cŭmŭlātē

* * *

* * *

commŏdĭtas, ātis, f. [commodus].

Due measure, just proportion, symmetry (so very rare): commoditas et aequitas membrorum, * Suet. Aug. 79.—

Of discourse, fitness, a suitable oratorical expression, Cic. Rosc. Am. 4, 9; id. Inv. 1, 2, 3;

corresp. to commode dicere,

Auct. Her. 1, 1, 1.—

(Acc. to commodus, II.) Easy, unrestrained, free action:

corporis aliqua commoditas non naturā data, sed studio et industriā parta,

i. e. dexterity, skill, Cic. Inv. 1, 25, 36.—

Convenience, ease:

id, ob commoditatem itineris ponte sublicio... conjungi urbi placuit,

Liv. 1, 33, 6.—

Of things, fitness, convenience, a fit occasion, advantage, benefit (class.):

commoditatis omnes articulos scio,

Plaut. Men. 1, 2, 31:

in loco opportunitas, in occasione commoditas ad faciendum idonea (consideranda est),

Cic. Inv. 2, 12, 40; id. Off. 1, 39, 138; Plaut. Poen. 4, 2, 94; Ter. And. 3, 3, 37:

o Fors Fortuna, quantis commoditatibus hunc onerastis diem!

id. Phorm. 5, 6, 1:

plurimas et maximas commoditates amicitia continet,

Cic. Lael. 7, 23; cf. id. N. D. 3, 36, 86; id. Fin. 4, 12, 29:

percipere fructum aut commoditatem ex re,

id. Off. 2, 4, 14:

cum commoditas juvaret,

Liv. 4, 60, 2.—

Of persons, pleasantness, complaisance, courteousness, forbearance, lenity (only ante-class. and in Ov.):

vir lepidissime, Cumulate commoditate,

Plaut. Mil. 4, 9, 6; Ter. Ad. 4, 5, 76: patris, Poët. ap. Cic. N. D. 3, 29, 73:

viri,

Ov. H. 17, 176; 16, 310.—

Meton. in Plaut.:

commoditas mea, as a term of endearment,

Plaut. Ep. 5, 1, 8; id. Men. 1, 2, 28; id. Poen. 1, 3, 12.

cŭmŭlo, āvi, ātum, 1, v. a., to form into a heap, to accumulate, heap, or pile up (class.).

In gen.

Prop. (mostly post-Aug.;

esp. in Curt. and Tac.): materiem,

Lucr. 1, 989:

nubila,

id. 6, 191; 6, 518:

stipites,

Curt. 6, 6:

harenas,

id. 5, 1, 30:

nivem,

id. 5, 4, 88:

arma in ingentem acervum,

Liv. 45, 33, 1:

pyram truncis nemorumque ruinā,

Stat. Th. 6, 85.—

Trop.:

benefacta,

Plaut. Capt. 2, 3, 64:

omnia principatūs vocabula,

Tac. H. 2, 80:

honores in eam,

id. A. 13, 2:

tantum honorum atque opum in me cumulasti,

id. ib. 14, 53;

1, 21: propemodum saeculi res in illum unum diem fortuna cumulavit,

Curt. 4, 16, 10.—

With special access. ideas (class.).

To augment by heaping up, to increase, heap, amass, accumulate.

With abl.:

funus funere,

Lucr. 6, 1237 (cf. Liv. 26, 41, 8):

aes alienum usuris,

id. 2, 23, 6:

haec aliis nefariis cumulant atque adaugent,

Cic. Rosc. Am. 11, 30; cf.:

alio scelere hoc scelus,

id. Cat. 1, 6, 14:

bellicam gloriam eloquentiā,

id. Off. 1, 32, 116.—

Without abl.:

invidiam,

Liv. 3, 12, 8:

injurias,

id. 3, 37, 3:

vitia,

Tac. Or. 28:

accesserunt quae cumularent religiones animis,

Liv. 42, 20, 5.—

To make full by heaping up, to fill full, fill, overload, etc.

Lit.

With abl.:

locum strage semiruti muri,

Liv. 32, 17, 10:

fossas corporibus,

Tac. H. 4, 20:

viscera Thyesteis mensis,

Ov. M. 15, 462:

cumulatae flore ministrae,

id. F. 4, 451:

altaria donis,

Verg. A. 11, 50; cf.:

aras honore, donis,

Liv. 8, 33, 21; Curt. 5, 1, 20; Val. Fl. 1, 204.—

Without abl.:

altos lacus fervida musta,

Ov. Tr. 3, 10, 72; cf.:

cumulata ligula salis cocti,

a full spoon, spoonful, Col. 2, 21, 2.—

Trop.

With abl.:

non possum non confiteri cumulari me maximo gaudio, quod, etc.,

Cic. Fam. 9, 14, 1; cf.:

ponebas cumulatum aliquem plurimis voluptatibus,

id. Fin. 2, 19, 63: nunc meum cor cumulatur irā, Caecil. ap. Cic. Cael. 16, 37:

duplici dedecore cumulata domus,

Cic. Att. 12, 5, 1; cf.:

orator omni laude cumulatus,

id. de Or. 1, 26, 118:

tot honoribus cumulatus,

Tac. H. 3, 37:

hoc vitio cumulata est Graecorum natio,

Cic. de Or. 2, 4, 18:

neque tot adversis cumulant,

overwhelm, Ov. Tr. 4, 1, 55.—

With ex: (summum bonum) cumulatur ex integritate corporis et ex mentis ratione perfecta, is made complete, perfect, = completus, absolvitur, Cic. Fin. 5, 14, 40. —

Absol.:

ad cumulandum gaudium (meum) conspectum mihi tuum defuisse,

in order to make my joy full, complete, Cic. Att. 4, 1, 2; cf. under P. a., B. a.—Hence, cŭmŭlātus, a, um, P. a.

(Acc. to II. A.) Increased, augmented:

eādem mensurā reddere quā acceperis aut etiam cumulatiore,

Cic. Brut. 4, 15:

gloria cumulatior,

Liv. 2, 47, 11; cf. id. 4, 60, 2.—

(Acc. to II. B.) Filled full, full, complete, perfect.

Absol.:

tantum accessit ad amorem, ut mirarer locum fuisse augendi in eo, quod mihi jam pridem cumulatum etiam videbatur,

Cic. Fam. 9, 14, 5:

hoc sentire et facere perfectae cumulataeque virtutis (est),

id. Sest. 40, 86.— Poet.:

veniam... cumulatam morte remittam, i. e. cumulate referam,

shall abundantly reward, Verg. A. 4, 436.—

With gen.: ineptitudinis cumulatus, Caecil. ap. Non. p. 128, 15:

scelerum cumulatissime,

Plaut. Aul. 5, 16.— Adv.: cŭmŭ-lātē, in rich abundance, abundantly, copiously (freq. in Cic.;

elsewh. very rare),

Cic. Fin. 2, 13, 42; id. Div. 2, 1, 3; id. Att. 6, 3, 3 al.— Comp., Cic. Or. 17, 54.— Sup., Cic. Fam. 5, 11, 1; 10, 29 init.

ex-plĕo, ēvi, ētum, 2 (archaic form explenunt, for explent, acc. to Fest. p. 80; cf.: solinunt, nequinunt, danunt, for solent, nequeunt, dant; v. do, redeo and soleo init.; inf. praes. explerier, Lucr. 6, 21.—

Contracted form expleris,

Cic. de Or. 1, 47, 205; Verg. A. 7, 766. explessent, Liv. 23, 22, 1; 37, 47, 7; inf. explesse, Verg. A. 2, 586 al.), v. a. [PLEO, whence plenus, compleo, suppleo].

To fill up, fill full, fill (class.).

Lit.:

fossam aggere,

Caes. B. G. 7, 79 fin.:

fossas,

id. ib. 82, 3; Dig. 39, 3, 24; cf.:

paludem cratibus atque aggere,

Caes. B. G. 7, 58, 1:

neque inferciens verba, quasi rimas expleat,

Cic. Or. 69, 231:

vulnera,

Plin. 35, 6, 21, § 38:

cicatrices,

id. 36, 21, 42, § 156:

alopecias,

id. 34, 18, 55, § 177:

bovem strictis frondibus,

i. e. to give him his fill, Hor. Ep. 1, 14, 28:

se,

to fill, cram one's self, Plaut. Curc. 3, 16; Cels. 1, 2 fin.; cf.:

edim atque ambabus malis expletis vorem,

Plaut. Trin. 2, 4, 74:

ut milites contingant inter se atque omnem munitionem expleant,

Caes. B. C. 1, 21, 3:

locum (cohortes),

i. e. to occupy completely, id. ib. 1, 45, 4:

explevi totas ceras quattuor,

have filled, written full, Plaut. Curc. 3, 40:

deum bonis omnibus explere mundum,

Cic. Univ. 3:

expleti (voce) oris janua raditur,

filled up, Lucr. 4, 532, v. Lachm. ad h. l.:

aliquem numerum,

Caes. B. C. 3, 4 fin.:

numerum,

Liv. 5, 10, 10; 24, 11, 4; Verg. A. 6, 545:

centurias,

to have the full number of votes, Liv. 37, 47, 7:

tribus,

id. 3, 64, 8:

justam muri altitudinem,

Caes. B. G. 7, 23, 4:

His rebus celeriter id, quod Avarici deperierat, expletur,

is filled up, made good, id. ib. 7, 31, 4; Liv. 23, 22, 1:

sic explevit, quod utrique defuit,

Cic. Brut. 42, 154.—

Trop.

In gen., to fill up, complete, finish:

id autem ejusmodi est, ut additum ad virtutem auctoritatem videatur habiturum et expleturum cumulate vitam beatam,

make quite complete, Cic. Fin. 2, 13, 42; cf.

damnationem,

id. Caecin. 10, 29:

partem relictam,

id. Off. 3, 7, 34: damna, Liv. 3, 68, 3; cf. id. 30, 5, 5:

explet concluditque sententias,

Cic. Or. 69, 230; cf.:

sententias mollioribus numeris,

id. ib. 13, 40:

animum gaudio,

Ter. And. 2, 2, 2.—

In partic.

To satisfy, sate, glut, appease a longing, or one who longs (the fig. being that of filling or stuffing with food):

quas (litteras Graecas) sic avide arripui quasi diuturnam sitim explere cupiens,

Cic. de Sen. 8, 26:

famem,

Phaedr. 4, 18, 5; cf.:

jejunam cupidinem,

Lucr. 4, 876: libidines (with satiare), Cic. Fragm. ap. Non. 424, 30 (Rep. 6, 1); cf.:

explere cupiditates, satiare odium,

id. Part. Or. 27, 96:

libidinem,

id. Cael. 20, 49:

odium factis dictisque,

Liv. 4, 32, 12; Tac. A. 15, 52:

desiderium,

Liv. 1, 9, 15:

iram,

id. 7, 30, 15; cf.:

omnem exspectationem diuturni desiderii nostri,

Cic. de Or. 1, 47, 205:

avaritiam pecuniā,

id. Rosc. Am. 52, 150; Tac. H. 2, 13:

spem omnium,

Just. 22, 8; Liv. 35, 44, 4; Suet. Aug. 75 fin. et saep.:

me,

Ter. Heaut. 1, 1, 67; cf.:

non enim vereor, ne non scribendo te expleam,

Cic. Fam. 2, 1, 1:

se caede diu optata,

Liv. 31, 24, 11:

tantum regem (divitiis),

Just. 9, 2:

aliquem muneribus,

Sall. J. 13, 6; 20, 1; Cic. Phil. 2, 20, 50:

omnis suos divitiis,

Sall. C. 51, 34:

animum suum (amore),

Ter. And. 1, 2, 17:

animum gaudio,

id. ib. 2, 2, 2; cf. id. Hec. 5, 1, 28; 5, 2, 19:

corda tuendo,

Verg. A. 8, 265; cf.:

expleri mentem nequit ardescitque tuendo Phoenissa,

id. ib. 1, 713:

expletur lacrimis dolor,

Ov. Tr. 4, 3, 38: alicujus crudelitatem sanguine, Crassus ap. Cic. de Or. 1, 52, 225.— And reflex.:

ut eorum agris expleti atque saturati cum hoc cumulo quaestus decederent,

Cic. Verr. 2, 3, 42 fin. — Poet.:

aliquem alicujus rei (cf. Zumpt, Gram. § 463, and v. impleo): animumque explesse juvabit ultricis flammae,

to have sated the mind with the fire of revenge, Verg. A. 2, 586.—

To fulfil, discharge, execute, perform a duty:

amicitiae munus,

Cic. Lael. 19, 67:

susceptum rei publicae munus,

Cic. Prov. Cons. 14, 35:

excusatione officium scribendi,

id. Fam. 16, 25:

mandatum,

Dig. 17, 1, 27.—

Of time, to complete, finish, bring to a close:

tum signis omnibus ad idem principium stellisque revocatis, expletum annum habeto,

Cic. Rep. 6, 22 fin.:

fatales annos,

Tib. 1, 3, 53:

quosdam in Aetolia ducentos annos explere,

Plin. 7, 48, 49, § 154:

explebat annum trigesimum,

Tac. H. 1, 48.

( Ex in privative signif.; v. ex, III. A.). To unload: navibus explebant sese terrasque replebant, i. e. disembarked, exonerabant se, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 6, 545 (Ann. v. 310 ed. Vahl.).—Hence, ex-plētus, a, um, P. a., full, complete, perfect:

quod undique perfectum expletumque sit omnibus suis numeris ac partibus,

Cic. N. D. 2, 13, 37:

undique expleta et perfecta forma honestatis,

id. Fin. 2, 15, 48:

ea, quae natura desiderat, expleta cumulataque habere,

id. Off. 2, 5, 18:

expletum omnibus suis partibus,

id. Fin. 3, 9, 32:

vita animi corporisque expleta virtutibus,

id. ib. 5, 13, 37:

expleta rerum comprehensio,

id. Ac. 2, 7, 21.— Absol.:

parum expleta desiderant,

Quint. 9, 4, 116.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

mĕmĭni, isse, v. n. [Sanscr. man, think; upaman = Gr. hupomenein, await; Gr. men- in menô, Mentôr; man- in mainomai, mantis; mna- in mimnêskô, etc.; cf.: maneo, moneo, reminiscor, mens, Minerva, etc.], to remember, recollect, to think of, be mindful of a thing; not to have forgotten a person or thing, to bear in mind (syn.: reminiscor, recordor); constr. with gen., with acc. of the person and of the thing, with de, with a rel.-clause, with ut, with cum; with the acc. and inf. (usually the inf. pres., sometimes the inf. perf.; class.).

With gen.:

vivorum memini,

Cic. Fin. 5, 1, 3:

constantiae tuae,

id. Fam. 13, 75, 1:

leti paterni,

to be mindful of, not forget to revenge, Val. Fl. 1, 773.—

With acc.:

suam quisque homo rem meminit,

Plaut. Merc. 5, 4, 51:

praecepta facito ut memineris,

id. Mil. 4, 4, 1:

officium suum,

id. Trin. 3, 2, 71:

omnia meminit,

Cic. Ac. 2, 33, 106:

Cinnam memini,

id. Phil. 5, 6, 17:

numeros,

Verg. E. 9, 45.—With ellips. of acc.:

neque adeo edepol flocci facio, quando egomet memini mihi (sc. nomen),

Plaut. Trin. 4, 2, 73.—

With de:

de pallā memento,

Plaut. As. 5, 2, 84:

de Herode,

Cic. Att. 15, 27, 3; Juv. 11, 81.—

With a rel.-clause:

meministi, quanta hominum esset admiratio,

Cic. Lael. 1, 2.—

With ut:

meministin', olim ut fuerit vestra oratio?

Ter. Phorm. 1, 4, 47; Col. 11, 2, 55.—

With cum:

memini, cum mihi desipere videbare,

Cic. Fam. 7, 28, 1.—

With acc. and inf.

With pres. inf. (so usually of the direct memory of an eyewitness): memini me fiere pavum, Enn. ap. Don. ad Ter. And. 2, 5, 18 (Ann. v. 15 Vahl.):

memini Catonem mecum disserere,

Cic. Lael. 3, 11:

memini Pamphylum mihi narrare,

id. Verr. 2, 2, 4, § 32:

memini te mihi Phameae cenam narrare,

id. Fam. 9, 16, 8; id. Deiot. 14, 38:

meministis fieri senatusconsultum referente me,

id. Mur. 25, 57:

mementote hos esse pertimescendos,

id. Cat. 2, 3, 5:

memento mihi suppetias ferre,

Plaut. Ep. 5, 1, 51.—So impers. memento with inf., remember to, i. e. be sure to, do not fail to:

memento ergo dimidium mihi istinc de praeda dare,

Plaut. Ps. 4, 7, 66:

ei et hoc memento (sc. dicere),

id. Merc. 2, 2, 11:

dextram cohibere memento,

Juv. 5, 71.—

With inf. perf. (so usu. when the subject is not an eye-witness;

esp. with second and third persons of memini): peto, ut memineris. te omnia mihi cumulate recepisse,

Cic. Fam. 13, 72, 2:

meministis me ita distribuisse initio causam,

id. Rosc. Am. 42, 112:

memineram... divinum virum... senile corpus paludibus occultasse demersum,

id. Sest. 22, 50:

memini gloriari solitum esse Q. Hortensium, quod, etc.,

id. Fam. 2, 16, 3: memento me, [p. 1130] son de meā, sed de oratoris facultate dixisse, id. de Or. 1, 17, 78.— Poet., of inanim. things:

meminit lēvor praestare salutem,

Lucr. 4, 153, Luc. 5, 109.—

Absol., memini et scio, Plaut. Curc. 3, 1, 14:

recte meministi,

your recollection is accurate, id. Ps. 4, 7, 57.—

Transf., to make mention of, to mention a thing, either in speaking or writing (rare but class.):

meministi ipse de exsulibus,

Cic. Phil. 2, 36, 91:

neque omnino hujus rei meminit us quam poëta ipse,

Quint. 11, 2, 16: Achillam, cujus supra meminimus. Caes. B. C. 3, 108, 1:

sed tu, qui hujus judicii meministi, cur oblitus es illius,

Plin. Ep. 1, 5, 13; Col. 1, 1, 13: meminerunt hujus conjurationis Janusius Geminus in historia. M. Bibulus in edictis. Suet. Caes. 9; id. Gram. 11.—Hence. mĕmĭnens, entis, P. a., mindful (ante- and post-class.): meminens corde volutat, Liv Andr ap Prisc. p. 922 P.:

aevi, quod periit. meminens,

Aus. Prof. 2, 4:

meminens naturae et professionis oblitus,

Sid. Ep. 4, 12.

prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].

Comp., nearer, nigher.

Lit., of place:

portus propior,

Verg. A. 3, 530:

tumulus,

Liv. 22, 24:

ut propior patriae sit fuga nostra,

Ov. P. 1, 2, 130:

domus,

Sall. H. 2, 40 Dietsch:

cum propior caliginis aër Ater init oculos,

Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

propior montem suos collocat,

Sall. J. 49, 1:

propior hostem,

Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

quisquis ab igne propior stetit,

Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

propior timeri,

Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

propiora fluminis,

Tac. H. 5, 16:

tenere,

Verg. A. 5, 168.—

Trop.

Of time, nearer, later, more recent:

veniunt inde ad propiora,

Cic. Tusc. 1, 48, 116:

venio ad propiorem (epistulam),

id. Att. 15, 3, 2:

propior puero quam juveni,

Vell. 2, 53, 1:

septimus octavo jam propior annus,

Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

mors,

Tib. 2, 3, 42:

propiore aut longiore tempore aliquid facere,

Dig. 23, 4, 17.—

Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

quibus propior P. Quintio nemo est,

Cic. Quint. 31, 97:

ille gradu propior sanguinis,

Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

amicus,

Hor. Ep. 1, 9, 5.—

Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

tauro,

Verg. G. 3, 57:

vero est propius,

more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

scribere Sermoni propiora,

Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

propius est fidem,

is more credible, Liv. 4, 17:

quod tamen vitium propius virtutem erat,

Sall. C. 11, 1.—

Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

Cic. Off. 3, 17, 69:

sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

id. Sest. 18, 40:

alium portum propiorem huic aetati videbamus,

id. Att. 14, 19, 1:

damnum propius medullis,

Hor. Ep. 1, 10, 28:

cura propior luctusque domesticus,

Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

supplemento vel Latium propius esse,

Liv. 8, 11:

irae quam timori propiorem cernens,

more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).

Lit.

Absol.:

propius accedamus,

Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

res adspicere,

Verg. A. 1, 526:

propius spectare aliquid,

Hor. Ep. 1, 1, 67;

stare,

id. A. P. 361.—

With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

propius Tiberi quam Thermopylis,

Nep. Hann. 8, 3:

propius stabulis armenta tenerent,

Verg. G. 1, 355.—

With acc.:

ne propius se castra moveret,

Caes. B. G. 4, 9:

pars insulae, quae est propius solis occasum,

id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

propius urbem,

Cic. Phil. 7, 9, 26:

mare,

Sall. J. 18, 9.—

With ab:

propius a terris,

Cic. N. D. 1, 31, 87:

antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

id. Tusc. 1, 12, 26:

ab Urbe,

Plin. 17, 25, 38, § 243.—

Trop.:

ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

propius accedo: nego esse illa testimonia,

id. Fl. 10, 23:

a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

Tac. H. 2, 76:

nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

propius nihil est factum, quam ut occideretur,

id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.

Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).

Lit., of place:

proxima oppida,

Caes. B. G. 3, 12:

via,

Lucr. 5, 103; cf.:

via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

Cic. Off. 2, 12, 43:

ad proximum mare, dein Romam pergerent,

Sall. J. 23, 2:

in proximos collis discedunt,

id. ib. 54, 10:

proximum iter in Galliam,

Caes. B. G. 1, 10:

paries cum proximus ardet,

Hor. Ep. 1, 18, 84:

agri termini,

id. C. 2, 18, 23:

proximus vicinus,

one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

Belgae proximi sunt Germanis,

Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

proxima Campano ponti villula,

Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

qui te proximus est,

Plaut. Poen. 5, 3, 1:

ager proximus finem Megalopolitarum,

Liv. 35, 27:

Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

Caes. B. G. 3, 7, 2:

qui proximi forte tribunal steterant,

Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

dactylus proximus a postremo,

next before, Cic. Or. 64, 217:

ut quisque proximus ab oppresso sit,

Liv. 37, 25:

proximus a dominā,

Ov. A. A. 1, 139:

proxima regio ab eā (urbe),

Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,

proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,

proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

vicinus e proximo,

hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

aquam hinc de proximo rogabo,

from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

cum in proximo hic sit aegra,

close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

huic locum in proximum conduxi,

Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

per impluvium huc despexi in proximum,

into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

traicit in proxima continentis,

Liv. 31, 46, 12.—

Trop.

Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

quid proximā, quid superiore nocte egeris,

Cic. Cat. 1, 1, 1:

his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

id. Lael. 2, 7:

Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

proximo anno,

Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

in proxumum annum (se) transtulit,

Cic. Mil. 9, 24:

proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

id. Phil. 1, 13, 32:

bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

censor qui proximus ante me fuerat,

id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—

In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

Cic. Inv. 2, 58, 173:

observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

id. Att. 1, 1, 3:

proximos dentes eiciunt,

Varr. R. R. 2, 7, 2:

prima vulnera... Proxima,

Ov. M. 3, 233:

proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ficta voluptatis causā sint proxima veris,

Hor. A. P. 338:

proxima Phoebi Versibus ille facit,

Verg. E. 7, 22.— Comp.:

ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

Sen. Ep. 108, 16.—

In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

Ter. Ad. 4, 5, 17:

proximus cognatione,

Cic. Inv. 2, 49, 144:

id des proximum,

id. Leg. 2, 16, 40:

proxima virtutibus vitia,

Quint. 10, 2, 16:

propinquitate,

Nep. Ages. 1, 3:

proximae necessitudines,

Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

injuriosi sunt in proximos,

Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—

In gen., one's neighbor, fellow-man:

sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

quis est mihi proximus?

Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init. —

That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

argumentum,

App. Mag. p. 278:

cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

ibi proximum est, ubi mutes,

there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.

Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

quam proxime potest hostium castris castra communit,

Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

exercitum habere quam proxime hostem,

Cic. Att. 6, 5, 3:

proxime Pompeium sedebam,

id. ib. 1, 14, 3:

proxime Hispaniam Mauri sunt,

Sall. J. 19, 4.—With ab:

a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

Plin. 5, 26, 21, § 89:

omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

Col. 1, 6, 8.—

Trop.

Of time, shortly before or after, last, next:

civitates quae proxime bellum fecerant,

Caes. B. G. 3, 29:

Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

cum proxime judices contrahentur,

id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

Cels. 3, 2:

proxime solis occasum,

Pall. 9, 8, 5.—

Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

Cic. Off. 2, 3, 1:

me huic tuae virtuti proxime accedere,

id. Fam. 11, 21, 4:

proxime a nobilissimis viris,

Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

proxime valent cetera lauri genera,

Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

proxime viride,

id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

proxime morem Romanum,

closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

proxime atque ille aut aeque,

nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—

Very closely, nicely, accurately:

ut proxime utriusque differentiam signem,

Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

id. 1, 6, 3. — Comp.:

nonne apertius, proximius, verius?

Min. Fel. Oct. 19.

prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].

Comp., nearer, nigher.

Lit., of place:

portus propior,

Verg. A. 3, 530:

tumulus,

Liv. 22, 24:

ut propior patriae sit fuga nostra,

Ov. P. 1, 2, 130:

domus,

Sall. H. 2, 40 Dietsch:

cum propior caliginis aër Ater init oculos,

Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

propior montem suos collocat,

Sall. J. 49, 1:

propior hostem,

Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

quisquis ab igne propior stetit,

Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

propior timeri,

Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

propiora fluminis,

Tac. H. 5, 16:

tenere,

Verg. A. 5, 168.—

Trop.

Of time, nearer, later, more recent:

veniunt inde ad propiora,

Cic. Tusc. 1, 48, 116:

venio ad propiorem (epistulam),

id. Att. 15, 3, 2:

propior puero quam juveni,

Vell. 2, 53, 1:

septimus octavo jam propior annus,

Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

mors,

Tib. 2, 3, 42:

propiore aut longiore tempore aliquid facere,

Dig. 23, 4, 17.—

Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

quibus propior P. Quintio nemo est,

Cic. Quint. 31, 97:

ille gradu propior sanguinis,

Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

amicus,

Hor. Ep. 1, 9, 5.—

Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

tauro,

Verg. G. 3, 57:

vero est propius,

more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

scribere Sermoni propiora,

Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

propius est fidem,

is more credible, Liv. 4, 17:

quod tamen vitium propius virtutem erat,

Sall. C. 11, 1.—

Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

Cic. Off. 3, 17, 69:

sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

id. Sest. 18, 40:

alium portum propiorem huic aetati videbamus,

id. Att. 14, 19, 1:

damnum propius medullis,

Hor. Ep. 1, 10, 28:

cura propior luctusque domesticus,

Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

supplemento vel Latium propius esse,

Liv. 8, 11:

irae quam timori propiorem cernens,

more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).

Lit.

Absol.:

propius accedamus,

Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

res adspicere,

Verg. A. 1, 526:

propius spectare aliquid,

Hor. Ep. 1, 1, 67;

stare,

id. A. P. 361.—

With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

propius Tiberi quam Thermopylis,

Nep. Hann. 8, 3:

propius stabulis armenta tenerent,

Verg. G. 1, 355.—

With acc.:

ne propius se castra moveret,

Caes. B. G. 4, 9:

pars insulae, quae est propius solis occasum,

id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

propius urbem,

Cic. Phil. 7, 9, 26:

mare,

Sall. J. 18, 9.—

With ab:

propius a terris,

Cic. N. D. 1, 31, 87:

antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

id. Tusc. 1, 12, 26:

ab Urbe,

Plin. 17, 25, 38, § 243.—

Trop.:

ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

propius accedo: nego esse illa testimonia,

id. Fl. 10, 23:

a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

Tac. H. 2, 76:

nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

propius nihil est factum, quam ut occideretur,

id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.

Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).

Lit., of place:

proxima oppida,

Caes. B. G. 3, 12:

via,

Lucr. 5, 103; cf.:

via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

Cic. Off. 2, 12, 43:

ad proximum mare, dein Romam pergerent,

Sall. J. 23, 2:

in proximos collis discedunt,

id. ib. 54, 10:

proximum iter in Galliam,

Caes. B. G. 1, 10:

paries cum proximus ardet,

Hor. Ep. 1, 18, 84:

agri termini,

id. C. 2, 18, 23:

proximus vicinus,

one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

Belgae proximi sunt Germanis,

Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

proxima Campano ponti villula,

Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

qui te proximus est,

Plaut. Poen. 5, 3, 1:

ager proximus finem Megalopolitarum,

Liv. 35, 27:

Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

Caes. B. G. 3, 7, 2:

qui proximi forte tribunal steterant,

Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

dactylus proximus a postremo,

next before, Cic. Or. 64, 217:

ut quisque proximus ab oppresso sit,

Liv. 37, 25:

proximus a dominā,

Ov. A. A. 1, 139:

proxima regio ab eā (urbe),

Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,

proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,

proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

vicinus e proximo,

hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

aquam hinc de proximo rogabo,

from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

cum in proximo hic sit aegra,

close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

huic locum in proximum conduxi,

Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

per impluvium huc despexi in proximum,

into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

traicit in proxima continentis,

Liv. 31, 46, 12.—

Trop.

Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

quid proximā, quid superiore nocte egeris,

Cic. Cat. 1, 1, 1:

his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

id. Lael. 2, 7:

Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

proximo anno,

Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

in proxumum annum (se) transtulit,

Cic. Mil. 9, 24:

proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

id. Phil. 1, 13, 32:

bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

censor qui proximus ante me fuerat,

id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—

In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

Cic. Inv. 2, 58, 173:

observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

id. Att. 1, 1, 3:

proximos dentes eiciunt,

Varr. R. R. 2, 7, 2:

prima vulnera... Proxima,

Ov. M. 3, 233:

proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ficta voluptatis causā sint proxima veris,

Hor. A. P. 338:

proxima Phoebi Versibus ille facit,

Verg. E. 7, 22.— Comp.:

ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

Sen. Ep. 108, 16.—

In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

Ter. Ad. 4, 5, 17:

proximus cognatione,

Cic. Inv. 2, 49, 144:

id des proximum,

id. Leg. 2, 16, 40:

proxima virtutibus vitia,

Quint. 10, 2, 16:

propinquitate,

Nep. Ages. 1, 3:

proximae necessitudines,

Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

injuriosi sunt in proximos,

Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—

In gen., one's neighbor, fellow-man:

sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

quis est mihi proximus?

Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init. —

That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

argumentum,

App. Mag. p. 278:

cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

ibi proximum est, ubi mutes,

there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.

Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

quam proxime potest hostium castris castra communit,

Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

exercitum habere quam proxime hostem,

Cic. Att. 6, 5, 3:

proxime Pompeium sedebam,

id. ib. 1, 14, 3:

proxime Hispaniam Mauri sunt,

Sall. J. 19, 4.—With ab:

a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

Plin. 5, 26, 21, § 89:

omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

Col. 1, 6, 8.—

Trop.

Of time, shortly before or after, last, next:

civitates quae proxime bellum fecerant,

Caes. B. G. 3, 29:

Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

cum proxime judices contrahentur,

id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

Cels. 3, 2:

proxime solis occasum,

Pall. 9, 8, 5.—

Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

Cic. Off. 2, 3, 1:

me huic tuae virtuti proxime accedere,

id. Fam. 11, 21, 4:

proxime a nobilissimis viris,

Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

proxime valent cetera lauri genera,

Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

proxime viride,

id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

proxime morem Romanum,

closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

proxime atque ille aut aeque,

nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—

Very closely, nicely, accurately:

ut proxime utriusque differentiam signem,

Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

id. 1, 6, 3. — Comp.:

nonne apertius, proximius, verius?

Min. Fel. Oct. 19.

prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].

Comp., nearer, nigher.

Lit., of place:

portus propior,

Verg. A. 3, 530:

tumulus,

Liv. 22, 24:

ut propior patriae sit fuga nostra,

Ov. P. 1, 2, 130:

domus,

Sall. H. 2, 40 Dietsch:

cum propior caliginis aër Ater init oculos,

Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

propior montem suos collocat,

Sall. J. 49, 1:

propior hostem,

Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

quisquis ab igne propior stetit,

Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

propior timeri,

Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

propiora fluminis,

Tac. H. 5, 16:

tenere,

Verg. A. 5, 168.—

Trop.

Of time, nearer, later, more recent:

veniunt inde ad propiora,

Cic. Tusc. 1, 48, 116:

venio ad propiorem (epistulam),

id. Att. 15, 3, 2:

propior puero quam juveni,

Vell. 2, 53, 1:

septimus octavo jam propior annus,

Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

mors,

Tib. 2, 3, 42:

propiore aut longiore tempore aliquid facere,

Dig. 23, 4, 17.—

Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

quibus propior P. Quintio nemo est,

Cic. Quint. 31, 97:

ille gradu propior sanguinis,

Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

amicus,

Hor. Ep. 1, 9, 5.—

Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

tauro,

Verg. G. 3, 57:

vero est propius,

more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

scribere Sermoni propiora,

Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

propius est fidem,

is more credible, Liv. 4, 17:

quod tamen vitium propius virtutem erat,

Sall. C. 11, 1.—

Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

Cic. Off. 3, 17, 69:

sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

id. Sest. 18, 40:

alium portum propiorem huic aetati videbamus,

id. Att. 14, 19, 1:

damnum propius medullis,

Hor. Ep. 1, 10, 28:

cura propior luctusque domesticus,

Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

supplemento vel Latium propius esse,

Liv. 8, 11:

irae quam timori propiorem cernens,

more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).

Lit.

Absol.:

propius accedamus,

Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

res adspicere,

Verg. A. 1, 526:

propius spectare aliquid,

Hor. Ep. 1, 1, 67;

stare,

id. A. P. 361.—

With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

propius Tiberi quam Thermopylis,

Nep. Hann. 8, 3:

propius stabulis armenta tenerent,

Verg. G. 1, 355.—

With acc.:

ne propius se castra moveret,

Caes. B. G. 4, 9:

pars insulae, quae est propius solis occasum,

id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

propius urbem,

Cic. Phil. 7, 9, 26:

mare,

Sall. J. 18, 9.—

With ab:

propius a terris,

Cic. N. D. 1, 31, 87:

antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

id. Tusc. 1, 12, 26:

ab Urbe,

Plin. 17, 25, 38, § 243.—

Trop.:

ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

propius accedo: nego esse illa testimonia,

id. Fl. 10, 23:

a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

Tac. H. 2, 76:

nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

propius nihil est factum, quam ut occideretur,

id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.

Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).

Lit., of place:

proxima oppida,

Caes. B. G. 3, 12:

via,

Lucr. 5, 103; cf.:

via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

Cic. Off. 2, 12, 43:

ad proximum mare, dein Romam pergerent,

Sall. J. 23, 2:

in proximos collis discedunt,

id. ib. 54, 10:

proximum iter in Galliam,

Caes. B. G. 1, 10:

paries cum proximus ardet,

Hor. Ep. 1, 18, 84:

agri termini,

id. C. 2, 18, 23:

proximus vicinus,

one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

Belgae proximi sunt Germanis,

Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

proxima Campano ponti villula,

Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

qui te proximus est,

Plaut. Poen. 5, 3, 1:

ager proximus finem Megalopolitarum,

Liv. 35, 27:

Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

Caes. B. G. 3, 7, 2:

qui proximi forte tribunal steterant,

Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

dactylus proximus a postremo,

next before, Cic. Or. 64, 217:

ut quisque proximus ab oppresso sit,

Liv. 37, 25:

proximus a dominā,

Ov. A. A. 1, 139:

proxima regio ab eā (urbe),

Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,

proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,

proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

vicinus e proximo,

hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

aquam hinc de proximo rogabo,

from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

cum in proximo hic sit aegra,

close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

huic locum in proximum conduxi,

Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

per impluvium huc despexi in proximum,

into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

traicit in proxima continentis,

Liv. 31, 46, 12.—

Trop.

Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

quid proximā, quid superiore nocte egeris,

Cic. Cat. 1, 1, 1:

his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

id. Lael. 2, 7:

Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

proximo anno,

Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

in proxumum annum (se) transtulit,

Cic. Mil. 9, 24:

proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

id. Phil. 1, 13, 32:

bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

censor qui proximus ante me fuerat,

id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—

In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

Cic. Inv. 2, 58, 173:

observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

id. Att. 1, 1, 3:

proximos dentes eiciunt,

Varr. R. R. 2, 7, 2:

prima vulnera... Proxima,

Ov. M. 3, 233:

proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ficta voluptatis causā sint proxima veris,

Hor. A. P. 338:

proxima Phoebi Versibus ille facit,

Verg. E. 7, 22.— Comp.:

ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

Sen. Ep. 108, 16.—

In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

Ter. Ad. 4, 5, 17:

proximus cognatione,

Cic. Inv. 2, 49, 144:

id des proximum,

id. Leg. 2, 16, 40:

proxima virtutibus vitia,

Quint. 10, 2, 16:

propinquitate,

Nep. Ages. 1, 3:

proximae necessitudines,

Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

injuriosi sunt in proximos,

Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—

In gen., one's neighbor, fellow-man:

sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

quis est mihi proximus?

Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init. —

That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

argumentum,

App. Mag. p. 278:

cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

ibi proximum est, ubi mutes,

there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.

Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

quam proxime potest hostium castris castra communit,

Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

exercitum habere quam proxime hostem,

Cic. Att. 6, 5, 3:

proxime Pompeium sedebam,

id. ib. 1, 14, 3:

proxime Hispaniam Mauri sunt,

Sall. J. 19, 4.—With ab:

a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

Plin. 5, 26, 21, § 89:

omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

Col. 1, 6, 8.—

Trop.

Of time, shortly before or after, last, next:

civitates quae proxime bellum fecerant,

Caes. B. G. 3, 29:

Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

cum proxime judices contrahentur,

id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

Cels. 3, 2:

proxime solis occasum,

Pall. 9, 8, 5.—

Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

Cic. Off. 2, 3, 1:

me huic tuae virtuti proxime accedere,

id. Fam. 11, 21, 4:

proxime a nobilissimis viris,

Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

proxime valent cetera lauri genera,

Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

proxime viride,

id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

proxime morem Romanum,

closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

proxime atque ille aut aeque,

nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—

Very closely, nicely, accurately:

ut proxime utriusque differentiam signem,

Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

id. 1, 6, 3. — Comp.:

nonne apertius, proximius, verius?

Min. Fel. Oct. 19.

prŏpĭor, ĭus, gen. ōris, adj. comp., and proxĭmus, a, um, adj. sup. (v. below, II.) [from the obsol. propis; whence prope].

Comp., nearer, nigher.

Lit., of place:

portus propior,

Verg. A. 3, 530:

tumulus,

Liv. 22, 24:

ut propior patriae sit fuga nostra,

Ov. P. 1, 2, 130:

domus,

Sall. H. 2, 40 Dietsch:

cum propior caliginis aër Ater init oculos,

Lucr. 4, 338 (314).—With acc.:

propior montem suos collocat,

Sall. J. 49, 1:

propior hostem,

Hirt. B. G. 8, 9.—With ab:

quisquis ab igne propior stetit,

Sen. Ep. 74, 4.—With inf.:

propior timeri,

Stat. Th. 12, 223.— Neutr. plur, subst.: prŏpĭōra, um, places lying near:

propiora fluminis,

Tac. H. 5, 16:

tenere,

Verg. A. 5, 168.—

Trop.

Of time, nearer, later, more recent:

veniunt inde ad propiora,

Cic. Tusc. 1, 48, 116:

venio ad propiorem (epistulam),

id. Att. 15, 3, 2:

propior puero quam juveni,

Vell. 2, 53, 1:

septimus octavo jam propior annus,

Hor. S. 2, 6, 40; id. C. 3, 15, 4:

mors,

Tib. 2, 3, 42:

propiore aut longiore tempore aliquid facere,

Dig. 23, 4, 17.—

Of relationship, nearer, more nearly related; with dat.:

quibus propior P. Quintio nemo est,

Cic. Quint. 31, 97:

ille gradu propior sanguinis,

Ov. H. 3, 28; 16, 326; 20, 158:

amicus,

Hor. Ep. 1, 9, 5.—

Of resemblance, more nearly resembling, more like (class.); with dat.:

quae sceleri propiora sunt, quam religioni,

Cic. Verr. 2, 4, 50, § 112:

tauro,

Verg. G. 3, 57:

vero est propius,

more probable, Liv. 4, 37; Ov. F. 4, 801; Tac. A. 13, 34; id. G. 45:

scribere Sermoni propiora,

Hor. S. 1, 4, 42.—With acc. (not in Cic.):

propius est fidem,

is more credible, Liv. 4, 17:

quod tamen vitium propius virtutem erat,

Sall. C. 11, 1.—

Of relation or connection, nearer, more nearly related, affecting or concerning more nearly, of greater import, closer, more intimate:

hunc priorem aequom'st me habere: tunica propior pallio est, proverbially,

my shirt is nearer than my coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

propior societas eorum, qui ejusdem civitatis,

Cic. Off. 3, 17, 69:

sua sibi propiora pericula esse, quam mea,

id. Sest. 18, 40:

alium portum propiorem huic aetati videbamus,

id. Att. 14, 19, 1:

damnum propius medullis,

Hor. Ep. 1, 10, 28:

cura propior luctusque domesticus,

Ov. M. 13, 578; id. P. 4, 9, 71:

supplemento vel Latium propius esse,

Liv. 8, 11:

irae quam timori propiorem cernens,

more inclined to anger than to fear, Tac. A. 16, 9: oderat Aenean propior Saturnia Turno, more inclined or attached to, Ov. Tr. 1, 2, 7.—Hence, adv.: prŏpĭus, more nearly, nearer, closer (class.).

Lit.

Absol.:

propius accedamus,

Ter. Ad. 3, 2, 11; Ov. M. 2, 41:

res adspicere,

Verg. A. 1, 526:

propius spectare aliquid,

Hor. Ep. 1, 1, 67;

stare,

id. A. P. 361.—

With dat., nearer to: propius grammatico accessi, Cic. ap. Diom. p. 405 P. (not elsewhere in Cic.):

propius Tiberi quam Thermopylis,

Nep. Hann. 8, 3:

propius stabulis armenta tenerent,

Verg. G. 1, 355.—

With acc.:

ne propius se castra moveret,

Caes. B. G. 4, 9:

pars insulae, quae est propius solis occasum,

id. ib. 4, 28: propius aliquem accedere, id. ib. 5, 36:

propius urbem,

Cic. Phil. 7, 9, 26:

mare,

Sall. J. 18, 9.—

With ab:

propius a terris,

Cic. N. D. 1, 31, 87:

antiquitas quo propius aberat ab ortu et divinā progenie, hoc melius ea cernebat,

id. Tusc. 1, 12, 26:

ab Urbe,

Plin. 17, 25, 38, § 243.—

Trop.:

ut propius ad ea accedam, quae a te dicta sunt,

Cic. Fin. 4, 10, 24; Sen. Ira, 3, 42, 4; Cic. Part. 36, 124:

propius accedo: nego esse illa testimonia,

id. Fl. 10, 23:

a contumeliā quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi,

Tac. H. 2, 76:

nec quicquam propius est factum, quam ut illum persequeretur,

he was within an ace of following him, Cic. Clu. 21, 59; so,

propius nihil est factum, quam ut occideretur,

id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15.

Sup.: proxĭmus (PROXVMVS and PROXSVMEIS, Tab. Bant.; late comp. proximior, Sen. Ep. 108, 16; Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.; v. below, B. 2. and 3.; cf. in adv. 2. c.), a, um, adj., the nearest, next (class.).

Lit., of place:

proxima oppida,

Caes. B. G. 3, 12:

via,

Lucr. 5, 103; cf.:

via ad gloriam proxima et quasi compendiaria,

Cic. Off. 2, 12, 43:

ad proximum mare, dein Romam pergerent,

Sall. J. 23, 2:

in proximos collis discedunt,

id. ib. 54, 10:

proximum iter in Galliam,

Caes. B. G. 1, 10:

paries cum proximus ardet,

Hor. Ep. 1, 18, 84:

agri termini,

id. C. 2, 18, 23:

proximus vicinus,

one's nearest neighbor, Plaut. Most. 3, 1, 138; Ter. Hec. 1, 2, 49; Cic. Att. 2, 14, 2; Dig. 50, 15, 4.—With dat.:

Belgae proximi sunt Germanis,

Caes. B. G. 1, 1: huic proximum inferiorem orbem tenet puroeis, Cic. N. D. 2, 20, 53:

proxima Campano ponti villula,

Hor. S. 1, 5, 45.—With acc. (not in Cic.):

qui te proximus est,

Plaut. Poen. 5, 3, 1:

ager proximus finem Megalopolitarum,

Liv. 35, 27:

Crassus proximus mare Oceanum hiemarat,

Caes. B. G. 3, 7, 2:

qui proximi forte tribunal steterant,

Liv. 8, 32, 12.—With ab, nearest to, next to:

dactylus proximus a postremo,

next before, Cic. Or. 64, 217:

ut quisque proximus ab oppresso sit,

Liv. 37, 25:

proximus a dominā,

Ov. A. A. 1, 139:

proxima regio ab eā (urbe),

Curt. 10, 5, 18. —Hence, as subst.,

proxĭmus, i, m., a neighbor, a fellow-man, Val. Max. 6, 9 init.; Quint. Decl. 259.—As subst.,

proxĭmum, i, n., the neighborhood, vicinity:

vicinus e proximo,

hard by, Plaut. Aul. 2, 4, 11:

aquam hinc de proximo rogabo,

from the house next door, id. Rud. 2, 3, 73:

cum in proximo hic sit aegra,

close by, next door, Ter. Hec. 3, 2, 6:

huic locum in proximum conduxi,

Cic. Fil. Fam. 16, 21, 4:

per impluvium huc despexi in proximum,

into our neighbor's, Plaut. Mil. 2, 3, 16.— Plur.:

traicit in proxima continentis,

Liv. 31, 46, 12.—

Trop.

Of time, the next preceding or following, the previous, last, the next, the following, ensuing:

quid proximā, quid superiore nocte egeris,

Cic. Cat. 1, 1, 1:

his proximis Nonis, cum in hortos Bruti venissemus,

id. Lael. 2, 7:

Gabinius quem proximis superioribus diebus acerrime oppugnasset,

id. Fam. 1, 9, 20: se proximā nocte castra moturum, on the next, i.e. the following night, Caes. B. G. 1, 40 fin.; 2, 12; 3, 18; Liv. 2, 7, 1:

proximo anno,

Sall. J. 35, 2; Plin. 17, 23, 35, § 208:

in proxumum annum (se) transtulit,

Cic. Mil. 9, 24:

proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus,

id. Phil. 1, 13, 32:

bello tanto majore quam proximo conatu apparatum est,

Liv. 4, 23, 6 Weissenb. ad loc.: IN DIEBVS V. PROXSVMEIS QVIBVS QVISQVE EORVM MAG (istratum) INIERIT, Tab. Bantin. lin. 14; so ib. lin. 12; Cic. Fam. 10, 26, 2; id. Att. 11, 11, 1:

censor qui proximus ante me fuerat,

id. Sen. 12, 42: die proximi, old abl. form for proximo, Cato ap. Gell. 10, 24, 10, and ap. Non. 153, 11; cf.:

crastinus, pristinus, etc., but proximo a. d. VI. Kal. Octobr.,

recently, last of all, Cic. Att. 18, 5.—

In order of succession, rank, estimation, worth, etc., the next:

summa necessitudo videtur esse honestatis: huic proxima incolumitatis: tertia ac levissima commoditatis,

Cic. Inv. 2, 58, 173:

observat L. Domitium maxime, me habet proximum,

id. Att. 1, 1, 3:

proximos dentes eiciunt,

Varr. R. R. 2, 7, 2:

prima vulnera... Proxima,

Ov. M. 3, 233:

proximos illi tamen occupavit Pallas honores,

Hor. C. 1, 12, 19: proximum est, ut, it follows that, remains that, the next point is: proximum est ergo, ut, opus fuerit classe necne quaeramus, we must next inquire, Cic. Fl. 12, 27:

proximum est, ut doceam, deorum providentiā mundum administrari,

id. N. D. 2, 29, 73.—Of value or quality, the next, most nearly approaching, most like or similar:

id habendum est antiquissimum et deo proximum, quod est optimum,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ficta voluptatis causā sint proxima veris,

Hor. A. P. 338:

proxima Phoebi Versibus ille facit,

Verg. E. 7, 22.— Comp.:

ut quorum abstinentiam interrupi, modum servem et quidem abstinentiae proximiorem,

Sen. Ep. 108, 16.—

In relationship, connection, or resemblance, the nearest, next, most nearly or closely related, next of kin, most like:

AGNATVS PROXIMVS, Fragm. XII. Tabularum: hic illi genere est proximus,

Ter. Ad. 4, 5, 17:

proximus cognatione,

Cic. Inv. 2, 49, 144:

id des proximum,

id. Leg. 2, 16, 40:

proxima virtutibus vitia,

Quint. 10, 2, 16:

propinquitate,

Nep. Ages. 1, 3:

proximae necessitudines,

Petr. 116.— Comp.: si quis proximior cognatus nasceretur, Ulp. ap. Prisc. p. 607 P.— Subst.: proxĭmi, ōrum, m., one's nearest relatives, next of kin:

injuriosi sunt in proximos,

Cic. Off. 1, 14, 44; Caes. Fragm. ap. Gell. 5, 13, 6; Phaedr. 5, 1, 16:

cum haec omnia cumulate tuis proximis plana fecero,

i.e. to your friends, intimates, Cic. Verr. 2, 5, 64, § 165; id. Pis. 32, 79; Gell. 3, 8, 3.—

In gen., one's neighbor, fellow-man:

sive nostros status, sive proximorum ingenia contemplamur,

Val. Max. 6, 9, 1; Quint. Decl. 2, 59:

quis est mihi proximus?

Aug. in Psa. 118; Serm. 8, 2; 90, 7 init. —

That is nearest at hand, i. e. apt, fit, suitable, convenient, easy (anteand post-class.):

argumentum,

App. Mag. p. 278:

cum obvium proximumque esset dicere, etc.,

Gell. 3, 14, 12: eamus ad me;

ibi proximum est, ubi mutes,

there is the fittest, most convenient place, Ter. Eun. 3, 5, 64.— Adv.: proxĭmē (proxume; comp. proximius, v. below, 2. c.), nearest, very near, next.

Lit., of place, with dat. (not in Cic., rare in Livy):

quam proxime potest hostium castris castra communit,

Caes. B. C. 1, 72 fin.; Liv. 25, 14, 4.—With acc.:

exercitum habere quam proxime hostem,

Cic. Att. 6, 5, 3:

proxime Pompeium sedebam,

id. ib. 1, 14, 3:

proxime Hispaniam Mauri sunt,

Sall. J. 19, 4.—With ab:

a Surā proxime est Philiscum oppidum Parthorum,

Plin. 5, 26, 21, § 89:

omnes tamen quam proxime alter ab altero debent habitare,

Col. 1, 6, 8.—

Trop.

Of time, shortly before or after, last, next:

civitates quae proxime bellum fecerant,

Caes. B. G. 3, 29:

Tito fratre suo censore, qui proximus ante me fuerat,

Cic. Sen. 12, 42; id. Part. 39, 137; Plin. Ep. 4, 13, 3:

cum proxime judices contrahentur,

id. ib. 5, 7, 3.—With acc.:

proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus,

Cels. 3, 2:

proxime solis occasum,

Pall. 9, 8, 5.—

Of order, rank, estimation, condition, etc., next to, next after, next:

proxime et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt,

Cic. Off. 2, 3, 1:

me huic tuae virtuti proxime accedere,

id. Fam. 11, 21, 4:

proxime a nobilissimis viris,

Vell. 2, 124, 4; id. 2, 127, 1:

proxime valent cetera lauri genera,

Plin. 23, 8, 80, § 158: utilissimum esse omphacium;

proxime viride,

id. 23, 4, 39, § 79.—With acc.: esse etiam debent proxime hos cari, qui, etc., Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 2:

proxime morem Romanum,

closely following the Roman method, Liv. 24, 48, 11:

erat res minime certamini navali similis, proxime speciem muros oppugnantium navium,

closely resembling, id. 30, 10.—In this sense also with atque:

proxime atque ille aut aeque,

nearly the same as he, Cic. Fam. 9, 13, 2.—

Very closely, nicely, accurately:

ut proxime utriusque differentiam signem,

Quint. 6, 2, 20 Spald.; cf.:

analogia, quam proxime ex Graeco transferentes in Latinum proportionem vocaverunt,

id. 1, 6, 3. — Comp.:

nonne apertius, proximius, verius?

Min. Fel. Oct. 19.

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].

As adv. of manner.

Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.

In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

ut vales?

id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

ut sese in Samnio res habent?

Liv. 10, 18, 11:

ut valet? ut meminit nostri?

Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—

In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

Plaut. Merc. 3, 4, 76:

ut dissimulat malus!

id. ib. 5, 4, 13:

ut volupe est homini si cluet victoria!

id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

ut lenta materies fuit!

id. Mil. 4, 5, 4:

ut scelestus nunc iste te ludos facit!

id. Capt. 3, 4, 47:

ut saepe summa ingenia in occulto latent,

id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

ut falsus animi est!

Ter. Eun. 2, 2, 42:

heia! ut elegans est!

id. Heaut. 5, 5, 19:

fortuna ut numquam perpetua est bona!

id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

Cic. Att. 7, 21, 1:

quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

id. Mil. 24, 64:

qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

id. Fl. 5, 12:

quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

id. Att. 3, 11, 2:

quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

id. Fin. 5, 22, 61:

ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

Verg. E. 8, 41:

ut melius quidquid erit pati!

Hor. C. 1, 11, 3:

ut tu Semper eris derisor!

id. S. 2, 6, 53:

o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

Sen. Ben. 2, 13, 1:

ut me in supremis consolatus est!

Quint. 6, prooem. 11.—

In dependent questions.

With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

id. Curc. 1, 2, 33:

hoc vide ut dormiunt pessuli,

id. ib. 1, 2, 66:

illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

Ter. Eun. 4, 4, 3:

vide ut otiosus it, si dis placet,

id. ib. 5, 3, 10:

illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

Cat. 61, 77:

viden ut perniciter exiluere?

id. 62, 8:

adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

id. 62, 12:

aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —

With subj. (class.):

nescis ut res sit, Phoenicium,

Plaut. Ps. 4, 4, 1:

oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

id. Merc. 2, 1, 16:

nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

id. Am. prol. 104:

narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

Ter. Hec. 1, 2, 70:

tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

id. Eun. 1, 2, 48:

videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

Cic. Rosc. Am. 46, 135:

videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

id. Att. 1, 16, 4:

videte ut hoc iste correxerit,

id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

Caes. B. G. 1, 43:

veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

Liv. 23, 5, 8:

aspice quo submittat humus formosa colores,

Prop. 1, 2, 9:

infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

Quint. 6, 5, 10:

vides ut alta stet nive candidum Soracte,

Hor. C. 1, 9, 1:

nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

Plin. Ep. 1, 6, 2.—

Relative adverb of manner = eo modo quo, as.

Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

Plaut. Merc. 2, 3, 79:

apparatus sum ut videtis,

id. ib. 5, 2, 10:

verum postremo impetravi ut volui,

id. Mil. 4, 5, 5:

ero ut me voles esse,

id. Capt. 2, 1, 32:

faciam ut tu voles,

id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

ut potero feram,

Ter. And. 5, 3, 27:

faciam ut mones,

id. Hec. 4, 4, 97:

Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

id. Rosc. Am. 14, 39:

ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

id. ib. 17, 49:

homo demens, ut isti putant,

id. Rep. 1, 1, 1:

cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

id. ib. 1, 46, 70:

non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

id. Fam. 9, 16, 7:

Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

Caes. B. G. 1, 22:

cuncta ut gesta erant exposuit,

Liv. 3, 50, 4:

(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

id. 10, 46, 16:

sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

id. 21, 4, 1:

nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

Sen. Vit. Beat. 17, 2:

servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

si virtus digna est gloriatione, ut est,

Cic. Fin. 4, 18, 51:

quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

id. Phil. 10, 9, 18:

quamvis fuerit acutus, ut fuit,

id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

id. Phil. 4, 5, 12:

tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

id. Fam. 7, 1, 5:

satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

id. Phil. 1, 15, 37.—

With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

ego ita ero ut me esse oportet,

Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

sic sum ut vides,

id. Am. 2, 1, 57:

omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

Ter. Phorm. 5, 8, 15:

ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

id. Phil. 14, 11, 29:

sed exigenda est ut optime possumus,

Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

Nep. Epam. 2, 1; cf.:

ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

Hor. S. 1, 5, 33:

cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

id. ib. 2, 8, 48.—

Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

gaudeo, ut ut erga me est merita,

Plaut. Am. 5, 1, 52:

age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

id. Bacch. 5, 2, 85:

utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

id. Ps. 1, 3, 76:

utut res sese habet, pergam, etc.,

id. Most. 3, 1, 14:

non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—

Causal, as, = prout, pro eo ut.

Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

Plaut. Merc. 2, 3, 75:

ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

id. Men. 5, 2, 1:

haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

Ter. Phorm. 5, 2, 9:

praesertim, ut nunc sunt mores,

id. ib. 1, 2, 5:

atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

Cic. Mur. 25, 51:

permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

id. Tusc. 1, 45, 108:

magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

Liv. 3, 6, 1:

tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

id. 3, 71, 5:

transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

Plaut. Men. prol. 30:

Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

id. ib. 5, 33, 92:

ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

Liv. 23, 14, 1.—

Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

hic Geta ut captus est servorum, non malus,

Ter. Ad. 3, 4, 34:

ut est captus hominum,

Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

for those times, id. ib. 26, 102:

nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

(orationis genus) ut in oratore exile,

for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

id. Sen. 4, 12:

consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

Liv. 1, 18, 1:

florentem jam ut tum res erant,

id. 1, 3, 3:

Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

id. 24, 28, 1:

Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

id. 1, 57, 1:

vir, ut inter Aetolos, facundus,

id. 32, 33, 9:

Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

Nep. Epam. 5, 2:

ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

Curt. 9, 1, 14:

multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

Tac. G. 30. —

Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

non demutabo ut quod certo sciam,

seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

Caes. B. G. 5, 31, 6:

facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

Liv. 1, 34, 6:

inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

id. 38, 18, 7:

Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

id. 33, 4, 11:

Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

id. 9, 45, 10:

igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

id. 3, 5, 9:

ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

Liv. 3, 16, 2:

gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

id. 7, 23, 6.—

With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

Cic. Clu. 25, 70:

in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—

Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

Lucil. 8, 18 Mull.:

in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.

Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.

In gen.

With sic as correlative:

haec res sic est ut narro tibi,

Plaut. Most. 4, 3, 40:

quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

Cic. N. D. 2, 39, 99:

Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5:

si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

id. Brut. 72, 251:

sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

id. Rep. 6, 15, 15:

ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—

With ita as correlative:

ut sementem feceris, ita metes,

Cic. Or. 2, 65, 261:

quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

id. Rep. 2, 1. 3:

non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

Liv. 1, 53, 1:

ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

Quint. 9, 3, 39.—

With other correlatives:

in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

Cato, R. R. 78:

encytum ad eundem modum facito uti globos,

id. ib. 80:

cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

Cic. Ac. 2, 15, 47:

disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

id. Am. 3, 4, 9:

fecisti item ut praedones solent,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

id. ib. 2, 1, 45, § 117;

so with item,

id. Or. 60, 202:

is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

si aliter ut dixi accidisset,

Cic. Rep. 1, 4, 7.—

Without correlative:

rem omnem uti acta erat cognovit,

Sall. J. 71, 5:

quare perge ut instituisti,

Cic. Rep. 2, 11, 22:

apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,

id. ib. 1, 38, 59:

miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,

Sen. Vit. Beat. 12, 2:

comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,

id. ib. 13, 5:

ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,

Quint. 8, 2, 23.—

In partic.

Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.

= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:

ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?

Cic. Fam. 10, 20, 2:

ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,

Liv. 26, 37, 6:

Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,

Cic. Fam. 12, 13, 4:

fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,

Sen. Ben. 2, 28, 3.—

Concessive, = etsi... tamen, although... yet:

consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,

Liv. 4, 6, 2:

Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,

id. 21, 11, 5:

ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,

id. 21, 8, 1:

haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

id. 3, 55, 15:

in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,

id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:

uti longe a luxuria, ita famae propior,

Tac. Agr. 6:

ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,

Quint. 10, 1, 74:

ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,

id. 12, 2, 12:

quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,

id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:

ut non demens, crudelis certe videtur,

Quint. 9, 2, 91.—

Ita... ut;

in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,

Plaut. Aul. 3, 5, 22:

ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,

id. ib. 4, 5, 1:

ita vivo ut maximos sumptus facio,

Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:

sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,

Ter. Heaut. 3, 1, 54.—

In exemplifications.

In gen., as for example, for instance:

nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,

Cic. de Or. 3, 29, 112:

sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,

id. Rep. 1, 31, 47:

qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,

id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:

est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,

Sen. Ben. 3, 21, 2:

est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,

Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;

if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,

Cic. de Or. 3, 16, 59.—

Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:

ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,

Auct. Her. 1, 15, 25:

ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,

Cic. Inv. 2, 15, 48:

ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,

id. ib. 1, 18, 26:

ut si qui in foro cantet,

id. Off. 1, 40, 145:

ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,

Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:

ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,

Quint. 3, 8, 23:

ut si des arma timidis et imbellibus,

id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:

ut cum marem feminamque filios dicimus,

Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—

Before an appositive noun, as, the same as, like:

qui canem et felem ut deos colunt,

Cic. Leg. 1, 11, 32:

ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,

id. Rep. 1, 12, 18:

suam vitam ut legem praefert suis civibus,

id. ib. 1, 34, 52:

habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,

id. Verr. 2, 1, 15, § 38:

Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,

Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;

ut hominem ingratum non invitus,

in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:

qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,

Liv. 25, 40, 4:

qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,

id. 24, 45, 12:

Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,

Nep. Att. 16:

et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,

Sen. Vit. Beat. 26, 7:

hunc ut deum homines intuebuntur,

Quint. 12, 10, 65:

id ut crimen ingens expavescendum est,

id. 9, 3, 35.—

Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:

mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,

Ter. Eun. 1, 2, 37:

Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,

Cic. Fam. 7, 20, 1:

ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,

id. ib. 2, 14, 1:

ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,

id. Q. Fr. 1, 1, 6:

qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,

id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:

similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,

like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—

Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

id. Caecin. 2, 7:

ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,

id. Clu. 21, 57:

ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,

id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:

nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,

Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,

With ita understood:

facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,

Cic. Off. 1, 19, 65. —

With virtual superlatives:

ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:

ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,

id. Fin. 5, 20, 57.—

The superlatives omitted in either clause:

ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,

Cic. Sen. 18, 64:

ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,

id. Verr. 2, 4, 64, § 143:

pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,

id. ib. 2, 1, 27, §

68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,

Liv. 9, 6, 1:

ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,

id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:

nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,

in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—

With a comparative in one of the terms:

major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,

Cic. Lael. 5, 19.—

Without superlative, as, according as:

de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,

Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—

Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.

With perf. indic.

In gen., as soon as:

principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

Plaut. Am. 1, 1, 49:

ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,

Ter. And. 3, 4, 11:

ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,

id. Phorm. 4, 3, 12:

ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,

id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:

qui ut peroravit, surrexit Clodius,

Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:

eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,

id. Rep. 1, 11, 7:

qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,

id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:

ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,

Liv. 21, 54, 9:

ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,

id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—

In oblique discourse:

Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,

Caes. B. G. 1, 31.—

With primum, when first, as soon as ever:

atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,

Cic. Rep. 6, 15, 15:

Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,

Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—

Rarely of coincidence in time:

nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,

Plaut. Cist. 4, 2, 46.—

Ut = ex quo tempore. since:

ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,

Cic. Att. 1, 15, 2.—

With imperf. indic.

In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;

deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,

Liv. 10, 22, 2:

deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,

id. 10, 28, 20:

Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,

id. 25, 26, 15:

ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,

id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:

consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,

Liv. 22, 44, 1:

ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,

id. 22, 14, 3:

ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,

id. 24, 1, 6.—

Of repeated past actions, whenever:

ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,

Caes. B. G. 3, 4.—

With plupf.

= postquam (rare):

ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,

Ter. Ad. 4, 4, 10:

ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,

Caes. B. C. 3, 63.—

In epistolary style = the Engl. perf.:

litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),

Cic. Att. 2, 12, 4:

ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),

id. ib. 5, 10, 1.—

Of repeated past actions, whenever:

ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,

Liv. 21, 42, 3 dub.:

ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,

Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:

ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,

id. Clu. 19, 52:

ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,

Caes. B. G. 7, 81; cf.:

ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,

Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:

ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,

Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—

With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:

neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

Cic. Or. 2, 34, 146:

traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,

Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—

Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).

In object clauses.

In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.

After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:

malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,

Plaut. Poen. 5, 4, 18:

equidem mallem ut ires,

Cic. Att. 1, 16, 8:

equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),

id. Fam. 7, 31, 2:

volo uti mihi respondeas num quis, etc.,

id. Vatin. 7, 17:

precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,

id. Q. Fr. 1, 3, 9:

postulo ut ne quid praejudicati afferatis,

id. Clu. 2, 5:

petebant uti equites praemitterent,

Caes. B. G. 4, 11:

tibi instat Hortensius ut eas in consilium,

Cic. Quint. 10, 34:

hoc ut aliquando fieret, instabat,

Sen. Clem. 2, 1, 2:

illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,

Cic. Att. 11, 7, 2:

cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,

Sen. Clem. 2, 2, 2:

senectutem ut adipiscantur omnes optant,

Cic. Lael. 2, 4:

exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,

Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:

Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,

Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;

esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,

Ter. Ad. 4, 6, 2:

ut illum di deaeque perdant,

id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—

After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:

ego vos hortari tantum possum ut, etc.,

Cic. Lael. 5, 17:

quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,

id. Att. 11, 16, 4:

tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,

id. Fam. 1, 9, 26:

censeo ut iter reliquum conficere pergas,

I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:

dixeram a principio ut sileremus,

I had advised, Cic. Brut. 42, 157:

Pompejum monebat ut meam domum metueret,

id. Sest. 64, 133:

equidem suasi ut Romam pergeret,

id. Att. 16, 8, 2:

M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,

exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—

After verbs expressing resolution or agreement to do something:

rus ut irem jam heri constitiveram,

Plaut. Ps. 1, 5, 136:

decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,

Cic. Phil. 5, 2, 4:

constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,

id. Att. 16, 10, 1:

statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,

Caes. B. G. 7, 21:

Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,

Liv. 25, 33, 3:

illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),

id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:

ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,

Cic. Rep. 2, 27, 63:

servitia urbem ut incenderent conjurarunt,

Liv. 4, 45, 1.—

After verbs of command or prohibition:

imperat Laelio ut per collis circumducat equites,

Liv. 28, 33, 11:

illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,

Cic. Lael. 16, 60:

M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,

Liv. 41, 27, 3:

consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,

Cic. Pis. 8, 18:

jubet sententiam ut dicant suam,

Plaut. Am. 1, 1, 50:

hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,

Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:

iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,

Nep. Them. 7, 3.—

Verbs expressing permission:

atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,

Cic. Tull. 20, 47:

concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,

id. Rosc. Am. 19, 54:

dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,

id. de Or. 1, 6, 23:

ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,

id. Div. in Caecil. 14, 45:

illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,

id. Off. 3, 5, 22.—

In dependent clauses implying an aim or end.

After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:

ut plurimis prosimus enitimur,

Cic. Ac. 2, 2, 6:

facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,

he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

navem idoneam ut habeas diligenter videbis,

care, id. Fam. 16, 1, 2:

ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,

id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,

id. Rosc. Am. 19, 53:

cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,

id. Rep. 2, 12, 23:

equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,

id. Planc. 20, 50:

omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,

id. Clu. 41, 116:

omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,

Liv. 24, 34, 12:

omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,

Cic. de Or. 2, 75, 306:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—

Verbs of effecting:

nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,

Plaut. Poen. 2, 6:

prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,

Cic. Tusc. 1, 47, 112:

caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,

id. Verr. 2, 3, 92, § 215:

sol efficit ut omnia floreant,

id. N. D. 2, 15, 41:

potest praestare ut ea causa melior esse videatur,

id. Or. 1, 10, 44:

non committam ut tibi ipse insanire videar,

id. Fam. 5, 5, 3:

di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,

id. Rosc. Am. 52, 151:

effecisti ut viverem et morerer ingratus,

Sen. Ben. 2, 25, 1:

quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,

id. Vit. Beat. 26, 6.—

Verbs of obtaining:

Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,

Caes. B. G. 1, 9:

quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,

what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,

Liv. 35, 51, 6:

vicerunt tribuni ut legem perferrent,

id. 4, 25, 13.—

Verbs of inducing and compelling:

nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,

Cic. Ac. 2, 3, 8:

civitati persuasit ut de finibus suis exirent,

Caes. B. G. 1, 2:

exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,

Cic. Fam. 9, 8, 1:

Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,

id. ib. 16, 18, 2:

ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,

id. Rosc. Am. 52, 150:

impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,

Caes. B. G. 7, 42:

ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,

Sen. Clem. 2, 1, 1.—

After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:

cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,

not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:

obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,

Caes. B. G. 1, 9:

se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,

id. ib. 1, 13:

mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,

Cic. Cat. 2, 12, 27:

(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,

id. N. D. 1, 17, 45:

hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,

he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?

the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:

respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,

id. Or. 1, 54, 272:

meruit ut suspendatur,

Sen. Ep. 7, 5:

quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,

Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—

After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:

rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,

Caes. B. G. 1, 39:

vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,

Cic. Att. 6, 4, 2:

verebar ut redderentur,

id. Fam. 12, 19, 1:

sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,

id. ib. 14, 14, 1:

veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,

id. Leg. 2, 22, 58:

timeo ut sustineas,

id. Fam. 14, 2, 3:

o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,

Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;

si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,

Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:

quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,

Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:

ut ferula caedas meritum... non vereor,

Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —

In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):

me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?

Plaut. Pers. 1, 3, 52:

te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?

Cic. Cat. 1, 9, 22:

egone ut te interpellem?

id. Tusc. 2, 18, 42:

pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?

id. Planc. 13, 31:

egone ut prolis meae fundam cruorem?

Sen. Med. 927.—

In subject clauses, with impersonal predicates.

With a predicate adjective.

With the idea of rule, duty, etc.:

id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,

Ter. And. 1, 1, 34:

reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,

Cic. Imp. Pomp. 20, 59:

praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,

id. Tusc. 3, 29, 73:

ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,

id. de Or. 2, 22, 90:

proximum est ut doceam, etc.,

id. N. D. 2, 29, 73:

extremum est ut te orem, etc.,

id. Fam. 4, 13, 7:

ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,

permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):

aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?

Plaut. Rud. 4, 7, 4:

non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,

id. Bacch. 1, 2, 31.—

In clauses expressing result and consequence:

magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,

that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:

consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,

id. Fin. 3, 20, 68. —

In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):

concedetur verum esse ut bonos boni diligant,

Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:

concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),

id. ib. 5, 18:

si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,

Nep. Hann. 1, 1:

de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,

Cic. Div. 2, 31, 66:

non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,

id. Rosc. Am. 41, 121:

deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,

Sen. Ben. 4, 32, 1; so,

rarum est ut,

Quint. 3, 19, 3:

quid tam inusitatum quam ut, etc.,

Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:

multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,

Liv. 4, 12, 11.—

With predicate nouns.

Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:

quoniam ut aliter facias non est copia,

Plaut. Merc. 5, 4, 30:

Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,

Liv. 6, 31, 7:

vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,

Cic. Planc. 2, 5:

consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),

id. Fam. 3, 3, 1:

fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,

ordained by fate, id. Balb. 26, 58:

tempus est ut eamus ad forum,

Plaut. Mil. 1, 1, 72:

dicasque tempus maximum esse ut eat,

id. ib. 4, 3, 9:

primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,

Cic. Fin. 3, 6, 20:

ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,

id. ib. 4, 14, 38:

caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,

duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,

caput est ut, etc.,

id. de Or. 1, 19, 87:

fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,

id. Rep. 1, 12, 18:

mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,

id. de Or. 2, 72, 292; so,

ratio est ut,

id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:

est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—

Expressing result and consequence:

est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,

Nep. Chabr. 3, 3.—

With impersonal verbs.

Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:

convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,

Plaut. Am. 1, 1, 71:

mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,

Cic. Att. 6, 1, 14:

placitum est ut in aprico loco considerent,

id. Rep. 1, 12, 18:

postea mihi placuit ut, etc.,

id. Or. 1, 34, 155:

ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,

id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:

fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,

Cic. Or. 2, 83, 338:

potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,

it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—

So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,

Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:

sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,

id. Tusc. 2, 26, 63:

utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,

id. Phil. 5, 18, 49.—

Denoting consequence:

ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,

Cic. Off. 2, 3, 10:

sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,

Sen. Ben. 1, 11, 1:

sequitur ut causa ponatur,

Cic. Or. 2, 81, 331.—

Est, in the meaning fit, or causa est:

est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,

it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:

non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,

there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:

quando fuit ut quod licet non liceret?

id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:

jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

Liv. 8, 27, 3:

cum jam in eo esset ut comprehenderetur,

Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:

jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,

Liv. 2, 23, 14:

prope est ut lamentationem exigat,

Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:

arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,

Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:

futurum est ut sapiam,

Sen. Ep. 117, 29.—

In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.

With the idea of resolve, etc.:

vicit sententia ut mitterentur coloni,

Liv. 9, 26, 4:

sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,

Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—

Of agreement:

fide accepta ut remitterent eum,

Liv. 24, 48, 8. —

Of law, rule, etc.:

praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,

Liv. 24, 25, 10:

senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,

id. 35, 24, 2:

haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,

Cic. Clu. 14, 42:

Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,

Caes. B. G. 4, 1.—

Of duty:

jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,

Caes. B. G. 8, 6. —

Of purpose, inclination, etc.:

vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,

make you inclined, Liv. 6, 18, 9:

causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,

Cic. Fin. 3, 2, 8:

confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,

id. Font. 2, 3.—

Of effect, result, etc.:

fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,

id. Pis. 32, 81:

damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,

Caes. B. G. 1, 4.—

In clauses of manner, that, so that.

With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;

anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?

Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—

With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:

ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),

id. ib. 2, 3, 69, §

162: eo perducam servum ut in multa liber sit,

Sen. Ben. 3, 19, 2:

non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,

id. Vit. Beat. 27, 6:

haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,

Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:

hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,

id. ib. 2, 2, 27, § 65.—

Without antecedents, so that:

cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,

Cic. Lael. 24, 90:

in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,

id. Planc. 25, 60:

mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,

Caes. B. G. 1, 6:

accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,

id. B. C. 3, 79:

pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,

Liv. 3, 13, 10:

fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,

id. 8, 17, 6:

nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,

Sen. Vit. Beat. 12, 1.—