Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

codex

  • 21 dehaurio

    dĕ-haurĭo (also written dehōrio, like clodo, codex, clostrum, plostrum, etc.), hausi, haustum, 4, v. a.—
    * I.
    To skim off:

    amurcam,

    Cato R. R. 66 fin.
    II.
    To swal [p. 534] low down, to swallow (late Lat.):

    margarita pretiosa,

    Tert. Pall. 5 fin.: carnem, id. Resurr. carn. 11 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > dehaurio

  • 22 dehorio

    dĕ-haurĭo (also written dehōrio, like clodo, codex, clostrum, plostrum, etc.), hausi, haustum, 4, v. a.—
    * I.
    To skim off:

    amurcam,

    Cato R. R. 66 fin.
    II.
    To swal [p. 534] low down, to swallow (late Lat.):

    margarita pretiosa,

    Tert. Pall. 5 fin.: carnem, id. Resurr. carn. 11 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > dehorio

  • 23 exigo

    ex-ĭgo, ēgi, actum, 3, v. a. [ago], to drive out or forth, to thrust out, to take or turn out.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    reges ex civitate,

    to expel, Cic. de Or. 2, 48, 199:

    hostem e campo,

    Liv. 3, 61, 8: exigor patria, Naev. ap. Non. 291, 4:

    aliquem domo,

    Liv. 39, 11, 2:

    aliquem campo,

    id. 37, 41, 12:

    omnes foras,

    Plaut. Aul. 3, 1, 7:

    adcolas ultra famam,

    Plin. 2, 68, 68, § 175:

    exacti reges,

    driven away, Cic. de Or. 1, 9, 37; cf.:

    Tarquinio exacto,

    id. Rep. 1, 40:

    anno post Tarquinios exactos,

    Tac. A. 11, 22:

    Orestes exactus furiis,

    driven, tormented, Ov. Tr. 4, 4, 70:

    virum a se,

    Plaut. Mil. 4, 6, 62:

    uxorem,

    to put away, divorce, Ter. Hec. 2, 1, 45; Suet. Caes. 50; id. Claud. 26; cf.: illam suam (uxorem) suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis; claves ademit;

    exegit,

    turned her out of the house, Cic. Phil. 2, 28, 69: aliquem vitā, i. e. to kill, Sen. de Ira, 1, 6: corpus e stratis, to raise up or out, Sil. 16, 234:

    maculam,

    to take out, Suet. Aug. 94: et sacer admissas exigit Hebrus aquas, pours out into the sea, Ov. H. 2, 114; of weapons, to thrust from one, thrust, drive:

    non circumspectis exactum viribus ensem Fregit,

    thrust, impelled, Ov. M. 5, 171; so,

    ensem,

    Luc. 8, 656; cf.:

    ensem per medium juvenem,

    plunges through the middle, Verg. A. 10, 815:

    gladium per viscera,

    Flor. 4, 2, 68:

    tela in aliquem,

    Sen. Cons. ad Marc. 16;

    hence: aliquem hastā,

    i. e. to thrust through, transfix, Val. Fl. 6, 572.—Mid.:

    quae (hasta) cervice exacta est,

    passed out, passed through, Ov. M. 5, 138: prope sub conatu adversarii manus exigenda, to be put forth, raised (for a blow), Quint. 6, 4, 8 Spald.:

    (capellas) a grege in campos, hircos in caprilia,

    to drive out, Varr. R. R. 2, 3, 8:

    sues pastum,

    id. ib. 2, 4, 6:

    radices altius,

    to send out, Cels. 5, 28, 14; cf.:

    vitis uvas,

    Col. 3, 2, 10; 3, 6, 2; Cels. 8, 1 med.
    B.
    In partic.
    1.
    A scenic t. t., to drive off, i. e. hiss off a piece or a player from the stage (rare):

    spectandae (fabulae) an exigendae sint vobis prius,

    Ter. And. prol. 27 Ruhnk.; so, fabulas, id. Hec. prol. alt. 4; id. ib. 7.—
    2.
    To demand, require, enforce, exact payment of a debt, taxes, etc., or the performance of any other duty (very freq.;

    syn.: posco, postulo, flagito, contendo, etc.): ad eas pecunias exigendas legatos misimus,

    Cic. Fam. 13, 11, 1: pecunias a civitatibus, id. Div. ap. Caecil. 10, 33:

    acerbissime pecunias imperatas,

    Caes. B. C. 3, 32; cf. id. ib. 1, 6 fin.; Cic. Pis. 16, 38; id. N. D. 3, 34, 84:

    quaternos denarios,

    id. Font. 5, 9:

    tributa,

    id. Fam. 3, 7, 3:

    pensionem,

    id. ib. 6, 18, 5:

    nomina sua,

    id. Verr. 2, 1, 10, § 28:

    mercedem,

    id. Lael. 21, 80 et saep.:

    equitum peditumque certum numerum a civitatibus Siciliae,

    Caes. B. C. 1, 30, 4:

    obsides ab Apolloniatibus,

    id. ib. 3, 12, 1:

    viam,

    to demand the construction of a road, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; Liv. 42, 3, 7:

    a quoquam ne pejeret,

    Juv. 13, 36.—Esp.: rationem, to exact an account:

    ut Athenienses rationibus exigendis non vacarent,

    Val. Max. 3, 1, ext. 1; Plin. Ep. 10, 81, 1:

    libertorum nomina a quibus ratio exigi posset,

    Suet. Aug. 101 fin.
    (β).
    In pass.: exigor aliquid, to be solicited, dunned for money, etc. (post-class.): exigor portorium, id est, exigitur de me portorium, Caecil. ap. Gell. 15, 14, 5; id. ap. Non. 106, 24: (Rib. Com. Fragm. p. 51): sese pecunias maximas exactos esse, Q. Metell. Numid. ap. Gell. 15, 14, 2; Dig. 23, 4, 32.—
    3.
    To examine, inquire into (post-Aug.):

    nec illae (conjuges) numerare aut exigere plagas pavent,

    Tac. G. 7 fin. (so Ritter, Halm, with all MSS., cf. Holzmann ad loc.; al. exugere, said to have been the read. of a lost codex, the Arundelianus; cf. exsugo); cf.:

    exactum et a Titidio Labeone, cur omisisset, etc.,

    id. A. 2, 85.—
    4.
    Of places, to go or pass beyond, to pass by, leave behind ( poet. and in post-Aug. prose):

    cum primus equis exegit anhelis Phoebus Athon,

    Val. Fl. 2, 75; cf. Prop. 3, 20, 11 (4, 20, 3 M.):

    Troglodytae hibernum mare exigunt circa brumam,

    Plin. 12, 19, 42, § 87.—
    5.
    In mercant. lang., to dispose of, sell:

    agrorum exigere fructus,

    Liv. 34, 9, 9 Drak.: mercibus exactis, Col. poët. 10, 317. —
    6.
    Mathemat. t. t., to apply to a standard or measure, i. e. to examine, try, measure, weigh by any thing:

    ad perpendiculum columnas,

    Cic. Verr. 2, 1, 51, § 133:

    materiam ad regulam et libellam,

    Plin. 36, 25, 63, § 188:

    pondus margaritarum sua manu,

    Suet. Caes. 47; cf.:

    aliquid mensura,

    Plin. 17, 21, 35, § 159.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to drive out, expel (very rare):

    locus, Ubi labore lassitudo exigunda ex corpore,

    Plaut. Capt. 5, 4, 4: frigus atque horrorem vestimentis, Lucil. ap. Non. 291, 8.—Far more freq. and class.,
    B.
    In partic.
    1.
    (Acc. to I. B. 2.) To require, demand, claim any thing due:

    ego vero et exspectabo ea quae polliceris, neque exigam, nisi tuo commodo,

    Cic. Brut. 4, 17:

    aliquid exigere magis quam rogare,

    id. Fam. 2, 6, 1:

    longiores litteras exspectabo vel potius exigam,

    id. ib. 15, 16, 1:

    omnibus ex rebus voluptatem quasi mercedem,

    id. Fin. 2, 22, 73:

    ab hoc acerbius exegit natura quod dederat,

    demanded back, reclaimed, id. Tusc. 1, 39, 93 Klotz.:

    non ut a poëta, sed ut a teste veritatem exigunt,

    id. Leg. 1, 1, 4:

    has toties optata exegit gloria poenas,

    has cost, Juv. 10, 187:

    poenas,

    to take vengeance, id. 10, 84:

    de vulnere poenas,

    Ov. M. 14, 478: poenam (alicui), Sen. de Ira, 2, 22 fin.; Ov. F. 4, 230:

    gravia piacula ab aliquo,

    Liv. 29, 18, 18 et saep.—With ut:

    exigerem ex te cogeremque, ut responderes,

    Cic. Fin. 2, 35, 119; 4, 28, 80; cf.:

    Calypso exigit fata ducis,

    questions, inquires into, Ov. A. A. 2, 130:

    exactum a marito, cur, etc.,

    Tac. A. 2, 85:

    exigite ut mores seu pollice ducat,

    Juv. 7, 237 sq. —With an object-clause:

    exigimus potuisse eum eo tempore testamentum facere,

    Dig. 29, 7, 8; 24, 3, 2.— Absol.:

    in exigendo non acerbum,

    Cic. Off. 2, 18, 64:

    cum res exiget,

    Quint. 5, 11, 5; 10, 3, 3; cf.:

    ut res exiget,

    id. 12, 10, 69:

    si communis utilitas exegerit,

    id. 12, 1, 37.— Esp.: rationem, to require an account:

    rerum gestarum,

    Just. 19, 2, 6:

    numquid rationem exiges, cum tibi aliquis hos dixerit versus?

    an explanation, Sen. Ep. 94, 28; Plin. Ep. 19, 9.—
    2.
    Of time, life, etc., to lead, spend, pass, complete, finish:

    non novisse quicum aetatem exegerim,

    Plaut. Trin. 4, 2, 111; id. Capt. 3, 5, 62:

    tecum aetatem,

    id. Mil. 4, 2, 48; 4, 6, 60; id. Cas. 2, 5, 12:

    ut te dignam mala malam aetatem exigas,

    id. Aul. 1, 1, 4: vitam taetre, Cat. Or. inc. 15; Ter. Heaut. 2, 3, 39:

    cum maerore graviorem vitam,

    Sall. J. 14, 15; 85, 49; Plin. 7, 44, 45, § 139; Vitr. 2, 1, 4; Val. Max. 3, 5, 4 al.:

    vitae tempus,

    Sen. Ep. 2, 2; Val. Max. 3, 3, ext. 6:

    jam ad pariendum temporibus exactis,

    Cic. Verr. 2, 1, 18, § 48: qui exacta aetate moriuntur, at the close of the vigorous period of life, Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Verr. 2, 5, 8, § 21; Sall. J. 6, 2; Liv. 2, 40, 11 al.:

    mediam dies exegerat horam,

    Ov. Am. 1, 5, 1:

    aevum,

    Lucr. 4, 1235; Verg. A. 7, 777; Ov. M. 12, 209:

    tristissimam noctem,

    Petr. 115:

    diem supremum noctemque,

    Tac. A. 3, 16:

    ullum tempus jucundius,

    Plin. Ep. 3, 1, 1:

    jam aestatem exactam esse,

    Sall. J. 61, 1:

    per exactos annos,

    at the end of every year, Hor. C. 3, 22, 6:

    exacto per scelera die,

    Tac. H. 1, 47; id. A. 3, 16; so,

    exacto quadriennio,

    Plin. 2, 47, 48, § 130; Verg. G. 3, 190; Stat. S. 2, 2, 47.—
    3.
    To conduct, urge forward, superintend, drive:

    opus,

    Ov. M. 14, 218; Col. 3, 13, 11.—
    4.
    To bring to an end, to conclude, finish, complete a thing ( poet. and in post-Aug. prose):

    exegi monumentum aere perennius,

    Hor. C. 3, 30, 1:

    opus,

    Ov. R. Am. 811; id. M. 15, 871:

    exactus tenui pumice versus eat,

    Prop. 3, 1, 8; Verg. A. 6, 637:

    commentarii ita sunt exacti, ut, etc.,

    Quint. 10, 7, 30:

    eandem gracilitatem stilo exigere condiscant,

    to reach, attain to, id. 1, 9, 2.—
    5.
    To determine, ascertain, find out:

    sociisque exacta referre,

    his discoveries, Verg. A. 1, 309:

    non prius exacta tenui ratione saporum,

    before he has ascertained, Hor. S. 2, 4, 36.— Pass. impers.:

    non tamen exactum, quid agat,

    Ov. F. 3, 637; cf. id. Am, 3, 7, 16. —
    6.
    (Acc. to I. B. 3.) To weigh, try, prove, measure, examine, adjust, estimate, consider, = examinare, ponderare (class. but perh. not in Cic.): si ad illam summam veritatem legitimum jus exegeris, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1; cf.: nolite ad vestras leges atque instituta exigere ea, quae Lacedaemone fiunt, to estimate by the standard of, etc., Liv. 34, 31, 17; so,

    opus ad vires suas,

    Ov. A. A. 2, 502:

    si omnia argumenta ad obrussam coeperimus exigere,

    Sen. Q. N. 4, 5, 1; cf.:

    principatus tuus ad obrussam exigitur,

    id. de Clem. 1, 1, 6:

    se ad aliquem,

    id. Ep. 11 fin.:

    regulam emendate loquendi,

    Quint. 1, 5, 2:

    illa non nisi aure exiguntur, quae fiunt per sonos,

    are judged of, id. 1, 5, 19; cf. id. 1, 4, 7.—
    7.
    To treat, consult, deliberate respecting something, = considerare, deliberare (class. but not in Cic.): de his rebus ut exigeret cum eo, Furnio mandavi, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 7:

    cum aliquo,

    Plin. Ep. 6, 12, 3; cf.:

    secum aliquid,

    Verg. A. 4, 476; Ov. M. 10, 587; Sen. Ep. 27:

    de aliqua re coram,

    Plin. Ep. 9, 26, 13:

    haec exigentes hostes oppressere,

    Liv. 22, 49, 12:

    quid dicendum, quid tacendum, quid differendum sit, exigere consilii est,

    Quint. 6, 5, 5.—
    8.
    To endure, undergo:

    aerumnam,

    Plaut. Capt. 5, 4, 12. —Hence, exactus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 5., measured; hence), precise, accurate, exact (poet and in post-Aug. prose):

    difficile est, quot ceciderint, exacto affirmare numero,

    Liv. 3, 5, 12:

    acies falcis,

    Plin. 17, 27, 42, § 251:

    fides,

    Ov. Pont. 4, 9, 46.— Comp.:

    cura,

    Suet. Tib. 18; Mart. 4, 87, 4. — Sup.:

    diligentia,

    Front. Aquaed. 89:

    vir,

    Plin. Ep. 8, 23, 5.—With gen.:

    Mamurius, morum fabraene exactior artis, Difficile est dicere,

    Ov. F. 3, 383.— Adv.: exacte, exactly, precisely, accurately:

    ut exacte perorantibus mos est,

    Sid. Ep. 7, 9.— Comp.: dicere, disserere, Mel. Prooem. § 2; Gell. 1, 3, 21.— Sup.:

    pascere,

    Sid. Ep. 5, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > exigo

  • 24 inveterata

    in-vĕtĕro, āvi, ātum, 1, v. a., to render old, to give age or duration to a thing.
    I.
    Lit.:

    aquam,

    Col. 12, 12:

    allium, cepamque,

    Plin. 19, 6, 34, § 115.— Pass., to become old, to acquire age or durability; to abide, endure (class. but rare):

    non tam stabilis opinio permaneret,... nec una cum saeclis aetatibusque hominum inveterari posset,

    Cic. N. D. 2, 2, 5 B. and K. (al. inveterascere):

    ad ea, quae inveterari volunt, nitro utuntur,

    Plin. 31, 10, 46, § 111:

    vina,

    id. 19, 4, 19, § 53.— Part. pass.: invĕtĕrātus, a, um.
    (α).
    Kept for a long time:

    acetum,

    Plin. 23, 2, 28, § 59:

    vinum,

    id. 15, 2, 3, § 7:

    jecur felis, inveteratum sale,

    preserved in, id. 28, 16, 66, § 229; so,

    fel vino,

    id. 32, 7, 25, § 77 et saep.—
    (β).
    Inveterate, old, of long standing, rooted:

    amicitia,

    Cic. Fam. 3, 9, 3:

    dolor,

    id. Tusc. 3, 16, 35:

    malum,

    id. Phil. 5, 11, 31:

    conglutinatio,

    id. de Sen. 20:

    licentia,

    Nep. Eum. 8; Suet. Ner. 16:

    litterae atque doctrinae,

    Aug. C. D. 22, 6 init.:

    codex,

    hardened by age, Col. 4, 8, 4. —
    (γ).
    Of diseases, sores, etc., deep-seated, chronic, inveterate:

    scabritiae oculorum,

    Plin. 24, 12, 31, § 121:

    ulcus,

    id. 29, 4, 18, § 65.— Hence, subst.: invĕtĕrāta, ōrum, n., chronic diseases:

    vehementius contra inveterata pugnandum,

    Sen. Cons. ad Marc. 1, 8.—
    II.
    Trop.
    1.
    Mid.:

    inveterari,

    to keep, last, endure, Cic. N. D. 2, 2, 5; Plin. 19, 4, 19, § 53.— Esp., in law, part. pass.: inveteratus, established by prescription, customary:

    mores sunt tacitus consensus populi, longa consuetudine inveteratus,

    Ulp. Fragm. 1, 4.—
    2.
    To cause to fail, bring to an end, abolish (eccl. Lat.):

    notitiam veri Dei,

    Lact. 2, 16 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > inveterata

  • 25 inveteratus

    in-vĕtĕro, āvi, ātum, 1, v. a., to render old, to give age or duration to a thing.
    I.
    Lit.:

    aquam,

    Col. 12, 12:

    allium, cepamque,

    Plin. 19, 6, 34, § 115.— Pass., to become old, to acquire age or durability; to abide, endure (class. but rare):

    non tam stabilis opinio permaneret,... nec una cum saeclis aetatibusque hominum inveterari posset,

    Cic. N. D. 2, 2, 5 B. and K. (al. inveterascere):

    ad ea, quae inveterari volunt, nitro utuntur,

    Plin. 31, 10, 46, § 111:

    vina,

    id. 19, 4, 19, § 53.— Part. pass.: invĕtĕrātus, a, um.
    (α).
    Kept for a long time:

    acetum,

    Plin. 23, 2, 28, § 59:

    vinum,

    id. 15, 2, 3, § 7:

    jecur felis, inveteratum sale,

    preserved in, id. 28, 16, 66, § 229; so,

    fel vino,

    id. 32, 7, 25, § 77 et saep.—
    (β).
    Inveterate, old, of long standing, rooted:

    amicitia,

    Cic. Fam. 3, 9, 3:

    dolor,

    id. Tusc. 3, 16, 35:

    malum,

    id. Phil. 5, 11, 31:

    conglutinatio,

    id. de Sen. 20:

    licentia,

    Nep. Eum. 8; Suet. Ner. 16:

    litterae atque doctrinae,

    Aug. C. D. 22, 6 init.:

    codex,

    hardened by age, Col. 4, 8, 4. —
    (γ).
    Of diseases, sores, etc., deep-seated, chronic, inveterate:

    scabritiae oculorum,

    Plin. 24, 12, 31, § 121:

    ulcus,

    id. 29, 4, 18, § 65.— Hence, subst.: invĕtĕrāta, ōrum, n., chronic diseases:

    vehementius contra inveterata pugnandum,

    Sen. Cons. ad Marc. 1, 8.—
    II.
    Trop.
    1.
    Mid.:

    inveterari,

    to keep, last, endure, Cic. N. D. 2, 2, 5; Plin. 19, 4, 19, § 53.— Esp., in law, part. pass.: inveteratus, established by prescription, customary:

    mores sunt tacitus consensus populi, longa consuetudine inveteratus,

    Ulp. Fragm. 1, 4.—
    2.
    To cause to fail, bring to an end, abolish (eccl. Lat.):

    notitiam veri Dei,

    Lact. 2, 16 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > inveteratus

  • 26 invetero

    in-vĕtĕro, āvi, ātum, 1, v. a., to render old, to give age or duration to a thing.
    I.
    Lit.:

    aquam,

    Col. 12, 12:

    allium, cepamque,

    Plin. 19, 6, 34, § 115.— Pass., to become old, to acquire age or durability; to abide, endure (class. but rare):

    non tam stabilis opinio permaneret,... nec una cum saeclis aetatibusque hominum inveterari posset,

    Cic. N. D. 2, 2, 5 B. and K. (al. inveterascere):

    ad ea, quae inveterari volunt, nitro utuntur,

    Plin. 31, 10, 46, § 111:

    vina,

    id. 19, 4, 19, § 53.— Part. pass.: invĕtĕrātus, a, um.
    (α).
    Kept for a long time:

    acetum,

    Plin. 23, 2, 28, § 59:

    vinum,

    id. 15, 2, 3, § 7:

    jecur felis, inveteratum sale,

    preserved in, id. 28, 16, 66, § 229; so,

    fel vino,

    id. 32, 7, 25, § 77 et saep.—
    (β).
    Inveterate, old, of long standing, rooted:

    amicitia,

    Cic. Fam. 3, 9, 3:

    dolor,

    id. Tusc. 3, 16, 35:

    malum,

    id. Phil. 5, 11, 31:

    conglutinatio,

    id. de Sen. 20:

    licentia,

    Nep. Eum. 8; Suet. Ner. 16:

    litterae atque doctrinae,

    Aug. C. D. 22, 6 init.:

    codex,

    hardened by age, Col. 4, 8, 4. —
    (γ).
    Of diseases, sores, etc., deep-seated, chronic, inveterate:

    scabritiae oculorum,

    Plin. 24, 12, 31, § 121:

    ulcus,

    id. 29, 4, 18, § 65.— Hence, subst.: invĕtĕrāta, ōrum, n., chronic diseases:

    vehementius contra inveterata pugnandum,

    Sen. Cons. ad Marc. 1, 8.—
    II.
    Trop.
    1.
    Mid.:

    inveterari,

    to keep, last, endure, Cic. N. D. 2, 2, 5; Plin. 19, 4, 19, § 53.— Esp., in law, part. pass.: inveteratus, established by prescription, customary:

    mores sunt tacitus consensus populi, longa consuetudine inveteratus,

    Ulp. Fragm. 1, 4.—
    2.
    To cause to fail, bring to an end, abolish (eccl. Lat.):

    notitiam veri Dei,

    Lact. 2, 16 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > invetero

  • 27 Novellae

    1.
    nŏvellus, a, um, adj. dim. [novus], young, new (esp. freq. in econom. lang.):

    capra,

    Varr. R. R. 2, 3:

    juvenci,

    id. ib. 1, 20:

    boves,

    Col. 6, 1, 3:

    sues,

    Plin. 11, 37, 84, § 211:

    vineae,

    Varr. R. R. 1, 31, 1; cf.:

    arbor et novella et vetula,

    Cic. Fin. 5, 14, 39:

    vites,

    Verg. E. 3, 11:

    novellae gallinae,

    which have hatched for the first time, Col. 8, 5, 8:

    oppida,

    newly founded, Liv. 2, 39, 3.— Poet., turba, qs. young brood, for children, Tib. 2, 2, 22:

    cum regerem tenerā frena novella manu,

    new, Ov. P. 4, 12, 24; so,

    subtrahere colla novella jugo,

    id. ib. 3, 7, 16:

    novellum imperium,

    Vop. Tac. 1: novellas et inauditas sectas veteribus religionibus opponere, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 3, 3.—Hence, nŏvellē, adv., newly, = nove;

    in supposit.,

    Plaut. Poen. 8.—
    II.
    Subst.
    A.
    nŏvella, ae, f. (sc. vitis).
    1.
    A vine newly planted, Coripp. Johann. 3, 327.—
    2.
    A shoot, sucker:

    filii tui sicut novellae olivarum,

    Vulg. Psa. 127, 3.—
    B.
    Nŏvellae, ārum, f. (sc. constitutiones), the Novels, a part of the Roman law published after the Codex.
    2.
    Nŏvellus, i, m., a Roman surname:

    Cn. et L. Gavilii Novelli, Aquileienses,

    Liv. 41, 5, 1 (but Gronov. regards it as adj., new colonists of Aquileia; cf. Liv. 40, 34, 2).

    Lewis & Short latin dictionary > Novellae

  • 28 Novellus

    1.
    nŏvellus, a, um, adj. dim. [novus], young, new (esp. freq. in econom. lang.):

    capra,

    Varr. R. R. 2, 3:

    juvenci,

    id. ib. 1, 20:

    boves,

    Col. 6, 1, 3:

    sues,

    Plin. 11, 37, 84, § 211:

    vineae,

    Varr. R. R. 1, 31, 1; cf.:

    arbor et novella et vetula,

    Cic. Fin. 5, 14, 39:

    vites,

    Verg. E. 3, 11:

    novellae gallinae,

    which have hatched for the first time, Col. 8, 5, 8:

    oppida,

    newly founded, Liv. 2, 39, 3.— Poet., turba, qs. young brood, for children, Tib. 2, 2, 22:

    cum regerem tenerā frena novella manu,

    new, Ov. P. 4, 12, 24; so,

    subtrahere colla novella jugo,

    id. ib. 3, 7, 16:

    novellum imperium,

    Vop. Tac. 1: novellas et inauditas sectas veteribus religionibus opponere, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 3, 3.—Hence, nŏvellē, adv., newly, = nove;

    in supposit.,

    Plaut. Poen. 8.—
    II.
    Subst.
    A.
    nŏvella, ae, f. (sc. vitis).
    1.
    A vine newly planted, Coripp. Johann. 3, 327.—
    2.
    A shoot, sucker:

    filii tui sicut novellae olivarum,

    Vulg. Psa. 127, 3.—
    B.
    Nŏvellae, ārum, f. (sc. constitutiones), the Novels, a part of the Roman law published after the Codex.
    2.
    Nŏvellus, i, m., a Roman surname:

    Cn. et L. Gavilii Novelli, Aquileienses,

    Liv. 41, 5, 1 (but Gronov. regards it as adj., new colonists of Aquileia; cf. Liv. 40, 34, 2).

    Lewis & Short latin dictionary > Novellus

  • 29 novellus

    1.
    nŏvellus, a, um, adj. dim. [novus], young, new (esp. freq. in econom. lang.):

    capra,

    Varr. R. R. 2, 3:

    juvenci,

    id. ib. 1, 20:

    boves,

    Col. 6, 1, 3:

    sues,

    Plin. 11, 37, 84, § 211:

    vineae,

    Varr. R. R. 1, 31, 1; cf.:

    arbor et novella et vetula,

    Cic. Fin. 5, 14, 39:

    vites,

    Verg. E. 3, 11:

    novellae gallinae,

    which have hatched for the first time, Col. 8, 5, 8:

    oppida,

    newly founded, Liv. 2, 39, 3.— Poet., turba, qs. young brood, for children, Tib. 2, 2, 22:

    cum regerem tenerā frena novella manu,

    new, Ov. P. 4, 12, 24; so,

    subtrahere colla novella jugo,

    id. ib. 3, 7, 16:

    novellum imperium,

    Vop. Tac. 1: novellas et inauditas sectas veteribus religionibus opponere, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 3, 3.—Hence, nŏvellē, adv., newly, = nove;

    in supposit.,

    Plaut. Poen. 8.—
    II.
    Subst.
    A.
    nŏvella, ae, f. (sc. vitis).
    1.
    A vine newly planted, Coripp. Johann. 3, 327.—
    2.
    A shoot, sucker:

    filii tui sicut novellae olivarum,

    Vulg. Psa. 127, 3.—
    B.
    Nŏvellae, ārum, f. (sc. constitutiones), the Novels, a part of the Roman law published after the Codex.
    2.
    Nŏvellus, i, m., a Roman surname:

    Cn. et L. Gavilii Novelli, Aquileienses,

    Liv. 41, 5, 1 (but Gronov. regards it as adj., new colonists of Aquileia; cf. Liv. 40, 34, 2).

    Lewis & Short latin dictionary > novellus

  • 30 octateuchus

    octă-teuchus, a, um, adj., = oktateuchos, in eight volumes, octateuch (late Lat.):

    primus scripturarum divinarum codex est octateuchus,

    Cassiod. Inst. Div. 1.

    Lewis & Short latin dictionary > octateuchus

  • 31 robustus

    rōbustus, a, um, adj. [id.].
    I.
    Of oakwood, oaken, oak-:

    capitulum,

    Cato, R. R. 18, 4:

    stipites,

    id. ib. 18, 8:

    materia,

    Varr. R. R. 1, 38, 3; Col. 2, 14, 6:

    caudices,

    Plin. 11, 37, 55, § 151:

    stipites,

    Liv. 38, 5:

    fores,

    Hor. C. 3, 16, 2:

    plaustra,

    id. Ep. 2, 2, 74 et saep.: carcer (referring to the Robur in the Roman carcer;

    v. robur, II. A. 2.),

    Plaut. Curc. 5, 3, 13; cf.

    codex,

    id. Poen. 5, 3, 39. —
    II.
    Transf., hard, firm, solid, strong, hardy, lusty, robust (freq. and class.; syn.: valens, nervosus).
    A.
    Lit.:

    lapides,

    Plin. 36, 22, 48, § 167:

    cornua,

    id. 11, 37, 45, § 125:

    palmes,

    id. 17, 22, 35, § 175:

    cibus,

    hearty, nourishing, Cels. 2, 18:

    robustior cibus,

    id. 2, 18:

    triticum,

    Col. 2, 9, 3; Plin. 18, 17, 46, § 166; 18, 30, 72, § 298:

    robustissima terra,

    Col. 2, 2, 17:

    robustissimum solum,

    id. 1, praef. §

    24: robustissima oppida,

    strongly fortified, Flor. 1, 12, 3. —

    Esp. of persons: robusti et valentes satellites,

    Cic. Agr. 2, 31, 84; cf.:

    transit in aestatem post ver robustior annus, Fitque valens juvenis,

    Ov. M. 15, 206:

    usu atque aetate robustior,

    Cic. Sull. 16, 47; cf. id. Phil. 5, 16, 43; id. Cat. 2, 9, 20:

    robustiores vinum bibere, infirmiores aquam,

    Plin. 27, 4, 10, § 27:

    moderator aratri,

    Lucr. 5, 933; 6, 1253; cf.

    vires,

    id. 3, 449:

    puer acri militiā,

    Hor. C. 3, 2, 2:

    corpore amplo atque robusto,

    Suet. Tib. 68:

    robustissima juventus,

    id. Ner. 20. —
    B.
    Trop., firm, solid, strong, etc.: facilius quod est propositum consequar, si nostram rem, publicam vobis et nascentem et crescentem et adultam et jam firmam atque robustam ostendero, Cic. Rep. 2, 1, 3:

    solidam et robustam et assiduam frequentiam praebuerunt,

    id. Planc. 8, 21:

    res vetustate robustas calumniando pervertere,

    id. Div. 1, 18, 35; cf.:

    robusta et solida eloquentia,

    Quint. 10, 1, 2:

    robusta et stabilis fortitudo,

    Cic. Tusc. 4, 23, 51:

    inveteratum (malum) fit plerumque robustius,

    id. Phil. 5, 11, 31:

    quae robustioris improbitatis,

    id. ib. 2, 25, 63:

    animus (with magna constantia),

    id. Off. 1, 20, 67:

    vox,

    Plin. 7, 16, 17, § 76:

    carmen,

    Pers. 5, 5:

    amicitiae exempla,

    Val. Max. 4, 7, 2:

    populus Romanus,

    Flor. 2, 1, 1. — Adv.: rōbustē, stoutly, strongly, firmly, Naz. Pan. ad Constant. 17.— Comp., Aug. Conf. 8, 11.— Sup.:

    robustissime,

    Cassiod. Var. 12, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > robustus

  • 32 volumen

    vŏlūmen, ĭnis, n. [volvo; a thing that is rolled or wound up; hence],
    I.
    A roll of writing, a roll, book, volume (the predom. signif. of the word; cf.:

    codex, liber): volumen plenum querelae iniquissimae,

    Cic. Fam. 3, 7, 2:

    tuis oraculis Chrysippus totum volumen implevit,

    id. Div. 2, 56, 115:

    volumen explicare,

    id. Rosc. Am. 35, 101:

    caeleste Epicuri de regulā et judicio,

    id. N. D. 1, 16, 43:

    evolvere volumen,

    id. Att. 9, 10, 4:

    hic plura persequi magnitudo voluminis prohibet, Nep. praef. § 8: illa uberius volumine amplecti,

    Plin. Ep. 3, 18, 1.— Plur.:

    evolvere volumina,

    Quint. 2, 15, 24: volumina apophthegmatôn, Cic. Fam. 9, 16, 4:

    pontificum libros, annosa volumina vatum, etc.,

    Hor. Ep. 2, 1, 26:

    signata volumina,

    id. ib. 1, 13, 2; Dig. 32, 1, 52.—
    B.
    In partic., like liber, of a separate portion of a work, a part, book:

    quoniam duobus superioribus (libris) de morte et de dolore dictum est, tertius dies disputationis hoc tertium volumen efficiet,

    Cic. Tusc. 3, 3, 6:

    sedecim volumina epistularum ad Atticum missarum,

    Nep. Att. 16, 3; Auct. Her. 1, 17, 27; Plin. 6, 29, 34, § 171; Plin. Ep. 3, 5, 5; Col. 3, 21, 11; Ov. Tr. 3, 14, 19 al.—
    II.
    A roll, whirl, wreath, fold, eddy, etc. (only poet. and in post-Aug. prose):

    (anguis) sinuat immensa volumine terga,

    Verg. A. 2, 208; cf. id. ib. 5, 85; 11, 753; Ov. M. 4, 599; 15, 721:

    crurum (equi),

    bendings, joints, Verg. G. 3, 192:

    fumi,

    wreath, whirl, Ov. M. 13, 601; Luc. 3, 505:

    undae,

    id. 5, 565:

    siderum,

    revolution, Ov. M. 2, 71.—
    * B.
    Trop., revolution, alteration, change:

    sortis humanae volumina,

    Plin. 7, 45, 46, § 147.

    Lewis & Short latin dictionary > volumen

См. также в других словарях:

  • codex — codex …   Dictionnaire des rimes

  • Codex — Codex …   Deutsch Wörterbuch

  • CODEX — Tablettes de bois reliées entre elles, sur lesquelles les Romains écrivaient un texte; au Moyen Âge, ce terme désigne tous les manuscrits à folios brochés. Le codex est généralement protégé par une reliure qui peut être simplement de cuir ou bien …   Encyclopédie Universelle

  • Codex — • The name given to a manuscript in leaf form, distinguishing it from a roll Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Codex     Codex     † …   Catholic encyclopedia

  • codex — CÓDEX s.n. v. codice. Trimis de hai, 22.06.2004. Sursa: DEX 98  códex s. n., pl. códexuri Trimis de siveco, 10.08.2004. Sursa: Dicţionar ortografic  CÓDEX codexuri n. înv …   Dicționar Român

  • Codex — (röm. Ant.), 1) Baumstamm; 2) Klotz, welchen Sklaven, daran geschmiedet, nach sich schleppten, um am Fliehen gehindert zu werden; 3) aus einem Stamm ausgehöhlter Kahn; 4) Handschrift, Buch, Gesetzbuch; daher 5) ein Buch, namentlich ein aus… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • codex — manuscript volume (especially an ancient one), 1845, from L. codex (see CODE (Cf. code)) …   Etymology dictionary

  • Codex — Co dex, n.; pl. {Codices}. [L. See {Code}.] 1. A book; a manuscript. [1913 Webster] 2. A collection or digest of laws; a code. Burrill. [1913 Webster] 3. An ancient manuscript of the Sacred Scriptures, or any part of them, particularly the New… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Codex — (lat.), s. Kodex …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Codex — (lat., Mehrzahl Codĭces), die zu einem Buch verbundenen Schreibwachstafeln der Römer; nach der Erfindung der Buchdruckerkunst s.v.w. alte Handschrift (C. manuscriptus), z.B. C. argentĕus, die mit silbernen Buchstaben geschriebene, zu Upsala… …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Codex [1] — Codex, lat., Baumstamm, ferner hölzerne Tafel, auf welche eine Schrift eingegraben wurde, sodann hölzerne Tafel mit Wachs überzogen zum Beschreiben mittelst des Griffels; endlich Buch, besonders großes …   Herders Conversations-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»