Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

Care

  • 1 cārē

        cārē adv. with comp.    [carus], dearly, at a high price: emit carius, etc.: poema emere, H.
    * * *
    I
    dearly; at a high price
    II
    carius, carissime ADV
    dear, at high price; of high value; at great cost/sacrifice

    Latin-English dictionary > cārē

  • 2 care

    cārē, adv., v. carus fin.

    Lewis & Short latin dictionary > care

  • 3 cura

    cūra, ae, f. [caveo; cf. curo init. ], care, solicitude, carefulness, thought, concern.
    I.
    Trouble (physical or mental), bestowed on something; solicitude, care, attention, pains (syn.: diligentia, opera, studium, labor, etc.; opp. neglegentia, etc.; v. the foll.; very freq. in every per. and species of composition).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.
    (α).
    Ab. sol.: curantes magnā cum curā, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107:

    magnā cum curā ego illum curari volo,

    Plaut. Men. 5, 4, 7; cf. id. ib. 5, 4, 9:

    in aliquā re curam ponere (just before: magnum studi um multamque operam, etc.),

    Cic. Off. 1, 6, 19:

    haec tam acrem curam diligentiamque desiderant,

    id. de Or. 3, 48, 184;

    so with diligentia,

    Quint. 10, 1, 86:

    si utrumque cum curā et studio fecerimus,

    id. 10, 7, 29:

    aliquid cum curā exsequi,

    Liv. 39, 41, 6:

    plus laboris et curae,

    Quint. 8, prooem. § 13;

    so with labor,

    id. 2, 2, 10 al.:

    cura et industria,

    Suet. Gram. 21:

    ut in rem publicam omni cogitatione curāque incumberes,

    Cic. Fam. 10, 1, 2;

    so with cogitatio,

    id. ib. 10, 3, 3; id. de Or. 2, 44, 186; and in plur., id. Off. 2, 1, 2;

    opp. neglegentia,

    Quint. 11, 3, 137; 11, 3, 19:

    non naturam defecisse sed curam,

    id. 1, 1, 2;

    so opp. natura,

    id. 1, 2, 4; 2, 8, 5:

    omni curā vestigare,

    Curt. 4, 6, 5:

    omni curā in aliquid incumbere,

    Cic. Fam. 12, 24, 2:

    omnem curam in siderum cognitione ponere,

    id. Div. 1, 42, 93:

    cura et meditatio accessit,

    Tac. Or. 16; cf. id. Agr. 10 et saep.:

    eo majore curā illam (rem publicam) administrari,

    Sall. J. 85, 2:

    curam praestare,

    Suet. Tib. 18:

    in re unā consumere curam (for which, in foll. verse, laborare),

    Hor. S. 2, 4, 48 et saep.: esse cura alicui, to be an object of one's care:

    cura pii diis sunt et qui coluere coluntur,

    Ov. M. 8, 724.—
    (β).
    With gen., care, attention, management, administration, charge, a guardianship, concern for a person or thing, etc.:

    difficilis rerum alienarum,

    Cic. Off. 1, 9, 30; cf.:

    rerum domesticarum,

    Quint. 3, 3, 9:

    maxima belli,

    Cic. Att. 6, 5, 3:

    agrorum,

    Quint. 12, 1, 6:

    corporis,

    id. 1, 11, 15:

    capillorum,

    Suet. Dom. 18:

    funeris sui,

    id. Tib. 51 et saep.:

    deorum,

    Liv. 6, 41, 9:

    civium,

    id. 6, 15, 11:

    nepotum,

    Quint. 4, prooem. §

    2: magni Caesaris,

    Hor. C. 1, 12, 50; Ov. Tr. 5, 7, 37; Sen. Ep. 14, 2 et saep.—
    (γ).
    With de and abl.:

    omnis cura de re publicā,

    Cic. Brut. 3, 10:

    quocum mihi conjuncta cura de publicā re et privatā fuit,

    id. Lael. 4, 15:

    si qua de Pompejo nostro tuendo... cura te attigit,

    id. Att. 9, 11, 2, A:

    gratissima est mihi tua cura de illo mandato,

    id. ib. 5, 4, 1.—So with de:

    curam habere, agere, etc.: de vitā communi omnium curam habere,

    Vitr. 1, 2, init.:

    Romani tamquam de Samnitibus non de se curam agerent,

    Liv. 8, 3, 8.—
    (δ).
    With pro:

    omnium non tam pro Aetolis cura erat, quam ne, etc.,

    Liv. 27, 30, 5:

    curam habere pro aliquo,

    Veg. 2, 20:

    curam pro nobis hospitis, uxor, agas,

    Ov. H. 15 (16), 302.—
    (ε).
    Curae (alicui) esse, to be an object of care or attention; to have a care for, take care of, attend to, to be anxious about, bestow pains upon, etc.:

    Caesar pollicitus est, sibi eam rem curae futuram, etc.,

    Caes. B. G. 1, 33:

    haec sibi esse curae,

    id. ib. 1, 40:

    rati sese diis curae esse,

    Sall. J. 75, 9:

    cui salus mea fuit curae,

    Cic. Fam. 1, 9, 22; 15, 2, 8; Quint. 3, 8, 45 et saep.:

    ea tantae mihi curae sunt, ut, etc.,

    Cic. Fam. 1, 9, 24:

    pollicetur sibi magnae curae fore, ut omnia restituerentur,

    id. Verr. 2, 4, 33, § 73; cf.:

    si tibi curae Quantae conveniat,

    Hor. Ep. 1, 3, 30:

    ipsis doctoribus hoc esse curae velim, ut, etc.,

    Quint. 2, 4, 5:

    dumque amor est curae,

    Ov. M. 2, 683:

    ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat, terroresque ac prodigia,

    Liv. 4, 21, 5:

    ceterum eo tempore minus ea bella... curae patribus erant, quam expectatio, etc.,

    id. 35, 23, 1:

    in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae,

    Nep. Att. 12, 5.—With a subject-clause:

    nonnulli, quibus non fuit curae caelestem inveterare aquam, etc.,

    Col. 12, 12, 3; Quint. 7, 1, 4; 9, 3, 74:

    eligere modo curae sit,

    id. 10, 1, 31:

    mihi erit curae explorare provinciae voluntatem,

    Plin. Ep. 7, 10, 2.—With de: de mandatis quod tibi curae fuit, est mihi gratum, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 8:

    sic recipiunt, Caesari... de augendā meā dignitate curae fore,

    Cic. Att. 11, 6, 3; cf. id. Fam. 10, 1, 1, and II. A. fin. infra:

    de ceteris senatui curae fore,

    Sall. J. 26, 1.—In the same sense also,
    (ζ).
    Curae aliquid habere:

    cohortatus, ut petitionem suam curae haberent,

    Sall. C. 21 fin.; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10;

    Quint. prooem. § 16: habebo itaque curae, ut te meliorem reddam,

    Sen. Ben. 1, 8, 2:

    ut ille... quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum,

    Nep. Att. 20, 4.—
    (η).
    Cura est, with subject-clause, solicitude, care, anxiety to do any thing ( poet. and in post-Aug. prose):

    curaque finitimos vincere major erat,

    Ov. F. 1, 30:

    talis amor teneat, nec sit mihi cura mederi,

    Verg. E. 8, 89:

    cura comere capillum fuit,

    Sen. Q. N. 1, 17, 7.—
    2.
    In partic., t. t.
    a.
    In political lang. (esp. of the post-Aug. per.), the management of state affairs, administration, charge, oversight, command, office:

    magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minime mihi hac tempestate cupiunda videntur,

    Sall. J. 3, 1; so,

    legionis armandae,

    Tac. H. 1, 80:

    aerarii,

    Suet. Aug. 36:

    annonae,

    id. Tib. 8:

    operum publicorum, viarum, aquarum, etc. (preceded by nova officia),

    id. Aug. 37 al. —
    b.
    In the jurists, the management of business for a minor, guardianship, trusteeship (for the more usu. curatio), Dig. 3, 1, 1; 5, 1, 19 et saep.—
    c.
    In medic., medical attendance, healing (for curatio), cure:

    aquae, quae sub cutem est,

    Cels. 2, 10; Vell. 2, 123; Sil. 6, 551 Drak. et saep.— Plur.:

    curae aegrescentium,

    Macr. S. 7, 4, 6.—Hence, poet.:

    illa fuit lacrimis ultima cura meis (sc. somnus),

    Prop. 1, 3, 46; cf. Cic. Fam. 5, 16, 5.—
    d.
    In agriculture, care, culture, rearing:

    Pelusiacae lentis,

    Verg. G. 1, 228:

    boum,

    id. ib. 1, 3.—
    B.
    Meton. (abstr. pro concr.).
    1.
    Like the Gr. meletê, a written work, writing (several times in Tac.;

    elsewhere rare): quorum in manus cura nostra venerit,

    Tac. A. 4, 11; id. Or. 3; Ov. P. 4, 16, 39. —In plur., Tac. A. 3, 24.—
    2.
    An attendant, guardian, overseer (very rare):

    tertius immundae cura fidelis harae,

    i. e. the swine - herd Eumæus, Ov. H. 1, 104: praetorii, Treb. Claud. 14; cf. Ov. Tr. 4, 6, 45; 2, 1.—
    II.
    Anxiety, solicitude, concern, disquiet, trouble, grief, sorrow; syn.: sollicitudo, metus, etc.; cf. phrontis (very freq. in every per. and species of composition).
    A.
    In gen.: si quid ego adjuro curamve levasso, quae nunc te coquit, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1:

    animus lassus, curā confectus,

    Ter. And. 2, 1, 4:

    cottidianā curā angere ani mum,

    id. Phorm. 1, 3, 8:

    curae metusque,

    Cic. Div. 2, 72, 150: cura et sollicitudo. id. Att. 15, 14, 3; Quint. 8, prooem. § 20;

    11, 1, 44 et saep.: curas cordis manis,

    Lucr. 3, 116:

    acres cuppedinis,

    id. 5, 46:

    gravi saucia curā (Dido),

    Verg. A. 4, 1:

    atra, Hor C. 3, 1, 40: edaces,

    id. ib. 2, 11, 18:

    vitiosa,

    id. ib. 2, 16, 22:

    sine curā esse,

    Cic. Att. 12, 6, 4; 15, 12, 2:

    quid facerem, curā cruciabar miser,

    Plaut. Merc. 2, 1, 23:

    cura est, negoti quid sit aut quid nuntiet,

    I am anxious, my concern is, id. ib. 1, 2, 10; cf.: amica mea quid agat, Cura est, ut valeat, id. Stich. [p. 501] 5, 2, 4:

    mihi maximae curae est, non de meā quidem vitā, sed me patria sollicitat, etc.,

    Cic. Fam. 10, 1, 1.—With pro:

    quam pro me curam geris,

    Verg. A. 12, 48.—With in:

    nullā in posterum curā,

    Tac. H. 3, 55.— Plur.:

    cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas,

    Auct. Her. 4, 14, 21:

    at tibi curarum milia quanta dabit!

    Prop. 1, 5, 10.—
    B.
    In partic., the care, pain, or anxiety of love, love ( poet.):

    crescit enim assidue spectando cura puellae,

    Prop. 3 (4), 21, 3; cf. Ov. R. Am. 311:

    tua sub nostro pectore cura,

    Prop. 1, 15, 31:

    et juvenum curas et libera vina referre,

    Hor. A. P. 85: hinc illaec primum Veneris dulcedinis in cor Stillavit gutta et successit frigida cura, chilling anxiety for one loved, Lucr. 4, 1060.—Hence,
    2.
    Meton. (abstr. pro concr.), the loved object, the mistress:

    tua cura, Lycoris,

    Verg. E. 10, 22; Prop. 2 (3), 25, 1; 2 (3), 34, 9; Hor. C. 2, 8, 8; Verg. Cir. 75; cf.:

    puer, mea maxima cura,

    id. A. 1, 678; 10, 132:

    cura deum,

    id. ib. 3, 46:

    raucae, tua cura, palumbes,

    id. E. 1, 57 Forbig. ad loc.

    Lewis & Short latin dictionary > cura

  • 4 cauta

    căvĕo, cāvi, cautum, (2 d pers. sing. scanned cavĕs, Ter. Ad. 2, 1, 19; imper. cavĕ, Plaut. As. 2, 4, 61; id. Capt. 2, 3, 71; id. Most. 1, 4, 13 et saep.: Cat. 50, 19; Hor. S. 2, 3, 38; Prop. 1, 7, 25; v. Neue, Formenl. 2, p. 435; old sup. CAVĬTVM, C. I. L. 1, 200, 6 sq.), 3, v. n. and a. [root SKOF- or KOF-, to be wary; whence Gr. thuoskoos, akouô, etc.; Lat. causa, cura; cf. also Germ. scheuen; Engl. shy], to be on one ' s guard, either for one's self or (more rarely) for another; hence,
    I.
    In gen., with and without sibi, to be on one ' s guard, to take care, take heed, beware, guard against, avoid, = phulassomai, and the Fr. se garder, prendre garde, etc.; constr., absol., with ub, and in a course of action with ne or ut (also ellipt. with the simple subj.); or, as in Greek, with acc. (= phulassomai ti); hence also pass. and with inf., and once with cum.
    A.
    Absol.:

    qui consulte, docte, atque astute cavet,

    Plaut. Rud. 4, 7, 14:

    faciet, nisi caveo,

    Ter. Heaut. 4, 4, 8:

    ego cavebo,

    id. Ad. 4, 2, 12; 1, 1, 45:

    erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit,

    Cic. Ac. 2, 29, 93; Quint. 8, 3, 47:

    cum animum attendisset ad cavendum,

    Nep. Alcib. 5, 2; Suet. Claud. 37:

    metues, doctusque cavebis,

    Hor. S. 2, 7, 68.—Esp. freq. in the warning cave, look out! be careful! Ter. And. 1, 2, 34; id. Phorm. 2, 3, 51; Hor. C. 1, 14, 16; Ov. M. 2, 89.—
    B.
    With ab and abl.:

    eo mi abs te caveo cautius,

    Plaut. Men. 1, 2, 42; id. Ps. 1, 5, 59; 4, 7, 128:

    si abs te modo uno caveo,

    id. Most. 3, 3, 24; Ter. Eun. 5, 2, 44:

    sibi ab eo,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 87:

    navis Aps quă cavendum nobis sane censeo,

    id. Men. 2, 2, 70:

    pater a me petiit Ut mihi caverem a Pseudolo servo suo,

    id. Ps. 3, 2, 108:

    a crasso infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 53:

    ille Pompeium monebat, ut meam domum metueret, atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133:

    caveo ab homine impuro,

    id. Phil. 12, 10, 25:

    a Cassio,

    Suet. Calig. 57:

    a veneno,

    Cic. Fin. 5, 22, 64:

    ab insidiis,

    Sall. J. 108, 2:

    monitum ut sibi ab insidiis Rufini caveret,

    App. Mag. 87, p. 329, 16; id. M. 2, p. 117, 3.—
    2.
    With the simple abl.:

    caveo malo,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 39:

    infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 48: id. Cas. 2, 6, 59; id. Men. 1, 2, 13; id. Pers. 3, 1, 41:

    ipsus sibi cavit loco,

    i. e. got out of the way, Ter. Eun. 4, 7, 12.—
    3.
    With cum (rare):

    Hercle, mihi tecum cavendum est,

    with you, I must look out for myself, Plaut. Most. 5, 2, 21.—
    4.
    With adversus, Quint. 9, 1, 20. —
    C.
    Followed by a final clause.
    1.
    With ne, to take heed that... not, to be on one ' s guard lest: qui cavet ne decipiatur, vix cavet;

    cum etiam cavet, etiam cum cavisse ratus est, saepe is cautor captus est,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5 and 6:

    caves, ne videat, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    ego me scio cavisse, ne ulla merito contumelia Fieri a nobis posset,

    id. Hec. 3, 5, 20; Afran. ap. Non. p. 111, 14; Lucr. 4, 1141:

    cavete, judices, ne nova... proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Div. 2, 40, 84; id. Fam. 3, 12, 4; 11, 21, 4; Sall. J. 55, 3; Suet. Tib. 37:

    cave, ne,

    Cat. 61, 152; Hor. C. 3, 7, 24; id. S. 2, 3, 177; id. Ep. 1, 6, 32; 1, 13, 19; Ov. M. 2, 89; 10, 685:

    cave sis, ne,

    Plaut. Am. 2, 2, 215:

    caveto ne,

    Cato, R. R. 5, 6:

    caveas, ne,

    Hor. S. 2, 1, 80:

    caveant, ne,

    id. A. P. 244:

    cavendum est, ne,

    Cic. Off. 1, 39, 140; Quint. 4, 3, 8; 12, 11, 2; Suet. Tib. 67; Quint. 9, 4, 23; 5, 11, 27.—
    2.
    With ut ne (rare):

    quod ut ne accidat cavendum est,

    Cic. Lael. 26, 99.—
    3.
    With a simple subj.; so only imper.: cave or cavete (cf. age), beware of, take care not, etc.:

    cave geras,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    dixeris,

    Ter. Ad. 3, 4, 12:

    faxis cave,

    id. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13; Hor. S. 2, 3, 38:

    sis,

    Ter. Eun. 4, 7, 29:

    contingas,

    Lucr. 2, 755:

    despuas,

    Cat. 50, 19:

    ignoscas,

    Cic. Lig. 5, 14:

    existimes,

    id. Fam. 9, 24, 4:

    putes,

    id. ib. 10, 12, 1 al.—Rarely with 1 st pers.:

    cave posthac, si me amas, umquam istuc verbum ex te audiam,

    Ter. Heaut. 5, 4, 8; cf. id. ib. 5, 4, 9.—With 3 d pers.:

    resciscat quisquam,

    Ter. Phorm. 5, 1, 37:

    te fratrum misereatur,

    Cic. Lig. 5, 14:

    roget te,

    Hor. S. 2, 5, 75:

    cave quisquam flocci fecerit,

    Plaut. Men. 5, 7, 5:

    armis concurrant arma cavete,

    Verg. A. 11, 293.—And like age, cave with a verb in plur.:

    cave dirumpatis,

    Plaut. Poen. prol. 117.—
    4.
    With ut, to take care that:

    cauto opu'st, Ut sobrie hoc agatur,

    Plaut. Capt. 2, 1, 29; cf.

    D. 2, infra: tertium est, ut caveamus, ut ea, quae, etc.,

    Cic. Off. 1, 39, 141:

    quaero quid sit, quod... tam accurate caveat et sanciat, ut heredes sui dent, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101:

    caverat sibi ille adulter omnium ut suorum scelerum socium te adjutoremque praebeas,

    id. Pis. 12, 28; Liv. 3, 10, 14; Plin. Pan. 39, 1:

    cavebitur ut, etc.,

    Col. 2, 8, 3; cf. under II. A.—Very rarely with ut omitted, take care to, be sure to (late Lat.):

    sed heus tu... cave regrediare cenā maturius,

    App. M. 2, p. 122, 32; 2, p. 124, [p. 306] 35.—
    D.
    As act.
    1.
    With acc. of pers. or thing against which warning is given or beed taken, to guard against, to be aware of, to beware of, etc.:

    profecto quid nunc primum caveam, nescio,

    Plaut. Ps. 3, 2, 104:

    tu, quod cavere possis, stultum admittere'st,

    Ter. Eun. 4, 6, 23; Lucil. ap. Non. p. 437, 23:

    caveamus fulminis ictum,

    Lucr. 6, 406: cave canem, Varr. ap. Non. p. 153, 1; Inscr. Orell. 4320;

    v. canis: interventum alicujus,

    Cic. Att. 16, 11, 1:

    omnia,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    me,

    id. Dom. 11, 28:

    vallum caecum fossasque,

    Caes. B. C. 1, 28:

    quam sit bellum cavere malum,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    vim atque opes,

    Tac. A. 11, 1; cf. Suet. Tib. 72:

    male praecinctum puerum,

    id. Caes. 456:

    periculum,

    id. ib. 81; id. Galb. 19:

    insidias,

    id. Caes. 86; Tac. A. 13, 13:

    exitum,

    Suet. Tib. 83:

    annum,

    id. Ner. 40:

    maculas,

    Hor. A. P. 353:

    jurgia,

    Ov. A. A. 1, 591:

    hunc tu caveto,

    Hor. S. 1, 4, 85:

    proditorem,

    Quint. 7, 1, 30:

    hoc caverat mens provida Reguli,

    had prevented, Hor. C. 3, 5, 13:

    cave quicquam,

    be a little careful, Plaut. Am. 2, 1, 61.—
    2.
    Pass.: quid cavendum tibi censere, Lucil. ap. Non. p. 437, 22:

    cavenda est etiam gloriae cupiditas,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    cetera, quae quidem consilio provideri poterunt, cavebuntur,

    id. Att. 10, 16, 2; Quint. 8, 2, 2; 9, 4, 143; 11, 3, 27 (cf. id. 6, 5, 2):

    in hoc pestifero bello cavendo,

    Cic. Fam. 4, 3, 1:

    quod multis rationibus caveri potest,

    id. Off. 2, 24, 84; Sall. J. 67, 2:

    prius quod cautum oportuit, Postquam comedit rem, post rationem putat,

    Plaut. Trin. 2, 4, 14:

    ego tibi cautum volo,

    id. Pers. 3, 1, 41:

    satis cautum tibi ad defensionem fore,

    Cic. Verr. 2, 1, 35, § 88:

    quid quisque vitet, nunquam homini satis Cautum est,

    Hor. C. 2, 13, 14:

    id modo simul orant ac monent, ut ipsis ab invidiā caveatur,

    Liv. 3, 52, 11; cf.

    B. 1. supra: cauto opus est,

    care must be taken, Plaut. Cist. 2, 1, 64; id. Most. 4, 2, 21; id. Merc. 2, 3, 133.—
    3.
    With inf.:

    in quibus cave vereri ( = noli),

    Cic. Att. 3, 17, 3:

    caveret id petere a populo Romano, quod, etc.,

    Sall. J. 64, 2:

    caveto laedere,

    Cat. 50, 21:

    occursare capro caveto,

    Verg. E. 9, 25:

    commisisse cavet, quod, etc.,

    Hor. A. P. 168:

    cave Spem festinando praecipitare meam,

    Ov. P. 3, 1, 139:

    ut pedes omnino caveant tinguere,

    Plin. 8, 42, 68, § 169.
    II.
    Esp.
    A.
    Law t. t., to take care for, provide, order something, legally, or (of private relations) to order, decree, dispose of in writing, by will, to stipulate, etc.:

    cum ita caverent, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 11, § 31:

    duae sunt praeterea leges de sepulcris, quarum altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet,

    id. Leg. 2, 24, 61:

    cautum est in Scipionis legibus ne plures essent, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cautum est lege XII. Tab., ut, etc.,

    Plin. 16, 5, 6, § 15:

    cavebatur ut, etc.,

    Suet. Aug. 1;

    so,

    id. ib. 65; id. Tib. 75:

    quae legibus cauta sunt,

    Quint. 5, 10, 13:

    aliā in lege cautum,

    Cic. Inv. 2, 41, 119:

    cautum est de numero,

    Suet. Caes. 10; cf. id. Aug. 40:

    heredi caveri,

    Cic. Inv. 2, 41, 120; cf. id. Fam. 7, 6, 2:

    si hoc, qui testamentum faciebat, cavere noluisset,

    id. Leg. 2, 21, 53:

    testamento cavere ut dies natalis ageretur,

    id. Fin. 2, 31, 103; cf. Suet. Aug. 59; id. Dom. 9; id. Tib. 50:

    sibi se privatim nihil cavere... militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit ne fraudi secessio esset,

    to make conditions, stipulate, Liv. 7, 41, 2.—
    B.
    In the lang. of business.
    1.
    Cavere ab aliquo, to make one ' s self secure, to procure bail or surety:

    tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero, amplius, etc.,

    Cic. Brut. 5, 18; id. Verr. 2, 2, 23, § 55; cf. infra 2.; and cautio, II.—So absol.:

    quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem,

    to take security, Cic. Rosc. Com. 12, 35.—
    2.
    To make one secure by bail or surety (either written or oral), to give security, to guarantee (cf. supra 1., and cautio;

    syn.: spondeo, cautionem praesto),

    Cic. Clu. 59, 162; cf. id. Verr. 2, 1, 54, § 142:

    pecunia, quam mihi Stichus Titii servus caverat,

    Dig. 46, 3, 89:

    cavere summam,

    ib. 29, 2, 97:

    chirographum,

    ib. 46, 3, 89:

    cautionem,

    ib. 46, 8, 6:

    civitates obsidibus de pecuniā cavent,

    Caes. B. G. 6, 2:

    quoniam de obsidibus inter se cavere non possent,

    id. ib. 7, 2; cf. Liv. 9, 42; 24, 2:

    cavere capite pro re aliquā,

    Plin. 34, 7, 17, § 38:

    jurejurando et chirographo de eā re,

    Suet. Calig. 12:

    cavere in duplum,

    id. Aug. 41; Tac. A. 6, 17.—Rarely, cavere personae publicae, to give security before a public authority, Just. Inst. 1, 11, 3.—
    C.
    In boxing, etc., to parry, to ward off a blow:

    adversos ictus cavere ac propulsare,

    Quint. 9, 1, 20; 5, 13, 54; cf. id. 9, 4, 8; 4, 2, 26.—
    D.
    Cavere alicui.
    1.
    To keep something from one, to protect, have a care for, make safe, take care of (cf.:

    prohibeo, defendo, provideo): scabiem pecori et jumentis caveto,

    Cato, R. R. 5, 7:

    melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet,

    Cic. Fam. 3, 1, 3:

    mihi meisque,

    id. Top. 1, 4; id. Fam. 7, 6, 2:

    veterani, quibus hic ordo diligentissime caverat,

    id. Phil. 1, 2, 6; cf.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum, Caes. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4:

    quique aliis cavit, non cavet ipsi sibi,

    Ov. A. A. 1, 84:

    securitati,

    Suet. Tit. 6:

    concordiae publicae,

    Vell. 2, 48, 5; Petr. 133; Sil. 8, 493.—
    2.
    Affirmatively, to take care for, attend to a thing for a person, provide: Ba. Haec ita me orat sibi qui caveat aliquem ut hominem reperiam... Id, amabo te, huic caveas. Pi. Quid isti caveam? Plaut. Bacch. 1, 1, 8; 1, 1, 10; cf. I. C. 3. supra.—Hence, cautus, a, um, P. a.
    A.
    Neutr., careful, circumspect, wary, cautious, provident (syn.: providus, prudens;

    class. in prose and poetry): ut cautus est, ubi nihil opu'st,

    Ter. Phorm. 4, 5, 3:

    parum cauti providique,

    Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    cauti in periculis,

    id. Agr. 1, 9, 27:

    in scribendo,

    id. Q. Fr. 3, 9, 3:

    in credendo,

    id. Att. 10, 9, 3:

    in verbis serendis,

    Hor. A. P. 46:

    mensor,

    Ov. M. 1, 136:

    mariti,

    id. ib. 9, 751:

    lupus,

    Hor. Ep. 1, 16, 50:

    vulpes,

    id. ib. 1, 1, 73 et saep.:

    quem certi homines monuerunt, ut cautior esset,

    Cic. Sest. 18, 41:

    dubium cautior an audentior,

    Suet. Caes. 58.—Constr. with ad:

    ad praesentius malum cautiores,

    Liv. 24, 32, 3; Tib. 1, 9, 46; Quint. 6, 1, 20. —With adversus:

    parum cautus adversus colloquii fraudem,

    Liv. 38, 25, 7.—With erga:

    erga bona sua satis cautus,

    Curt. 10, 1, 40.—With contra:

    contra quam (fortunam) non satis cauta mortalitas est,

    Curt. 8, 4, 24.—With inf.:

    cautum dignos assumere,

    Hor. S. 1, 6, 51.—With gen.:

    rei divinae,

    Macr. S. 1, 15.—
    b.
    Transf. to inanimate things:

    consilium,

    Cic. Phil. 13, 3, 6; Tac. A. 11, 29:

    cautissima senectus,

    id. H. 2, 76:

    pectus,

    Prop. 3 (4), 5, 8:

    manus,

    Ov. F. 2, 336:

    terga,

    id. Tr. 1, 9, 20:

    arma,

    Sil. 14, 188:

    timor,

    Ov. Tr. 3, 4, 65.— Subst.: cauta, ōrum, n.:

    legum,

    the provisions, Cassiod. Var. 5, 14.—
    B.
    Pass. (acc. to I. B. 1., and II. B.), made safe, secured:

    cautos nominibus rectis expendere nummos,

    Hor. Ep. 2, 1, 105:

    cautus ab incursu belli,

    Luc. 4, 409: quo mulieri esset res cautior ( that her property might be made more secure), curavit, ut, etc., Cic. Caecin. 4, 11.—
    2.
    Trop., safe, secure (rare):

    in eam partem peccare, quae est cautior,

    Cic. Rosc. Am. 20, 56:

    (civitates) murorum firmitate cautissimae,

    Amm. 14, 8, 13.— Adv.: cau-tē.
    1.
    (Acc. to caveo, I. A.) Cautiously:

    caute et cogitate rem tractare,

    Plaut. Trin. 2, 2, 46:

    pedetentimque dicere,

    Cic. Clu. 42, 118:

    et cum judicio,

    Quint. 10, 2, 3 et saep. — Comp., Cic. Deiot. 6, 18; Quint. 2, 15, 21; 9, 2, 76; Hor. C. 1, 8, 10 al.— Sup., Cic. Att. 15, 26, 3.—
    2.
    (Acc. to caveo, I. B. 1.) With security, cautiously, Cic. Leg. 2, 21, 53:

    aliter nec caute nec jure fieri potest,

    id. Att. 15, 17, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > cauta

  • 5 caveo

    căvĕo, cāvi, cautum, (2 d pers. sing. scanned cavĕs, Ter. Ad. 2, 1, 19; imper. cavĕ, Plaut. As. 2, 4, 61; id. Capt. 2, 3, 71; id. Most. 1, 4, 13 et saep.: Cat. 50, 19; Hor. S. 2, 3, 38; Prop. 1, 7, 25; v. Neue, Formenl. 2, p. 435; old sup. CAVĬTVM, C. I. L. 1, 200, 6 sq.), 3, v. n. and a. [root SKOF- or KOF-, to be wary; whence Gr. thuoskoos, akouô, etc.; Lat. causa, cura; cf. also Germ. scheuen; Engl. shy], to be on one ' s guard, either for one's self or (more rarely) for another; hence,
    I.
    In gen., with and without sibi, to be on one ' s guard, to take care, take heed, beware, guard against, avoid, = phulassomai, and the Fr. se garder, prendre garde, etc.; constr., absol., with ub, and in a course of action with ne or ut (also ellipt. with the simple subj.); or, as in Greek, with acc. (= phulassomai ti); hence also pass. and with inf., and once with cum.
    A.
    Absol.:

    qui consulte, docte, atque astute cavet,

    Plaut. Rud. 4, 7, 14:

    faciet, nisi caveo,

    Ter. Heaut. 4, 4, 8:

    ego cavebo,

    id. Ad. 4, 2, 12; 1, 1, 45:

    erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit,

    Cic. Ac. 2, 29, 93; Quint. 8, 3, 47:

    cum animum attendisset ad cavendum,

    Nep. Alcib. 5, 2; Suet. Claud. 37:

    metues, doctusque cavebis,

    Hor. S. 2, 7, 68.—Esp. freq. in the warning cave, look out! be careful! Ter. And. 1, 2, 34; id. Phorm. 2, 3, 51; Hor. C. 1, 14, 16; Ov. M. 2, 89.—
    B.
    With ab and abl.:

    eo mi abs te caveo cautius,

    Plaut. Men. 1, 2, 42; id. Ps. 1, 5, 59; 4, 7, 128:

    si abs te modo uno caveo,

    id. Most. 3, 3, 24; Ter. Eun. 5, 2, 44:

    sibi ab eo,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 87:

    navis Aps quă cavendum nobis sane censeo,

    id. Men. 2, 2, 70:

    pater a me petiit Ut mihi caverem a Pseudolo servo suo,

    id. Ps. 3, 2, 108:

    a crasso infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 53:

    ille Pompeium monebat, ut meam domum metueret, atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133:

    caveo ab homine impuro,

    id. Phil. 12, 10, 25:

    a Cassio,

    Suet. Calig. 57:

    a veneno,

    Cic. Fin. 5, 22, 64:

    ab insidiis,

    Sall. J. 108, 2:

    monitum ut sibi ab insidiis Rufini caveret,

    App. Mag. 87, p. 329, 16; id. M. 2, p. 117, 3.—
    2.
    With the simple abl.:

    caveo malo,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 39:

    infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 48: id. Cas. 2, 6, 59; id. Men. 1, 2, 13; id. Pers. 3, 1, 41:

    ipsus sibi cavit loco,

    i. e. got out of the way, Ter. Eun. 4, 7, 12.—
    3.
    With cum (rare):

    Hercle, mihi tecum cavendum est,

    with you, I must look out for myself, Plaut. Most. 5, 2, 21.—
    4.
    With adversus, Quint. 9, 1, 20. —
    C.
    Followed by a final clause.
    1.
    With ne, to take heed that... not, to be on one ' s guard lest: qui cavet ne decipiatur, vix cavet;

    cum etiam cavet, etiam cum cavisse ratus est, saepe is cautor captus est,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5 and 6:

    caves, ne videat, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    ego me scio cavisse, ne ulla merito contumelia Fieri a nobis posset,

    id. Hec. 3, 5, 20; Afran. ap. Non. p. 111, 14; Lucr. 4, 1141:

    cavete, judices, ne nova... proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Div. 2, 40, 84; id. Fam. 3, 12, 4; 11, 21, 4; Sall. J. 55, 3; Suet. Tib. 37:

    cave, ne,

    Cat. 61, 152; Hor. C. 3, 7, 24; id. S. 2, 3, 177; id. Ep. 1, 6, 32; 1, 13, 19; Ov. M. 2, 89; 10, 685:

    cave sis, ne,

    Plaut. Am. 2, 2, 215:

    caveto ne,

    Cato, R. R. 5, 6:

    caveas, ne,

    Hor. S. 2, 1, 80:

    caveant, ne,

    id. A. P. 244:

    cavendum est, ne,

    Cic. Off. 1, 39, 140; Quint. 4, 3, 8; 12, 11, 2; Suet. Tib. 67; Quint. 9, 4, 23; 5, 11, 27.—
    2.
    With ut ne (rare):

    quod ut ne accidat cavendum est,

    Cic. Lael. 26, 99.—
    3.
    With a simple subj.; so only imper.: cave or cavete (cf. age), beware of, take care not, etc.:

    cave geras,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    dixeris,

    Ter. Ad. 3, 4, 12:

    faxis cave,

    id. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13; Hor. S. 2, 3, 38:

    sis,

    Ter. Eun. 4, 7, 29:

    contingas,

    Lucr. 2, 755:

    despuas,

    Cat. 50, 19:

    ignoscas,

    Cic. Lig. 5, 14:

    existimes,

    id. Fam. 9, 24, 4:

    putes,

    id. ib. 10, 12, 1 al.—Rarely with 1 st pers.:

    cave posthac, si me amas, umquam istuc verbum ex te audiam,

    Ter. Heaut. 5, 4, 8; cf. id. ib. 5, 4, 9.—With 3 d pers.:

    resciscat quisquam,

    Ter. Phorm. 5, 1, 37:

    te fratrum misereatur,

    Cic. Lig. 5, 14:

    roget te,

    Hor. S. 2, 5, 75:

    cave quisquam flocci fecerit,

    Plaut. Men. 5, 7, 5:

    armis concurrant arma cavete,

    Verg. A. 11, 293.—And like age, cave with a verb in plur.:

    cave dirumpatis,

    Plaut. Poen. prol. 117.—
    4.
    With ut, to take care that:

    cauto opu'st, Ut sobrie hoc agatur,

    Plaut. Capt. 2, 1, 29; cf.

    D. 2, infra: tertium est, ut caveamus, ut ea, quae, etc.,

    Cic. Off. 1, 39, 141:

    quaero quid sit, quod... tam accurate caveat et sanciat, ut heredes sui dent, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101:

    caverat sibi ille adulter omnium ut suorum scelerum socium te adjutoremque praebeas,

    id. Pis. 12, 28; Liv. 3, 10, 14; Plin. Pan. 39, 1:

    cavebitur ut, etc.,

    Col. 2, 8, 3; cf. under II. A.—Very rarely with ut omitted, take care to, be sure to (late Lat.):

    sed heus tu... cave regrediare cenā maturius,

    App. M. 2, p. 122, 32; 2, p. 124, [p. 306] 35.—
    D.
    As act.
    1.
    With acc. of pers. or thing against which warning is given or beed taken, to guard against, to be aware of, to beware of, etc.:

    profecto quid nunc primum caveam, nescio,

    Plaut. Ps. 3, 2, 104:

    tu, quod cavere possis, stultum admittere'st,

    Ter. Eun. 4, 6, 23; Lucil. ap. Non. p. 437, 23:

    caveamus fulminis ictum,

    Lucr. 6, 406: cave canem, Varr. ap. Non. p. 153, 1; Inscr. Orell. 4320;

    v. canis: interventum alicujus,

    Cic. Att. 16, 11, 1:

    omnia,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    me,

    id. Dom. 11, 28:

    vallum caecum fossasque,

    Caes. B. C. 1, 28:

    quam sit bellum cavere malum,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    vim atque opes,

    Tac. A. 11, 1; cf. Suet. Tib. 72:

    male praecinctum puerum,

    id. Caes. 456:

    periculum,

    id. ib. 81; id. Galb. 19:

    insidias,

    id. Caes. 86; Tac. A. 13, 13:

    exitum,

    Suet. Tib. 83:

    annum,

    id. Ner. 40:

    maculas,

    Hor. A. P. 353:

    jurgia,

    Ov. A. A. 1, 591:

    hunc tu caveto,

    Hor. S. 1, 4, 85:

    proditorem,

    Quint. 7, 1, 30:

    hoc caverat mens provida Reguli,

    had prevented, Hor. C. 3, 5, 13:

    cave quicquam,

    be a little careful, Plaut. Am. 2, 1, 61.—
    2.
    Pass.: quid cavendum tibi censere, Lucil. ap. Non. p. 437, 22:

    cavenda est etiam gloriae cupiditas,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    cetera, quae quidem consilio provideri poterunt, cavebuntur,

    id. Att. 10, 16, 2; Quint. 8, 2, 2; 9, 4, 143; 11, 3, 27 (cf. id. 6, 5, 2):

    in hoc pestifero bello cavendo,

    Cic. Fam. 4, 3, 1:

    quod multis rationibus caveri potest,

    id. Off. 2, 24, 84; Sall. J. 67, 2:

    prius quod cautum oportuit, Postquam comedit rem, post rationem putat,

    Plaut. Trin. 2, 4, 14:

    ego tibi cautum volo,

    id. Pers. 3, 1, 41:

    satis cautum tibi ad defensionem fore,

    Cic. Verr. 2, 1, 35, § 88:

    quid quisque vitet, nunquam homini satis Cautum est,

    Hor. C. 2, 13, 14:

    id modo simul orant ac monent, ut ipsis ab invidiā caveatur,

    Liv. 3, 52, 11; cf.

    B. 1. supra: cauto opus est,

    care must be taken, Plaut. Cist. 2, 1, 64; id. Most. 4, 2, 21; id. Merc. 2, 3, 133.—
    3.
    With inf.:

    in quibus cave vereri ( = noli),

    Cic. Att. 3, 17, 3:

    caveret id petere a populo Romano, quod, etc.,

    Sall. J. 64, 2:

    caveto laedere,

    Cat. 50, 21:

    occursare capro caveto,

    Verg. E. 9, 25:

    commisisse cavet, quod, etc.,

    Hor. A. P. 168:

    cave Spem festinando praecipitare meam,

    Ov. P. 3, 1, 139:

    ut pedes omnino caveant tinguere,

    Plin. 8, 42, 68, § 169.
    II.
    Esp.
    A.
    Law t. t., to take care for, provide, order something, legally, or (of private relations) to order, decree, dispose of in writing, by will, to stipulate, etc.:

    cum ita caverent, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 11, § 31:

    duae sunt praeterea leges de sepulcris, quarum altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet,

    id. Leg. 2, 24, 61:

    cautum est in Scipionis legibus ne plures essent, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cautum est lege XII. Tab., ut, etc.,

    Plin. 16, 5, 6, § 15:

    cavebatur ut, etc.,

    Suet. Aug. 1;

    so,

    id. ib. 65; id. Tib. 75:

    quae legibus cauta sunt,

    Quint. 5, 10, 13:

    aliā in lege cautum,

    Cic. Inv. 2, 41, 119:

    cautum est de numero,

    Suet. Caes. 10; cf. id. Aug. 40:

    heredi caveri,

    Cic. Inv. 2, 41, 120; cf. id. Fam. 7, 6, 2:

    si hoc, qui testamentum faciebat, cavere noluisset,

    id. Leg. 2, 21, 53:

    testamento cavere ut dies natalis ageretur,

    id. Fin. 2, 31, 103; cf. Suet. Aug. 59; id. Dom. 9; id. Tib. 50:

    sibi se privatim nihil cavere... militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit ne fraudi secessio esset,

    to make conditions, stipulate, Liv. 7, 41, 2.—
    B.
    In the lang. of business.
    1.
    Cavere ab aliquo, to make one ' s self secure, to procure bail or surety:

    tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero, amplius, etc.,

    Cic. Brut. 5, 18; id. Verr. 2, 2, 23, § 55; cf. infra 2.; and cautio, II.—So absol.:

    quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem,

    to take security, Cic. Rosc. Com. 12, 35.—
    2.
    To make one secure by bail or surety (either written or oral), to give security, to guarantee (cf. supra 1., and cautio;

    syn.: spondeo, cautionem praesto),

    Cic. Clu. 59, 162; cf. id. Verr. 2, 1, 54, § 142:

    pecunia, quam mihi Stichus Titii servus caverat,

    Dig. 46, 3, 89:

    cavere summam,

    ib. 29, 2, 97:

    chirographum,

    ib. 46, 3, 89:

    cautionem,

    ib. 46, 8, 6:

    civitates obsidibus de pecuniā cavent,

    Caes. B. G. 6, 2:

    quoniam de obsidibus inter se cavere non possent,

    id. ib. 7, 2; cf. Liv. 9, 42; 24, 2:

    cavere capite pro re aliquā,

    Plin. 34, 7, 17, § 38:

    jurejurando et chirographo de eā re,

    Suet. Calig. 12:

    cavere in duplum,

    id. Aug. 41; Tac. A. 6, 17.—Rarely, cavere personae publicae, to give security before a public authority, Just. Inst. 1, 11, 3.—
    C.
    In boxing, etc., to parry, to ward off a blow:

    adversos ictus cavere ac propulsare,

    Quint. 9, 1, 20; 5, 13, 54; cf. id. 9, 4, 8; 4, 2, 26.—
    D.
    Cavere alicui.
    1.
    To keep something from one, to protect, have a care for, make safe, take care of (cf.:

    prohibeo, defendo, provideo): scabiem pecori et jumentis caveto,

    Cato, R. R. 5, 7:

    melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet,

    Cic. Fam. 3, 1, 3:

    mihi meisque,

    id. Top. 1, 4; id. Fam. 7, 6, 2:

    veterani, quibus hic ordo diligentissime caverat,

    id. Phil. 1, 2, 6; cf.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum, Caes. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4:

    quique aliis cavit, non cavet ipsi sibi,

    Ov. A. A. 1, 84:

    securitati,

    Suet. Tit. 6:

    concordiae publicae,

    Vell. 2, 48, 5; Petr. 133; Sil. 8, 493.—
    2.
    Affirmatively, to take care for, attend to a thing for a person, provide: Ba. Haec ita me orat sibi qui caveat aliquem ut hominem reperiam... Id, amabo te, huic caveas. Pi. Quid isti caveam? Plaut. Bacch. 1, 1, 8; 1, 1, 10; cf. I. C. 3. supra.—Hence, cautus, a, um, P. a.
    A.
    Neutr., careful, circumspect, wary, cautious, provident (syn.: providus, prudens;

    class. in prose and poetry): ut cautus est, ubi nihil opu'st,

    Ter. Phorm. 4, 5, 3:

    parum cauti providique,

    Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    cauti in periculis,

    id. Agr. 1, 9, 27:

    in scribendo,

    id. Q. Fr. 3, 9, 3:

    in credendo,

    id. Att. 10, 9, 3:

    in verbis serendis,

    Hor. A. P. 46:

    mensor,

    Ov. M. 1, 136:

    mariti,

    id. ib. 9, 751:

    lupus,

    Hor. Ep. 1, 16, 50:

    vulpes,

    id. ib. 1, 1, 73 et saep.:

    quem certi homines monuerunt, ut cautior esset,

    Cic. Sest. 18, 41:

    dubium cautior an audentior,

    Suet. Caes. 58.—Constr. with ad:

    ad praesentius malum cautiores,

    Liv. 24, 32, 3; Tib. 1, 9, 46; Quint. 6, 1, 20. —With adversus:

    parum cautus adversus colloquii fraudem,

    Liv. 38, 25, 7.—With erga:

    erga bona sua satis cautus,

    Curt. 10, 1, 40.—With contra:

    contra quam (fortunam) non satis cauta mortalitas est,

    Curt. 8, 4, 24.—With inf.:

    cautum dignos assumere,

    Hor. S. 1, 6, 51.—With gen.:

    rei divinae,

    Macr. S. 1, 15.—
    b.
    Transf. to inanimate things:

    consilium,

    Cic. Phil. 13, 3, 6; Tac. A. 11, 29:

    cautissima senectus,

    id. H. 2, 76:

    pectus,

    Prop. 3 (4), 5, 8:

    manus,

    Ov. F. 2, 336:

    terga,

    id. Tr. 1, 9, 20:

    arma,

    Sil. 14, 188:

    timor,

    Ov. Tr. 3, 4, 65.— Subst.: cauta, ōrum, n.:

    legum,

    the provisions, Cassiod. Var. 5, 14.—
    B.
    Pass. (acc. to I. B. 1., and II. B.), made safe, secured:

    cautos nominibus rectis expendere nummos,

    Hor. Ep. 2, 1, 105:

    cautus ab incursu belli,

    Luc. 4, 409: quo mulieri esset res cautior ( that her property might be made more secure), curavit, ut, etc., Cic. Caecin. 4, 11.—
    2.
    Trop., safe, secure (rare):

    in eam partem peccare, quae est cautior,

    Cic. Rosc. Am. 20, 56:

    (civitates) murorum firmitate cautissimae,

    Amm. 14, 8, 13.— Adv.: cau-tē.
    1.
    (Acc. to caveo, I. A.) Cautiously:

    caute et cogitate rem tractare,

    Plaut. Trin. 2, 2, 46:

    pedetentimque dicere,

    Cic. Clu. 42, 118:

    et cum judicio,

    Quint. 10, 2, 3 et saep. — Comp., Cic. Deiot. 6, 18; Quint. 2, 15, 21; 9, 2, 76; Hor. C. 1, 8, 10 al.— Sup., Cic. Att. 15, 26, 3.—
    2.
    (Acc. to caveo, I. B. 1.) With security, cautiously, Cic. Leg. 2, 21, 53:

    aliter nec caute nec jure fieri potest,

    id. Att. 15, 17, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > caveo

  • 6 curo

    cūro (old orthog. COERO and COIRO, Inscr. Orell. 31; 560; 570:

    coeret, coerari, coerandi,

    Cic. Leg. 3, 4, 10), āvi, ātum, 1 ( perf. subj. curassis, Plaut. Most. 2, 2, 93; id. Ps. 1, 3, 3; id. Poen. 3, 1, 50; inf. pass. curarier, id. Capt. 3, 5, 79), v. a. [cura], to care for, take or have care of, to be solicitous for, to look or attend to, trouble one's self about, etc. (very freq. in every period and species of composition); constr. with the acc., the acc. with the gerundive, the inf. with ut, ne, the simple subj., the dat. or absol.
    I.
    In gen.
    1.
    Of persons.
    (α).
    With acc.:

    curare omnia studiosissime ac diligentissime,

    Cic. Fam. 4, 13, 7; cf.:

    diligenter praeceptum,

    Nep. Eum. 9, 5:

    magna di curant, parva neglegunt,

    Cic. N. D. 2, 66, 167:

    negotia aliena,

    id. Top. 17, 66; Hor. S. 2, 3, 19:

    mandatum,

    Cic. Att. 5, 7 init.:

    cenam,

    Plaut. Rud. 4, 6, 11; cf.

    opsonium,

    id. Merc. 3, 3, 22:

    domum,

    to cleanse, Petr. 71, 7:

    vestimenta curare et polire,

    Dig. 47, 2, 12 pr.:

    funus,

    Ter. And. 1, 1, 81 Ruhnk.; cf.

    in this sense, cadaver,

    Suet. Ner. 49; and:

    Aegyptii jussi corpus Alexandri suo more curare,

    Curt. 10, 10, 13; in other connections, curare corpus means to nourish, take care of one's self, to refresh, invigorate one's self, Lucr. 2, 31; 5, 937:

    nunc corpora curare tempus est,

    Liv. 21, 54, 2; 3, 2, 10; 26, 48, 3; Curt. 3, 8, 22 al.;

    in the same sense, membra,

    Hor. S. 2, 2, 81:

    cutem,

    id. Ep. 1, 2, 29; 1, 4, 15:

    pelliculam,

    id. S. 2, 5, 38:

    se,

    Ter. Ad. 5, 1, 1; Cic. Phil. 9, 3, 6; id. de Or. 3, 61, 230; cf.:

    se suamque aetatem,

    Plaut. Ps. 4, 7, 34:

    virum,

    Tib. 1, 5, 33; and in part. perf.:

    curati cibo,

    Liv. 9, 37, 7:

    omnes vinoque et cibo curatos domos dimisit,

    id. 34, 16, 5: vineam, to tend, Cato ap. Plin. 17, 22, 35, § 195; cf.

    apes,

    Col. 9, 14 et saep.:

    res rationesque eri,

    to superintend, Plaut. Ps. 2, 2, 32:

    pensa ac domos, of the women of the family,

    Mel. 1, 9, 6:

    sociorum injurias,

    Sall. J. 14, 19:

    sublimia,

    Hor. Ep. 1, 12, 15; cf. id. ib. 1, 4, 5:

    preces (Diana),

    id. C. S. 71:

    prodigia,

    to endeavor to avert, ward off, Liv. 1, 20, 7 et saep.:

    munus te curaturum scio, Ut mittas mihi,

    Plaut. Truc. 2, 4, 79; cf.:

    aquam mulsam prope ut sit,

    Varr. R. R. 3, 16, 28:

    te multum amamus, quod ea (signa) abs te diligenter parvoque curata sunt,

    provided, Cic. Att. 1, 3, 2; cf.

    II. C. infra: ego illum cum curā magnā curabo tibi,

    Plaut. Men. 5, 4, 7 and 9; so,

    aliquem,

    id. Stich. 1, 2, 39; 5, 3, 9; Cic. Ac. 2, 38, 121: curatur a multis, timetur a pluribus, is courted (cf. therapeuein), Plin. Ep. 1, 5, 15 et saep.—With a negative: quos peperisti ne cures, be unconcerned, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 656; Plaut. Poen. 3, 1, 50:

    alii, quasi corpus nullum sit hominis, ita praeter animum nihil curant,

    care for nothing except the mind, Cic. Fin. 4, 14, 36:

    viri nihil perjuria curant (with nihil metuere),

    Cat. 64, 148:

    non ego istuc curo, qui sit, unde sit,

    Plaut. Most. 3, 1, 95: alia cura, a conversational expression (lit. trouble yourself about something else;

    hence),

    do not trouble yourself, never mind, id. Mil. 3, 3, 55 and 60;

    and in like sense, aliud cura,

    Ter. Phorm. 2, 1, 5.—
    (β).
    With acc. and gerundive, to cause something to be done, to order, to urge on, etc. (in good prose and very freq.;

    predominant in Cæsar): pontem in Arari faciundum,

    Caes. B. G. 1, 13:

    obsides inter eos dandos,

    id. ib. 1, 19; 3, 11;

    4, 29 et saep.: buculam faciendam,

    Cic. Div. 1, 24, 48:

    epistulam mihi referendam,

    id. Att. 8, 5, 1:

    fratrem interficiendum,

    Nep. Timol. 1, 4 al. —
    (γ).
    With part. perf pass.:

    inventum tibi curabo et mecum adductum Tuom Pamphilum,

    Ter. And. 4, 2, 1.—
    (δ).
    With inf. (most freq. with a negative):

    ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent, nec docti legere curarent,

    would take the trouble, Cic. Ac. 1, 2, 4;

    so negatively,

    id. de Or. 1, 20, 91; id. Fam. 1, 9, 16; cf.:

    nihil Romae geritur, quod te putem scire curare,

    id. ib. 9, 10, 1; 3, 8, 7; Suet. Caes. 86; Hor. C. 2, 13, 39; id. Ep. 1, 17, 58; id. A. P. 133; 297; Ov. M. 11, 370; 11, 682 et saep.—Affirmatively:

    si qui sunt, qui illud curent defendere,

    Cic. Tusc. 5, 31, 87:

    qui istas res scire curavit,

    id. Fl. 27, 64:

    mando tibi, uti cures lustrare,

    Cato, R. R. 141:

    aspice, si quid Et nos, quod cures proprium fecisse, loquamur,

    Hor. Ep. 1, 17, 5; 1, 16, 17; id. A. P. 35; 460 sq.; Suet. Dom. 20; id. Gram. 24.—
    (ε).
    With acc. and inf. pass.:

    neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret,

    Cic. Fin. 3, 19, 62:

    symbolos proponi et saxis proscribi curat,

    Just. 2, 12, 2; 3, 5, 12.—
    (ζ).
    With nom. and inf.:

    ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis,

    Auct. Her. 4, 53, 66. —
    (η).
    With ut, ne, or a simple subj.:

    pater curabit ut, etc.,

    Plaut. Am. 1, 2, 25 sq.:

    si fecisset, se curaturam, ut, etc.,

    Cic. Div. 1, 24, 48; Quint. 4, 2, 47; Suet. Aug. 92.—So in concluding letters: cura ut valeas, take care of yourself, be careful of your health (for which da operam ut valeas, fac valeas, et al. sim.), Cic. Fam. 7, 5, 3; 7, 6, 2; 7, 15, 2; 7, 20, 3; id. Q. Fr. 3, 4, 6; 3, 8, 6; id. Att. 1, 5, 8; 2, 2, 3 et saep.:

    omnibus rebus cura et provide, ne quid ei desit,

    id. ib. 11, 3, 3; Quint. 1, 1, 34; 2, 5, 24; Suet. Aug. 94 et saep.:

    ne illa quidem curo mihi scribas, quae, etc.,

    Cic. Fam. 2, 8, 1:

    jam curabo sentiat, quos attentarit,

    Phaedr. 5, 2, 6; Petr. 58, 2:

    curare uti Romae ne essent,

    Suet. Rhet. 1 init.
    (θ).
    With dat. (ante-and post-class.):

    illis curandum censeo,

    Plaut. Rud. 1, 2, 92; so, omnibus, Att. ap. Macr. S. 6, 1:

    rebus publicis,

    Plaut. Trin. 4, 3, 50:

    rebus alienis,

    id. Truc. 1, 2, 41:

    rebus meis,

    App. Mag. p. 297.—
    (ι).
    With quod:

    nam quod strabonus est, non curo,

    Petr. 68, 8.—
    (κ).
    With de:

    vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione,

    Cic. Att. 13, 21, 3.—
    (λ).
    Absol.:

    curasti probe,

    Ter. And. 5, 2, 6; cf. Plant. Rud. 2, 3, 50: abi intro;

    ego hic curabo,

    id. Bacch. 2, 2, 49; id. Pers. 1, 3, 5:

    ubi quisque legatus aut tribunus curabat,

    commanded, Sall. J. 60, 1; cf.:

    in eā parte,

    id. ib. 60, 5:

    in postremo loco cum equitibus,

    id. ib. 46, 7.—
    (μ).
    Impers.:

    curabitur,

    Plaut. Capt. 3, 5, 70; id. Men. 3, 3, 15; Ter. And. 2, 3, 29:

    curetur,

    id. Hec. 2, 2, 15. —
    2.
    Of things ( poet.):

    quae causa suscipienda curarit sollemnia sacra,

    Lucr. 5, 1163:

    nec vera virtus Curat reponi deterioribus,

    Hor. C. 3, 5, 30; with ut, Lucr. 5, 1015; 3, 127; 6, 231 Lachm.; with ne:

    quod ne miremur sopor atque oblivia curant,

    id. 4, 826 (822).—
    II.
    In partic., t. t.
    A.
    In state affairs, to take the charge of, to manage the business of, to do a thing in behalf of the state, to administer, govern, preside over, command, etc.
    (α).
    With acc.:

    bellum maritimum curare,

    Liv. 7, 26, 10; so,

    Asiam,

    Tac. A. 4, 36:

    Achaiam,

    id. ib. 5, 10:

    superioris Germaniae legiones,

    id. ib. 6, 30; cf. id. ib. 1, 31; cf.:

    duabus his artibus... se remque publicam curabant,

    Sall. C. 9, 3. —
    (β).
    Absol.:

    Faesulanum in sinistrā parte curare jubet,

    Sall. C. 59, 3; cf. id. J. 46, 7:

    duo additi qui Romae curarent,

    Tac. A. 11, 22.—
    B.
    In medic. lang., to heal, cure.
    (α).
    With acc.:

    an quod corpora curari possint, animorum medicina nulla sit?

    Cic. Tusc. 3, 2, 4; id. Clu. 14, 40:

    adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur,

    id. Sen. 19, 67; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 5:

    aegrum,

    Liv. 5, 5, 12:

    quadrupedes,

    Quint. 2, 10, 6:

    aliquem frigidis,

    Suet. Aug. 81:

    aliquem radice vel herbā,

    Hor. Ep. 2, 2, 151 et saep.: morbos, Cels. prooem.; Quint. 2, 3, 6; Curt. 5, 9, 3; 7, 1, 22:

    vulnus,

    Liv. 2, 17, 4; Quint. 4, 2, 84 et saep.:

    apparentia vitia,

    Quint. 12, 8, 10. —Rarely, to operate:

    qui ferrum medici prius quam curetur aspexit,

    Quint. 4, 5, 5. —
    (β).
    Absol.:

    medicinae pars, quae manu curat,

    Cels. 7 praef.; so Quint. 2, 17, 39 al. —Hence, P. a. as subst.: cūrans, antis, m., = medicus, a physician:

    plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur,

    Cels. 3, 8, 5.—Also cūrandus, i, m., the patient:

    nisi festinare curandi imbecillitas cogit,

    Col. 7, 2, 12.—
    b.
    Trop. (ironically):

    cum provinciam curarit, sanguinem miserit, mihi tradiderit enectam, etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 2:

    reduviam (corresp. with capiti mederi),

    id. Rosc. Am. 44, 128.—
    C.
    In mercantile lang., to take care of money matters, to adjust or settle, pay, etc.:

    (nummos) pro signis,

    Cic. Att. 1, 8, 2; cf.:

    pecuniam pro eo frumento legatis,

    Liv. 44, 16, 2:

    dimidium pecuniae redemptori tuo,

    Cic. Q. Fr. 2, 4, 2; id. Quint. 4, 15:

    me cui jussisset curaturum,

    that I would make payment according to his direction, id. Fam. 16, 9, 3.— Hence, cūrātus, a, um, P. a. (acc. to I.).
    1.
    Earnest, anxious (post-Aug.):

    curatissimae preces,

    Tac. A. 1, 13 fin.: interim me [p. 503] quidam... secreto curatoque sermone corripit, monet, etc., Plin. Ep. 9, 13, 10.—
    2.
    Taken care of, managed, attended to:

    boves curatiores,

    Cato, R. R. 103:

    sacra,

    Cic. Balb. 24, 55:

    nitida illa et curata vox,

    Quint. 11, 3, 26.— Adv.: cūrātē, carefully, diligently; only in comp.:

    curatius disserere,

    Tac. A. 2, 27; 14, 21; 16, 22; Plin. Ep. 1, 1, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > curo

  • 7 cūra

        cūra ae, f    [CAV-], trouble, care, attention, pains, industry, diligence, exertion: magnā cum curā tueri, Cs.: in aliquā re curam ponere: consulum in re p. custodiendā: saucios cum curā reficere, S.: cura adiuvat (formam), art sets off, O.: lentis, culture, V.: boum, rearing, V.: eo maiore curā illam (rem p.) administrari, S.: in re unā consumere curam, H.: sive cura illud sive inquisitio erat, friendly interest, Ta.: Curaque finitimos vincere maior erat, more pressing business, O.: nec sit mihi cura mederi, nor let me try, V.: vos curis solvi ceteris, T.: difficilis rerum alienarum, management: bonarum rerum, attention to, S.: deorum, service, L.: Caesaris, H.: peculi, V.: de publicā re et privatā: tamquam de Samnitibus curam agerent, as if the business in hand were, etc., L.: non tam pro Aetolis cura erat, quam ne, etc., L.—In dat predicat.: Curae (alcui) esse, to be an object of (one's) care, to take care of, attend to, bestow pains upon: pollicitus est, sibi eam rem curae futuram, should be his business, Cs.: rati sese dis curae esse, S.: nullius salus curae pluribus fuit: Quin id erat curae, that is just how I was occupied, H.: dumque amor est curae, O.: magis vis morbi curae erat, L.: Caesari de augendā meā dignitate curae fore: de ceteris senatui curae fore, S.: petitionem suam curae habere, S.: curae sibi habere certiorem facere Atticum, etc., N.—Administration, charge, oversight, command, office: rerum p. minime cupiunda, S.: navium, Ta.: legionis armandae, Ta.: tempora curarum remissionumque divisa, Ta.—Poet., a guardian, overseer: fidelis harae, i. e. the swine-herd Eumaeus, O.—Study, reflection: animus cum his habitans curis: cura et meditatio, Ta.—A result of study, work: recens, O.: inedita, O.: quorum in manūs cura nostra venerit, Ta.—A means of healing, remedy: doloris: Illa fuit lacrimis ultima cura meis (of sleep), Pr.—Anxiety, solicitude, concern, disquiet, trouble, grief, sorrow: maxima: gravissima: cottidianā curā angere animum, T.: curae metūsque: neque curae neque gaudio locum esse, S.: gravi saucia curā, V.: edaces, H.: de coniuge, O.: quam pro me curam geris, V.: curae, quae animum divorse trahunt, T.—The care of love, anxiety of love, love: iuvenum curas referre, H.: curā removente soporem, O.—A loved object, mistress: tua cura, Lycoris, V.: iuvenum, H.: Veneris iustissima, worthiest, V.: tua cura, palumbes, V.—Person., Care, H.: Curae, Cares, Anxieties, V.
    * * *
    concern, worry, anxiety, trouble; attention, care, pains, zeal; cure, treatment; office/task/responsibility/post; administration, supervision; command (army)

    Latin-English dictionary > cūra

  • 8 colens

    1.
    cŏlo, colŭi, cultum, 3, v. a. [from the stem KOL, whence boukolos, boukoleô; cf.: colonus, in-cola, agri-cola] (orig. pertaining to agriculture), to cultivate, till, tend, take care of a field, garden, etc. (freq. in all per. and species of composition).
    I.
    Prop.
    (α).
    With acc.:

    fundum,

    Varr. R. R. 1, 1, 2:

    agrum,

    id. ib. 1, 2, 14; Cato, R. R. 61; Col. 1 pr.:

    agri non omnes frugiferi sunt qui coluntur,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13; id. Agr. 2, 25, 67:

    arva et vineta et oleas et arbustum,

    Quint. 1, 12, 7:

    praedia,

    Cic. Rosc. Am. 17, 49:

    rus,

    Col. 1, 1:

    rura,

    Cat. 64, 38; Tib. 1, 5, 21; Verg. G. 2, 413:

    hortos,

    Ov. M. 14, 624 al.:

    jugera,

    Col. 1 pr.:

    patrios fines,

    id. ib.:

    solum,

    id. 2, 2, 8:

    terram,

    id. 2, 2, 4:

    arbustum,

    Quint. 1, 12, 7:

    vitem,

    Cic. Fin. 4, 14, 38:

    arbores,

    Hor. C. 2, 14, 22:

    arva,

    id. ib. 3, 5, 24; Ov. Am. 1, 13, 15:

    fructus,

    Verg. G. 2, 36:

    fruges,

    Ov. M. 15, 134:

    poma,

    id. ib. 14, 687; cf. under P. a.—
    (β).
    Absol., Varr. R. R. 1, 2, 8; Verg. G. 1, 121; Dig. 19, 2, 54, § 1.—
    B.
    In gen., without reference to economics, to abide, dwell, stay in a place, to inhabit (syn.: incolo, habito; most freq. since the Aug. per.).
    (α).
    With acc.:

    hanc domum,

    Plaut. Aul. prol. 4:

    nemora atque cavos montes silvasque colebant,

    Lucr. 5, 955:

    regiones Acherunticas,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 21:

    colitur ea pars (urbis) et habitatur frequentissime,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    urbem, urbem, mi Rufe, cole,

    id. Fam. 2, 12, 2:

    has terras,

    id. N. D. 2, 66, 164; Tac. A. 2, 60:

    loca Idae,

    Cat. 63, 70:

    Idalium,

    id. 36, 12 sq.; 61, 17:

    urbem Trojanam,

    Verg. A. 4, 343:

    Sicaniam,

    Ov. M. 5, 495:

    Maeoniam Sipylumque,

    id. ib. 6, 149:

    Elin Messeniaque arva,

    id. ib. 2, 679:

    regnum nemorale Dianae,

    id. ib. 14, 331:

    hoc nemus,

    id. ib. 15, 545:

    Elysium,

    Verg. A. 5, 735:

    loca magna,

    Ov. M. 14, 681; Liv. 1, 7, 10:

    Britanniam,

    Tac. Agr. 11:

    Rheni ripam,

    id. G. 28:

    victam ripam,

    id. A. 1, 59:

    terras,

    id. ib. 2, 60; cf. id. H. 5, 2:

    insulam,

    id. A. 12, 61; id. G. 29:

    regionem,

    Curt. 7, 7, 4.— Poet., of poets:

    me juvat in primā coluisse Helicona juventā,

    i. e. to have written poetry in early youth, Prop. 3 (4), 5, 19.—Also of animals:

    anguis stagna,

    Verg. G. 3, 430; Ov. M. 2, 380.—
    (β).
    Absol.:

    hic,

    Plaut. Ps. 1, 2, 68:

    subdiu colere te usque perpetuom diem,

    id. Most. 3, 2, 78; Liv. 42, 67, 9; Curt. 9, 9, 2:

    colunt discreti ac diversi,

    Tac. G. 16:

    proximi Cattis Usipii ac Tencteri colunt,

    id. ib. 32:

    circa utramque ripam Rhodani,

    Liv. 21, 26, 6:

    quā Cilices maritimi colunt,

    id. 38, 18, 12:

    prope Oceanum,

    id. 24, 49, 6:

    usque ad Albim,

    Tac. A. 2, 41:

    ultra Borysthenem fluvium,

    Gell. 9, 4, 6:

    super Bosporum,

    Curt. 6, 2, 13:

    extra urbem,

    App. M. 1, p. 111.—
    II.
    Trop. (freq. and class.).
    A. 1.
    Of the gods: colere aliquem locum, to frequent, cherish, care for, protect, be the guardian of, said of places where they were worshipped, had temples, etc.:

    deos deasque veneror, qui hanc urbem colunt,

    Plaut. Poen. 5, 1, 19; Cat. 36, 12:

    Pallas, quas condidit arces, Ipsa colat,

    Verg. E. 2, 62:

    ille (Juppiter) colit terras,

    id. ib. 3, 61; id. A. 1, 16 Forbig. ad loc.:

    undis jura dabat, nymphisque colentibus undas,

    Ov. M. 1, 576:

    urbem colentes di,

    Liv. 31, 30, 9; 5, 21, 3:

    vos, Ceres mater ac Proserpina, precor, ceteri superi infernique di, qui hanc urbem colitis,

    id. 24, 39, 8:

    divi divaeque, qui maria terrasque colitis,

    id. 29, 27, 1.—
    2.
    Rarely with persons as object (syn.:

    curo, studeo, observo, obsequor): Juppiter, qui genus colis alisque hominum,

    Plaut. Poen. 5, 4, 24; cf.:

    (Castor et Pollux) dum terras hominumque colunt genus,

    i. e. improve, polish, Hor. Ep. 2, 1, 7. —
    3.
    Of the body or its parts, to cultivate, attend to, dress, clothe, adorn, etc.:

    formamque augere colendo,

    by attire, dress, Ov. M. 10, 534:

    corpora,

    id. A. A. 3, 107:

    tu quoque dum coleris,

    id. ib. 3, 225.—With abl.:

    lacertos auro,

    Curt. 8, 9, 21:

    lacertum armillā aureā,

    Petr. 32:

    capillos,

    Tib. 1, 6, 39; 1, 8, 9.—
    4.
    With abstr. objects, to cultivate, cherish, seek, practise, devote one ' s self to, etc.;

    of mental and moral cultivation: aequom et bonum,

    Plaut. Men. 4, 2, 10:

    amicitiam,

    id. Cist. 1, 1, 27:

    fidem rectumque,

    Ov. M. 1, 90:

    fortitudinem,

    Curt. 10, 3, 9:

    jus et fas,

    Liv. 27, 17 fin.:

    memoriam alicujus,

    Cic. Fin. 2, 31, 101:

    bonos mores,

    Sall. C. 9, 1:

    suum quaestum colit,

    Plaut. Poen. 5, 2, 137:

    pietatem,

    id. As. 3, 1, 5; Ter. Hec. 3, 4, 33:

    virtutem,

    Cic. Arch. 7, 16; id. Off. 1, 41, 149:

    amicitiam, justitiam, liberalitatem,

    id. ib. 1, 2, 5:

    virginitatis amorem,

    Verg. A. 11, 584:

    pacem,

    Ov. M. 11, 297; cf. Martem, Sil. [p. 370] 8, 464:

    studium philosophiae,

    Cic. Brut. 91, 315:

    disciplinam,

    id. ib. 31, 117:

    aequabile et temperatum orationis genus,

    id. Off. 1, 1, 3:

    patrias artes militiamque,

    Ov. F. 2, 508; cf.:

    artes liberales,

    Suet. Tib. 60:

    ingenium singulari rerum militarium prudentiā,

    Vell. 2, 29, 5 Kritz.—
    5.
    Of a period of time or a condition, to live in, experience, live through, pass, spend, etc.:

    servitutem apud aliquem,

    to be a slave, Plaut. Poen. 4, 2, 7:

    nunc plane nec ego victum, nec vitam illam colere possum, etc.,

    Cic. Att. 12, 28, 2; and poet. in gen.: vitam or aevum = degere, to take care of life, for to live:

    vitam,

    Plaut. Trin. 3, 2, 74; id. Cas. 2, 1, 12; id. Rud. 1, 5, 25:

    vitam inopem,

    Ter. Heaut. 1, 1, 84:

    aevum vi,

    Lucr. 5, 1144 and 1149.—
    B.
    Colere aliquem, to regard one with care, i. e. to honor, revere, reverence, worship, etc. (syn.: observo, veneror, diligo).
    1.
    Most freq. of the reverence and worship of the gods, and the respect paid to objects pertaining thereto, to honor, respect, revere, reverence, worship:

    quid est enim cur deos ab hominibus colendos dicas?

    Cic. N. D. 1, 41, 115:

    hos deos et venerari et colere debemus,

    id. ib. 2, 28, 71; cf. id. ib. 1, 42, 119; id. Agr. 2, 35, 94; Liv. 39, 15, 2; Cat. 61, 48:

    Phoebe silvarumque potens Diana... o colendi Semper et culti,

    Hor. C. S. 2 and 3; cf. Ov. M. 8, 350:

    deos aris, pulvinaribus,

    Plin. Pan. 11, 3:

    Mercurium,

    Caes. B. G. 6, 17:

    Apollinem nimiā religione,

    Curt. 4, 3, 21:

    Cererem secubitu,

    Ov. A. 3, 10, 16:

    (deam) magis officiis quam probitate,

    id. P. 3, 1, 76:

    per flamines et sacerdotes,

    Tac. A. 1, 10; Suet. Vit. 1:

    quo cognomine is deus quādam in parte urbis colebatur,

    id. Aug. 70:

    deum precibus,

    Sen. Herc. Oet. 580:

    testimoniorum religionem et fidem,

    Cic. Fl. 4, 9; cf. id. Font. 10, 21; and:

    colebantur religiones pie magis quam magnifice,

    Liv. 3, 57, 7; and:

    apud quos juxta divinas religiones humana fides colitur,

    id. 9, 9, 4:

    sacra,

    Ov. M. 4, 32; 15, 679:

    aras,

    id. ib. 3, 733; 6, 208; cf. Liv. 1, 7, 10; Suet. Vit. 2 et saep.:

    numina alicujus,

    Verg. G. 1, 30:

    templum,

    id. A. 4, 458; Ov. M. 11, 578:

    caerimonias sepulcrorum tantā curà,

    Cic. Tusc. 1, 12, 27:

    sacrarium summā caerimoniā,

    Nep. Th. 8, 4:

    simulacrum,

    Suet. Galb. 4.—
    2.
    Of the honor bestowed upon men:

    ut Africanum ut deum coleret Laelius,

    Cic. Rep. 1, 12, 18:

    quia me colitis et magnificatis,

    Plaut. Cist. 1, 1, 23; Ter. Ad. 3, 2, 54:

    a quibus diligenter observari videmur et coli,

    Cic. Mur. 34, 70; cf. id. Fam. 6, 10, 7; 13, 22, 1; id. Off. 1, 41, 149; Sall. J. 10, 8:

    poëtarum nomen,

    Cic. Arch. 11, 27:

    civitatem,

    id. Fl. 22, 52; cf.:

    in amicis et diligendis et colendis,

    id. Lael. 22, 85 and 82:

    semper ego plebem Romanam militiae domique... colo atque colui,

    Liv. 7, 32, 16:

    colere et ornare,

    Cic. Fam. 5, 8, 2:

    me diligentissime,

    id. ib. 13, 25 init.:

    si te colo, Sexte, non amabo,

    Mart. 2, 55:

    aliquem donis,

    Liv. 31, 43, 7:

    litteris,

    Nep. Att. 20, 4:

    nec illos arte colam, nec opulenter,

    Sall. J. 85, 34 Kritz.— Hence,
    1.
    cŏlens, entis, P. a., honoring, treating respectfully; subst., a reverer, worshipper; with gen.:

    religionum,

    Cic. Planc. 33, 80.—
    2.
    cultus, a, um, P. a. (acc. to I.).
    A.
    Cultivated, tilled:

    ager cultior,

    Varr. R. R. 1, 2, 20:

    ager cultissimus,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33:

    materia et culta et silvestris,

    id. N. D. 2, 60, 151:

    res pecuaria,

    id. Quint. 3, 12:

    rus cultissimum,

    Col. 1, 1, 1:

    terra,

    Quint. 5, 11, 24:

    fundus cultior,

    id. 8, 3, 8:

    cultiora loca,

    Curt. 7, 3, 18.—
    b.
    Subst.: culta, ōrum, n., tilled, cultivated land, gardens, plantations, etc., Lucr. 1, 165; 1, 210; 5, 1370; Verg. G. 1, 153; 2, 196; 4, 372; Plin. 24, 10, 49, § 83—Hence,
    B.
    Trop., ornamented, adorned, polished, elegant, cultivated:

    milites habebat tam cultos ut argento et auro politis armis ornaret,

    Suet. Caes. 67:

    adulter,

    Ov. Tr. 2, 499:

    turba muliebriter culta,

    Curt. 3, 3, 14:

    sacerdos veste candidā cultus,

    Plin. 16, 44, 95, § 251:

    matrona vetitā purpurā culta,

    Suet. Ner. 32:

    filia cultior,

    Mart. 10, 98, 3:

    animi culti,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13; cf.:

    tempora et ingenia cultiora,

    Curt. 7, 8, 11:

    Tibullus,

    Ov. Am. 1, 15, 28; cf.

    carmina,

    id. A. A. 3, 341:

    cultiores doctioresque redire,

    Gell. 19, 8, 1:

    sermone cultissimus,

    Aur. Vict. Epit. 45.— Adv.: cul-tē, elegantly: dicere, * Quint. 8, 3, 7; Plin. Ep. 5, 20, 6.— Comp.:

    dicere,

    Sen. Suas. 4 fin.; Tac. Or. 21: (sc. veste) progredi, Just. 3, 3, 5:

    incubare strato lectulo,

    Val. Max. 2, 6, 8.— Sup. apparently not in use.
    2.
    cōlo, āvi, ātum, āre, v. a. [colum], to filter, strain, to clarify, purify (post-Aug.):

    ceram,

    Col. 9, 16, 1:

    mel,

    id. 12, 11, 1:

    vinum sportā palmeā,

    Pall. Febr. 27:

    sucum linteo,

    Plin. 25, 13, 103, § 164:

    thymum cribro,

    Col. 7, 8, 7:

    aliquid per linteum,

    Scrib. Comp. 271:

    ad colum,

    Veg. 2, 28, 19:

    per colum,

    Apic. 4, 2:

    aurum,

    App. Flor. p. 343, 20:

    terra colans,

    Plin. 31, 3, 23, § 38:

    faex colata,

    id. 31, 8, 44, § 95.— Poet.:

    amnes inductis retibus,

    i. e. to spread out a fish-net, Manil. 5, 193.—Hence, cōlātus, a, um, P. a., cleansed, purified (post-class.):

    nitor (beryllorum),

    Tert. Anim. 9.—
    B.
    Trop.:

    certiora et colatiora somniari,

    Tert. Anim. 48.

    Lewis & Short latin dictionary > colens

  • 9 colo

    1.
    cŏlo, colŭi, cultum, 3, v. a. [from the stem KOL, whence boukolos, boukoleô; cf.: colonus, in-cola, agri-cola] (orig. pertaining to agriculture), to cultivate, till, tend, take care of a field, garden, etc. (freq. in all per. and species of composition).
    I.
    Prop.
    (α).
    With acc.:

    fundum,

    Varr. R. R. 1, 1, 2:

    agrum,

    id. ib. 1, 2, 14; Cato, R. R. 61; Col. 1 pr.:

    agri non omnes frugiferi sunt qui coluntur,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13; id. Agr. 2, 25, 67:

    arva et vineta et oleas et arbustum,

    Quint. 1, 12, 7:

    praedia,

    Cic. Rosc. Am. 17, 49:

    rus,

    Col. 1, 1:

    rura,

    Cat. 64, 38; Tib. 1, 5, 21; Verg. G. 2, 413:

    hortos,

    Ov. M. 14, 624 al.:

    jugera,

    Col. 1 pr.:

    patrios fines,

    id. ib.:

    solum,

    id. 2, 2, 8:

    terram,

    id. 2, 2, 4:

    arbustum,

    Quint. 1, 12, 7:

    vitem,

    Cic. Fin. 4, 14, 38:

    arbores,

    Hor. C. 2, 14, 22:

    arva,

    id. ib. 3, 5, 24; Ov. Am. 1, 13, 15:

    fructus,

    Verg. G. 2, 36:

    fruges,

    Ov. M. 15, 134:

    poma,

    id. ib. 14, 687; cf. under P. a.—
    (β).
    Absol., Varr. R. R. 1, 2, 8; Verg. G. 1, 121; Dig. 19, 2, 54, § 1.—
    B.
    In gen., without reference to economics, to abide, dwell, stay in a place, to inhabit (syn.: incolo, habito; most freq. since the Aug. per.).
    (α).
    With acc.:

    hanc domum,

    Plaut. Aul. prol. 4:

    nemora atque cavos montes silvasque colebant,

    Lucr. 5, 955:

    regiones Acherunticas,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 21:

    colitur ea pars (urbis) et habitatur frequentissime,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    urbem, urbem, mi Rufe, cole,

    id. Fam. 2, 12, 2:

    has terras,

    id. N. D. 2, 66, 164; Tac. A. 2, 60:

    loca Idae,

    Cat. 63, 70:

    Idalium,

    id. 36, 12 sq.; 61, 17:

    urbem Trojanam,

    Verg. A. 4, 343:

    Sicaniam,

    Ov. M. 5, 495:

    Maeoniam Sipylumque,

    id. ib. 6, 149:

    Elin Messeniaque arva,

    id. ib. 2, 679:

    regnum nemorale Dianae,

    id. ib. 14, 331:

    hoc nemus,

    id. ib. 15, 545:

    Elysium,

    Verg. A. 5, 735:

    loca magna,

    Ov. M. 14, 681; Liv. 1, 7, 10:

    Britanniam,

    Tac. Agr. 11:

    Rheni ripam,

    id. G. 28:

    victam ripam,

    id. A. 1, 59:

    terras,

    id. ib. 2, 60; cf. id. H. 5, 2:

    insulam,

    id. A. 12, 61; id. G. 29:

    regionem,

    Curt. 7, 7, 4.— Poet., of poets:

    me juvat in primā coluisse Helicona juventā,

    i. e. to have written poetry in early youth, Prop. 3 (4), 5, 19.—Also of animals:

    anguis stagna,

    Verg. G. 3, 430; Ov. M. 2, 380.—
    (β).
    Absol.:

    hic,

    Plaut. Ps. 1, 2, 68:

    subdiu colere te usque perpetuom diem,

    id. Most. 3, 2, 78; Liv. 42, 67, 9; Curt. 9, 9, 2:

    colunt discreti ac diversi,

    Tac. G. 16:

    proximi Cattis Usipii ac Tencteri colunt,

    id. ib. 32:

    circa utramque ripam Rhodani,

    Liv. 21, 26, 6:

    quā Cilices maritimi colunt,

    id. 38, 18, 12:

    prope Oceanum,

    id. 24, 49, 6:

    usque ad Albim,

    Tac. A. 2, 41:

    ultra Borysthenem fluvium,

    Gell. 9, 4, 6:

    super Bosporum,

    Curt. 6, 2, 13:

    extra urbem,

    App. M. 1, p. 111.—
    II.
    Trop. (freq. and class.).
    A. 1.
    Of the gods: colere aliquem locum, to frequent, cherish, care for, protect, be the guardian of, said of places where they were worshipped, had temples, etc.:

    deos deasque veneror, qui hanc urbem colunt,

    Plaut. Poen. 5, 1, 19; Cat. 36, 12:

    Pallas, quas condidit arces, Ipsa colat,

    Verg. E. 2, 62:

    ille (Juppiter) colit terras,

    id. ib. 3, 61; id. A. 1, 16 Forbig. ad loc.:

    undis jura dabat, nymphisque colentibus undas,

    Ov. M. 1, 576:

    urbem colentes di,

    Liv. 31, 30, 9; 5, 21, 3:

    vos, Ceres mater ac Proserpina, precor, ceteri superi infernique di, qui hanc urbem colitis,

    id. 24, 39, 8:

    divi divaeque, qui maria terrasque colitis,

    id. 29, 27, 1.—
    2.
    Rarely with persons as object (syn.:

    curo, studeo, observo, obsequor): Juppiter, qui genus colis alisque hominum,

    Plaut. Poen. 5, 4, 24; cf.:

    (Castor et Pollux) dum terras hominumque colunt genus,

    i. e. improve, polish, Hor. Ep. 2, 1, 7. —
    3.
    Of the body or its parts, to cultivate, attend to, dress, clothe, adorn, etc.:

    formamque augere colendo,

    by attire, dress, Ov. M. 10, 534:

    corpora,

    id. A. A. 3, 107:

    tu quoque dum coleris,

    id. ib. 3, 225.—With abl.:

    lacertos auro,

    Curt. 8, 9, 21:

    lacertum armillā aureā,

    Petr. 32:

    capillos,

    Tib. 1, 6, 39; 1, 8, 9.—
    4.
    With abstr. objects, to cultivate, cherish, seek, practise, devote one ' s self to, etc.;

    of mental and moral cultivation: aequom et bonum,

    Plaut. Men. 4, 2, 10:

    amicitiam,

    id. Cist. 1, 1, 27:

    fidem rectumque,

    Ov. M. 1, 90:

    fortitudinem,

    Curt. 10, 3, 9:

    jus et fas,

    Liv. 27, 17 fin.:

    memoriam alicujus,

    Cic. Fin. 2, 31, 101:

    bonos mores,

    Sall. C. 9, 1:

    suum quaestum colit,

    Plaut. Poen. 5, 2, 137:

    pietatem,

    id. As. 3, 1, 5; Ter. Hec. 3, 4, 33:

    virtutem,

    Cic. Arch. 7, 16; id. Off. 1, 41, 149:

    amicitiam, justitiam, liberalitatem,

    id. ib. 1, 2, 5:

    virginitatis amorem,

    Verg. A. 11, 584:

    pacem,

    Ov. M. 11, 297; cf. Martem, Sil. [p. 370] 8, 464:

    studium philosophiae,

    Cic. Brut. 91, 315:

    disciplinam,

    id. ib. 31, 117:

    aequabile et temperatum orationis genus,

    id. Off. 1, 1, 3:

    patrias artes militiamque,

    Ov. F. 2, 508; cf.:

    artes liberales,

    Suet. Tib. 60:

    ingenium singulari rerum militarium prudentiā,

    Vell. 2, 29, 5 Kritz.—
    5.
    Of a period of time or a condition, to live in, experience, live through, pass, spend, etc.:

    servitutem apud aliquem,

    to be a slave, Plaut. Poen. 4, 2, 7:

    nunc plane nec ego victum, nec vitam illam colere possum, etc.,

    Cic. Att. 12, 28, 2; and poet. in gen.: vitam or aevum = degere, to take care of life, for to live:

    vitam,

    Plaut. Trin. 3, 2, 74; id. Cas. 2, 1, 12; id. Rud. 1, 5, 25:

    vitam inopem,

    Ter. Heaut. 1, 1, 84:

    aevum vi,

    Lucr. 5, 1144 and 1149.—
    B.
    Colere aliquem, to regard one with care, i. e. to honor, revere, reverence, worship, etc. (syn.: observo, veneror, diligo).
    1.
    Most freq. of the reverence and worship of the gods, and the respect paid to objects pertaining thereto, to honor, respect, revere, reverence, worship:

    quid est enim cur deos ab hominibus colendos dicas?

    Cic. N. D. 1, 41, 115:

    hos deos et venerari et colere debemus,

    id. ib. 2, 28, 71; cf. id. ib. 1, 42, 119; id. Agr. 2, 35, 94; Liv. 39, 15, 2; Cat. 61, 48:

    Phoebe silvarumque potens Diana... o colendi Semper et culti,

    Hor. C. S. 2 and 3; cf. Ov. M. 8, 350:

    deos aris, pulvinaribus,

    Plin. Pan. 11, 3:

    Mercurium,

    Caes. B. G. 6, 17:

    Apollinem nimiā religione,

    Curt. 4, 3, 21:

    Cererem secubitu,

    Ov. A. 3, 10, 16:

    (deam) magis officiis quam probitate,

    id. P. 3, 1, 76:

    per flamines et sacerdotes,

    Tac. A. 1, 10; Suet. Vit. 1:

    quo cognomine is deus quādam in parte urbis colebatur,

    id. Aug. 70:

    deum precibus,

    Sen. Herc. Oet. 580:

    testimoniorum religionem et fidem,

    Cic. Fl. 4, 9; cf. id. Font. 10, 21; and:

    colebantur religiones pie magis quam magnifice,

    Liv. 3, 57, 7; and:

    apud quos juxta divinas religiones humana fides colitur,

    id. 9, 9, 4:

    sacra,

    Ov. M. 4, 32; 15, 679:

    aras,

    id. ib. 3, 733; 6, 208; cf. Liv. 1, 7, 10; Suet. Vit. 2 et saep.:

    numina alicujus,

    Verg. G. 1, 30:

    templum,

    id. A. 4, 458; Ov. M. 11, 578:

    caerimonias sepulcrorum tantā curà,

    Cic. Tusc. 1, 12, 27:

    sacrarium summā caerimoniā,

    Nep. Th. 8, 4:

    simulacrum,

    Suet. Galb. 4.—
    2.
    Of the honor bestowed upon men:

    ut Africanum ut deum coleret Laelius,

    Cic. Rep. 1, 12, 18:

    quia me colitis et magnificatis,

    Plaut. Cist. 1, 1, 23; Ter. Ad. 3, 2, 54:

    a quibus diligenter observari videmur et coli,

    Cic. Mur. 34, 70; cf. id. Fam. 6, 10, 7; 13, 22, 1; id. Off. 1, 41, 149; Sall. J. 10, 8:

    poëtarum nomen,

    Cic. Arch. 11, 27:

    civitatem,

    id. Fl. 22, 52; cf.:

    in amicis et diligendis et colendis,

    id. Lael. 22, 85 and 82:

    semper ego plebem Romanam militiae domique... colo atque colui,

    Liv. 7, 32, 16:

    colere et ornare,

    Cic. Fam. 5, 8, 2:

    me diligentissime,

    id. ib. 13, 25 init.:

    si te colo, Sexte, non amabo,

    Mart. 2, 55:

    aliquem donis,

    Liv. 31, 43, 7:

    litteris,

    Nep. Att. 20, 4:

    nec illos arte colam, nec opulenter,

    Sall. J. 85, 34 Kritz.— Hence,
    1.
    cŏlens, entis, P. a., honoring, treating respectfully; subst., a reverer, worshipper; with gen.:

    religionum,

    Cic. Planc. 33, 80.—
    2.
    cultus, a, um, P. a. (acc. to I.).
    A.
    Cultivated, tilled:

    ager cultior,

    Varr. R. R. 1, 2, 20:

    ager cultissimus,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33:

    materia et culta et silvestris,

    id. N. D. 2, 60, 151:

    res pecuaria,

    id. Quint. 3, 12:

    rus cultissimum,

    Col. 1, 1, 1:

    terra,

    Quint. 5, 11, 24:

    fundus cultior,

    id. 8, 3, 8:

    cultiora loca,

    Curt. 7, 3, 18.—
    b.
    Subst.: culta, ōrum, n., tilled, cultivated land, gardens, plantations, etc., Lucr. 1, 165; 1, 210; 5, 1370; Verg. G. 1, 153; 2, 196; 4, 372; Plin. 24, 10, 49, § 83—Hence,
    B.
    Trop., ornamented, adorned, polished, elegant, cultivated:

    milites habebat tam cultos ut argento et auro politis armis ornaret,

    Suet. Caes. 67:

    adulter,

    Ov. Tr. 2, 499:

    turba muliebriter culta,

    Curt. 3, 3, 14:

    sacerdos veste candidā cultus,

    Plin. 16, 44, 95, § 251:

    matrona vetitā purpurā culta,

    Suet. Ner. 32:

    filia cultior,

    Mart. 10, 98, 3:

    animi culti,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13; cf.:

    tempora et ingenia cultiora,

    Curt. 7, 8, 11:

    Tibullus,

    Ov. Am. 1, 15, 28; cf.

    carmina,

    id. A. A. 3, 341:

    cultiores doctioresque redire,

    Gell. 19, 8, 1:

    sermone cultissimus,

    Aur. Vict. Epit. 45.— Adv.: cul-tē, elegantly: dicere, * Quint. 8, 3, 7; Plin. Ep. 5, 20, 6.— Comp.:

    dicere,

    Sen. Suas. 4 fin.; Tac. Or. 21: (sc. veste) progredi, Just. 3, 3, 5:

    incubare strato lectulo,

    Val. Max. 2, 6, 8.— Sup. apparently not in use.
    2.
    cōlo, āvi, ātum, āre, v. a. [colum], to filter, strain, to clarify, purify (post-Aug.):

    ceram,

    Col. 9, 16, 1:

    mel,

    id. 12, 11, 1:

    vinum sportā palmeā,

    Pall. Febr. 27:

    sucum linteo,

    Plin. 25, 13, 103, § 164:

    thymum cribro,

    Col. 7, 8, 7:

    aliquid per linteum,

    Scrib. Comp. 271:

    ad colum,

    Veg. 2, 28, 19:

    per colum,

    Apic. 4, 2:

    aurum,

    App. Flor. p. 343, 20:

    terra colans,

    Plin. 31, 3, 23, § 38:

    faex colata,

    id. 31, 8, 44, § 95.— Poet.:

    amnes inductis retibus,

    i. e. to spread out a fish-net, Manil. 5, 193.—Hence, cōlātus, a, um, P. a., cleansed, purified (post-class.):

    nitor (beryllorum),

    Tert. Anim. 9.—
    B.
    Trop.:

    certiora et colatiora somniari,

    Tert. Anim. 48.

    Lewis & Short latin dictionary > colo

  • 10 culta

    1.
    cŏlo, colŭi, cultum, 3, v. a. [from the stem KOL, whence boukolos, boukoleô; cf.: colonus, in-cola, agri-cola] (orig. pertaining to agriculture), to cultivate, till, tend, take care of a field, garden, etc. (freq. in all per. and species of composition).
    I.
    Prop.
    (α).
    With acc.:

    fundum,

    Varr. R. R. 1, 1, 2:

    agrum,

    id. ib. 1, 2, 14; Cato, R. R. 61; Col. 1 pr.:

    agri non omnes frugiferi sunt qui coluntur,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13; id. Agr. 2, 25, 67:

    arva et vineta et oleas et arbustum,

    Quint. 1, 12, 7:

    praedia,

    Cic. Rosc. Am. 17, 49:

    rus,

    Col. 1, 1:

    rura,

    Cat. 64, 38; Tib. 1, 5, 21; Verg. G. 2, 413:

    hortos,

    Ov. M. 14, 624 al.:

    jugera,

    Col. 1 pr.:

    patrios fines,

    id. ib.:

    solum,

    id. 2, 2, 8:

    terram,

    id. 2, 2, 4:

    arbustum,

    Quint. 1, 12, 7:

    vitem,

    Cic. Fin. 4, 14, 38:

    arbores,

    Hor. C. 2, 14, 22:

    arva,

    id. ib. 3, 5, 24; Ov. Am. 1, 13, 15:

    fructus,

    Verg. G. 2, 36:

    fruges,

    Ov. M. 15, 134:

    poma,

    id. ib. 14, 687; cf. under P. a.—
    (β).
    Absol., Varr. R. R. 1, 2, 8; Verg. G. 1, 121; Dig. 19, 2, 54, § 1.—
    B.
    In gen., without reference to economics, to abide, dwell, stay in a place, to inhabit (syn.: incolo, habito; most freq. since the Aug. per.).
    (α).
    With acc.:

    hanc domum,

    Plaut. Aul. prol. 4:

    nemora atque cavos montes silvasque colebant,

    Lucr. 5, 955:

    regiones Acherunticas,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 21:

    colitur ea pars (urbis) et habitatur frequentissime,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    urbem, urbem, mi Rufe, cole,

    id. Fam. 2, 12, 2:

    has terras,

    id. N. D. 2, 66, 164; Tac. A. 2, 60:

    loca Idae,

    Cat. 63, 70:

    Idalium,

    id. 36, 12 sq.; 61, 17:

    urbem Trojanam,

    Verg. A. 4, 343:

    Sicaniam,

    Ov. M. 5, 495:

    Maeoniam Sipylumque,

    id. ib. 6, 149:

    Elin Messeniaque arva,

    id. ib. 2, 679:

    regnum nemorale Dianae,

    id. ib. 14, 331:

    hoc nemus,

    id. ib. 15, 545:

    Elysium,

    Verg. A. 5, 735:

    loca magna,

    Ov. M. 14, 681; Liv. 1, 7, 10:

    Britanniam,

    Tac. Agr. 11:

    Rheni ripam,

    id. G. 28:

    victam ripam,

    id. A. 1, 59:

    terras,

    id. ib. 2, 60; cf. id. H. 5, 2:

    insulam,

    id. A. 12, 61; id. G. 29:

    regionem,

    Curt. 7, 7, 4.— Poet., of poets:

    me juvat in primā coluisse Helicona juventā,

    i. e. to have written poetry in early youth, Prop. 3 (4), 5, 19.—Also of animals:

    anguis stagna,

    Verg. G. 3, 430; Ov. M. 2, 380.—
    (β).
    Absol.:

    hic,

    Plaut. Ps. 1, 2, 68:

    subdiu colere te usque perpetuom diem,

    id. Most. 3, 2, 78; Liv. 42, 67, 9; Curt. 9, 9, 2:

    colunt discreti ac diversi,

    Tac. G. 16:

    proximi Cattis Usipii ac Tencteri colunt,

    id. ib. 32:

    circa utramque ripam Rhodani,

    Liv. 21, 26, 6:

    quā Cilices maritimi colunt,

    id. 38, 18, 12:

    prope Oceanum,

    id. 24, 49, 6:

    usque ad Albim,

    Tac. A. 2, 41:

    ultra Borysthenem fluvium,

    Gell. 9, 4, 6:

    super Bosporum,

    Curt. 6, 2, 13:

    extra urbem,

    App. M. 1, p. 111.—
    II.
    Trop. (freq. and class.).
    A. 1.
    Of the gods: colere aliquem locum, to frequent, cherish, care for, protect, be the guardian of, said of places where they were worshipped, had temples, etc.:

    deos deasque veneror, qui hanc urbem colunt,

    Plaut. Poen. 5, 1, 19; Cat. 36, 12:

    Pallas, quas condidit arces, Ipsa colat,

    Verg. E. 2, 62:

    ille (Juppiter) colit terras,

    id. ib. 3, 61; id. A. 1, 16 Forbig. ad loc.:

    undis jura dabat, nymphisque colentibus undas,

    Ov. M. 1, 576:

    urbem colentes di,

    Liv. 31, 30, 9; 5, 21, 3:

    vos, Ceres mater ac Proserpina, precor, ceteri superi infernique di, qui hanc urbem colitis,

    id. 24, 39, 8:

    divi divaeque, qui maria terrasque colitis,

    id. 29, 27, 1.—
    2.
    Rarely with persons as object (syn.:

    curo, studeo, observo, obsequor): Juppiter, qui genus colis alisque hominum,

    Plaut. Poen. 5, 4, 24; cf.:

    (Castor et Pollux) dum terras hominumque colunt genus,

    i. e. improve, polish, Hor. Ep. 2, 1, 7. —
    3.
    Of the body or its parts, to cultivate, attend to, dress, clothe, adorn, etc.:

    formamque augere colendo,

    by attire, dress, Ov. M. 10, 534:

    corpora,

    id. A. A. 3, 107:

    tu quoque dum coleris,

    id. ib. 3, 225.—With abl.:

    lacertos auro,

    Curt. 8, 9, 21:

    lacertum armillā aureā,

    Petr. 32:

    capillos,

    Tib. 1, 6, 39; 1, 8, 9.—
    4.
    With abstr. objects, to cultivate, cherish, seek, practise, devote one ' s self to, etc.;

    of mental and moral cultivation: aequom et bonum,

    Plaut. Men. 4, 2, 10:

    amicitiam,

    id. Cist. 1, 1, 27:

    fidem rectumque,

    Ov. M. 1, 90:

    fortitudinem,

    Curt. 10, 3, 9:

    jus et fas,

    Liv. 27, 17 fin.:

    memoriam alicujus,

    Cic. Fin. 2, 31, 101:

    bonos mores,

    Sall. C. 9, 1:

    suum quaestum colit,

    Plaut. Poen. 5, 2, 137:

    pietatem,

    id. As. 3, 1, 5; Ter. Hec. 3, 4, 33:

    virtutem,

    Cic. Arch. 7, 16; id. Off. 1, 41, 149:

    amicitiam, justitiam, liberalitatem,

    id. ib. 1, 2, 5:

    virginitatis amorem,

    Verg. A. 11, 584:

    pacem,

    Ov. M. 11, 297; cf. Martem, Sil. [p. 370] 8, 464:

    studium philosophiae,

    Cic. Brut. 91, 315:

    disciplinam,

    id. ib. 31, 117:

    aequabile et temperatum orationis genus,

    id. Off. 1, 1, 3:

    patrias artes militiamque,

    Ov. F. 2, 508; cf.:

    artes liberales,

    Suet. Tib. 60:

    ingenium singulari rerum militarium prudentiā,

    Vell. 2, 29, 5 Kritz.—
    5.
    Of a period of time or a condition, to live in, experience, live through, pass, spend, etc.:

    servitutem apud aliquem,

    to be a slave, Plaut. Poen. 4, 2, 7:

    nunc plane nec ego victum, nec vitam illam colere possum, etc.,

    Cic. Att. 12, 28, 2; and poet. in gen.: vitam or aevum = degere, to take care of life, for to live:

    vitam,

    Plaut. Trin. 3, 2, 74; id. Cas. 2, 1, 12; id. Rud. 1, 5, 25:

    vitam inopem,

    Ter. Heaut. 1, 1, 84:

    aevum vi,

    Lucr. 5, 1144 and 1149.—
    B.
    Colere aliquem, to regard one with care, i. e. to honor, revere, reverence, worship, etc. (syn.: observo, veneror, diligo).
    1.
    Most freq. of the reverence and worship of the gods, and the respect paid to objects pertaining thereto, to honor, respect, revere, reverence, worship:

    quid est enim cur deos ab hominibus colendos dicas?

    Cic. N. D. 1, 41, 115:

    hos deos et venerari et colere debemus,

    id. ib. 2, 28, 71; cf. id. ib. 1, 42, 119; id. Agr. 2, 35, 94; Liv. 39, 15, 2; Cat. 61, 48:

    Phoebe silvarumque potens Diana... o colendi Semper et culti,

    Hor. C. S. 2 and 3; cf. Ov. M. 8, 350:

    deos aris, pulvinaribus,

    Plin. Pan. 11, 3:

    Mercurium,

    Caes. B. G. 6, 17:

    Apollinem nimiā religione,

    Curt. 4, 3, 21:

    Cererem secubitu,

    Ov. A. 3, 10, 16:

    (deam) magis officiis quam probitate,

    id. P. 3, 1, 76:

    per flamines et sacerdotes,

    Tac. A. 1, 10; Suet. Vit. 1:

    quo cognomine is deus quādam in parte urbis colebatur,

    id. Aug. 70:

    deum precibus,

    Sen. Herc. Oet. 580:

    testimoniorum religionem et fidem,

    Cic. Fl. 4, 9; cf. id. Font. 10, 21; and:

    colebantur religiones pie magis quam magnifice,

    Liv. 3, 57, 7; and:

    apud quos juxta divinas religiones humana fides colitur,

    id. 9, 9, 4:

    sacra,

    Ov. M. 4, 32; 15, 679:

    aras,

    id. ib. 3, 733; 6, 208; cf. Liv. 1, 7, 10; Suet. Vit. 2 et saep.:

    numina alicujus,

    Verg. G. 1, 30:

    templum,

    id. A. 4, 458; Ov. M. 11, 578:

    caerimonias sepulcrorum tantā curà,

    Cic. Tusc. 1, 12, 27:

    sacrarium summā caerimoniā,

    Nep. Th. 8, 4:

    simulacrum,

    Suet. Galb. 4.—
    2.
    Of the honor bestowed upon men:

    ut Africanum ut deum coleret Laelius,

    Cic. Rep. 1, 12, 18:

    quia me colitis et magnificatis,

    Plaut. Cist. 1, 1, 23; Ter. Ad. 3, 2, 54:

    a quibus diligenter observari videmur et coli,

    Cic. Mur. 34, 70; cf. id. Fam. 6, 10, 7; 13, 22, 1; id. Off. 1, 41, 149; Sall. J. 10, 8:

    poëtarum nomen,

    Cic. Arch. 11, 27:

    civitatem,

    id. Fl. 22, 52; cf.:

    in amicis et diligendis et colendis,

    id. Lael. 22, 85 and 82:

    semper ego plebem Romanam militiae domique... colo atque colui,

    Liv. 7, 32, 16:

    colere et ornare,

    Cic. Fam. 5, 8, 2:

    me diligentissime,

    id. ib. 13, 25 init.:

    si te colo, Sexte, non amabo,

    Mart. 2, 55:

    aliquem donis,

    Liv. 31, 43, 7:

    litteris,

    Nep. Att. 20, 4:

    nec illos arte colam, nec opulenter,

    Sall. J. 85, 34 Kritz.— Hence,
    1.
    cŏlens, entis, P. a., honoring, treating respectfully; subst., a reverer, worshipper; with gen.:

    religionum,

    Cic. Planc. 33, 80.—
    2.
    cultus, a, um, P. a. (acc. to I.).
    A.
    Cultivated, tilled:

    ager cultior,

    Varr. R. R. 1, 2, 20:

    ager cultissimus,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33:

    materia et culta et silvestris,

    id. N. D. 2, 60, 151:

    res pecuaria,

    id. Quint. 3, 12:

    rus cultissimum,

    Col. 1, 1, 1:

    terra,

    Quint. 5, 11, 24:

    fundus cultior,

    id. 8, 3, 8:

    cultiora loca,

    Curt. 7, 3, 18.—
    b.
    Subst.: culta, ōrum, n., tilled, cultivated land, gardens, plantations, etc., Lucr. 1, 165; 1, 210; 5, 1370; Verg. G. 1, 153; 2, 196; 4, 372; Plin. 24, 10, 49, § 83—Hence,
    B.
    Trop., ornamented, adorned, polished, elegant, cultivated:

    milites habebat tam cultos ut argento et auro politis armis ornaret,

    Suet. Caes. 67:

    adulter,

    Ov. Tr. 2, 499:

    turba muliebriter culta,

    Curt. 3, 3, 14:

    sacerdos veste candidā cultus,

    Plin. 16, 44, 95, § 251:

    matrona vetitā purpurā culta,

    Suet. Ner. 32:

    filia cultior,

    Mart. 10, 98, 3:

    animi culti,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13; cf.:

    tempora et ingenia cultiora,

    Curt. 7, 8, 11:

    Tibullus,

    Ov. Am. 1, 15, 28; cf.

    carmina,

    id. A. A. 3, 341:

    cultiores doctioresque redire,

    Gell. 19, 8, 1:

    sermone cultissimus,

    Aur. Vict. Epit. 45.— Adv.: cul-tē, elegantly: dicere, * Quint. 8, 3, 7; Plin. Ep. 5, 20, 6.— Comp.:

    dicere,

    Sen. Suas. 4 fin.; Tac. Or. 21: (sc. veste) progredi, Just. 3, 3, 5:

    incubare strato lectulo,

    Val. Max. 2, 6, 8.— Sup. apparently not in use.
    2.
    cōlo, āvi, ātum, āre, v. a. [colum], to filter, strain, to clarify, purify (post-Aug.):

    ceram,

    Col. 9, 16, 1:

    mel,

    id. 12, 11, 1:

    vinum sportā palmeā,

    Pall. Febr. 27:

    sucum linteo,

    Plin. 25, 13, 103, § 164:

    thymum cribro,

    Col. 7, 8, 7:

    aliquid per linteum,

    Scrib. Comp. 271:

    ad colum,

    Veg. 2, 28, 19:

    per colum,

    Apic. 4, 2:

    aurum,

    App. Flor. p. 343, 20:

    terra colans,

    Plin. 31, 3, 23, § 38:

    faex colata,

    id. 31, 8, 44, § 95.— Poet.:

    amnes inductis retibus,

    i. e. to spread out a fish-net, Manil. 5, 193.—Hence, cōlātus, a, um, P. a., cleansed, purified (post-class.):

    nitor (beryllorum),

    Tert. Anim. 9.—
    B.
    Trop.:

    certiora et colatiora somniari,

    Tert. Anim. 48.

    Lewis & Short latin dictionary > culta

  • 11 caveō

        caveō (imper. cave for cavē, T., H., O., Pr.), cāvī, cautus, ēre    [1 CAV-], to be on one's guard, take care, take heed, beware, guard against, avoid: Faciet, nisi caveo, T.: erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit: non fuisse difficile cavere, to take precautions, Cs.: cum animum attendisset ad cavendum, N.: metues, doctusque cavebis, H.— Cave, look out! be careful! T., H.: ab istoc cavendum intellego, T.: ab eruptionibus, Cs.: caveo ab homine impuro: monent, ut ipsis ab invidiā caveatur, L.: sibi cavit loco, i. e. got out of the way, T.: caves, ne videat, etc., T.: cavet ne emat ab invito: cavere necubi hosti oportunus fieret, S.: ne sim spernenda, Exemplo caveo, am warned by, O.: cavendum est, ne, etc.: non admissum... venio, sed cautum ne admittant, to prevent, L.: quod ut ne accidat cavendum est. — Beware of, take care not, be sure you do not: cave dixeris, T.: cave faxis Te quicquam indignum, H.: cave sis mentiaris: cave roget te, H.: armis concurrant arma cavete, V.: caveri foedere, ut, etc., that provision should be made: cavisse deos ut libertas defendi posset, L.—With acc, to guard against, be aware of, beware of, provide against, keep clear of: tu, quod cavere possis, stultum admitterest, T.: cur hoc non caves?: cavebat Pompeius omnia, ne, etc.: vallum, Cs.: hunc tu caveto, H.: hoc caverat mens provida, had prevented, H.: Fata cavens, V.: cavenda est etiam gloriae cupiditas: Quid quisque vitet, numquam homini satis Cautum est, H.: in quibus cave vereri (i. e. noli): caveret id petere a populo R., quod, etc., S.: occursare capro caveto, V.: commisisse cavet, quod, etc., H. —In law, to take care for, provide, order, decree, dispose of, stipulate: cum ita caverent, si: altera (lex) ipsis sepulcris cavet: de quibus (agris) foedere cautum est: sibi se privatim nihil cavere, to stipulate, L.: si cautum esset eos testimonium non esse dicturos. — With ab, to make oneself secure, procure bail, take surety: obsidibus inter se, Cs.: nisi prius a te cavero, ne quis amplius, etc.: ab sese caveat neminem esse acturum, etc., take security: quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem.—To make secure, give security, guarantee, C.: (civitates) obsidibus de pecuniā cavent, Cs.: quoniam obsidibus cavere inter se non possint, Cs.—With dat, to keep from, protect, have a care for, make safe, take care of: quod regi amico cavet, non reprehendo: melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet: aliis cavit, non cavet ipsi sibi, O.
    * * *
    cavere, cavi, cautus V
    beware, avoid, take precautions/defensive action; give/get surety; stipulate

    Latin-English dictionary > caveō

  • 12 cūrō

        cūrō (old forms, coeret, coerarī, coerandī, C.), āvī, ātus, āre    [cura], to care for, take pains with, be solicitous for, look to, attend to, regard: diligenter praeceptum, N.: magna di curant, parva neglegunt: alienam rem suo periculo, S.: te curasti molliter, have taken tender care of, T.: corpora, refresh, L.: membra, H.: genium mero, indulge, H.: curati cibo, refreshed, L.: prodigia, see to, i. e. avert, L.: nihil deos, V.: praeter animum nihil: aliud curā, i. e. don't be anxious about that, T.: inventum tibi curabo Pamphilum, T.: res istas scire: leones agitare, H.: verbo verbum reddere, H.: crinīs solvere, O.: ut natura diligi procreatos non curaret: utres uti fierent, S.: cura ut valeas, take care of your health: omnibus rebus cura et provide, ne, etc.: Curandum inprimis ne iniuria fiat, Iu.: iam curabo sentiat, quos attentarit, Ph.: hoc diligentius quam de rumore: quid sint conubia, O.: curasti probe, made preparations, T.: curabitur, it shall be seen to, T.: nec vera virtus Curat reponi deterioribus, H. — With acc. and gerundive, to have done, see to, order: pontem faciundum, Cs.: pecuniam solvendam: fratrem interficiendum, N. — To administer, govern, preside over, command: bellum, L.: se remque p., S.: provinciam, Ta.: ubi quisque legatus curabat, commanded, S.: in eā parte, S. — To heal, cure: cum neque curari posset, etc., Cs.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur: aegrum, L.: aliquem herbā, H.: volnus, L. — Fig.: provinciam: reduviam.—To attend to, adjust, settle, pay: (nummos) pro signis: pecuniam pro frumento legatis, L.: me cui iussisset curaturum, pay to his order: Oviae curanda sunt HS C.
    * * *
    curare, curavi, curatus V
    arrange/see/attend to; take care of; provide for; worry/care about; heal/cure; undertake; procure; regard w/anxiety/interest; take trouble/interest; desire

    Latin-English dictionary > cūrō

  • 13 cultūra

        cultūra ae, f    [COL-], a cultivating, care, cultivation: agri, Cs.: agri deserti a culturā hominum: vitis: non ulla est oleis, not needed, V.— Agriculture, tillage, husbandry: longior annuā, H. —Fig., care, culture, cultivation: animi: culturae commodare aurem, H.—An honoring, courting: amici, H.
    * * *
    agriculture/cultivation/tilling, care of plants; field; care/upkeep; training

    Latin-English dictionary > cultūra

  • 14 cultus

        cultus ūs, m    [COL-], labor, care, cultivation, culture: agricolarum: agrorum, L.: fructum edere sine cultu hominum: corporis: frequens, constant, V.: praediscere patrios cultūs, traditional methods of husbandry, V.—Fig., training, education, culture: malo cultu corruptus: animi, mental discipline: pueritiae, means of education, S.: honestarum artium, Ta.: Recti cultūs, H.: Quīs neque mos neque cultus erat, civilization, V.—Style, care, way of life, cultivation, civilization, refinement, luxury: a cultu provinciae abesse, Cs.: humanus civilisque: (sequar) cultūs artīsque locorum, O.: lubido ganeae ceterique cultūs, dissipation, S.: in neutram partem cultūs miser, i. e. neither by gluttony nor by stinginess, H.—An honoring, reverence, adoration, veneration: deorum: cultu venerantur numina, O.: sui, Ta.: meus, for me, Ta.—Attire, dress, garb: miserabilis, S.: forma viri miseranda cultu, V.: virilis, H.: Dianae, O.: nulla cultūs iactatio, display in armor, Ta.: cultūs dotales, bridal array, Ta.
    * * *
    I
    culta -um, cultior -or -us, cultissimus -a -um ADJ
    cultivated/tilled/farmed (well); ornamented, neat/well groomed; polished/elegant
    II
    habitation; cultivation (land); civilization, refinement; polish, elegance; care, worship, devotion/observance; form of worship, cult; training/education; personal care/maintenance/grooming; style; finery, splendor; neatness/order

    Latin-English dictionary > cultus

  • 15 sēcūrus

        sēcūrus adj. with comp.    [2 se+cura].—Of persons, free from care, careless, unconcerned, untroubled, fearless, quiet, easy, composed: ut securus bellum Nabidi inferam, L.: securus Temnum proficiscitur: securae peragebant otia gentes, O.: Ceres natā receptā, relieved of anxiety, O.: de linguā Latinā securi es animi: securior ab Samnitibus, L.: Romani securi pro salute de gloriā certabant, Ta.: futuri, O.: pelagi atque mei, unconcerned about, V.: poenae, H.: odi, Ta.: periculi, Cu.: cadat an recto stet fabula talo, H.: ne quis errore labatur vestrūm, L.— Free from care, untroubled, tranquil, serene, cheerful, bright: aevom, H.: Otia, V.: summa malorum, careless, O.: holus, i. e. a peaceful meal, H.: latices, driving away care, V.: vota repulsae, safe against, O.— Free from danger, safe, secure: nullum locum securum esse sinere, L.: mare, Ta.: materia, Ta.— Easy, off-hand, summary: castrensis iurisdictio, Ta.
    * * *
    secura, securum ADJ
    secure, safe, untroubled, free from care

    Latin-English dictionary > sēcūrus

  • 16 accuro

    ac-cūro ( adc.), āvi, ātum, 1, v. a. (arch. accurassis = accuraveris, Plaut. Ps. 4, 1, 29; id. Pers. 3, 1, 65), to take care of, to do a thing with care.
    I.
    In gen. (in Plaut. and Ter. very often; more rare in the class. per., partic. in the verb. fin.; while the P. a. occurs very often in Cic., see below).
    (α).
    With acc.:

    prandium alicui,

    Plaut. Mer. 1, 3, 25:

    quod facto est opus,

    id. Cas. 3, 3, 25:

    rem sobrie aut frugaliter,

    id. Pers. 4, 1, 1 al.:

    melius adcurantur, quae consilio geruntur, quam quae sine consilio administrantur,

    Cic. Inv. 1, 34, 58:

    virtus et cultus humanus sub tecto adcurantur,

    id. Fr. in Col. 12 praef.:

    barbam,

    Lampr. Heliog. 31.—
    (β).
    Absol.:

    ergo adcures: properato opus est,

    Plaut. Mil. 3, 1, 210, v. Ritschl a. h. l.—
    (γ).
    With ut or ne:

    omnes bonos bonasque adcurare addecet, suspicionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42; so with ut, Ter. And. 3, 2, 14; with ne, id. Hec. 5, 1, 12.—
    II.
    Esp.:

    adcurare aliquem,

    to treat one carefully, regale a guest, Plaut. Ep. 5, 1, 55.—Hence, accūrātus, a, um, P. a., prepared with care, careful, studied, elaborate, exact (never of persons, for which diligens is used;

    syn.: meditatus, exquisitus, elaboratus, politus): adcurata malitia,

    a studied artifice, Plaut. Truc. 2, 5, 20:

    adcuratae et meditatae commentationes,

    Cic. de Or. 1, 60, 257:

    adcuratius et exquisitius dicendi genus,

    id. Brut. 82, 283:

    adcuratissima diligentia,

    id. Att. 7, 3 al:

    adcuratum habere = adcurare,

    to take care, be at pains, Plaut. Bac. 3, 6, 21. — Adv.: accūrāte, carefully, nicely, exactly (syn.:

    diligenter, studiose, exquisite),

    Cic. Att. 16, 5; id. Parad. 1, 4; id. Brut. 22 al.— Comp., id. Att. 8, 12; Caes. B. G. 6, 22; id. B. Alex. 12.— Sup., id. Fam. 5, 17; Nep. Lys. 4, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > accuro

  • 17 adcuro

    ac-cūro ( adc.), āvi, ātum, 1, v. a. (arch. accurassis = accuraveris, Plaut. Ps. 4, 1, 29; id. Pers. 3, 1, 65), to take care of, to do a thing with care.
    I.
    In gen. (in Plaut. and Ter. very often; more rare in the class. per., partic. in the verb. fin.; while the P. a. occurs very often in Cic., see below).
    (α).
    With acc.:

    prandium alicui,

    Plaut. Mer. 1, 3, 25:

    quod facto est opus,

    id. Cas. 3, 3, 25:

    rem sobrie aut frugaliter,

    id. Pers. 4, 1, 1 al.:

    melius adcurantur, quae consilio geruntur, quam quae sine consilio administrantur,

    Cic. Inv. 1, 34, 58:

    virtus et cultus humanus sub tecto adcurantur,

    id. Fr. in Col. 12 praef.:

    barbam,

    Lampr. Heliog. 31.—
    (β).
    Absol.:

    ergo adcures: properato opus est,

    Plaut. Mil. 3, 1, 210, v. Ritschl a. h. l.—
    (γ).
    With ut or ne:

    omnes bonos bonasque adcurare addecet, suspicionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42; so with ut, Ter. And. 3, 2, 14; with ne, id. Hec. 5, 1, 12.—
    II.
    Esp.:

    adcurare aliquem,

    to treat one carefully, regale a guest, Plaut. Ep. 5, 1, 55.—Hence, accūrātus, a, um, P. a., prepared with care, careful, studied, elaborate, exact (never of persons, for which diligens is used;

    syn.: meditatus, exquisitus, elaboratus, politus): adcurata malitia,

    a studied artifice, Plaut. Truc. 2, 5, 20:

    adcuratae et meditatae commentationes,

    Cic. de Or. 1, 60, 257:

    adcuratius et exquisitius dicendi genus,

    id. Brut. 82, 283:

    adcuratissima diligentia,

    id. Att. 7, 3 al:

    adcuratum habere = adcurare,

    to take care, be at pains, Plaut. Bac. 3, 6, 21. — Adv.: accūrāte, carefully, nicely, exactly (syn.:

    diligenter, studiose, exquisite),

    Cic. Att. 16, 5; id. Parad. 1, 4; id. Brut. 22 al.— Comp., id. Att. 8, 12; Caes. B. G. 6, 22; id. B. Alex. 12.— Sup., id. Fam. 5, 17; Nep. Lys. 4, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > adcuro

  • 18 securiter

    sē-cūrus, a, um, adj. [se = sine and cura], i. q. non or nibil curans, free from care, careless, unconcerned, untroubled, fearless, quiet, easy, composed.
    I.
    Lit.
    A.
    In a good sense (class.; cf. tutus); constr. absol., with de, ab, gen., or a rel.-clause:

    ut, meis ab tergo tutis, securus bellum Nabidi inferam,

    Liv. 31, 25:

    securus solutusque,

    id. 25, 39;

    (with otiosus),

    Quint. 5, 13, 59:

    securus Hermippus Temnum proficiscitur,

    Cic. Fl. 20, 46:

    sine militis usu Mollia securae peragebant otia gentes,

    Ov. M. 1, 100; 11, 423; 12, 129:

    non secura quidem, fausto tamen omine laeta Mater abit templo,

    id. ib. 9, 784; cf.:

    a non securo Eumene,

    Liv. 45, 19:

    Ceres natā secura receptā,

    easy now that she had found, Ov. M. 5, 572; cf. Tib. 1, 1, 77 (v. infra, b.):

    de linguā Latinā securi es animi,

    Cic. Att. 12, 52 fin.:

    de bello Romano,

    Liv. 36, 41:

    de facilitate credentis,

    Tac. A. 16, 2: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 8; Curt. 9, 6, 24; so,

    ab hac parte,

    Suet. Tib. 11.— Comp.:

    securior ab Samnitibus,

    Liv. 9, 22:

    Romani securi pro salute de gloriā certabant,

    Tac. Agr. 26:

    aut pro vobis sollicitior, aut pro me securior,

    id. H. 4, 58.— With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    ne sis secura futuri,

    Ov. M. 6, 137; so, suis ( gen. of sus), id. ib. 7, 435:

    extremi sepulcri,

    Stat. Th. 12, 781:

    pelagi atque mei,

    unconcerned about, Verg. A. 7, 304:

    amorum germanae,

    id. ib. 1, 350;

    10, 326: poenae,

    Hor. Ep. 2, 2, 17:

    tam parvae observationis (Cicero),

    Quint. 8, 3, 51:

    odii,

    Tac. Agr. 43:

    potentiae,

    id. A. 3, 28:

    nec securam incrementi sui patiebatur esse Italiam,

    Vell. 2, 109, 4:

    qui (motus) Campaniam numquam securam hujus mali...vastavit,

    Sen. Q. N. 6, 1, 2:

    quem (rogum) uxoria pietas mortis secura conscendit,

    Val. Max. 2, 6, ext. 14:

    his persuadet, ut securo fugae suae Eumeni superveniant,

    Just. 13, 8, 5:

    periculi,

    Curt. 5, 10, 15:

    discurrunt securi casus ejus, qui supervenit ignaris,

    id. 9, 9, 8 (v. infra, b.). —With rel.-clause:

    gestit nummum in loculos demittere, post hoc Securus, cadat an recto stet fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176; id. S. 2, 4, 50 (opp. laboret); id. C. 1, 26, 6.— With ne and subj.:

    ne quis etiam errore labatur vestrum quoque, non sum securus,

    Liv. 39, 16, 6.—
    b.
    Of inanim. things.
    (α).
    Free from care, untroubled, tranquil, serene, cheerful, bright ( poet. and in post-Aug. prose):

    deos securum agere aevum,

    Lucr. 5, 82; 6, 58; Hor. S. 1, 5, 101:

    quies (leti),

    Lucr. 3, 211; 3, 939:

    otia,

    Verg. G. 3, 376:

    dies,

    Tib. 3, 4, 54:

    merum,

    id. 2, 1, 46:

    mensa,

    id. 3, 6, 30:

    convivia,

    Sen. Clem. 1, 26:

    artus (Herculis),

    Ov. M. 9, 240:

    gaudia nato recepto,

    id. ib. 7, 455:

    summa malorum,

    careless, id. ib. 14, 490:

    olus,

    i.e. of the careless idler, Hor. S. 2, 7, 30 et saep.; Quint. 10, 5, 8:

    causae,

    id. 11, 3, 151:

    vox securae claritatis,

    id. 11, 3, 64:

    tempus securius,

    more free from care, id. 12, 1, 20; cf.:

    securior materia,

    Tac. H. 1, 1 et saep.:

    securos ab eo metu somnos,

    Plin. 28, 9, 42, § 149. —With gen.:

    vota secura repulsae,

    safe against, Ov. M. 12, 199.—
    (β).
    Poet., that frees from care or anxiety:

    latices,

    Verg. A. 6, 715 (securos ab effectu, Serv. ad l. l.).—
    B.
    In a bad sense, careless, reckless, heedless, negligent (post-Aug. and very rare):

    reus,

    Quint. 6, 1, 14; cf. id. 4, 2, 55; 11, 3, 3.—Of abstract things: castrensis jurisdictio, easy, off-hand (shortly after, opp. gravis, intentus), Tac. Agr. 9:

    luxus,

    id. A. 3, 54.—
    II.
    Transf., object., of a thing or place, free from danger, safe, secure (not till after the Aug. period, and rare for the class. tutus):

    hostis levis et velox et repentinus, qui nullum usquam tempus, nullum locum quietum aut securum esse sineret,

    Liv. 39, 1:

    domus,

    Plin. Pan. 62, 7:

    Tripolim securissimam reddidit,

    Spart. Sev. 18:

    securiorem,

    Tac. Or. 3:

    quorum (hominum) ea natura est, ut secura velint,

    safety, security, id. ib. 37 fin. —With gen.:

    subitā inundatione Tiberis non modo jacentia et plana urbis loca sed secura ejusmodi casuum implevit,

    secure from such accidents, Tac. H. 1, 86.— Adv., in two forms,
    A. 1.
    (Acc. to I.) Carelessly, heedlessly, fearlessly, unconcernedly, quietly (not ante-Aug.):

    lente ac secure aliquid ferre,

    Suet. Ner. 40; Plin. Ep. 1, 4, 3 (with neglegenter); Vell. 2, 129, 3; Val. Max. 4, 7, 1 ext. al.— Comp., Sen. Ep. 18, 8.—
    2.
    (Acc. to II.) Safely, securely, Plin. Ep. 2, 17, 6.—
    B.
    sēcūrĭter (late Lat.), Aug. in Joan. Ep. ad Parth. Tr. 10, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > securiter

  • 19 securus

    sē-cūrus, a, um, adj. [se = sine and cura], i. q. non or nibil curans, free from care, careless, unconcerned, untroubled, fearless, quiet, easy, composed.
    I.
    Lit.
    A.
    In a good sense (class.; cf. tutus); constr. absol., with de, ab, gen., or a rel.-clause:

    ut, meis ab tergo tutis, securus bellum Nabidi inferam,

    Liv. 31, 25:

    securus solutusque,

    id. 25, 39;

    (with otiosus),

    Quint. 5, 13, 59:

    securus Hermippus Temnum proficiscitur,

    Cic. Fl. 20, 46:

    sine militis usu Mollia securae peragebant otia gentes,

    Ov. M. 1, 100; 11, 423; 12, 129:

    non secura quidem, fausto tamen omine laeta Mater abit templo,

    id. ib. 9, 784; cf.:

    a non securo Eumene,

    Liv. 45, 19:

    Ceres natā secura receptā,

    easy now that she had found, Ov. M. 5, 572; cf. Tib. 1, 1, 77 (v. infra, b.):

    de linguā Latinā securi es animi,

    Cic. Att. 12, 52 fin.:

    de bello Romano,

    Liv. 36, 41:

    de facilitate credentis,

    Tac. A. 16, 2: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 8; Curt. 9, 6, 24; so,

    ab hac parte,

    Suet. Tib. 11.— Comp.:

    securior ab Samnitibus,

    Liv. 9, 22:

    Romani securi pro salute de gloriā certabant,

    Tac. Agr. 26:

    aut pro vobis sollicitior, aut pro me securior,

    id. H. 4, 58.— With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    ne sis secura futuri,

    Ov. M. 6, 137; so, suis ( gen. of sus), id. ib. 7, 435:

    extremi sepulcri,

    Stat. Th. 12, 781:

    pelagi atque mei,

    unconcerned about, Verg. A. 7, 304:

    amorum germanae,

    id. ib. 1, 350;

    10, 326: poenae,

    Hor. Ep. 2, 2, 17:

    tam parvae observationis (Cicero),

    Quint. 8, 3, 51:

    odii,

    Tac. Agr. 43:

    potentiae,

    id. A. 3, 28:

    nec securam incrementi sui patiebatur esse Italiam,

    Vell. 2, 109, 4:

    qui (motus) Campaniam numquam securam hujus mali...vastavit,

    Sen. Q. N. 6, 1, 2:

    quem (rogum) uxoria pietas mortis secura conscendit,

    Val. Max. 2, 6, ext. 14:

    his persuadet, ut securo fugae suae Eumeni superveniant,

    Just. 13, 8, 5:

    periculi,

    Curt. 5, 10, 15:

    discurrunt securi casus ejus, qui supervenit ignaris,

    id. 9, 9, 8 (v. infra, b.). —With rel.-clause:

    gestit nummum in loculos demittere, post hoc Securus, cadat an recto stet fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176; id. S. 2, 4, 50 (opp. laboret); id. C. 1, 26, 6.— With ne and subj.:

    ne quis etiam errore labatur vestrum quoque, non sum securus,

    Liv. 39, 16, 6.—
    b.
    Of inanim. things.
    (α).
    Free from care, untroubled, tranquil, serene, cheerful, bright ( poet. and in post-Aug. prose):

    deos securum agere aevum,

    Lucr. 5, 82; 6, 58; Hor. S. 1, 5, 101:

    quies (leti),

    Lucr. 3, 211; 3, 939:

    otia,

    Verg. G. 3, 376:

    dies,

    Tib. 3, 4, 54:

    merum,

    id. 2, 1, 46:

    mensa,

    id. 3, 6, 30:

    convivia,

    Sen. Clem. 1, 26:

    artus (Herculis),

    Ov. M. 9, 240:

    gaudia nato recepto,

    id. ib. 7, 455:

    summa malorum,

    careless, id. ib. 14, 490:

    olus,

    i.e. of the careless idler, Hor. S. 2, 7, 30 et saep.; Quint. 10, 5, 8:

    causae,

    id. 11, 3, 151:

    vox securae claritatis,

    id. 11, 3, 64:

    tempus securius,

    more free from care, id. 12, 1, 20; cf.:

    securior materia,

    Tac. H. 1, 1 et saep.:

    securos ab eo metu somnos,

    Plin. 28, 9, 42, § 149. —With gen.:

    vota secura repulsae,

    safe against, Ov. M. 12, 199.—
    (β).
    Poet., that frees from care or anxiety:

    latices,

    Verg. A. 6, 715 (securos ab effectu, Serv. ad l. l.).—
    B.
    In a bad sense, careless, reckless, heedless, negligent (post-Aug. and very rare):

    reus,

    Quint. 6, 1, 14; cf. id. 4, 2, 55; 11, 3, 3.—Of abstract things: castrensis jurisdictio, easy, off-hand (shortly after, opp. gravis, intentus), Tac. Agr. 9:

    luxus,

    id. A. 3, 54.—
    II.
    Transf., object., of a thing or place, free from danger, safe, secure (not till after the Aug. period, and rare for the class. tutus):

    hostis levis et velox et repentinus, qui nullum usquam tempus, nullum locum quietum aut securum esse sineret,

    Liv. 39, 1:

    domus,

    Plin. Pan. 62, 7:

    Tripolim securissimam reddidit,

    Spart. Sev. 18:

    securiorem,

    Tac. Or. 3:

    quorum (hominum) ea natura est, ut secura velint,

    safety, security, id. ib. 37 fin. —With gen.:

    subitā inundatione Tiberis non modo jacentia et plana urbis loca sed secura ejusmodi casuum implevit,

    secure from such accidents, Tac. H. 1, 86.— Adv., in two forms,
    A. 1.
    (Acc. to I.) Carelessly, heedlessly, fearlessly, unconcernedly, quietly (not ante-Aug.):

    lente ac secure aliquid ferre,

    Suet. Ner. 40; Plin. Ep. 1, 4, 3 (with neglegenter); Vell. 2, 129, 3; Val. Max. 4, 7, 1 ext. al.— Comp., Sen. Ep. 18, 8.—
    2.
    (Acc. to II.) Safely, securely, Plin. Ep. 2, 17, 6.—
    B.
    sēcūrĭter (late Lat.), Aug. in Joan. Ep. ad Parth. Tr. 10, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > securus

  • 20 cautiō

        cautiō ōnis, f    [1 CAV-], wariness, precaution, caution, heedfulness, circumspection: horum vitiorum una cautio est, ut ne, etc.: tua cautio nostra cautio est, i. e. your safety: ne resciscat cautiost, i. e. one must take care, T.: ei mihi ne corrumpantur cautiost, I must take care, T.: habet multas cautiones, i. e. (the subject) has many difficulties: quae cautionem non habebant, could not be guarded against.—In law, security, bond, warranty, bail: chirographi, in writing: hunc omni cautione devinxerat, pledge.
    * * *
    bail/pledge/security, undertaking, guarantee; caution/wariness; circumspection; taking of precautions/care; precaution; stipulation, proviso, exception

    Latin-English dictionary > cautiō

См. также в других словарях:

  • care — n 1: watchful or protective attention, caution, concern, prudence, or regard usu. towards an action or situation; esp: due care a person has a duty to use care in dealing with others, and failure to do so is negligence R. I. Mehr see also due… …   Law dictionary

  • care — CÁRE pron. interog. rel. I. (Pronume relativ; are rol de conjuncţie, ca element de legătură între propoziţia regentă unde se află numele căruia îi ţine locul şi propoziţia subordonată). 1. (Introduce propoziţii atributive) Cartea pe care trebuia… …   Dicționar Român

  • CARE — International Pour une définition du mot « care », voir l’article care du Wiktionnaire. Logo de l association …   Wikipédia en Français

  • Care — may be:* Health care, the maintenance of health by the medical professions ** Care of residents, health care provided in a home ** Home care, health care provided in the patient s home * Foster care * Duty of care in tort law * Ethics of care in… …   Wikipedia

  • care — [ker] n. [ME < OE caru, sorrow < IE base * ĝar , cry out, scream > L garrulus, garrulous, Goth kara, care, Ger kar , in karfreitag, Good Friday] 1. a) a troubled or burdened state of mind; worry; concern b) a cause of such a mental state …   English World dictionary

  • care — UK US /keər/ noun [U] ► attention that is given to something or someone, so that they are looked after, protected, or dealt with in the right way: »There will be some mistakes no matter how much care goes into the first draft. take care over sth… …   Financial and business terms

  • Care — (k[^a]r), n. [AS. caru, cearu; akin to OS. kara sorrow, Goth. kara, OHG chara, lament, and perh. to Gr. gh^rys voice. Not akin to cure. Cf. {Chary}.] 1. A burdensome sense of responsibility; trouble caused by onerous duties; anxiety; concern;… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • care — ► NOUN 1) the provision of what is necessary for the welfare and protection of someone or something. 2) Brit. protective custody or guardianship provided for children by a local authority. 3) serious attention or consideration applied to avoid… …   English terms dictionary

  • care — care·ful; care·ful·ly; care·ful·ness; care; medi·care; care·less; care·free·ness; care·less·ly; care·less·ness; …   English syllables

  • care of — To be delivered to the custody of, or at the address of (abbrev c/o) • • • Main Entry: ↑care * * * care of phrase used when saying where you can send someone’s letters while they are not at home. You write the abbreviation c/​o on the envelope,… …   Useful english dictionary

  • CARE — 〈[ kɛ:r]〉 1. 〈1946 1958; Abk. für engl.〉 Cooperative for American Remittances to Europe, US amerikanische Vereinigung zur Organisation von Hilfssendungen (Care Pakete) in das Nachkriegsdeutschland 2. 〈ab 1958; Abk. für engl.〉 Cooperative for… …   Universal-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»