 4, 2, 38; id. Rud. 1, 2, 8:

si sapiet,

id. Bacch. 4, 9, 74:

si saperet,

Cic. Quint. 4, 16: hi sapient, * Caes. B. G. 5, 30: Ph. Ibo. Pl. Sapis, you show your good sense, Plaut. Mil. 4, 8, 9; id. Merc. 5, 2, 40:

hic homo sapienter sapit,

id. Poen. 3, 2, 26:

quae (meretrix) sapit in vino ad rem suam,

id. Truc. 4, 4, 1; cf. id. Pers. 1, 3, 28:

ad omnia alia aetate sapimus rectius,

Ter. Ad. 5, 3, 46:

haud stulte sapis,

id. Heaut. 2, 3, 82:

te aliis consilium dare, Foris sapere,

id. ib. 5, 1, 50:

pectus quoi sapit,

Plaut. Bacch. 4, 4, 12; id. Mil. 3, 1, 191; id. Trin. 1, 2, 53; cf.:

cui cor sapiat,

Cic. Fin. 2, 8, 24:

id (sc. animus mensque) sibi solum per se sapit, id sibi gaudet,

Lucr. 3, 145.—

Act., to know, understand a thing (in good prose usually only with general objects):

recte ego rem meam sapio,

Plaut. Ps. 1, 5, 81:

nullam rem,

id. Most. 5, 1, 45: qui sibi semitam non sapiunt, alteri monstrant viam, Poët. ap. Cic. Div. 1, 58, 132; Cic. Att. 14, 5, 1; Plaut. Mil. 2, 3, 65; cf.:

quamquam quis, qui aliquid sapiat, nunc esse beatus potest?

Cic. Fam. 7, 28, 1:

quantum ego sapio,

Plin. Ep. 3, 6, 1:

jam nihil sapit nec sentit,

Plaut. Bacch. 4, 7, 22:

nihil,

Cic. Tusc. 2, 19, 45:

plane nihil,

id. Div. in Caecil. 17, 55: nihil parvum, i. e. to occupy one ' s mind with nothing trivial (with sublimia cures), Hor. Ep. 1, 12, 15; cf.: cum sapimus patruos, i.e. resemble them, imitate them in severity, Pers. 1, 11. —

Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise behind the time; or, as the Engl. saying is, are troubled with afterwit:

sero sapiunt Phryges proverbium est natum a Trojanis, qui decimo denique anno velle coeperant Helenam quaeque cum eā erant rapta reddere Achivis,

Fest. p. 343 Müll.:

in Equo Trojano (a tragedy of Livius Andronicus or of Naevius) scis esse in extremo, Sero sapiunt. Tu tamen, mi vetule, non sero,

Cic. Fam. 7, 16, 1.—Hence, să-pĭens, entis ( abl. sing. sapiente, Ov. M. 10, 622; gen. plur. sapientum, Lucr. 2, 8; Hor. S. 2, 3, 296;

but sapientium,

id. C. 3, 21, 14), P. a. (acc. to II.), wise, knowing, sensible, well-advised, discreet, judicious (cf. prudens).

In gen.:

ut quisque maxime perspicit, quid in re quāque verissimum sit, quique acutissime et celerrime potest et videre et explicare rationem, is prudentissimus et sapientissimus rite haberi solet,

Cic. Off. 1, 5, 16; cf.:

sapientissimum esse dicunt eum, cui quod opus sit ipsi veniat in mentem: proxume acceder illum, qui alterius bene inventis obtemperet,

id. Clu. 31, 84:

M. Bucculeius, homo neque meo judicio stultus et suo valde sapiens,

id. de Or. 1, 39, 179:

rex aequus ac sapiens,

id. Rep. 1, 26, 42; cf.:

Cyrus justissimus sapientissimusque rex,

id. ib. 1, 27, 43:

bonus et sapiens et peritus utilitatis civilis,

id. ib. 2, 29, 52:

o, Neptune lepide, salve, Neque te aleator ullus est sapientior,

Plaut. Rud. 2, 3, 29:

quae tibi mulier videtur multo sapientissima?

id. Stich. 1, 2, 66:

(Aurora) ibat ad hunc (Cephalum) sapiens a sene diva viro,

wise, discreet, Ov. H. 4, 96 Ruhnk.; so,

puella,

id. M. 10, 622:

mus pusillus quam sit sapiens bestia,

Plaut. Truc. 4, 4, 15; id. As. 3, 3, 114 et saep.—With gen. (analogous to gnarus, peritus, etc.):

qui sapiens rerum esse humanarum velit,

Gell. 13, 8, 2.— Subst.: săpĭens, entis, m., a sensible, shrewd, knowing, discreet, or judicious person:

semper cavere hoc sapientes aequissimumst,

Plaut. Rud. 4, 7, 20; cf.:

omnes sapientes suom officium aequom est colere et facere,

id. Stich. 1, 1, 38; id. Trin. 2, 2, 84:

dictum sapienti sat est,

id. Pers. 4, 7, 19; Ter. Phorm. 3, 3, 8; Plaut. Rud. 2, 4, 15 sq.:

insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

Hor. Ep. 1, 6, 15:

sapiens causas reddet,

id. S. 1, 4, 115:

quali victu sapiens utetur,

id. ib. 2, 2, 63; 1, 3, 132.—In a lusus verbb. with the signif. of sapio, I., a person of nice taste:

qui utuntur vino vetere sapientes puto Et qui libenter veteres spectant fabulas,

good judges, connoisseurs, Plaut. Cas. prol. 5: fecundae [p. 1630] leporis sapiens sectabitur armos, Hor. S. 2, 4, 44.—As a surname of the jurists Atilius, C. Fabricius, M'. Curius, Ti. Coruncanius, Cato al., v. under B. fin. —

Of abstract things:

opera,

Plaut. Pers. 4, 5, 2:

excusatio,

Cic. Att. 8, 12, 2:

modica et sapiens temperatio,

id. Leg. 3, 7, 17:

mores,

Plaut. Rud. 4, 7, 25:

verba,

Ter. Ad. 5, 1, 7:

consilium,

Ov. M. 13, 433:

Ulixes, vir sapienti facundiā praeditus,

Gell. 1, 15, 3:

morus, quae novissima urbanarum germinat, nec nisi exacto frigore, ob id dicta sapientissima arborum,

Plin. 16, 25, 41, § 102.—

After the predominance of Grecian civilization and literature, particularly of the Grecian philosophy, like sophos, well acquainted with the true value of things, wise; and subst., a wise man, a sage (in Cic. saepiss.): ergo hic, quisquis est, qui moderatione et constantiā quietus animo est sibique ipse placatus ut nec tabescat molestiis nec frangatur timore nec sitienter quid expetens ardeat desiderio nec alacritate futili gestiens deliquescat;

is est sapiens quem quaerimus, is est beatus,

Cic. Tusc. 4, 17, 37:

sapientium praecepta,

id. Rep. 3, 4, 7:

si quod raro fit, id portentum putandum est: sapientem esse portentum est. Saepius enim mulam peperisse arbitror, quam sapientem fuisse,

id. Div. 2, 28, 61:

statuere quid sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

id. Ac. 2, 3, 9; cf. id. Rep. 1, 29, 45.—So esp. of the seven wise men of Greece:

ut ad Graecos referam orationem... septem fuisse dicuntur uno tempore, qui sapientes et haberentur et vocarentur,

Cic. de Or. 3, 34, 137:

eos vero septem quos Graeci sapientes nominaverunt,

id. Rep. 1, 7, 12:

sapienti assentiri... se sapientem profiteri,

id. Fin. 2,3, 7.—Ironically:

sapientum octavus,

Hor. S. 2, 3, 296.—With the Romans, an appellation of Lœlius: te, Laeli, sapientem et appellant et existimant. Tribuebatur hoc modo M. Catoni: scimus L. Atilium apud patres nostros appellatum esse sapientem, sed uterque alio quodam modo: Atilius, qui prudens esse in jure civili putabatur;

Cato quia multarum rerum usum habebat... propterea quasi cognomen jam habebat in senectute sapientis... Athenis unum accepimus et eum quidem etiam Apollinis oraculo sapientissimum judicatum,

Cic. Lael. 2, 6; cf.:

numquam ego dicam C. Fabricium, M'. Curium, Ti. Coruncanium, quos sapientes nostri majores judicabant, ad istorum normam fuisse sapientes,

id. ib. 5, 18:

ii, qui sapientes sunt habiti, M. Cato et C. Laelius,

id. Off. 3, 4, 16; Val. Max. 4, 1, ext. 7; Lact. 4, 1.—Hence, adv.: săpĭen-ter, sensibly, discreetly, prudently, judiciously, wisely:

recte et sapienter facere,

Plaut. Am. 1, 1, 133; id. Mil. 3, 3, 34:

consulere,

id. ib. 3, 1, 90:

insipienter factum sapienter ferre,

id. Truc. 4, 3, 33:

factum,

id. Aul. 3, 5, 3:

dicta,

id. Rud. 4, 7, 24:

quam sapienter jam reges hoc nostri viderint,

Cic. Rep. 2, 17, 31:

provisa,

id. ib. 4, 3, 3:

a majoribus prodita fama,

id. ib. 2, 2, 4:

considerate etiam sapienterque fecerunt,

id. Phil. 4, 2, 6; 13, 6, 13:

vives sapienter,

Hor. Ep. 1, 10, 44:

agendum,

Ov. M. 13, 377:

temporibus uti,

Nep. Epam. 3, 1; Hor. C. 4, 9, 48.— Comp.:

facis sapientius Quam pars latronum, etc.,

Plaut. Curc. 4, 3, 15; id. Poen. prol. 7:

nemo est, qui tibi sapientius suadere possit te ipso,

Cic. Fam. 2, 7, 1:

sapientius fecisse,

id. Brut. 42, 155.— Sup.:

quod majores nostros et probavisse maxime et retinuisse sapientissime judico,

Cic. Rep. 2, 37, 63.

sĕd or sĕt, conj. [cf. Freund, Cic. Mil. p. 8 sq.; old and orig. form sedum, acc. to Charis. p. 87 P., and Mar. Vict. p. 2458 P.; but more prob. an ablative from root of the reflexive pron. so- for suo-, and orig. the same with the insep. prep. 2. sēd; prop., by itself, apart; hence, but, only, etc.; cf. Corss. Ausspr. 1, p. 200 sq.], a particle of limitation, exception, or correction (cf. at and autem init.).

In gen., but, yet:

ipsum regale genus civitatis reliquis simplicibus longe anteponendum: sed ita, quoad statum suum retinet, etc.,

Cic. Rep. 2, 23, 43:

Neoptolemus apud Ennium Philosophari sibi ait necesse esse, sed paucis: nam omnino haud placere,

id. Tusc. 2, 1, 1; cf. id. Rep. 1, 18, 33:

C. Memmius perfectus litteris, sed Graecis,

id. Brut. 70, 247:

nactus es (me otiosum), sed mehercule otiosiorem operā quam animo,

id. Rep. 1, 9, 14:

quae observanda essent, multa constituit (Numa), sed ea sine impensa,

id. ib. 2, 14, 27; cf. id. ib. 1, 31, 47:

miser homo est, qui, etc....sed ille miserior qui, etc.,

Plaut. Capt. 3, 1, 2:

vera dico, sed nequicquam, quoniam non vis credere,

id. Am. 2, 2, 205:

video te testimoniis satis instructum: sed apud me argumenta plus quam testes valent,

Cic. Rep. 1, 38, 59:

(Platonis civitatem) praeclaram illam quidem fortasse, sed a vitā hominum abhorrentem et moribus,

id. ib. 2, 11, 21; cf. id. ib. 1, 40, 63:

sed id ubi jam penes sese habent, ex bonis pessumi sunt,

Plaut. Capt. 2, 1, 37:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris, etc....Sed si aliter ut dixi accidisset: qui possem queri? etc.,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

istos captivos sinito ambulare, si foris, si intus volent. Sed uti asserventur magnā diligentiā,

Plaut. Capt. 1, 2, 6:

non possum dicere...sed neque his contentus sum,

Cic. Rep. 1, 22, 36: nec sum in ullā re molestus civitatibus;

sed fortasse tibi, qui haec praedicem de me,

id. Att. 5, 21, 7:

non sum tantopere admiratus, sed posteaquam coepit rationem exponere,

id. Rep. 1, 14, 22:

non perfectum illud quidem, sed tolerabile est,

id. ib. 1, 26, 42:

sane bonum rei publicae genus, sed tamen inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,

id. ib. 2, 26, 48:

scio tibi ita placere: sed tamen velim scire, etc.,

id. ib. 1, 30, 46; cf. Plaut. As. 2, 2, 72:

difficile factu est, sed conabor tamen,

Cic. Rep. 1, 43, 66:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa natura saepe rationem,

id. ib. 2, 33, 57: illa quidem tristis, nec adhuc interrita vultu: Sed regina tamen, sed opaci maxima mundi;

Sed tamen inferni pollens matrona tyranni,

Ov. M. 5, 507 sq.; cf. id. ib. 7, 718:

plerique patriae, sed omnes famā atque fortunis expertes,

Sall. C. 33, 1:

ipsum quidem regem assecutus non est, sed magnam partem agminis oppresserunt,

Liv. 36, 19:

plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi. Sed hoc me beat saltem, quod perduelles vicit,

Plaut. Am. 2, 2, 15:

apponam urnam jam ego hanc in mediā viā. Sed autem, quid si hanc hinc abstulerit quispiam?

but then, id. Rud. 2, 5, 15 (cf. in the foll. II. A. 2.):

statim Luculli... eum domum suam receperunt. Sed enim hoc non solum ingenii ac litterarum, verum etiam naturae, etc.,

but indeed, Cic. Arch. 3, 5:

progeniem sed enim Trojano a sanguine duci Audierat,

Verg. A. 1, 19; 2, 164; 5, 395;

6, 28 et saep. (cf. also infra, II. A. 2.): sed enimvero, cum detestabilis altera res sit, quid ad deliberationem dubii superesse?

Liv. 45, 19, 14.—Very rarely with non (for nec tamen), introducing a qualification of a previous word:

Academici veteres beatum quidem esse etiam inter hos cruciatus fatentur, sed non ad perfectum,

Sen. Ep. 71, 18.

In partic.

Interrupting the discourse by transition to another subject or by ending the speech.

In a transition to another subject:

tristis sit (servus), si eri sint tristes: hilarus sit, si gaudeant. Set age, responde: jam vos redistis in gratiam?

Plaut. Am. 3, 3, 7; cf. id. ib. 5, 1, 20;

5, 1, 26: non impedio, praesertim quoniam feriati sumus. Sed possumus audire aliquid, an serius venimus?

Cic. Rep. 1, 13, 20:

nunc reliquorum oratorum aetates et gradus persequamur. Curio fuit igitur ejusdem aetatis fere, etc.... Scripsit etiam alia nonnulla, etc.... Sed ecce in manibus vir praestantissimo ingenio... C. Gracchus,

id. Brut. 33, 125; cf.:

sed eccum Amphitruonem, etc.,

Plaut. Am. 3, 4, 22; id. Aul. 2, 1, 55; 3, 5, 62; id. Capt. 5, 3, 20; 5, 4, 8 al.:

sed quid ego cesso?

id. As. 1, 1, 112: sed ista mox;

nunc audiamus Philum, quem, etc.,

Cic. Rep. 1, 13, 20 fin. et saep.—In recurring to a previous subject:

sed ad instituta redeamus,

Cic. Brut. 61, 220:

sed redeamus rursus ad Hortensium,

id. ib. 84, 291:

sed jam ad id, unde degressi sumus, revertamur,

id. ib. 88, 300:

sed perge de Caesare et redde quae restant,

id. ib. 74, 258 et saep.—Hence, after parenthetic clauses, but, now, I say, etc.:

equidem cum audio socrum meam Laeliam (facilius enim mulieres incorruptam antiquitatem conservant, quod multorum sermonis expertes ea tenent semper quae prima didicerunt) sed eam sic audio, ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

Cic. de Or. 3, 12, 45:

qui (Pompeius) ut peroravit (nam in eo sane fortis fuit: non est deterritus: dixit omnia, atque interdum etiam silentio, cum auctoritate semper), sed ut peroravit, surrexit Clodius,

id. Q. Fr. 2, 3, 2.—

In breaking off, discontinuing speech:

sed satis verborum est: cura quae jussi atque abi,

Plaut. Capt. 1, 2, 16:

sed, si placet, in hunc diem hactenus,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

sed haec hactenus,

id. Off. 1, 39, 140 al.: sed quid ego haec memoro? Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 318 Vahl.):

nec requievit enim, donec Calchante ministro—Sed quid ego haec autem nequicquam ingrata revolvo? Quidve moror?

Verg. A. 2, 101: sed enim, oikonomia (epistulae) si perturbatior est, tibi assignato: te enim sequor, schediazonta, but indeed, Cic. Att. 6, 1, 11; so,

sed enim,

Verg. A. 1, 19.—

After negative clauses, to limit the negative statement, i. e. to indicate either that the assertion does not hold good at all, but something else does instead; or else that it is not exclusively true, but something else holds good in addition, but, on the contrary; and in an ascending signif., but also, but even, but in fact, etc.

In a simple opposition: non cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 201 Vahl.); cf.: haud doctis dictis certantes, sed maledictis...Non ex jure manu consertum sed magi' ferro Rem repetunt, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 sq. Vahl.):

non ego erus tibi, sed servus sum,

Plaut. Capt. 2, 1, 44:

quae (hominum vestigia) ille (Aristippus) non ex agri consiturā, sed ex doctrinae indiciis interpretabatur,

Cic. Rep. 1, 17, 29:

nec leges imponit populo, quibus ipse non pareat, sed suam vitam, ut legem, praefert suis civibus,

id. ib. 1, 34, 52;

1, 13, 19: neque hac nos patria lege genuit, ut...sed ut, etc.,

id. ib. 1, 4, 8:

non quod...sed quod, etc.,

id. ib. 1, 18, 30.—With contra:

non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem afferre,

Liv. 4, 18 init. —

Several times repeated: non sibi se soli natum, sed patriae, sed suis,

Cic. Fin. 2, 14, 45 Madv. ad loc.:

quod non naturā exoriatur, sed judicio, sed opinione,

id. Tusc. 3, 34, 82:

sed publicam, sed ob frumentum decretam, sed a publicanis faenore acceptam,

id. Verr. 2, 3, 72, § 169; id. Planc. 10, 24:

non eros nec dominos appellat eos...sed patriae custodes, sed patres et deos,

id. Rep. 1, 41, 64; Tib. 1, 7, 44 sq.: quam tibi non Perseus, verum si quaeris, ademit;

Sed grave Nereïdum numen, sed corniger Hammon, Sed quae visceribus veniebat belua ponti Exsaturanda meis,

Ov. M. 5, 17 sq.:

sed Pompeium, sed Lepidum,

Tac. A. 1, 10; Sen. Const. 13, 4; id. Ben. 1, 1, 6; 1, 7, 3:

non praefectum ab iis, sed Germanicum ducem, sed Tiberium imperatorem violari,

Tac. A. 1, 38 et saep.—

In a climax. [p. 1658]

Non modo (solum, tantum, etc.)...sed or sed etiam (et, quoque), not only, not merely...but, but also, but even, but indeed (sed, standing alone, isolates the ascending idea, while an appended etiam, et, or quoque places it in closer connection with the first statement, and thus permits them to be viewed together):

non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

quod non modo singulis hominibus, sed potentissimis populis saepe contingit,

id. ib. 5, 8, 11;

3, 10, 17: id ei perpetuā oratione contigit, non modo ut acclamatione, sed ut convitio et maledictis impediretur,

id. Q. Fr. 2, 3, 2:

unius viri consilio non solum ortum novum populum, sed adultum jam et paene puberem,

id. Rep. 2, 11, 21; cf.:

nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

id. Sen. 11, 36:

volo ut in scaenā, sic in foro non eos modo laudari, qui celeri motu utantur, sed eos etiam, quos statarios appellant,

id. Brut. 30, 116; id. Rep. 1, 8, 13:

omnia ejus non facta solum, sed etiam dicta meminisset,

id. ib. 6, 10, 10:

neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

id. ib. 2, 15, 28; 1, 3, 4;

1, 34, 51: neque vero se populo solum, sed etiam senatui commisit, neque senatui modo, sed etiam publicis praesidiis et armis, neque his tantum, verum ejus potestati, cui, etc.,

id. Mil. 23, 61:

haec non delata solum, sed paene credita,

id. ib. 24, 64:

nec mihi soli versatur ante oculos, sed etiam posteris erit clara et insignis,

id. Lael. 27, 102:

illum non modo favisse sed et tantam illi pecuniam dedisse honoris mei causā,

id. Att. 11, 9, 2:

omnes civiles dissensiones, neque solum eas, quas audistis, sed et has, quas vosmet ipsi meministis et vidistis,

id. Cat. 3, 10, 24:

multiplicatusque terror non infimis solum, sed primoribus patrum,

Liv. 3, 36, 5:

non responsum solum benigne legatis est, sed Philippi quoque filius Demetrius ad patrem reducendus legatis datus est,

id. 36, 35 fin.:

conciti per haec non modo Cherusci, sed conterminae gentes,

Tac. A. 1, 60; 3, 44:

via non angusta modo, sed plerumque praerupta,

Curt. 3, 4, 12; 5, 1, 20 Mützell ad loc.—

Esp., in passing from the part to the whole, from the particular to the universal (usually followed by omnino, or by omnis, cunctus, totus, universus, etc.):

timebat non ea solum quae timenda erant, sed omnia,

Cic. Mil. 24, 66:

neglegere, quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est, sed etiam omnino dissoluti,

id. Off. 1, 28, 99:

nec sibi tantum, sed universis singulisque consulere,

Sen. Ben. 2, 5, 4:

non consuli modo, sed omnibus civibus enitendum,

Plin. Pan. 2, 1:

non initio tantum, sed continuo totius temporis successu,

Just. 1, 8, 14:

non modo Italiā, sed toto orbe terrarum,

Flor. 1, 16, 3.—Etiam is rarely added:

quotiens non modo ductores nostri, sed universi etiam exercitus ad mortem concurrerunt,

Cic. Tusc. 1, 37, 89; Curt. 5, 1, 24.—

Non modo (solum) non...sed, sed etiam; sed ne... quidem, not only not...but, but even, but indeed, but not even, etc.:

ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,

Cic. Att. 3, 15, 2; id. Rep. 2, 23, 43:

judicetur non verbo, sed re non modo non consul, sed etiam hostis Antonius,

id. Phil. 3, 6, 14:

hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,

id. Mur. 3, 8:

iis non modo non laudi, verum etiam vitio dandum puto,

id. Off. 1, 21, 71:

non modo non oppugnator, sed etiam defensor,

id. Planc. 31, 76:

ego contra ostendo, non modo nihil eorum fecisse Sex. Roscium, sed ne potuisse quidem facere,

id. Rosc. Am. 29, 79.—Also, without the second non in the first clause, and with ne quidem, doubly negative (only when both clauses have the same verb;

v. Zumpt, Gram. § 724 b): quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,

Cic. Att. 11, 24, 1:

ea est ratio instructarum navium, ut non modo plures, sed ne singuli quidem possint accedere,

id. Verr. 2, 5, 51, § 133:

non modo aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam assequi possumus,

id. Rep. 6, 21, 23:

ea sunt demum non ferenda in mendacio, quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

id. ib. 2, 15, 28:

quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

id. Lael. 24, 89: non modo facere, sed ne cogitare quidem quicquam audebit, id. Off. 2, 19, 77; cf. with vix:

verum haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,

id. Cael. 17, 40:

non modo ad expeditiones, sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,

Liv. 3, 6.—After quisquam with ellipsis of non:

ut non modo praedandi causā quisquam ex agro Romano exiret, sed ultro Fidenates descenderent, etc.,

Liv. 4, 21, 6 (where Weissenb. supplies non in brackets before exiret); cf.:

antiqui non solum erant urbes contenti cingere muris, verum etiam loca aspera et confragosa saxis eligebant,

Hyg. Grom. Limit. p. 197.—

As sed, after non modo, acquires an idea of ascent or climax, from the fact that non modo represents a thing as existing (only not existing alone), and thus includes an affirmation, so, too, after purely affirmative clauses, sed sometimes serves as an ascending adjunct, but, but in fact, but also:

ego te hodie reddam madidum, sed vino, probe,

Plaut. Aul. 3, 6, 37:

odore canibus anum, sed multo, replent,

Phaedr. 4, 17, 19: Dae. Curriculo affer Duas clavas. La. Clavas? Dae. Sed probas:

propera cito,

Plaut. Rud. 3, 5, 19.—In good prose usually joined with etiam (or et):

hic mihi primum meum consilium defuit, sed etiam obfuit,

Cic. Att. 3, 15, 5; cf. id. ib. 4, 16, c, 10;

10, 16, 6: Q. Volusium, certum hominem, sed mirifice etiam abstinentem, misi in Cyprum,

id. ib. 5, 21, 6:

hoc in genere si eum adjuveris, apud ipsum praeclarissime posueris, sed mihi etiam gratissimum feceris,

id. Fam. 13, 64, 2:

ex testamento Tiberii, sed et Liviae Augustae,

Suet. Calig. 16; 20.

sēd = sine, v. sine init. and 2. se.

sēd = se; cf. the letter D.

servus, a, um, adj. [referred by the ancients to servo:

servi ex eo appellati sunt, quod imperatores servos vendere, ac per hoc servare, nec occidere solent,

Just. Inst. 1, 3, 3; but prob. from root svar-; Lith. svaras, a weight; cf. Gr. herma; O. H. Germ. swari, burdensome; Germ. schwer, heavy; cf. also serius], slavish, servile, subject.

In gen.

With homo (= 2. servus;

mostly ante-class.): non decet superbum esse hominem servom,

Plaut. As. 2, 4, 64; id. Mil. 2, 6, 80; id. Stich. 1, 2, 1; 5, 4, 10; id. Ep. 1, 1, 58; 3, 1, 7; Ter. Phorm. 2, 1, 62.—

With other subjects (not freq. till after the Aug. per.):

octo milia liberorum servorumque capitum sunt capta,

Liv. 29, 29:

corpori, quod servum fortuna erat, vim fecit,

id. 38, 24:

Graeciae urbes servae et vectigales (opp. liberae),

id. 34, 58:

civitas,

id. 25, 31:

Lacedaemon,

id. 34, 41:

serva manus,

Ov. F. 6, 558:

o imitatores, servum pecus!

Hor. Ep. 1, 19, 19:

serva aqua, i. e. servorum,

Ov. Am. 1, 6, 26; cf. Petr. 71:

servam operam, linguam liberam herus me jussit habere,

Plaut. Pers. 2, 4, 9:

omnia non serva et maxime regna hostilia ducunt (Romani),

Sall. H. 4, 61, 17 Dietsch:

reges serva omnia et subjecta imperio suo esse velint,

Liv. 37, 54; 42, 46: statu libera quicquid peperit, hoc servum heredis est, Dig. 40, 7, 16.—

Jurid. t. t., of buildings, lands, etc., liable to certain burdens, subject to a servitude:

libera (praedia) meliore jure sunt quam serva,

Cic. Agr. 3, 2, 9:

fundus,

Dig. 8, 6, 6:

aedes,

ib. 8, 2, 35:

area,

ib. 8, 2, 34 al.; cf. servio, II. B., and servitus, II B.—Hence,

servus ( - ŏs), i, m., and serva, ae, f., a slave, servant, serf, serving-man; a female slave, maid-servant.

Masc. (syn.: famulus, mancipium), Enn. ap. Non. 471, 19 (Com. v. 5 Vahl.); Cato ap. Gell. 10, 3, 17: servi, ancillae, id. ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 Müll.; cf.:

Ulixes domi etiam contumelias servorum ancillarumque pertulit,

Cic. Off. 1, 31, 113:

servus armiger,

Plaut. Cas. 2, 3, 39:

dotalis,

id. As. 1, 1, 72:

frugi,

id. Aul. 4, 1, 1:

graphicus et quantivis pretii,

id. Ep. 3, 3, 29:

nequam et malus,

id. Poen. 5, 2, 70:

scelestus, infidelis,

id. Trin. 2, 4, 126:

peculiosus,

id. Rud. 1, 2, 24:

peculiaris,

id. Capt. prol. 20:

fallax,

Ov. Am. 1, 15, 17:

servus a pedibus,

Cic. Att. 8, 5, 1:

a manu,

Suet. Caes. 74:

aliquem servum sibi habere ad manum,

Cic. de Or. 3, 60, 225: publici, public slaves, S. C. ap. Front. Aquaed. 100; Varr. ap. Gell. 13, 13, 4; Cic. Phil. 8, 8, 24; Liv. 9, 29 fin. et saep.; cf. Dig. 1, 5, 5.—Prov.: quot servi, tot hostes, Sinn. Capito ap. Fest. s. v. quot, p. 261 Müll.; cf. Sen. Ep. 47, 3; Macr. S. 1, 11 med. —Esp.: poenae servus, a slave of punishment, i. e. condemned to servile labor, Just. Inst. 1, 12, 3; Dig. 48, 19, 17.—

Trop.:

vidit enim eos, qui se judiciorum dominos dici volebant, harum cupiditatum esse servos,

Cic. Verr. 2, 1, 22, § 58:

neque tam servi illi dominorum, quam tu libidinum,

id. ib. 2, 4, 50, §

112: omnium libidinum servi,

Plin. Ep. 8, 22, 1:

adulescens libertorum suorum libertus servorumque servus,

Vell. 2, 73, 1:

servus potestatis,

Cic. Cael. 32, 79; cf.

also the doubtful reading: legum omnes servi sumus ut liberi esse possimus,

id. Clu. 53, 146 (where B. and K. have omnes servimus).—

Fem. (mostly anteclass. for ancilla):

servae sint istae an liberae,

Plaut. Rud. 4, 4, 62:

ego serva sum,

id. Cist. 4, 2, 99; id. Pers. 4, 4, 63; id. Poen. 5, 4, 31:

serva nata,

id. Rud. 1, 3, 37:

servum servaque natum regnum occupasse,

Liv. 1, 47 fin.:

serva Briseis,

Hor. C. 2, 4, 3 et saep.

servus, a, um, adj. [referred by the ancients to servo:

servi ex eo appellati sunt, quod imperatores servos vendere, ac per hoc servare, nec occidere solent,

Just. Inst. 1, 3, 3; but prob. from root svar-; Lith. svaras, a weight; cf. Gr. herma; O. H. Germ. swari, burdensome; Germ. schwer, heavy; cf. also serius], slavish, servile, subject.

In gen.

With homo (= 2. servus;

mostly ante-class.): non decet superbum esse hominem servom,

Plaut. As. 2, 4, 64; id. Mil. 2, 6, 80; id. Stich. 1, 2, 1; 5, 4, 10; id. Ep. 1, 1, 58; 3, 1, 7; Ter. Phorm. 2, 1, 62.—

With other subjects (not freq. till after the Aug. per.):

octo milia liberorum servorumque capitum sunt capta,

Liv. 29, 29:

corpori, quod servum fortuna erat, vim fecit,

id. 38, 24:

Graeciae urbes servae et vectigales (opp. liberae),

id. 34, 58:

civitas,

id. 25, 31:

Lacedaemon,

id. 34, 41:

serva manus,

Ov. F. 6, 558:

o imitatores, servum pecus!

Hor. Ep. 1, 19, 19:

serva aqua, i. e. servorum,

Ov. Am. 1, 6, 26; cf. Petr. 71:

servam operam, linguam liberam herus me jussit habere,

Plaut. Pers. 2, 4, 9:

omnia non serva et maxime regna hostilia ducunt (Romani),

Sall. H. 4, 61, 17 Dietsch:

reges serva omnia et subjecta imperio suo esse velint,

Liv. 37, 54; 42, 46: statu libera quicquid peperit, hoc servum heredis est, Dig. 40, 7, 16.—

Jurid. t. t., of buildings, lands, etc., liable to certain burdens, subject to a servitude:

libera (praedia) meliore jure sunt quam serva,

Cic. Agr. 3, 2, 9:

fundus,

Dig. 8, 6, 6:

aedes,

ib. 8, 2, 35:

area,

ib. 8, 2, 34 al.; cf. servio, II. B., and servitus, II B.—Hence,

servus ( - ŏs), i, m., and serva, ae, f., a slave, servant, serf, serving-man; a female slave, maid-servant.

Masc. (syn.: famulus, mancipium), Enn. ap. Non. 471, 19 (Com. v. 5 Vahl.); Cato ap. Gell. 10, 3, 17: servi, ancillae, id. ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 Müll.; cf.:

Ulixes domi etiam contumelias servorum ancillarumque pertulit,

Cic. Off. 1, 31, 113:

servus armiger,

Plaut. Cas. 2, 3, 39:

dotalis,

id. As. 1, 1, 72:

frugi,

id. Aul. 4, 1, 1:

graphicus et quantivis pretii,

id. Ep. 3, 3, 29:

nequam et malus,

id. Poen. 5, 2, 70:

scelestus, infidelis,

id. Trin. 2, 4, 126:

peculiosus,

id. Rud. 1, 2, 24:

peculiaris,

id. Capt. prol. 20:

fallax,

Ov. Am. 1, 15, 17:

servus a pedibus,

Cic. Att. 8, 5, 1:

a manu,

Suet. Caes. 74:

aliquem servum sibi habere ad manum,

Cic. de Or. 3, 60, 225: publici, public slaves, S. C. ap. Front. Aquaed. 100; Varr. ap. Gell. 13, 13, 4; Cic. Phil. 8, 8, 24; Liv. 9, 29 fin. et saep.; cf. Dig. 1, 5, 5.—Prov.: quot servi, tot hostes, Sinn. Capito ap. Fest. s. v. quot, p. 261 Müll.; cf. Sen. Ep. 47, 3; Macr. S. 1, 11 med. —Esp.: poenae servus, a slave of punishment, i. e. condemned to servile labor, Just. Inst. 1, 12, 3; Dig. 48, 19, 17.—

Trop.:

vidit enim eos, qui se judiciorum dominos dici volebant, harum cupiditatum esse servos,

Cic. Verr. 2, 1, 22, § 58:

neque tam servi illi dominorum, quam tu libidinum,

id. ib. 2, 4, 50, §

112: omnium libidinum servi,

Plin. Ep. 8, 22, 1:

adulescens libertorum suorum libertus servorumque servus,

Vell. 2, 73, 1:

servus potestatis,

Cic. Cael. 32, 79; cf.

also the doubtful reading: legum omnes servi sumus ut liberi esse possimus,

id. Clu. 53, 146 (where B. and K. have omnes servimus).—

Fem. (mostly anteclass. for ancilla):

servae sint istae an liberae,

Plaut. Rud. 4, 4, 62:

ego serva sum,

id. Cist. 4, 2, 99; id. Pers. 4, 4, 63; id. Poen. 5, 4, 31:

serva nata,

id. Rud. 1, 3, 37:

servum servaque natum regnum occupasse,

Liv. 1, 47 fin.:

serva Briseis,

Hor. C. 2, 4, 3 et saep.

sponsĭo, ōnis, f. [spondeo], jurid. and publicists' t. t., a solemn promise or engagement to some performance (in bargains, covenants, treaties, etc.); a promise, guarantee, security, sponsion for any one (freq. and class.; cf.: pactio, foedus).

In gen.:

sponsio appellatur omnis stipulatio promissioque,

Dig. 50, 16, 7:

voti sponsio, quā obligamur deo,

Cic. Leg. 2, 16, 41:

Scandilium cogis sponsionem acceptam facere,

id. Verr. 2, 3, 60, § 139:

per inducias sponsionem faciunt, uti, etc.,

made an agreement, Sall. J. 79, 4:

non foedere pax Caudina sed per sponsionem facta est,

by giving surety, Liv. 9, 5, 2:

sponsione se obstringere,

id. 9, 8, 4:

sponsionem interponere,

id. 9, 9, 4; and:

tunc sponsio et pax repudietur... nec populus Romanus consulum sponsionem nec nos fidem populi Romani accusemus,

id. 9, 11, 5:

Ocriculani sponsione in amicitiam accepti,

id. 9, 41, 20; 39, 43, 5 (but Plaut. Trin. 2, 4, 26, is spurious; v. Ritschl ad h. l.).—

In partic., in civil suits, a mutual agreement or stipulation of the parties, that he who loses should pay a certain sum to him who gains the cause, a sort of wager at law: per sponsionem hoc modo agimus;

provocamus adversarium tali sponsione: si homo quo de agitur ex jure Quiritium meus est, sestertios XXV. nummos dare spondes?

Gai. Inst. 4, 93:

condicio Quintio fertur, ut, si id factum negaret ceteraque, quae objecisset, sponsione defenderet sese,

Liv. 39, 43, 5:

in probrum suum sponsionem factam,

id. 40, 46, 14; hence, sponsio (sponsionem facere) si non (ni), a wager that, to agree to make a payment if not:

ut sponsionem facere possent, ni adversus edictum praetoris vis facta esset,

Cic. Caecin. 16, 45:

sponsio est, ni te Apronius socium in decumis esse dicat,

id. Verr. 2, 3, 59, § 135:

sponsionem milium nummūm facere cum lictore suo, ni furtis quaestum faceret,

id. ib. 2, 5, 54, § 131; cf.:

jubet Quinctium sponsionem cum Sex. Naevio facere, si bona sua ex edicto dies XXX. possessa non essent,

id. Quint. 8, 30; id. Fam. 7, 21 init.; id. Pis. 23, 55:

sponsione optime facere posse,

id. Caecin. 16, 45; id. Off. 3, 19, 77:

Apronium sponsione lacessivit,

id. Verr. 2, 3, 57, § 132:

sponsione vincere,

id. Quint. 27, 84.—Post-class., with quod:

de sponsione quam is cum adversario, quod vir bonus esset, fecerat,

Val. Max. 7, 2, 4:

sponsionem provocare, quod, etc.,

id. 2, 8, 2; 6, 1, 10.—With acc. and inf.:

Cleopatra sponsione revocavit, insumere se posse, etc.,

Macr. S. 2, 13.—

Hence, in gen., a bet, betting:

audax,

Juv. 11, 202.—

Meton., a sum of money deposited according to agreement, a stake, acc. to Varr L. L. 6, § 70 Müll.

sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:

esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,

Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:

FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:

fuerim,

id. ib. 4, 8, 54:

fuerit,

id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:

sies,

Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:

siet,

Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:

sient,

Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,

fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,

Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:

fuant,

Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.

As a verb substantive, to be.

In gen.

Asserting existence, to be, exist, live:

definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,

Cic. Top. 5, 26 sq.:

si abest, nullus est,

Plaut. Bacch. 2, 2, 16:

nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),

id. Truc. 1, 2, 95:

omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,

Cic. de Or. 2, 38, 157:

non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,

Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):

flumen est Arar, quod, etc.,

Caes. B. G. 1, 12:

homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!

Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,

id. Lael. 22, 83:

nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,

id. Fam. 6, 3, 4:

si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,

id. Att. 11, 4, 1:

si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,

id. Fam. 2, 16, 6:

nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,

id. Sen. 22, 79:

si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,

id. Fam. 2, 16, 5:

fuimus Troes, fuit Ilium,

Verg. A. 2, 325:

sive erimus seu nos fata fuisse volunt,

Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—

Of events, to be, happen, occur, befall, take place:

illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

neque enim est periculum, ne, etc.,

id. ib. 1, 23, 37:

amabo, quid tibi est?

Ter. Heaut. 2, 4, 24:

quid se futurum esset,

Liv. 33, 27. —

Of location, to be present, to be at a place.

With adv., or other expressions of place:

cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:

cum Athenis decem ipsos dies fuissem,

id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:

cum Africanus constituisset in hortis esse,

id. Rep. 1, 9, 14:

cum essemus in castris,

id. ib. 1, 15:

nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?

id. Fam. 4, 7, 4:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—

Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:

deinceps in lege est, ut, etc.,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,

id. Fam. 2, 16, 1.—

Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:

cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,

Cic. Rep. 1, 14, 21:

eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,

id. Brut. 90, 309:

erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,

id. Fam. 5, 21, 1:

qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,

id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:

Smyrnae cum simul essemus complures dies,

id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:

cujus soror est cum P. Quintio,

Cic. Quint. 24, 77:

ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,

Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:

cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,

Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:

Curio fuit ad me sane diu,

Cic. Att. 10, 4, 8:

cum ad me bene mane Dionysius fuit,

id. ib. 10, 16, 1; cf.:

esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,

Liv. 28, 18.—

Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:

cum est in sagis civitas,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

in laxa toga,

Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

Sive erit in Cois, Coa decere puta,

Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §

11: in servitute,

id. Clu. 7, 21:

in illa opinione populari,

id. ib. 51, 142:

in magno nomine et gloria,

id. Div. 1, 17, 31:

in spe,

id. Fam. 14, 3, 2:

in tanta moestitia,

id. Phil. 2, 15, 37:

in odio,

id. Att. 2, 22, 1:

in probris, in laudibus,

id. Off. 1, 18, 61:

in officio,

id. ib. 1, 15, 49:

in injustitia,

id. ib. 1, 14, 42:

in vitio,

id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:

ne in mora quom opus sit, sies,

Ter. And. 2, 5, 13:

ne in mora illi sis,

id. ib. 3, 1, 9:

hic in noxia'st,

id. Phorm. 2, 1, 36:

quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:

in ingenti periculo,

Liv. 5, 47:

in pace,

id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:

(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:

si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,

id. Lael. 23, 87:

ne quo periculo proprio existimares esse,

id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:

in periculo): ego sum spe bona,

id. ib. 12, 28, 3:

res nunc difficili loco mihi videtur esse,

id. ib. 12, 28, 3:

incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,

id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:

rem illam suo periculo esse,

id. Att. 6, 1, 6:

ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,

Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:

dare nummos meo periculo,

Dig. 46, 1, 24:

communi periculo,

ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—

To depend upon, rest with, with in and abl.:

res erat non in opinione dubia,

Cic. Dom. 5, 11:

sed totum est in eo, si, etc.,

id. Att. 2, 22, 5:

omnem reliquam spem in impetu esse equitum,

Liv. 10, 14, 12:

quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,

Col. 12, 4, 3. —

In partic.

Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.

With indic.

Without subject expressed:

mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,

Plaut. Cist. 4, 2, 37:

sunt hic quos credo inter se dicere,

id. Cas. prol. 67:

sunt quae te volumus percontari,

id. Ps. 1, 5, 47:

quid est, quod tu gestas tabellas?

id. ib. 1, 1, 10:

quid est, quod tu me nunc optuere?

id. Most. 1, 1, 69; cf.:

quid hoc est, quod foris concrepuit?

id. ib. 5, 1, 15:

tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?

id. Ep. 4, 1, 34:

quid est, quod tuo animo aegre est?

id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:

at ego est quod volo loqui,

id. As. 1, 3, 79:

est quod te volo secreto,

id. Bacch. 5, 2, 30:

sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,

id. Trin. 1, 2, 54:

ita subitum'st, quod eum conventum volo,

id. ib. 5, 2, 51:

sunt quae ego ex te scitari volo,

id. Capt. 2, 2, 13:

sed est quod suscenset tibi,

Ter. And. 2, 6, 17:

est quod me transire oportet,

id. Hec. 2, 2, 31:

quid sit quapropter te jussi, etc.,

id. ib. 5, 1, 7:

sunt item quae appellantur alces,

Caes. B. G. 6, 27 init.:

(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,

id. ib. 4, 10 fin.:

sunt qui putant posse te non decedere,

Cic. Fam. 1, 9, 25:

sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,

id. Inv. 1, 40, 72:

quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,

id. ib. 2, 55, 167:

sunt autem quae praeterii,

id. Att. 10, 4, 11:

sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,

id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:

sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,

id. Off. 1, 24, 84:

Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,

Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:

sunt qui ita dicunt,

Sall. C. 19, 4:

sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,

Quint. 11, 3, 55:

sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,

Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:

sunt quibus in satira videor nimis acer,

id. S. 2, 1, 1:

sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

id. ib. 2, 4, 47.—

With a subject expressed by an indefinite word or clause:

sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,

id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):

erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,

id. ib. 3, 5, 21:

multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,

Cic. Lael. 16, 57:

sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,

id. Brut. 48, 177:

fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,

id. de Or. 3, 17, 62:

nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,

id. Cat. 1, 12, 301:

sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,

id. Lael. 20, 72:

sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,

id. Verr. 2, 4, 25, § 56:

multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,

id. N. D. 2, 52, 130:

sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,

id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:

fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,

Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:

alia fuere, quae illos magnos fecere,

Sall. C. 52, 21.—

With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;

sunt qui nullum censeant fieri discessum,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,

id. Off. 1, 21, 71:

de impudentia singulari sunt qui mirentur,

id. Verr. 2, 1, 2, § 6:

est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,

id. Tusc. 3, 15, 32:

praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

quicquid est quod deceat, id, etc.,

id. Off. 1, 27, 94:

sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,

Hor. S. 1, 2, 28:

sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,

id. Ep. 1, 1, 78:

vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,

id. ib. 2, 2, 182 et saep.—

With a more or less indefinite expression of the subject:

sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,

Cic. Fam. 1, 9, 31:

rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,

id. Div. 1, 49, 111:

quotus igitur est quisque qui somniis pareat?

id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:

solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,

id. Lael. 23, 86:

erat nemo in quem ea suspicio conveniret,

id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:

quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,

id. Phil. 2, 25, 61:

sit aliquis, qui nihil mali habeat,

id. Tusc. 1, 35, 85:

sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,

id. Off. 1, 2, 5:

est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,

id. Tusc. 4, 13, 30:

Syracusis lex est de religione, quae jubeat,

id. Verr. 2, 2, 51, § 126:

unus est qui curet constantia magis quam consilio,

id. Att. 1, 18, 7:

si est una ex omnibus quae sese moveat,

id. Rep. 6, 26, 28:

multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,

Sen. Ep. 24, 26:

erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,

Caes. B. C. 2, 30:

fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,

Sall. C. 36, 4:

sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

Hor. Ep. 1, 1, 34:

sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,

id. A. P. 347.—

Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):

est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,

Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—

With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:

nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,

Cic. Brut. 10, 40:

est igitur homini cum deo similitudo,

id. Leg. 1, 8, 25:

familiaritas, quae mihi cum eo est,

id. Att. 8. 3, 2:

privatus illis census erat brevis,

Hor. C. 2, 15, 13; cf.:

Trojae et huic loco nomen est,

Liv. 1, 1, 5:

Hecyra est huic nomen fabulae,

Ter. Hec. prol. 1:

cui saltationi Titius nomen esset,

Cic. Brut. 62, 225:

cui (fonti) nomen Arethusa est,

id. Verr. 2, 4, 53, § 118:

Scipio, cui post Africano fuit cognomen,

Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):

nec rubor est emisse palam (sc. ei),

nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:

neque testimonii dictio est (sc. servo),

has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—

Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:

tecum nihil rei nobis, Demipho, est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74:

sibi cum illa mima posthac nihil futurum,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,

id. Quint. 6, 25:

si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,

id. Fam. 15, 10, 2.—

Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).

Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:

es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?

do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:

ab Andria est ancilla haec,

Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:

erat enim ab isto Aristotele,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,

makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —

Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:

(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

Cic. Clu. 32, 88.—

Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:

(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,

Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:

duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,

id. Or. 63, 212:

etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,

id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —

Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):

horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,

i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:

nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

sive erimus, seu nos fata fuisse velint,

Tib. 3, 5, 32:

fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,

Verg. A. 2, 325:

certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,

Ov. H. 16, (17), 192.—

Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:

quid tibi vis dicam, nisi quod est?

Plaut. Ep. 1, 1, 17:

sunt ista, Laeli,

Cic. Lael. 2, 6:

ista esse credere,

id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:

est ut dicis, inquam,

id. Fin. 3, 5, 19:

sit quidem ut sex milia seminum intereant,

Col. 3, 3, 13:

esto: ipse nihil est, nihil potest,

Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:

verum esto,

id. Fin. 2, 23, 75:

esto,

Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,

The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.

Est ut, it is the case or fact, that, etc.:

sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:

si est, ut dicat velle se, Redde,

id. Hec. 4, 1, 43:

si est, culpam ut Antipho in se admiserit,

id. Phorm. 2, 1, 40:

est, ut id maxime deceat,

Cic. Or. 59, 199:

quando fuit, ut, quod licet, non liceret?

id. Cael. 20, 48:

non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,

id. Div 1, 56, 128:

non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,

Lucr. 5, 979:

futurum esse ut omnes pellerentur,

Caes. B. G. 1, 31:

non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

Hor. Ep. 1, 12, 2:

est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,

id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:

numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,

Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:

magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,

Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:

quid erat cur Milo optaret,

id. ib. 13, 34:

neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,

Plin. 18, 1, 1, § 3. —

Est ubi, sometime or another, sometimes:

erit, ubi te ulciscar, si vivo,

Plaut. Ps. 5, 2, 26:

est, ubi id isto modo valeat,

Cic. Tusc. 5, 8, 23.—

Est cum, sometimes:

est cum non est satius, si, etc.,

Auct. Her. 4, 26, 36.—

Est quod, there is reason to, I have occasion:

est quod visam domum,

Plaut. Aul. 2, 2, 26:

etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,

I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:

est quod referam ad consilium: sin, etc.,

Liv. 30, 31, 9:

quod timeas non est,

Ov. H. 19, 159:

nil est illic quod moremur diutius,

Ter. Heaut. 4, 7, 6:

non est quod multa loquamur,

Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:

non est cur eorum spes infragatur,

Cic. Or. 2, 6:

nihil est cur,

id. Fam. 6, 20, 1.—

Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):

est quadam prodire tenus, si non datur ultra,

Hor. Ep. 1, 1, 32:

Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,

Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:

neque est te fallere quicquam,

Verg. G. 4, 447:

unde Plus haurire est,

Hor. S. 1, 2, 79:

est Gaudia prodentem vultum celare,

id. ib. 2, 5, 103:

quod versu dicere non est,

id. ib. 1, 5, 87:

quod tangere non est,

Ov. M. 3, 478:

quae verbo objecta, verbo negare sit,

Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:

ut conjectare erat intentione vultus,

Tac. A. 16, 34:

est videre argentea vasa,

id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:

ne tibi sit frigida saxa adire,

Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):

tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,

Verg. E. 10, 46:

fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,

Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—

In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):

cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,

Liv. 2, 17, 5:

si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,

id. 28, 22, 8:

jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

id. 8, 27, 3:

cum res non in eo essent ut, etc.,

id. 33, 41, 9:

non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,

id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):

cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,

Hyg. Fab. 261. —

Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):

ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?

Plaut. Bacch. 1, 2, 54:

nam numero mi in mentem fuit,

id. Am. 1, 1, 26:

ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5, 22:

portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,

id. Imp. Pomp. 12, 33:

ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,

id. Att. 15, 4, 2:

qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,

id. Fam. 8, 8, 8:

quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,

Liv. 2, 14, 4:

nec prius militibus in conspectum fuisse,

Suet. Aug. 16:

esse in amicitiam populi Romani dicionemque,

Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:

in eorum potestatem portum futurum,

id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—

Of time, to pass, elapse (rare but class.):

diem scito nullum esse, quo, etc.,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.

As a copula, to be any thing or in any manner.

In gen.

With an adj., subst., or pron.:

et praeclara res est et sumus otiosi,

Cic. Lael. 5, 17:

quod in homine multo est evidentius,

id. ib. 8, 27:

sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,

id. ib. 4, 15:

non sum ita hebes, ut istud dicam,

id. Tusc. 1, 6, 12:

cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,

id. Lael. 7, 24:

consul autem esse qui potui? etc.,

id. Rep. 1, 6, 10:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:

pars non minima triumphi est victimae praecedentes,

Liv. 45, 49:

nobile erit Romae pascua vestra forum,

Prop. 4 (5), 9, 20:

sanguis erant lacrimae,

Luc. 9, 811:

ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,

Plaut. Stich. 5, 4, 49:

tuos sum,

id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:

is enim fueram, cui, etc.,

id. ib. 1, 4, 7.—

Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:

sic, inquit, est,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

est, inquit, ut dicis,

id. ib. 1, 40, 63:

quod ita cum sit,

id. ib. 1, 45, 69:

quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,

id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:

nec vero habere virtutem satis est,

id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:

dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,

Plaut. Bacch. 1, 1, 51:

apud matrem recte est,

Cic. Att. 1, 7:

cum in convivio comiter et jucunde fuisses,

id. Deiot. 7, 19:

omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,

id. Rosc. Am. 5, 11:

dicta impune erant,

Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:

quod in maritimis facillime sum,

Cic. Fam. 2, 16, 2:

locum habeo nullum ubi facilius esse possum,

id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—

In partic.

With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:

in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,

Nep. Att. 6, 1:

qui ejusdem civitatis fuit,

id. Them. 9, 1:

qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,

Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;

si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,

id. 7, 30, 9 sq. —

With gen. or abl. denoting quality.

With gen.:

nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,

Cic. Sest. 16, 36:

disputatio non mediocris contentionis est,

id. de Or. 1, 60, 257:

magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,

id. Or. 21, 70:

(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,

id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit,

Sall. J. 95, 3:

summi ut sint laboris,

Caes. B. G. 4, 2:

civitas magnae auctoritatis,

id. ib. 5, 54:

refer, Cujus fortunae (sit),

Hor. Ep. 1, 7, 54:

se nullius momenti apud exercitum futurum,

Nep. Alcib. 8, 4:

qui ejusdem aetatis fuit,

id. ib. 11, 1:

invicti ad laborem corporis erat,

Liv. 9, 16:

nec magni certaminis ea dimicatio fuit,

id. 21, 60:

somni brevissimi erat,

Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:

classis centum navium,

Nep. Them. 2, 2; 2, 5:

annus trecentarum sexaginta quinque dierum,

Suet. Caes. 40.—

With abl.:

bono animo es,

Ter. Eun. 1, 2, 4:

jam aetate ea sum, ut, etc.,

id. Hec. 5, 1, 11:

bellum varia victoria fuit,

Sall. J. 5, 1:

L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,

id. C. 5, 1:

Sulla animo ingenti,

id. J. 95, 3:

esse magna gratia,

Caes. B. G. 1, 8:

tenuissima valetudine esse,

id. ib. 5, 40:

si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

mira sum alacritate ad litigandum,

id. Att. 2, 7, 2:

bono animo sint et tui et mei familiares,

id. Fam. 6, 18, 1:

ut bono essent animo,

id. Rep. 1, 17, 29:

ut uxores eodem jure sint quo viri,

id. ib. 1, 43, 67:

qui capite et superciliis semper est rasis,

id. Rosc. Com. 7, 20:

abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,

Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —

With gen. or abl. of price or value.

With gen.:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

Plaut. Truc. 2, 6, 8:

videtur esse quantivis pretii,

Ter. And. 5, 2, 15:

a me argentum, quanti (servus) est, sumito,

id. Ad. 5, 9, 20:

si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,

id. Rosc. Com. 12, 33:

ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,

id. Par. 6, 2, 48:

magni erunt mihi tuae litterae,

id. Fam. 15, 15, 4:

parvi sunt foris arma, nisi, etc.,

id. Off. 1, 22, 76:

an emat denario quod sit mille denarium,

id. ib. 3, 23, 92:

parvi pretii est quod nihili est,

id. Q. Fr. 1, 2, 4:

mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,

is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:

neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,

Sall. J. 85, 39:

erat (agellus) centum milium nummum,

Plin. Ep. 6, 3, 1. —

With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—

With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.

In gen.:

audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,

who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:

ea ut civitatis Rhodiorum essent,

Liv. 37, 55, 5:

teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,

Cic. Rep. 1, 2, 3:

quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,

id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:

sapientis est consilium explicare suum, etc.,

id. ib. 2, 81, 333:

temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,

id. Sen. 6, 20:

est adulescentis majores natu vereri,

id. Off. 1, 34, 122:

Aemilius, cujus tum fasces erant,

Liv. 8, 12, 13:

tota tribuniciae potestatis erat,

id. 3, 48:

alterius morientis prope totus exercitus fuit,

id. 22, 50:

jam me Pompeii totum esse scis,

Cic. Fam. 2, 13, 2:

hominum, non causarum, toti erant,

Liv. 3, 36:

plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,

were devoted to, favored, id. 23, 14:

Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,

id. 38, 3:

Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,

id. 42, 29:

est miserorum ut malevolentes sint,

Plaut. Capt. 3, 4, 51:

quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,

Cic. de Or. 2, 20, 86:

negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,

id. Fam. 5, 16, 5:

est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:

est tuum, Cato, videre quid agatur,

Cic. Mur. 38, 83:

fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,

id. Att. 12, 28, 2.—

Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:

quae res evertendae rei publicae solerent esse,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:

regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,

Sall. C. 6, 7:

qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,

Liv. 3, 31, 7:

ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,

id. 27, 9, 12:

nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,

id. 38, 51, 8:

frustrationem eam legis tollendae esse,

id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—

With dat. of the end, object, purpose, etc.:

vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,

Cic. Rosc. Am. 17, 48:

etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,

Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:

ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,

Liv. 2, 9:

magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,

id. 4, 21, 5:

cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,

id. 31, 13:

iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,

Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:

tu nec solvendo eras,

Cic. Phil. 2, 2, 4:

cum solvendo civitates non essent,

id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—

With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.

Without second dat. of pers.:

auxilio is fuit,

Plaut. Am. prol. 94:

magis curae'st,

id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:

cui bono fuerit,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,

Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;

tamen ero frugi bonae,

Plaut. Ps. 1, 5, 51:

magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,

Cic. Sen. 21, 78:

multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,

Cic. Rosc. Com. 4, 11:

haec res ad levandam annonam impedimento fuit,

Liv. 4, 13:

cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,

Quint. 7, 1, 2.—

With second dat. of pers.:

obsecro vos ego mi auxilio sitis,

Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:

ne quid Captioni mihi sit,

id. ib. 3, 3, 19:

mihi cordi est,

id. Cist. 1, 1, 110:

ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,

id. As. 3, 2, 25:

metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,

id. Mil. 2, 6, 12:

nec Salus nobis saluti jam esse potest,

id. Most. 2, 1, 4:

bono usui estis nulli,

id. Curc. 4, 2, 15:

quae sint nobis morbo mortique,

Lucr. 6, 1095:

quo magis quae agis curae sunt mihi,

Ter. Ad. 4, 5, 46:

omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,

Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:

accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,

Liv. 35, 23, 1:

sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,

id. 4, 7, 6:

si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,

Plin. Ep. 6, 8, 9:

quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,

id. Pan. 25, 3:

quantae sit mihi curae,

id. Ep. 6, 8, 2:

si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,

Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:

nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,

Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—

Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:

vinum murteum est ad alvum crudam,

Cato, R. R. 125:

completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,

Caes. B. C. 3, 101:

valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—

Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:

sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,

Cic. Brut. 46, 172:

quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,

id. Lael. 26, 97:

meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,

id. Ac. 1, 2, 8:

si Epicurum, id est si Democritum probarem,

id. ib. 1, 2, 6:

ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,

id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:

cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,

id. 8, 3, 89.—

Poet., with Greek inf. pleonastically:

esse dederat monumentum,

Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).

sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.

sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.

tĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Gr. stegô, to cover; tegos, stegos, roof; Sanscr. sthag-, to hide; Germ. decken; Engl thatch], to cover (syn. operio).

Lit.

In gen.:

amica corpus ejus (Alcibiadis) texit suo pallio,

Cic. Div 2, 69, 143:

capite se totum tegit,

Plaut. Trin. 4, 2, 9:

(tegillo) tectus esse soleo, si pluvit,

id. Rud. 2, 7, 19: fere res omnes aut corio sunt Aut etiam conchis [p. 1846] aut callo aut cortice tectae, covered, clothed, Lucr. 4, 936; cf.:

bestiae aliae coriis tectae sunt, aliae villis vestitae,

Cic. N. D. 2, 47, 121:

ut tecti, ut vestiti, ut salvi esse possemus,

id. ib. 2, 69, 150:

corpora veste villosā,

Tib. 2, 3, 76:

caput galea,

Prop. 4 (5), 3, 44:

Mars tunicā adamantinā tectus,

Hor. C. 1, 6, 13:

ensis Vaginā tectus,

id. S. 2, 1, 4. —In Greek constr.:

primā tectus lanugine malas,

Ov. M. 12, 291:

cucullo caput tectus,

Mart. 5, 14, 6:

quae (casae) more Gallorum stramentis erant tectae,

Caes. B. G. 5, 43:

tectas casas testudinum superficie,

Plin. 6, 24, 28, § 109:

musculum,

Caes. B. C. 2, 10:

domum,

Dig. 19, 1, 18: naves tectae, covered with decks, decked ( = constratae), Caes. B. C. 1, 56; Liv. 36, 43, 13 (opp. apertae);

31, 46, 6: tectae instrataeque scaphae,

Caes. B. C. 3, 100:

incepto tegeret cum lumina somno,

Verg. G. 4, 414:

utne tegam spurco Damae latus?

i. e. to go by the side of, walk cheek by jowl with, Hor. S. 2, 5, 18; so,

latus alicui,

Suet. Claud. 24; cf. aliquem, to surround, attend, accompany:

omnis eum stipata tegebat Turba ducum,

Verg. A. 11, 12; Stat. S. 5, 1, 26: sarta tecta; v. sartus. —

In partic.

To cover, hide, conceal (rare in lit. sense;

syn.: abscondo, occulto): Caesar tectis insignibus suorum occultatisque signis militaribus, etc.,

Caes. B. G. 7, 45:

fugientem silvae texerunt,

id. ib. 6, 30:

oves (silva),

Ov. M. 13, 822:

quas (tabellas) tegat in tepido sinu,

id. A. A. 3, 622:

ferae latibulis se tegunt,

Cic. Rab. Post. 15, 42; cf.:

nebula matutina texerat inceptum,

Liv. 41, 2, 4:

Scipionem nebulae possiderent ac tegerent,

Vop. prol. 2. —

To shelter, protect, defend (rare in lit. sense); constr., in analogy with defendere and tueri, aliquid ab aliquo or ab aliquā re:

qui portus ab Africo tegebatur, ab Austro non erat tutus,

Caes. B. C. 3, 26:

ut alter (ordo propugnatorum) ponte ab incidentibus telis tegeretur,

Hirt. B. G. 8, 9:

aliquem conservare et tegere,

id. ib. 1, 85:

tempestas et nostros texit et naves Rhodias afflixit,

Caes. B. C. 3, 27; Hirt. B. G. 8, 5; Sall. J. 101, 4:

triumpho, si licet me latere tecto abscedere,

i. e. with a whole skin, safe, unhurt, Ter. Heaut. 4, 2, 5.— Pass. in mid. force:

tegi magis Romani quam pugnare,

Liv. 4, 37, 11.—

To cover over, bury, enclose ( poet.):

te modo terra tegat,

Prop. 2, 26, 44 (3, 22, 24):

sit tibi terra levis mollique tegaris harenā,

Mart. 9, 29, 11:

ossa tegebat humus,

Ov. M. 15, 56:

ossa tegit tumulus,

id. Am. 2, 6, 59:

Sicanio tegitur sepulcro,

Luc. 2, 548. —

Trop.

In gen., to cover (very rare):

tempestas, mihi quae modestiam omnem, Detexit tectus quā fui,

Plaut. Most. 1, 3, 7. —

In partic.

(Acc. to I. B. 1.) To cloak, hide, veil, conceal, keep secret (freq. and class.):

triumphi nomine tegere atque velare cupiditatem suam,

Cic. Pis. 24, 56:

multis simulationum involucris tegitur et quasi velis quibusdam obtenditur unius cujusque natura,

id. Q. Fr. 1, 1, 5, § 15:

ignaviam suam tenebrarum ac parietum custodiis tegere,

id. Rab. Perd. 7, 21:

animus ejus vultu, flagitia parietibus tegebantur,

id. Sest. 9, 22:

summam prudentiam simulatione stultitiae,

id. Brut. 14, 53:

honestā praescriptione rem turpissimam,

Caes. B. C. 3, 32; cf.:

turpia facta oratione,

Sall. J. 85, 31:

aliquid mendacio,

Cic. Quint. 26, 81:

nomen tyranni humanitate,

Nep. Dion, 1:

commissum,

Hor. Ep. 1, 18, 38; id. A. P. 200:

non uti corporis vulnera, ita exercitus incommoda sunt tegenda,

Caes. B. C. 2, 31:

nostram sententiam,

Cic. Tusc. 5, 4, 11:

dira supplicia,

Verg. A. 6, 498:

causam doloris,

Ov. M. 13, 748:

pectoribus dabas multa tegenda meis,

id. Tr. 3, 6, 10: ignobilitatis tegendae causā, Cap. Max. 8. —

(Acc. to I. B. 2.) To defend, protect, guard:

aliquid excusatione amicitiae,

Cic. Lael. 12, 43; id. Clu. 11:

quod is meam salutem atque vitam suā benevolentiā, praesidio custodiāque texisset,

id. Planc. 1, 1:

nostri clarissimorum hominum auctoritate leges et jura tecta esse voluerunt,

id. de Or. 1, 59, 253:

pericula facile innocentiā tecti repellemus,

id. Imp. Pomp. 24, 70:

qui a patrum crudelibus suppliciis tegere liberos sciant,

Liv. 1, 53, 8:

aliquem tegere ac tueri, Cic Fam. 13, 66, 2: libertatem, patriam, parentisque armis tegere,

Sall. C. 6, 5: ut legatos cura magistratuum magis quam jus gentium ab irā impetuque hominum tegeret, Liv. 8, 6, 7:

legationisque jure satis tectum se arbitraretur,

Nep. Pelop. 5, 1.—Hence, tec-tus, a, um, P. a., covered, i. e. hidden, concealed.

Lit.:

cuniculi,

Hirt. B. G. 8, 41. —

Trop., hidden, not frank, open, or plain; secret, concealed, disguised; close, reserved, cautious:

sermo verbis tectus,

covered, enveloped, Cic. Fam. 9, 22, 1; cf.

verba (opp. apertissima),

id. ib. 9, 22, 5:

occultior atque tectior cupiditas,

id. Rosc. Am. 36, 104:

amor,

Ov. R. Am. 619. —

Of persons: occultus et tectus,

Cic. Fin. 2, 17, 54:

tecti esse ad alienos possumus,

id. Rosc. Am. 40, 116; cf. in comp.:

tectior,

id. Phil. 13, 3, 6:

te in dicendo mihi videri tectissimum,

id. de Or. 2, 73, 296:

silet ille, tectusque recusat Prodere quemquam,

Verg. A. 2, 126; cf.:

quis consideratior illo? Quis tectior?

Cic. Deiot. 6, 16. — Hence, adv.: tectō, covertly, privily, cautiously:

et tamen ab illo aperte, tecte quicquid est datum, libenter accepi,

Cic. Att. 1, 14, 4. — Comp.:

tectius,

Cic. Fam. 9, 22, 2; id. Planc. 10, 8, 5; Ov. A. A. 1, 276.

tĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Gr. stegô, to cover; tegos, stegos, roof; Sanscr. sthag-, to hide; Germ. decken; Engl thatch], to cover (syn. operio).

Lit.

In gen.:

amica corpus ejus (Alcibiadis) texit suo pallio,

Cic. Div 2, 69, 143:

capite se totum tegit,

Plaut. Trin. 4, 2, 9:

(tegillo) tectus esse soleo, si pluvit,

id. Rud. 2, 7, 19: fere res omnes aut corio sunt Aut etiam conchis [p. 1846] aut callo aut cortice tectae, covered, clothed, Lucr. 4, 936; cf.:

bestiae aliae coriis tectae sunt, aliae villis vestitae,

Cic. N. D. 2, 47, 121:

ut tecti, ut vestiti, ut salvi esse possemus,

id. ib. 2, 69, 150:

corpora veste villosā,

Tib. 2, 3, 76:

caput galea,

Prop. 4 (5), 3, 44:

Mars tunicā adamantinā tectus,

Hor. C. 1, 6, 13:

ensis Vaginā tectus,

id. S. 2, 1, 4. —In Greek constr.:

primā tectus lanugine malas,

Ov. M. 12, 291:

cucullo caput tectus,

Mart. 5, 14, 6:

quae (casae) more Gallorum stramentis erant tectae,

Caes. B. G. 5, 43:

tectas casas testudinum superficie,

Plin. 6, 24, 28, § 109:

musculum,

Caes. B. C. 2, 10:

domum,

Dig. 19, 1, 18: naves tectae, covered with decks, decked ( = constratae), Caes. B. C. 1, 56; Liv. 36, 43, 13 (opp. apertae);

31, 46, 6: tectae instrataeque scaphae,

Caes. B. C. 3, 100:

incepto tegeret cum lumina somno,

Verg. G. 4, 414:

utne tegam spurco Damae latus?

i. e. to go by the side of, walk cheek by jowl with, Hor. S. 2, 5, 18; so,

latus alicui,

Suet. Claud. 24; cf. aliquem, to surround, attend, accompany:

omnis eum stipata tegebat Turba ducum,

Verg. A. 11, 12; Stat. S. 5, 1, 26: sarta tecta; v. sartus. —

In partic.

To cover, hide, conceal (rare in lit. sense;

syn.: abscondo, occulto): Caesar tectis insignibus suorum occultatisque signis militaribus, etc.,

Caes. B. G. 7, 45:

fugientem silvae texerunt,

id. ib. 6, 30:

oves (silva),

Ov. M. 13, 822:

quas (tabellas) tegat in tepido sinu,

id. A. A. 3, 622:

ferae latibulis se tegunt,

Cic. Rab. Post. 15, 42; cf.:

nebula matutina texerat inceptum,

Liv. 41, 2, 4:

Scipionem nebulae possiderent ac tegerent,

Vop. prol. 2. —

To shelter, protect, defend (rare in lit. sense); constr., in analogy with defendere and tueri, aliquid ab aliquo or ab aliquā re:

qui portus ab Africo tegebatur, ab Austro non erat tutus,

Caes. B. C. 3, 26:

ut alter (ordo propugnatorum) ponte ab incidentibus telis tegeretur,

Hirt. B. G. 8, 9:

aliquem conservare et tegere,

id. ib. 1, 85:

tempestas et nostros texit et naves Rhodias afflixit,

Caes. B. C. 3, 27; Hirt. B. G. 8, 5; Sall. J. 101, 4:

triumpho, si licet me latere tecto abscedere,

i. e. with a whole skin, safe, unhurt, Ter. Heaut. 4, 2, 5.— Pass. in mid. force:

tegi magis Romani quam pugnare,

Liv. 4, 37, 11.—

To cover over, bury, enclose ( poet.):

te modo terra tegat,

Prop. 2, 26, 44 (3, 22, 24):

sit tibi terra levis mollique tegaris harenā,

Mart. 9, 29, 11:

ossa tegebat humus,

Ov. M. 15, 56:

ossa tegit tumulus,

id. Am. 2, 6, 59:

Sicanio tegitur sepulcro,

Luc. 2, 548. —

Trop.

In gen., to cover (very rare):

tempestas, mihi quae modestiam omnem, Detexit tectus quā fui,

Plaut. Most. 1, 3, 7. —

In partic.

(Acc. to I. B. 1.) To cloak, hide, veil, conceal, keep secret (freq. and class.):

triumphi nomine tegere atque velare cupiditatem suam,

Cic. Pis. 24, 56:

multis simulationum involucris tegitur et quasi velis quibusdam obtenditur unius cujusque natura,

id. Q. Fr. 1, 1, 5, § 15:

ignaviam suam tenebrarum ac parietum custodiis tegere,

id. Rab. Perd. 7, 21:

animus ejus vultu, flagitia parietibus tegebantur,

id. Sest. 9, 22:

summam prudentiam simulatione stultitiae,

id. Brut. 14, 53:

honestā praescriptione rem turpissimam,

Caes. B. C. 3, 32; cf.:

turpia facta oratione,

Sall. J. 85, 31:

aliquid mendacio,

Cic. Quint. 26, 81:

nomen tyranni humanitate,

Nep. Dion, 1:

commissum,

Hor. Ep. 1, 18, 38; id. A. P. 200:

non uti corporis vulnera, ita exercitus incommoda sunt tegenda,

Caes. B. C. 2, 31:

nostram sententiam,

Cic. Tusc. 5, 4, 11:

dira supplicia,

Verg. A. 6, 498:

causam doloris,

Ov. M. 13, 748:

pectoribus dabas multa tegenda meis,

id. Tr. 3, 6, 10: ignobilitatis tegendae causā, Cap. Max. 8. —

(Acc. to I. B. 2.) To defend, protect, guard:

aliquid excusatione amicitiae,

Cic. Lael. 12, 43; id. Clu. 11:

quod is meam salutem atque vitam suā benevolentiā, praesidio custodiāque texisset,

id. Planc. 1, 1:

nostri clarissimorum hominum auctoritate leges et jura tecta esse voluerunt,

id. de Or. 1, 59, 253:

pericula facile innocentiā tecti repellemus,

id. Imp. Pomp. 24, 70:

qui a patrum crudelibus suppliciis tegere liberos sciant,

Liv. 1, 53, 8:

aliquem tegere ac tueri, Cic Fam. 13, 66, 2: libertatem, patriam, parentisque armis tegere,

Sall. C. 6, 5: ut legatos cura magistratuum magis quam jus gentium ab irā impetuque hominum tegeret, Liv. 8, 6, 7:

legationisque jure satis tectum se arbitraretur,

Nep. Pelop. 5, 1.—Hence, tec-tus, a, um, P. a., covered, i. e. hidden, concealed.

Lit.:

cuniculi,

Hirt. B. G. 8, 41. —

Trop., hidden, not frank, open, or plain; secret, concealed, disguised; close, reserved, cautious:

sermo verbis tectus,

covered, enveloped, Cic. Fam. 9, 22, 1; cf.

verba (opp. apertissima),

id. ib. 9, 22, 5:

occultior atque tectior cupiditas,

id. Rosc. Am. 36, 104:

amor,

Ov. R. Am. 619. —

Of persons: occultus et tectus,

Cic. Fin. 2, 17, 54:

tecti esse ad alienos possumus,

id. Rosc. Am. 40, 116; cf. in comp.:

tectior,

id. Phil. 13, 3, 6:

te in dicendo mihi videri tectissimum,

id. de Or. 2, 73, 296:

silet ille, tectusque recusat Prodere quemquam,

Verg. A. 2, 126; cf.:

quis consideratior illo? Quis tectior?

Cic. Deiot. 6, 16. — Hence, adv.: tectō, covertly, privily, cautiously:

et tamen ab illo aperte, tecte quicquid est datum, libenter accepi,

Cic. Att. 1, 14, 4. — Comp.:

tectius,

Cic. Fam. 9, 22, 2; id. Planc. 10, 8, 5; Ov. A. A. 1, 276.

tūtēla, ae, f. [1. tutor], a watching, keeping, charge, care, safeguard, defence, protection (syn.: praesidium, cura).

Lit.

In gen.:

tutelam januae gerere,

Plaut. Truc. 2, 1, 43:

foribus tutelam gerere,

id. Trin. 4, 2, 28:

viae,

Dig. 31, 1, 30:

suo tergo tutelam gerere,

Plaut. Trin. 4, 3, 51:

nunc de septis, quae tutandi causā fundi fiant dicam. Earum tutelarum genera quattuor, etc.,

Varr. R. R. 1, 14, 1:

pecudum silvestrium,

care, management, Col. 9, praef. §

1: boum,

id. 6, 2, 15:

aselli,

id. 7, 1, 2:

tenuiorum,

support, maintenance, Suet. Caes. 68:

lanae tutelam praestant contra frigora,

Plin. 29, 2, 9, § 30:

ut villarum tutela non sit oneri,

id. 18, 5, 6, § 31; 35, 3, 4, § 14:

classis,

Just. 16, 3, 9:

cum de hominis summo bono quaererent, nullam in eo neque animi neque corporis partem vacuam tutela reliquerunt,

Cic. Fin. 4, 14, 36:

tutela ac praesidium bellicae virtutis,

id. Mur. 10, 22:

Apollo, cujus in tutelā Athenas antiqui historici esse voluerunt,

id. N. D. 3, 22, 55; cf.:

quare sit in ejus tutela Gallia, cujus, etc.,

id. Prov. Cons. 14, 35:

intellegi volumus salutem hominum in ejus (Jovis) esse tutela,

id. Fin. 3, 20, 66:

Juno, cujus in tutelā Argi sunt,

Liv. 34, 24, 2; Plin. 28, 2, 4, § 18:

subicere aliquid tutelae alicujus,

Cic. Fin. 4, 14, 38:

filios suos parvos tutelae populi commendare,

id. de Or. 1, 53, 228:

dii, quorum tutelae ea loca essent,

Liv. 1, 6, 4:

quae suae fidei tutelaeque essent,

id. 24, 22, 15:

publicae tutelae esse,

id. 42, 19, 5; 21, 41, 12:

te Jovis impio Tutela Saturno Eripuit,

Hor. C. 2, 17, 23:

ut dicar tutelā pulsa Minervae,

Ov. M. 2, 563:

dique deaeque omnes, quibus est tutela per agros,

Prop. 3, 13 (4, 12), 41:

ut te generi humano, cujus tutela et securitas saluti tuae innisa est, incolumem praestarent,

Plin. Ep. 10, 52 (60).— With gen. obj.:

loci,

protection, Just. 41, 5, 3.—

In partic., jurid. t. t., the office of a guardian, guardianship, wardship, tutelage of minors, insane persons, etc.:

tutela est, ut Servius definit, vis ac potestas in capite libero ad tuendum eum, qui propter aetatem suā sponte se defendere nequit, jure civili data ac permissa,

Dig. 26, 1 (De tutelis), 1: tradere aliquem in tutelam alicujus, Pac. ap. Cic. de Or. 2, 46, 193:

in suam tutelam venire,

to become one's own master, come of age, Cic. de Or. 1, 39, 180; Dig. 37, 11, 8, § 1; Cic. Top. 10, 44; id. Brut. 52, 195; 53, 197; id. Inv. 2, 21, 62; Gai. 2, 179; Nep. Eum. 2, 1;

rarely in the order, in tutelam suam venire,

Cic. Inv. 2, 42, 122: tutelae suae fieri, Sen. Ep. 33, 10:

fraudare pupillum, qui in tutelam pervenit,

Cic. Rosc. Com. 6, 16:

alicujus tutelam accipere,

Varr. R. R. 3, 2, 17:

ad sanos abeat tutela propinquos,

Hor. S. 2, 3, 218:

rei publicae,

Cic. Off. 1, 25, 85:

tutelam filiorum servo committere,

Just. 4, 2, 5:

tutelam pupilli suscipere,

id. 30, 2, 8:

gerere,

Val. Max. 6, 6, 1:

nancisci,

to become guardian, Just. Inst. 1, 12, 6:

administrare,

Dig. 26, 7, 3, § 2:

reddere,

ib. 5, 1, 2, § 3.—

Transf., concr.

Act., like our watch, of that which guards or protects, a keeper, warder, guardian, protector (mostly poet.):

(Philemon et Baucis) templi tutela fuere,

Ov. M. 8, 711: prorae tutela Melanthus, i. e. the pilot at the prow, = proreta, id. ib. 3, 617:

o tutela praesens Italiae (Augustus),

Hor. C. 4, 14, 43:

(Achilles) decus et tutela Pelasgi Nominis,

Ov. M. 12, 612:

rerum tutela mearum Cum sis (shortly before: curator a praetore datus),

Hor. Ep. 1, 1, 103.—Of the image of the tutelar deity of a ship:

navis, cujus tutela ebore caelata est, etc.,

Sen. Ep. 76, 13; Lact. 1, 11, 19; cf. Sil. 14, 543; Petr. 105 and 108.—Of the tutelar deity of a place, Petr. 57; Auct. Priap. 37; Hier. in Isa. 57, 7; Inscr. Orell. 1698 sq.; 1736.—

A remedy against, cure:

si qua est tutela podagrae,

Grat. Cyn. 478.—

Pass., of that which is guarded or protected, a charge, care.

In gen. ( poet.):

virginum primae puerique claris Patribus orti, Deliae tutela deae,

Hor. C. 4, 6, 33:

Lanuvium annosi vetus est tutela draconis,

Prop. 4 (5), 8, 3:

sit, precor, tutela Minervae Navis,

Ov. Tr. 1, 10, 1 sq. —

In partic., in jurid. lang., that which is under guardianship or tutelage: in officiis apud majores ita observatum est: primum tutelae, deinde hospiti, deinde clienti, tum cognato, postea affini, a ward, Massur. ap. Gell. 5, 13, 5.—Of the property of a ward:

mirabamur, te ignorare, de tutelā legitimā... nihil usucapi posse,

Cic. Att. 1, 5, 6:

nihil potest de tutelā legitimā sine omnium tutorum auctoritate deminui,

id. Fl. 34, 84; Dig. 26, 7, 5.

, juris n

  1) закон, право;

  2) суд

  ♦ suo jure с полным правом