-
41 gratuitus
grātŭītus ( grātŭĭtum, Stat. S. 1, 6, 16), a, um, adj. [gratia], that is done with, out pay, reward, or profit; free, spontaneous, voluntary, gratuitous (class.):ea (examina apium) vel aere parta vel gratuita contingunt,
Col. 9, 8, 1:quid? liberalitas gratuitane est an mercenaria? si sine praemio benigna est, gratuita: si cum mercede, conducta,
Cic. Leg. 1, 18, 48; cf.:probitas gratuita,
id. Fin. 2, 31, 99:hominum caritas et amicitia gratuita est,
id. N. D. 1, 44, 122:ne gratuita quidem suffragia,
purchased, id. Planc. 22, 54; cf.:comitia gratuita,
i. e. at which no gratuities were distributed to voters, id. Att. 4, 15, 8; id. Q. Fr. 2, 15, b, 4:pecunia,
i. e. without interest, Plin. Ep. 3, 11, 2:cum debitor gratuita pecunia utatur,
Paul. Sent. 2, 5, 1; so,usus pecuniae,
Suet. Aug. 41:milies sestertio proposito,
id. Tib. 48;and perh. also, fenus,
lending without interest, id. Caes. 27:universi milites gratuitam et sine frumento stipendioque operam (obtulerunt),
id. ib. 68:cadaverum et ruderum gratuita egestio,
id. Ner. 38:gratuita in Circo loca,
free places, id. Calig. 26:subsellia,
free benches, id. Ner. 17: navis, a free ship or boat, Sen. Ben. 6, 19:furor,
innate, spontaneous, Liv. 2, 42, 6:crudelitas,
unprovoked, id. 3, 37, 8:praeterita parricidia,
without effect, in vain, id. 1, 47, 1:AVGVSTALIS,
without pay, Inscr. Orell. 3918;SO, SACERDOS, Inscr. ap. Maff. Mus. Ver. 80, 3: largis gratuitum cadit rapinis,
Stat. S. 1, 6, 16:odium aut est ex offensa, aut gratuitum,
unprovoked, Sen. Ep. 105, 3 (al. gratuito).—Hence, adv.: grātŭīto, without pay or profit, for naught, gratis, gratuitously:hic (Polygnotus) et Athenis porticum, quae Poecile vocatur, gratuito (pinxit), cum partem ejus Micon mercede pingeret,
Plin. 35, 9, 35, § 59; Tac. A. 11, 22 fin.:neque tamen eloquentiam gratuito contingere,
without cost, id. ib. 11, 7:multorum causas et non gravate et gratuito defendentis,
Cic. Off. 2, 19, 66:cum mediocribus multis gratuito civitatem in Graecia homines impertiebant,
for no particular reason, id. Arch. 5, 10; cf.:ne per otium torpescerent manus aut animus, gratuito potius malus atque crudelis erat,
Sall. C. 16, 3 Kritz:gratuito nemo bonus est,
id. H. 1, 48, 9. -
42 Kalendarium
Kălendārĭum ( Cal-), ii, n. [id.], a debt-book, account-book, the interest-book of a money-lender, because monthly interest was reckoned to the Kalends:II.nemo beneficia in Kalendario scribit,
Sen. Ben. 1, 2, 3:versare,
id. Ep. 14, 18:quid fenus et Kalendarium et usura, nisi humanae cupiditatis extra naturam quaesita nomina,
id. Ben. 7, 10, 3; Orig. 12, 1, 41; 15, 1, 58 al.;also called Kalendarii liber,
Sen. Ep. 87, 7. —Trop.:graciles aurium cutes Kalendarium expendunt,
i. e. a fortune, a whole estate, Tert. Hab. Mul. 1, 9 fin. -
43 merces
1.merces, ēdis ( irreg. acc. mercem, Claud. 6; Cons. Hon. 578), f. [mereo, what is deserved or earned; hence], hire, pay, wages, salary, fee, reward, etc. (syn.: pretium, stipendium; class.).I.Lit.:B.manuum mercede inopiam tolerare,
the wages of manual labor, Sall. C. 37, 7:ne ars tanta abduceretur ad mercedem atque quaestum,
Cic. Div. 1, 41, 92:operae,
id. Verr. 2, 1, 56, § 147:veterum officiorum,
Juv. 5, 13:uti ab Arvernis Sequanisque Germani mercede arcesserentur,
Caes. B. G. 1, 31:haec merces erat dialecticorum,
fee, Cic. Ac. 2, 30, 98:Apollonius cum mercede doceret,
id. de Or. 1, 28, 126:mercedibus scenicorum recisis,
the players' salaries, Suet. Tib. 34:poscere mercedes,
to work for hire, Juv. 8, 246:sarcienda vestimenta mercede certa accipere,
Gai. Inst. 3, 205.—Prov.:dignus est operarius mercede suo,
Vulg. Luc. 10, 7.—In partic., in a bad sense, an unrighteous reward, a bribe:II.pretio atque mercede minuere majestatem rei publicae,
Cic. Verr. 2, 5, 20, § 50:magnā mercede pacisci cum aliquo, ut,
Liv. 25, 33: mercedem accipere ab aliquo, Cic. Rosc. Am. 29, 80:lingua adstricta mercede,
tied with a bribe, id. Pis. 13, 30:iniquitatis,
Vulg. 2 Pet. 2, 13.—Transf.A.A price for any thing, reward, wages; recompense, punishment; cost, injury, detriment; a stipulation, condition, etc.:B.mercedem alicujus rei constituere,
Cic. Verr. 2, 5, 51, § 134:alicui proponere,
id. Q. Fr. 3, 3, 4:alicui rei imponere,
Juv. 7, 149:exigere ab aliquo,
Cic. Lael. 21, 80:merces sanguinis atque laboris,
Juv. 14, 164; 1, 42:mercedem solvere,
to make payment, id. 7, 157:appellare,
to demand payment, id. 7, 157, v. 158.—Prov.:unā mercede duas res adsequi,
to kill two birds with one stone, Cic. Rosc. Am. 29, 80:non aliā bibam Mercede,
condition, Hor. C. 1, 27, 13:temeritatis merces,
punishment, Liv. 39, 55:qui metit mercedem accipit,
reward, Vulg. Johan. 4, 36:in molestiā gaudeo, te eam fidem cognoscere hominum non ita magnā mercede, quam ego maximo dolore cognōram,
price, cost, Cic. Fam. 1, 9, 3:non sine magnā mercede,
not except at great cost, id. Tusc. 3, 6, 12:victum illa mercede parare,
Juv. 14, 273:magnā quidem res tuas mercede colui,
to my great disadvantage, Sen. Tranq. 11, 2.—Rent, revenue, income, interest:2.mercedes Argileti et Aventini,
Cic. Att. 12, 32, 2:dotalium praediorum,
id. ib. 15, 20, 4:ex fundo,
id. Verr. 2, 3, 50, § 119:mercedes habitationum annuae,
house-rents, Caes. B. C. 3, 21:publicanos tertiā mercedum parte relevavit,
farm-rent, Suet. Caes. 20: quinas hic capiti mercedes exsecat, interest or discount on capital, Hor. S. 1, 2, 14.merces, for merx, v. h. v. -
44 quaestus
quaestus, ūs (archaic gen. quaesti, Plaut. Aul. 1, 2, 5; id. Poen. prol. 95; Ter. Hec. 5, 3, 38; Titin., Nov., Turp., and Caecil. ap. Non. 483, 19 sq.; Varr. ib. 492, 20.— Gen. quaestuis, Varr. ap. Non. 483, 32), m. [quaero], a gaining, acquiring; gain, acquisition, profit, advantage (quite class.; syn.: lucrum, emolimentum).I.Lit.:B.quaestus pecuniae,
Caes. B. G. 6, 17, 1:emendi aut vendendi quaestu et lucro duci,
Cic. Tusc. 5, 3, 9:pauperes homines, quibus nec quaestus est, nec, etc.,
Plaut. Rud. 2, 1, 2:ad suom quemque hominem quaestum esse aequomst callidum,
id. As. 1, 3, 34:quaestus ac lucrum unius agri, et unius anni,
Cic. Verr. 2, 3, 44, § 106:cum quaestu compendioque dimittere,
id. ib. 2, 2, 3, §6: quibus fides, decus, pietas, postremo honesta atque inhonesta omnia quaestui sunt,
are venal, are turned to gain, Sall. J. 31, 12:quaestui deditum esse,
id. C. 13, 5:quaestui servire,
Cels. 3, 4:ad suom quaestum callere,
Plaut. Truc. 2, 5, 40:in quaestu esse,
to bring gain, be turned to profit, Quint. 1, prooem. § 13: quaestui habere rem publicam, to derive advantage, enrich one ' s self, by the administration of public affairs, Cic. Off. 2, 22, 77:pecuniam in quaestu relinquere,
to let out money at interest, on usury, id. Pis. 35, 86.—Prov.: non potest quaestus consistere, si eum sumptus superat,
Plaut. Poen. 1, 2, 74; cf.:is (sumptibus suis) vel Herculi conterere quaestum possiet,
i. e. he could spend all the tithes offered to Hercules, id. Most. 4, 2, 68:omnes homines ad suom quaestum callent et fastidiunt,
every one looks to his own interest, id. Truc. 2, 5, 40; cf. id. ib. 2, 4, 62.—Transf., a way of making money, a business, occupation, employment, trade:II.meretricius,
Cic. Phil. 2, 18, 44.— Plur.:meretricii quaestus,
Sen. Contr. 1, 2, 4:de quaestibus, qui liberales habendi,
Cic. Off. 1, 42, 150; Plaut. Rud. 4, 3, 50:malus,
id. Most. 3, 2, 92.—Of a prostitute (freq. and class.): corpore indignum quaestum facere,
Plaut. Poen. 5, 3, 21; Liv. 26, 33, 8; Tac. A. 2, 85; Val. Max. 6, 1, 6:quaestum corpore factitare,
id. 6, 1, 10; so without corpore:uti quaestum faceret,
Ter. Heaut. 4, 1, 27:quaestum occipit,
id. And. 1, 1, 52; id. Ad. 2, 1, 52; Plaut. Capt. 1, 1, 30.—Of a parasite:antiquom quaestum meum alimoniae servo,
Plaut. Pers. 1, 2, 1. —Trop., gain, profit, advantage: qui sui quaestus causā fictas suscitant sententias, Enn. ap. Cic. Div. 1, 40, 88 (Trag. v. 447 Vahl.):ut quaestui habeant male loqui melioribus,
Plaut. Poen. 3, 3, 12:nullum in eo facio quaestum,
Cic. Fam. 15, 14, 1:est autem quaestus magnus pietas,
Vulg. 1 Tim. 6, 6. -
45 renovatio
rĕnŏvātĭo, ōnis, f. [id.].I.In gen., a renewing, renewal (Ciceron.):2.mundi,
Cic. N. D. 2, 46, 118:doctrinae,
id. Brut. 71, 250:timoris,
id. Fam. 11, 18, 3; Vulg. Tit. 3, 5.—In partic., in business lang., a renewing of interest, compound interest:II.confeceram, ut solverent, centesimis sexennii ductis cum renovatione singulorum annorum,
Cic. Att. 6, 1, 5.—Trop.:auspiciorum,
Liv. 5, 52, 9. -
46 res
rēs, rei (rēi with e long; gen., Lucr. 2, 112; 548; 6, 918; dat., id. 1, 688; 2, 236; rei, gen., monosyl. at the end of the verse, Lucr. 3, 918;I.and in the middle of the verse,
id. 4, 885, and Poët. ap. Lact. 6, 6), f. [ etym. dub.; perh. root ra- of reor, ratus; cf. Germ. Ding; Engl. thing, from denken, to think; prop., that which is thought of; cf. also logos, Lid. and Scott, 9], a thing, object, being; a matter, affair, event, fact, circumstance, occurrence, deed, condition, case, etc.; and sometimes merely = something (cf.: causa, ratio, negotium).In gen.:B.unde initum primum capiat res quaeque movendi,
Lucr. 1, 383; cf. id. 1, 536:in partes res quaeque minutas Distrahitur,
id. 2, 826: summe Sol, qui omnes res inspicis, Enn. ap. Prob. Verg. E. 6, 31 (Trag. v. 321 Vahl.):versus, quos ego de Rerum Naturā pangere conor,
Lucr. 1, 25; cf. id. 1, 126; 5, 54:rerum natura creatrix,
id. 2, 1117:divinarum humanarumque rerum, tum initiorum causarumque cujusque rei cognitio,
Cic. Tusc. 5, 3, 7 (v. divinus):haeret haec res,
Plaut. Am. 2, 2, 182:profecto, ut loquor, ita res est,
id. ib. 2, 1, 19:haud mentior, resque uti facta dico,
id. ib. 2, 1, 23:de Alcumenā ut rem teneatis rectius,
id. ib. prol. 110:in tantis rebus (sc. in re publicā defendendā),
Cic. Rep. 1, 3, 4 et saep.:quo Averna vocantur nomine, id ab re Impositum est, quia sunt avibus contraria cunctis,
from the nature of the thing, Lucr. 6, 740; cf. id. 6, 424; Liv. 1, 17:si res postulabit,
the condition of the case, Cic. Lael. 13, 44: scaena rei totius haec, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 3:fugam in se nemo convertitur Nec recedit loco, quin statim rem gerat,
does his duty, stands his ground, Plaut. Am. 1, 1, 84; so, res gerere, v. gero; hence, too, rerum scriptor, for a historian, v. scriptor, and cf. II. H. infra.—With adj. of quality, to express condition, etc.:C.illic homo a me sibi malam rem arcessit,
is bringing a bad business on himself, Plaut. Am. 1, 1, 171; so,res mala,
a wretched condition, Sall. C. 20, 13; and more freq. in plur.:bonis tuis rebus meas res irrides malas,
circumstances, condition, Plaut. Trin. 2, 4, 45; id. Rud. 3, 3, 12:res secundae,
good fortune, Hor. Ep. 1, 10, 30; cf. Liv. 3, 9:res prosperae,
Nep. Dion, 6, 1; id. Eum. 5, 1:in secundissimis rebus,
Cic. Off. 1, 26, 91:adversae res,
id. ib. 1, 26, 90; Hor. S. 2, 2, 136; 2, 8, 73:res belli adversae,
Liv. 10, 6:res dubiae,
Sall. C. 10, 2; 39, 3; Liv. 2, 50; 7, 30;v. bonus, florens, salvus, adversus, dubius, novus, arduus, etc.— Freq. in curses, etc.: in malam rem,
go to the bad, Ter. Phorm. 5, 7, 37; id. And. 2, 1, 17:malam rem hinc ibis?
id. Eun. 3, 3, 30.—With an adj. in a periphrasis:D.abhorrens ab re uxoriā,
matrimony, Ter. And. 5, 1, 10:in arbitrio rei uxoriae,
dowry, Cic. Off. 1, 15, 61:rem divinam nisi compitalibus... ne faciat,
a religious act, act of worship, a sacrifice, Cato, R. R. 5, 4:bellicam rem administrari majores nostri nisi auspicato noluerunt,
Cic. Div. 2, 36, 76; Hor. C. 4, 3, 6:erat ei pecuaria res ampla et rustica,
Cic. Quint. 3, 12: res rustica, agriculture:rei rusticae libro primo,
Col. 11, 1, 2; id. 1, praef. §19: liber, quem de rebus rusticis scripsi,
Cic. Sen. 15, 54:navalis rei certamina,
naval battles, Amm. 26, 3, 5:res militaris,
Cic. Rab. Post. 1, 2:rei militaris gloria,
id. Mur. 9, 22; Nep. Milt. 8, 4:res frumentaria,
forage, Caes. B. C. 3, 16; id. B. G. 1, 23; 4, 7:armatae rei scientissimus,
Amm. 25, 4, 7:peritus aquariae rei,
id. 28, 2, 2:res judicaria,
Cic. Verr. 2, 2, 12, § 31:res ludicra,
play, Hor. Ep. 2, 1, 180:uti rebus veneriis,
Cic. Sen. 14, 47; Nep. Alc. 11, 4:res Veneris,
Lucr. 2, 173; Ov. R. Am. 431; v. also familiaris, judiciaria, militaris, navalis, etc., and cf. II. G. infra. —With pronouns or adjectives, as an emphatic periphrase for the neutr.:E.ibi me inclamat Alcumena: jam ea res me horrore afficit,
this now, Plaut. Am. 5, 1, 16; cf.: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam:Ea res est,
it is even so, id. As. 1, 1, 40:de fratre confido ita esse ut semper volui. Multa signa sunt ejus rei,
of it, Cic. Att. 1, 10, 5: quos (melittônas) alii melittotropheia appellant, eandem rem quidam mellaria. Varr. R. R. 3, 16, 12:sunt ex te quae scitari volo, Quarum rerum, etc.,
Plaut. Capt. 2, 2, 13; cf. Caes. B. G. 3, 4:quibus de rebus quoniam nobis contigit ut aliquid essemus consecuti,
Cic. Rep. 1, 8, 13:quā super re interfectum esse Hippotem dixisti? Pac. ap. Fest. s. v. superescit, p. 244: resciscet Amphitruo rem omnem,
every thing, all, Plaut. Am. 1, 2, 30:nulla res tam delirantes homines concinat cito,
nothing, id. Am. 2, 2, 96; cf.:neque est ulla res, in quā, etc.,
Cic. Rep. 1, 7, 12; 1, 5, 9; cf.also: sumptu ne parcas ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,
id. Fam. 16, 4, 2:magna res principio statim bello,
a great thing, a great advantage, Liv. 31, 23 fin.:nil admirari prope res est una Solaque, quae, etc.,
the only thing, only means, Hor. Ep. 1, 6, 1 et saep. — Emphatically with sup.:scilicet rerum facta est pulcherrima Roma,
the most beautiful thing in the world, Verg. G. 2, 534; Quint. 1, 12, 16 Spald. p. 81. —Of persons, etc.: est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt,
Ter. Eun. 2, 2, 17:maxime rerum,
Ov. H. 9, 107; cf.:maxima rerum Roma,
Verg. A. 7, 602; Ov. M. 13, 508:fortissima rerum animalia,
id. ib. 12, 502:pulcherrime rerum,
id. H. 4, 125; id. A. A. 1, 213; id. M. 8, 49:dulcissime rerum,
Hor. S. 1, 9, 4.—In adverb. phrases:II.e re natā melius fieri haud potuit,
after what has happened, Ter. Ad. 3, 1, 8:pro re natā,
according to circumstances, Cic. Att. 7, 8, 2; 14, 6, 1:pro tempore et pro re,
Caes. B. G. 5, 8:factis benignus pro re,
according to circumstances, Liv. 7, 33, 3; Sall. J. 50, 2:pro re pauca loquar,
Verg. A. 4, 337; Lucr. 6, 1280:ex re et ex tempore,
Cic. Fam. 12, 19, 3:e re respondi,
Cat. 10, 8.In partic.A.Pregn., an actual thing, the thing itself, reality, truth, fact; opposed to appearance, mere talk, the mere name of a thing:B.ecastor, re experior, quanti facias uxorem tuam,
Plaut. Am. 1, 3, 10:desiste dictis nunc jam miseram me consolari: Nisi quid re praesidium apparas, etc.,
id. Rud. 3, 3, 21: rem ipsam loqui. Ter. And. 1, 2, 31:rem fabulari,
Plaut. Trin 2, 4, 87:nihil est aliud in re,
in fact, Liv. 10, 8, 11 Weissenb. ad loc.:se ipsa res aperit,
Nep. Paus. 3, 7:ex re decerpere fructus,
Hor. S. 1, 2, 79;opp. verbum, vox, opinio, spes, nomen, etc.: rem opinor spectari oportere, non verba,
Cic. Tusc. 5, 11, 32; cf.: te rogo, ut rem potiorem oratione ducas, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 5:non modo res omnes, sed etiam rumores cognoscamus,
Cic. Att. 5, 5, 1:qui hos deos non re, sed opinione esse dicunt,
id. N. D. 3, 21, 53:Peripateticos et Academicos nominibus differentes, re congruentes,
id. Ac. 2, 5, 15:quod nos honestum, illi vanum... verbis quam re probabilius vocant,
Quint. 3, 8, 22; Sen. Ep. 120, 9:eum, tametsi verbo non audeat, tamen re ipsā de maleficio suo confiteri,
id. Rosc. Am. 42, 123; cf. Ter. Ad. 4, 7, 15:vides quantum distet argumentatio tua ab re ipsā atque a veritate,
Cic. Rosc. Am. 15, 44. — Hence, abl. sing., often strengthened by verā (sometimes as one word, reverā), in fact, really, in truth, indeed, in reality:haec ille, si verbis non audet, re quidem verā palam loquitur,
Cic. Quint. 17, 56; so,re quidem verā,
id. Clu. 19, 54; id. Sest. 7, 15:re autem verā,
id. Fam. 1, 4, 2;and simply re verā,
id. Quint. 2, 7; id. Div. 2, 54, 110; id. Balb. 3, 7:re verāque,
Lucr. 2, 48; cf.:et re verā,
indeed, in fact, Cic. Fam. 3, 5, 1; Liv. 33, 11, 3; 35, 31, 12; 36, 6, 1; Nep. Ages. 2, 3; id. Phoc. 3, 3; Curt. 3, 13, 5; 4, 16, 19; Val. Max. 9, 13, ext. 1; Just. 5, 1, 8; 12, 13, 10; Plin. Ep. 6, 33, 1.—Effects, substance, property, possessions:2.mihi Chrysalus Perdidit filium, me atque rem omnem Meam,
Plaut. Bacch. 5, 1, 26; cf.: Ph. Habuitne rem? Ly. Habuit. Ph. Qui eam perdidit... Mercaturamne an venales habuit, ubi rem perdidit? id. Trin. 2, 2, 49 sq.:quibus et re salvā et perditā profueram,
Ter. Eun. 2, 2, 27:rem talentum decem,
id. Phorm. 2, 3, 46; Juv. 3, 16:avidior ad rem,
Ter. Eun. 1, 2, 51:rem facere,
to make money, Cic. Att. 2, 2, 12:res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,
id. Cat. 2, 5, [p. 1576] 10:qui duo patrimonia accepisset remque praeterea bonis et honestis rationibus auxisset,
id. Rab. Post. 14, 38:libertino natum patre et in tenui re,
in narrow circumstances, Hor. Ep. 1, 20, 20 et saep.; v. also familiaris.— In plur.: quantis opibus, quibus de rebus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 396 Vahl.):privatae res,
Cic. Att. 9, 7, 5.—Hence, law t. t., whatever may be the subject of a right, whether corporeal or incorporeal (v. Sandars, Introd. to Just. Inst. p. 42 sqq.):C.res corporales,
Just. Inst. 2, 2, 1 sq.; Gai. Inst. 2, 12; Dig. 1, 8, 1:res in patrimonio, res extra patrimonium,
Just. Inst. 2, 1 pr.; Gai. Inst. 2, 1:res sanctae,
Just. Inst. 2, 1, 10; v. also mancipium, privatus, etc.—Benefit, profit, advantage, interest, weal:D.res magis quaeritur, quam, etc.,
Plaut. Men. 4, 2, 6:melius illi consulas quam rei tuae,
id. Cist. 1, 1, 98:haec tuā re feceris,
to your advantage, id. Capt. 2, 2, 46.— Most freq. with the prepositions in, ex, ob, ab, etc.:quasi istic minor mea res agatur quam tua,
is interested, affected, Ter. Heaut. 2, 3, 113 (v. ago):si in rem tuam esse videatur,
Plaut. Trin. 3, 2, 2:vide si hoc in rem deputas,
id. ib. 3, 3, 19:quod in rem recte conducat tuam,
id. Capt. 2, 3, 26:si in remst utrique,
Ter. And. 3, 3, 14:quid mihi melius est, quid magis in rem est, quam? etc.,
useful, Plaut. Rud. 1, 4, 1:tamen in rem fore credens universos adpellare,
Sall. C. 20, 1:omnia quae in rem videbantur esse,
Curt. 6, 2, 21:ad conparanda ea quae in rem erant,
Liv. 30, 4, 6:imperat quae in rem sunt,
id. 26, 44, 7; 22, 3, 2:ex tuā re non est, ut ego emoriar,
for your advantage, Plaut. Ps. 1, 3, 102: An. Non pudet Vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, to the purpose, with advantage, Ter. Phorm. 3, 2, 41: ob rem facere, usefully, with advantage or profit, Sall. J. 31, 5: subdole blanditur, ab re Consulit blandiloquentulus, contrary to his interest, i. e. to his injury, Plaut. Trin. 2, 1, 12 Brix ad loc.:haud id est ab re aucupis,
id. As. 1, 3, 71:haec haud ab re duxi referre,
Liv. 8, 11, 1:non ab re esse Quinctio visum est interesse, etc.,
id. 35, 32, 6; Plin. 27, 8, 35, § 57; Suet. Aug. 94; Gell. 18, 4, 6; 1, 26, 4; Macr. S. 1, 4, 19.—Cause, reason, ground, account; only in the connection eā (hac) re, and eam ob rem, adverb., therefore, on that account:E.eā re tot res sunt, ubi bene deicias,
Cato, R. R. 158, 2:hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, Quod, etc.,
Lucr. 1, 172; cf.:illud eā re a se esse concessum, quod, etc.,
Cic. Ac. 2, 34, 111:patrem exoravi, tibi ne noceat, neu quid ob eam rem succenseat,
Plaut. Bacch. 4, 4, 39; cf.:quoi rei?
for what purpose? id. As. 3, 2, 43; id. Poen. 2, 3, 3.—Hence (by uniting into one word) the causal adverbs quare and quamobrem, v. h. vv.—An affair, matter of business, business:F.cum et de societate inter se multa communicarent et de totā illā ratione atque re Gallicanā,
Cic. Quint. 4, 15:rem cum aliquo transigere,
id. Clu. 13, 39. —Hence, transf., in gen.: res alicui est cum aliquo,
to have to do with any one, Cic. Rosc. Am. 30, 84; id. Sest. 16, 37; id. Fam. 9, 20, 2; Caes. B. G. 7, 77; cf.:famigeratori res sit cum damno et malo,
Plaut. Trin. 1, 2, 182 Brix ad loc.— Also without a dat.:quoniam cum senatore res est,
Cic. Fam. 13, 26, 3;esp., in mal. part.: rem habere cum aliquo or aliquā,
to have to do with any one, Plaut. Bacch. 3, 6, 35; id. Merc. 3, 1, 37; Ter. Eun. 1, 2, 39; 58. —Ellipt.:jam biennium est, quom mecum rem coepit,
Plaut. Merc. 3, 1, 15. —A case in law, a lawsuit, cause, suit (more gen. than causa):G.ubi res prolatae sunt,
Plaut. Capt. 1, 1, 10:res agi,
id. Men. 4, 2, 19; id. Aul. 3, 4, 13:quibus res erat in controversiā, ea vocabatur lis,
Varr. L. L. 7, § 93; cf.(prob. in allusion to this legal form): tot homines... statuere non potuisse, utrum diem tertium an perendinum... rem an litem dici oporteret,
Cic. Mur. 12, 27; cf.also: quarum rerum litium causarum condixit pater patratus, etc., an ancient formula,
Liv. 1, 32:de rebus ab aliquo cognitis judicatisque dicere,
Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:pecunias capere ob rem judicandam,
id. Fin. 2, 16, 54:si res certabitur olim,
Hor. S. 2, 5, 27; 1, 10, 15; 1, 9, 41; id. Ep. 1, 16, 43:tractu temporis futurum, ut res pereat,
Dig. 3, 3, 12:rem differre,
ib. 43, 30, 3: res judicata dicitur, quae finem controversiarum pronuntiatione judicis accipit, ib. 42, 1, 1 et saep.—An affair, esp. a battle, campaign, military operations; in phrase rem (or res) gerere:H.res gesta virtute,
Cic. Fin. 5, 23, 66:ut res gesta est ordine narrare,
Ter. Ad. 3, 5, 3:his rebus gestis,
Caes. B. G. 5, 8:res gerere,
Hor. Ep. 1, 17, 33:rem bene gerere,
id. ib. 1, 8, 1; Ter. Ad. 5, 1, 13:comminus rem gerunt,
Caes. B. G. 5, 44:res gestae,
Hor. Ep. 1, 3, 7; 2, 1, 251:adversus duos simul rem gerere,
Liv. 21, 60:rem male gerere,
Nep. Them. 3, 3; Hor. S. 2, 3, 74:in relatione rerum ab Scythis gestarum,
Just. 2, 1, 1; cf.:rem agere,
Hor. S. 1, 9, 4; id. A. P. 82:ante rem,
before the battle, Liv. 4, 40:cum Thebanis sibi rem esse existimant,
Nep. Pel. 1, 3; Cic. Sest. 16, 37.—Acts, events, as the subject of narration, a story, history:K.res in unam sententiam scripta,
Auct. Her. 1, 12, 20:cui lecta potenter erit res,
Hor. A. P. 40; id. S. 1, 10, 57; id. Ep. 1, 19, 29:in medias res auditorem rapere,
id. A. P. 148; 310:agitur res in scaenis,
id. ib. 179; cf.:numeros animosque secutus, non res,
id. Ep. 1, 19, 25; Phaedr. 5, 1, 12:sicut in rebus ejus (Neronis) exposuimus,
Plin. 2, 83, 85, § 199:litterae, quibus non modo res omnis, sed etiam rumores cognoscamus,
Cic. Att. 5, 5, 1:res populi Romani perscribere, Liv. praef. § 1: res Persicae,
history, Nep. Con. 5, 4; id. Cat. 3, 2.—Res publica, also as one word, respublica, the common weal, a commonwealth, state, republic (cf. civitas); also, civil affairs, administration, or power, etc.: qui pro republicā, non pro suā obsonat, Cato ap. Ruf. 18, p. 210; cf.:2.erat tuae virtutis, in minimis tuas res ponere, de re publicā vehementius laborare,
Cic. Fam. 4, 9, 3:dummodo ista privata sit calamitas et a rei publicae periculis sejungatur,
id. Cat. 1, 9; cf.:si re publicā non possis frui, stultum est nolle privatā,
id. Fam. 4, 9, 4:egestates tot egentissimorum hominum nec privatas posse res nec rem publicam sustinere,
id. Att. 9, 7, 5 (v. publicus); Cato ap. Gell. 10, 14, 3: auguratum est, rem Romanam publicam summam fore, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:quo utiliores rebus suis publicis essent,
Cic. Off. 1, 44, 155:commutata ratio est rei totius publicae,
id. Att. 1, 8, 4: pro republicā niti, Cato ap. Charis. p. 196 fin.:merere de republicā,
Plaut. Am. prol. 40:de re publicā disputatio... dubitationem ad rem publicam adeundi tollere, etc.,
Cic. Rep. 1, 7, 12:oppugnare rem publicam,
id. Cael. 1, 1; id. Har. Resp. 8, 15; id. Sest. 23, 52:paene victā re publicā,
id. Fam. 12, 13, 1:delere rem publicam,
id. Sest. 15, 33; Lact. 6, 18, 28.—Esp. in the phrase e re publicā, for the good of the State, for the public benefit:senatūs consultis bene et e re publicā factis,
Cic. Phil. 3, 12, 30:ea si dicam non esse e re publicā dividi,
id. Fam. 13, 8, 2; id. Mil. 5, 14; Liv. 8, 4, 12; 25, 7, 4; 34, 34, 9; Suet. Rhet. 1 init. —Post-class. and rare, also ex republicā, Gell. 6, 3, 47; 11, 9, 1;but exque is used for euphony (class.): id eum recte atque ordine exque re publicā fecisse,
Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36; 10, 11, 26.— In plur.:eae nationes respublicas suas amiserunt, C. Gracch. ap. Fest. s. h. v. p. 286 Müll.: hoc loquor de tribus his generibus rerum publicarum,
Cic. Rep. 1, 28, 44:circuitus in rebus publicis commutationum,
id. ib. 1, 29, 45 et saep.—Sometimes simply res, the State (in the poets, and since the Aug. per. in prose): unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84 (Ann. v. 313 Vahl.):L.hic (Marcellus) rem Romanam sistet,
Verg. A. 6, 858; cf.:nec rem Romanam tam desidem umquam fuisse,
Liv. 21, 16; 1, 28:parva ista non contemnendo majores nostri maximam hanc rem fecerunt,
id. 6, 41 fin.:Romana,
Hor. C. S. 66; id. Ep. 1, 12, 25; Ov. M. 14, 809; Sall. C. 6, 3; cf.:ut paulo ante animum inter Fidenatem Romanamque rem ancipitem gessisti,
Liv. 1, 28 fin.:Albana,
id. 1, 6.— In plur.:res Asiae evertere,
Verg. A. 3, 1:custode rerum Caesare,
Hor. C. 4, 15, 17; cf.:res sine discordiā translatae,
Tac. H. 1, 29; so (also in Cic.), rerum potiri, v. potior. —Res novae, political changes, a revolution, etc.; v. novus. -
47 commodum
commodum ī, n [commodus], a convenient opportunity, favorable condition, convenience: meum: cum erit tuum, when it shall be convenient for you: spatium ad dicendum nostro commodo habere, at our convenience: quas (navīs) sui quisque commodi fecerat, Cs.: suo ex commodo pugnam facere, S.: copias per commodum exponere, L.—Advantage, profit, gain: ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda, T.: commoda vitae, the goods of life: matris servibo commodis, interests, T.: amicitias ex commodo aestumare, S.: valetudinis: in publica peccem, H.: populi commoda, N.: hoc commodi est, quod, etc., there is this satisfaction, etc.: commodo rei p. facere, to the advantage of: si per commodum rei p. posset, consistently with the interests of, L. — A reward, pay, stipend, salary, wages for public service: provincialibus commodis depositis, emoluments: tribunatūs. — A loan: forum commodis hospitum ornare.* * *Ijust, a very short time before; that/this very minute; even now, at this momentIIconvenience, advantage, benefit; interest, profit, yield; wages, reward; gift -
48 commodum
commodum adv. [commodus], just, just then, just now (colloq.): commodum Enim egeram diligentissime, had just been arguing: id cum hoc agebam commodum, was just talking of, T.: commodum discesseras, cum Trebatius venit: commodum cum redisset.* * *Ijust, a very short time before; that/this very minute; even now, at this momentIIconvenience, advantage, benefit; interest, profit, yield; wages, reward; gift -
49 cultor
cultor ōris, m [COL-], a cultivator, tiller: agri, L.: virentis agelli, H.: vitis, a vine-dresser.— A husbandman, planter, farmer: ut ager cultorem desiderare videretur: (loca) cultoribus frequentabantur, S.: frequens cultoribus populus, L.—An inhabitant, dweller: terrae, S.: collis, L.: nemorum, V.: collis Heliconii, Ct.: aquarum, O.—Fig., a fosterer, supporter, champion: bonorum, L.: imperi, L.: veritatis: belli, S. — A worshipper, reverencer: deorum, H.: religionum, L.* * *inhabitant; husbandman/planter/grower; supporter; worshiper; who has interest -
50 cūra
cūra ae, f [CAV-], trouble, care, attention, pains, industry, diligence, exertion: magnā cum curā tueri, Cs.: in aliquā re curam ponere: consulum in re p. custodiendā: saucios cum curā reficere, S.: cura adiuvat (formam), art sets off, O.: lentis, culture, V.: boum, rearing, V.: eo maiore curā illam (rem p.) administrari, S.: in re unā consumere curam, H.: sive cura illud sive inquisitio erat, friendly interest, Ta.: Curaque finitimos vincere maior erat, more pressing business, O.: nec sit mihi cura mederi, nor let me try, V.: vos curis solvi ceteris, T.: difficilis rerum alienarum, management: bonarum rerum, attention to, S.: deorum, service, L.: Caesaris, H.: peculi, V.: de publicā re et privatā: tamquam de Samnitibus curam agerent, as if the business in hand were, etc., L.: non tam pro Aetolis cura erat, quam ne, etc., L.—In dat predicat.: Curae (alcui) esse, to be an object of (one's) care, to take care of, attend to, bestow pains upon: pollicitus est, sibi eam rem curae futuram, should be his business, Cs.: rati sese dis curae esse, S.: nullius salus curae pluribus fuit: Quin id erat curae, that is just how I was occupied, H.: dumque amor est curae, O.: magis vis morbi curae erat, L.: Caesari de augendā meā dignitate curae fore: de ceteris senatui curae fore, S.: petitionem suam curae habere, S.: curae sibi habere certiorem facere Atticum, etc., N.—Administration, charge, oversight, command, office: rerum p. minime cupiunda, S.: navium, Ta.: legionis armandae, Ta.: tempora curarum remissionumque divisa, Ta.—Poet., a guardian, overseer: fidelis harae, i. e. the swine-herd Eumaeus, O.—Study, reflection: animus cum his habitans curis: cura et meditatio, Ta.—A result of study, work: recens, O.: inedita, O.: quorum in manūs cura nostra venerit, Ta.—A means of healing, remedy: doloris: Illa fuit lacrimis ultima cura meis (of sleep), Pr.—Anxiety, solicitude, concern, disquiet, trouble, grief, sorrow: maxima: gravissima: cottidianā curā angere animum, T.: curae metūsque: neque curae neque gaudio locum esse, S.: gravi saucia curā, V.: edaces, H.: de coniuge, O.: quam pro me curam geris, V.: curae, quae animum divorse trahunt, T.—The care of love, anxiety of love, love: iuvenum curas referre, H.: curā removente soporem, O.—A loved object, mistress: tua cura, Lycoris, V.: iuvenum, H.: Veneris iustissima, worthiest, V.: tua cura, palumbes, V.—Person., Care, H.: Curae, Cares, Anxieties, V.* * *concern, worry, anxiety, trouble; attention, care, pains, zeal; cure, treatment; office/task/responsibility/post; administration, supervision; command (army) -
51 deinde
deinde (in poetry two syll.), or dein (in poetry one syll.), adv. [de + locat. suffix -im + demonstr. -de].—In space, then, next, thereafter, thence: via interest perangusta, deinde paulo latior patescit campus, L.: duo binis pedibus incisim, dein membratim, etc.: iuxta Hermanduros Narisci, ac deinde Marcomanni, Ta.—In time, thereafter, afterwards, then, next, immediately: complurīs occiderunt, deinde se in castra receperunt, Cs.: latae deinde leges, L.: alia deinde alia loca petere, roam from place to place, S.: unguibus et pugnis, dein fustibus, Pugnabant, H.: deinde faciundi licentia, of repeating the offence, S.: primum suo, deinde omnium ex conspectu remotis equis, Cs.:... deinde... deinde... post... tum vero: deinde postea: post deinde, T.: deinde postremo: deinde ad extremum. — Of future time, next, the next time, then: quas ad te deinde litteras mittemus: Quae nunc deinde mora est? any longer, V. —Adding a new fact or argument, afterwards, next in order, then, besides, also: deinde etiam vereor, ne, etc.: primum... deinde (three times): primum... deinde (eight times)... postremo, C.: excellente tum Crasso, deinde Philippo, post Iulio, in the second rank.—Then, therefore, naturally, of course: qualis nostra virtus fuerit, talem deinde fortunam urbis fore, L.* * *then/next/afterward; thereon/henceforth/from there/then; in next position/place -
52 dēlectō
dēlectō āvī, ātus, āre, intens. [de + lacio], to allure, attract, delight, charm, please, entertain, interest: haec studia delectant domi volunt delectare poetae, H.: me: delectari multis rebus: imperio, Cs.: criminibus inferendis: iambis, H.: herba spe delectat agrestīs, O.: ab eo delectari facilius quam decipi: in hoc delector, quod, etc.: me magis de Dionysio delectat: quam delectabat eum defectiones solis praedicere: Aedificare casas Si quem delectet, H.: Vir bonus dici delector, H.* * *delectare, delectavi, delectatus V TRANSdelight, please, amuse, facinate; charm, lure, entice; be a source of delight; (PASS) be delighted/glad, take pleasure; (w/INF) enjoy (being/doing) -
53 dēlēgātiō
dēlēgātiō ōnis, f [delego], an assignment (of debt), substitution: a mancipe.* * *assignment/delegation to third party of creditor's interest/debtor's liability -
54 ēbrietās
ēbrietās ātis, f [ebrius], drunkenness, intoxication: ut inter ebrietatem et ebriositatem interest: in proelia trudit inermen, H.: si indulseris ebrietati, Ta.* * *drunkenness, intoxication -
55 ego
ego (old and late, egō), gen. meī; dat. mihī, oftener mihi or mī; acc. and abl. mē; plur, nom., and acc. nōs; gen. nostrūm; gen obj. usu. nostrī; dat. and abl. nōbis; pron pers. [cf. ἐγώ, ἐμέ, νωι+/], I, me, we, us (expressed only for emphasis or where distinction or contrast is suggested): his de causis ego exstiti, etc.: si vobis videtur, iudices, ego adfero, etc.: ut nos... sic ille: pars mei, H.: Pars melior mei, O.: mei imago, V.: amantes mei: causa restituendi mei: omnium nostrūm vitae: unus quisque nostrūm: odium nostri: mihi deferens: mihi carior: nova mi facies surgit, V.: nobis tradita: nobis certandum est: me audisse suspicatur: me accuset: O me miserum: nos dicere oporteat: contra nos dicendum: uti me defensore: me consule: me digna vox: prae me tuli: quid nobis laboriosius?: nobis absentibus: nobiscum actum iri.—With special emphasis: ego idem dixi: ab eodem me confici: me ipsum egisse: nemo erit praeter unum me: nos, nos consules desumus: Me, me, in me convertite ferrum, V.— In dat pleonast., to suggest the speaker's interest or feeling (ethical dative): quid enim mihi Pauli nepos quaerit, I should like to know: Quid mihi Celsus agit? H.: hic mihi quisquam misericordiam nominat? must I hear? etc., S.—With ab or ad, my house, our house: quis a nobis egreditur? T.: venit (Pompeius) ad me in Cumanum; cf. apud me, at home, V.—With the praep cum, always written mecum, nobiscum, see 1 cum.— Plur. for sing., often in official language, or poet.: nobis consulibus: Nos patriae finīs linquimus (opp. tu), V. — Hence, absente nobis, in my absence, T.: insperanti nobis, Ct.: nobis merenti, Tb.* * *I, me -
56 ex-tendō
ex-tendō tendī, tentus or tēnsus, ere, to stretch out, spread out, extend: extensis digitis: Buten harenā, stretch prostrate, V.: capita tignorum, Cs.: Maiores pennas nido, H.: aciem latius, Cu.: labellum, pout, Iu.: gladios, forge, Iu.: Iussit extendi campos, spread, O.: toto ingens extenditur antro, V.: per extentum funem posse ire, on a tight rope, i. e. to perform dexterous feats, H. — Fig., to extend, increase, enlarge, lengthen, spread: agros, H.: famam factis, V.: nomen in ultimas oras, H.: cupiditatem gloriae, L.: extentis itineribus, by forced marches, L.: cursūs, proceed, V.: faenus in usuras, i. e. compound interest, Ta.—To exert, strain: se magnis itineribus, Cs.: se supra vires, L.: magis ille extenditur, is excited, Iu.—To extend, prolong, continue, spend, pass: curas venientem in annum, V.: luctūs in aevom, O.: extento aevo vivere, H.: non longius quam... extendi, last, L. -
57 faenebris (fen-)
faenebris (fen-) e, adj. [faenus], of interest, of usury: leges, L.: fenebrem rem levare, i. e. indebtedness, L.: malum, Ta. -
58 faenerātiō (fēn-)
faenerātiō (fēn-) ōnis, f [faeneror], a lending on interest, usury: pecuniae publicae.—Fig. (opp. beneficium). -
59 faenus or fēnus
faenus or fēnus (not foen-), oris, n [FEV-], the profit of capital, interest, usury: magnum: grande: pecunias eis faenori dabat: renovato in singulos annos faenore: faenus ex triente Id. Quinct. factum erat bessibus: positis in faenore nummis, H.: faenore omni solutus, H.: pecunias faenore auctitabant, Ta.: duas faenoris partes in agris conlocare, i. e. of the capital, Ta.: lato fenore exuberat, i. e. wide-spread investments, Ta. — Increase, gain, profit, advantage: reddere cum faenore: venit magno fenore amor, Pr. -
60 frūctus
frūctus ūs (frūctī, T.), m [1 FVG-], an enjoying, enjoyment, delight, satisfaction: voluptatum: beneficium ad animi mei fructum permagnum, mental enjoyment: pecuniae maximus: fructum oculis ex eius casu capere, feast their eyes on, N.— Proceeds, produce, product, fruit, crops: Fructum quem reddunt praedia, T.: ut cum decumo fructus arationis perceptus sit: frumenta ceterique fructūs, Ta.: consita omnia amoenis fructibus, fruits, L.: calamitas fructuum: (oves) fructum edere ex se, young.—Produce, profit, income, yield: quae nostros minuit fructūs vilitas, T.: apibus fructum restituo suum, Ph.: (pecuniae) fructibus exercitum alere, interest: fructūs pecuniae servantur, is accumulated, Cs.: fuerat ei magno fructui mare, L.: (pecunia) ex fructu metallorum, L.: totius anni: in fructu habere, to regard as useful. —Fig., fruit, consequence, effect, result, return, reward, success. vitae: fructūs ex re p. non laetos tuli: amoris et iudici: gloria est fructus virtutis: ex re decerpere fructūs, H.: Hosne mihi fructūs refers? O.* * *produce, crops; fruit; profit; enjoyment; reward
См. также в других словарях:
interest — in·ter·est / in trəst; in tə rəst, ˌrest/ n [probably alteration of earlier interesse, from Anglo French, from Medieval Latin, from Latin, to be between, make a difference, concern, from inter between, among + esse to be] 1: a right, title, claim … Law dictionary
interest — INTEREST. s. m. Ce qui importe, ce qui convient en quelque maniere que ce soit, ou à l honneur, ou à l utilité, ou à la satisfaction de quelqu un. Interest public, general, commun. interest de famille. interest particulier. interest d honneur.… … Dictionnaire de l'Académie française
Interest — In ter*est, n. [OF. interest, F. int[ e]r[^e]t, fr. L. interest it interests, is of interest, fr. interesse to be between, to be difference, to be importance; inter between + esse to be; cf. LL. interesse usury. See {Essence}.] [1913 Webster] 1.… … The Collaborative International Dictionary of English
Interest — Interest † Catholic Encyclopedia ► Interest Notion of interest Interest is a value exacted or promised over and above the restitution of a borrowed capital. ♦ Moratory interest, that is interest due as an indemnity or a… … Catholic encyclopedia
interest — Interest, Versura, B. Prendre à interest, Versuram facere, B. ex Cic. Argent prins à interest, ou perte de finance, Circunforaneum aes. Tu y as interest, Ad te attinent, et tua refert. Il n y a point d interest, Non interest quid faciat morbum,… … Thresor de la langue françoyse
interest — [in′trist, in′trəst, in′tər ist; ] also, esp. for v. [, in′tər est΄, in′trest΄] n. [ME interesse < ML usury, compensation (in L, to be between, be different, interest < inter , between + esse, to be: see IS1): altered, infl. by OFr interest … English World dictionary
Interest — In ter*est, v. t. [imp. & p. p. {Interested}; p. pr. & vb. n. {Interesting}.] [From interess d, p. p. of the older form interess, fr. F. int[ e]resser, L. interesse. See {Interest}, n.] [1913 Webster] 1. To engage the attention of; to awaken… … The Collaborative International Dictionary of English
interest — [n1] attraction, curiosity absorption, activity, affection, attentiveness, care, case, concern, concernment, consequence, diversion, engrossment, enthusiasm, excitement, game, hobby, importance, interestedness, into, leisure activity, matter,… … New thesaurus
interest — ► NOUN 1) the state of wanting to know about something or someone. 2) the quality of exciting curiosity or holding the attention. 3) a subject about which one is concerned or enthusiastic. 4) money paid for the use of money lent. 5) a person s… … English terms dictionary
Interest — Interest is the charge or cost for using money; expressed as a rate per period, usually one year, called interest rate. The reward for making funds available to a third party over a period of time, usually pre arranged … International financial encyclopaedia
interest — is now normally pronounced in trist or in trest, with the first e unpronounced. The same applies to the derivative words interested, interesting, etc … Modern English usage