Перевод: с латинского на все языки

Со всех языков на:
Латинский
С латинского на:
Все языки
Английский
Немецкий
Русский
Французский

hominem+fieri

41 licet

licet cuit and citum est, ēre, impers. [LIC-]. I. It is lawful, is allowed, is permitted, with or without dat of person.—Without subject: immo, aliis si licet, tibi non licet, T.: Dum licitumst ei, T.: si per vos licitum erit: fruare, dum licet, T.: sic Ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet, T.: ut id, quod liceret, daret.—With neut. pron. as subject: si illud non licet, Saltem hoc licebit, T.: mihi id ne licere quidem: quid deceat vos, non quantum liceat vobis, spectare: id quod non licet: Cui tantum de te licuit? who had such power over you? V.—With inf: inpune optare istuc licet, T.: Modo liceat vivere, T.: licet hoc videre: poscere ut perculsis instare liceat, L.: hic cognosci licuit, quantum, etc., Cs.: cooptari sacerdotem licebat: licet nemini contra patriam ducere exercitum, no man is at liberty to, etc.: meamet facta mihi dicere licet, S.—With acc. and inf: Non licet hominem esse, etc. T.: eodem ut iure uti senem Liceat, T.: cum non liceret Romae quemquam esse, etc.: liceat esse miseros: medios esse iam non licebit: mihi esse piam, O.: is erat annus, quo per leges ei consulem fieri liceret, Cs. —With dat predic. and esse (rarely with other verbs): liceat his ipsis esse salvis: ut iis ingratis esse non liceat: quibus otiosis ne in communi quidem otio liceat esse: illis timidis et ignavis licet esse, L.: cui tribuno fieri non liceret: cum postulasset... ut sibi triumphanti urbem invehi liceret, L.: atqui licet esse beatis (sc. iis), H.: licet eminus esse Fortibus, O.: Hannibal precatur deos ut incolumi cedere atque abire liceat, L.—With ut: neque iam mihi licet neque est integrum, ut, etc.—With subjunct.: ut lubet, ludas licet, you may, T.: fremant omnes licet, dicam, etc., let them all rage: studium deponat licebit: cantantes licet eamus, V.: licebit curras, H.— II. Introducing a concession, be it that, granted that, conceding that, even if, although, notwithstanding (passing into a conjunction): licet undique omnes mihi terrores impendeant succurram: licet me desipere dicatis: Licet superbus ambules, H., V.: isque, licet caeli regione remotos, Mente deos adiit, O.: licet tibi significarim, ut ad me venires, tamen, etc.: licet hoc quivis reprehen dat... certe levior reprehensio est: quamvis licet insectemur istos (i. e. licet insectemur, quantum vis, etc.).
* * *
I
CONJ

although, granted that; (with subjunctive)
II
V IMPERS

it is permitted, one may; it is all right, lawful, allowed, permitted

Latin-English dictionary > licet
42 cauta

căvĕo, cāvi, cautum, (2 d pers. sing. scanned cavĕs, Ter. Ad. 2, 1, 19; imper. cavĕ, Plaut. As. 2, 4, 61; id. Capt. 2, 3, 71; id. Most. 1, 4, 13 et saep.: Cat. 50, 19; Hor. S. 2, 3, 38; Prop. 1, 7, 25; v. Neue, Formenl. 2, p. 435; old sup. CAVĬTVM, C. I. L. 1, 200, 6 sq.), 3, v. n. and a. [root SKOF- or KOF-, to be wary; whence Gr. thuoskoos, akouô, etc.; Lat. causa, cura; cf. also Germ. scheuen; Engl. shy], to be on one ' s guard, either for one's self or (more rarely) for another; hence,
I.
In gen., with and without sibi, to be on one ' s guard, to take care, take heed, beware, guard against, avoid, = phulassomai, and the Fr. se garder, prendre garde, etc.; constr., absol., with ub, and in a course of action with ne or ut (also ellipt. with the simple subj.); or, as in Greek, with acc. (= phulassomai ti); hence also pass. and with inf., and once with cum.
A.
Absol.:
qui consulte, docte, atque astute cavet,
Plaut. Rud. 4, 7, 14:
faciet, nisi caveo,
Ter. Heaut. 4, 4, 8:
ego cavebo,
id. Ad. 4, 2, 12; 1, 1, 45:
erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit,
Cic. Ac. 2, 29, 93; Quint. 8, 3, 47:
cum animum attendisset ad cavendum,
Nep. Alcib. 5, 2; Suet. Claud. 37:
metues, doctusque cavebis,
Hor. S. 2, 7, 68.—Esp. freq. in the warning cave, look out! be careful! Ter. And. 1, 2, 34; id. Phorm. 2, 3, 51; Hor. C. 1, 14, 16; Ov. M. 2, 89.—
B.
With ab and abl.:
eo mi abs te caveo cautius,
Plaut. Men. 1, 2, 42; id. Ps. 1, 5, 59; 4, 7, 128:
si abs te modo uno caveo,
id. Most. 3, 3, 24; Ter. Eun. 5, 2, 44:
sibi ab eo,
Plaut. Bacch. 4, 4, 87:
navis Aps quă cavendum nobis sane censeo,
id. Men. 2, 2, 70:
pater a me petiit Ut mihi caverem a Pseudolo servo suo,
id. Ps. 3, 2, 108:
a crasso infortunio,
id. Rud. 3, 5, 53:
ille Pompeium monebat, ut meam domum metueret, atque a me ipso caveret,
Cic. Sest. 64, 133:
caveo ab homine impuro,
id. Phil. 12, 10, 25:
a Cassio,
Suet. Calig. 57:
a veneno,
Cic. Fin. 5, 22, 64:
ab insidiis,
Sall. J. 108, 2:
monitum ut sibi ab insidiis Rufini caveret,
App. Mag. 87, p. 329, 16; id. M. 2, p. 117, 3.—
2.
With the simple abl.:
caveo malo,
Plaut. Bacch. 1, 2, 39:
infortunio,
id. Rud. 3, 5, 48: id. Cas. 2, 6, 59; id. Men. 1, 2, 13; id. Pers. 3, 1, 41:
ipsus sibi cavit loco,
i. e. got out of the way, Ter. Eun. 4, 7, 12.—
3.
With cum (rare):
Hercle, mihi tecum cavendum est,
with you, I must look out for myself, Plaut. Most. 5, 2, 21.—
4.
With adversus, Quint. 9, 1, 20. —
C.
Followed by a final clause.
1.
With ne, to take heed that... not, to be on one ' s guard lest: qui cavet ne decipiatur, vix cavet;
cum etiam cavet, etiam cum cavisse ratus est, saepe is cautor captus est,
Plaut. Capt. 2, 2, 5 and 6:
caves, ne videat, etc.,
Ter. Heaut. 2, 2, 6:
ego me scio cavisse, ne ulla merito contumelia Fieri a nobis posset,
id. Hec. 3, 5, 20; Afran. ap. Non. p. 111, 14; Lucr. 4, 1141:
cavete, judices, ne nova... proscriptio instaurata esse videatur,
Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Div. 2, 40, 84; id. Fam. 3, 12, 4; 11, 21, 4; Sall. J. 55, 3; Suet. Tib. 37:
cave, ne,
Cat. 61, 152; Hor. C. 3, 7, 24; id. S. 2, 3, 177; id. Ep. 1, 6, 32; 1, 13, 19; Ov. M. 2, 89; 10, 685:
cave sis, ne,
Plaut. Am. 2, 2, 215:
caveto ne,
Cato, R. R. 5, 6:
caveas, ne,
Hor. S. 2, 1, 80:
caveant, ne,
id. A. P. 244:
cavendum est, ne,
Cic. Off. 1, 39, 140; Quint. 4, 3, 8; 12, 11, 2; Suet. Tib. 67; Quint. 9, 4, 23; 5, 11, 27.—
2.
With ut ne (rare):
quod ut ne accidat cavendum est,
Cic. Lael. 26, 99.—
3.
With a simple subj.; so only imper.: cave or cavete (cf. age), beware of, take care not, etc.:
cave geras,
Plaut. Capt. 2, 3, 79:
dixeris,
Ter. Ad. 3, 4, 12:
faxis cave,
id. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13; Hor. S. 2, 3, 38:
sis,
Ter. Eun. 4, 7, 29:
contingas,
Lucr. 2, 755:
despuas,
Cat. 50, 19:
ignoscas,
Cic. Lig. 5, 14:
existimes,
id. Fam. 9, 24, 4:
putes,
id. ib. 10, 12, 1 al.—Rarely with 1 st pers.:
cave posthac, si me amas, umquam istuc verbum ex te audiam,
Ter. Heaut. 5, 4, 8; cf. id. ib. 5, 4, 9.—With 3 d pers.:
resciscat quisquam,
Ter. Phorm. 5, 1, 37:
te fratrum misereatur,
Cic. Lig. 5, 14:
roget te,
Hor. S. 2, 5, 75:
cave quisquam flocci fecerit,
Plaut. Men. 5, 7, 5:
armis concurrant arma cavete,
Verg. A. 11, 293.—And like age, cave with a verb in plur.:
cave dirumpatis,
Plaut. Poen. prol. 117.—
4.
With ut, to take care that:
cauto opu'st, Ut sobrie hoc agatur,
Plaut. Capt. 2, 1, 29; cf.
D. 2, infra: tertium est, ut caveamus, ut ea, quae, etc.,
Cic. Off. 1, 39, 141:
quaero quid sit, quod... tam accurate caveat et sanciat, ut heredes sui dent, etc.,
id. Fin. 2, 31, 101:
caverat sibi ille adulter omnium ut suorum scelerum socium te adjutoremque praebeas,
id. Pis. 12, 28; Liv. 3, 10, 14; Plin. Pan. 39, 1:
cavebitur ut, etc.,
Col. 2, 8, 3; cf. under II. A.—Very rarely with ut omitted, take care to, be sure to (late Lat.):
sed heus tu... cave regrediare cenā maturius,
App. M. 2, p. 122, 32; 2, p. 124, [p. 306] 35.—
D.
As act.
1.
With acc. of pers. or thing against which warning is given or beed taken, to guard against, to be aware of, to beware of, etc.:
profecto quid nunc primum caveam, nescio,
Plaut. Ps. 3, 2, 104:
tu, quod cavere possis, stultum admittere'st,
Ter. Eun. 4, 6, 23; Lucil. ap. Non. p. 437, 23:
caveamus fulminis ictum,
Lucr. 6, 406: cave canem, Varr. ap. Non. p. 153, 1; Inscr. Orell. 4320;
v. canis: interventum alicujus,
Cic. Att. 16, 11, 1:
omnia,
id. Fam. 11, 21, 4:
me,
id. Dom. 11, 28:
vallum caecum fossasque,
Caes. B. C. 1, 28:
quam sit bellum cavere malum,
Cic. de Or. 1, 58, 247:
vim atque opes,
Tac. A. 11, 1; cf. Suet. Tib. 72:
male praecinctum puerum,
id. Caes. 456:
periculum,
id. ib. 81; id. Galb. 19:
insidias,
id. Caes. 86; Tac. A. 13, 13:
exitum,
Suet. Tib. 83:
annum,
id. Ner. 40:
maculas,
Hor. A. P. 353:
jurgia,
Ov. A. A. 1, 591:
hunc tu caveto,
Hor. S. 1, 4, 85:
proditorem,
Quint. 7, 1, 30:
hoc caverat mens provida Reguli,
had prevented, Hor. C. 3, 5, 13:
cave quicquam,
be a little careful, Plaut. Am. 2, 1, 61.—
2.
Pass.: quid cavendum tibi censere, Lucil. ap. Non. p. 437, 22:
cavenda est etiam gloriae cupiditas,
Cic. Off. 1, 20, 68:
cetera, quae quidem consilio provideri poterunt, cavebuntur,
id. Att. 10, 16, 2; Quint. 8, 2, 2; 9, 4, 143; 11, 3, 27 (cf. id. 6, 5, 2):
in hoc pestifero bello cavendo,
Cic. Fam. 4, 3, 1:
quod multis rationibus caveri potest,
id. Off. 2, 24, 84; Sall. J. 67, 2:
prius quod cautum oportuit, Postquam comedit rem, post rationem putat,
Plaut. Trin. 2, 4, 14:
ego tibi cautum volo,
id. Pers. 3, 1, 41:
satis cautum tibi ad defensionem fore,
Cic. Verr. 2, 1, 35, § 88:
quid quisque vitet, nunquam homini satis Cautum est,
Hor. C. 2, 13, 14:
id modo simul orant ac monent, ut ipsis ab invidiā caveatur,
Liv. 3, 52, 11; cf.
B. 1. supra: cauto opus est,
care must be taken, Plaut. Cist. 2, 1, 64; id. Most. 4, 2, 21; id. Merc. 2, 3, 133.—
3.
With inf.:
in quibus cave vereri ( = noli),
Cic. Att. 3, 17, 3:
caveret id petere a populo Romano, quod, etc.,
Sall. J. 64, 2:
caveto laedere,
Cat. 50, 21:
occursare capro caveto,
Verg. E. 9, 25:
commisisse cavet, quod, etc.,
Hor. A. P. 168:
cave Spem festinando praecipitare meam,
Ov. P. 3, 1, 139:
ut pedes omnino caveant tinguere,
Plin. 8, 42, 68, § 169.
II.
Esp.
A.
Law t. t., to take care for, provide, order something, legally, or (of private relations) to order, decree, dispose of in writing, by will, to stipulate, etc.:
cum ita caverent, si, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 11, § 31:
duae sunt praeterea leges de sepulcris, quarum altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet,
id. Leg. 2, 24, 61:
cautum est in Scipionis legibus ne plures essent, etc.,
id. Verr. 2, 2, 50, § 123:
cautum est lege XII. Tab., ut, etc.,
Plin. 16, 5, 6, § 15:
cavebatur ut, etc.,
Suet. Aug. 1;
so,
id. ib. 65; id. Tib. 75:
quae legibus cauta sunt,
Quint. 5, 10, 13:
aliā in lege cautum,
Cic. Inv. 2, 41, 119:
cautum est de numero,
Suet. Caes. 10; cf. id. Aug. 40:
heredi caveri,
Cic. Inv. 2, 41, 120; cf. id. Fam. 7, 6, 2:
si hoc, qui testamentum faciebat, cavere noluisset,
id. Leg. 2, 21, 53:
testamento cavere ut dies natalis ageretur,
id. Fin. 2, 31, 103; cf. Suet. Aug. 59; id. Dom. 9; id. Tib. 50:
sibi se privatim nihil cavere... militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit ne fraudi secessio esset,
to make conditions, stipulate, Liv. 7, 41, 2.—
B.
In the lang. of business.
1.
Cavere ab aliquo, to make one ' s self secure, to procure bail or surety:
tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero, amplius, etc.,
Cic. Brut. 5, 18; id. Verr. 2, 2, 23, § 55; cf. infra 2.; and cautio, II.—So absol.:
quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem,
to take security, Cic. Rosc. Com. 12, 35.—
2.
To make one secure by bail or surety (either written or oral), to give security, to guarantee (cf. supra 1., and cautio;
syn.: spondeo, cautionem praesto),
Cic. Clu. 59, 162; cf. id. Verr. 2, 1, 54, § 142:
pecunia, quam mihi Stichus Titii servus caverat,
Dig. 46, 3, 89:
cavere summam,
ib. 29, 2, 97:
chirographum,
ib. 46, 3, 89:
cautionem,
ib. 46, 8, 6:
civitates obsidibus de pecuniā cavent,
Caes. B. G. 6, 2:
quoniam de obsidibus inter se cavere non possent,
id. ib. 7, 2; cf. Liv. 9, 42; 24, 2:
cavere capite pro re aliquā,
Plin. 34, 7, 17, § 38:
jurejurando et chirographo de eā re,
Suet. Calig. 12:
cavere in duplum,
id. Aug. 41; Tac. A. 6, 17.—Rarely, cavere personae publicae, to give security before a public authority, Just. Inst. 1, 11, 3.—
C.
In boxing, etc., to parry, to ward off a blow:
adversos ictus cavere ac propulsare,
Quint. 9, 1, 20; 5, 13, 54; cf. id. 9, 4, 8; 4, 2, 26.—
D.
Cavere alicui.
1.
To keep something from one, to protect, have a care for, make safe, take care of (cf.:
prohibeo, defendo, provideo): scabiem pecori et jumentis caveto,
Cato, R. R. 5, 7:
melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet,
Cic. Fam. 3, 1, 3:
mihi meisque,
id. Top. 1, 4; id. Fam. 7, 6, 2:
veterani, quibus hic ordo diligentissime caverat,
id. Phil. 1, 2, 6; cf.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum, Caes. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4:
quique aliis cavit, non cavet ipsi sibi,
Ov. A. A. 1, 84:
securitati,
Suet. Tit. 6:
concordiae publicae,
Vell. 2, 48, 5; Petr. 133; Sil. 8, 493.—
2.
Affirmatively, to take care for, attend to a thing for a person, provide: Ba. Haec ita me orat sibi qui caveat aliquem ut hominem reperiam... Id, amabo te, huic caveas. Pi. Quid isti caveam? Plaut. Bacch. 1, 1, 8; 1, 1, 10; cf. I. C. 3. supra.—Hence, cautus, a, um, P. a.
A.
Neutr., careful, circumspect, wary, cautious, provident (syn.: providus, prudens;
class. in prose and poetry): ut cautus est, ubi nihil opu'st,
Ter. Phorm. 4, 5, 3:
parum cauti providique,
Cic. Rosc. Am. 40, 117:
cauti in periculis,
id. Agr. 1, 9, 27:
in scribendo,
id. Q. Fr. 3, 9, 3:
in credendo,
id. Att. 10, 9, 3:
in verbis serendis,
Hor. A. P. 46:
mensor,
Ov. M. 1, 136:
mariti,
id. ib. 9, 751:
lupus,
Hor. Ep. 1, 16, 50:
vulpes,
id. ib. 1, 1, 73 et saep.:
quem certi homines monuerunt, ut cautior esset,
Cic. Sest. 18, 41:
dubium cautior an audentior,
Suet. Caes. 58.—Constr. with ad:
ad praesentius malum cautiores,
Liv. 24, 32, 3; Tib. 1, 9, 46; Quint. 6, 1, 20. —With adversus:
parum cautus adversus colloquii fraudem,
Liv. 38, 25, 7.—With erga:
erga bona sua satis cautus,
Curt. 10, 1, 40.—With contra:
contra quam (fortunam) non satis cauta mortalitas est,
Curt. 8, 4, 24.—With inf.:
cautum dignos assumere,
Hor. S. 1, 6, 51.—With gen.:
rei divinae,
Macr. S. 1, 15.—
b.
Transf. to inanimate things:
consilium,
Cic. Phil. 13, 3, 6; Tac. A. 11, 29:
cautissima senectus,
id. H. 2, 76:
pectus,
Prop. 3 (4), 5, 8:
manus,
Ov. F. 2, 336:
terga,
id. Tr. 1, 9, 20:
arma,
Sil. 14, 188:
timor,
Ov. Tr. 3, 4, 65.— Subst.: cauta, ōrum, n.:
legum,
the provisions, Cassiod. Var. 5, 14.—
B.
Pass. (acc. to I. B. 1., and II. B.), made safe, secured:
cautos nominibus rectis expendere nummos,
Hor. Ep. 2, 1, 105:
cautus ab incursu belli,
Luc. 4, 409: quo mulieri esset res cautior ( that her property might be made more secure), curavit, ut, etc., Cic. Caecin. 4, 11.—
2.
Trop., safe, secure (rare):
in eam partem peccare, quae est cautior,
Cic. Rosc. Am. 20, 56:
(civitates) murorum firmitate cautissimae,
Amm. 14, 8, 13.— Adv.: cau-tē.
1.
(Acc. to caveo, I. A.) Cautiously:
caute et cogitate rem tractare,
Plaut. Trin. 2, 2, 46:
pedetentimque dicere,
Cic. Clu. 42, 118:
et cum judicio,
Quint. 10, 2, 3 et saep. — Comp., Cic. Deiot. 6, 18; Quint. 2, 15, 21; 9, 2, 76; Hor. C. 1, 8, 10 al.— Sup., Cic. Att. 15, 26, 3.—
2.
(Acc. to caveo, I. B. 1.) With security, cautiously, Cic. Leg. 2, 21, 53:
aliter nec caute nec jure fieri potest,
id. Att. 15, 17, 1.

Lewis & Short latin dictionary > cauta
43 caveo

căvĕo, cāvi, cautum, (2 d pers. sing. scanned cavĕs, Ter. Ad. 2, 1, 19; imper. cavĕ, Plaut. As. 2, 4, 61; id. Capt. 2, 3, 71; id. Most. 1, 4, 13 et saep.: Cat. 50, 19; Hor. S. 2, 3, 38; Prop. 1, 7, 25; v. Neue, Formenl. 2, p. 435; old sup. CAVĬTVM, C. I. L. 1, 200, 6 sq.), 3, v. n. and a. [root SKOF- or KOF-, to be wary; whence Gr. thuoskoos, akouô, etc.; Lat. causa, cura; cf. also Germ. scheuen; Engl. shy], to be on one ' s guard, either for one's self or (more rarely) for another; hence,
I.
In gen., with and without sibi, to be on one ' s guard, to take care, take heed, beware, guard against, avoid, = phulassomai, and the Fr. se garder, prendre garde, etc.; constr., absol., with ub, and in a course of action with ne or ut (also ellipt. with the simple subj.); or, as in Greek, with acc. (= phulassomai ti); hence also pass. and with inf., and once with cum.
A.
Absol.:
qui consulte, docte, atque astute cavet,
Plaut. Rud. 4, 7, 14:
faciet, nisi caveo,
Ter. Heaut. 4, 4, 8:
ego cavebo,
id. Ad. 4, 2, 12; 1, 1, 45:
erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit,
Cic. Ac. 2, 29, 93; Quint. 8, 3, 47:
cum animum attendisset ad cavendum,
Nep. Alcib. 5, 2; Suet. Claud. 37:
metues, doctusque cavebis,
Hor. S. 2, 7, 68.—Esp. freq. in the warning cave, look out! be careful! Ter. And. 1, 2, 34; id. Phorm. 2, 3, 51; Hor. C. 1, 14, 16; Ov. M. 2, 89.—
B.
With ab and abl.:
eo mi abs te caveo cautius,
Plaut. Men. 1, 2, 42; id. Ps. 1, 5, 59; 4, 7, 128:
si abs te modo uno caveo,
id. Most. 3, 3, 24; Ter. Eun. 5, 2, 44:
sibi ab eo,
Plaut. Bacch. 4, 4, 87:
navis Aps quă cavendum nobis sane censeo,
id. Men. 2, 2, 70:
pater a me petiit Ut mihi caverem a Pseudolo servo suo,
id. Ps. 3, 2, 108:
a crasso infortunio,
id. Rud. 3, 5, 53:
ille Pompeium monebat, ut meam domum metueret, atque a me ipso caveret,
Cic. Sest. 64, 133:
caveo ab homine impuro,
id. Phil. 12, 10, 25:
a Cassio,
Suet. Calig. 57:
a veneno,
Cic. Fin. 5, 22, 64:
ab insidiis,
Sall. J. 108, 2:
monitum ut sibi ab insidiis Rufini caveret,
App. Mag. 87, p. 329, 16; id. M. 2, p. 117, 3.—
2.
With the simple abl.:
caveo malo,
Plaut. Bacch. 1, 2, 39:
infortunio,
id. Rud. 3, 5, 48: id. Cas. 2, 6, 59; id. Men. 1, 2, 13; id. Pers. 3, 1, 41:
ipsus sibi cavit loco,
i. e. got out of the way, Ter. Eun. 4, 7, 12.—
3.
With cum (rare):
Hercle, mihi tecum cavendum est,
with you, I must look out for myself, Plaut. Most. 5, 2, 21.—
4.
With adversus, Quint. 9, 1, 20. —
C.
Followed by a final clause.
1.
With ne, to take heed that... not, to be on one ' s guard lest: qui cavet ne decipiatur, vix cavet;
cum etiam cavet, etiam cum cavisse ratus est, saepe is cautor captus est,
Plaut. Capt. 2, 2, 5 and 6:
caves, ne videat, etc.,
Ter. Heaut. 2, 2, 6:
ego me scio cavisse, ne ulla merito contumelia Fieri a nobis posset,
id. Hec. 3, 5, 20; Afran. ap. Non. p. 111, 14; Lucr. 4, 1141:
cavete, judices, ne nova... proscriptio instaurata esse videatur,
Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Div. 2, 40, 84; id. Fam. 3, 12, 4; 11, 21, 4; Sall. J. 55, 3; Suet. Tib. 37:
cave, ne,
Cat. 61, 152; Hor. C. 3, 7, 24; id. S. 2, 3, 177; id. Ep. 1, 6, 32; 1, 13, 19; Ov. M. 2, 89; 10, 685:
cave sis, ne,
Plaut. Am. 2, 2, 215:
caveto ne,
Cato, R. R. 5, 6:
caveas, ne,
Hor. S. 2, 1, 80:
caveant, ne,
id. A. P. 244:
cavendum est, ne,
Cic. Off. 1, 39, 140; Quint. 4, 3, 8; 12, 11, 2; Suet. Tib. 67; Quint. 9, 4, 23; 5, 11, 27.—
2.
With ut ne (rare):
quod ut ne accidat cavendum est,
Cic. Lael. 26, 99.—
3.
With a simple subj.; so only imper.: cave or cavete (cf. age), beware of, take care not, etc.:
cave geras,
Plaut. Capt. 2, 3, 79:
dixeris,
Ter. Ad. 3, 4, 12:
faxis cave,
id. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13; Hor. S. 2, 3, 38:
sis,
Ter. Eun. 4, 7, 29:
contingas,
Lucr. 2, 755:
despuas,
Cat. 50, 19:
ignoscas,
Cic. Lig. 5, 14:
existimes,
id. Fam. 9, 24, 4:
putes,
id. ib. 10, 12, 1 al.—Rarely with 1 st pers.:
cave posthac, si me amas, umquam istuc verbum ex te audiam,
Ter. Heaut. 5, 4, 8; cf. id. ib. 5, 4, 9.—With 3 d pers.:
resciscat quisquam,
Ter. Phorm. 5, 1, 37:
te fratrum misereatur,
Cic. Lig. 5, 14:
roget te,
Hor. S. 2, 5, 75:
cave quisquam flocci fecerit,
Plaut. Men. 5, 7, 5:
armis concurrant arma cavete,
Verg. A. 11, 293.—And like age, cave with a verb in plur.:
cave dirumpatis,
Plaut. Poen. prol. 117.—
4.
With ut, to take care that:
cauto opu'st, Ut sobrie hoc agatur,
Plaut. Capt. 2, 1, 29; cf.
D. 2, infra: tertium est, ut caveamus, ut ea, quae, etc.,
Cic. Off. 1, 39, 141:
quaero quid sit, quod... tam accurate caveat et sanciat, ut heredes sui dent, etc.,
id. Fin. 2, 31, 101:
caverat sibi ille adulter omnium ut suorum scelerum socium te adjutoremque praebeas,
id. Pis. 12, 28; Liv. 3, 10, 14; Plin. Pan. 39, 1:
cavebitur ut, etc.,
Col. 2, 8, 3; cf. under II. A.—Very rarely with ut omitted, take care to, be sure to (late Lat.):
sed heus tu... cave regrediare cenā maturius,
App. M. 2, p. 122, 32; 2, p. 124, [p. 306] 35.—
D.
As act.
1.
With acc. of pers. or thing against which warning is given or beed taken, to guard against, to be aware of, to beware of, etc.:
profecto quid nunc primum caveam, nescio,
Plaut. Ps. 3, 2, 104:
tu, quod cavere possis, stultum admittere'st,
Ter. Eun. 4, 6, 23; Lucil. ap. Non. p. 437, 23:
caveamus fulminis ictum,
Lucr. 6, 406: cave canem, Varr. ap. Non. p. 153, 1; Inscr. Orell. 4320;
v. canis: interventum alicujus,
Cic. Att. 16, 11, 1:
omnia,
id. Fam. 11, 21, 4:
me,
id. Dom. 11, 28:
vallum caecum fossasque,
Caes. B. C. 1, 28:
quam sit bellum cavere malum,
Cic. de Or. 1, 58, 247:
vim atque opes,
Tac. A. 11, 1; cf. Suet. Tib. 72:
male praecinctum puerum,
id. Caes. 456:
periculum,
id. ib. 81; id. Galb. 19:
insidias,
id. Caes. 86; Tac. A. 13, 13:
exitum,
Suet. Tib. 83:
annum,
id. Ner. 40:
maculas,
Hor. A. P. 353:
jurgia,
Ov. A. A. 1, 591:
hunc tu caveto,
Hor. S. 1, 4, 85:
proditorem,
Quint. 7, 1, 30:
hoc caverat mens provida Reguli,
had prevented, Hor. C. 3, 5, 13:
cave quicquam,
be a little careful, Plaut. Am. 2, 1, 61.—
2.
Pass.: quid cavendum tibi censere, Lucil. ap. Non. p. 437, 22:
cavenda est etiam gloriae cupiditas,
Cic. Off. 1, 20, 68:
cetera, quae quidem consilio provideri poterunt, cavebuntur,
id. Att. 10, 16, 2; Quint. 8, 2, 2; 9, 4, 143; 11, 3, 27 (cf. id. 6, 5, 2):
in hoc pestifero bello cavendo,
Cic. Fam. 4, 3, 1:
quod multis rationibus caveri potest,
id. Off. 2, 24, 84; Sall. J. 67, 2:
prius quod cautum oportuit, Postquam comedit rem, post rationem putat,
Plaut. Trin. 2, 4, 14:
ego tibi cautum volo,
id. Pers. 3, 1, 41:
satis cautum tibi ad defensionem fore,
Cic. Verr. 2, 1, 35, § 88:
quid quisque vitet, nunquam homini satis Cautum est,
Hor. C. 2, 13, 14:
id modo simul orant ac monent, ut ipsis ab invidiā caveatur,
Liv. 3, 52, 11; cf.
B. 1. supra: cauto opus est,
care must be taken, Plaut. Cist. 2, 1, 64; id. Most. 4, 2, 21; id. Merc. 2, 3, 133.—
3.
With inf.:
in quibus cave vereri ( = noli),
Cic. Att. 3, 17, 3:
caveret id petere a populo Romano, quod, etc.,
Sall. J. 64, 2:
caveto laedere,
Cat. 50, 21:
occursare capro caveto,
Verg. E. 9, 25:
commisisse cavet, quod, etc.,
Hor. A. P. 168:
cave Spem festinando praecipitare meam,
Ov. P. 3, 1, 139:
ut pedes omnino caveant tinguere,
Plin. 8, 42, 68, § 169.
II.
Esp.
A.
Law t. t., to take care for, provide, order something, legally, or (of private relations) to order, decree, dispose of in writing, by will, to stipulate, etc.:
cum ita caverent, si, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 11, § 31:
duae sunt praeterea leges de sepulcris, quarum altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet,
id. Leg. 2, 24, 61:
cautum est in Scipionis legibus ne plures essent, etc.,
id. Verr. 2, 2, 50, § 123:
cautum est lege XII. Tab., ut, etc.,
Plin. 16, 5, 6, § 15:
cavebatur ut, etc.,
Suet. Aug. 1;
so,
id. ib. 65; id. Tib. 75:
quae legibus cauta sunt,
Quint. 5, 10, 13:
aliā in lege cautum,
Cic. Inv. 2, 41, 119:
cautum est de numero,
Suet. Caes. 10; cf. id. Aug. 40:
heredi caveri,
Cic. Inv. 2, 41, 120; cf. id. Fam. 7, 6, 2:
si hoc, qui testamentum faciebat, cavere noluisset,
id. Leg. 2, 21, 53:
testamento cavere ut dies natalis ageretur,
id. Fin. 2, 31, 103; cf. Suet. Aug. 59; id. Dom. 9; id. Tib. 50:
sibi se privatim nihil cavere... militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit ne fraudi secessio esset,
to make conditions, stipulate, Liv. 7, 41, 2.—
B.
In the lang. of business.
1.
Cavere ab aliquo, to make one ' s self secure, to procure bail or surety:
tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero, amplius, etc.,
Cic. Brut. 5, 18; id. Verr. 2, 2, 23, § 55; cf. infra 2.; and cautio, II.—So absol.:
quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem,
to take security, Cic. Rosc. Com. 12, 35.—
2.
To make one secure by bail or surety (either written or oral), to give security, to guarantee (cf. supra 1., and cautio;
syn.: spondeo, cautionem praesto),
Cic. Clu. 59, 162; cf. id. Verr. 2, 1, 54, § 142:
pecunia, quam mihi Stichus Titii servus caverat,
Dig. 46, 3, 89:
cavere summam,
ib. 29, 2, 97:
chirographum,
ib. 46, 3, 89:
cautionem,
ib. 46, 8, 6:
civitates obsidibus de pecuniā cavent,
Caes. B. G. 6, 2:
quoniam de obsidibus inter se cavere non possent,
id. ib. 7, 2; cf. Liv. 9, 42; 24, 2:
cavere capite pro re aliquā,
Plin. 34, 7, 17, § 38:
jurejurando et chirographo de eā re,
Suet. Calig. 12:
cavere in duplum,
id. Aug. 41; Tac. A. 6, 17.—Rarely, cavere personae publicae, to give security before a public authority, Just. Inst. 1, 11, 3.—
C.
In boxing, etc., to parry, to ward off a blow:
adversos ictus cavere ac propulsare,
Quint. 9, 1, 20; 5, 13, 54; cf. id. 9, 4, 8; 4, 2, 26.—
D.
Cavere alicui.
1.
To keep something from one, to protect, have a care for, make safe, take care of (cf.:
prohibeo, defendo, provideo): scabiem pecori et jumentis caveto,
Cato, R. R. 5, 7:
melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet,
Cic. Fam. 3, 1, 3:
mihi meisque,
id. Top. 1, 4; id. Fam. 7, 6, 2:
veterani, quibus hic ordo diligentissime caverat,
id. Phil. 1, 2, 6; cf.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum, Caes. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4:
quique aliis cavit, non cavet ipsi sibi,
Ov. A. A. 1, 84:
securitati,
Suet. Tit. 6:
concordiae publicae,
Vell. 2, 48, 5; Petr. 133; Sil. 8, 493.—
2.
Affirmatively, to take care for, attend to a thing for a person, provide: Ba. Haec ita me orat sibi qui caveat aliquem ut hominem reperiam... Id, amabo te, huic caveas. Pi. Quid isti caveam? Plaut. Bacch. 1, 1, 8; 1, 1, 10; cf. I. C. 3. supra.—Hence, cautus, a, um, P. a.
A.
Neutr., careful, circumspect, wary, cautious, provident (syn.: providus, prudens;
class. in prose and poetry): ut cautus est, ubi nihil opu'st,
Ter. Phorm. 4, 5, 3:
parum cauti providique,
Cic. Rosc. Am. 40, 117:
cauti in periculis,
id. Agr. 1, 9, 27:
in scribendo,
id. Q. Fr. 3, 9, 3:
in credendo,
id. Att. 10, 9, 3:
in verbis serendis,
Hor. A. P. 46:
mensor,
Ov. M. 1, 136:
mariti,
id. ib. 9, 751:
lupus,
Hor. Ep. 1, 16, 50:
vulpes,
id. ib. 1, 1, 73 et saep.:
quem certi homines monuerunt, ut cautior esset,
Cic. Sest. 18, 41:
dubium cautior an audentior,
Suet. Caes. 58.—Constr. with ad:
ad praesentius malum cautiores,
Liv. 24, 32, 3; Tib. 1, 9, 46; Quint. 6, 1, 20. —With adversus:
parum cautus adversus colloquii fraudem,
Liv. 38, 25, 7.—With erga:
erga bona sua satis cautus,
Curt. 10, 1, 40.—With contra:
contra quam (fortunam) non satis cauta mortalitas est,
Curt. 8, 4, 24.—With inf.:
cautum dignos assumere,
Hor. S. 1, 6, 51.—With gen.:
rei divinae,
Macr. S. 1, 15.—
b.
Transf. to inanimate things:
consilium,
Cic. Phil. 13, 3, 6; Tac. A. 11, 29:
cautissima senectus,
id. H. 2, 76:
pectus,
Prop. 3 (4), 5, 8:
manus,
Ov. F. 2, 336:
terga,
id. Tr. 1, 9, 20:
arma,
Sil. 14, 188:
timor,
Ov. Tr. 3, 4, 65.— Subst.: cauta, ōrum, n.:
legum,
the provisions, Cassiod. Var. 5, 14.—
B.
Pass. (acc. to I. B. 1., and II. B.), made safe, secured:
cautos nominibus rectis expendere nummos,
Hor. Ep. 2, 1, 105:
cautus ab incursu belli,
Luc. 4, 409: quo mulieri esset res cautior ( that her property might be made more secure), curavit, ut, etc., Cic. Caecin. 4, 11.—
2.
Trop., safe, secure (rare):
in eam partem peccare, quae est cautior,
Cic. Rosc. Am. 20, 56:
(civitates) murorum firmitate cautissimae,
Amm. 14, 8, 13.— Adv.: cau-tē.
1.
(Acc. to caveo, I. A.) Cautiously:
caute et cogitate rem tractare,
Plaut. Trin. 2, 2, 46:
pedetentimque dicere,
Cic. Clu. 42, 118:
et cum judicio,
Quint. 10, 2, 3 et saep. — Comp., Cic. Deiot. 6, 18; Quint. 2, 15, 21; 9, 2, 76; Hor. C. 1, 8, 10 al.— Sup., Cic. Att. 15, 26, 3.—
2.
(Acc. to caveo, I. B. 1.) With security, cautiously, Cic. Leg. 2, 21, 53:
aliter nec caute nec jure fieri potest,
id. Att. 15, 17, 1.

Lewis & Short latin dictionary > caveo
44 censeo

1.
cēnseo (on the long e, v. Corss. Ausspr. 1, p. 257 sq.), ui, censum (late Lat. censitum, Cod. Just. 11, 47 tit.; 11, 49 tit.; 11, 47, 4 al.; but not in Monum. Ancyr.; cf. Neue, Formenl. 2, 557), 2, v. a. [etym. dub.; often referred to root cas-, whence carmen, camoenus; but prob. from centum, orig. centere, to hundred or number the people; cf. Fischer, Gram. 1, p. 373].
I.
To tax, assess, rate, estimate.
A.
In reference to the census (v. census).
1.
Of the censor (v. censor).
(α).
Rarely act. with acc. of the persons or objects assessed or rated; but usu. pass., with subj. -nom.:
censores populi aevitates, suboles, familias, pecuniasque censento,
Cic. Leg. 3, 3, 7:
census quom sum, juratori recte rationem dedi,
Plaut. Trin. 4, 2, 30:
censor ad quojus censionem, id est arbitrium, populus censeretur,
Varr. L. L. 5, § 81 Mull.:
census... indicat eum qui sit census se jam tum gessisse pro cive,
Cic. Arch. 5, 11: absentis censere jubere, P. Scipio ap. Gell. 5, 19, 16: ne absens censeare. Cic. Att. 1, 18, 8:
sub lustrum censeri,
id. ib.:
milia octoginta eo lustro civium censa dicuntur,
Liv. 1, 44, 2:
censa civium capita centum septendecim milia trecenta undeviginti,
id. 3, 24, 10; id. Epit. lib. 11; 13; 14:
censebantur ejus aetatis lustris ducena quinquagena milia capitum,
id. 9, 19, 2:
cum capitum liberorum censa essent CLII. milia,
Plin. 33, 1, 5, § 16: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si... id obtinere universi non possint? Liv 7, 18, 5.—
(β).
With the amount at which the property was rated, in the acc.: or abl.:
praesertim census equestrem Summam nummorum,
being assessed with the estate necessary to a Roman knight, Hor. A. P. 383:
primae classis homines quicentum et viginti quinque milia aeris ampliusve censi erant... Ceterarumque omnium classium qui minore summa aeris censebantur,
Gell. 7 (6), 13, 1 sq.—Hence, capite censi, those who were assessed ac cording to their ability to labor: qui nullo [p. 312] aut perquam parvo aere censebantur capite censi vocabantur. Extremus autem census capite censorum aeris fuit trecentis septuaginta quinque, Jul. Paul. ap. Gell. 16, 10, 10; Sall. J. 86, 2; Gell. 16, 10, 11; 16, 10, 14; Val. Max. 2, 3, 1; 7, 6, 1;
and in the finite verb: omnia illius (i. e. sapientis) esse dicimus, cum... capite censebitur,
Sen. Ben. 7, 8, 1. —
(γ).
Absol. in gerund.: censendi, censendo, ad censendum = census agendi, censui agendo, etc.: haec frequentia quae convenit ludorum censendique causa (i.e. census agendi causa, for the sake of the census), Cic. Verr. 1, 18, 54:
mentio inlata apud senatum est, rem operosam... suo proprio magistratu egere... cui arbitrium formulae censendi subiceretur,
the scheme for taking the census, Liv. 4, 8, 4:
quia is censendo finis factus est,
id. 1, 44, 2:
civis Romanos ad censendum ex provinciis in Italiam revocarunt,
Vell. 2, 15:
aetatem in censendo significare necesse est... aetas autem spectatur censendi tempore,
Dig. 50, 15, 3.—
(δ).
Censum censere = censum agere, only in the gerundial dat.:
illud quaero, sintne illa praedia censui censendo, habeant jus civile,
are they subject to the census, Cic. Fl. 32, 80: censores... edixerunt, legem censui censendo dicturos esse ut, etc., that he would add a rule for the taking of the census, according to which, etc., Liv. 43, 14, 5: censui censendo agri proprie appellantur qui et emi et venire jure civili possunt, Paul. ex Fest. p. 58, 5 Mull.—
2.
Of the assessment of the provinces under provincial officers (censores, and, under the later emperors, censitores).
(α).
Pass., with the territory as subject-nom.: quinto quoque anno Sicilia tota censetur;
erat censa praetore Paeducaeo... quintus annus cum in te praetorem incidisset, censa denuo est,
Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139:
omne territorium censeatur quoties, etc.,
Cod. Just. 11, 58 (57), 4.—
(β).
The persons assessed as subject:
ubi (coloni) censiti atque educati natique sunt,
Cod. Just. 11, 48 (47), 6:
quos in locis eisdem censitos esse constabit,
ib. 11, 48 (47), 4.—With part. as attribute:
rusticos censitosque servos vendi,
Cod. Just. 11, 48 (47), 7.—
(γ).
To determine by the census:
cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma sit censa,
Cod. Just. 11, 48 (47), 10:
nisi forte privilegio aliquo materna origo censeatur,
Dig. 50, 1, 1, § 2.—
(δ).
Act. with acc.:
vos terras vestras levari censitione vultis, ego vero etiam aerem vestrum censere vellem,
Spart. Pescen. Nig. 7.—
3.
Of the person assessed, to value, make a statement of one ' s property in the census.
(α).
Act. with acc.:
in qua tribu ista praedia censuisti?
Cic. Fl. 32, 80.—
(β).
Censeri, as dep. with acc.:
census es praeterea numeratae pecuniae CXXX. Census es mancipia Amyntae... Cum te audisset servos suos esse censum, constabat inter omnes, si aliena censendo Decianus sua facere posset, etc.,
Cic. Fl. 32, 80; cf. Ov. P. 1, 2, 140; v. B. 2. c.—
4.
Hence, subst.: cēnsum, i, n.: quorum luxuries fortunata censa peperit, i.e. high estimates of property in the census, Cic. ap. Non. 202, 23 (Fragm. vol. xi. p. 134 B. and K.).
B.
Transf., of things and persons in gen., to value, estimate, rate.
1.
By a figure directly referring to the Roman census: aequo mendicus atque ille opulentissimus Censetur censu ad Acheruntem mortuus, will be rated by an equal census, i.e. in the same class, without considering their property, Plaut. Trin. 2, 4, 93: vos qui potestis ope vostra censerier, referring to a part of the audience, you, who may be rated according to your intelligence, analog. to capite censi (v. I. A. 1. b), id. Capt. prol. 15:
nam argumentum hoc hic censebitur,
will be rated, its census-class will be determined here, id. Poen. prol. 56: id in quoque optimum esse debet cui nascitur, quo censetur, according to which he is rated, i.e. his worth is determined, Sen. Ep. 76, 8.—And with two acc.: quintus Phosphorus, Junonia, immo Veneris stella censetur, is ranked as the fifth, App. de Mundo, p. 710.—
2.
With direct reference to the census.
a.
= aestimo, to estimate, weigh, value, appreciate.
(α).
With gen. of price:
dic ergo quanti censes?
Plaut. Rud. 4, 8, 8.—
(β).
In the pass.: si censenda nobis atque aestimanda res sit, utrum tandem pluris aestimemus pecuniam Pyrrhi? etc., if we have to weigh and estimate a thing, etc., Cic. Par. 6, 2, 48:
anule... In quo censendum nil nisi dantis amor,
Ov. Am. 2, 15, 2:
interim autem facta sola censenda dicit atque in judicium vocanda,
Gell. 7 (6), 3, 47.—
b.
= honorari, celebrari, with de aliquo, = for the sake of somebody (in Ovid):
pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus, Comprecor, etc.,
the friend for the sake of whom you are celebrated, who is the cause of your renown, Ov. P. 2, 5, 73:
hoc domui debes de qua censeris,
id. ib. 3, 1, 75.—
c.
Censeri, dep., = to distinguish, with acc. only once or twice in Ovid (v. I. A. 3. b):
hanc semper... Est inter comites Marcia censa suas,
has always distinguished her, Ov. P. 1, 2, 140.—
d.
Censeri aliqua re.
(α).
= to be appreciated, distinguished, celebrated for some quality, as if the quality were a standard determining the census, analog. to capite censeri (v. I. A. 1. b), very freq. in post-class. writings:
Democritus cum divitiis censeri posset,
when he might have been celebrated for his wealth, Val. Max. 8, 7, ext. 4:
Aristides quo totius Graeciae justitia censetur (quo = cujus justitia),
id. 5, 3, ext. 3 med.: te custode matronalis stola censetur ( = tua, i.e. pudicitiae, custodia), the stola, etc., is appreciated for thy custody, id. 6, 1 prooem.:
una adhuc victoria Carius Metius censebatur,
Tac. Agr. 45:
ut ipsi quoque qui egerunt non aliis magis orationibus censeantur,
id. Dial. 39 fin.: non vitibus tantum censeri Chium, sed et operibus Anthermi filiorum, is celebrated not only for its grapes, but, etc., Plin. 36, 5, 2, § 12:
et Galliae censentur hoc reditu,
id. 19, 1, 2, § 7:
quisquis paulo vetustior miles, hic te commilitone censetur,
is distinguished for the fact that you were his fellow-soldier, Plin. Pan. 15 fin.:
multiplici variaque doctrina censebatur,
Suet. Gram. 10:
felix quae tali censetur munere tellus,
Mart. 9, 16, 5: censetur Apona Livio suo tellus, = for the fact that Livy was born there, id. 1, 61, 3:
hi duo longaevo censentur Nestore fundi,
for the fact that Nestor used them, id. 8, 6, 9:
nec laude virorum censeri contenta fuit (Iberia),
Claud. Laud. Seren. 67:
libri mei non alia laude carius censentur, quam quod judicio vestro comprobantur,
App. Flor. 4, 18, 3.—Hence,
(β).
= to be known by something (Appuleian):
hoc nomine censebatur jam meus dominus,
App. M. 8, p. 171:
nomen quo tu censeris aiebat,
id. ib. 5, p. 106: pro studio bibendi quo solo censetur, either known by, or distinguished for, id. Mag. p. 499:
globorum caelestium supremum esse eum qui inerrabili meatu censetur,
which is known by its unerring course, id. Phil. Nat. 1, p. 582.— And,
(γ).
As gram. t. t., to be marked by some peculiarity, according to which a word is classified: neque de armis et moeniis infitias eo quin figura multitudinis perpetua censeantur, that they are marked by the form of constant plurality, i. e. that they are pluralia tantum, Gell. 19, 8, 5; 10, 20, 8; 19, 13, 3.
II.
Of transactions in and by the Senate, to judge (in the meanings II. and III. the passive voice is not in class. use, while in I. the passive voice is by far the most freq.).
A.
To be of opinion, to propose, to vote, to move, referring to the votes of the senators when asked for their opinions (sententiam dicere).
1.
With a (passive) inf.-clause, denoting what should be decreed by the Senate (esse usu. omitted): rex his ferme verbis patres consulebat... Dic, inquit ei, quid censes? tum ille Puro pioque duello quaerendas (res) censeo, I am of the opinion ( I move, propose) that satisfaction should be sought, etc., ancient formula ap. Liv. 1, 32, 11 sq.:
primum igitur acta Caesaris servanda censeo,
Cic. Phil. 1, 7, 16:
hoc autem tempore ita censeo decernendum,
id. ib. 5, 17, 45; 5, 6, 16; 5, 12, 31; 5, 12, 34; 5, 13, 36; 5, 14, 38; 5, 19, 53; 6, 1, 2; 9, 6, 14; 11, 15, 40; 12, 7, 17; 14, 1, 1; 14, 13, 35; cf.
Regulus's advice in the Senate, being represented as a vote: captivos in senatu reddendos non censuit,
Cic. Off. 1, 13, 39; 3, 31, 111:
quare ita ego censeo... de confessis more majorum supplicium sumendum,
Sall. C. 52, 36; 51, 8; 52, 14:
Appius imperio consulari rem agendam censebat,
Liv. 2, 23, 15:
ut multi (senatores) delendam urbem censerent,
id. 9, 26, 3; 2, 29, 7; 3, 40, 13; 10, 12, 1; 34, 4, 20; 38, 54, 6: cum ejus diei senatus consulta aureis litteris figenda in curia censuisset, Tac. A. 3, 57:
ut nonnulli dedendum eum hostibus censuerint,
Suet. Caes. 24; so id. ib. 14; id. Aug. 100; id. Tib. 4; id. Calig. 60; id. Claud. 26; id. Ner. 2; id. Vesp. 2. Of the emperor's vote in the Senate:
commutandam censuit vocem, et pro peregrina nostratem requirendam,
Suet. Tib. 71; so id. ib. 34; id. Aug. 55.—And with the copula expressed (very rare):
qui censet eos... morte esse multandos,
Cic. Cat. 4, 4, 7.—Sometimes referring to sententia as subject:
sententia quae censebat reddenda bona (inst. of eorum qui censebant),
Liv. 2, 4, 3.—Sometimes with oportere for the gerundial predic. inf.:
quibusdam censentibus (eum) Romulum appellari oportere,
Suet. Aug. 7.—With pres. inf., inst. of a gerundial:
hac corona civica L. Gellius in senatu Ciceronem consulem donari a re publica censuit,
Gell. 5, 6, 15 (cf. II. B. 1. b.).—If the opinion of the senator does not refer to the chief question, but to incidental points, the predic. inf. may have any form:
eas leges quas M. Antonius tulisse dicitur omnes censeo per vim et contra auspicia latas, eisque legibus populum non teneri,
Cic. Phil. 5, 4, 10:
cum magna pars senatus... cum tyrannis bellum gerendum fuisse censerent... et urbem recipi, non capi, etc.,
Liv. 26, 32, 2.—
2.
With ut, and negatively, ut ne or ne, generally when the clause has an active predicate, but also with passives instead of the gerundial inf.-clause:
de ea re ita censeo uti consules designati dent operam uti senatus Kal. Jan. tuto haberi possit,
Cic. Phil. 3, 15, 37:
censeo ut iis qui in exercitu Antonii sunt, ne sit ea res fraudi, si, etc.,
id. ib. 5, 12, 34:
censebant omnes fere (senatores) ut in Italia supplementum meis et Bibuli legionibus scriberetur,
id. Fam. 3, 3, 1:
Cn. Pompeius (in senatu) dixit, sese... censere ut ad senatus auctoritatem populi quoque Romani beneficium erga me adjungeretur,
id. Sest. 34, 74:
quas ob res ita censeo: eorum qui cum M. Antonio sunt, etc.... iis fraudi ne sit quod cum M. Antonio fuerint,
id. Phil. 8, 11, 33:
Calidius, qui censebat ut Pompeius in suas provincias proficisceretur,
Caes. B. C. 1, 2:
censuerunt quidam (senatores) ut Pannonicus, alii ut Invictus cognominaretur,
Suet. Tib. 17:
iterum censente ut Trebianis... concederetur (of the emperor's vote in the Senate),
id. ib. 31.—And an inf.-clause, with neu or ut:
sed ita censeo: publicandas eorum pecunias, etc.: neu quis postea de his ad senatum referat, etc.,
Sall. C. 51, 43:
qui partem bonorum publicandam, pars ut liberis relinqueretur, censuerat,
Tac. A. 4, 20.—
3.
With a subj.-clause, without ut (rare in this connection;
v. III. C. 3.): K. Fabius censuit... occuparent patres ipsi suum munus facere, captivum agrum plebi quam maxime aequaliter darent,
Liv. 2, 48, 2.— And ironically with regard to incidental points: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, I propose you should be afraid of having decreed too severe a punishment = of course, you will not be afraid, etc., Cic. Cat. 4, 6, 13: misereamini censeo—deliquere homines adulescentuli per ambitionem—atque etiam armatos dimittatis, I propose that you pity them, etc., or I advise you to be merciful, Sall. C. 52, 26.—
4.
Ellipt., with a gerundial clause understood:
dic quid censes (i. e. decernendum),
Liv. 1, 32, 11: quod ego mea sententia censebam (i.e. decernendum), Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:
senati decretum fit, sicut ille censuerat,
Sall. C. 53, 1:
quas ob res ita censeo... senatui placere, etc. ( = ita decernendum censeo, etc.),
Cic. Phil. 9, 7, 15, § 17 sq.; 10, 11, 25 sq.; 11, 12, 29 sq.; 14, 14, 36 sq.—
5.
= sententiam dicere, to tell, to express one ' s opinion in the Senate (post-class.).
(α).
Absol.: Priscus Helvidius.. contra studium ejus (sc. Vitellii) censuerat, had voted, or had expressed an opinion against his wishes, Tac. H. 2, 91:
cum parum sit, in senatu breviter censere, nisi, etc.,
id. Dial. 36 fin.:
sententias... prout libuisset perrogabat... ac si censendum magis quam adsentiendum esset,
Suet. Aug. 35:
igitur Cn. Piso, quo, inquit, loco censebis, Caesar? si primus, etc.,
Tac. A. 1, 74.—
(β).
With adjectives in the neuter, substantively used: nec quoquam reperto (in senatu) qui... referre aut censere aliquid auderet, who dared to express an opinion on any [p. 313] thing, Suet. Caes. 20:
per dissensionem diversa censentium,
of the senators who expressed different opinions, id. Claud. 10.—
(γ).
With interrog. or rel.-clause:
deinde ageret senatorem et censeret quid corrigi aut mutari vellet,
Tac. A. 16, 28:
cum censeat aliquis (in senatu) quod ex parte mihi placeat,
Sen. Ep. 21, 9.
B.
Of the decrees or resolutions of the Senate, = decernere, placere, to resolve, decree.
1.
With inf.-clause.
a.
With gerund, without copula (v. II. A. 1.):
eum, cujus supplicio senatus sollennes religiones expiandas saepe censuit,
Cic. Mil. 27, 73:
eos senatus non censuit redimendos,
id. Off. 3, 32, 114; so id. N. D. 2, 4, 10; id. Verr. 2, 3, 6, § 15:
senatus Caelium ab republica removendum censuit,
Caes. B. C. 3, 21:
senatus censuit frequens coloniam Labicos deducendam,
Liv. 4, 47, 6; 5, 24, 4:
cum bello persequendos Tusculanos patres censuissent,
id. 6, 25, 5; 3, 42, 6; 3, 49, 8; 7, 19, 7 et saep.—
b.
With pres. inf. pass. or act., with the force of a gerundial:
de bonis regiis quae reddi antea censuerant ( = reddenda),
Liv. 2, 5, 1:
munera mitti legatis ex binis milibus aeris censuerunt (i.e. patres),
id. 43, 5, 8; so id. 45, 44, 15 (v. 2. b.):
eundem jus dicere Romae... patres censuerant,
id. 45, 12, 13:
cum senatus unum consulem, nominatimque Gnaeum Pompeium fieri censuisset,
Suet. Caes. 26.—With both act. and pass. inf.:
censuere patres, duas provincias Hispaniam rursus fieri... et Macedoniam Illyricumque eosdem... obtinere,
Liv. 45, 16, 1.—With both pres. pass. and gerund. inff.:
haec ita movere senatum, ut non expectanda comitia consuli censerent, sed dictatorem... dici,
Liv. 27, 5, 14.—
And with velle: senatus verbis nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc.,
Sall. J. 21, 4.—
2.
With ut or ne.
a.
In the words of the Senate, according to formula: quod L. Opimius verba fecit de re publica, de ea re ita censuerunt uti L. Opimius consul rem publicam defenderet, etc., ancient S. C. ap. Cic. Phil. 8, 4, 14: quod, etc., de ea re ita censuerunt ut M. Pomponius praetor animadverteret curaretque ut si, etc., S. C. ap. Suet. Rhet. 1; Gell. 15, 4, 1.—And with gerundial inf.-clause: quod C. Julius pontifex... de ea re ita censuerunt, uti M. Antonius consul hostiis majoribus... procuraret... Ibus uti procurasset satis habendum censuerunt, S. C. ap. Gell. 4, 6, 2.—
b.
As related by the historians, etc.:
quoniam senatus censuisset, uti quicunque Galliam provinciam obtineret... Aeduos defenderet,
Caes. B. G. 1, 35:
patres censuerunt uti consules provincias inter se compararent,
Liv. 30, 40, 12:
senatus censuit ut domus ei... publica impensa restitueretur,
Suet. Claud. 6;
so with reference to the civil law,
Dig. 49, 14, 15 quater. —With ne:
senatum censuisse, ne quis illo anno genitus educaretur,
Suet. Aug. 94.—And with inf -clause:
filio regis Nicomedi ex ea summa munera dari censuerunt, et ut victimae... praeberentur,
Liv. 45, 44, 15.—
3.
With a subj.-clause (very rare):
senatus consulto quo censeretur, darent operam consules, etc.,
Aur. Vict. Vir. Ill. 73, 10.—
4.
With neutr. acc. pron. in place of a clause:
cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum),
Cic. Pis. 8, 18:
ite in suffragium, et quae patres censuerunt vos jubete,
Liv. 31, 7, 14:
quodcunque vos censueritis,
id. 34, 7, 15:
quodpatres censuissent,
id. 28, 45, 2.—
5.
With accusative of a noun, or a noun as passive subject, to decree or vote a thing (postclass.):
nec tamen repertum nisi ut effigies principum, aras deum, templa et arcus aliaque solita... censuere,
Tac. A. 3, 57:
aram Clementiae, aram Amicitiae, effigiesque... censuere,
id. ib. 4, 74: cum censeretur clipeus auro et magnitudine insignis inter auctores eloquentiae ( to be placed among, etc.), id. ib. 2, 83.—
6.
With both acc. and dat.
(α).
The dat. = against:
bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus jussit,
Liv. 10, 12, 3.—
(β).
The dat. = in behalf of:
censentur Ostorio triumphi insignia,
Tac. A. 12, 38.—And with ut:
sententiis eorum qui supplicationes et... vestem Principi triumphalem, utque ovans urbem iniret, effigiesque ejus... censuere,
id. ib. 13, 8.
III.
Transf.
A.
Of the opinions and resolutions of other deliberating bodies, or of their members, to resolve, or to be of opinion.
1.
With inf.-clause.
a.
Gerundial:
erant qui censerent de tertia vigilia in castra Cornelia recedendum (council of war),
Caes. B. C. 2, 30:
erant sententiae quae conandum omnibus modis castraque Vari oppugnanda censerent,
id. ib.; so id. ib. 2, 31; id. B. G. 2, 31 fin.; 7, 21; 7, 77:
pontifices, consules, patres conscripti mihi... pecunia publica aedificandam domum censuerunt,
Cic. Pis. 22, 52: nunc surgendum censeo, I move we adjourn (in a literary meeting), id. de Or. 2, 90, 367:
cum... pontifices solvendum religione populum censerent,
Liv. 5, 23, 9:
nunc has ruinas relinquendas non censerem (in an assembly of the people),
id. 5, 53, 3:
ego ita censeo, legatos extemplo Romam mittendos (in the Carthaginian Senate),
id. 21, 10, 13:
ante omnia Philippum et Macedonas in societatem belli... censeo deducendos esse (Hannibal in a council of war),
id. 36, 7, 3; 5, 36, 8; Curt. 10, 6, 22; 10, 8, 12:
cum septem judices cognovissent, duo censuerunt, reum exilio multandum, duo alii pecunia, tres reliqui capite puniendum,
Gell. 9, 15, 7.—And with oportere inst. of a gerundial clause (referring to duty):
neque sine gravi causa eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere,
Caes. B. C. 1, 44.—With opus esse ( = expediency):
Parmenio furto, non proelio opus esse censebat,
Curt. 10, 8, 12.—
b.
With ordinary pres. inf.
(α).
In place of a gerundial:
Antenor censet belli praecidere = praecidendam causam (in a council of war),
Hor. Ep. 1, 2, 9.—
(β).
Denoting opinion about an existing state:
Hasdrubal ultimam Hispaniae oram... ignaram adhuc Romanorum esse, eoque Carthaginiensibus satis fidam censebat,
Liv. 27, 20, 6:
Parmenio non alium locum proelio aptiorem esse censebat,
Curt. 3, 7, 8.—
2.
With ut or ne:
censeo ut satis diu te putes requiesse et iter reliquum conficere pergas (in a literary meeting),
Cic. de Or. 2, 71, 290:
plerique censebant ut noctu iter facerent (council of war),
Caes. B. C. 1, 67:
et nunc magnopere censere, ut unam anum... triginta milibus talentum auri permutet (council of war),
Curt. 4, 11, 12:
censeout D. Claudius ex hac die deus fiat (council of the gods),
Sen. Lud. Mort. Claud. 9, 5: antiquos audio censuisse, ne (praenomina) cui ejusdem gentis patricio inderentur, resolved (family council), Gell. 9, 2, 11 (cf. Liv. 6, 20, 14).—
3.
With subj.-clause:
nunc quoque arcessas censeo omnes navalis terrestrisque copias (Hannibal in council of war),
Liv. 36, 7, 17: censeo relinquamus nebulonem hunc, eamus hinc protinus Jovi Optimo Maximo gratulatum (assembly of the people), Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3.—
4.
With acc. neutr. of a pron. or adj. substantively used:
ego pro sententia mea hoc censeo: quandoquidem, etc.,
Sen. Lud. Mort. Claud. 11, 4:
nec dubitavere quin vera censeret,
that his opinion was correct, Curt. 10, 6, 18.—
5.
Ellipt.:
sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i.e. faciendam),
Caes. B. G. 7, 77 init.:
ita uti censuerant Italici deditionem facit,
Sall. J. 26, 2; so Caes. B. G. 7, 75.
B.
Of the orders of persons in authority (cf. II. B.).
1.
Of commanders, etc., by courtesy, inst. of velle, imperare, or a direct imperative sentence.
(α).
With gerundial inf. - clause: non tam imperavi quam censui sumptus legatis quam maxime ad legem Corneliam decernendos, I said, not strictly as an order, but as an opinion that, etc. (Cicero as proconsul), Cic. Fam. 3, 10, 6.—
(β).
With subj.-clause: arma quae ad me missuri eratis, iis censeo armetis milites quos vobiscum habetis, you had better, etc., Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 4. —
2.
Of an order by the people (rare;
gen. populus jubet): ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset (i. e. confirmandum esse),
Liv. 21, 19, 3.—
3.
Of the later emperors, in their ordinances (censemus = placet nobis, sancimus, imperamus, from the custom of the earlier emperors, who conveyed their commands in the form of an opinion in the senate; v. II. A. 1.).—With inf.clause, ut, ne, and subj.-clause:
sex mensium spatium censemus debere servari,
Cod. Just. 11, 48 (47), 7:
censemus ut, etc.,
ib. 12, 37 (38), 13:
censemus ne, etc.,
ib. 12, 44 (45), 1: censemus vindicet, remaneat, ib. 11, 48 (47), 23:
in commune jubes si quid censesve tenendum, Primus jussa subi,
Claud. IV. Cons. Hon. 296.
C.
Of advice, given by one person to another (further development of III. A.).
1.
Ante-class. formula: faciundum censeo = I advise, with ut-clause, with quid, sic, etc.: censeo faciundum ut quadringentos aliquos milites ad verrucam illam ire jubeas, etc., I advise you to order, etc., Cato ap. Gell. 3, 7, 6:
ego Tiresiam... consulam, Quid faciundum censeat,
consult Tiresias as to what he advises, for his advice, Plaut. Am. 5, 1, 80:
consulam hanc rem amicos quid faciundum censeant,
id. Men. 4, 3, 26; id. Most. 3, 1, 23:
sic faciundum censeo: Da isti cistellam, etc.,
id. Cist. 4, 2, 104:
ego sic faciundum censeo: me honestiu'st Quam te, etc.,
id. As. 4, 2, 11; id. Ep. 2, 2, 91:
sane faciundum censeo,
id. Stich. 4, 2, 38.—
2.
With ordinary gerundial inf.-clauses:
narrandum ego istuc militi censebo,
I advise you to let the soldier know that, Plaut. Mil. 2, 4, 42:
exorando sumendam operam censeo,
id. Stich. 1, 2, 22:
quid nunc consili captandum censes?
id. As. 2, 2, 91; id. Mil. 5, 25; id. Most. 1, 3, 115:
idem tibi censeo faciendum,
Cic. Off. 10, 1, 3:
quos quidem tibi studiose et diligenter tractandos magno opere censeo,
id. Fin. 4, 28, 79; id. Fam. 12, 28, 2.—Sometimes by aequum censere with an inf.-clause (in the comic poets):
amicos consulam quo me modo Suspendere aequom censeant potissumum,
Plaut. Poen. 3, 5, 50: qui homo cum animo... depugnat suo, Utrum ita se esse mavelit ut eum animus aequom censeat, An ita potius ut parentes... velint i. e. as his mind prompts him, id. Trin. 2, 2, 29; cf. E. 1. b. 8.—
3.
With a subj.clause (so esp. with censeo in 1 st pers.): censen' hominem interrogem? do you advise me to ask the man? etc., Plaut. Poen. 3, 4, 20:
tu, si videbitur, ita censeo facias ut... supersedeas hoc labore itineris (cf.: faciundum censeo ut, 1. supra),
Cic. Fam. 4, 2, 4:
immo plane, inquam, Brute, legas (Gracchum) censeo,
id. Brut. 33, 125:
tu, si forte quid erit molestiae te ad Crassum et Calidium conferas censeo,
id. Q. Fr. 1, 3, 7:
tu, censeo, tamen adhibeas Vettium,
id. Att. 2, 4, 7:
quae disputari de amicitia possunt, ab iis censeo petatis qui ista profitentur,
id. Lael. 5, 17: tu, censeo, Luceriam venias: nusquam eris tutius, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 1, 1; 8, 11, A:
censeo Via Appia iter facias, et celeriter Brundusium venias,
id. ib. 8, 11, C: ad Caesarem mittas censeo, et ab eo hoc petas, Anton. ib. 10, 10, 2: sed hos tamen numeros censeo videas hodou parergon, Gell. 17, 20, 5:
quam scit uterque, libens censebo exerceat artem,
Hor. Ep. 1, 14, 44 (cf. Liv. 36, 7, 17, and Gell. 4, 18, 3, quoted III. A. 3.).—Of an advice given to an adversary, with irony:
cetera si qua putes te occultius facere posse... magnopere censeo desistas,
I strongly advise you to give up that idea, Cic. Verr. 2, 5, 68, § 174:
sed tu, Acci, consideres censeo diligenter, utrum censorum judicium grave esse velis an Egnatii,
id. Clu. 48, 135:
postulant ut excipiantur haec inexplicabilia. Tribunum censeant: aliquem adeant: a me... numquam impetrabunt,
id. Ac. 2, 30, 97:
ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est,
Liv. 21, 19, 10:
solvas censeo, Sexte, creditori,
Mart. 2, 13, 2.—And in jest:
Treviros vites censeo, audio capitalis esse,
Cic. Fam. 7, 13, 2:
hi Plebei fuerunt, quos contemnas censeo... qua re ad patres censeo revertare,
id. ib. 9, 21, 3:
vites censeo porticum Philippi: si te viderit Hercules, peristi,
Mart. 5, 49, 13; so id. ib. 11, 99, 8; 12, 61, 7.—For ironical senatorial advice, by which the contrary is meant, v. Cic. Cat. 4, 6, 13; Sall. C. 52, 26, quoted II. A. 3.—
4.
With an ut-clause (with monere;
very rare): illud tamen vel tu me monuisse vel censuisse puta... ut tu quoque animum inducas, etc.,
Cic. Fam. 4, 8, 2.—
5.
With a clause understood: quo me vortam nescio: Pa. Si deos salutas, dextrovorsum censeo (i.e. id facias or faciundum censeo), Plaut. Curc. 1, 1, 70: quo redeam? Pe. Equidem ad phrygionem censeo (i. e. redeas), id. Men. 4, 2, 53:
quid nunc censes, Chrysale? (i. e. faciundum),
id. Bacch. 4, 8, 112:
ita faciam ut frater censuit,
Ter. Phorm. 5, 2, 11:
tibi igitur hoc censeo (i. e. faciendum): latendum tantisper ibidem, etc.,
Cic. Fam. 9, 2, 4: tu [p. 314] potes Kalendis spectare gladiatores, et ita censeo, id. ib. 16, 20:
quid censes igitur? Ecquidnam est tui consilii ad? etc.,
id. Att. 9, 12, 4: quid igitur censet (sapientia)? What is wisdom ' s advice? id. Phil. 13, 3, 6:
scribi quid placeat, quid censeas,
id. Att. 9, 19,4:
ibitur igitur, et ita quidem ut censes,
id. ib. 10, 15, 3:
disce, docendus adhuc, quae censet amiculus,
Hor. Ep. 1, 17, 3.
D.
Of opinions and views on general questions, to be of opinion, think, believe, hold (cf.: statuo, existimo, puto, aio, dico; freq. in class. prose; very rare in post-class. writers except Gellius; never with ut, ne, or subj.-clause).
1.
With inf.-clause:
Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum,
Cic. Ac. 2, 37, 118:
Cyrenaici non omni malo aegritudinem effici censent, sed insperato,
id. Tusc. 3, 13, 28:
(Hieronymus) censet summum bonum esse sine ulla molestia vivere,
id. Fin. 2, 5, 16:
Aristoteles eos qui valetudinis causa furerent, censebat habere aliquid in animis praesagiens,
id. Div. 1, 38, 81:
Pythagoras censuit animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem,
id. ib. 1, 11, 27; so id. Ac. 1, 11, 40; 2, 42, 131; id. Fin. 1, 6, 20; 3, 15, 49; 3, 19, 64; 3, 21, 70; 4, 7, 17; 5, 7, 17; id. N. D. 1, 2, 3; 1, 2, 4; 1, 12, 29; 1, 13, 35 and 37; 1, 43, 120; 1, 44, 121; 2, 22, 57; 2, 16, 44; id. Sen. 12, 41; id. Leg. 1, 13, 36; id. Tusc. 1, 9, 18; 1, 10, 22; 1, 30, 72; 1, 45, 108; 3, 5, 11; 3, 22, 52; 4, 7, 14; id. Off. 1, 25, 88:
Plato in civitate communis esse mulieres censuit,
Gell. 18, 2, 8; 14, 5, 2; 18, 1, 4; 19, 12, 6.—If the opinion refers to what should be observed, oportere or debere is used, or a gerundial predicate with esse (so in Cic., but in Gell. 7, 15, 3, without esse):
oportere delubra esse in urbibus censeo,
Cic. Leg. 2, 10, 26:
M. Varro aeditumum dici oportere censet,
Gell. 12, 10, 4; 14, 5, 2;
so with debere,
id. 17, 5, 5; 13, 8, 4:
Cyrenaici... virtutem censuerunt ob eam rem esse laudandam,
Cic. Off. 3, 33, 116:
(Ennius) non censet lugendam esse mortem quam immortalitas consequatur,
id. Sen. 20, 73.—
2.
An inf.-clause understood:
(dissensio est), a quibus temporibus scribendi capiatur initium. Ego enim ab ultimis censeo (i. e. exordiendum esse),
Cic. Leg. 1, 3, 8:
si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque Nil est jucundum,
Hor. Ep. 1, 6, 65:
sic enim censuit,
Cic. Off. 3, 33, 117.—
3.
With neutr. acc. of a pron.: hoc amplius censeo, in addition to the opinions mentioned I hold, etc., Sen. Vit. Beat. 3, 2:
nullo (medico) idem censente,
Plin. 29, 1, 5, § 11.—
4.
With a rel.-clause:
Aesopus quae utilia... erant, non severe neque imperiose praecepit et censuit,
he imparted his teachings and views, Gell. 2, 29, 1.—
5.
Absol.:
non adligo me ad unum aliquem ex Stoicis proceribus. Est et mihi censendi jus,
the right to impart my opinions, Sen. Vit. Beat. 3, 2.
E.
In gen., = arbitror, puto, existimo, judico (cf.: idem enim valet censere et arbitrari, Varr. ap. Non. p. 519, 29: censere nunc significat putare, nunc suadere, nunc decernere, Paul. ex Fest. p. 54, 11 Mull.).
1.
To judge, think, believe, suppose (freq. in ante-class. writings; very rare in Cic. except in the particular meanings, a.—ironically—and d.; always with inf.-clause expressed or understood).
a.
In gen.:
atque ego censui abs te posse hoc me impetrare,
Plaut. Cas. 2, 6, 12 sq.:
satis jam delusam censeo: rem, ut est, nunc eloquamur,
id. As. 3, 3, 141:
nam si honeste censeam te facere posse, suadeam,
id. Mil. 4, 8, 60:
neque ego hac noctem longiorem me vidisse censeo,
id. Am. 1, 1, 126:
saluti quod tibi esse censeo,
id. Merc. 1, 35; so id. Am. 4, 3, 2; id. Most. 1, 3, 127; id. Pers. 1, 1, 9; 2, 2, 8; 2, 3, 75 sq.; id. Truc. 2, 2, 60; id. As. 2, 2, 33; id. Aul. 2, 4, 30; 2, 4, 36; id. Cas. 2, 8, 38; Ter. Heaut. 3, 1, 53; id. Phorm. 2, 2, 13: aut domino, cujum id censebis esse, reddes, Cincius, Re Mil. l. iii., de ap. Gell. 16, 4, 2:
eo namque omnem belli molem inclinaturam censebant (consules),
Liv. 7, 32, 3:
nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si... oppugnarent,
id. 7, 31, 7:
quaeso ut ea quae dicam non a militibus imperatori dicta censeas,
id. 7, 13, 8:
at illa purgare se, quod quae utilia esse censebat... suasisset,
Curt. 8, 3, 7: Alexander, tam memorabili victoria laetus, qua sibi Orientis fines apertos esse censebat, id. 9, 1, 1; so id. 10, 8, 22.—
b.
With reference to an erroneous opinion, to imagine, suppose, falsely believe:
censebam me effugisse a vita marituma Ne navigarem, etc.,
Plaut. Bacch. 2, 3, 108:
omnes eum (sc. Jovem) esse (Amphitruonem) censent servi,
id. Am. prol. 122, 134:
jam hic ero, quom illic censebis esse me,
id. ib. 3, 3, 14:
ardere censui aedes,
id. ib. 5, 1, 15:
ego hunc censebam esse te,
id. Men. 5, 9, 13; so id. As. 5, 2, 20; id. Aul. 3, 5, 55; id. Bacch. 1, 2, 14; id. Men. 3, 3, 32; 5, 9, 76; id. Merc. 1, 2, 87; id. Poen. 1, 1, 54; 3, 1, 60; 3, 4, 25; id. Rud. 2, 4, 31; 4, 7, 35; id. Stich. 4, 2, 24; id. Truc. 1, 1, 72 et saep.: censuit se regem Porsenam occidere, Cass. Hem. ap. Non. p. 4, 88:
non ipsa saxa magis sensu omni vacabant quam ille... cui se hic cruciatum censet optare,
Cic. Tusc. 1, 44, 107.—And ironically:
nisi forte Diagoram aut Theodorum... censes superstitiosos fuisse,
Cic. N. D. 1, 42, 117:
nisi forte etiam illi Semproniano senatus consulto me censes adfuisse, qui ne Romae quidem fui,
id. Fam. 12, 29, 2:
neminem me fortiorem esse censebam,
Curt. 8, 14, 42.—
c.
Referring to what should take place.
(α).
With gerundial inf.-clause:
navis praedatoria, Abs qua cavendum nobis sane censeo,
Plaut. Men. 2, 2, 70:
soli gerundum censeo morem,
id. Most. 1, 3, 69:
neque vendundam censeo Quae libera est,
Ter. Ad. 2, 1, 39; so id. Eun. 4, 4, 53; 5, 8, 42; id. Hec. 4, 4, 94; id. Phorm. 2, 4, 17:
ceterum ei qui consilium adferret opem quoque in eam rem adferendam censebant esse,
Liv. 25, 11, 14.—
(β).
With oportere, debere, or an ordinary inf.-clause:
solam illi me soli censeo esse oportere obedientem,
Plaut. Most. 1, 3, 47:
quibus declaraveram, quo te animo censerem esse oportere, et quid tibi faciendum arbitrarer,
Cic. Fam. 4, 9, 1:
rursus interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,
Curt. 8, 14, 43: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, agrosque suos pro alienis populandos obicere, to entertain the idea that they should direct that war against themselves and their own lands, etc., Liv. 21, 20, 4:
munere eum fungi prioris censet amici = eum fungi oportere,
Hor. Ep. 1, 9, 5:
quae nos quoque sustinere censebat,
App. M. 11, p. 253.—
(γ).
By aequum censere with ordinary inf.clause, expressed or understood, either = it is fair ( right) to do something, or something ought or should be done (so very freq. in the comic poets and Livy; rare in other writers): non ego istunc me potius quam te metuere aequom censeo, I do not think it right to fear him, etc., Plaut. Capt. 2, 2, 51: quid me aequom censes pro illa tibi dare? What do you think I should give as a fair price? etc., id. As. 1, 3, 76: meum animum tibi servitutem servire aequom censui, I thought it my duty that my mind should, etc., id. Trin. 2, 2, 27: ecquis est tandem qui vestrorum... aequom censeat poenas dare ob eam rem quod arguatur male facere voluisse? Cato ap. Gell. 6 (7), 3, 36:
quis aequum censeret... receptos in fidem non defendi?
Liv. 21, 19, 5; so id. 24, 37, 7; 5, 3, 8; 22, 32, 6.—And without emphasis upon the idea of fairness or right:
si sunt ita ut ego aequom censeo,
as I think they ought to be, Plaut. Stich. 1, 2, 55; so id. Trin. 3, 2, 87; 2, 3, 1; id. Merc. 3, 3, 8; id. Aul. 4, 1, 11; id. Ep. 4, 1, 29; id. Stich. 2, 2, 20; 4, 1, 42:
qui aequom esse censeant, nos jam a pueris ilico nasci senes,
who believe that we should be born as old men right from childhood, Ter. Heaut. 2, 1, 2; so id. ib. 5, 5, 11; id. Ad. 4, 3, 10:
qui aequom censeant rem perniciosam utili praeponi,
Auct. Her. 2, 14, 22: (tribuni) intercedebant;
senatum quaerere de pecunia non relata in publicum... aequum censebant,
Liv. 38, 54, 5:
cives civibus parcere aequum censebat,
Nep. Thras. 2, 6.—
d.
Very freq., esp. in Cic., when a question, rhetorical or real, is addressed to a second person, often referring to erroneous opinions:
an fores censebas nobis publicitus praeberier?
Plaut. Am. 4, 2, 7:
clanculum istaec te flagitia facere censebas potesse?
id. Men. 4, 2, 47:
hicine nos habitare censes?
id. Trin. 4, 3, 72:
omnes cinaedos esse censes, tu quia es?
id. Men. 3, 2, 48; so id. As. 2, 4, 78; 5, 2, 37; id. Bacch. 4, 6, 41; 5, 2. 82; id. Capt. 4, 2, 66; 4, 2, 74; 5, 2, 16; id. Cas. 2, 6, 29; id. Men. 5, 5, 25: continuo dari Tibi verba censes? Ter. And. 3, 2, 25; so id. ib. 3, 3, 13; 4, 4, 55; id. Heaut. 4, 3, 38; id. Hec. 4, 1, 32; 4, 4, 53; id. Phorm. 5, 6, 35:
adeone me delirare censes ut ista esse credam?
Cic. Tusc. 1, 6, 10:
nam cum in Graeco sermone haec... non videbantur, quid censes in Latino fore?
id. Fin. 3, 4, 15:
quid igitur censes? Apim illum nonne deum videri Aegyptiis?
id. N. D. 1, 29, 82:
quis haec neget esse utilia? quem censes?
id. Off. 3, 26, 99:
an censes me tantos labores... suscepturum fuisse, si, etc.,
id. Sen. 23, 82:
an vos Hirtium pacem velle censetis?
id. Phil. 12, 4, 9; so id. Brut. 50, 186; 85, 294; id. Tusc. 1, 5, 10 fin.; 2, 4, 11; 3, 13, 27; id. Fin. 1, 10, 34; id. N. D. 1, 8, 20; 1, 28, 78; 1, 44, 122; id. Leg. 2, 10, 23; id. Div. in Caecil. 16, 54; id. Phil. 1, 6, 13; 4, 3, 7; 7, 4, 14; 11, 1, 3; 11, 5, 10; 12, 3, 7; 12, 6, 13; 12, 8, 21; 12, 9, 22; 13, 2, 4; 14, 4, 10; id. Att. 10, 11, 4:
quid censes munera terrae?... quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?
Hor. Ep. 1, 6, 5 sqq.; so id. ib. 2, 2, 65; Lucr. 1, 973 (with obj.inf.).—With conditional period inst. of an inf.-clause:
num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec velle,
Ter. And. 3, 3, 46.—
Sometimes censemus? is used in the same way as censes?
Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Off. 2, 7, 25; id. Fam. 4, 9, 2.—
e.
With an inf.clause understood: itane tu censes? Pa. Quid ego ni ita censeam? Plaut. Mil. 4, 3, 27: quid ergo censes? Tr. Quod rogas, Censeo, id. Rud. 4, 8, 7 sq.: quid illum censes? (i. e. eo loco facere?) Ter. And. 5, 2, 12:
quid illas censes? (i. e. posse dicere),
id. Ad. 4, 5, 22; so Plaut. Curc. 1, 1, 59; Ter. Heaut. 3, 3, 9; 5, 3, 21.—So, very freq. in the comic poets, censeo, absol., as an approving answer; also sic censeo, istuc censeo, ita censeo (Cic.) to be variously rendered: ego divinam rem intus faciam... So. Censeo, that will be right! Plaut. Am. 3, 3, 11: auscultemus quid agat: Ph. Sane censeo, so we will, indeed, id. Curc. 2, 2, 29: quid si recenti re aedis pultem? Ad. Censeo, do so! id. Poen. 3, 4, 18: quin eloquamur? Ag. Censeo, hercle, patrue, id. ib. 5, 4, 93: patri etiam gratulabor? Tr. Censeo, I think so (and after answering several questions with censeo): etiamne complectar ejus patrem? Tr. Non censeo. Pl. Nunc non censet quom volo, id. Rud. 4, 8, 6 sqq.; id. Ps. 2, 2, 69; id. Stich. 5, 4, 53; id. Truc. 2, 4, 73; id. Cas. 4, 3, 14; Ter. Eun. 2, 1, 11; id. Heaut. 3, 3, 27: male habeas! Mu. Sic censeo, Plaut. Men. 4, 1, 11: aliquem arripiamus, etc.: Ly. Hem, istuc censeo, id. Merc. 3, 3, 19 (cf.:
prorsus ita censeo, referring to general questions, as in D.,
Cic. Leg. 2, 10, 23);
once similarly censeas: Quid gravare? censeas!
Say yes, Plaut. Stich. 3, 2, 22.—
2.
To resolve, as a merely mental act, with gerundial inf.-clause (rare; cf. II. B.): quibus rebus cognitis, Caesar maturandum sibi censuit, resolved to hasten, lit., thought he must hasten ( = statuit, existimavit), Caes. B. G. 7, 56 init.:
censuimus igitur amplius quaerendum,
Gell. 12, 14, 7.—
3.
To consider, i. e. after carefully weighing the circumstances, with inf.-clause (rare):
sed cum censerem... me et periculum vitare posse, et temperatius dicere... ea causa mihi in Asiam proficiscendi fuit,
Cic. Brut. 91, 314.—
4.
= pu tare, habere, judicare, to consider as, to hold, with two acc., or inf.-clause.
a.
With double acc.:
quom dispicias tristem, frugi censeas (i.e. eum),
you would consider him thrifty, Plaut. Cas. 3, 2. 32:
auxilio vos dignos censet senatus,
considers you worthy of help, Liv. 7, 31, 2:
has... indagines cuppediarum majore detestatione dignas censebimus si, etc.,
Gell. 7 (6), 16, 6: cum Priscum nobilitas hostem patriae censuisset, judged, declared him the enemy, etc., Aur. Vict. Caes. 29, 4.—
b.
In the pass. with nom. and inf., = haberi (in Manil. and Gell.):
praeter illas unam et viginti (comoedias) quae consensu omnium Plauti esse censebantur,
Gell. 3, 3, 3:
quae terrena censentur sidera sorte (i. e. esse),
are considered as being of the terrestrial kind, Manil. 2, 226; so id. 2, 293; 2, 653; 2, 667; 3, 96; so, sub aliquo censeri, to be considered as being under one ' s influence, id. 4, 246; 4, 705; cf. id. 3, 598 (with per).—
5.
To wish, with subj.-clause or ne (in App.):
de coma pretiosi velleris floccum mihi confestim adferas censeo,
App. M. 6. [p. 315] p. 117:
censeo ne ulla cura os percolat,
id. Mag. p. 411.
2.
censeo, ēre, = succenseo, to be angry: ne vobis censeam, si, etc., Varr. ap. Non. p. 267, 24.

Lewis & Short latin dictionary > censeo
45 sacer

săcer, sā̆cra, sā̆crum (ante-class. collat. form sacer, sacris, sacre; plur.:
sacres porci,
Plaut. Men. 2, 2, 16; id. Rud. 4, 6, 4; Varr. R. R. 2, 1, 20; 4, 16; sing. acc.: sacrem porcum, Fest. s. h. v. p. 318 Müll.), adj. [root sa-; Gr. saos, sôos, safe; whence Lat. sānus], dedicated or consecrated to a divinity, holy, sacred, = hieros (cf.: sanctus, augustus): Gallus Aelius ait, sacrum esse quocumque modo atque instituto civitatis consecratum sit, sive aedis, sive ara, sive signum, sive locus, sive pecunia, sive quid aliud quod dis dedicatum atque consecratum sit, Fest. s. v. sacer mons, p. 318 Müll.; cf.:
quicquid destinatum est diis, sacrum vocatur,
Macr. S. 3, 7:
sacrae (res) sunt quae diis superis consecratae sunt: religiosae quae diis manibus relictae sunt,
Gai. Inst. 2, 3.
I.
In gen.
(α).
Absol.:
quicquam (opp. profanum),
Plaut. Merc. 2, 3, 27; id. Trin. 2, 2, 8; cf.:
aedificiis omnibus, publicis privatis sacris profanis, sic pepercit, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 54, § 129; so,
locus sacer et profanus,
id. Inv. 1, 26, 38; Auct. Her. 2, 4, 7; Quint. 5, 10, 38:
miscebis sacra profanis,
Hor. Ep. 1, 16, 54; id. A. P. 397; Nep. Them. 6, 5; Sall. C. 11, 6:
villae signis et tabulis refertae partim publicis partim etiam sacris et religiosis,
Cic. Leg. 3, 13, 31; so (with religiosus) id. Verr. 2, 4, 57, § 127; Suet. Tib. 61:
mores autem rapere properant quā sacrum quā puplicum,
Plaut. Trin. 4, 3, 37:
(legum) genera sunt tria, sacri, publici, privati juris,
Quint. 2, 4, 33; cf. in the sup.:
deprecor hoc unum per jura sacerrima lecti,
Ov. H. 9, 159:
aedes,
Plaut. Am. 4, 1, 5; Cic. Fam. 13, 11, 1; Quint. 4, 2, 8; Ov. M. 14, 315:
lucus late sacer,
Verg. A. 5, 761:
arvum Martis,
Ov. M. 7, 101:
ara,
Plaut. Aul. 4, 1, 20:
aurum,
Liv. 5, 50; cf.
pecunia (opp. privata),
Quint. 4, 2, 8:
arma,
Liv. 24, 21:
tus,
Ov. M. 14, 130:
sanguis (of the sacrificial victim),
Cat. 68, 75:
ales (so called from its use in augury),
Verg. A. 11, 721:
luces (with profestae),
Hor. C. 4, 15, 25; cf.
dies (with religiosus),
Suet. Tib. 61:
tempus,
Hor. C. S. 4:
commissum,
a crime against religion, Cic. Leg. 2, 9 et saep.— Poet.: vitis (as sacred to Bacchus), Enn. ap. Charis. p. 214 P. (Trag. v. 149 Vahl.); Hor. C. 1, 18, 1; so,
laurus,
id. ib. 3, 4, 18; Verg. A. 7, 60:
robur,
Ov. M. 8, 752:
aqua,
Hor. C. 1, 1, 22:
fontes,
Ov. M. 2, 464; Verg. E. 1, 53:
focus,
Hor. Epod. 2, 43:
Tarentum,
id. C. 1, 28, 29:
fines,
Sil. 3, 501; cf.
montes (the Alps, because not to be ascended by men),
id. 4, 70;
vates (because dedicated to Apollo),
Hor. C. 4, 9, 28; Tib. 2, 5, 113; cf.:
sacer interpresque deorum Orpheus,
Hor. A. P. 391;
and (for sanctus) of the divinity itself: Vesta,
Prop. 3, 4 (4, 3), 11; so,
Cybebe,
id. 3 (4), 22, 3 (but in Liv. 3, 19: ut sacrosancti habeantur, quibus ipsi dii neque sacri neque sancti sunt, so used only on account of the lusus verbb. with sacrosancti;
v. the context).—Sacer Mons,
a hill about three miles from Rome, beyond the Anio, and on the right of the Via Nomentana, to which the Roman people retired during their controversy with the Senate, Liv. 2, 32; 3, 52; Cic. Rep. 2, 37, 63; id. Brut. 14, 54:
os sacrum, quod imum ventrem sustinet,
Cael. Aur. Tard. 1, 4: Sacra Via, or ( poet.) Sacer Clivus, a street in Rome leading from the Forum to the Capitol, Cic. Planc. 7, 17; id. Att. 4, 3, 3; Hor. S. 1, 9, 1; id. C. 4, 2, 35; Mart. 1, 70, 5;
v. also via, I. A. 2.: sacer morbus,
the epilepsy, Cael. Aur. Tard. 1, 4:
sacer lapis,
a stone landmark, a mere-stone, Liv. 41, 13: os sacrum, anatom. t. t., = Gr. hieron osteon, the lowest bone of the spine, Cael. Aur. Tard. 1, 4, 24:
litterae sacrae (eccl. Lat.),
the Scriptures, Vulg. 2 Tim. 3, 15.—For its combinations with ignis, via, etc., v. those words.—
(β).
With gen. (class.):
ego te sacram coronam surripuisse scio Jovis,
Plaut. Men. 5, 5, 38; so,
urna Veneris,
id. Rud. 2, 5, 16 (for which:
urna Veneria,
id. ib. 2, 5, 18):
Dianae celebris dies,
Hor. C. 2, 12, 20:
sepulcrum Batti veteris,
Cat. 7, 6; cf. Plin. 8, 21, 31, § 76.—As a predicate: terra, ut focus domiciliorum, sacra deorum omnium est (a transl. of the Platon. Gê hiera pantôn theôn), Cic. Leg. 2, 18, 45:
illa insula (sc. Delos) eorum deorum sacra putatur,
id. Verr. 2, 1, 18, § 48.—
(γ).
With dat. (mostly poet. and in post-Aug. prose; cf.
infra, II. A.): sacra Jovi quercus,
Ov. M. 7, 623:
esculus Jovi sacra,
Plin. 16, 4, 5, § 11:
Nymphis cervus,
Ov. M. 10, 109:
Cereri Polyphoetes (as a priest),
Verg. A. 6, 484:
pugionem templo Salutis detraxerat gestabatque velut magno operi sacrum,
Tac. A. 15, 53:
cupressus Diti sacra,
Plin. 16, 33, 60, § 139:
aesculus Jovi,
id. 16, 4, 5, § 11.—As a predicate:
Jani mensis, Qui sacer est imis Manibus,
Ov. F. 2, 52, quercus antiqua, quae erat Marti sacra, Suet. Vesp. 5 (al. sacrata).—
B.
Transf., in gen., holy, sacred, awful, venerable (not till after the Aug. per., and very rare):
silentium,
Hor. C. 2, 13, 29:
laedere amantes,
Prop. 3, 16 (4, 15), 11:
lingua (Ciceronis),
Mart. 5, 69, 7:
Maro,
id. 8. 56, 3:
quaedam patris memoria,
Quint. 11, 1, 59:
O sacer et magnus vatum labor,
Luc. 9, 983:
heu sacri vatum errores,
Sil. 8, 100.—So used of the emperors;
disapproved of by Tiberius: (Tiberius) alium dicentem sacras ejus occupationes verba mutare et pro sacris laboriosas dicere coëgit,
Suet. Tib. 27.—But soon after Tiberius in general use:
auris Caesaris,
Mart. 7, 99, 4:
sacri lateris custos,
id. 6, 76, 1:
apud aures sacras mentitus est,
Amm. 28, 6, 26 (cf.:
se Imperatori mentitum,
id. 28, 6, 26, § 21); and hence, for ecclesiastical: domus, comitatus, scrinia, largitiones, etc., in the law books et saep.
II.
In partic., with a bad accessory signif., devoted to a divinity for destruction, forfeited; and absol., accursed, criminal, impious, wicked.
(α).
With dat.: si quisquam aliuta faxit, ipsos Jovi sacer esto, Lex Numae ap. Fest. p. 6 Müll.; cf.: ut caput ejus Jovi sacrum esset, an ancient plebiscitum ap. Liv. 3, 55, 7:
non alienum videtur, de condicione eorum hominum referre, quos leges sacros esse certis diis jubent, quod, cum cetera sacra violari nefas sit, hominem sacrum jus fuerit occidi, etc.,
Macr. S. 3, 7.—
(β).
Absol.: homo sacer is est, quem populus judicavit ob maleficium; neque fas est eum immolari; sed qui occidit, parricidii non damnatur. Nam lege tribuniciā primā cavetur: si quis eum, qui eo plebei scito sacer sit, occiderit, parricida ne sit. Ex quo quivis homo malus atque improbus sacer appellari solet, Fest. s. v. sacer mons, p. 318 Müll.: PATRONVS SI CLIENTI FRAVDEM FECERIT SACER ESTO, LEX XII. Tab. ap. Serv. Verg. A. 6, 609;
in imitation: uter aedilis fuerit, etc.... is intestabilis et sacer esto,
Hor. S. 2, 3, 181:
eum, qui cuiquam nocuerit, sacrum sanciri,
Liv. 3, 55.—
B.
Transf., in gen., accursed, execrable, detestable, horrible, infamous, etc. (only poet. and in post-Aug. prose).
a.
Of persons:
ego sum malus, Ego sum sacer, scelestus,
Plaut. Bacch. 4, 6, 14; Afran. ap. Non. 397, 22 (with malus); Lucil. ib. 397, 27.— Sup., Plaut. Most. 4, 2, 67:
homo sacerrimus,
id. Poen. prol. 90; id. Rud. 1, 2, 69; Turp. ap. Non. 397, 29 (with pessimus). —
b.
Of things: sacerrimum domicilium, Turp. ap. Non. 397, 30:
di magni, horribilem et sacrum libellum,
Cat. 14, 12:
hircus alarum,
id. 71, 1:
auri fames,
Verg. A. 3, 57 (for which:
aurum fame,
Plin. 33, 1, 3, § 6:
venenum (Medeae),
Val. Fl. 7, 165:
nox,
id. 8, 25:
arma metu,
id. 4, 185; cf.
pavor,
id. 1, 798:
insania,
Stat. Th. 10, 804:
morbus,
i. e. epilepsy, Cael. Aur. Tard. 1, 4.—With dat.:
ut immerentis fluxit in terram Remi Sacer nepotibus cruor,
Hor. Epod. 7, 20.— Comp. and adv. do not appear (as for the comp. v. Varr. L. L. 8, § 77 Müll.).—Hence, subst.: sā̆crum, i, n., something consecrated; a holy or sacred thing, a sacred vessel or utensil; a sanctuary, a temple; a religious act, a sacrifice, etc.; in plur. in gen., sacred rites, religious worship, religion (both of the State and of single races and families; and even of individuals; v. infra, b; class.; most freq. in plur.).
A.
Lit.
(α).
Sing.:
sacrum sacrove commendatum qui cleperit rapsitque parricida esto,
Cic. Leg. 2, 9, 22:
ubi sacro manus sis admolitus,
Plaut. As. 3, 2, 24:
omne sacrum rapiente dextrā,
Hor. C. 3, 3, 52:
metuens velut contingere sacrum,
id. S. 2, 3, 110:
apud Cluacinae sacrum,
Plaut. Curc. 4, 1, 10; Quint. 1, 4, 6:
Minervae,
Dict. Cret. 5, 12 fin.:
theatrum veluti quoddam illius sacri templum vocabimus,
Quint. 3, 8, 29: [p. 1611] quae (sacerdos Cereris) Graecum illud sacrum monstraret et faceret, Cic. Balb. 24, 55:
sacrum Herculi facere,
Liv. 1, 7:
facere Junoni,
Prop. 4 (5), 9, 43:
facto per Magos sacro,
Suet. Ner. 34:
sollemne sacrum conficere,
Flor. 1, 13, 16:
ita se habet sacrum (Suovetaurilia),
Quint. 1, 5, 67:
arma lecta conici in acervum jussit consul sacrumque id Vulcano cremavit,
Liv. 41, 12:
sacrum piaculare fieri,
id. 29, 19:
sollemne Apollinis sacrum,
Suet. Aug. 94; Ov. M. 12, 33:
pyrā sacri sub imagine factā,
id. ib. 14, 80:
nec de lucernā fas est accendi sacrum,
Phaedr. 4, 11, 13:
neve initianto, nisi ut assolet, Cereri, Graeco sacro,
according to the Grecian rites, Cic. Leg. 2, 9, 21; cf.:
vetabo, qui Cereris sacrum Vulgarit arcanae,
Hor. C. 3, 2, 26:
morientibus operire (oculos) rursusque in rogo patefacere, Quiritium ritu sacrum est,
Plin. 11, 37, 55, § 150:
in sacro est,
id. 18, 12, 30, § 118.—
(β).
Plur.: sacra deosque penates.. ex aedibus suis eripuisse dixit, sacred vessels or utensils, holy things, Cic. Verr. 2, 2, 5, § 13; cf. Liv. 5, 40:
sacra omnia proferre, Auct. B. Alex. 32, 3: portabant canistris,
Ov. M. 2, 713:
Troïa,
Tib. 2, 5, 40:
velut qui Junonis sacra ferret,
Hor. S. 1, 3, 11; cf.
of the same,
Verg. A. 2, 293; 2, 717 Heyne; Ov. F. 1, 527; id. H. 7, 80; 7, 158:
cumque suis penetralia sacris,
i. e. the images of the gods, Penates, id. M. 1, 287:
jactata aequoribus sacra,
Hor. C.4,4,54:
pueri Sacra canunt,
sacred songs, Verg. A. 2, 239; cf. Ov. Tr. 4, 10, 19:
sacra ordine in mensā Penatium deorum Ponuntur,
sacred gifts, offerings, Naev. B. Pun. 1, 11:
neve ulla vitiorum sacra sollemnia obeunto,
Cic. Leg. 2, 8, 19:
sicut in sollemnibus sacris fieri consuevit,
Sall. C. 22, 2:
qui (Mercurius) sacris anniversariis coleretur,
Cic. Verr. 2, 4, 39, § 84 (for which:
sacrificiis anniversariis colebatur,
id. ib. 2, 4, 57, §
128: sacris e principum numero pontifices quinque praefecit,
id. Rep. 2, 14, 26:
(Romulus) sacra diis aliis Albano ritu, Graeco Herculi facit,
Liv. 1, 7; cf.:
sacra Jovi facturus erat,
Ov. M. 3, 26:
sacra Jovi Stygio Perficere,
Verg. A. 4, 638:
ipse (Numa) plurima sacra obibat,
Liv. 1, 20:
densi circumstant sacra ministri,
Ov. M. 2, 717:
arcana sacra,
Hor. Epod. 5, 52; Ov. M. 10, 436:
fera,
id. ib. 13, 454:
nefanda,
id. ib. 10, 228:
mystica,
id. H. 2, 42:
horrida,
Sil. 3, 140:
veneranda,
id. 7, 382:
casta,
Stat. Achill. 1, 370.
a.
Divine worship or religion in gen.: publica sacra, quae publico sumptu pro populo fiunt, quaeque pro montibus, pagis, curiis, sacellis: at privata, quae pro singulis hominibus, familiis, gentibus fiunt, Fest. pp. 244 and 245 Müll.; Liv. 5, 52:
quo foedere (Romulus) et Sabinos in civitatem ascivit, sacris communicatis,
Cic. Rep. 2, 7, 13:
quod per populum errari fas non erat propter religionem sacrorum,
id. Agr. 2, 7, 18; so,
religio sacrorum,
id. Fl. 28, 69:
sacra Cereris conficere,
id. Balb. 24, 55; so,
Cereris,
Hor. S. 2, 8, 14 (cf. supra, a fin.):
Eleusina,
Suet. Claud. 23:
Junonis,
Hor. S. 1, 3, 11:
Orphica,
rites, solemnity, festival, Cic. N. D. 3, 23, 58:
Bacchia,
Ov. M. 3, 518:
trieterica Bacchi,
id. ib. 6, 587:
Dianae,
id. ib. 7, 94;
15, 489: Isidis,
Suet. Oth. 12 et saep.—
b.
The private religious rites of a gens, a family, etc. (observed by the Romans with the greatest care):
sacra privata perpetua manento,
Cic. Leg. 2, 9, 22; cf. id. ib. 2, 19, 47:
an gentilicia sacra ne in bello quidem intermitti, publica sacra et Romanos deos etiam in pace deseri placet?
Liv. 5, 52:
ut ne morte patris familias sacrorum memoria occideret,
Cic. Leg. 2, 19, 48:
docebant (antiqui) tribus modis sacris adstringi,
id. ib. 2, 20, 49:
magnum est eadem habere monumenta majorum, eisdem uti sacris, sepulcra habere communia,
id. Off. 1, 17, 55; cf.:
ut qui natus sit, ignoret, cujus sanguinis, quorum sacrorum sit,
Liv. 4,2:
sacra interire illi (majores) noluerunt,
Cic. Mur. 12, 27:
sacrorum alienatio,
id. Or. 42, 144 (v. alienatio); cf. sing.:
sacrum familiare,
Macr. S. 1, 16:
nuptialia,
marriage solemnities, Quint. 1, 7, 28;
called also jugalia,
Ov. M. 7, 700; cf. respecting the sacra privata of the Romans, Savigny, in his Zeitschr. 2, p. 397 sq.—
c.
Poet., poems (as sacred to the Muses):
mihi jam puero caelestia sacra placebant, Inque suum furtim Musa trahebat opus,
Ov. Tr. 4, 10, 19:
vatum,
Pers. prol. 7:
Maronis,
Mart. 7, 63, 5. —
2.
Prov.
a.
Inter sacrum saxumque stare, to stand between the victim and the knife, i. e. to be between the door and the wall, to be in great straits, Plaut. Capt. 3, 4, 84; cf.:
inter sacrum et saxum positus,
App. M. 11, p. 271 fin. —
b.
Hereditas sine sacris, i. e. a great profit without trouble, = a rose without thorns, meat without bone, etc. (because the keeping up of the sacra privata was attended with great expense), Plaut. Capt. 4, 1, 8, and id. Trin. 2, 4, 83; cf. Fest. p. 290 Müll.—
B.
Transf., in gen. (the figure being borrowed from secret religious rites), in plur.: sacra, secrets, mysteries (not till after the Aug. period, and very rare):
sacra tori coitusque novos referebam,
Ov. M. 7, 709:
peregisse mihi videor sacra tradentium artes,
Quint. 5, 14, 27 (cf.:
omnes fere, qui legem dicendi, quasi quaedam mysteria, tradiderunt,
id. 5, 13, 60):
litterarum colere,
id. 10, 1, 92:
studiorum profanare,
Tac. Or. 11.

Lewis & Short latin dictionary > sacer
46 seic

sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
I.
Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:
sic et nata et progressa eloquentia videtur,
id. Inv. 1, 2, 3:
facinus indignum Sic circumiri,
Ter. Phorm. 4, 3, 9:
sic deinceps omne opus contexitur,
Caes. B. G. 7, 23:
arare mavelim quam sic amare,
Plaut. Merc. 2, 3, 21:
sic se res habet,
Cic. Brut. 18, 71:
sic regii constiterant,
Liv. 42, 58:
sic res Romana in antiquum statum rediit,
id. 3, 9, 1:
sic ad Alpes perventum est,
Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:
sic igitur instructus veniat ad causas,
Cic. Or. 34, 121:
cum sic affectos dimisisset,
Liv. 21, 43, 1:
sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,
Caes. B. G. 3, 6:
sic milites consolatus eodem die reducit in castra,
id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
2.
In a parenthet. clause (= ita):
quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,
so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:
commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,
id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
3.
Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.
Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),
Liv. 2, 46, 7:
sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),
Cic. Att. 4, 2, 6:
tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),
id. ib. 4, 6, 2:
sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),
id. ib. 5, 20, 1:
sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),
id. Phil. 5, 7, 208:
Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),
id. Fam. 16, 18, 1:
sic soleo (i. e. bona consilia reddere),
Ter. Ad. 5, 7, 25:
sic soleo amicos (i. e. beare),
id. Eun. 2, 2, 48:
sic memini tamen (= hoc ita esse),
Plaut. Mil. 1, 1, 48:
haec sic audivi (= ita esse),
id. Ep. 3, 1, 79:
sic prorsus existimo (= hoc ita esse),
Cic. Brut. 33, 125:
quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),
Ov. M. 5, 178.—
4.
As completing object, = hoc:
iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),
Cic. Att. 6, 1, 1:
hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),
Ter. Ad. 2, 1, 15:
sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),
Ov. M. 15, 584:
hic apud nos hodie cenes. Sic face,
Plaut. Most. 5, 2, 8:
sic faciendum est,
Cic. Att. 4, 6, 2.—
5.
Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:
sic vita hominum est (= talis),
Cic. Rosc. Am. 30, 84:
vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,
id. Or. 5, 18:
familiaris noster—sic est enim,
id. Att. 1, 18, 6:
sic est vulgus,
id. Rosc. Com. 10, 20:
sic, Crito, est hic,
Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;
si placeo, utere,
id. Phorm. 3, 2, 42:
sic sententiest,
Plaut. Trin. 3, 2, 90:
sic est (= sic res se habet),
that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:
qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,
id. Hec. 3, 5, 10:
nunc hoc profecto sic est,
Plaut. Merc. 2, 1, 42:
sic est. Non muto sententiam,
Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
6.
Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):
sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),
Ter. Phorm. 5, 3, 31:
si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,
id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:
mihi sic est usus (= sic agere),
Ter. Heaut. 1, 1, 28:
sic opus est (= hoc facere),
Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
B.
To express relations other than manner (rare).
1.
Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:
sic Numitori ad supplicium Remus deditur,
Liv. 1, 5, 4:
sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,
Cic. Brut. 42, 154:
sic victam legem esse, nisi caveant,
Liv. 4, 11, 5:
suavis mihi ructus est. Sic sine modo,
Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
2.
Of condition; on this condition, if this be done, etc.:
reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,
Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;
sic ego tutus ero (sic = si displicebis),
Tib. 4, 13, 6:
Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),
Prop. 4, 15 (3, 16), 12:
sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),
Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
3.
Of intensity:
non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),
Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
II.
Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):
ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,
Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:
tum Varro ita exorsus est,
id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):
puero sic dicit pater: Noster esto,
Plaut. Bacch. 3, 3, 38:
sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,
id. Stich. 1, 2, 27 dub.:
salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,
Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:
Vidi ego tuam lacrimulam,
Cic. Planc. 31, 76:
res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,
the truth is this, id. Or. 71, 236:
sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,
Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
2.
Esp., with ellipsis of predicate:
ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),
Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
3.
For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):
disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,
Auct. Her. 4, 27, 37:
mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,
Cic. Inv. 1, 49, 91.
III.
As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;
mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,
as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:
sed amictus sic hac ludibundus incessi,
id. Ps. 5, 1, 31:
nec sic per totam infamis traducerer urbem,
Prop. 2, 24 (3, 18), 7:
sic ad me, miserande, redis?
Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:
Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?
Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:
non licet te sic placidule bellam belle tangere?
id. ib. 2, 4, 12:
quod non omnia sic poterant conjuncta manere,
Lucr. 5, 441.—
Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,
I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:
sic dabo!
Ter. Phorm. 5, 9, 38:
doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,
Plaut. Ps. 1, 2, 21:
sic furi datur,
id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:
sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),
Liv. 1, 7, 2:
sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,
so will every one fare who, id. 1, 26, 5:
sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),
Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:
sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,
Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
IV.
As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
1.
With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
(α).
With ut:
ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,
Cic. Inv. 1, 17, 25:
ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,
id. Rosc. Am. 27, 75:
ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,
id. Imp. Pomp. 9, 22:
ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,
id. Brut. 11, 42:
sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,
id. Fam. 10, 5, 3:
ut vita, sic oratione durus fuit,
id. Brut. 31, 117:
de Lentulo sic fero ut debeo,
id. Att. 4, 6, 1:
sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:
ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,
Plaut. Pers. 4, 1, 3:
ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
(β).
With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:
quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,
Liv. 3, 11, 3:
sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,
Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
(γ).
With sicut:
tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,
Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
(δ).
With velut:
velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,
Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
(ε).
With tamquam:
tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,
Cic. Or. 2, 88, 360:
quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?
Liv. 10, 8:
sic Ephesi fui, tamquam domi meae,
Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
(ζ).
With quasi:
hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,
Cic. Clu. 1, 4:
ea sic observabo quasi intercalatum non sit,
id. Att. 6, 1, 12:
Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?
Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:
ego sic vivam quasi sciam, etc.,
Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
(η).
With quomodo:
quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,
Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:
sic demus quomodo vellemus accipere,
id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
(θ).
With ceu:
ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,
Verg. A. 2, 438.—
(ι).
With quam:
non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,
Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
(κ).
With quantus:
nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,
Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
(λ).
With qualis:
imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,
Plaut. Am. 1, 3, 40.—
(μ).
Without a correlative particle, in an independent sentence:
Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),
Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
2.
In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),
Liv. 4, 6, 2:
ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,
id. 6, 32, 6:
(forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,
Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):
nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),
Cic. Marcell. 6, 16:
ut sunt, sic etiam nominantur senes,
id. Sen. 6, 20:
utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,
id. Phil. 1, 13, 33:
ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,
id. Sen. 20, 76:
ut voce, sic etiam oratione,
id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:
ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,
Cic. Att. 10, 4, 2:
quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,
id. Tusc. 3, 17, 37. —
3.
With a clause of manner introduced by ut = so that:
sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,
Cic. Or. 3, 9, 32:
eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,
id. ib. 3, 12, 45:
sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,
id. ib. 3, 12, 46:
omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,
id. Brut. 71, 250:
omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,
id. Or. 36, 125:
sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,
id. Rosc. Am. 27, 73:
nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,
id. Mil. 21, 56:
sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,
id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:
mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,
Cic. Att. 12, 38, 4:
sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,
id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
4.
With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:
sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,
Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:
conficior lacrimis sic ut ferre non possim,
Cic. Fam. 14, 4, 1:
sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,
id. Inv. 2, 28, 84:
cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,
id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
5.
Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
a.
Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:
sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,
Sen. Ep. 105, 3:
sic hodie veniet si qua negavit heri,
Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
b.
Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):
decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,
that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:
sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 69.—
6.
Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
7.
With inf. clause (freq.):
sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,
Cic. Or. 1, 25, 113:
sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,
id. Div. in Caecil. 19, 61:
ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,
id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):
sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,
Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
8.
With ut, expressing purpose or result:
nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,
Plaut. Rud. 4, 2, 23:
ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,
Cic. Att. 6, 1, 3:
sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,
Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
V.
Idiomatic usages of sic.
1.
In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):
parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),
Tib. 2, 6, 30:
annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
id. 2, 5, 121:
pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,
Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:
Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,
Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:
sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),
Verg. E. 9, 30:
sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),
id. ib. 10, 4:
sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,
Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:
sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),
Hor. C. 1, 3, 1; cf.
also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),
Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
2.
Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):
sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),
Ter. Heaut. 3, 1, 54:
Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,
Plaut. Poen. 4, 2, 47:
sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,
Ov. M. 8, 866:
sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,
Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:
vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,
Tib. 2, 5, 63.—
3.
In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
(α).
In gen.:
e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,
but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:
at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,
Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:
quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,
thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:
si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11:
non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),
naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:
sub alta platano... jacentes sic temere,
Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:
me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,
so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:
sic sine malo,
id. Rud. 3, 5, 2:
at operam perire meam sic... perpeti nequeo,
without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:
hoc non poterit sic abire,
Cic. Fin. 5, 3, 7; so,
sic abire,
id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
(β).
With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:
si non vult (numerare), sic sine adstet,
id. As. 2, 4, 54:
sine fores sic, abi,
let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
(γ).
Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:
nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,
narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:
sed sic quoque erat tamen Acis,
even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,
sic quoque fallebat,
id. ib. 1, 698:
sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,
anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:
sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,
Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
4.
Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:
Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,
Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:
monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,
Sen. Ep. 114.—
5.
In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

Lewis & Short latin dictionary > seic
47 sic

sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
I.
Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:
sic et nata et progressa eloquentia videtur,
id. Inv. 1, 2, 3:
facinus indignum Sic circumiri,
Ter. Phorm. 4, 3, 9:
sic deinceps omne opus contexitur,
Caes. B. G. 7, 23:
arare mavelim quam sic amare,
Plaut. Merc. 2, 3, 21:
sic se res habet,
Cic. Brut. 18, 71:
sic regii constiterant,
Liv. 42, 58:
sic res Romana in antiquum statum rediit,
id. 3, 9, 1:
sic ad Alpes perventum est,
Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:
sic igitur instructus veniat ad causas,
Cic. Or. 34, 121:
cum sic affectos dimisisset,
Liv. 21, 43, 1:
sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,
Caes. B. G. 3, 6:
sic milites consolatus eodem die reducit in castra,
id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
2.
In a parenthet. clause (= ita):
quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,
so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:
commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,
id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
3.
Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.
Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),
Liv. 2, 46, 7:
sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),
Cic. Att. 4, 2, 6:
tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),
id. ib. 4, 6, 2:
sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),
id. ib. 5, 20, 1:
sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),
id. Phil. 5, 7, 208:
Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),
id. Fam. 16, 18, 1:
sic soleo (i. e. bona consilia reddere),
Ter. Ad. 5, 7, 25:
sic soleo amicos (i. e. beare),
id. Eun. 2, 2, 48:
sic memini tamen (= hoc ita esse),
Plaut. Mil. 1, 1, 48:
haec sic audivi (= ita esse),
id. Ep. 3, 1, 79:
sic prorsus existimo (= hoc ita esse),
Cic. Brut. 33, 125:
quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),
Ov. M. 5, 178.—
4.
As completing object, = hoc:
iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),
Cic. Att. 6, 1, 1:
hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),
Ter. Ad. 2, 1, 15:
sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),
Ov. M. 15, 584:
hic apud nos hodie cenes. Sic face,
Plaut. Most. 5, 2, 8:
sic faciendum est,
Cic. Att. 4, 6, 2.—
5.
Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:
sic vita hominum est (= talis),
Cic. Rosc. Am. 30, 84:
vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,
id. Or. 5, 18:
familiaris noster—sic est enim,
id. Att. 1, 18, 6:
sic est vulgus,
id. Rosc. Com. 10, 20:
sic, Crito, est hic,
Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;
si placeo, utere,
id. Phorm. 3, 2, 42:
sic sententiest,
Plaut. Trin. 3, 2, 90:
sic est (= sic res se habet),
that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:
qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,
id. Hec. 3, 5, 10:
nunc hoc profecto sic est,
Plaut. Merc. 2, 1, 42:
sic est. Non muto sententiam,
Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
6.
Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):
sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),
Ter. Phorm. 5, 3, 31:
si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,
id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:
mihi sic est usus (= sic agere),
Ter. Heaut. 1, 1, 28:
sic opus est (= hoc facere),
Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
B.
To express relations other than manner (rare).
1.
Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:
sic Numitori ad supplicium Remus deditur,
Liv. 1, 5, 4:
sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,
Cic. Brut. 42, 154:
sic victam legem esse, nisi caveant,
Liv. 4, 11, 5:
suavis mihi ructus est. Sic sine modo,
Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
2.
Of condition; on this condition, if this be done, etc.:
reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,
Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;
sic ego tutus ero (sic = si displicebis),
Tib. 4, 13, 6:
Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),
Prop. 4, 15 (3, 16), 12:
sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),
Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
3.
Of intensity:
non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),
Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
II.
Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):
ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,
Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:
tum Varro ita exorsus est,
id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):
puero sic dicit pater: Noster esto,
Plaut. Bacch. 3, 3, 38:
sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,
id. Stich. 1, 2, 27 dub.:
salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,
Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:
Vidi ego tuam lacrimulam,
Cic. Planc. 31, 76:
res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,
the truth is this, id. Or. 71, 236:
sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,
Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
2.
Esp., with ellipsis of predicate:
ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),
Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
3.
For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):
disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,
Auct. Her. 4, 27, 37:
mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,
Cic. Inv. 1, 49, 91.
III.
As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;
mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,
as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:
sed amictus sic hac ludibundus incessi,
id. Ps. 5, 1, 31:
nec sic per totam infamis traducerer urbem,
Prop. 2, 24 (3, 18), 7:
sic ad me, miserande, redis?
Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:
Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?
Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:
non licet te sic placidule bellam belle tangere?
id. ib. 2, 4, 12:
quod non omnia sic poterant conjuncta manere,
Lucr. 5, 441.—
Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,
I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:
sic dabo!
Ter. Phorm. 5, 9, 38:
doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,
Plaut. Ps. 1, 2, 21:
sic furi datur,
id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:
sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),
Liv. 1, 7, 2:
sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,
so will every one fare who, id. 1, 26, 5:
sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),
Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:
sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,
Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
IV.
As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
1.
With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
(α).
With ut:
ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,
Cic. Inv. 1, 17, 25:
ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,
id. Rosc. Am. 27, 75:
ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,
id. Imp. Pomp. 9, 22:
ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,
id. Brut. 11, 42:
sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,
id. Fam. 10, 5, 3:
ut vita, sic oratione durus fuit,
id. Brut. 31, 117:
de Lentulo sic fero ut debeo,
id. Att. 4, 6, 1:
sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:
ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,
Plaut. Pers. 4, 1, 3:
ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
(β).
With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:
quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,
Liv. 3, 11, 3:
sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,
Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
(γ).
With sicut:
tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,
Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
(δ).
With velut:
velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,
Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
(ε).
With tamquam:
tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,
Cic. Or. 2, 88, 360:
quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?
Liv. 10, 8:
sic Ephesi fui, tamquam domi meae,
Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
(ζ).
With quasi:
hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,
Cic. Clu. 1, 4:
ea sic observabo quasi intercalatum non sit,
id. Att. 6, 1, 12:
Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?
Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:
ego sic vivam quasi sciam, etc.,
Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
(η).
With quomodo:
quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,
Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:
sic demus quomodo vellemus accipere,
id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
(θ).
With ceu:
ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,
Verg. A. 2, 438.—
(ι).
With quam:
non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,
Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
(κ).
With quantus:
nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,
Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
(λ).
With qualis:
imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,
Plaut. Am. 1, 3, 40.—
(μ).
Without a correlative particle, in an independent sentence:
Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),
Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
2.
In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),
Liv. 4, 6, 2:
ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,
id. 6, 32, 6:
(forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,
Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):
nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),
Cic. Marcell. 6, 16:
ut sunt, sic etiam nominantur senes,
id. Sen. 6, 20:
utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,
id. Phil. 1, 13, 33:
ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,
id. Sen. 20, 76:
ut voce, sic etiam oratione,
id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:
ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,
Cic. Att. 10, 4, 2:
quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,
id. Tusc. 3, 17, 37. —
3.
With a clause of manner introduced by ut = so that:
sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,
Cic. Or. 3, 9, 32:
eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,
id. ib. 3, 12, 45:
sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,
id. ib. 3, 12, 46:
omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,
id. Brut. 71, 250:
omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,
id. Or. 36, 125:
sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,
id. Rosc. Am. 27, 73:
nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,
id. Mil. 21, 56:
sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,
id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:
mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,
Cic. Att. 12, 38, 4:
sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,
id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
4.
With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:
sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,
Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:
conficior lacrimis sic ut ferre non possim,
Cic. Fam. 14, 4, 1:
sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,
id. Inv. 2, 28, 84:
cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,
id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
5.
Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
a.
Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:
sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,
Sen. Ep. 105, 3:
sic hodie veniet si qua negavit heri,
Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
b.
Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):
decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,
that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:
sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 69.—
6.
Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
7.
With inf. clause (freq.):
sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,
Cic. Or. 1, 25, 113:
sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,
id. Div. in Caecil. 19, 61:
ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,
id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):
sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,
Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
8.
With ut, expressing purpose or result:
nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,
Plaut. Rud. 4, 2, 23:
ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,
Cic. Att. 6, 1, 3:
sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,
Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
V.
Idiomatic usages of sic.
1.
In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):
parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),
Tib. 2, 6, 30:
annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
id. 2, 5, 121:
pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,
Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:
Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,
Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:
sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),
Verg. E. 9, 30:
sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),
id. ib. 10, 4:
sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,
Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:
sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),
Hor. C. 1, 3, 1; cf.
also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),
Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
2.
Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):
sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),
Ter. Heaut. 3, 1, 54:
Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,
Plaut. Poen. 4, 2, 47:
sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,
Ov. M. 8, 866:
sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,
Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:
vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,
Tib. 2, 5, 63.—
3.
In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
(α).
In gen.:
e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,
but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:
at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,
Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:
quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,
thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:
si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11:
non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),
naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:
sub alta platano... jacentes sic temere,
Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:
me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,
so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:
sic sine malo,
id. Rud. 3, 5, 2:
at operam perire meam sic... perpeti nequeo,
without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:
hoc non poterit sic abire,
Cic. Fin. 5, 3, 7; so,
sic abire,
id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
(β).
With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:
si non vult (numerare), sic sine adstet,
id. As. 2, 4, 54:
sine fores sic, abi,
let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
(γ).
Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:
nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,
narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:
sed sic quoque erat tamen Acis,
even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,
sic quoque fallebat,
id. ib. 1, 698:
sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,
anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:
sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,
Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
4.
Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:
Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,
Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:
monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,
Sen. Ep. 114.—
5.
In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

Lewis & Short latin dictionary > sic
48 sice

sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
I.
Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:
sic et nata et progressa eloquentia videtur,
id. Inv. 1, 2, 3:
facinus indignum Sic circumiri,
Ter. Phorm. 4, 3, 9:
sic deinceps omne opus contexitur,
Caes. B. G. 7, 23:
arare mavelim quam sic amare,
Plaut. Merc. 2, 3, 21:
sic se res habet,
Cic. Brut. 18, 71:
sic regii constiterant,
Liv. 42, 58:
sic res Romana in antiquum statum rediit,
id. 3, 9, 1:
sic ad Alpes perventum est,
Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:
sic igitur instructus veniat ad causas,
Cic. Or. 34, 121:
cum sic affectos dimisisset,
Liv. 21, 43, 1:
sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,
Caes. B. G. 3, 6:
sic milites consolatus eodem die reducit in castra,
id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
2.
In a parenthet. clause (= ita):
quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,
so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:
commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,
id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
3.
Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.
Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),
Liv. 2, 46, 7:
sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),
Cic. Att. 4, 2, 6:
tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),
id. ib. 4, 6, 2:
sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),
id. ib. 5, 20, 1:
sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),
id. Phil. 5, 7, 208:
Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),
id. Fam. 16, 18, 1:
sic soleo (i. e. bona consilia reddere),
Ter. Ad. 5, 7, 25:
sic soleo amicos (i. e. beare),
id. Eun. 2, 2, 48:
sic memini tamen (= hoc ita esse),
Plaut. Mil. 1, 1, 48:
haec sic audivi (= ita esse),
id. Ep. 3, 1, 79:
sic prorsus existimo (= hoc ita esse),
Cic. Brut. 33, 125:
quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),
Ov. M. 5, 178.—
4.
As completing object, = hoc:
iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),
Cic. Att. 6, 1, 1:
hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),
Ter. Ad. 2, 1, 15:
sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),
Ov. M. 15, 584:
hic apud nos hodie cenes. Sic face,
Plaut. Most. 5, 2, 8:
sic faciendum est,
Cic. Att. 4, 6, 2.—
5.
Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:
sic vita hominum est (= talis),
Cic. Rosc. Am. 30, 84:
vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,
id. Or. 5, 18:
familiaris noster—sic est enim,
id. Att. 1, 18, 6:
sic est vulgus,
id. Rosc. Com. 10, 20:
sic, Crito, est hic,
Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;
si placeo, utere,
id. Phorm. 3, 2, 42:
sic sententiest,
Plaut. Trin. 3, 2, 90:
sic est (= sic res se habet),
that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:
qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,
id. Hec. 3, 5, 10:
nunc hoc profecto sic est,
Plaut. Merc. 2, 1, 42:
sic est. Non muto sententiam,
Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
6.
Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):
sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),
Ter. Phorm. 5, 3, 31:
si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,
id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:
mihi sic est usus (= sic agere),
Ter. Heaut. 1, 1, 28:
sic opus est (= hoc facere),
Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
B.
To express relations other than manner (rare).
1.
Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:
sic Numitori ad supplicium Remus deditur,
Liv. 1, 5, 4:
sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,
Cic. Brut. 42, 154:
sic victam legem esse, nisi caveant,
Liv. 4, 11, 5:
suavis mihi ructus est. Sic sine modo,
Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
2.
Of condition; on this condition, if this be done, etc.:
reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,
Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;
sic ego tutus ero (sic = si displicebis),
Tib. 4, 13, 6:
Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),
Prop. 4, 15 (3, 16), 12:
sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),
Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
3.
Of intensity:
non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),
Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
II.
Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):
ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,
Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:
tum Varro ita exorsus est,
id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):
puero sic dicit pater: Noster esto,
Plaut. Bacch. 3, 3, 38:
sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,
id. Stich. 1, 2, 27 dub.:
salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,
Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:
Vidi ego tuam lacrimulam,
Cic. Planc. 31, 76:
res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,
the truth is this, id. Or. 71, 236:
sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,
Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
2.
Esp., with ellipsis of predicate:
ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),
Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
3.
For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):
disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,
Auct. Her. 4, 27, 37:
mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,
Cic. Inv. 1, 49, 91.
III.
As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;
mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,
as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:
sed amictus sic hac ludibundus incessi,
id. Ps. 5, 1, 31:
nec sic per totam infamis traducerer urbem,
Prop. 2, 24 (3, 18), 7:
sic ad me, miserande, redis?
Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:
Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?
Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:
non licet te sic placidule bellam belle tangere?
id. ib. 2, 4, 12:
quod non omnia sic poterant conjuncta manere,
Lucr. 5, 441.—
Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,
I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:
sic dabo!
Ter. Phorm. 5, 9, 38:
doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,
Plaut. Ps. 1, 2, 21:
sic furi datur,
id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:
sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),
Liv. 1, 7, 2:
sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,
so will every one fare who, id. 1, 26, 5:
sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),
Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:
sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,
Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
IV.
As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
1.
With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
(α).
With ut:
ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,
Cic. Inv. 1, 17, 25:
ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,
id. Rosc. Am. 27, 75:
ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,
id. Imp. Pomp. 9, 22:
ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,
id. Brut. 11, 42:
sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,
id. Fam. 10, 5, 3:
ut vita, sic oratione durus fuit,
id. Brut. 31, 117:
de Lentulo sic fero ut debeo,
id. Att. 4, 6, 1:
sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:
ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,
Plaut. Pers. 4, 1, 3:
ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
(β).
With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:
quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,
Liv. 3, 11, 3:
sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,
Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
(γ).
With sicut:
tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,
Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
(δ).
With velut:
velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,
Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
(ε).
With tamquam:
tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,
Cic. Or. 2, 88, 360:
quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?
Liv. 10, 8:
sic Ephesi fui, tamquam domi meae,
Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
(ζ).
With quasi:
hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,
Cic. Clu. 1, 4:
ea sic observabo quasi intercalatum non sit,
id. Att. 6, 1, 12:
Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?
Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:
ego sic vivam quasi sciam, etc.,
Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
(η).
With quomodo:
quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,
Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:
sic demus quomodo vellemus accipere,
id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
(θ).
With ceu:
ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,
Verg. A. 2, 438.—
(ι).
With quam:
non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,
Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
(κ).
With quantus:
nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,
Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
(λ).
With qualis:
imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,
Plaut. Am. 1, 3, 40.—
(μ).
Without a correlative particle, in an independent sentence:
Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),
Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
2.
In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),
Liv. 4, 6, 2:
ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,
id. 6, 32, 6:
(forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,
Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):
nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),
Cic. Marcell. 6, 16:
ut sunt, sic etiam nominantur senes,
id. Sen. 6, 20:
utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,
id. Phil. 1, 13, 33:
ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,
id. Sen. 20, 76:
ut voce, sic etiam oratione,
id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:
ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,
Cic. Att. 10, 4, 2:
quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,
id. Tusc. 3, 17, 37. —
3.
With a clause of manner introduced by ut = so that:
sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,
Cic. Or. 3, 9, 32:
eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,
id. ib. 3, 12, 45:
sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,
id. ib. 3, 12, 46:
omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,
id. Brut. 71, 250:
omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,
id. Or. 36, 125:
sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,
id. Rosc. Am. 27, 73:
nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,
id. Mil. 21, 56:
sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,
id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:
mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,
Cic. Att. 12, 38, 4:
sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,
id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
4.
With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:
sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,
Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:
conficior lacrimis sic ut ferre non possim,
Cic. Fam. 14, 4, 1:
sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,
id. Inv. 2, 28, 84:
cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,
id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
5.
Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
a.
Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:
sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,
Sen. Ep. 105, 3:
sic hodie veniet si qua negavit heri,
Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
b.
Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):
decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,
that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:
sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 69.—
6.
Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
7.
With inf. clause (freq.):
sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,
Cic. Or. 1, 25, 113:
sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,
id. Div. in Caecil. 19, 61:
ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,
id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):
sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,
Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
8.
With ut, expressing purpose or result:
nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,
Plaut. Rud. 4, 2, 23:
ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,
Cic. Att. 6, 1, 3:
sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,
Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
V.
Idiomatic usages of sic.
1.
In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):
parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),
Tib. 2, 6, 30:
annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
id. 2, 5, 121:
pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,
Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:
Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,
Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:
sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),
Verg. E. 9, 30:
sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),
id. ib. 10, 4:
sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,
Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:
sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),
Hor. C. 1, 3, 1; cf.
also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),
Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
2.
Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):
sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),
Ter. Heaut. 3, 1, 54:
Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,
Plaut. Poen. 4, 2, 47:
sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,
Ov. M. 8, 866:
sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,
Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:
vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,
Tib. 2, 5, 63.—
3.
In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
(α).
In gen.:
e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,
but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:
at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,
Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:
quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,
thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:
si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11:
non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),
naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:
sub alta platano... jacentes sic temere,
Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:
me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,
so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:
sic sine malo,
id. Rud. 3, 5, 2:
at operam perire meam sic... perpeti nequeo,
without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:
hoc non poterit sic abire,
Cic. Fin. 5, 3, 7; so,
sic abire,
id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
(β).
With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:
si non vult (numerare), sic sine adstet,
id. As. 2, 4, 54:
sine fores sic, abi,
let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
(γ).
Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:
nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,
narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:
sed sic quoque erat tamen Acis,
even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,
sic quoque fallebat,
id. ib. 1, 698:
sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,
anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:
sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,
Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
4.
Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:
Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,
Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:
monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,
Sen. Ep. 114.—
5.
In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

Lewis & Short latin dictionary > sice
49 sum

1.
sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:
esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,
Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:
FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,
Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:
fuerim,
id. ib. 4, 8, 54:
fuerit,
id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:
sies,
Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:
siet,
Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:
sient,
Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,
fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,
Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:
fuant,
Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.
I.
As a verb substantive, to be.
A.
In gen.
1.
Asserting existence, to be, exist, live:
definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,
Cic. Top. 5, 26 sq.:
si abest, nullus est,
Plaut. Bacch. 2, 2, 16:
nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,
id. Capt. 3, 3, 1:
ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),
id. Truc. 1, 2, 95:
omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,
Cic. de Or. 2, 38, 157:
non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,
Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):
flumen est Arar, quod, etc.,
Caes. B. G. 1, 12:
homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!
Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:
si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,
id. Lael. 22, 83:
nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,
id. Fam. 6, 3, 4:
si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,
id. Att. 11, 4, 1:
si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,
id. Fam. 2, 16, 6:
nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,
id. Sen. 22, 79:
si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,
id. Fam. 2, 16, 5:
fuimus Troes, fuit Ilium,
Verg. A. 2, 325:
sive erimus seu nos fata fuisse volunt,
Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—
2.
Of events, to be, happen, occur, befall, take place:
illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,
Cic. Rep. 1, 16, 25:
neque enim est periculum, ne, etc.,
id. ib. 1, 23, 37:
amabo, quid tibi est?
Ter. Heaut. 2, 4, 24:
quid se futurum esset,
Liv. 33, 27. —
3.
Of location, to be present, to be at a place.
(α).
With adv., or other expressions of place:
cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:
cum Athenis decem ipsos dies fuissem,
id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:
cum Africanus constituisset in hortis esse,
id. Rep. 1, 9, 14:
cum essemus in castris,
id. ib. 1, 15:
nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?
id. Fam. 4, 7, 4:
vos istic commodissime sperem esse,
id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—
(β).
Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:
deinceps in lege est, ut, etc.,
Cic. Leg. 2, 16, 40:
quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,
id. Fam. 2, 16, 1.—
(γ).
Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:
cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,
Cic. Rep. 1, 14, 21:
eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,
id. Brut. 90, 309:
erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,
id. Fam. 5, 21, 1:
qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,
id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:
Smyrnae cum simul essemus complures dies,
id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:
cujus soror est cum P. Quintio,
Cic. Quint. 24, 77:
ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,
Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:
cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,
Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:
Curio fuit ad me sane diu,
Cic. Att. 10, 4, 8:
cum ad me bene mane Dionysius fuit,
id. ib. 10, 16, 1; cf.:
esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,
Liv. 28, 18.—
4.
Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:
cum est in sagis civitas,
Cic. Phil. 8, 11, 32:
in laxa toga,
Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;
Sive erit in Cois, Coa decere puta,
Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §
11: in servitute,
id. Clu. 7, 21:
in illa opinione populari,
id. ib. 51, 142:
in magno nomine et gloria,
id. Div. 1, 17, 31:
in spe,
id. Fam. 14, 3, 2:
in tanta moestitia,
id. Phil. 2, 15, 37:
in odio,
id. Att. 2, 22, 1:
in probris, in laudibus,
id. Off. 1, 18, 61:
in officio,
id. ib. 1, 15, 49:
in injustitia,
id. ib. 1, 14, 42:
in vitio,
id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:
ne in mora quom opus sit, sies,
Ter. And. 2, 5, 13:
ne in mora illi sis,
id. ib. 3, 1, 9:
hic in noxia'st,
id. Phorm. 2, 1, 36:
quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,
Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:
in ingenti periculo,
Liv. 5, 47:
in pace,
id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:
(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,
Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:
si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,
id. Lael. 23, 87:
ne quo periculo proprio existimares esse,
id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:
in periculo): ego sum spe bona,
id. ib. 12, 28, 3:
res nunc difficili loco mihi videtur esse,
id. ib. 12, 28, 3:
incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,
id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:
rem illam suo periculo esse,
id. Att. 6, 1, 6:
ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,
Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:
dare nummos meo periculo,
Dig. 46, 1, 24:
communi periculo,
ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—
5.
To depend upon, rest with, with in and abl.:
res erat non in opinione dubia,
Cic. Dom. 5, 11:
sed totum est in eo, si, etc.,
id. Att. 2, 22, 5:
omnem reliquam spem in impetu esse equitum,
Liv. 10, 14, 12:
quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,
Col. 12, 4, 3. —
B.
In partic.
1.
Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.
a.
With indic.
(α).
Without subject expressed:
mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,
Plaut. Cist. 4, 2, 37:
sunt hic quos credo inter se dicere,
id. Cas. prol. 67:
sunt quae te volumus percontari,
id. Ps. 1, 5, 47:
quid est, quod tu gestas tabellas?
id. ib. 1, 1, 10:
quid est, quod tu me nunc optuere?
id. Most. 1, 1, 69; cf.:
quid hoc est, quod foris concrepuit?
id. ib. 5, 1, 15:
tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?
id. Ep. 4, 1, 34:
quid est, quod tuo animo aegre est?
id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:
at ego est quod volo loqui,
id. As. 1, 3, 79:
est quod te volo secreto,
id. Bacch. 5, 2, 30:
sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,
id. Trin. 1, 2, 54:
ita subitum'st, quod eum conventum volo,
id. ib. 5, 2, 51:
sunt quae ego ex te scitari volo,
id. Capt. 2, 2, 13:
sed est quod suscenset tibi,
Ter. And. 2, 6, 17:
est quod me transire oportet,
id. Hec. 2, 2, 31:
quid sit quapropter te jussi, etc.,
id. ib. 5, 1, 7:
sunt item quae appellantur alces,
Caes. B. G. 6, 27 init.:
(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,
id. ib. 4, 10 fin.:
sunt qui putant posse te non decedere,
Cic. Fam. 1, 9, 25:
sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,
id. Inv. 1, 40, 72:
quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,
id. ib. 2, 55, 167:
sunt autem quae praeterii,
id. Att. 10, 4, 11:
sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,
id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:
sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,
id. Off. 1, 24, 84:
Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,
Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:
sunt qui ita dicunt,
Sall. C. 19, 4:
sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,
Quint. 11, 3, 55:
sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,
Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:
sunt quibus in satira videor nimis acer,
id. S. 2, 1, 1:
sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,
id. ib. 2, 4, 47.—
(β).
With a subject expressed by an indefinite word or clause:
sunt alii qui te volturium vocant,
Plaut. Trin. 1, 2, 64:
est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,
Ter. Eun. 2, 2, 17:
multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,
id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):
erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,
id. ib. 3, 5, 21:
multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,
Cic. Lael. 16, 57:
sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,
id. Brut. 48, 177:
fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,
id. de Or. 3, 17, 62:
nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,
id. Cat. 1, 12, 301:
sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,
id. Lael. 20, 72:
sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,
id. Verr. 2, 4, 25, § 56:
multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,
id. N. D. 2, 52, 130:
sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,
id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:
fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,
Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:
alia fuere, quae illos magnos fecere,
Sall. C. 52, 21.—
b.
With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;
sunt qui nullum censeant fieri discessum,
Cic. Tusc. 1, 9, 18:
sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,
id. Off. 1, 21, 71:
de impudentia singulari sunt qui mirentur,
id. Verr. 2, 1, 2, § 6:
est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,
id. Tusc. 3, 15, 32:
praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,
id. Ac. 2, 32, 101:
quicquid est quod deceat, id, etc.,
id. Off. 1, 27, 94:
sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,
Hor. S. 1, 2, 28:
sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,
id. Ep. 1, 1, 78:
vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,
id. ib. 2, 2, 182 et saep.—
(β).
With a more or less indefinite expression of the subject:
sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,
Cic. Fam. 1, 9, 31:
rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,
id. Div. 1, 49, 111:
quotus igitur est quisque qui somniis pareat?
id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:
solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,
id. Verr. 2, 1, 38, § 98:
quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,
id. Lael. 23, 86:
erat nemo in quem ea suspicio conveniret,
id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:
quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,
id. Phil. 2, 25, 61:
sit aliquis, qui nihil mali habeat,
id. Tusc. 1, 35, 85:
sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,
id. Off. 1, 2, 5:
est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,
id. Tusc. 4, 13, 30:
Syracusis lex est de religione, quae jubeat,
id. Verr. 2, 2, 51, § 126:
unus est qui curet constantia magis quam consilio,
id. Att. 1, 18, 7:
si est una ex omnibus quae sese moveat,
id. Rep. 6, 26, 28:
multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,
Sen. Ep. 24, 26:
erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,
Caes. B. C. 2, 30:
fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,
Sall. C. 36, 4:
sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,
Hor. Ep. 1, 1, 34:
sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,
id. A. P. 347.—
* c.
Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):
est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,
Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—
2.
With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:
nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,
Cic. Brut. 10, 40:
est igitur homini cum deo similitudo,
id. Leg. 1, 8, 25:
familiaritas, quae mihi cum eo est,
id. Att. 8. 3, 2:
privatus illis census erat brevis,
Hor. C. 2, 15, 13; cf.:
Trojae et huic loco nomen est,
Liv. 1, 1, 5:
Hecyra est huic nomen fabulae,
Ter. Hec. prol. 1:
cui saltationi Titius nomen esset,
Cic. Brut. 62, 225:
cui (fonti) nomen Arethusa est,
id. Verr. 2, 4, 53, § 118:
Scipio, cui post Africano fuit cognomen,
Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):
nec rubor est emisse palam (sc. ei),
nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:
neque testimonii dictio est (sc. servo),
has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—
b.
Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:
tecum nihil rei nobis, Demipho, est,
Ter. Phorm. 2, 3, 74:
sibi cum illa mima posthac nihil futurum,
Cic. Phil. 2, 31, 77:
jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,
id. Quint. 6, 25:
si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,
id. Fam. 15, 10, 2.—
3.
Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).
(α).
Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:
es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?
do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:
ab Andria est ancilla haec,
Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:
erat enim ab isto Aristotele,
Cic. de Or. 2, 38, 160:
sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,
makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —
(β).
Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:
(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,
Cic. Clu. 32, 88.—
(γ).
Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:
(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,
Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:
duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,
id. Or. 63, 212:
etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,
id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —
4.
Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):
horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,
i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:
nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,
id. Capt. 3, 3, 1:
sive erimus, seu nos fata fuisse velint,
Tib. 3, 5, 32:
fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,
Verg. A. 2, 325:
certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,
Ov. H. 16, (17), 192.—
5.
Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:
quid tibi vis dicam, nisi quod est?
Plaut. Ep. 1, 1, 17:
sunt ista, Laeli,
Cic. Lael. 2, 6:
ista esse credere,
id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:
est ut dicis, inquam,
id. Fin. 3, 5, 19:
sit quidem ut sex milia seminum intereant,
Col. 3, 3, 13:
esto: ipse nihil est, nihil potest,
Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:
verum esto,
id. Fin. 2, 23, 75:
esto,
Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,
b.
The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.
(α).
Est ut, it is the case or fact, that, etc.:
sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,
Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:
si est, ut dicat velle se, Redde,
id. Hec. 4, 1, 43:
si est, culpam ut Antipho in se admiserit,
id. Phorm. 2, 1, 40:
est, ut id maxime deceat,
Cic. Or. 59, 199:
quando fuit, ut, quod licet, non liceret?
id. Cael. 20, 48:
non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,
id. Div 1, 56, 128:
non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,
Lucr. 5, 979:
futurum esse ut omnes pellerentur,
Caes. B. G. 1, 31:
non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,
Hor. Ep. 1, 12, 2:
est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,
id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:
numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,
Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:
magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,
Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:
quid erat cur Milo optaret,
id. ib. 13, 34:
neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,
Plin. 18, 1, 1, § 3. —
(β).
Est ubi, sometime or another, sometimes:
erit, ubi te ulciscar, si vivo,
Plaut. Ps. 5, 2, 26:
est, ubi id isto modo valeat,
Cic. Tusc. 5, 8, 23.—
(γ).
Est cum, sometimes:
est cum non est satius, si, etc.,
Auct. Her. 4, 26, 36.—
(δ).
Est quod, there is reason to, I have occasion:
est quod visam domum,
Plaut. Aul. 2, 2, 26:
etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,
I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:
est quod referam ad consilium: sin, etc.,
Liv. 30, 31, 9:
quod timeas non est,
Ov. H. 19, 159:
nil est illic quod moremur diutius,
Ter. Heaut. 4, 7, 6:
non est quod multa loquamur,
Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:
non est cur eorum spes infragatur,
Cic. Or. 2, 6:
nihil est cur,
id. Fam. 6, 20, 1.—
(ε).
Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):
est quadam prodire tenus, si non datur ultra,
Hor. Ep. 1, 1, 32:
Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,
Ter. Ad. 5, 3, 42:
nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,
Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:
neque est te fallere quicquam,
Verg. G. 4, 447:
unde Plus haurire est,
Hor. S. 1, 2, 79:
est Gaudia prodentem vultum celare,
id. ib. 2, 5, 103:
quod versu dicere non est,
id. ib. 1, 5, 87:
quod tangere non est,
Ov. M. 3, 478:
quae verbo objecta, verbo negare sit,
Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:
ut conjectare erat intentione vultus,
Tac. A. 16, 34:
est videre argentea vasa,
id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:
ne tibi sit frigida saxa adire,
Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):
tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,
Verg. E. 10, 46:
fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,
Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—
(ζ).
In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):
cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,
Liv. 2, 17, 5:
si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,
id. 28, 22, 8:
jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
id. 8, 27, 3:
cum res non in eo essent ut, etc.,
id. 33, 41, 9:
non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,
id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):
cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,
Hyg. Fab. 261. —
6.
Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):
ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?
Plaut. Bacch. 1, 2, 54:
nam numero mi in mentem fuit,
id. Am. 1, 1, 26:
ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,
Cic. Quint. 5, 22:
portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,
id. Imp. Pomp. 12, 33:
ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,
id. Att. 15, 4, 2:
qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,
id. Fam. 8, 8, 8:
quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,
Liv. 2, 14, 4:
nec prius militibus in conspectum fuisse,
Suet. Aug. 16:
esse in amicitiam populi Romani dicionemque,
Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:
in eorum potestatem portum futurum,
id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—
7.
Of time, to pass, elapse (rare but class.):
diem scito nullum esse, quo, etc.,
Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.
II.
As a copula, to be any thing or in any manner.
A.
In gen.
1.
With an adj., subst., or pron.:
et praeclara res est et sumus otiosi,
Cic. Lael. 5, 17:
quod in homine multo est evidentius,
id. ib. 8, 27:
sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,
id. ib. 4, 15:
non sum ita hebes, ut istud dicam,
id. Tusc. 1, 6, 12:
cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,
id. Lael. 7, 24:
consul autem esse qui potui? etc.,
id. Rep. 1, 6, 10:
nos numerus sumus et fruges consumere nati,
are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:
pars non minima triumphi est victimae praecedentes,
Liv. 45, 49:
nobile erit Romae pascua vestra forum,
Prop. 4 (5), 9, 20:
sanguis erant lacrimae,
Luc. 9, 811:
ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,
Plaut. Stich. 5, 4, 49:
tuos sum,
id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:
is enim fueram, cui, etc.,
id. ib. 1, 4, 7.—
2.
Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:
sic, inquit, est,
Cic. Rep. 1, 38, 60:
est, inquit, ut dicis,
id. ib. 1, 40, 63:
quod ita cum sit,
id. ib. 1, 45, 69:
quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,
id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:
nec vero habere virtutem satis est,
id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:
dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,
Plaut. Bacch. 1, 1, 51:
apud matrem recte est,
Cic. Att. 1, 7:
cum in convivio comiter et jucunde fuisses,
id. Deiot. 7, 19:
omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,
id. Rosc. Am. 5, 11:
dicta impune erant,
Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:
quod in maritimis facillime sum,
Cic. Fam. 2, 16, 2:
locum habeo nullum ubi facilius esse possum,
id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—
B.
In partic.
1.
With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:
in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,
Nep. Att. 6, 1:
qui ejusdem civitatis fuit,
id. Them. 9, 1:
qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,
Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;
si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,
id. 7, 30, 9 sq. —
2.
With gen. or abl. denoting quality.
(α).
With gen.:
nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,
Cic. Sest. 16, 36:
disputatio non mediocris contentionis est,
id. de Or. 1, 60, 257:
magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,
id. Or. 21, 70:
(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,
id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:
Sulla gentis patriciae nobilis fuit,
Sall. J. 95, 3:
summi ut sint laboris,
Caes. B. G. 4, 2:
civitas magnae auctoritatis,
id. ib. 5, 54:
refer, Cujus fortunae (sit),
Hor. Ep. 1, 7, 54:
se nullius momenti apud exercitum futurum,
Nep. Alcib. 8, 4:
qui ejusdem aetatis fuit,
id. ib. 11, 1:
invicti ad laborem corporis erat,
Liv. 9, 16:
nec magni certaminis ea dimicatio fuit,
id. 21, 60:
somni brevissimi erat,
Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:
classis centum navium,
Nep. Them. 2, 2; 2, 5:
annus trecentarum sexaginta quinque dierum,
Suet. Caes. 40.—
(β).
With abl.:
bono animo es,
Ter. Eun. 1, 2, 4:
jam aetate ea sum, ut, etc.,
id. Hec. 5, 1, 11:
bellum varia victoria fuit,
Sall. J. 5, 1:
L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,
id. C. 5, 1:
Sulla animo ingenti,
id. J. 95, 3:
esse magna gratia,
Caes. B. G. 1, 8:
tenuissima valetudine esse,
id. ib. 5, 40:
si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,
Cic. Tusc. 5, 15, 45:
mira sum alacritate ad litigandum,
id. Att. 2, 7, 2:
bono animo sint et tui et mei familiares,
id. Fam. 6, 18, 1:
ut bono essent animo,
id. Rep. 1, 17, 29:
ut uxores eodem jure sint quo viri,
id. ib. 1, 43, 67:
qui capite et superciliis semper est rasis,
id. Rosc. Com. 7, 20:
abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,
Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —
3.
With gen. or abl. of price or value.
(α).
With gen.:
pluris est oculatus testis quam auriti decem,
Plaut. Truc. 2, 6, 8:
videtur esse quantivis pretii,
Ter. And. 5, 2, 15:
a me argentum, quanti (servus) est, sumito,
id. Ad. 5, 9, 20:
si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:
ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,
id. Rosc. Com. 12, 33:
ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,
id. Par. 6, 2, 48:
magni erunt mihi tuae litterae,
id. Fam. 15, 15, 4:
parvi sunt foris arma, nisi, etc.,
id. Off. 1, 22, 76:
an emat denario quod sit mille denarium,
id. ib. 3, 23, 92:
parvi pretii est quod nihili est,
id. Q. Fr. 1, 2, 4:
mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,
is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:
neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,
Sall. J. 85, 39:
erat (agellus) centum milium nummum,
Plin. Ep. 6, 3, 1. —
(β).
With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—
4.
With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.
(α).
In gen.:
audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,
who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:
ea ut civitatis Rhodiorum essent,
Liv. 37, 55, 5:
teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,
Cic. Rep. 1, 2, 3:
quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,
id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:
sapientis est consilium explicare suum, etc.,
id. ib. 2, 81, 333:
temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,
id. Sen. 6, 20:
est adulescentis majores natu vereri,
id. Off. 1, 34, 122:
Aemilius, cujus tum fasces erant,
Liv. 8, 12, 13:
tota tribuniciae potestatis erat,
id. 3, 48:
alterius morientis prope totus exercitus fuit,
id. 22, 50:
jam me Pompeii totum esse scis,
Cic. Fam. 2, 13, 2:
hominum, non causarum, toti erant,
Liv. 3, 36:
plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,
were devoted to, favored, id. 23, 14:
Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,
id. 38, 3:
Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,
id. 42, 29:
est miserorum ut malevolentes sint,
Plaut. Capt. 3, 4, 51:
quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,
Cic. de Or. 2, 20, 86:
negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,
id. Verr. 2, 1, 26, § 66:
non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,
id. Fam. 5, 16, 5:
est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:
est tuum, Cato, videre quid agatur,
Cic. Mur. 38, 83:
fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,
id. Att. 12, 28, 2.—
(β).
Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:
quae res evertendae rei publicae solerent esse,
Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:
regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,
Sall. C. 6, 7:
qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,
Liv. 3, 31, 7:
ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,
id. 27, 9, 12:
nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,
id. 38, 51, 8:
frustrationem eam legis tollendae esse,
id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—
5.
With dat. of the end, object, purpose, etc.:
vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,
Cic. Rosc. Am. 17, 48:
etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,
Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:
ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,
Liv. 2, 9:
magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,
id. 4, 21, 5:
cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,
id. 31, 13:
iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,
Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:
tu nec solvendo eras,
Cic. Phil. 2, 2, 4:
cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—
6.
With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.
(α).
Without second dat. of pers.:
auxilio is fuit,
Plaut. Am. prol. 94:
magis curae'st,
id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:
cui bono fuerit,
Cic. Phil. 2, 14, 35:
eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,
Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;
tamen ero frugi bonae,
Plaut. Ps. 1, 5, 51:
magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,
Cic. Sen. 21, 78:
multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,
Cic. Rosc. Com. 4, 11:
haec res ad levandam annonam impedimento fuit,
Liv. 4, 13:
cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,
Quint. 7, 1, 2.—
(β).
With second dat. of pers.:
obsecro vos ego mi auxilio sitis,
Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:
ne quid Captioni mihi sit,
id. ib. 3, 3, 19:
mihi cordi est,
id. Cist. 1, 1, 110:
ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,
id. As. 3, 2, 25:
metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,
id. Mil. 2, 6, 12:
nec Salus nobis saluti jam esse potest,
id. Most. 2, 1, 4:
bono usui estis nulli,
id. Curc. 4, 2, 15:
quae sint nobis morbo mortique,
Lucr. 6, 1095:
quo magis quae agis curae sunt mihi,
Ter. Ad. 4, 5, 46:
omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,
Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:
accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,
Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:
ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,
id. ib. 2, 3, 62, §
144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,
Liv. 35, 23, 1:
sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,
id. 4, 7, 6:
si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,
Plin. Ep. 6, 8, 9:
quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,
id. Pan. 25, 3:
quantae sit mihi curae,
id. Ep. 6, 8, 2:
si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,
Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:
nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,
Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—
7.
Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:
vinum murteum est ad alvum crudam,
Cato, R. R. 125:
completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,
Caes. B. C. 3, 101:
valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,
Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—
8.
Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:
sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,
Cic. Brut. 46, 172:
quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,
id. Lael. 26, 97:
meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,
id. Ac. 1, 2, 8:
si Epicurum, id est si Democritum probarem,
id. ib. 1, 2, 6:
ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,
id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:
cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,
id. 8, 3, 89.—
9.
Poet., with Greek inf. pleonastically:
esse dederat monumentum,
Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).
2.
sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.
3.
sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.

Lewis & Short latin dictionary > sum
50 auctor

auctor, ōris, c. (augeo; dah. unrichtig autor od. author geschr.), wörtl. etwa der Förderer, d.i. der, der etwas noch nicht Vorhandenes unmittelbar od. mittelbar ins Dasein fördert oder ein schon Vorhandenes zur vollen Kraft bringt, ihm Bestand, Gedeihen, Anerkennung und Dauer leiht, I) im allg.: 1) der Urheber u. Förderer mater. Ggstde., Zustände u. Einrichtungen, der Urheber, Stifter, Schöpfer, Vollbringer, frugum, Verg.: muneris, Geber, Geberin, Ov. u. Mart.: vulneris, Verg.: plagae, Ov.: clamoris, Ov.: auctor mortis, funeris, Ov.: auctor necis, Suet.: non exstinctor sed auctor incendii, Cic.: scriptor pro auctore (Vollbringer der Tat) laudatur, Iul. Val.: certamen Olympiorum initium habuit auctoremque Iphitum Elium, Vell.: auctores imperii Romani conditoresque, Plin. – Bes.: α) der Urheber eines Bauwerkes od. andern Kunstwerkes, Erbauer, Gründer, Unternehmer, Wiederhersteller, Künstler, auctor amplissimorum operum, Suet.: Troiae, Verg.: templi, Liv.: porticus, Ov.: murorum, Prop.: statuae et tabulae pictae, Plin.: statua incerti auctoris, Plin.: quid enim miretur quisque in hoc (sc. in amphitheatro Scauri) primum? inventorem an inventum? artificem an auctorem? Plin. – β) der Urheber eines Geschlechts, der Gründer, Ahnherr, Stammvater, L. Brutus, praeclarus auctor nobilitatis tuae, Cic.: auctor generis, Verg., od. gentis, Suet.: mihi Tantalus auctor, Ov. – γ) der Urheber, Verfasser eines Schriftwerkes, Schriftsteller, scripta auctori perniciosa suo, Ov.: versus sine auctore, anonyme, Suet.: Latini auctores, Quint.: ista lectio multorum auctorum, Sen.: auctores, quos praelegunt, Quint.: u. m. Genet., eius operis auctores, Schr. dieser Gattung, Quint.: auctor carminis, Hor.: divinorum carminum auctores, Firm.: evolvere utriusque linguae auctores, Suet. – Verschieden unten no. 3, b, β. – δ) der Erfinder, Begründer, Schirmherr, nihil auctor Apollo subvenit, Verg.: auctor carminis, Tibull.: auctor citharae, v. Merkur, Lucan.: u. auctor lucis, v. Apollo, Ov.

2) der Urheber u. Förderer eines Vorschlags, Entschlusses, einer Unternehmung, Handlung, deutsch bald = Urheber, Veranlasser, Anstifter, bald = Förderer, Unterstützer, Verfechter, bald = Veranstalter, Unternehmer, bald = Anrater, Zustimmer, bald = Tonangeber, Stimmführer, Vorgänger, Leiter, Lenker, Vertreter, Verteidiger, a) übh.: α) absol.: nec auctor quamvis audaci facinori deerat, Liv. 2, 54, 7. – bes. oft auctore alqo, auf jmds. Veranlassung, nach jmds. Verfügung, auf jmds. Geheiß, -Verantwortung, auctore me, te, Komik., Cic. u.a.: auctoribus vobis (Ggstz. suā sponte), Liv.: auctore atque agente eo, Caes.: consiliario et auctore Vestorio, Cic.: auctore eodem deo, Tac.: auctoribus avibus, Cic.: ingenio sibi auctore, Cic.: auctoribus dis, Liv.: fatis auctoribus, Verg. – β) konstr. m. Genet., non suscipiendi belli civilis auctor gravissimus, Cic.: auctor Cadmeae occupandae, Nep.: auctor interficiendi alcis, Cic.: auctor comitiorum centuriatorum, Cic.: rei publicae rector et consilii publici auctor, Cic.: auctor rei publicae ac dux, Cic.: auctor belli, Liv.: belli pacisque auctores, die Kriegs- u. Friedenspartei, Liv.: auctor caedis, Suet.: auctores iniuriae (Ggstz. vindices iniuriae), Liv.: auctor beneficii, Ov.: obscenissimarum rerum et auctor et minister, Vell.: deditionis auctor et suasor, Cic.: auctor rerum (Ggstz. scriptor rerum), Sall.: dux, auctor, actor rerum illarum, Cic.: facti auctor et praedicator, Cic.: facinoris praeclari auctor, Vell.: auctor pacis, Cic.: auctor profectionis, Caes.: auctor viae, Ov. – mit Dat., auctor his rebus quis est? Ter.: ille legibus Caecilii Metelli contra auspicia ferendis auctor, Cic. – mit ad u. Akk., hic tibi gravissimus auctor ad instituendam, fidelissimus socius ad comparandam, fortissimus addiutor ad rem ipsam perficiendam fuit, Cic. de domo 30. – m. in u. Abl., in restituendo auctorem fuisse ascriptoremque, Cic. post red. in sen. 9: hunc in omni procuratione rei publicae actorem auctoremque habebant, er unterstützte sie mit Tat u. Rat (wir: mit Rat u. Tat), Nep. Att. 3, 2. – b) insbes., alci auctorem esse, jmdm. zu etw. raten, jmdm. etw. anraten, jmd. zu etw.durch seinen Rat ermächtigen, bei jmd. etw. beantragen, auf etw. antragen, α) absol., ut auctores aliis fuerunt, Cic.: sibi quisque auctor, Ter. – β) konstr. m. Genet., semper senatui pacis auctor fui, Cic.: auctor senatui fuit decernendi, ut etc., Suet. – m. ad u. Akk., eo tempore non modo ipse fautor dignitatis tuae fui, verum etiam ceteris auctor ad te adiuvandum, Cic. – m. bl. allg. Acc. (zur Ang. in betreff wessen? wozu?), idne estis auctores mihi? Ter.: a me consilium petis, quid sim tibi auctor, in Siciliane subsidas, an ut proficiscare ad etc., Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj. (zur Ang. des durch den Rat Beabsichtigten), mihique ut absim vehementer auctor est, Cic.: illi magnopere auctor fui, ne differret tempus petitionis suae, Brut. in Cic. ep. – m. folg. Acc. u. Infin. od. bl. Infin. (zur einfachen Angabe des Rates), ego quidem tibi non sum auctor, si Pompeius Italiam relinquit, te quoque profugere, Attic. b. Cic. ad Att. 9, 10, 5: alci sum auctor amorem in teneros transferre mares, Ov. met. 10, 83: auctor est adverso scalpello subsecare, Cels. 7, 7, 6. p. 275, 32 D.

3) der Förderer einer Ansicht, Meinung, Behauptung, einer Erzählung, eines Gerüchtes usw., der Vertreter, Gewährsmann ( die Autorität), Bürge, Bestätiger, Beglaubiger, a) übh.: α) absol., fama nuntiabat te esse in Syria; auctor erat nemo, Cic.: boni nuntii, non optimis tamen auctoribus, Cic.: quos aliqua fabula sine auctore sparsa conterruit, Sen.: auctore certo comperisse, aus sicherer Quelle, Suet.: u. so certis auctoribus comperisse, Cic.: auch v. Schriften, magistratuum libri, quos Macer Licinius itentidem citat auctores, Liv. – β) m. Genet., cuius (Cethegi) eloquentiae est auctor, et idoneus quidem, Ennius, Cic.: auctor gravis rei magnae, Liv.: suae quisque fortunae domi auctorem exspectent, der ihnen sichere Nachricht gäbe von usw., Liv.; vgl. Fabri Liv. 22, 55, 7: v. Vögeln usw., auctor aquae pluviae graculus, der sichere Verkündiger, Ov.: lucis auctores aves (v. den Hähnen), Verg. – u. m. folg. Acc. u. Infin., ab Sutrio legati, auctores concilia Etruriae populorum de petenda pace haberi, Liv. 10, 14, 3. – b) insbes.: α) der Gewährleister von Lehrmeinungen u. wissenschaftlichen Ansichten, deutsch bald = Vertreter, Gewährsmann ( die Autorität), bald = Vorbild, Muster, bald = Vorgänger ( Vorgang), Leiter, Lehrmeister, habere auctorem idoneum, Cic.: habere eos auctores (als Vorgänger), Ter.: Fabricios alci auctores proferre, Cic.: auctoribus optimis uti, Cic.: malus auctor Latinitatis, Cic.: Ciceronem auctorem huius verbi habeo, puto locupletem, Sen. – v. Lehrer, Cratippo auctore, Cic.: hoc eodem auctore, nach seiner eigenen Lehre, Cic.: quoniam optimus auctor ita censet, Cic.: Pythagoras et Plato, locupletissimi auctores, Cic. – v. Erforscher, non sordidus auctor naturae verique, Hor.: divini humanique iuris auctor celeberrimus, Vell.: iuris civilis auctor, Gell. – β) der Gewährleister von etw. schriftlich Aufgezeichnetem, deutsch bald = Gewährsmann ( Autorität), bald = Berichterstatter, glaubwürdiger Schriftsteller, auctor bonus, valde bonus, verlässiger, ganz verlässiger G., Cic.: Homerus optimus auctor, Cic.: auctor locuples, Cic.: summus auctor divus Iulius, Tac.: Polybius haudquaquam spernendus auctor, Liv.: nec quisquam aequalis temporibus illis scriptor exstat, quo satis certo auctore stetur, Liv. – bes. v. histor. Darsteller, Geschichtschreiber, auctor rerum Romanarum, Cic.: auctores rerum, Tac.: discrepat inter auctores, Liv. – ut Valerius Antias auctor est, Liv.: ut quidam auctores sunt, Liv. – dah. auctorem esse mit folg. Acc. u. Infin., verbürgen, dafür einstehen, verbürgend berichten, nec pauci sunt auctores Cn. Flavium scribam fastos protulisse, Cic.: sunt qui male pugnatum ab his consulibus in Algido auctores sint eamque causam dictatoris creandi fuisse, Liv.: auctor est Iulius Marathus prodigium Romae factum publice, Suet.: auctores sunt (es gibt Leute, die berichten) ter novenis punctis interfici hominem, Plin. – Verschieden oben no. 1, γ.

II) insbes., als zivilist. t. t., u. zwar: a) als publiz. t. t., auctor legis od. senatus consulti, im Zshg. auch bl. auctor, α) der Urheber, Geber, Vorschlager, Durchführer eines G. od. S., quarum legum auctor fuerat, earum suasorem se haud dubium ferebat, Liv.: auctore Fabio consule, Liv. – β) der Anrater, Unterstützer (durch seine Stimme u. sein Ansehen), Aufrechterhalter eines G. od. S. (Ggstz. dissuasor), multarum legum aut auctor aut dissuasor, Cic.: Manutius Plancus auctor senatus consulti, Tac. – γ) der Bestätiger, in der Verbindung auctores fiunt patres, die Väter bestätigen es (nämlich das vom Volk Beschlossene), patres ante auctores fieri coëgit, Cic.: si patres auctores fierent, Liv.: patres auctores facti, Liv. – b) als gerichtl. t. t., der einer Sache Anerkennung, Gültigkeit verschafft od. zu verschaffen sucht, sie vertritt, verteidigt, der Vertreter, Wortführer, Verfechter, Schirmherr, Gewährsmann, Bürge, Zeuge, praeclarus iste auctor suae civitatis, Cic.: maximarum societatum auctor, Cic.: auctor beneficii populi Rom., Cic.: auctor querelarum, Cic.: auctor et cognitor sententiae, Cic. – So nun bes.: α) der Vertreter, Gewährleister eines Eigentums, an den sich der Kläger hält, actio est in auctorem praesentem, Cic. Caecin. 54. – u. bes. der Vertreter eines Eigentums, der beim Verkauf dem Käufer das Eigentumsrecht gewährleistet (also nur scheinbar = Verkäufer), auctor fundi, Cic.: a malo auctore emere, Cic. – β) der Vollgültigkeitserklärer, vom Vormund, Kurator (tutor) einer Frau, dessen volle Zustimmung ihre Willensmeinung erst rechtsgültig macht, quod mulier sine tutore auctore promiserit, Cic.: deberi viro dotem, quam (mulier) nullo auctore dixisset, Cic.; vgl. Reins Röm. Privatr. S. 245. – u. nuptiarum auctores, von den agnatischen Vormündern (den nächsten Anverwandten), Cic. Clu. 14. – / auctor als fem., Liv. 40, 4, 14 (auct. mortis), Ov. fast. 6, 709 (sum tamen inventrix auctorque ego carminis huius) u.a. (s. Neue-Wagener Formenl.³ Bd. 1. S. 909): u. selbst auf ein Neutrum bezogen, Amm. 29, 1, 31 (numine praescitionum auctore).

lateinisch-deutsches > auctor

51 calefacio

calefacio u. synk. calfacio (mit Umlaut calficio), fēcī, factum, ere, Passiv calefīo u. calfīo, factus sum, fierī, selten calfacior (mit Umlaut calficior), factus sum, facī, warm-, heiß machen, erwärmen, erhitzen, heizen (Ggstz. refrigerare), I) eig.: a) physisch, absol., calef. igni, Quint. 5, 10, 58. – mit Acc., calf. dolium, Cato: calf. ceram, Vitr.: calf. balineum domi, Plin. ep.: calef. fornum ad panis coquendi modum, bis zur Brothitze heizen, Pallad.: eā parte calf. cellam (v. der Sonne), Vitr.: calf. igne focum, Ov.: amnes sanguine, Claud.: minora balnearia et minora miliaria citius calefiunt, Sen.: ut murena et conger ne calefierent, Plaut.: uti testudines alveolorum ex communi hypocausto calfaciantur, Vitr.: quo celerius et calefit et frigescit aqua, Cels.: iube huic aquam calefieri, Plaut.: balineum calfieri iubebo, Cic.: officium calamistrorum in igne calefaciendorum, Porphyr.: calamistra calefacta, Varr. LL.: calefacta aqua, Val. Max.: ovum calefactum, Plin.: Partiz. im Compar., calfactior potio, heißeres, Pelagon. veterin. 28. – scherzh., forum aleatorium calfecimus, wir haben das Würfelbrett nicht kalt werden lassen, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – b) animalisch: α) übh., absol., prope sist, aestu calefacit (Vulcani filius), Plaut. Epid. 674 G. – m. Acc., calfic. corpus, v. Feuer, Cic.: calef. brachia, crura, Cels.: calf. manum algentis sinu, Ov.: fauces calefiunt, Cornif. rhet.: calidus homo refrigerare se debet, frigidus calefacere, Cels.: non poterat calefieri, am Körper warm werden (v. einem Greis), Hier.: calficiens se, Eccl.: sudore calefacti, Petr.: carnes assiduo incubitu calefactae, Solin.: oleo et vino calefacti, Frontin.: rubor calefacta per ora cucurrit, Verg. – β) von Getränken u. Heilmitteln, wärmen, bähen, absol., novum vinum refrigerare, vetus calefacere, Varr. fr.: aliae res calefaciunt, aliae refrigerant, Cels.: reliqua malagmata fere calefaciunt, Cels.: magis calefacit adeps, si vetus est Cels. – m. Acc., nam ferme convenit, vinum, ub potum est, calefacere corpora, Gell.: malagma lateris dolorem bene calfacit, Scrib.: acopum perunctum refrigeratos calfacit, Scrib. – Partiz. subst., calefacientia, ium, n., erwärmende Mittel (Ggstz. refrigerantia), Cels. 3, 12; 4, 2 u. ö. – II) übtr.: 1) jmdm. warm machen, einheizen = jmdm. derb zusetzen, jmd. beunruhigen, calface hominem, Cic.: si Parthi vos nihil calficiunt, nos hic frigore rigescimus, Cael. in Cic. ep.: Gabinium ad populum luculente calefecerat Mummius, Cic. ep.: nos Ventidianis rumoribus calficimur, Cic. fr. – 2) (poet.) in Feuer setzen, aufregen, leidenschaftlich stimmen, calefacta corda tumultu, Verg. Aen. 12, 269: vino calefacta Venus, Claud. de bell. Gild. 182: calefactus miles, der hitzige, Ov. Ib. 48. – / calface, Cic. ep. 16, 18, 2: calfacere, Vitr. 6, 6, 2: calfacimini, Vulg. Iacob. 2, 16: calfaciantur, Vitr. 5, 10, 1: calfacito, Cato r. r. 76, 2 u. 157, 10. – Formen mit dem Umlaut (calfic.): calficiens, Itala Ioann. 18, 25: calficiendum, Cic. de nat. deor. 2, 151: calficimur, Cic. fr. p. 43, 15 K.: calficiunt, Cael. in Cic. ep. 8, 6, 4 B. mit cod. M (Wesenb. calfaciunt).

lateinisch-deutsches > calefacio

52 causa

causa (von Cicero u. nach ihm noch von Vergil u. auch in Inschr. caussa geschr., s. Quint. 1, 7, 20; vgl. Osann Cic. de rep. 1, 6. p. 20), ae, f. (v. cūdo), der Fall, I) der veranlassende, die Veranlassung, der Anlaß, der Grund (Beweggrund), der Umstand, die Ursache, Quelle, Schuld von etw. (Ggstz. effecta u. facta, n. pl.; vgl. Cic. de fat. 34 die Definition von causa), a) übh.: causa parva, Ter., parvula, Caes.: magna, Cic., maior, Liv.: c. levis, gravis, Cic.: c. evidens (Ggstz. c. abdita od. obscura od. in obscuro posita), Cels.: c. perspicua (Ggstz. obscura), Cic.: c. externa, Cic.: c. iusta, iustior, Cic.: c. vera, Ter.: c. probabilis, Cic. – cum causa, mit (triftigem, stichhaltigem) Grund, Ggstz. sine causa, Cic.: non sine causa fieri, Cels. – qua de causa, Cic.: quibus de causis, Quint.: his de causis, Cic.: quacunque de causa, Cels.: aliquibus de causis, Cels.: gravi de causa, Cic.: iustis de causis, Cic. – qua ex causa, Cic.: quibus ex causis, Quint., od. ex quibus causis, Plin. ep.: u. ex hac causa, ex his causis, Cels. – ex alia causa, Cels.: nulla alia ex causa, Sen.: multis ex causis, ex pluribus causis, Quint.: obscura aliqua ex causa, Cic. – ob eam causam, Cic.: ob eas causas, Caes.: u. ob eandem causam, Liv.: ob quam causam u. quam ob causam, quas ob causas, Liv.: ob aliam causam, non ob aliam causam, Liv.: ob nullam aliam causam, nullam aliam ob causam, nullam ob aliam causam, Liv. (s. über die Verbindung mit ob übh. Fabri Liv. 24, 8, 5). – propter eam quam dixi causam, Cic. – mit Ang. wessen? wozu? durch Genet., selten (nicht bei Cic.) durch den Infin., od. durch ad mit Akk., c. adventus, Nep.: c. belli, Cic. u.a. (auch v. Pers., s. Fabri Liv. 21, 21, 2): c. criminis, Cic.: c. mortis, v. Pers., Cic., v. einem Umstande, Liv.: parvulae causae vel falsae suscipionis vel terroris repentini, kl. U., die in f. V. od. pl. Schr. liegen, Caes.: quae tot scelerum suscipiendorum causa? Cic.: durch Infin., quae causa fuit consurgere in arma, Verg.: dolor huic et cura Neaerae coniugis ereptae causa perire fuit, Tibull.: durch ad mit Akk., satis vehemens causa ad obiurgandum, Ter. – m. weiterer Ang. weshalb? warum? causae, propter quas, Quint.: ob eam causam, quia speciem habet admirabilem, Thaumante dicitur esse natus, Cic.: cur causa Zenoni non fuerit, quamobrem etc., Cic.: multae causae sunt, quam ob rem etc., Ter. (s. Spengel Ter. Andr. 382): causam Ulixi fuisse, quare interfecerit Aiacem, Cornif. rhet.: quidnam esse causae, cur etc., Cic.: quae causa sit, cur etc., Cic.: cuius rei cum causam quaererem quidnam esset cur in quoquo oratore plurimum esset, ita maxime is pertimesceret, has causas inveniebam duas, Cic. – m. weiterer Ang. des Grundes, weil, daß od. daß nicht usw. durch quod, quo (= ut eo) ut, ne, quin, quominus (s. Fabri Sall. Cat. 51, 41. Weißenb. Liv. 5, 55, 5 u. 40, 26, 5), zB. propter hanc causam, quod etc., Cic.: ob eam causam, ut od. ne etc., Cic.: neque ob eam causam, quo facilius consequerer, Cic.: ea est causa, ut veteres cloacae nunc privata passim subeant tecta, Liv.: huius epistulae non solum ea causa est, ut ne quis a me dies intermittatur, quin etc.... sed etiam haec iustior, ut a te impetrarem, ut etc., Cic.: num quid est causae, quin amicos nostros Stoicos dimittamus? Cic.: quibus aut emerita stipendia aut morbus causae essent, quominus militarent, Liv.: eis causis, quominus dimicare vellet, movebatur, Caes. – Redensarten: in causa esse, U., Sch. sein (vgl. no. II, a am A.), zB. in causa haec sunt, Cic. ep. 1, 1. § 1: in causa (est) amor primum, deinde quod (weil usw.) etc., Plin. ep. 7, 5, 1: vim morbi in causa esse, quo serius perficeretur, Liv. 40, 26, 5: u. esse alci in causa, ut etc., Quint. 12, 5, 2. – afferre causam, causam consilii sui, den Grund angeben von usw., Cic.: afferre causam explicandae philosophiae, Veranlassung geben zu usw., Cic.: alci inferre causam belli, iurgii, gegen jmd. einen Grund zum Kr., zum Streite geltend machen, suchen (vgl. no. II a. E.), Cic. de imp. Pomp. 65. Phaedr. 1, 1, 4: alci causam alcis rei dare, Veranlassung geben zu etw. (zB. harum litterarum), Cic.: esse causam alcis rei (v. Pers.u. Lebl.), Cic. u.a. (auch von mehreren, zB. dicuntur causa mortis fuisse, Quint.: nos causa belli sumus, Liv.): causae esse, Caes., alci causae esse, Liv.: nancisci causam alcis rei, Cic.: quaerere causam eius rei u. novi consilii, nach der U. fragen, Cic. u. Liv. (vgl. quaerit causae quid sit tam repentini consilii, Nep.). – habere multas et graves causas corrumpendi iudicii, Cic.: nec umquam bellorum civilium semen et causa deerit, Cic.: causam alcis rei sustinere, von etw. die Schuld tragen, Cic. – b) der entschuldigende Grund, der Entschuldigungsgrund, die Entschuldigung, die Ausrede, der Einwand, tibi causa est de hac re, Ter.: causam accipere (gelten lassen), Cic. – c) der bemäntelnde, erdichtete Grund, der Vorwand, das Vorgeben (πρόφασις; vgl. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 3, 8), causas fingere, Ov.: causam invenire, Ter.: causam interponens (als Vorwand angebend, unter dem Vorwand) se collegas exspectare, Nep.: u. ebenso causam interserens te hostem esse Atheniensibus, Nep. – mit Ang. wessen? durch Genet., muri causam opponere, Cic.: bes. per causam m. Genet. = unter dem Vorwande einer Sache (griech. κατά πρόφασιν), zB. per causam supplementi equitatusque cogendi, Caes.: per causam renovati ab Aequis belli, Liv. (s. Drak. Liv. 2, 32, 1. Broukh. Tibull. 1, 6 [7], 26). – mit Ang. wozu? durch Genet. od. ad m. Akk., causas novarum postulationum quaerere, Cic.: causam bellandi reperire, Nep.: causam habere ad iniuriam, Cic. – m. weiterer Ang. weshalb? iam diu aliquam causam quaerere, quamobrem etc., Ter. – m. weiterer Ang. daß od. daß nicht, fingere causam peracutam, ut etc., Cic.: fingere causas, ut etc., Tibull.: fingere causas, ne etc., Ter. – d) der eingewendete Grund, die Einwendung, der Einwand, causam hau dico, ich mache keinen Einw., Plaut.: nullam od. non causam dico, quin etc., ich habe nichts einzuwenden, daß usw., Plaut. u. Ter.: num quid causae est od. num quae causa est, quin etc., Plaut.: neu causa ulla restet relicua, quin etc., Ter.: causae nihil dicimus, quin etc., Cic. Quinct. 57. Vgl. Brix Plaut. capt. 350. Lorenz Einl. zu Plaut. Pseud. S. 9. Anm. 9. – e) als mediz. t. t., der Krankheitsanlaß, Krankheitszustand (s. Fabri Liv. 22, 8, 3), causa levis (Ggstz. causa gravior), Liv.: causa tenuissima, Cic.: causae externae, Liv.: tantum causam metuere, Cels.: afferre valetudinis causas, Quint. – dah. bei Spät. = Krankheit, Cael. Aur., Veget. u.a. – f) Abl. causā m. Genet. od. Pronom. possess., aus Ursache, auf Veranlassung, in Rücksicht auf, im Interesse eines Ggstds., um... willen, wegen, halber, auch zu, α) m. Genet., gew. dem Genet. nachgestellt, selten (des Gegensatzes, Nachdrucks wegen) ihm vorangesetzt, fili causā, Plaut.: tempestatis causā, auf V. des Wetters, durch das W., Cic.: temporis causā, der Zeit u. Umstände wegen, im Drange des Augenblicks, Cic.: rei publicae causā, Cic.: ioci causā, Cic.: delectationis causā, Cels.: animi causā, s. animus no. II, A, 2, d: auxilii causā, Caes.: contumeliae causā (Ggstz. honoris causā), Cic.: mortis causā patris sui, Liv.: honoris causā, s. honōs: fidei causā, Sall.: exempli causā, Cic.: verbi causā, Cic.: liberorum quaerendorum causā, Plaut. u. Suet.: liberûm quaesundûm causā, Enn. fr.: voluptatum adipiscendarum causā, Cic.: dissimulandi causā, Sall.: u. alcis causā cupere, velle, velle omnia, debere omnia, Cic. – vor dem Genet., causā virginis, Ter. Eun. 202: causā antiquitatis, Vulcat. Sedig. fr. bei Gell. 15, 24. v. 13: causā amicorum, Cic. de amic. 57: causā ignominiae, Liv. 40, 41, 11 H.: causā ludorum, Liv. 40, 44, 10 H.: causā detrectandi sacramenti, Suet. Aug. 24 R., causā conservandae vocis, Augustin. conf. 6, 3, 3, s. Madvig Emendatt. Liv. p. 474. – zwischen zwei Genet., aedificandi causā theatri, Amm. 29, 6, 11. – β) m. Pronom. poss., meā causā, um meinetwillen, meinetwegen, in meinem Interesse, mir zuliebe, Cic. (auch causā meā des Verses wegen bei den Komik. u. bei Hor. sat. 1, 4, 97): u. so tuā causā, nostrā causā, vestrā causā, Cic.: alienā potius causā quam suā, Quint.

II) der obwaltende, a) die obwaltende Angelegenheit, Sache, der Gegenstand, Punkt, die Sachlage, der Sachverhalt, Alexandrina causa, Cic.: nec praetermittebat fere quicquam, quod esset in causa, was zur Sache gehörte, Cic. Brut. 303 (vgl. oben no. I, a in causa esse): et causam et hominem probare, Caes.: super tali causa eodem missum esse, Nep.: sic egit causam tuam, ut etc., Cic.: cui senatus dederat publicam (al. publice) causam, ut etc., den offiziellen Auftrag, Cic. – im Ggstz. zu Nebenumständen, armis inferiores, non causā fuisse, Cic.: parum precibus, parum causā proficere, Liv. – b) die obwaltende Lage, Stellung, der obwaltende Fall, obwaltende Zustand, suam causam non nosse, alienas facile discere, Cic.: num alia in causa M. Cato fuit, aliā ceteri qui etc., Cic.: (Regulus) erat in meliore causa, Cic.: in eadem causa erant Usipetes et Tenchteri, Caes.: (praedia) soluta meliore causā sunt quam obligata, Cic. – c) das obwaltende freundschaftliche Verhältnis, die freundschaftliche Beziehung zu jmd., das Freundschaftsverhältnis, die Verbindung, quicum tibi affinitas, societas, omnes denique causae et necessitudines veteres intercedebant, Cic.: ad eas causas quibus inter nos amore sumus, officiis, vetustate coniuncti patriae caritas accessit, Cic.: explicare breviter, quae mihi sit ratio et causa cum Caesare, Cic. – d) das Interesse, das man verfolgt, die Sache, Partei, die man verficht (s. die Auslgg. zu Cic. de imp. Pomp. 2): causa senatoria, popularis, Iustin.: populi Romani vera, Cic.: c. Caesaris melior, Quint.: suarum partium c., Quint.: c., quam Pompeius susceperat, Cic.: causam imperii cognoscere, Cic.: causam rei publicae non tenere, Cic. (s. Halm Cic. Sull. 32): u. ad causam publicam accedere, das Interesse des Staates zu vertreten beginnen, Cic.: causam populi agere (Ggstz. causam optimatium agere), Nep.: rem in causam plebis inclinare, Quint.: ea causa, quae est senatui, quae est dis hominibusque gratissima, Cic.: ii, quorum est una causa, Cic.: non omnibus Sullae causa grata, Cic.: utrum militantium

adversarii estis, an causam agitis ? Liv.: omnis familiae causa consistit tibi, das Interesse für usw. (die Sorge für die Unterhaltung der usw.), Plaut. asin. 520. – e) der in Frage stehende od. gestellte Gegenstand, Punkt, α) = ὑπόθεσις die Aufgabe, der Stoff, das Thema, der Streitpunkt (s. Cic. top. 79. Quint. 3, 5, 7), sowohl einer philosophischen Erörterung usw., poscere eorum aliquem qui adsunt causam disserendi, Cic.: quod vero maxime rem causamque continet, Cic. – als einer rednerischen Darstellung, der Fall, verae causae aut forenses, wirkliche Geschäfts-od. Gerichtsfälle, Cic.: causarum, quae sint a communi quaestione seiunctae, partim in iudiciis versari, partim in deliberationibus, Cic. – β) der obwaltende Rechtsfall, die Rechtssache, die Rechtsfrage, die gerichtliche Sache, die Streitfrage, der Prozeß, causa capitis, causa capitis aut famae, Cic.: maiestatis, Tac. – causae forenses, Cic.: causae malae, optimae, Cic.: causae privatae, publicae, Cic.: c. centumviralis, Cic.: c. liberalis, Cic.: c. superior, Ggstz. c. inferior, Cic.: c. parvula, Bagatellsache, Cic.: c. tenuis, Cic.: c. vera (gerechte), Cic.: causa iudicata atque damnata, Cic.: causā indictā, ohne Prozeß, Cic.: causā cognitā (Ggstz. causā

incognitā), Cic. – actio, actor causae, Cic.: causae dictio, Cic.: orationes causarum, Cic. – accedere causae od. ad causam, Cic.: adesse in hac causa, Cic.: adesse tali causae, Quint.: agere causam, s. ago no. II, B, 5, c (S. 270): causam defendere, Cic.: causas defensitare, Cic. – causam dicere = den Prozeß führen (v. gerichtl. Redner) u. = sich verteidigen od. sich verteidigen lassen (v. Angeklagten, Ggstz. accusare), Cic.: causam parricidii dicere (v. gerichtl. Redner), Liv.: coronae subreptae de Capitolio causam dicere (v. Angeklagten), Porphyr.: causam ex vinculis dicere (v. Angeklagten), Caes. u. Liv. – causam discere, sich vortragen lassen (v. Sachwalter), Cic.: causam docere alqm, einem Sachwalter vortragen, Cic.: causam orare, perorare, Cic. – causam alci inferre, Auct. b. Hisp. 1, 4 u. ICt. (versch. v. oben no. I, a). – causam recipere, suscipere, Cic.: causā desistere (v. Kläger), Cic.: causā premi, mit seinem Pr. ins Gedränge kommen, Sen.: in causis iudiciisque versari, Cic. – causam tenere, obtinere, sustinere, den Prozeß gewinnen, Cic.: u. so auch vincere causam suam, Ov. – u. causam perdere, seines Interesses verlustig gehen, den Pr. verlieren, Cic.: causā cadere, infolge eines Formfehlers den Pr. verlieren, Cic., Suet. u. ICt. (s. Piderit Cic. de or. 1, 66. Halm Cic. Mur. 9). – causa labefactatur ad iudicem, Cic. – f) die ganze jurist. Beschaffenheit eines Rechtsobjekts, bes. die damit verbundenen Lasten und Vorteile, tota causa fundi, ICt.: fundus cum sua causa transit, ICt.: dominium cum sua causa transferre, ICt.: bona cum causa, ICt.: dah. oft sine causa, ohne Nutzen od. Vorteil, umsonst, Eccl. (s. Rönsch Itala p. 306). – / Nicht selten steht causa mit einem gewissen Lautspiele in einem Satze in der Bedeutung von no. I u. von no. II nebeneinander, zB. meā causā causam accipite, Ter. heaut. 47: his de causis ego huic causae patronus exstiti, Cic. Rosc. Am. 5 (dazu Halm).

lateinisch-deutsches > causa

53 de

dē, Praep. m. Abl., bezeichnet eine Abtrennung, Abschließung von einem Gegenstande, an dem sich etwas befunden hat, deutsch = von... weg ( während ex den innern Bereich andeutet, aus dem etwas hervorgeht, deutsch = »von... aus«), I) im Raume: 1) von... weg, von... ab, von... her, von... herab, von, zuw. auch deutsch aus, de digito anulum detrahere, vom Finger (weg), Ter. u. Cic.: de manibus effugere, Cic.: de civitate alqm eicere, Cic.: de castris processisse, Sall.: de sella exsilire, Cic.: de muro se deicere, Caes.: de lecto decĭdere, Plaut. – dah. bei den Verben, die ein »Entnehmen« usw. bezeichnen, wie capere, sumere, petere etc. – ebenso emere de alqo, Cato: mercari de alqo, Cic.: quaerere de alqo, Cic.: audire de alqo, von jmd. (aus jmds. Munde), Cic.: discere de alqo, Cic. u.a.

2) zur Bezeichnung des Punktes, von dem (als an ihm noch haftend) etwas gleichs. sich loslöst, unmittelbar ausgeht, von... aus, an... herab, an, nova de gravido palmite gemma tumet, Ov.: pendēre de collo, de camera, Ov. u. Petron.: de clunibus pinnas habere, Col.: de qua pariens arbore nixa dea est, Ov.

3) zur Bezeichnung der Richtung, Seite, von der aus etwas geschieht, von... her, von... heraus, von... herab, palam de sella ac tribunali pronuntiaré, Cic.: nihil ex occulto, nihil de insidiis agere, Cic.: de paupere mensa dona, Tibull.: de scripto dicere, de epistula recitare, Cic.: de tergo, vom Rücken her, von hinten (dagegen a tergo, im Rücken), Plaut. (vgl. unten no. II, B, 3 a. E.): de plano (= χαμόθεν), auf ebener Erde, unten (Ggstz. de tribunali, ἀπο βήματος), cognoscere, discutere u. dgl., ICt.

II) übtr.: A) in der Zeit, 1) zur Angabe, daß etwas noch während der Dauer eines bestimmten Zeitpunktes (wie Nacht, Nachtwache, Tag usw.) seinen Anfang genommen habe, noch im Laufe des ( der) usw., noch mit, noch in od. an (vgl. Matthiä Cic. Mur. 22. Bremi Suet. Aug. 97), de nocte venire, Cic., rus ire, Ter., surgere, Hor. (vgl. Drak. Liv. 8, 23, 15. Oud. Suet. Vesp. 21). – multa de nocte (noch tief in der Nacht) profectum esse, Cic. – de media nocte (noch mitten in der Nacht) mittere complures turmas eo, Caes. – de die, noch am (hellen) Tage, Komik., Hor. u.a. (auch zuw. nach dem griech. ἀφ ἡμέρας = »mit dem Beginn des Tages«, nach Mützell Curt. 5, 7 [22], 2). – media de luce u. de medio die, vom hellen Mittag an, Hor. – de tertia (quarta) vigilia, noch im Laufe der dr. N., mit der dr. N., Caes., Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 9, 44, 10). – de mense Decembri (noch im Laufe des D.) navigare, Cic. – aber de tempore (= bl. tempore), zur gewöhnlichen Zeit, cenare, Auct. b. Hisp. 33, 5.

2) zur Bezeichnung der unmittelbaren Folge in der Zeit, von... weg, unmittelbar nach (s. Lorenz Plaut. most. 682. Brix Plaut. trin. 215), non bonus somnus de prandio, Plaut.: statim de auctione venire, Cic.: oft diem de die, von Tag zu Tag, differre, proferre u. dgl., Liv. u. Iustin.

B) in andern Verhältnissen, 1) zur Angabe der Herkunft, Abstammung, a) ( wie ἀπο) zur Bezeichnung des Ortes, von dem (als seinem gewöhnl. Aufenthaltsorte) jmd. od. etwas ist, -stammt, von, copo de via Latina, Cic.: rabula de foro (= forensis), Cic.: aliquis de ponte, einer von der Brücke, ein Brückensteher = Bettler, Iuven.: nauta de navi Alexandrina, Suet.: Libyca de rupe leones (poet. = Libyci leones, Ov.: nostro de rure corona, Tibull. – b) des Standes, de summo adulescens loco, Plaut.: de summo loco summoque genere eques, Plaut. – c) des etymologischen Ursprungs, von, nach, dicere alqm de alcis nomine, Ov.: dicta suo de nomine, Ov. 2) zur Angabe des Ganzen, von dem ein Teil, od. der Menge, aus der ein einzelnes Individuum genommen od. gekommen ist, von, aus, unter, partem solido demere de die, Hor.: de praeda mea teruncium nec attigit nec tacturus est quisquam, Cic.: exempta spinis de pluribus una, Hor.: hominem certum misi de comitibus meis, Cic.: illos emi de praeda a quaestoribus, Plaut. – So insbes., a) zur Angabe des Geschlechts, der Klasse, Gesellschaft, Schule, aus der ein Individuum ist, genetrix Priami de gente, Verg.: homo de plebe = aus dem Bürgerstande od. = aus dem gemeinen Volke, ein gemeiner Bürger, Cic., Liv. u.a. (vgl. Drak. Liv. epit. 2. Burm. Ov. am. 1, 7, 29): malus poëta de populo, Cic.: hic de grege illo est, Ter.: homo de schola, Cic. – b) sehr häufig zur Umschreibung des partitiven Genetivs, ut partem aliquam de istius impudentia reticere possim, Cic.: aliquis de dis, Ov.: de duobus honestis utrum honestius, Cic.: quemvis de iis, Cic. – bei Zahlw., nemo de nobis unus excellat, Cic.: unus (una) de multis, de tot milibus, Hor. u. Ov. – bei Superlat., de tribus et decem fundis tres nobilissimos fundos possidere, Cic.: minimus de stirpe virili, Ov.

3) zur Bezeichnung des Stoffs, woraus od. wovon etwas bereitet wird od. ist, von, aus, niveo factum de marmore signum, Ov.: de eodem oleo et opera exarare alqd, Cic.: verno de flore corona, Ov. – dah. a) zur Bezeichnung eines Gegenstandes, aus dem ein anderer entstanden ist, aus, garum de sucis piscis Hiberi, Hor.: alipedis de stirpe dei versuta propago nascitur Autolycus, Ov.: de nave carcerem facere, Petr.: de templo carcerem fieri, Cic.: captivum de rege facere, Iustin.: in deum de bove verti, Ov. – b) zur Angabe dessen, von dem der Aufwand für etw. bestritten wird, de praeda manubiis spoliisque honorem habetote, Liv. – bes. zur Angabe des Vermögens, von dem die Kosten zu etwas bestritten werden, de meo, de tuo, de suo, de nostro, de vestro, de alieno, von dem Meinigen, Deinigen usw., Komik., Cic., Liv. u.a. (vgl. Drak. Liv. 4, 60, 4. Schwarz Plin. pan. 26, 3. p. 83. Scheffer Phaedr. 4, 19, 26): de publico, aus der Staatskasse, Cic. u.a.: so auch de te, von dir = aus deinem Beutel, de te largitor, Ter. adelph. 940. – c) zur Angabe des Körperteils usw., mit dem man Strafe abbüßt (vgl. Korte Lucan. 4, 805), de tergo (vgl. oben no. I, 3), de visceribus satisfacere, Liv. u. Cic.: de tergo od. (meton.) de se supplicium dare, Plaut.

4) (spätlat.) zur Angabe des Mittels u. Werkzeugs, mit (s. Rönsch Itala p. 392 sqq.), descobinata de limis, runcinarum levigata de planis, Arnob.: comperies de velamine arcam testimonii, Itala exod. 26, 34: cumque significasset eis de manu, Itala act. apost. 12, 17: de afflatu suo animat, Tert. adv. Valent. 24: de cauda nocere, Tert. scorp. 1.

5) zur Bezeichnung der veranlassenden Ursache od. des Grundes, von wegen, wegen, um... willen, aus, durch, gravi de causa, Cic.: qua de causa, qua de re, aus dem Grunde, weswegen, deshalb, Cic. u. Nep.: so auch quo de facto, Auct. b. Hisp.: flebat uterque non de suo supplicio, sed etc., Cic.: senatui parendum de salute rei publicae fuit, Cic.: de labore pectus tundit, vor Schmerz, Plaut.: quod erat de me feliciter Ilia mater, durch mich, Ov.: notior est factus Capaneus de fulminis ictu, Ov.

6) zur Bezeichnung der Gemäßheit, nach de etwas wie nach einer Norm, Richtschnur geschieht, nach, zufolge, gemäß (s. Lorenz Plaut. most. 760. Brix Plaut. Men. 934), de exemplo meo ipse aedificato, Plaut.: de illis verbis cave tibi, Plaut.: de suorum propinquorum sententia atque auctoritate fecisse, Cic.: de eius consilio velle sese facere, Ter.: vix de mea sententia concessum est, Cic.

7) (wie περί), zur Bezeichnung der Rücksicht oder Hinsicht, in betreff ( was betrifft), in Hinsicht, anlangend ( was anlangt), hinsichtlich, de cena facio gratiam, Plaut.: recte non credis de numero militum, Cic.: de fratre confido, Cic.: diffidens de numero dierum Caesarem fidem servaturum, Caes.: neque id, quod fecerit de oppugnatione castrorum, aut iudicio aut voluntate suā fecisse, Caes.: solem de virgine rapta consule, Ov.: de cetero (am Ende einer Rede), was das übrige (weitere) anlangt, Sen. u. Curt.: so auch de ceteris, Sall.; s. Fabri Sall. Iug. 26, 1. Mützell Curt. 4, 1 (2), 14. – nach Subst., triumphus de alqo, victoria de alqo, s. triumphus, victoria. -u. so häufig nach verbis sentiendi u. declarandi zur Angabe des Objekts, auf das die Betrachtung, Verhandlung usw. sich beschränkt, deutsch über, s. ac-cipio, ago, audio, 1. dico, doceo, ē-doceo, cō-gnōsco, iūdico u. dgl.

8) bei Adjektiven zur Bildung von Adverbialausdrücken, wie: de improviso, unversehens, unvermutet, Ter., Cic. u.a.: de integro, von neuem, ibid.

9) (spätlat.) beim Komparat. statt des bloßen Abl., als, si plus de triginta pedibus patuerit, Gromat. vet. 11, 19.

10) bei subst. gebrauchten Advv., zB. de intus, s. de-intus: de longe, s. dē-longē: de magis, s. dē-magis.

/ In der Zusammensetzung bezeichnet de: a) Entfernung, Trennung, im materiellen und moralischen Sinne = ab-, weg-, fort-, decedere, deferre; übtr., denuntiare. – od. von der Höhe in die Tiefe = nieder-, herab-, hinab-, decĭdere, deicere. – b) ein Abgehen od. Fehlen, deunx, desum, deficio, destituo, demens, deformis u. dgl. – c) eine Vollendung, einen hohen Grad, dient daher auch zur Verstärkung des im einfachen Verbum liegenden Begriffs, völlig, gänzlich, sehr, heftig, defungi, depugnare, devincere. – deamare, demirari u. dgl.

de wird gern zwischen dem Adjektivum od. dem Pronomen u. dem Substantivum eingeschaltet, vgl. oben multa de nocte, gravi de causa, qua de re. – auch dem bloßen Relativum nachgesetzt, bes. in der jurist. Spr., zB. illud, quo de agitur, id negotium, quo de agitur, worum es sich handelt, Cic. de or. 1, 209 u. de inv. 1, 27: u. so illae oves, qua de re agitur, Varro r. r. 2, 2, 6; vgl. Neue-Wagener Formenl.³ Bd. 2. S. 942 u. 943.

lateinisch-deutsches > de

54 expono

ex-pōno, posuī, positum, ere, heraus-, offen hinsetzen, aufstellen, I) eig.: A) im allg.: scalas, hinsetzen, anlegen, Verg. Aen. 10, 654: fenum Graecum in sole aut in furno, ut siccescat, Col. 12, 28, 1: eam (partem foliorum inferiorem) supra fieri et exponi ad oculos et ad solem, Gell. 9, 7, 1: im Bilde, vitam in oculis atque in conspectu omnium, Cic. div. in Caec. 27: totam causam explicemus atque ante oculos expositam consideremus, Cic. Rosc. Am. 34. – dah. expositus, v. Örtl., frei daliegend, hinliegend, sich erstreckend, expositae prope in ipsis litoribus urbes, Liv.: Numidia ad ripas exposita fluminis Ampsaci, Mela: rupes exposta (= exposita) ponto, Verg. – B) insbes.: 1) an das Land setzen, a) an das Land werfen, -spülen, os (Orphei) peregrinis arenis, Ov. met. 11, 56: contortas fundo rates Tauromenitanis litoribus (v. der Charybdis), Pacat. pan. 26, 4. – b) als naut. t. t., α) an das Land setzen, landen, ausladen, ausschiffen, lebl. Ggstde., advexi, exposui, Cic.: exp. frnmentum, Cic.: merces suas, ICt.: tegulas de navibus, Liv. – Pers. (bes. Truppen), copias, milites, exercitum, Caes.: ibi Themistoclem, Nep.: milites (ex) navibus, Caes.: filium in terram, Caes.: milites od. exercitum in terram, Caes. u. Liv.: legiones in terram, Vell.: alqm in litus, Liv., in litore, Suet.: alqm in portu Tarentino, Iustin.: exercitum in Africa, Liv.: milites ad eum locum, qui appellabatur Palaeste, Caes. – dah. scherzh., ego istos amasios hoc ictu exponam (an die Luft setzen) atque omnes eiciam foras, Plaut. truc. 658: paene exposivit cubito, hat mich fast auf den Sand gesetzt, Plaut. Cas. 853. – β) über Bord werfen, onus, Marcian. dig. 39, 4, 16. § 8. – 2) öffentlich aufstellen, alqd venditioni, Tac.: bes. zur Schau, vasa Samia, Cic.: u. magnum argenti pondus (eine Masse von Silbergeschirr), Caes.: alqm populo videndum, Ov.: copias in omnibus collibus, gleichs. ausstellen, offen aufstellen, Caes. – 3) ein Kind an einem Orte aussetzen, puellam, Komik.: puerum, Iustin.: pueros, Lact.: filios, Tert.: puellam ad necem, Plaut.: in proxima alluvie pueros, Liv.: infantem ad ianuam matris, Suet.: ingenuus in Gallia natus, sed expositus, Suet.: subst., expositum agnoscere, recipere, Quint.: lex de expositis, Quint. – 4) eine Pflanze usw. ins Land setzen, mense Februario seu planta seu semen exponitur, Pallad. 3, 25, 31. – II) übtr.: 1) aufstellen, vor Augen legen, a) im allg.: praemia alci, Cic.: vitam suam ad imitandum, Cic.: factum (zur Nachahmung), Cic. – b) aussetzen = zur Verfügung stellen, alci DCCC, Cic.: per urbes benigne commeatus, Liv.: colores alci ad variandum, Cic. – c) als jurist. t. t., schriftl. ausstellen, epistulam (einen Schein) in eos exposuit, ICt.: exp. cautionem in alqm, ICt. – 2) mündlich od. schriftlich darlegen, a) aus einandersetzen, darstellen, zeigen, schildern, beschreiben, abhandeln, vitam alcis totam, Cic.: mores Graiorum, Nep.: alqm versibus, Nep.: breviter consulatum alcis, Cic.: Africae situm paucis, Sall.: mandata in senatu, Cic.: plura de alqo, Nep.: bl. de vita imperatorum, Nep.: m. folg. indir. Fragesatz (m. qui, quid, quemadmodum u. dgl.), Lucr., Cic. u.a.: m. folg. Acc. u. Infin. (= zeigen, dartun), Lucr. 1, 121. Cic. Tusc. 1, 26. – b) den Inhalt von etwas in Worte kleiden, aufsetzen, aufstellen, condiciones pacis, Iustin.: orationem obliquam, Iustin. – 3) aussetzen = preisgeben, bloßstellen, gew. exponi od. expositum esse u. Partiz. expositus, a) der Lage, Stellung nach, ager expositus ventis, Plin.: locus expositus solibus, Plin.: mare procellis undique expositum, Mela: mare in omnes tempestates expositum, Sen.: mare nimiā propinquitate ad pericula classium externarum expositum, Liv.: expositi adversus Italiam, Liv.: ut (exercitus) undique hosti exponeretur, Flor.: expositus ad ictus, Liv. u. Curt.: ad omnes ictus, Curt.: contra magnas copias se expositum videre, Auct. b. Afr. – b) den Verhältnissen nach, ne inermes provinciae barbaris nationibus exponerentur, Tac.: expositum ad invidiam Marcelli nomen, Tac.: ut minus ad iniurias fortunae simus expositi, Sen.: libertas exposita ad iniurias Masinissae, Liv.: ira magis exposita contemptui est, Sen. – absol. (iracundi) simplices videntur, quia expositi sunt, weil sie (der Tücke) preisgegeben sind, Sen. de ira 2, 16, 3: u. so bei Spät. oft = dem Hohne preisgeben, nomen dei, Lact.: vitia patriarcharum, Ambros.; vgl. Bünem. Lact. 1, 7. § 7. – 4) ablegen (s. Bünem. Lact. 3, 26, 13 u. 7, 5, 22. Rönsch Itala p. 364), nomen virginitatis, Arnob.: infantiam, Lact.: veterem hominem, Tert.: curas, Arnob. – / Archaist. Perf. exposivit, Plaut. Cas. 853. – Synkop. Partiz. Perf. expostus, Cato r. r. 151, 2. Verg. Aen. 10, 694. Stat. Theb. 5, 551 u. 7, 197.

lateinisch-deutsches > expono

55 fingo

fingo, fīnxī, fictum, ere ( altindisch dēgdhi, er bestreicht, verkittet, dēhī, der Damm, Wall, griech. τειχος, τοιχος für θειχος, θοιχος), I) eine Masse od. in einer Masse formen, gestalten, bilden, bildend schaffen, von Bildnern, die in Ton, Wachs, dann auch von solchen, die in bildsamen Stoffen übh. arbeiten, griech. πλάττειν, 1) eig.: a) eine Masse: ceras, Col. 9, 15, 7: molissimam ceram ad nostrum arbitrium formare et fingere, Cic. de or. 3, 177. – b) etw. in einer Masse, tegulas, Varro fr.: lateres, streichen, Plin.: panem, Sen.: spiram, Cato: liba, Varro LL.: pocula de humo, Ov.: alqd ex argilla, Plin.: absol., f. e cera, aus W. bossieren, Cic.: venuste pingere et fingere (modellieren), Amm. – insbes., v. Bildhauern, a Lysippo fingi volebat, Cic.: ars fingendi, Bildhauerkunst, Cic.: fingendi conditores, Plin.: imago ficta, Statue, Cic. – v. Tieren, favos (v. Bienen), Cic.: fingere et construere nidos (v. Vögeln), Cic.: lambendo mater (ursa) in artus fingit, Ov. (vgl. Gell. 17, 10, 3). – v. der Natur, natura fingit hominem, Cic.: natura humana fingit, gestaltet die menschl. Geschicke, Plaut. – poet. v. Dichter, versus, schaffen, Hor. de art. poët. 382. – v. der Seele, a qua (mente) is (vultus) fingitur, von dem (seinem Innern) jene (die Miene) ein Spiegel ist, Cic. Tusc. 3, 31. – 2) streichelnd betasten, sanft berühren, alci cervicem linteo, Afran. fr.: manus aegras manibus amicis, Ov.: corpora linguā, Ov. – 3) übtr.: a) umbilden, neubilden, vitam subito flecti fingique posse, Cic. Sull. 79; vgl. ibid. 69. – mit dopp. Acc., zu etwas schaffen, si miserum Fortuna Sinonem finxit, das Unglück zum armen Manne schuf, Verg. Aen. 2, 80. – b) im Geiste, in der Vorstellung sich ein Bild von etwas machen od. entwerfen, sich etwas denken, -vorstellen, etw. annehmen, träumen, sich einbilden, fingite animis... fingite igitur cogitatione imaginem huius condicionis meae, Cic.: homines antiqui, qui ex sua natura ceteros fingerent, nach der eigenen Sinnesart beurteilten, Cic.: sibi metum, Liv.: inanes sibi metus, Plin. ep. – m. dopp. Acc., quod si qui me astutiorem fingit, Cic. ep. 3, 8, 6: natura enim fingit homines et creat imitatores et narratores, Cic. de or. 2, 219. – mit folg. Acc. u. Infin., finge aliquem fieri sapientem, Cic.: cum mihi fingo uno nos animo futuros (esse), Sen.: eum te esse finge, qui sum ego, Cic.: fingerent (eum) mentitum (esse) ante, Liv.: f. datos (esse) currus, Ov.: m. folg. indir. Fragesatz, Tibull. 2, 6, 51 sq.; vgl. Ov. met. 6, 491 sq.: absol., ne finge, denke das nicht, Verg. Aen. 4, 338. – c) ersinnen, erdichten, erlügen, vorgeben, nuptiarum gratiā haec, Ter.: ad senem aliquam fabricam, Ter.: quandam inter se fallaciam, Ter.: causas (Vorwände), Ov.: u. so fingere causas, ut etc., Tibull.: fingere causas, ne etc., Ter.: verba, täuschende Reden führen, Sall.: crimina, opprobria in alqm, Cic. u. Hor. (s. Schmid Hor. ep. 1, 15, 30). – m. folg. Acc. u. Infin., (me) voluisse, Ov.: quem prodere rem Danaam finxit, gab ihm (fälschlich) Verrat an den Danaern schuld, Ov.: cum alii abesse eum, alii aegrum esse, falso utrumque, fingerent, Liv. – Partiz. fictus, erdichtet, erlogen, di, Cic.: vultus ficti simulatique, Cic.: ficta fabula, Cic.: narrationes, von den äsopischen Fabeln, Cic.: carmen, eitle Dichtung, Verg.: subst., fictum:, ī, n., etwas Erdichtetes, -Erlogenes, eine Erdichtung, Lüge, fictum pravumque, Lug und Trug, Verg.: mensura ficti, Ov.: cotidie aliquid de me ficti adferebat, Cic. Sest. 133: ficta rerum, Schnurrpfeifereien, Hor. sat. 2, 8, 83: ficta loqui, Ov. met. 1, 771 u. 8, 614: ficta voluptatis causā sint proxima veris, was du zur Lust dir ersinnst, sei möglichst ähnlich der Wahrheit, Hor. de art. poët. 338. – d) etwas erheucheln, fälschlich vorgeben, nihil fingam, nihil dissimulem, Cic.: fingere alia, dissimulare de coniuratione, Sall.: stultitiam, Suet.: fugam, Capit.: gratiam in odio (v. Philipp), Iustin.: expeditionem, Tac. – m. Acc. pers., f. benignum, den Gütigen erheucheln (spielen), sich gütig stellen, Spart. Car. 5, 2: u. m. dopp. Acc., sich so u. so stellen, bonos se ac liberales, Sen. de ben. 4, 17, 3: u. m. folg. Infin., ignorare fingit, Claud. in Eutr. 2, 306. – e) auf etw. sinnen, -denken, fugam, Plaut.: parricidia, vatermörderische Pläne schmieden, Sen.: profectionem, an die Abr. denken, Anstalten treffen zur usw., Iustin. – II) mit dem Nebenbegr. des Ordnens, Zurechtlegens, -machens, zurichten, zurechtmachen, -legen, zustutzen, 1) eig.: a) übh.: equum, Hor. ep. 1, 2, 64: vitem putando, Verg. georg. 2, 407. – b) als t. t. vom Ordnen der Frisur = ordnen, zurechtmachen, frisieren, manibus canas comas, Tibull.: toties positas comas, Ov.: crinem fronde premit fingens, Verg.: übtr., v. der Pers. selbst, ornari, poliri, expoliri, pingi, fingi (sich schniegeln), Plaut.: fingi curā mulierum, Phaedr.: se fingere alci (für jmd.), Ov. Vgl. die Auslgg. zu Phaedr. 2, 2, 8. – c) v. Mienenspiel usw., fingere vultum = eine freundliche Miene annehmen, liebäugeln, Ov. met. 4, 319; od. = eine ruhige, die Furcht verbergende Miene annehmen, seine Miene verstellen, Caes. b. G. 1, 39, 4; vgl. voltus quoque hominum fingit scelus, selbst die Gesichter der Menschen weiß er abzurichten, der Erzschelm, Ter. heaut. 887. – so auch ficto pectore fatur, spricht mit heuchelnder Seele, Verg. Aen. 2, 107. – dah. Partic. fictus, v. Pers. = verstellt, nicht aufrichtig, falsch, ein Heuchler, Hor. sat. 1, 3, 61. Plin. ep. 8, 18, 3. Capit. Albin. 12, 10: fuit vitā fictus, Spart. Pesc. 5, 1. – 2) übtr.: a) durch Unterricht usw. zustutzen, bilden, ausbilden (vgl. Ruhnk. Ter. heaut. 5, 1, 25. Drak. Sil. 1, 441), oratorem, vocem, Cic.: animos ( wie πλάττειν τὰς ψυχάς), ausbilden, Cic.: mentes orando, bearbeiten = nach seinen Absichten lenken, für sich gewinnen, Sil.: voce paternā fingi ad rectum, angeleitet werden zum usw., Hor.: mit Infin., fingit equum tenerā docilem cervice magister ire viam, Hor. ep. 1, 2, 64. – b) nach einem Muster einrichten, richten, se totum ad arbitrium alcis, Cic.: se ex forma rei publicae, seine Maßregeln nehmen nach usw., Cic. – / Partiz.-Form finctus, Ter. eun. 104. Avian. fab. 11, 4 Itala (Tolet.) sap. 7, 1. Itala (psalt. Veron. et Tolet.) sap. 10, 1. Commod. instr. 1, 18, 16. Interpr. Iren. 2, 14, 2. Not. Tir. 66, 25.

lateinisch-deutsches > fingo

56 omnino

omnīnō, Adv. (omnis), im ganzen, in allem, I) zur Bezeichnung der weitesten Ausdehnung eines Zustandes, gänzlich, ganz, überhaupt, cum defensionum laboribus senatoriisque muneribus aut omnino aut magna ex parte essem aliquando liberatus, Cic.: qui omn. Graecas non ament litteras, plures, qui philosophiam, Cic. – dah. bes. a) wenn man vom einzelnen zum Ganzen übergeht, überhaupt, im allgemeinen, de hominum genere aut omn. de animalibus loquor, Cic. – b) wenn eine Steigerung der Begriffe stattfindet, überhaupt nur, sogar nur, nam pleraque tacta tantum et omn. commota latissime serpunt, Plin. ep.: nec leges ullae sunt nec iudicia nec omn. simulacrum aliquod aut vestigium civitatis, Cic.: verb. non modo... sed omnino, Cic. – c) wenn man eine Aussage kurz zusammenfaßt, kurz, mit einem Worte, omnino, ut te absolvam, nullam pictam conspicio hic avem, Plaut. – d) bei Zahlen, überhaupt, im ganzen, in allem, quinque omn. fuerunt, Cic.: diebus omn. decem et octo, Caes. – II) zur Bezeichnung des höchsten Grades eines Zustandes od. einer Eigenschaft, gänzlich, ganz und gar, durchaus, in jeder Hinsicht, vollständig, nunc ego omn. occĭdi, Plaut.: fieri omnino neges, Cic.: me omn. lapidem, non hominem putas, Ter.: Maximum fratrem, egregium virum omn., sibi nequaquam parem colebat, Cic. – dah. a) neben Superlativen, miserrima est omn. ambitio honorumque contentio, Cic.: aptissima omn. sunt arma senectutis, Cic. – u. mit omnis verb., omn. omnium horum vitiorum atque incommodorum una cautio est, Cic. – b) neben negativen Ausdrücken, is omn. servus in familia non erat, Cic.: non usquam id quidem dicit omnino (vollständig), sed, quae dicit, idem valent, Cic.: quod autem sine sensu sit, id nihil ad nos pertinere omnino (durchaus nicht), Cic.: soli tamen dicamus potius, quam omn. non dicamus, Quint.: sensu omisso fit idem quasi natus non esset omn., Cic.: nulla omn. in re, Cic. – III) zur Bezeichnung der allgemeinen Gültigkeit einer Aussage, überhaupt, allerdings, nego illum adulescentem omn. illo die esse mortuum, Cic.: quod amici genus adhibere omn. levitatis est, Cic. – dah. bes. a) in Einräumungen, mit folg. Adversativsatz, pugnas omnino, sed cum adversario facili, Cic. – b) in allgemeinen Behauptungen, omn. illud honestum, quod animi efficitur, non corporis viribus, Cic.: omn. est amans sui virtus, Cic.

lateinisch-deutsches > omnino

57 ut

ut, urspr. Form utī, arch. utei, Adv. u. Coniunct., I) Adv.: A) (wie ινα) als Ortsadverbium, wo, Catull. 11, 3; 17, 10. Verg. Aen. 5, 329. Ov. met. 1, 15. Vgl. Porphyr. Hor. carm. 3, 4, 29. Diom. 408, 16. Haupt Opusc. 2, 198 sq.

B) zur Bezeichnung der Art und Weise, wie ein Zustand erscheint, in welcher Weise, in welcher Art, wie, 1) zur Andeutung der Beziehung eines Zustandes auf einen anderen, wie, a) absol.: Ciceronem et ut rogas amo et ut meretur et ut debeo, Cic.: perge ut instituisti, Cic. – namentlich in Zwischensätzen, in denen man auf anderswo angedeutete Aussagen, Zeugnisse, Wahrnehmungen verweist, homo demens, ut isti putant, Cic.: gens, ut barbari credunt, sapientiā excellet, Curt.: facilius est currentem, ut aiunt, incitare, quam commovere languentem, Cic.: haec civitas Rhenum, ut supra demonst avimus, tangit, Caes. – b) mit korresp. sic, ita, item: sic sum, ut vides, Plaut.: omnia sic constitueram mihi agenda, ut tu admonebas, Cic.: ut optasti, ita est, Cic.: ita ut res sese habet, narrato, Ter.: ut tute es, item censes omnes esse? Plaut. – c) ut ut od. utut, wie immer, ut ut res haec sese habet, Plaut.: ut ut erit, rem impediri malo, Cic. ad Att. 15, 26, 4.

2) zur Angabe von Vergleichungen, a) wenn zwei Begriffe miteinander gleichgestellt werden, meistens mit einem korresp. sic, ita, item, itidem, so... wie, sic, ut avus hic tuus, ut ego, iustitiam cole, Cic.: uti initium, sic finis est, Sall.: ut ille solebat, ita nunc mea repetet oratio populi origines, Sall.: non item in oratione ut in versu numerus exstat, Sall.: ut vos hic, itidem illic apud vos meus servatur filius, Plaut. – b) wenn zwei Begriffe gleichlautend nebeneinander angeführt werden, wie... so auch, sowohl... als auch, ut cum Titanis, ita cum Gigantibus, Cic.: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni arcessierunt, Cic.: ut credere, ita malle, Liv. – c) wenn zwei Begriffe miteinander verbunden werden, von denen der eine neben dem anderen eingeräumt wird, obgleich es nicht zu erwarten war, so wie... so, zwar... aber, Saguntini ut a proeliis quietem habuerant... ita non nocte, non die umquam cessaverant ab opere, Liv.: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt? Cic. – d) in der Wendung: ut quisque mit Superl.... sic od. ita m. Superl., je mehr... desto mehr, je... desto, ut qui que est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur, Cic.: ut quidque primum gestum erit, ita primum exponetur, Cic.: ut illis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam relinquere, sic vobis turpissimum est illud tueri non posse, Cic. – mit voranstehendem ita, colendum esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus erit ornatus, Cic. – mit fehlendem ita, ut quisque maxime perspicit, quid etc...., is prudentissimus haberi solet, Cic.: facillime ad res iniustas impellitur, ut quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate, Cic. – mit fehlendem ita samt dem Superl., ut quaeque retro etc., Liv. 30, 10, 17. – Wenn in dem Hauptsatze kein Superl. vorhanden ist, so dient ut quisque mit dem Superl. dazu, die Gegenstände, die im Satze erwähnt werden, einzeln u. aufeinderfolgend darzustellen, corripitur flammis ut quaeque altissima (est) tellus, Ov.: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, Liv.: legendos Demosthenem atque Ciceronem, tum ita, ut quisque esset Demostheni et Ciceroni simillimus, Quint.: ut quisque aetate antecedebat (= maximus erat), ita sententiam dicebat, Cic. – Auch steht sowohl im Hauptsatz als auch im Nebensatz ein anderer Grad, maior societas est, ut quisque proxime accederet, Cic.: uti longe a luxuria, ita famae propior, Tac. – e) in der Wendung ut quis m. Compar. od. Posit., je nachdem... so, ut quis districtior accusator, velut sacrosanctus erat, Tac.: ipsa e provincia, ut quis fortunae inops, moribus turbidus, promptius ruebant, Tac. – f) in Schwüren u. Beteuerungen, so wahr, so wahr wie usw., so wahr ich wünsche, daß usw., so wahr mir Gott helfe, so usw., ita me di ament, ut ego nunc non tam meāpte causā, laetor, quam illius, Ter.: ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: si me di amabunt, ut me tuarum miseritum est fortunarum, Ter.: ita mihi atque huic sis superstes, ut ex me atque hac natus es, Ter.: ita mihi meam voluntatem comprobet, ut ego accepi, Cic.

3) zur Angabe einer erläuternden Erklärung, wie, als, Cicero ea, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates, Nep. – daher auch, um einen Maßstab anzugeben, nach dem ein ausgesprochenes Urteil aufgefaßt werden soll: dies geschieht a) durch ein appositionsmäßig angefügtes Substantiv od. Adjektiv, wie, als, für, laeti ut ad regem diu desideratum concessere, Liv.: horret onus ut parvo corpore maius, Hor.: homo acutus, ut Poenus, Cic.: apud me, ut bonum iudicem, argumenta plus quam testes valent, Cic. – b) durch einen selbständigen Satz, wie, wie denn, wie einmal, aiunt hominem, ut erat furiosus, respondisse, Cic.: permulta colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus, Cic.: Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens, ut est captus Germanorum etc., Caes.

4) zur Angabe eines Grundes, ausgedrückt a) durch einen relativen Satz, der nämlich, magna pars Fidenatium, ut qui coloni additi Romanis essent, Latine sciebant, Liv.: proelium, ut quod maxime umquam, pari spe utrimque commissum est, wenn irgend eins, Liv. – b) durch einen hypothetischen Satz mit si, wie wenn, als wenn, Agesilaus cum suis eo venit atque, ut si bono animo fecissent, consilium eorum, Nep.: ut si esset res mea, Cic.

5) zur Angabe eines Verhältnisses, nach dem eine Tätigkeit bemessen wird, so wie, ut potui, tuli, Cic.: ut ipse praescripserat, Nep. – bes. in Verbindung mit einem Superl., ut blandissime potest, auf das schmeichelhafteste, Cic. – u. der Superl. verstärkt durch cum, wie domus celebratur, ut cum maxime (sc. celebratur), Cic.

6) zur Angabe von Beispielen, wie, zum Beispiel, ea se sola percipere dicunt, quae tactu intimo sentiant, ut dolorem, ut voluptatem, Cic.: eādem mente res dissimillimas comprehendimus, ut colorem, saporem, calorem, Cic.

7) zur Angabe des Grades im Ausrufe (s. Brix Plaut. capt. 416), wie, ut lacrumas excutiunt mihi! Plaut.: ut ille tum humilis, ut demissus erat! ut ipse sibi displicebat! Cic.: quae postea, in eum sunt ingesta, ut sustinuit! ut contempsit ac pro nihilo putavit! Cic.

8) zur Angabe einer Frage, wie, a) einer direkten (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 1), ut vales? Komik.: ut valet? ut meminit nostri? Hor. – b) einer indirekten, videte, ut hoc iste correxerit, Cic.: credo te audisse, ut me circumsteterint, ut aperte ostentarint, Cic.

9) zur Angabe von Zeitverhältnissen, a) zur Bezeichnung eines der Haupthandlung unmittelbar vorangegangenen Ereignisses, meistens mit dem Perfect., wie, als, sobald als, ut haec audivit, Cic.: ut huc venit, Cic.: ut vidit, Cic.: m. Praes., ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, Plin. ep. 6, 20, 5: verstärkt durch primum, ut primum loqui posse coepi, Cic.: durch subito, ut subito, wie auf einmal, Ov. – Häufig steht im Hauptsatze ein Wort wie subito, statim, das die rasche Aufeinanderfolge beider Handlungen besonders hervorhebt, ut intellectum est, quantam vim haoeret accurata oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt, Cic.: me ab Appio statim diligi coeptum esse, ut simultatem deposuimus, sensi, Cic. – b) zur Bezeichnung von gleichzeitigen Handlungen, seitdem, seit (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 53), nam viri nostri domo ut abierunt, hic tertius est annus, Plaut.: quartus decimus annus est, ex quo spei tantae admotus snm; octavus, ut imperium obtines, Tac.: vigesima nox fuit, ut cupiunt te cernere silvae, Calp.: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Cic.: ut illos de re publica libros edidisti, nihil a te sane postea accepimus, Cic.: qui primus alma risit adorea, dirus per urbes Afer ut Italas equitavit, Hor.: nec quicquam ad nostras pervenit acerbius aures, ut sumus in Ponto, Ov.

II) Coniunction mit dem Konjunktiv, daß, so daß, damit, A) zur Bezeichnung einer Wirkung, u. zwar entweder 1) einer faktischen, a) nach den Ausdrücken, die den Begriff von bewirken, geschehen, erfol gen, sich ereignen, vorhanden sein, stattfinden haben, daß, sol efficit, ut omnia floreant, Cic.: fieri non potest, ut quis Romae sit, cum est Athenis, Quint.: plerisque accĭdit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant, Caes.: u. so forte e venit, ut etc., Cic.: nobis contigit, ut etc., Cic.: est, ut etc., Cic.: ex hoc nascitur, ut etc., Cic. – b) nach den Ausdrücken, die das Vorhandensein einer Eigenschaft, einer Beschaffenheit, eines Erfordernisses, übh. einer Erscheinung bezeichnen, die eine Wirkung hat, daß, mos est hominum, ut etc., Cic.: expedit omnibus, ut etc., Iustin.: mihi opus est, ut lavem, Plaut.: hic locus est, ut de moribus maiorum loquamur, Cic.: si sequitur, ut etc., Cic.: reliquum est od. restat, ut etc., Cic.: extremum est, ut te orem, Cic.: iam prope erat, ut sinistrum cornu pelleretur Romanis, Liv. – dah. steht auch ut nach den Ausdrücken certum, verum, falsum, verisimile, rectum, iustum, usitatum est u.a., Cic., Nep. u.a.

2) einer vorgestellten, a) nach den Verben wollen, wünschen, befehlen, bitten, verlangen, anraten, auftragen; beschließen, sich vornehmen; sich bestreben, sorgen; zulassen u.a., daß, equidem vellem, ut aliquando redires, Cic.: Phaëthon, ut in currum patris tolleretur, optavit, Cic.: praecipitur, ut nobismet ipsis imperemus, Cic.: quam ob rem imperabas, ut etc., Cic.: magnopere orabant, ut etc., Caes.: petunt atque orant, ut etc., Caes.: orat atque obsecrat, ut etc., Caes.: Messalae et Attico dixit, ut sine cura essent, Cic.: Voluseno mandat, ut revertatur, Caes.: constituit, ut ludi fierent, Cic.: tibi decernit, ut regem reducas, Cic.: ita censuerunt, ut P. Lentulus in custodiam traderetur, Cic.: consilium cepi, ut etc., Cic.: placuit his, ut etc., Cic.: curavi, ut bene viverem, Sen.: consulere ac prospicere debemus, ut etc., Cic.: quae (lex) permittit, ut etc., Cic.: illud natura non patitur, ut etc., Cic.: assentior, ut, quod est rectum, verum quoque sit, Cic. – b) nach den Verben fordern, ermahnen, erinnern, überreden, antreiben, zwingen, daß, tribuni plebis postulant, ut etc., Liv.: magno opere te hortor, ut etc., Cic.: haec admonui, non ut Graccho vitio darem, sed uti caveretis, ne etc., Gell.: auctor non sum, ut etc., Cic.: suasit, ut etc., Cic.: huic persuadet, uti ad hostes transeat, Caes.: impellimur naturā, ut etc., Cic.: Lentulum, ut se abdicaret praeturā, coëgistis, Cic. – c) nach den Verben fürchten, daß nicht (weil in den lat. Verben timere, metuere, vereri ein negativer Begriff enthalten ist, der auch auf den Nebensatz mit übergeht), ut sis vitalis, metuo, Hor.: timeo, ut sustineas, Cic.: vereor, ut Dolabella ipse nobis prodesse possit, Cic. – d) elliptisch für fac ut zur Anfügung eines Konzessivsatzes, gesetzt daß, angenommen daß, zugegeben daß, wenn auch (s. Madvig Cic. de fin. 2, 22, 71. Fabri Liv. 21, 47, 5), ut desint vires, tamen est laudanda voluntas, Ov.: quae ut essent vera, coniungi debuerunt, Cic.: ut quaeras omnia,...non reperies, Cic.: verum ut hoc non sit, tamen servet rem publicam, Cic.: ut ita sit, tamen non potes hoc quasi praeclarum aliquid praedicare, Cic. – e) elliptisch zum Ausdruck des Unwillens in einer Frage, egone illam ut non amem? ego illi ut ne bene velim? Plaut.: oh! tibi ego ut credam, furcifer? Ter.: tu ut umquam te corrigas? Cic.: ut ne tegam spurco Damae latus? Hor. – f) elliptisch zum Ausdruck einer Besorgnis, daß nur, operam ut det, Plaut.: ut satis contemplata modo sis, Ter. – g) elliptisch zum Ausdruck eines Wunsches, daß doch, ut dolor pariat, quod iam diu parturit, Cic.: ut te di perduint! Ter.

B) zur Bezeichnung einer Folge, daß, so daß, 1) mit korresp. ita, sic, tam, eo, adeo, usque eo; talis, tantus, is, hic u.a.: Tarquinius sic Servium diligebat, ut is eius vulgo haberetur filius, Cic.: Siciliam Verres ita vexavit, ut etc., Cic.: non essem tam inurbanus ac paene inhumanus, ut eo gravarer, Cic.: eo rem adducam, ut etc., Cic.: paupertatem adeo facile perpessus est, ut etc., Nep.: talis est ordo actionum adhibendus, ut etc., Cic.: tantā imbueremur superstitione, ut etc., Cic.: eo erant vultu, ut etc., Cic.: Milo hoc fato natus est, ut etc., Cic.

2) ohne korrelatives Wort, arboribus consita Italia est, ut tota pomarium videatur, Varro: cuius aures clausae veritati sunt, ut ab amico verum audire nequeat, huius salus desperanda est, Cic.: ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concĭdant, Cic.: fuit et disertus, ut nemo Thebanus ei par esset eloquentiā, Nep.

C) zur Bezeichnung einer Absicht, daß, damit, 1) mit einem demonstrativen ideo, idcirco, ad eam rem u.a.: legum idcirco omnes servi sumus, ut liberi esse possimus, Cic.: neque hāc nos patria lege genuit aut educavit, ut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis, Cic.

2) meistens ohne ein hinweisendes Wort, Romani ab aratro abduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset, Cic.: haec acta res est, ut nobiles restituerentur in civitatem, Cic.: esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas, Cornif. rhet.: constituerunt, sementes quam maximas facere, ut in itinere copia frumenti suppeteret, Caes.

lateinisch-deutsches > ut

58 veto

veto (altlat. voto), vetuī (votuī), vetitum (votitum), āre (wohl zu griech. ουκ ετός, nicht ohne Grund, ετώσιος [Ϝ bei Homer], vergeblich, ohne Erfolg), nicht geschehen lassen, nicht lassen, nicht wollen, widerraten, verbieten, nicht erlauben, verhindern (Ggstz. iubere), u. zwar teils im allg., teils als publiz. t.t. (v. Einspruch des Tribunen u. Prätors u.v. Verbot des Gesetzes, der Obrigkeit usw.) u. als t.t. der Augurspr. (v. den Weissagevögeln, Auspizien u. den Haruspizes), a) m. folg. Objektsatz: α) mit Acc. u. Infin.: rationes vetabant me rei publicae penitus diffidere, Cic.: plus vicena quina (ova) incubanda vetant, Plin.: id faciendum vetat M. Antonius, Quint.: quamquam ridentem dicere verum quid vetat? Hor.: quid vetat et nosmet Lucili scripta legentes quaerere, num etc., Hor.: von Befehlshabern, quod ab opere singulisque legionibus singulos legatos Caesar discedere nisi munitis castris vetuerat, Caes.: v. den Tribunen, in vincula (hominem) conici vetant, Liv.: v. Prätor, qui dies totos aut vim fieri vetat, aut restitui factam iubet, Cic.: v. Gesetz, lex peregrinum vetat in murum ascendere, Cic.: Velia lex eum, qui provocasset, virgis caedi securique necari vetuit, Liv. – im Passiv mit Nom. u. Infin., senatores vetiti, nisi permissu ingredi Aegyptum, Tac.: quidnam id esset, quod respicere vetitus esset, agitabat animo, Liv.: exercitus celsarum arborum obsistente concaede ire protinus vetabatur (wurde verhindert), Amm. – β) m. bl. Infin.: tabulae peccare vetantes, Hor.: unde proferre pedem pudor vetet, Hor.: occīdere pater iubebat, mater vetabat, Sen. rhet.: plerique vetare amplius mentionem pacis facere, Liv.: desperatis etiam Hippocrates vetat adhibere medicinam, Cic.: v. Gesetzen, lex recte facere iubet, vetat delinquere, Cic.: v. Haruspex, haruspex vetuit ante brumam aliquid novi negoti incipere, Ter.: v. den Vögeln, tum volucres vetant agere, tum iubent, Cic. – impers., ait esse vetitum accedere, Ter.: sanguinem arae offundere vetitum est, Tac. – b) mit folg. ut od. ne od. (bei vorhergeh. Negation) m. folg. quo minus od. quin u. Konj., od. m. folg. bl. Coniunctiv: sive iubebat, ut facerem quid, sive vetabat, Hor.: edicto vetuit, ne quis se praeter Apellem pingeret, Hor.: sapientia nullā re quo minus se exerceat vetari potest, Sen.: non veto quo minus securi percutiatur, Sen. rhet.: nemo hinc prohibet nec vetat, quin quod palam est venale, si argentum est, emas, Plaut.: quin rem inimicissimam corpori faceret vetari nullo modo poterat, Sen. rhet.: vetabo, qui sacrum vulgarit, sub isdem sit trabibus, Hor. – c) m. bl. Acc., und zwar: α) m. Acc. rei: leges iubere aut vetare (v. Volke), Cic. de or. 1, 60: bella, Verg.: maiora, Ov.: quid iubeatve vetetve, Ov. – Passiv, fossam praeduxit, quā incerta Oceani vetarentur, Tac.: factum vetitum, Plin.: vetitae terrae, Ov. – v. Gesetzen, ludere vetitā legibus aleā, Hor. – β) m. Acc. pers.: cum Graecos versiculos facerem, vetuit me tali voce Quirinus, Hor.: v. Gesetz, lex est recta ratio, quae neque probos frustra iubet aut vetat neque etc., Cic. – m. Abl. rei, senatum militiā, vom Kriegsdienste ausschließen, Aur. Vict. de Caes. 33, 34. – Passiv, acta agimus; quod vetamur vetere proverbio, Cic.: propter eandem causam facere debebimus, propter quam vetamur, Quint. – d) absol.: res ipsa vetat, Ov. – u. so bes. als t.t. (s. oben) v. Tribunen, ne vetare aut intercedere fas cuiquam tribunorum esset, Suet.: u. so bl. VETO, Liv. 6, 35, 9. – u.v. Gesetz, lex iubet aut vetat, Cic. u. Quint. – u.v. Auspizium, si vetat auspicium, Ov. – Passiv, cur Dialibus id vetitum, Tac. ann. 3, 58. – / Vulg. Perf. vetavit, Pers. 5, 90. Serv. Verg. Aen. 2, 201. Past. Herm. 3, 9, 6 Pal., vetastis, Itala Luc. 11, 52 Cant., vetassent, Epit. Iliad. 250, vetatus est, Itala act. apost. 17, 15, vetati sunt, Vulg. act. apost. 16, 6: vetati sulci, Chalcid. Tim. 153. – Verlängerte Form vetuo (viell. die urspr. v. vetus abgel., wie antiquo v. antiquus, s. Keller N. Jahrb. 107 [1873]. S. 602), Petron. 47, 5 u. 53, 8 Buech. – vulg. Form beto, Corp. inscr. Lat. 6, 27977 u. 10, 2224. – Über die altlat. Form voto, votui, votitus s. Brix Plaut. trin. 457; vgl. Non. 45, 5.

lateinisch-deutsches > veto

59 de

[ABCU]A - dē + abl. prép. [st1]1 [-] de, du haut de.    - de muro: du haut de la muraille.    - de puteo haurire: puiser d'un puits. [st1]2 [-] pendant, après.    - de mense Decembri navigare: faire une traversée pendant le mois de décembre.    - de media nocte: après minuit. [st1]3 [-] de, d'entre.    - unus de multis: le premier venu, n'importe qui. [st1]4 [-] en prenant sur.    - de publico redimere: racheter en prenant sur les fonds publics, racheter aux frais de l'Etat. [st1]5 [-] d'après.    - quibus de causis: pour ces raisons.    - de more: selon la coutume. [st1]6 [-] au sujet de.    - de ceteris: quant au reste. [st1]7 [-] de la part de.    - bene mereri de aliquo: bien mériter de qqn, rendre de grands services à qqn. [ABCU]B - dē- + consonne ou dĕ- + voyelle ou h (di-, dif-, dis-, dir-), préfixes. [st1]1 [-] séparation:    - de-cedere: partir, décéder.    - de-minuere: retrancher.    - di-ducere: séparer. [st1]2 [-] mouvement de haut en bas:    - de-spicere: regarder de haut en bas, mépriser.    - de-jicere → de + jacere: jeter à bas, précipiter. [st1]3 [-] privation, cessation, valeur négative:    - de-mens: fou, privé de raison.    - de-decus: déshonneur.    - dif-ficilis: difficile.    - de-fervescere: cesser de bouillir. [st1]4 [-] valeur intensive, achèvement:    - de-poscere: demander énergiquement.    - de-sudare: suer beaucoup.    - de-servio: servir avec zèle.    - de-vincere: vaincre complètement, écraser. [st1]5 [-] dispersion:    - dis-currere: courir dans toutes les directions.    - di-mittere: envoyer dans tous les sens.
* * *
[ABCU]A - dē + abl. prép. [st1]1 [-] de, du haut de.    - de muro: du haut de la muraille.    - de puteo haurire: puiser d'un puits. [st1]2 [-] pendant, après.    - de mense Decembri navigare: faire une traversée pendant le mois de décembre.    - de media nocte: après minuit. [st1]3 [-] de, d'entre.    - unus de multis: le premier venu, n'importe qui. [st1]4 [-] en prenant sur.    - de publico redimere: racheter en prenant sur les fonds publics, racheter aux frais de l'Etat. [st1]5 [-] d'après.    - quibus de causis: pour ces raisons.    - de more: selon la coutume. [st1]6 [-] au sujet de.    - de ceteris: quant au reste. [st1]7 [-] de la part de.    - bene mereri de aliquo: bien mériter de qqn, rendre de grands services à qqn. [ABCU]B - dē- + consonne ou dĕ- + voyelle ou h (di-, dif-, dis-, dir-), préfixes. [st1]1 [-] séparation:    - de-cedere: partir, décéder.    - de-minuere: retrancher.    - di-ducere: séparer. [st1]2 [-] mouvement de haut en bas:    - de-spicere: regarder de haut en bas, mépriser.    - de-jicere → de + jacere: jeter à bas, précipiter. [st1]3 [-] privation, cessation, valeur négative:    - de-mens: fou, privé de raison.    - de-decus: déshonneur.    - dif-ficilis: difficile.    - de-fervescere: cesser de bouillir. [st1]4 [-] valeur intensive, achèvement:    - de-poscere: demander énergiquement.    - de-sudare: suer beaucoup.    - de-servio: servir avec zèle.    - de-vincere: vaincre complètement, écraser. [st1]5 [-] dispersion:    - dis-currere: courir dans toutes les directions.    - di-mittere: envoyer dans tous les sens.
* * *

    De, Praepositio, ablatiuo casui seruiens: quae suo casui semper praeponitur. aliquando interponitur inter substantiuum et adiectiuum elegantiae causa. Cic. Id nisi graui de causa non fecisset. Sans grande cause.

\

    De nocte abire. Terent. De nuict.

\

    De nocte multa exurrexi. Plaut. Je me suis levé qu'il estoit encores grand nuict.

\

    De media nocte missus equitatus. Caesar. Sur la minuict.

\

    De nocte vigilare. Cic. Veiller de nuict.

\

    De die potitare. Plaut. De jour.

\

    De medio potare die. Horat. Dés midy commencer à boire et yvrongner.

\

    De die viuere cum perditis. Cic. De jour, En plain jour.

\

    Apparare de die conuiuium. Terent. Incontinent, Tout à l'heure.

\

    De meo praeceptis nihil nouum apposui. Plaut. Du mien.

\

    De tuo istuc addis. Plaut. Du tien, De ta fantasie.

\

    Olet vnguenta de meo. Terent. De mon bien et à mes despens.

\

    De nostro saepe edunt. Plaut. Ils mangent souvent du nostre, Ils vivent à noz despens.

\

    Quum ante id tempus de suo quisque functus eo munere esset. Liu. A ses despens.

\

    De alicuius sententia peccare. Plaut. Par son conseil et advis.

\

    De sua sententia in Albano monte triumphauit. Plin. iunior. A sa fantasie, Sans s'en conseiller.

\

    De sua sententia aliquid comminisci. Plaut. De soymesme.

\

    De sententia populi lectus imperator. Liu. De l'advis et accord du peuple.

\

    De communi sententia aliquid constituere. Cic. Par l'advis de tous ensemble.

\

    De sententia alicuius dare. Cic. Selon qu'il advisera.

\

    De meo consilio. Cic. Par mon conseil.

\

    Vix tamen sibi de mea voluntate concessum est. Cic. On luy accorda de mon consentement, mais à grand peine voulut on.

\

    De pro a. Cic. Et enim de principio studuit animus occurrere magnitudini criminis. Du commencement, Dés le commencement.

\

    De sinistra parte eruti dentes. Plin. Du costé gauche.

\

    Et si qua sunt de genere eodem. Cic. Et s'il en y a d'autres qui soyent de ce mesme genre.

\

    Nam de reducenda, id vera neutiquam honestum esse arbitror. Terent. Quand est de la remener, je pense, etc.

\

    Nam de te quidem satis scio, peccando detrimenti nihil fieri potest. Terent. Quant est de toy, ou Au regard de toy.

\

    De lanificio neminem metuo. Plaut. Quant à, etc.

\

    Flebat pater de filii morte. Cic. A cause, Pour la mort de son filz.

\

    Mittere legatos ad Caesarem de pace. Caesar. Pour traicter de la paix.

\

    Adii te heri de filia. Terent. J'allay hier vers toy pour te parler de ta fille.

\

    De regno, De rege sanguinem fundere. Curt. Espandre son sang pour le Roy, Se mettre en peril pour luy.

\

    Non bonus est somnus homini de prandio. Plaut. Incontinent apres le disner.

\

    Totum hominem tibi ita trado, de manu (vt aiunt) in manum tuam istam. Cic. Je m'en dessaisi, et t'en saisi.

\

    Considerate diligenterque nauiges de mense Decembri. Cic. Au mois de Decembre.

\

    De summo loco adolescens. Plaut. De hault lieu, De grand maison.

\

    AEdificare de exemplo alterius. Plaut. A l'exemple d'un autre.

\

    De scripto dicere. Cic. Prononcer par livre, en lisant ce qui est escript.

\

    De caetero. Plin. De caetero, in ventre nihil est. Quant au reste, au demourant.

\

    De caetero vide an verum sit quod dicis. Seneca. Desormais, Doresenavant.

\

    Ibo de_improuiso obuiam. Plaut. A despourveu, Quand ils ne s'en doubteront point, A l'improveu.

\

    - interuenit Homo de_improuiso. Terent. Il survient un homme qu'on ne s'en doubtoit point.

\

    - de_industria Fugiebatis. Plaut. De faict a pensé, De propos deliberé, Tout à esciant.

\

    Paululum interesse censes, ex animo omnia, Vt fert natura, facias, an de_industria? Terent. Pense tu qu'il n'y ait gueres à dire, ou gueres de difference, de faire une chose nayvement, ou par ruze et industrie?

\

    De_integro. Terent. Ratio de_integro ineunda est mihi. De rechef, Tout de nouveau.

\

    De_more. Plin. iunior. Selon la coustume.

\

    De_nihilo irasci. Plaut. Liu. Pour un neant, Sans cause.

\

    Non hoc de_nihilo est, quod Laches nunc me conuentam esse expetit. Terent. Ce n'est point sans cause, Ce n'est pas pour neant. \ De_praefacili. Plaut. Facilement.

\

    Aspice de_procul in conspectum. Plaut. De loing.

\

    De_proximo hic senex. Plaut. Qui demeure ci aupres.

\

    Vna exeuntes hinc video de_proximo. Plaut. D'ici aupres.

\

    De_reliquo, si id quod confido fore, dignum eum tua amicitia cognoueris, peto, etc. Cic. Quant au reste, Au demeurant.

\

    De_repente. Cic. Tu de_repente irrupisses. Incontinent, Subitement, Tout à coup.

\

    De_subito. Plaut. Quid si apud te veniat de_subito prandium. Soubdainement.

\

    De_super. Plin. iunior. Lapidibus et tegulis de_super interfectus. D'enhault, Qui cheurent d'enhault.

\

    De_tempore. Hirtius, Ipse de_tempore coenauit. D'heure, De bonne heure.

\

    De_transuerso. Cic. Ecce autem de_transuerso Lucius Caesar, vt veniam ad se rogat, in nemus. A la traverse.

Dictionarium latinogallicum > de

60 auctor

auctor, ōris, c. (augeo; dah. unrichtig autor od. author geschr.), wörtl. etwa der Förderer, d.i. der, der etwas noch nicht Vorhandenes unmittelbar od. mittelbar ins Dasein fördert oder ein schon Vorhandenes zur vollen Kraft bringt, ihm Bestand, Gedeihen, Anerkennung und Dauer leiht, I) im allg.: 1) der Urheber u. Förderer mater. Ggstde., Zustände u. Einrichtungen, der Urheber, Stifter, Schöpfer, Vollbringer, frugum, Verg.: muneris, Geber, Geberin, Ov. u. Mart.: vulneris, Verg.: plagae, Ov.: clamoris, Ov.: auctor mortis, funeris, Ov.: auctor necis, Suet.: non exstinctor sed auctor incendii, Cic.: scriptor pro auctore (Vollbringer der Tat) laudatur, Iul. Val.: certamen Olympiorum initium habuit auctoremque Iphitum Elium, Vell.: auctores imperii Romani conditoresque, Plin. – Bes.: α) der Urheber eines Bauwerkes od. andern Kunstwerkes, Erbauer, Gründer, Unternehmer, Wiederhersteller, Künstler, auctor amplissimorum operum, Suet.: Troiae, Verg.: templi, Liv.: porticus, Ov.: murorum, Prop.: statuae et tabulae pictae, Plin.: statua incerti auctoris, Plin.: quid enim miretur quisque in hoc (sc. in amphitheatro Scauri) primum? inventorem an inventum? artificem an auctorem? Plin. – β) der Urheber eines Geschlechts, der Gründer, Ahnherr, Stammvater, L. Brutus, praeclarus auctor nobilitatis tuae, Cic.: auctor generis, Verg.,

————

od. gentis, Suet.: mihi Tantalus auctor, Ov. – γ) der Urheber, Verfasser eines Schriftwerkes, Schriftsteller, scripta auctori perniciosa suo, Ov.: versus sine auctore, anonyme, Suet.: Latini auctores, Quint.: ista lectio multorum auctorum, Sen.: auctores, quos praelegunt, Quint.: u. m. Genet., eius operis auctores, Schr. dieser Gattung, Quint.: auctor carminis, Hor.: divinorum carminum auctores, Firm.: evolvere utriusque linguae auctores, Suet. – Verschieden unten no. 3, b, β. – δ) der Erfinder, Begründer, Schirmherr, nihil auctor Apollo subvenit, Verg.: auctor carminis, Tibull.: auctor citharae, v. Merkur, Lucan.: u. auctor lucis, v. Apollo, Ov.

2) der Urheber u. Förderer eines Vorschlags, Entschlusses, einer Unternehmung, Handlung, deutsch bald = Urheber, Veranlasser, Anstifter, bald = Förderer, Unterstützer, Verfechter, bald = Veranstalter, Unternehmer, bald = Anrater, Zustimmer, bald = Tonangeber, Stimmführer, Vorgänger, Leiter, Lenker, Vertreter, Verteidiger, a) übh.: α) absol.: nec auctor quamvis audaci facinori deerat, Liv. 2, 54, 7. – bes. oft auctore alqo, auf jmds. Veranlassung, nach jmds. Verfügung, auf jmds. Geheiß, -Verantwortung, auctore me, te, Komik., Cic. u.a.: auctoribus vobis (Ggstz. suā sponte), Liv.: auctore atque agente eo, Caes.: consiliario et auctore Vestorio, Cic.: auctore eodem deo, Tac.: auc-

————

toribus avibus, Cic.: ingenio sibi auctore, Cic.: auctoribus dis, Liv.: fatis auctoribus, Verg. – β) konstr. m. Genet., non suscipiendi belli civilis auctor gravissimus, Cic.: auctor Cadmeae occupandae, Nep.: auctor interficiendi alcis, Cic.: auctor comitiorum centuriatorum, Cic.: rei publicae rector et consilii publici auctor, Cic.: auctor rei publicae ac dux, Cic.: auctor belli, Liv.: belli pacisque auctores, die Kriegs- u. Friedenspartei, Liv.: auctor caedis, Suet.: auctores iniuriae (Ggstz. vindices iniuriae), Liv.: auctor beneficii, Ov.: obscenissimarum rerum et auctor et minister, Vell.: deditionis auctor et suasor, Cic.: auctor rerum (Ggstz. scriptor rerum), Sall.: dux, auctor, actor rerum illarum, Cic.: facti auctor et praedicator, Cic.: facinoris praeclari auctor, Vell.: auctor pacis, Cic.: auctor profectionis, Caes.: auctor viae, Ov. – mit Dat., auctor his rebus quis est? Ter.: ille legibus Caecilii Metelli contra auspicia ferendis auctor, Cic. – mit ad u. Akk., hic tibi gravissimus auctor ad instituendam, fidelissimus socius ad comparandam, fortissimus addiutor ad rem ipsam perficiendam fuit, Cic. de domo 30. – m. in u. Abl., in restituendo auctorem fuisse ascriptoremque, Cic. post red. in sen. 9: hunc in omni procuratione rei publicae actorem auctoremque habebant, er unterstützte sie mit Tat u. Rat (wir: mit Rat u. Tat), Nep. Att. 3, 2. – b) insbes., alci auctorem esse, jmdm. zu etw. raten, jmdm. etw. anraten, jmd. zu etw.

————

durch seinen Rat ermächtigen, bei jmd. etw. beantragen, auf etw. antragen, α) absol., ut auctores aliis fuerunt, Cic.: sibi quisque auctor, Ter. – β) konstr. m. Genet., semper senatui pacis auctor fui, Cic.: auctor senatui fuit decernendi, ut etc., Suet. – m. ad u. Akk., eo tempore non modo ipse fautor dignitatis tuae fui, verum etiam ceteris auctor ad te adiuvandum, Cic. – m. bl. allg. Acc. (zur Ang. in betreff wessen? wozu?), idne estis auctores mihi? Ter.: a me consilium petis, quid sim tibi auctor, in Siciliane subsidas, an ut proficiscare ad etc., Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj. (zur Ang. des durch den Rat Beabsichtigten), mihique ut absim vehementer auctor est, Cic.: illi magnopere auctor fui, ne differret tempus petitionis suae, Brut. in Cic. ep. – m. folg. Acc. u. Infin. od. bl. Infin. (zur einfachen Angabe des Rates), ego quidem tibi non sum auctor, si Pompeius Italiam relinquit, te quoque profugere, Attic. b. Cic. ad Att. 9, 10, 5: alci sum auctor amorem in teneros transferre mares, Ov. met. 10, 83: auctor est adverso scalpello subsecare, Cels. 7, 7, 6. p. 275, 32 D.

3) der Förderer einer Ansicht, Meinung, Behauptung, einer Erzählung, eines Gerüchtes usw., der Vertreter, Gewährsmann ( die Autorität), Bürge, Bestätiger, Beglaubiger, a) übh.: α) absol., fama nuntiabat te esse in Syria; auctor erat nemo, Cic.: boni nuntii, non optimis tamen auctoribus, Cic.: quos ali-

————

qua fabula sine auctore sparsa conterruit, Sen.: auctore certo comperisse, aus sicherer Quelle, Suet.: u. so certis auctoribus comperisse, Cic.: auch v. Schriften, magistratuum libri, quos Macer Licinius itentidem citat auctores, Liv. – β) m. Genet., cuius (Cethegi) eloquentiae est auctor, et idoneus quidem, Ennius, Cic.: auctor gravis rei magnae, Liv.: suae quisque fortunae domi auctorem exspectent, der ihnen sichere Nachricht gäbe von usw., Liv.; vgl. Fabri Liv. 22, 55, 7: v. Vögeln usw., auctor aquae pluviae graculus, der sichere Verkündiger, Ov.: lucis auctores aves (v. den Hähnen), Verg. – u. m. folg. Acc. u. Infin., ab Sutrio legati, auctores concilia Etruriae populorum de petenda pace haberi, Liv. 10, 14, 3. – b) insbes.: α) der Gewährleister von Lehrmeinungen u. wissenschaftlichen Ansichten, deutsch bald = Vertreter, Gewährsmann ( die Autorität), bald = Vorbild, Muster, bald = Vorgänger ( Vorgang), Leiter, Lehrmeister, habere auctorem idoneum, Cic.: habere eos auctores (als Vorgänger), Ter.: Fabricios alci auctores proferre, Cic.: auctoribus optimis uti, Cic.: malus auctor Latinitatis, Cic.: Ciceronem auctorem huius verbi habeo, puto locupletem, Sen. – v. Lehrer, Cratippo auctore, Cic.: hoc eodem auctore, nach seiner eigenen Lehre, Cic.: quoniam optimus auctor ita censet, Cic.: Pythagoras et Plato, locupletissimi auctores, Cic. – v. Erforscher, non sordidus auctor naturae ve-

————

rique, Hor.: divini humanique iuris auctor celeberrimus, Vell.: iuris civilis auctor, Gell. – β) der Gewährleister von etw. schriftlich Aufgezeichnetem, deutsch bald = Gewährsmann ( Autorität), bald = Berichterstatter, glaubwürdiger Schriftsteller, auctor bonus, valde bonus, verlässiger, ganz verlässiger G., Cic.: Homerus optimus auctor, Cic.: auctor locuples, Cic.: summus auctor divus Iulius, Tac.: Polybius haudquaquam spernendus auctor, Liv.: nec quisquam aequalis temporibus illis scriptor exstat, quo satis certo auctore stetur, Liv. – bes. v. histor. Darsteller, Geschichtschreiber, auctor rerum Romanarum, Cic.: auctores rerum, Tac.: discrepat inter auctores, Liv. – ut Valerius Antias auctor est, Liv.: ut quidam auctores sunt, Liv. – dah. auctorem esse mit folg. Acc. u. Infin., verbürgen, dafür einstehen, verbürgend berichten, nec pauci sunt auctores Cn. Flavium scribam fastos protulisse, Cic.: sunt qui male pugnatum ab his consulibus in Algido auctores sint eamque causam dictatoris creandi fuisse, Liv.: auctor est Iulius Marathus prodigium Romae factum publice, Suet.: auctores sunt (es gibt Leute, die berichten) ter novenis punctis interfici hominem, Plin. – Verschieden oben no. 1, γ.

II) insbes., als zivilist. t. t., u. zwar: a) als publiz. t. t., auctor legis od. senatus consulti, im Zshg. auch bl. auctor, α) der Urheber, Geber, Vorschlager,

————

Durchführer eines G. od. S., quarum legum auctor fuerat, earum suasorem se haud dubium ferebat, Liv.: auctore Fabio consule, Liv. – β) der Anrater, Unterstützer (durch seine Stimme u. sein Ansehen), Aufrechterhalter eines G. od. S. (Ggstz. dissuasor), multarum legum aut auctor aut dissuasor, Cic.: Manutius Plancus auctor senatus consulti, Tac. – γ) der Bestätiger, in der Verbindung auctores fiunt patres, die Väter bestätigen es (nämlich das vom Volk Beschlossene), patres ante auctores fieri coëgit, Cic.: si patres auctores fierent, Liv.: patres auctores facti, Liv. – b) als gerichtl. t. t., der einer Sache Anerkennung, Gültigkeit verschafft od. zu verschaffen sucht, sie vertritt, verteidigt, der Vertreter, Wortführer, Verfechter, Schirmherr, Gewährsmann, Bürge, Zeuge, praeclarus iste auctor suae civitatis, Cic.: maximarum societatum auctor, Cic.: auctor beneficii populi Rom., Cic.: auctor querelarum, Cic.: auctor et cognitor sententiae, Cic. – So nun bes.: α) der Vertreter, Gewährleister eines Eigentums, an den sich der Kläger hält, actio est in auctorem praesentem, Cic. Caecin. 54. – u. bes. der Vertreter eines Eigentums, der beim Verkauf dem Käufer das Eigentumsrecht gewährleistet (also nur scheinbar = Verkäufer), auctor fundi, Cic.: a malo auctore emere, Cic. – β) der Vollgültigkeitserklärer, vom Vormund, Kurator (tutor) einer Frau, dessen volle Zustimmung ihre

————

Willensmeinung erst rechtsgültig macht, quod mulier sine tutore auctore promiserit, Cic.: deberi viro dotem, quam (mulier) nullo auctore dixisset, Cic.; vgl. Reins Röm. Privatr. S. 245. – u. nuptiarum auctores, von den agnatischen Vormündern (den nächsten Anverwandten), Cic. Clu. 14. – ⇒ auctor als fem., Liv. 40, 4, 14 (auct. mortis), Ov. fast. 6, 709 (sum tamen inventrix auctorque ego carminis huius) u.a. (s. Neue- Wagener Formenl.³ Bd. 1. S. 909): u. selbst auf ein Neutrum bezogen, Amm. 29, 1, 31 (numine praescitionum auctore).

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctor

Страницы

← Предыдущая

Следующая →

1

2

3

4

5

См. также в других словарях:

Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français

ВОПЛОЩЕНИЕ — [греч. ἐνσάρκωσις, лат. incarnatio], ключевое событие истории спасения, состоящее в том, что предвечное Слово (Логос), Сын Божий, Второе Лицо Пресв. Троицы, восприняло человеческую природу. Вера в факт В. служит основанием христ. исповедания… … Православная энциклопедия

Список латинских фраз — В Викицитатнике есть страница по теме Латинские пословицы Во многих языках мира, в том числе в … Википедия

SEMONES — ex illo Deorum numero, qui minorum gentium appellabantur, et ex hominibus relati in Deos: maiores scil. hominibus, minores Diis. Fulgentius de vocibus antiquis: Semones dici voluerunt Deos, quos caelô nec dignos adscriberent ob meriti paupertatem … Hofmann J. Lexicon universale

NARDUS — Νάρδος, ex Hebr. Gap desc: Hebrew genus herbae odoratissimae, Cantic. c. 4. v. 14. et alibi. Nardus pistica, Ioh. c. 12. v. 3. et Marci c. 14. v. 3. νάρδου πιςτικῆς. Vulgata vertit, Nardi spicati. Beza, liquidae, παρὰ τὸ πιεῖν, quasi potabilem… … Hofmann J. Lexicon universale

Ab origine — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia

Ad Kalendas graecas — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia

Ad calendas graecas — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia

Ad oculos — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia

Ad oculos demonstrieren — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia

Ars gratia artis — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

hominem+fieri

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

hominem+fieri

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: