cīvīliter

* * *

* * *

cīvīlis, e, adj. [civis].

Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

conjuratio,

id. ib. 5, 12, 2:

bellum,

id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

bella,

Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

genus belli,

Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

facinus,

Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

discordia,

Sall. C. 5, 2:

dissensio,

id. J. 41 fin.:

discidii specie,

Tac. A. 14, 60:

irae,

id. ib. 1, 43:

acies,

Ov. M. 7, 142:

arma,

civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

aestus,

Hor. Ep. 2, 2, 47:

Mars,

Ov. H. 6, 35:

busta,

Prop. 2, 1, 27:

victoria,

Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

praeda,

id. ib. 3, 15 et saep.:

mos consuetudoque,

Cic. Off. 1, 41,148; cf.

just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

id. N. D. 2, 31, 78:

facinus,

id. Att. 7, 13, 1:

clamor,

Liv. 3, 28, 4; cf.

robur,

id. 28, 44, 5:

curae,

Hor. C. 3, 8, 17:

quercus = corona civica (v. civicus, I.),

Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

amor (opp. to naturalis),

between citizens, Gell. 12, 1, 23.—

Esp.: jus civile.

In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

Cic. Top. 2, 9:

sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

id. de Or. 1, 42, 188:

qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

Cic. Sest. 42, 91.—

The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

Cic. Top. 5, 28:

hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

id. Leg. 1, 5, 17:

de jure civili si quis novi quid instituit,

id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

opp. jus nationum,

id. Div in Caecil. 5, 18;

opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—

In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

inteream si... novi civilia jura,

Hor. S. 1, 9, 39.—

Relating to public or political life, political, public, state-:

scientia,

politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

quaestiones,

id. 2, 15, 36:

officia,

id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

civilium rerum peritus,

Tac. H. 2, 5:

mersor civilibus undis,

Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—

Esp. civil, opp. military (first in Livy):

is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

Liv. 9, 3, 5; cf.:

civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

id. 6, 22, 7.—

Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

in Quint. only once): quid enim civilius illo?

Ov. Tr. 4, 4, 13:

sermo,

Liv. 6, 40, 15:

animus,

id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

et humano ingressu,

Quint. 3, 8, 59 Spald.:

incessu,

Plin. Pan. 83, 7:

civile ingenium, mira comitas,

Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

civilis circa amicos,

Eutr. 7, 13:

in cunctos,

id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.

(Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—

In judicial language, civilly (opp. criminally):

agere,

Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—

(Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

civilius,

Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

civilissime,

Eutr. 7, 8.

Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

cīvīlis, e, adj. [civis].

Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

conjuratio,

id. ib. 5, 12, 2:

bellum,

id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

bella,

Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

genus belli,

Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

facinus,

Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

discordia,

Sall. C. 5, 2:

dissensio,

id. J. 41 fin.:

discidii specie,

Tac. A. 14, 60:

irae,

id. ib. 1, 43:

acies,

Ov. M. 7, 142:

arma,

civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

aestus,

Hor. Ep. 2, 2, 47:

Mars,

Ov. H. 6, 35:

busta,

Prop. 2, 1, 27:

victoria,

Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

praeda,

id. ib. 3, 15 et saep.:

mos consuetudoque,

Cic. Off. 1, 41,148; cf.

just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

id. N. D. 2, 31, 78:

facinus,

id. Att. 7, 13, 1:

clamor,

Liv. 3, 28, 4; cf.

robur,

id. 28, 44, 5:

curae,

Hor. C. 3, 8, 17:

quercus = corona civica (v. civicus, I.),

Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

amor (opp. to naturalis),

between citizens, Gell. 12, 1, 23.—

Esp.: jus civile.

In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

Cic. Top. 2, 9:

sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

id. de Or. 1, 42, 188:

qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

Cic. Sest. 42, 91.—

The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

Cic. Top. 5, 28:

hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

id. Leg. 1, 5, 17:

de jure civili si quis novi quid instituit,

id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

opp. jus nationum,

id. Div in Caecil. 5, 18;

opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—

In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

inteream si... novi civilia jura,

Hor. S. 1, 9, 39.—

Relating to public or political life, political, public, state-:

scientia,

politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

quaestiones,

id. 2, 15, 36:

officia,

id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

civilium rerum peritus,

Tac. H. 2, 5:

mersor civilibus undis,

Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—

Esp. civil, opp. military (first in Livy):

is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

Liv. 9, 3, 5; cf.:

civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

id. 6, 22, 7.—

Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

in Quint. only once): quid enim civilius illo?

Ov. Tr. 4, 4, 13:

sermo,

Liv. 6, 40, 15:

animus,

id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

et humano ingressu,

Quint. 3, 8, 59 Spald.:

incessu,

Plin. Pan. 83, 7:

civile ingenium, mira comitas,

Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

civilis circa amicos,

Eutr. 7, 13:

in cunctos,

id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.

(Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—

In judicial language, civilly (opp. criminally):

agere,

Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—

(Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

civilius,

Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

civilissime,

Eutr. 7, 8.

Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

cīvīlis, e, adj. [civis].

Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

conjuratio,

id. ib. 5, 12, 2:

bellum,

id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

bella,

Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

genus belli,

Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

facinus,

Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

discordia,

Sall. C. 5, 2:

dissensio,

id. J. 41 fin.:

discidii specie,

Tac. A. 14, 60:

irae,

id. ib. 1, 43:

acies,

Ov. M. 7, 142:

arma,

civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

aestus,

Hor. Ep. 2, 2, 47:

Mars,

Ov. H. 6, 35:

busta,

Prop. 2, 1, 27:

victoria,

Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

praeda,

id. ib. 3, 15 et saep.:

mos consuetudoque,

Cic. Off. 1, 41,148; cf.

just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

id. N. D. 2, 31, 78:

facinus,

id. Att. 7, 13, 1:

clamor,

Liv. 3, 28, 4; cf.

robur,

id. 28, 44, 5:

curae,

Hor. C. 3, 8, 17:

quercus = corona civica (v. civicus, I.),

Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

amor (opp. to naturalis),

between citizens, Gell. 12, 1, 23.—

Esp.: jus civile.

In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

Cic. Top. 2, 9:

sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

id. de Or. 1, 42, 188:

qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

Cic. Sest. 42, 91.—

The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

Cic. Top. 5, 28:

hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

id. Leg. 1, 5, 17:

de jure civili si quis novi quid instituit,

id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

opp. jus nationum,

id. Div in Caecil. 5, 18;

opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—

In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

inteream si... novi civilia jura,

Hor. S. 1, 9, 39.—

Relating to public or political life, political, public, state-:

scientia,

politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

quaestiones,

id. 2, 15, 36:

officia,

id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

civilium rerum peritus,

Tac. H. 2, 5:

mersor civilibus undis,

Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—

Esp. civil, opp. military (first in Livy):

is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

Liv. 9, 3, 5; cf.:

civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

id. 6, 22, 7.—

Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

in Quint. only once): quid enim civilius illo?

Ov. Tr. 4, 4, 13:

sermo,

Liv. 6, 40, 15:

animus,

id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

et humano ingressu,

Quint. 3, 8, 59 Spald.:

incessu,

Plin. Pan. 83, 7:

civile ingenium, mira comitas,

Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

civilis circa amicos,

Eutr. 7, 13:

in cunctos,

id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.

(Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—

In judicial language, civilly (opp. criminally):

agere,

Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—

(Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

civilius,

Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

civilissime,

Eutr. 7, 8.

Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

posco, pŏposci, 3 (old perf. peposci, Val. Antias ap. Gell. 7, 9, 9), v. inch. a. [for porc-scere; Sanscr. root parkh- prakh-, to ask; cf.: precor, procus, procax], to ask for urgently; to beg, demand, request, desire (syn.: flagito, postulo, peto).

In gen., constr. usually with aliquid, aliquem ( sibi): aliquid ab aliquo; also with a double acc., with ut, with inf., or with acc. and inf., or wholly absol.:

poscere est secundum Varronem, quotiens aliquid pro merito nostro deposcimus: petere vero est cum aliquid humiliter et cum precibus postulamus,

Serv. Verg. A. 9, 194.

With acc.:

posco atque adeo flagito crimen,

Cic. Planc. 19, 48; cf. id. Verr. 2, 5, 28, § 71:

argentum,

id. ib. 2, 4, 20, § 44;

2, 3, 34, § 78: pugnam,

Liv. 2, 45, 6: nec mi aurum posco, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 200 Vahl.):

si quid poscam,

Plaut. Aul. 2, 5, 10:

pulvinos,

Cic. de Or. 1, 7, 29; id. Planc. 19, 48:

vades poposcit,

id. Rep. 2, 36, 61; cf.:

audaciae partes Roscii sibi poposcerunt,

Cic. Rosc. Am. 13, 35:

peccatis veniam poscentem (preceded by postulare),

Hor. S. 1, 3, 75.—

With ab:

fac, ut audeat Tibi credere omnia, abs te petere et poscere,

Ter. Heaut. 5, 1, 53: diem a praetore peposcit, Val. Antias ap. Gell. 7, 9, 9:

abs te litteras,

Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36; 2, 2, 47, § 117:

tutorem ab aliquo,

Suet. Aug. 94:

bibere a me poscis,

Vulg. Joann. 4, 9.—

With a double acc.:

parentes pretium pro sepulturā liberum poscere,

Cic. Verr. 2, 1, 3, § 7:

magistratum nummos,

id. ib. 2, 1, 17, §

44: aliquem causam disserendi,

id. Tusc. 3, 3, 7:

claves portarum magistratus,

Liv. 27, 24, 8:

non ita creditum Poscis Quintilium deos,

Hor. C. 1, 24, 12:

cur me in decursu lampada poscis?

Pers. 6, 61:

poscenti vos rationem,

Vulg. 1 Pet. 3, 15.—Hence, pass.: poscor aliquid, I am asked for something, something is asked or demanded of me ( poet. and in post-class. prose):

gravidae posceris exta bovis,

they ask you for the entrails, Ov. F. 4, 670; cf.:

poscor meum Laelapa,

they demand of me my Lœlaps, id. M. 7, 771:

nec tantum segetes alimentaque debita dives Poscebatur humus,

id. ib. 1, 138:

quod rationem pecuniae posceretur,

Gell. 4, 18, 12; to be called upon or invoked to inspire a poet or to sing:

aversus Apollo Poscitur invitā verba pigenda lyrā,

Prop. 4 (5), 1, 76 (better reading poscis ab); cf. absol. Palilia poscor: Non poscor frustra;

si favet alma Pales,

Ov. F. 4, 721; so,

poscimur Aonides,

Ov. M. 5, 333:

poscimur,

Hor. C. 1, 32, 1.—

With ut:

poscimus, ut cenes civiliter,

Juv. 5, 112:

poscimus ut sit, etc.,

id. 7, 71; Tac. H. 2, 39: poposcit, ut haec ipsa quaestio diligentius tractaretur, Aug. Civ. Dei, 2, 21.—

With inf. or acc. and inf. ( poet. and in post-Aug. prose):

poscat sibi fabula credit,

Hor. A. P. 339; cf.:

immolare Fauno, Seu poscat agnā sive malit haedo,

id. C. 1, 4, 12:

esse sacerdotes delubraque vestra tueri Poscimus,

Ov. M. 8, 708:

contraque occurrere poscunt,

Val. Fl. 4, 194; Pers. 1, 128; Claud. in Eutr. 1, 151.—In prose:

ego vero te etiam morari posco inter voluptates,

Sen. Contr. 1, 8; Arn. 7, p. 254. So, too, perh. (acc. to Stephanus's conjecture):

vos fallere poscunt,

Rutil. Lup. Fig. 2, 19, p. 181 Frotsch.—

Ellipt.:

poscunt majoribus poculis, sc. bibere,

they challenge to drink from larger goblets, Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66.—

Absol., to beg, be a beggar:

improbus es, cum poscis, ait. Sed pensio clamat, posce,

Juv. 9, 63 sq. —

Of inanimate and abstract subjects, to demand, require, need:

quod res poscere videbatur,

Caes. B. G. 7, 1:

cum usus poscit,

id. ib. 4, 2: quod negotium poscebat, Sail J. 56, 1; 70, 3; Quint. 11, 3, 162 et saep.—

In partic.

To demand for punishment, to ask the surrender of: accusant [p. 1403] ii, quos populus poscit, Cic. Rosc. Am. 5, 13; cf.:

hujus tantae cladis auctor Annibal poscitur,

Flor. 2, 6, 7:

nec poscitur auctor,

Sil. 2, 44:

poscendum poenae juvenem jubebat,

id. 1, 677; so Liv. 9, 26.—

In gen., to call one (ante-class. and poet.):

clamore hominem posco,

Plaut. Curc. 5, 3, 5:

gemitu Alciden,

Sen. Herc. Oet. 1887.— Pass.: ego poscor Olympo ( dat. of agent), Olympus calls me, summons me to the combat, Verg. A. 8, 533:

poscimur,

Ov. M. 2, 144.—

In partic., to call upon, invoke:

supplex tua numina posco,

Verg. A. 1, 666.—

In selling.

To ask, demand for a thing, to offer at a price:

tanti quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22: pro reliquis (libris) idem pretium poposcit, Varr. ap. Lact. 1, 6, 10.—

To ask, bid, offer a price for a thing:

agite licemini. Qui cenā poscit? ecqui poscit prandio?

Plaut. Stich. 1, 3, 68; id. Merc. 2, 3, 101; Plin. 35, 10, 36, § 88.—

To demand one's hand, ask in marriage:

eam si jubes, frater, tibi me poscere, poscam,

Plaut. Aul. 2, 1, 38:

filiam tuam mihi uxorem posco,

id. ib. 2, 2, 42:

tibi permittam, posce, duce,

id. Trin. 2, 2, 103:

sine dote posco tuam sororem filio,

id. ib. 2, 4, 98:

tuam sororem uxorem alicui,

id. ib. 2, 4, 49.

ūtor (old form oetor, oesus, etc., from oitor, oisus, Lex. Thor. lin. 11; inf. parag. oetier, Rogat. Tribun. ap. Fest. p. 246 Müll.; Cic. Leg. 3, 4), ūsus ( inf. utier, Plaut. Cas. 2, 3, 4; Ter. Phorm. 4, 2, 13), 3, v. dep. [etym. dub.].

Prop., to use.

With abl.

To make use of, employ: cave... ne tibi hoc scipione malum magnum dem. Paeg. Jam utere eo, Plaut. Pers. 5, 2, 36: Th. Oh Epidicumne ego conspicor? Ep. Certe oculis utere, Plaut. Ep. 1, 1, 4:

hoc oculo,

id. Mil. 4, 7, 25:

sola potest animi per se natura... durare et sensibus uti,

Lucr. 3, 560:

de rebus ipsis utere tuo judicio,

Cic. Off. 1, 1, 2:

utinam, quem ad modum oratione sum usurus alienā, sic mihi ore uti liceret alieno,

id. Rep. 3, 5, 8:

utor neque perantiquis neque inhumanis ac feris testibus,

cite, appeal to, id. ib. 1, 37, 58:

neque enim accusatore muto neque teste quisquam utitur eo, qui de accusatoris subsellio surgit,

id. Rosc. Am. 36, 104:

num argumentis utendum in re ejus modi?

id. Verr. 2, 4, 6, § 11:

mancipium, quo et omnes utimur, et non praebetur a populo,

id. ib. 2, 4, 5, §

9: quo interprete non ad linguam Graecam, sed ad furta et flagitia uti solebat,

id. ib. 2, 3, 37, §

84: ut postea numquam dextro (oculo) aeque bene usus sit,

Nep. Hann. 4, 3:

si licet exemplis in parvo grandibus uti,

Ov. Tr. 1, 3, 25:

viribus utendum est, quas fecimus,

Luc. 1, 347.—With ad: ad eam rem usus est tuā mihi operā Sa. Utere, ut vis, Plaut. Pers. 2, 5, 27:

earum (navium) materiā atque aere ad reliquas reficiendas utebatur,

Caes. B. G. 4, 31:

administris ad ea sacrificia Druidibus,

id. ib. 6, 16:

ut eā potestate ad quaestum uteretur,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11:

ad quam rem (deus) motu mentis ac ratione utatur,

id. N. D. 1, 37, 104.—With pro:

utuntur aut aere aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo,

Caes. B. G. 5, 12.—

Esp.

To manage, control, wield:

bene ut armis, optime ut equis uteretur,

Cic. Deiot. 10, 28:

nemo est quin eo ipso (equo), quo consuevit, libentius utatur quam intractato,

id. Lael. 19, 68.—

To spend, use:

velim cum illā videas ut sit qui utamur (sc. pecunia),

Cic. Att. 11, 11, 2:

tantis vectigalibus ad liberalitatem utens,

id. Fin. 2, 26, 84:

cum horis nostris nos essemus usi,

spent, exhausted, id. Verr. 2, 1, 11, § 30.— Absol.:

notum et quaerere et uti,

Hor. Ep. 1, 7, 57.—

To wear:

pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur, magnā corporis parte nudā,

Caes. B. G. 6, 21 fin.:

ne insignibus quidem regiis Tullus nisi jussu populi est ausus uti,

Cic. Rep. 2, 17, 31.—

To accept, adopt:

eā condicione, quae a Caesare ferretur, se usuros ostendebant,

Caes. B. G. 4, 11:

praeposteris enim utimur consiliis et acta agimus,

Cic. Lael. 22, 85.—

To resort to, consult:

neque Vectium ad se arcessit, quaestorem suum, cujus consilio uteretur,

Cic. Verr. 2, 5, 44, § 114:

oraculo,

Tac. A. 2, 54.—

Of a form or style of speech, sentiment, etc., to make, adopt, employ:

sermonibus morologis utier,

Plaut. Ps. 5, 1, 21:

si provincia loqui posset, hac voce uteretur,

Cic. Div. in Caecin. 5, 19:

hac unā defensione,

id. Verr. 2, 4, 4, § 8:

haec oratio, quā me uti res publica coëgit,

id. Rosc. Am. 49, 143:

cum hortatione non egeas, non utar eā pluribus verbis,

id. Fam. 11, 5, 3:

illa criminatio, quā in me absentem usus est,

id. Agr. 3, 1, 3.—

To perform, exercise, practise, etc.:

crucior, patrem... nunc inprobi viri officio uti,

Plaut. Stich. 1, 1, 14:

eādem nos disciplinā utimur,

id. As. 1, 3, 49; cf.:

nec vero habere virtutem satis est quasi artem aliquam, nisi utare: etsi ars quidem, cum eā non utare, scientiā ipsā teneri potest,

Cic. Rep. 1, 2, 2:

diuturni silentii, quo eram his temporibus usus, finem hodiernus dies attulit,

observed, kept, id. Marcell. 1, 1:

eos (senes) ego fortasse nunc imitor et utor aetatis vitio,

id. Fam. 2, 16, 6:

ratione utuntur,

exercise moderation, Plaut. Cas. prol. 27:

ut anteponantur... ratione utentia rationis expertibus,

Cic. Top. 18, 69:

ne tu, leno, postules Te hic fide lenoniā uti: non potis,

Plaut. Rud. 5, 3, 30:

viribus uteris per clivos,

Hor. Ep. 1, 13, 10.—With adverb. acc.:

ut hoc utimur maxime more moro multum,

Plaut. Men. 4, 2, 1:

ita aperte ipsam rem locutus nil circuitione usus es,

Ter. And. 1, 2, 31.—

In gen., to use, enjoy, profit by, take advantage of, etc.: otio qui nescit uti plus negoti habet, quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 20, 12 (Trag. Rel. v. 252 Vahl.): sinite... eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adulescentior, i. e. enjoy, exercise, Ter. Hec. prol. alt. 2:

commodius esse opinor duplici spe utier,

id. Phorm. 4, 2, 13:

serius a terrā provectae naves neque usae nocturnā aurā in redeundo offenderunt,

Caes. B. C. 3, 8:

commoda quibus utimur lucemque quā fruimur ab eo nobis dari,

Cic. Rosc. Am. 45, 131:

in maximo meo dolore hoc solacio utor, quod, etc.,

id. Fam. 11, 26 init.: usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., had the use of, i. e. borrowed, id. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf.

I. B. 2. infra: utatur suis bonis oportet et fruatur, qui beatus futurus est,

id. N. D. 1, 37, 103:

propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur,

id. ib. 2, 60, 152:

si fortunā permittitis uti,

to try, take advantage of, Verg. A. 9, 240:

nostrā utere amicitiā, ut voles,

Ter. Hec. 5, 1, 38; cf.:

decet hunc ordinem... bene utier amicitiā,

Plaut. Cist. 1, 1, 24:

libertate modice utantur,

Liv. 34, 49, 8:

deorum Muneribus sapienter uti,

Hor. C. 4, 9, 48:

Ofellam Integris opibus novi non latius usum Quam nunc accisis,

id. S. 2, 2, 113:

quia parvo nesciet uti,

id. Ep. 1, 10, 41:

temporibus sapienter utens,

taking advantage of, Nep. Epam. 3, 1.—Prov.: foro uti, to make one's market, i. e. accommodate one's prices, actions, etc., to circumstances, take advantage of events:

scisti uti foro,

Ter. Phorm. 1, 2, 29.— Absol.:

opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis),

Cic. Lael. 6, 22.— With adverb. acc.:

ne Silius quidem quicquam utitur (sc. suis hortis),

Cic. Att. 12, 22, 3. —

Of passions, traits of character, etc., to indulge, practise, exercise, yield to, etc.:

inter nos amore utemur semper subrepticio?

Plaut. Curc. 1, 3, 49:

alacritate ac studio,

Caes. B. G. 4, 24:

severitas, quā tu in iis rebus usus es,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19:

usus est ipse incredibili patientiā,

id. Phil. 1, 4, 9: ego pervicaciam (esse hanc) aio, et eā me uti volo, Att. ap. Non. 433, 1 (Trag. Rel. v. 5 Rib.):

dementer amoribus usa,

Ov. M. 4, 259.—With in and acc.:

ut suā clementiā ac mansuetudine in eos utatur,

Caes. B. G. 2, 14.—

To experience, undergo, receive, enjoy, etc., ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc., Ter. Phorm. prol. 31:

hoc honore usi togati solent esse,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

homines amplissimis usos honoribus,

id. Fl. 19, 45:

nobiles amplis honoribus usi,

Sall. J. 25, 4:

neminem curuli honore usum praeterierunt,

Liv. 34, 44, 4:

primus externorum usus illo honore quem majores Latio quoque negaverint,

Plin. 7, 43, 44, § 136: quoniam semel est odio civiliter usus, Ov. Tr. 3, 8, 41.—

To use as food or medicine, to take, drink, etc.:

lacte mero veteres usi memorantur et herbis,

Ov. F. 4, 369:

aquis frigidis,

Cels. 1, 1:

antidoto,

Scrib. Comp. 171:

medicamento,

id. ib. 228:

vino modice,

Cels. 8, 11:

ex altero (loco, i. e. ex lacu) ut pecus uti possit (sc. aquā),

Varr. R. R. 1, 11, 2.—

With the thing used, etc., as direct obj. (class. only in gerund. constr.; v. infra): nuptias abjeci, amicos utor primoris viros, Turp. ap. Non. p. 497, 15 (Com. Rel. v. 164 Rib.):

facilitatem vulgariam,

Nov. ib. 481, 21 (Com. Rel. v. 98 ib.):

res pulchras, quas uti solet,

id. ib. 500, 16 (Com. Rel. v. 69 ib.):

ita uti eum oportet libertatem,

Titin. ib. 481, 19 (Com. Rel. v. 98 ib.):

cetera quae volumus uti Graecā mercamur fide,

Plaut. As. 1, 3, 47:

dic mihi, an boni quid usquam'st, quod quisquam uti possiet,

id. Merc. 1, 2, 37:

diutine uti bene licet partum bene,

id. Rud. 4, 7, 15:

profecto uteris ut voles operam meam,

id. Poen. 5, 2, 128:

mea, quae praeter spem evenere, utantur sine,

Ter. Ad. 5, 3, 29:

BALINEVM... QVOD VSI FVERANT AMPLIVS ANNIS XXXX.,

Inscr. Orell. 202: si quid est, quod utar, utor: si non est, egeo, Cato ap. Gell. 13, 23, 1:

oleam albam, quam voles uti, condito,

id. R. R. 118:

quam rem etiam nomine eodem medici utuntur,

Varr. R. R. 3, 16, 23:

ferrum,

Aur. Vict. Caes. 17, 4.—

Hence, esp. gerund. in phrases dare utendum, to lend; recipere or rogare or petere utendum, to borrow, etc. (class.;

freq. in Plaut.): quod datum utendum'st,

Plaut. Trin. 5, 2, 7:

quae utenda vasa semper vicini rogant,

id. Aul. 1, 2, 18; 2, 4, 32; 2, 9, 4; id. Pers. 1, 3, 47 sq.; id. Mil. 2, 3, 76; id. Rud. 3, 1, 10: auris tibi contra utendas dabo, Enn. ap. Non. 506, 1 (Trag. Rel. v. 364 Vahl.); Ter. Heaut. 1, 1, 81:

quae bona is Heraclio omnia utenda ac possidenda tradiderat,

Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46:

te, quod utendum acceperis, reddidisse,

id. Tusc. 3, 17, 36:

multa rogant utenda dari, data reddere nolunt,

Ov. A. A. 1, 433.—

Transf. (through the intermediate idea of having and using).

Pregn., to enjoy the friendship of any one; to be familiar or intimate with, to associate with a person.

With abl:

his Fabriciis semper est usus Oppianicus familiarissime,

Cic. Clu. 16, 46:

quā (Caeciliā) pater usus erat plurimum,

id. Rosc. Am. 11, 27:

Trebonio multos annos utor valde familiariter,

id. Fam. 1, 3, 1:

Lucceius qui multum utitur Bruto,

id. Att. 16, 5, 3:

utere Pompeio Grospho,

Hor. Ep. 1, 12, 22:

quo pacto deceat majoribus uti,

id. ib. 1, 17, 2:

si sciret regibus uti,

ib. ib. 14:

ita me verebatur ut me formatore morum, me quasi magistro uteretur,

Plin. Ep. 8, 23, 2.—

With acc.:

vilica vicinas aliasque mulieres quam minimum utatur,

Cato, R. R. 143, 1.—

To be in possession of a thing, esp. to have, hold, or find a thing in some particular mode or character; with abl.:

mihi si unquam filius erit, ne ille facili me utetur patre,

he shall find an indulgent father in me, Ter. Heaut. 2, 1, 5; cf.:

patre usus est diligente et diti,

Nep. Att. 1, 2:

bonis justisque regibus,

Cic. Rep. 1, 33, 50:

quae (sc. libertas) non in eo est, ut justo utamur domino, sed ut nullo,

id. ib. 2, 23, 43; cf. id. Fin. 1, 1, 2:

hic vide quam me sis usurus aequo,

id. Verr. 2, 5, 59, § 154:

ut is illis benignis usus est ad commodandum,

id. ib. 2, 4, 3, §

6: ne bestiis quoque immanioribus uteremur,

id. Rosc. Am. 26, 71:

me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est,

Hor. S. 1, 4, 95:

uteris monitoribus isdem,

id. Ep. 2, 2, 154:

valetudine non bonā,

Caes. B. C. 3, 49:

quo (sc. Philoctete) successore sagittae Herculis utuntur,

Ov. M. 13, 52.— Absol.:

nam pol placidum te et clementem eo usque modo ut volui usus sum in alto (= placidum te esse ut volui, sic te usus sum),

Plaut. Trin. 4, 1, 8.—Hence, P. a.: ūtens, ntis, m., possessing, that possesses:

utentior sane sit,

i. e. a larger possessor, richer, Cic. Off. 2, 20, 71.