Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ad+terram

  • 81 complector

    complector ( conp-), plexus, 3, v. dep. (in signif. mostly coinciding with amplector), prop., to entwine around a person or thing (cf. amplector; class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.
    a.
    Of persons, to clasp, embrace, as an expression of affection.
    (α).
    With acc.:

    vidi et illam et hospitem Conplexum atque ausculantem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 53: adcurrit;

    mediam mulierem complectitur,

    Ter. And. 1, 1, 106:

    tum ille artius puellam amplexus,

    Cic. Div. 1, 46, 103:

    viri corpus,

    Lucr. 4, 1193:

    (adulescentem) complexus osculatusque dimiserit,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    suum maritum,

    Ov. M. 12, 428:

    nepotes,

    Verg. A. 6, 786:

    aliquem conplexa tenere,

    Cic. Font. 21, 47 (17, 36); cf. Stat. S. 2, 1, 121.—Of parts of the person:

    dextram euntis,

    Verg. A. 8, 558; Ov. M. 6, 494; cf. Curt. 6, 7, 8:

    infirmis membra lacertis,

    Ov. M. 10, 407:

    genua. in supplication,

    Quint. 6, 1, 34:

    pedes alicujus,

    Luc. 10, 89.—
    (β).
    With inter se:

    nosque inter nos esse conplexos,

    Cic. Div. 1, 28, 58:

    conplecti inter se lacrimantes milites coepisse,

    Liv. 7, 42, 6; Verg. A. 5, 766.—
    (γ).
    With in vicem, Quint. 7, 10, 17.—
    (δ).
    Absol.:

    nequeunt conplecti satis,

    Plaut. Curc. 1, 3, 32: Phr. Conplectere. Di. Lubens, id. Truc. 2, 4, 19:

    contineri qum conplectar non queo,

    id. Men. 5, 9, 65; id. Mil. 4, 8, 19; Prop. 1, [p. 390] 10, 5.—
    (ε).
    With cum and abl., Plaut. Am. 1, 1, 134.—
    b.
    In gen., to grasp, clasp, seize, encircle, surround, compass, enclose:

    (vitis) claviculis suis quasi manibus quicquid est nacta complectitur,

    Cic. Sen. 15, 52:

    (orbis caelestis) extimus, qui reliquos omnis complectitur,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    complexi terram maris,

    Ov. M. 8, 731:

    ubi mollis amaracus illum (Ascanium) Floribus et dulci conplectitur umbrā,

    Verg. A. 1, 694:

    vestis complectens undique corpus,

    Cat. 64, 307:

    spatium,

    to mark out around for military purposes, Caes. B. G. 7, 72; Auct. B. G. 8, 74; cf.

    of ploughing around,

    Ov. M. 15, 619:

    aliquem obsidione,

    Vell. 2, 51, 1 et saep.:

    caput digitis cruentis,

    Ov. M. 3, 727:

    manibus eminentia saxa,

    Curt. 7, 11, 15:

    dexterā impendentes ramos,

    id. 9, 5, 13.—Of grasping an adversary in fight:

    quoad stans complecti posset atque contendere,

    Nep. Epam. 2, 4:

    qui cum inter se complexi in terram ex equis decidissent... non prius distracti sunt, quam alterum anima relinqueret,

    in contention, id. Eum. 4, 2.—
    II.
    Trop.
    A.
    Of sleep, to seize upon, enfold:

    sopor fessos complectitur artus,

    Verg. A. 2, 253; cf.:

    me artior somnus conplexus est,

    Cic. Rep. 6, 10, 10.—
    B.
    To embrace something intellectually as a whole, to comprehend, understand:

    aliquid cogitatione et mente,

    Cic. Or. 2, 8; cf. id. Fam. 5, 17, 4:

    deum et divinum animum cogitatione,

    id. Tusc. 1, 22, 51:

    omne caelum totamque cum universo mari terram mente,

    id. Fin. 2, 34, 112; cf. Quint. 12, 1, 25; 12, 2, 17:

    animo proxima quaeque meo,

    Ov. Tr. 1, 3, 70:

    rei magnitudinem animo,

    Cic. de Or. 1, 5, 19; Quint. 10, 6, 3; 10, 6, 6 al.; cf. without acc.:

    cum conplector animo, quattuor reperio causas, etc.,

    Cic. Sen. 5, 15.—Without mente, animo, etc.:

    perficies ut ego ista innumerabilia complectens nusquam labar?

    Cic. Ac. 2, 35, 114:

    totum genus judiciorum,

    id. Verr. 2, 2, 12, § 32:

    formam animi magis quam corporis,

    to consider, Tac. Agr. 46:

    aliquid memoriā,

    Cic. Div. 2, 71, 146; Quint. 2, 7, 3;

    and without memoria,

    id. 11, 2, 36.—
    C.
    To comprehend a multitude of objects in discourse or in a written representation, to comprise, express, describe, represent, explain; with acc. and abl. or adv.:

    omnia alicujus facta oratione,

    Cic. Verr. 2, 4, 26, § 57:

    omnium rerum memoriam breviter libro,

    id. Brut. 3, 14:

    orator autem sic illigat sententiam verbis, ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175:

    omnia unā comprehensione,

    id. Fin. 5, 9, 26:

    plura semel,

    Quint. 11, 1, 66:

    pauca paucis,

    id. 8, 3, 82; cf. id. 7, 3, 29:

    sententiam his verbis,

    id. 3, 6, 13.—Esp. with sententiā, to sum up in a formal vote or decree (of speeches in the Senate): causas complectar ipsā sententiā, in the motion or decree itself, Cic. Phil. 14, 11, 29:

    sed ut aliquando sententiā complectar, ita censeo,

    id. ib. 14, 14, 36.—Hence,
    2.
    In philos. lang., to draw a conclusion, make an inference, Cic. Inv. 1, 40, 73; Auct. Her. 2, 29, 47; cf. complexio.—
    D.
    To embrace from love, to love, value, honor; to be addicted to, to care for; with acc. and abl.:

    aliquem honoribus et beneficiis suis,

    Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    eum beneficio,

    id. Planc. 33, 82:

    aliquem summā benevolentiā,

    id. Fam. 6, 14, 1:

    hunc omni tuā comitate,

    id. ib. 7, 5, 3:

    omnes caritate cives,

    Liv. 7, 40, 3:

    aliquem artā familiaritate,

    Plin. Ep. 3, 11, 5 al. — Without abl.:

    hominem,

    Cic. Fam. 2, 6, 4. — Absol.: da te homini;

    complectetur,

    Cic. Fam. 2, 8, 2:

    quos fortuna complexa est,

    id. Lael. 15, 54:

    philosophiam,

    id. Brut. 93, 322; cf.:

    artes ingenuas,

    Ov. P. 1, 6, 9:

    causam eam,

    Cic. Phil. 5, 16, 44; cf. id. Att. 16, 15, 3:

    otium,

    id. ib. 2, 6, 1.—
    E.
    To embrace, include:

    cari sunt parentes, cari liberi, propinqui, familiares, sed omnis omnium caritates patria una complexa est,

    Cic. Off. 1, 17, 87:

    licet haec omnia complectatur eversio,

    Quint. 8, 3, 69; 2, 15, 13.—
    F.
    (Causa pro effectu.) To take into possession, to seize, lay hold of, to make one ' s self master of (rare):

    (philosophiae) vis valet multum, cum est idoneam complexa naturam,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    facultatem aliquam,

    id. Fam. 10, 12, 5; Liv. 44, 1, 12:

    plures provincias complexus sum quam alii urbes ceperunt,

    Curt. 6, 3, 4.
    ► *
    a.
    Act. collat form complecto, ĕre: quando convenit complectite, Pompon. ap. Non. p. 472 fin.; cf. Prisc. p. 797 P.—
    b.
    complector, ti, in pass. signif.: invidiosā fortunā complecti, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 793 P.:

    quo uno maleficio scelera omnia complexa esse videantur,

    id. Rosc. Am. 13, 37 (but in Cic. Tusc. 5, 14, 40, and id. Fin. 3, 12, 41, the best read. is completur).

    Lewis & Short latin dictionary > complector

  • 82 conplector

    complector ( conp-), plexus, 3, v. dep. (in signif. mostly coinciding with amplector), prop., to entwine around a person or thing (cf. amplector; class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.
    a.
    Of persons, to clasp, embrace, as an expression of affection.
    (α).
    With acc.:

    vidi et illam et hospitem Conplexum atque ausculantem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 53: adcurrit;

    mediam mulierem complectitur,

    Ter. And. 1, 1, 106:

    tum ille artius puellam amplexus,

    Cic. Div. 1, 46, 103:

    viri corpus,

    Lucr. 4, 1193:

    (adulescentem) complexus osculatusque dimiserit,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    suum maritum,

    Ov. M. 12, 428:

    nepotes,

    Verg. A. 6, 786:

    aliquem conplexa tenere,

    Cic. Font. 21, 47 (17, 36); cf. Stat. S. 2, 1, 121.—Of parts of the person:

    dextram euntis,

    Verg. A. 8, 558; Ov. M. 6, 494; cf. Curt. 6, 7, 8:

    infirmis membra lacertis,

    Ov. M. 10, 407:

    genua. in supplication,

    Quint. 6, 1, 34:

    pedes alicujus,

    Luc. 10, 89.—
    (β).
    With inter se:

    nosque inter nos esse conplexos,

    Cic. Div. 1, 28, 58:

    conplecti inter se lacrimantes milites coepisse,

    Liv. 7, 42, 6; Verg. A. 5, 766.—
    (γ).
    With in vicem, Quint. 7, 10, 17.—
    (δ).
    Absol.:

    nequeunt conplecti satis,

    Plaut. Curc. 1, 3, 32: Phr. Conplectere. Di. Lubens, id. Truc. 2, 4, 19:

    contineri qum conplectar non queo,

    id. Men. 5, 9, 65; id. Mil. 4, 8, 19; Prop. 1, [p. 390] 10, 5.—
    (ε).
    With cum and abl., Plaut. Am. 1, 1, 134.—
    b.
    In gen., to grasp, clasp, seize, encircle, surround, compass, enclose:

    (vitis) claviculis suis quasi manibus quicquid est nacta complectitur,

    Cic. Sen. 15, 52:

    (orbis caelestis) extimus, qui reliquos omnis complectitur,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    complexi terram maris,

    Ov. M. 8, 731:

    ubi mollis amaracus illum (Ascanium) Floribus et dulci conplectitur umbrā,

    Verg. A. 1, 694:

    vestis complectens undique corpus,

    Cat. 64, 307:

    spatium,

    to mark out around for military purposes, Caes. B. G. 7, 72; Auct. B. G. 8, 74; cf.

    of ploughing around,

    Ov. M. 15, 619:

    aliquem obsidione,

    Vell. 2, 51, 1 et saep.:

    caput digitis cruentis,

    Ov. M. 3, 727:

    manibus eminentia saxa,

    Curt. 7, 11, 15:

    dexterā impendentes ramos,

    id. 9, 5, 13.—Of grasping an adversary in fight:

    quoad stans complecti posset atque contendere,

    Nep. Epam. 2, 4:

    qui cum inter se complexi in terram ex equis decidissent... non prius distracti sunt, quam alterum anima relinqueret,

    in contention, id. Eum. 4, 2.—
    II.
    Trop.
    A.
    Of sleep, to seize upon, enfold:

    sopor fessos complectitur artus,

    Verg. A. 2, 253; cf.:

    me artior somnus conplexus est,

    Cic. Rep. 6, 10, 10.—
    B.
    To embrace something intellectually as a whole, to comprehend, understand:

    aliquid cogitatione et mente,

    Cic. Or. 2, 8; cf. id. Fam. 5, 17, 4:

    deum et divinum animum cogitatione,

    id. Tusc. 1, 22, 51:

    omne caelum totamque cum universo mari terram mente,

    id. Fin. 2, 34, 112; cf. Quint. 12, 1, 25; 12, 2, 17:

    animo proxima quaeque meo,

    Ov. Tr. 1, 3, 70:

    rei magnitudinem animo,

    Cic. de Or. 1, 5, 19; Quint. 10, 6, 3; 10, 6, 6 al.; cf. without acc.:

    cum conplector animo, quattuor reperio causas, etc.,

    Cic. Sen. 5, 15.—Without mente, animo, etc.:

    perficies ut ego ista innumerabilia complectens nusquam labar?

    Cic. Ac. 2, 35, 114:

    totum genus judiciorum,

    id. Verr. 2, 2, 12, § 32:

    formam animi magis quam corporis,

    to consider, Tac. Agr. 46:

    aliquid memoriā,

    Cic. Div. 2, 71, 146; Quint. 2, 7, 3;

    and without memoria,

    id. 11, 2, 36.—
    C.
    To comprehend a multitude of objects in discourse or in a written representation, to comprise, express, describe, represent, explain; with acc. and abl. or adv.:

    omnia alicujus facta oratione,

    Cic. Verr. 2, 4, 26, § 57:

    omnium rerum memoriam breviter libro,

    id. Brut. 3, 14:

    orator autem sic illigat sententiam verbis, ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175:

    omnia unā comprehensione,

    id. Fin. 5, 9, 26:

    plura semel,

    Quint. 11, 1, 66:

    pauca paucis,

    id. 8, 3, 82; cf. id. 7, 3, 29:

    sententiam his verbis,

    id. 3, 6, 13.—Esp. with sententiā, to sum up in a formal vote or decree (of speeches in the Senate): causas complectar ipsā sententiā, in the motion or decree itself, Cic. Phil. 14, 11, 29:

    sed ut aliquando sententiā complectar, ita censeo,

    id. ib. 14, 14, 36.—Hence,
    2.
    In philos. lang., to draw a conclusion, make an inference, Cic. Inv. 1, 40, 73; Auct. Her. 2, 29, 47; cf. complexio.—
    D.
    To embrace from love, to love, value, honor; to be addicted to, to care for; with acc. and abl.:

    aliquem honoribus et beneficiis suis,

    Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    eum beneficio,

    id. Planc. 33, 82:

    aliquem summā benevolentiā,

    id. Fam. 6, 14, 1:

    hunc omni tuā comitate,

    id. ib. 7, 5, 3:

    omnes caritate cives,

    Liv. 7, 40, 3:

    aliquem artā familiaritate,

    Plin. Ep. 3, 11, 5 al. — Without abl.:

    hominem,

    Cic. Fam. 2, 6, 4. — Absol.: da te homini;

    complectetur,

    Cic. Fam. 2, 8, 2:

    quos fortuna complexa est,

    id. Lael. 15, 54:

    philosophiam,

    id. Brut. 93, 322; cf.:

    artes ingenuas,

    Ov. P. 1, 6, 9:

    causam eam,

    Cic. Phil. 5, 16, 44; cf. id. Att. 16, 15, 3:

    otium,

    id. ib. 2, 6, 1.—
    E.
    To embrace, include:

    cari sunt parentes, cari liberi, propinqui, familiares, sed omnis omnium caritates patria una complexa est,

    Cic. Off. 1, 17, 87:

    licet haec omnia complectatur eversio,

    Quint. 8, 3, 69; 2, 15, 13.—
    F.
    (Causa pro effectu.) To take into possession, to seize, lay hold of, to make one ' s self master of (rare):

    (philosophiae) vis valet multum, cum est idoneam complexa naturam,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    facultatem aliquam,

    id. Fam. 10, 12, 5; Liv. 44, 1, 12:

    plures provincias complexus sum quam alii urbes ceperunt,

    Curt. 6, 3, 4.
    ► *
    a.
    Act. collat form complecto, ĕre: quando convenit complectite, Pompon. ap. Non. p. 472 fin.; cf. Prisc. p. 797 P.—
    b.
    complector, ti, in pass. signif.: invidiosā fortunā complecti, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 793 P.:

    quo uno maleficio scelera omnia complexa esse videantur,

    id. Rosc. Am. 13, 37 (but in Cic. Tusc. 5, 14, 40, and id. Fin. 3, 12, 41, the best read. is completur).

    Lewis & Short latin dictionary > conplector

  • 83 defluo

    dē-flŭo, xi, xum, 3, v. n.
    I. A.
    Lit.: quod sanguen defluxerat, Cato ap. Gell. 3, 7, 19; cf.:

    sanguis a renibus,

    Plin. 24, 18, 105, § 169:

    defluit lapidosus rivus,

    Ov. F. 3, 273:

    flamma ex Aetna monte,

    Liv. Fragm. 1, 116: flumen Lavida Tauro monte defluens, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 680 P.; cf.:

    saxis umor,

    Hor. Od. 1, 12, 29; Plin. 33, 5, 26, § 86:

    Anaxum quo Varamus defluit,

    Plin. 3, 18, 22, § 126:

    potus defluit ad pulmonem,

    Gell. 17, 11, 1.—
    2.
    Transf., of things not liquid, to move downwards softly or gradually; to glide or flow down, descend:

    jam ipsae defluebant coronae,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62.—Of clothing:

    pedes vestis defluxit ad imos,

    Verg. A. 1, 404:

    toga defluit male laxus,

    hangs carelessly, Hor. Sat. 1, 3, 31.—Of floating objects:

    aries mersus secundo defluit amni,

    floats, swims down, Verg. G. 3, 447; id. A. 7, 495; 8, 549:

    Ostiam Tiberi,

    to sail down, Suet. Ner. 27; Curt. 9, 8 fin. —Of riders:

    tota cohors imitata relictis Ad terram defluxit equis,

    dismounted, Verg. A. 11, 501; cf.:

    ex equo,

    Curt. 7, 7 fin.: in humum (ex equo), Furius poët. ap. Macr. S. 6, 4:

    ad terram,

    Liv. 2, 20;

    and, a dextro armo in latus,

    Ov. M. 6, 229.—
    B.
    Trop., to flow, come, pass:

    hoc totum e sophistarum fontibus defluxit in forum,

    Cic. Or. 27 fin.:

    a necessariis artificiis ad elegantiora,

    id. Tusc. 1, 25, 62; cf.:

    (adolescentes) tantum ab eo (sc. Seneca) defluebant, quantum, etc.,

    departed, deviated, Quint. 10, 1, 126 Frotsch., Cic. Lael. 26, 100:

    a quibus duplex Octaviorum familia defluxit,

    are derived, descended, Suet. Aug. 2; cf. Vell. 1, 16, 4:

    ne quid in terram defluat,

    be spilled on the ground, be lost, Cic. Lael. 16, 58:

    multaque merces tibi defluat aequo ab Jove,

    flow to thee in abundance, Hor. Od. 1, 28, 28 (cf. Theocr. 1, 5: Es te katarrhei):

    a superis,

    Cic. N. D. 2, 31, 79; cf.:

    si quid redundarit, ad illum defluxisse, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 66. —
    II.
    To flow or pass away so as to disappear, to cease flowing.
    A.
    Lit.:

    rusticus exspectat dum defluat amnis,

    Hor. Ep. 1, 2, 32; cf.:

    cum hiberni defluxere torrentes,

    Sen. Q. N. 3, 3.—
    B.
    Trop., to cease, vanish, pass away, disappear, be lost:

    ex novem tribunis unus defluxit,

    has deserted, proved unfaithful, Cic. Sest. 32:

    ubi salutatio defluxit,

    has ceased, is over, id. Fam. 9, 20 fin.:

    ubi per socordiam vires, tempus, ingenium defluxere,

    Sall. J. 1, 4:

    tenerae sucus Defluat praedae,

    Hor. Od. 3, 27, 55; id. Ep. 2, 1, 158.—So of the falling out of the hair, Plin. 11, 37, 56, § 154; 11, 39, 94, § 231:

    comae,

    Ov. M. 6, 141.—In eccl. Lat. = defloresco:

    folium,

    Vulg. Isa. 34, 4; 1, 30; id. Psa. 1, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > defluo

  • 84 dimoveo

    dī-mŏvĕo, ōvi, ōtum (DISMOTUM, v. infra), 2, v. a. (in MSS. and edd. often confounded with demoveo, q. v.; not freq. before the Aug. per.; not in Caes. and Quint.; perh. not in Cic., where demovere appears everywhere to be the better reading).
    I.
    To move asunder, to part, put asunder, separate, divide:

    terram aratro,

    Verg. G. 2, 513; cf.:

    glebas aratro,

    Ov. M. 5, 341:

    aera (c. c. dispellere umbras),

    Verg. A. 5, 839; cf.

    auras,

    id. ib. 9, 645:

    cinerem foco,

    Ov. M. 8, 642:

    undas,

    Lucr. 6, 891; Ov. M. 4, 708; cf.

    aquas,

    id. H. 18, 80; 19, 48:

    rubum,

    Hor. C. 1, 23, 7.— Poet.:

    ubi sol radiis terram dimovit abortus (preceded by: ubi roriferis terram nox obruit umbris),

    cleaves the earth, lays it open, Lucr. 6, 869.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of a multitude of persons or things, to separate from each other, to scatter, disperse, drive away, dismiss:

    humentem umbram polo,

    Verg. A. 3, 589; 4, 7; cf.:

    gelidam umbram caelo,

    id. ib. 11, 210:

    obstantes propinquos,

    Hor. C. 3, 5, 51:

    turbam,

    Tac. H. 3, 31; 80; Suet. Galb. 19; cf.:

    dimotis omnibus,

    Tac. H. 2, 49; cf.: VTEI EA BACANALIA SEI QVA SVNT... DISMOTA SIENT, i. e. be dissolved, abolished, S. C. de Bacchan. fin.
    2.
    To separate from something, to remove.
    a.
    Lit.:

    quos (equites) spes societatis a plebe dimoverat,

    Sall. J. 42, 1; Plin. 8, 7, 7, § 23:

    dimovit perfregitque custodias Poena,

    Plin. Pan. 49:

    parietes (al. demotis),

    Tac. A. 6, 24:

    plagulas (lecticae),

    Suet. Tit. 10 al. —
    b.
    Trop.: gaudentem patrios findere sarculo Numquam dimoveas, ut, etc., thou canst never entice away, in order to, etc., Hor. C. 1, 1, 13 (al. demo-).—
    II.
    To move to and fro, to put in motion (cf. dimitto, no. I.—so perh. only in Celsus):

    superiores partes,

    Cels. 3, 27, 3:

    manus,

    id. 2, 14 fin.:

    se inambulatione levi,

    id. 4, 24 al.

    Lewis & Short latin dictionary > dimoveo

  • 85 genu

    gĕnu, ūs, n. (also nom. sing. gĕnum, n., Front. Ep. ad M. Caes. 5, 44; and gĕnus, m., Lucil. ap. Non. 207, 28; gen. sing. genuis; dat. genui, genu, Mart. Cap. 3, § 293. —In neutr., nom. and acc. sing. genus, Cic. Arat. 45; 46; 399; 403; plur. gēnu͡a, as a dissyllable, Carey's Lat. Prosody, § 47; Verg. A. 5, 432; 12, 905; gen. plur. genuorum, Vitr. 9, 6 dub.; dat. plur. genubus, Sen. Thyest. 406; Hippol. 667; Mart. Cap. 3, § 293;

    but usu. genibus,

    Curt. 10, 5, 24; Tac. A. 12, 18; Liv. 44, 31 fin.; Ov. M. 13, 585) [kindr. with Sanscr. jānu; Gr. gonu; Goth. kniu; Germ. Knie; Engl. knee], the knee.
    I.
    Lit.:

    meus est ballista pugnus, cubitus catapulta est mihi, Umerus aries: tum genu ut quemque icero, ad terram dabo,

    Plaut. Capt. 4, 2, 17: hujus genus, Cic. ap. Serv. ad Verg. A. 3, 22:

    fine genus vestem ritu succincta Dianae,

    Ov. M. 10, 536:

    per aquam ferme genus tenus altam,

    Liv. 44, 40, 8 Drak. N. cr.:

    in ipsa genus utriusque commissura,

    knee-joint, Plin. 11, 45, 103, § 250:

    sedatis tibi doloribus genus,

    Fronto Ep. p. 134 Rom.:

    dolorem genus suscitare,

    id. ib. p. 138:

    ne quem in cursu capite aut cubito offendam aut genu,

    Plaut. Curc. 2, 3, 3:

    genu mehercule M. Antonium vidi, cum contente pro se ipse lege Varia diceret, terram tangere,

    Cic. Tusc. 2, 24, 57:

    genua inediā succidunt,

    Plaut. Curc. 2, 3, 30:

    dumque virent genua,

    Hor. Epod. 13, 4:

    genuum junctura,

    knee-joint, Ov. M. 2, 823:

    genuumque tumebat orbis,

    knee-pan, id. ib. 8, 809: ad genua accidere, Enn. ap. Non. 517, 16 (Com. Rel. v. 9 Vahl.):

    procidere,

    Sen. Contr. 7, 17, 12:

    ad genua se alicui submittere,

    Suet. Tib. 20; cf.:

    genua amplexus genibusque volutans Haerebat,

    Verg. A. 3, 607:

    atqui pol hodie non feres, ni genua confricantur,

    i. e. be clasped in earnest entreaty, Plaut. As. 3, 3, 80; so,

    fricare,

    ib. 88:

    nunc tibi amplectimur genua egentes opum,

    id. Rud. 1, 5, 16; cf.:

    exurgite a genibus,

    id. ib. v. 22: advolvi, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 311; Tac. A. 1, 13 fin.; 6, 49; 15, 71;

    for which: genibus se advolvere or advolvi,

    Liv. 8, 37 fin.; 28, 34, 4; Vell. 2, 80 fin.:

    nixi genibus ab senatu petierunt, ne, etc.,

    Liv. 43, 2, 2:

    muta metu terram genibus summissa petebat,

    Lucr. 1, 92:

    corde et genibus tremit,

    Hor. C. 1, 23, 8:

    jus imperiumque Phraates Caesaris accepit genibus minor,

    i. e. kneeling, beseeching, id. Ep. 1, 12, 28; Vulg. Phil. 2, 10 saep.:

    genu ponere,

    to bow the knee, Curt. 4, 6, 28; so,

    alicui,

    id. 8, 7, 13:

    genu flectere, Hier. in. Eph. 3, 14: inflexo genu adorare aliquem,

    Sen. Herc. Fur. 410:

    nixi genibus,

    on bended knees, Liv. 43, 2, 2:

    per tua genua te opsecro,

    Plaut. Curc. 5, 2, 31:

    genua incerare deorum,

    i. e. to attach to the statues of the gods wax tablets with prayers written on them, Juv. 10, 55.—
    II.
    Transf., of plants, a knot, joint, usually called geniculum:

    a genibus (ferulae) exeuntia folia,

    Plin. 13, 22, 42, § 123.

    Lewis & Short latin dictionary > genu

  • 86 genum

    gĕnu, ūs, n. (also nom. sing. gĕnum, n., Front. Ep. ad M. Caes. 5, 44; and gĕnus, m., Lucil. ap. Non. 207, 28; gen. sing. genuis; dat. genui, genu, Mart. Cap. 3, § 293. —In neutr., nom. and acc. sing. genus, Cic. Arat. 45; 46; 399; 403; plur. gēnu͡a, as a dissyllable, Carey's Lat. Prosody, § 47; Verg. A. 5, 432; 12, 905; gen. plur. genuorum, Vitr. 9, 6 dub.; dat. plur. genubus, Sen. Thyest. 406; Hippol. 667; Mart. Cap. 3, § 293;

    but usu. genibus,

    Curt. 10, 5, 24; Tac. A. 12, 18; Liv. 44, 31 fin.; Ov. M. 13, 585) [kindr. with Sanscr. jānu; Gr. gonu; Goth. kniu; Germ. Knie; Engl. knee], the knee.
    I.
    Lit.:

    meus est ballista pugnus, cubitus catapulta est mihi, Umerus aries: tum genu ut quemque icero, ad terram dabo,

    Plaut. Capt. 4, 2, 17: hujus genus, Cic. ap. Serv. ad Verg. A. 3, 22:

    fine genus vestem ritu succincta Dianae,

    Ov. M. 10, 536:

    per aquam ferme genus tenus altam,

    Liv. 44, 40, 8 Drak. N. cr.:

    in ipsa genus utriusque commissura,

    knee-joint, Plin. 11, 45, 103, § 250:

    sedatis tibi doloribus genus,

    Fronto Ep. p. 134 Rom.:

    dolorem genus suscitare,

    id. ib. p. 138:

    ne quem in cursu capite aut cubito offendam aut genu,

    Plaut. Curc. 2, 3, 3:

    genu mehercule M. Antonium vidi, cum contente pro se ipse lege Varia diceret, terram tangere,

    Cic. Tusc. 2, 24, 57:

    genua inediā succidunt,

    Plaut. Curc. 2, 3, 30:

    dumque virent genua,

    Hor. Epod. 13, 4:

    genuum junctura,

    knee-joint, Ov. M. 2, 823:

    genuumque tumebat orbis,

    knee-pan, id. ib. 8, 809: ad genua accidere, Enn. ap. Non. 517, 16 (Com. Rel. v. 9 Vahl.):

    procidere,

    Sen. Contr. 7, 17, 12:

    ad genua se alicui submittere,

    Suet. Tib. 20; cf.:

    genua amplexus genibusque volutans Haerebat,

    Verg. A. 3, 607:

    atqui pol hodie non feres, ni genua confricantur,

    i. e. be clasped in earnest entreaty, Plaut. As. 3, 3, 80; so,

    fricare,

    ib. 88:

    nunc tibi amplectimur genua egentes opum,

    id. Rud. 1, 5, 16; cf.:

    exurgite a genibus,

    id. ib. v. 22: advolvi, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 311; Tac. A. 1, 13 fin.; 6, 49; 15, 71;

    for which: genibus se advolvere or advolvi,

    Liv. 8, 37 fin.; 28, 34, 4; Vell. 2, 80 fin.:

    nixi genibus ab senatu petierunt, ne, etc.,

    Liv. 43, 2, 2:

    muta metu terram genibus summissa petebat,

    Lucr. 1, 92:

    corde et genibus tremit,

    Hor. C. 1, 23, 8:

    jus imperiumque Phraates Caesaris accepit genibus minor,

    i. e. kneeling, beseeching, id. Ep. 1, 12, 28; Vulg. Phil. 2, 10 saep.:

    genu ponere,

    to bow the knee, Curt. 4, 6, 28; so,

    alicui,

    id. 8, 7, 13:

    genu flectere, Hier. in. Eph. 3, 14: inflexo genu adorare aliquem,

    Sen. Herc. Fur. 410:

    nixi genibus,

    on bended knees, Liv. 43, 2, 2:

    per tua genua te opsecro,

    Plaut. Curc. 5, 2, 31:

    genua incerare deorum,

    i. e. to attach to the statues of the gods wax tablets with prayers written on them, Juv. 10, 55.—
    II.
    Transf., of plants, a knot, joint, usually called geniculum:

    a genibus (ferulae) exeuntia folia,

    Plin. 13, 22, 42, § 123.

    Lewis & Short latin dictionary > genum

  • 87 oculus

    ŏcŭlus (sync. oclus, Prud. steph. 10, 592 dub.), i, m. [kindr. with Sanscr. akshi and aksha, from the root ītsh, videre; Gr. ossomai, osse; Goth. augō; Germ. Auge; Engl. eye], an eye.
    I.
    Lit.:

    quae (natura) primum oculos membranis tenuissimis vestivit et saepsit... sed lubricos oculos fecit et mobiles,

    Cic. N. D. 2, 57, 142; cf. Cels. 7, 7, 13; Plin. 11, 37, 52, § 139 sq.; Cic. de Or. 3, 59, 221:

    venusti,

    id. Tusc. 5, 16, 46:

    eminentes,

    prominent, id. Vatin. 2, 4:

    oculi tanquam speculatores,

    id. N. D. 2, 57, 140:

    acuti,

    id. Planc. 27, 69:

    maligni,

    Verg. A. 5, 654:

    minaces,

    Luc. 2, 26: oculos conicere in aliquem, to cast or fix one's eyes upon, Cic. Clu. 19, 54:

    oculos conjecit in hostem,

    Verg. A. 12, 483: adicere alicui rei, to cast one's eyes upon, glance at:

    ad eorum ne quem oculos adiciat suos,

    Plaut. As. 4, 1, 24; to covet, Cic. Verr. 2, 2, 15, § 37:

    adicere ad rem aliquam,

    id. Agr. 2, 10, 25:

    de aliquo nusquam deicere,

    to never turn one's eyes away from, to regard with fixed attention, id. Verr. 2, 4, 15, § 33:

    deicere ab aliquā re,

    to turn away, id. Phil. 1, 1, 1:

    in terram figere,

    to fix one's eyes upon the ground, Tac. H. 4, 72:

    deicere in terram,

    to cast down to, Quint. 1, 11, 9:

    demittere,

    Ov. M. 15, 612:

    erigere,

    id. ib. 4, 146: attollere. Verg. A. 4, 688; Ov. M. 2, 448:

    circumferre,

    id. ib. 6, 169:

    premere,

    Verg. A. 9, 487: deponere, to fix, Hor C. 1, 36, 18:

    distorquere,

    id. S. 1, 9, 65:

    spargere,

    to direct hither and thither, Pers. 5, 33:

    oculis cernere,

    to see with one's own eyes, Nep. Timol. 2, 2:

    oculos auferre spectanti,

    to blind the eyes of an observer, to cheat him before his eyes, Liv. 6, 15 fin.: ponere sibi aliquid ante oculos. i. e. to imagine to one's self any thing, Cic. Agr. 2, 20, 53:

    proponere oculis suis aliquid,

    id. Sest. 7, 17:

    esse ante oculos,

    to be before one's eyes, id. Lael. 11, 38: res posita in oculis, and ante oculos, that lies before one's eyes, is apparent, evident:

    de rebus ante oculos positis,

    id. Ac. 1, 2, 5:

    omnia sunt enim posita ante oculos,

    id. de Or. 1, 43, 192:

    inque meis oculis candida Delos erat,

    before my eyes, Ov. H. 21, 82: vivere in oculis, habitare in oculis, to live in the sight of, in the presence of, in intercourse with:

    in maximā celebritate atque in oculis civium quondam viximus,

    Cic. Off. 3, 1, 3:

    habitavi in oculis,

    id. Planc. 27, 66; cf.:

    in foro palam Syracusis in ore atque in oculis provinciae,

    id. Verr. 2, 2, 33, § 81; Liv. 22, 12; 35, 10; Tac. H. 4, 77:

    habere in oculis,

    to keep in sight, to watch, observe, Plaut. Ps. 3, 2, 66:

    in oculis omnium submergi,

    Curt. 9, 4, 11:

    se ante oculos suos trucidari sinerent,

    Liv. 2, 6, 2; 4, 14, 5; Auct. Her. 4, 36, 48: ab oculis alicujus abire (ire), to leave one's presence:

    Abin' hinc ab oculis?

    Plaut. Trin. 4, 2, 147; id. Truc. 2, 5, 24; Sen. Ep. 36, 10; cf.:

    ab oculis recedere,

    Plin. Ep. 2, 1, 11:

    ab oculis concedere,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    (angues) conspecti repente ex oculis abierunt,

    out of sight, Liv. 25, 16, 2:

    prodigii species ex oculis elapsa,

    id. 26, 19, 7:

    (avem) ablatam ex oculis,

    Tac. H. 2, 50:

    facesserent propere ex urbe ab ore atque oculis populi Romani,

    Liv. 6, 17, 8:

    sub oculis alicujus,

    before a person's eyes, in his presence, Caes. B. C. 1, 71; Vell. 2, 79, 4:

    sub oculis domini esse,

    Col. 9, 5, 2:

    quos honores sub oculis tuis gessit,

    Plin. Ep. 10, 11, 2:

    sub avi oculis necari,

    Just. 1, 4, 5; Flor. 4, 7, 8:

    hostes sub oculis erant,

    Liv. 22, 14, 3; 26, 38, 9:

    sub oculis Caesaris,

    Tac. A. 2, 35: hunc oculis suis nostrarum numquam quisquam vidit, with his own eyes, i. e. actually, in person, Ter. Eun. 4, 4, 10:

    numquam ante hunc diem meis oculis eam videram,

    id. Hec. 5, 4, 23: ad oculum, for display, to be seen:

    non ad oculum servientes,

    Vulg. Eph. 1, 18; id. Col. 3, 22.—As a term of endearment, the apple of my eye, my darling:

    ubi isti sunt quibus vos oculi estis, quibus vitae estis, quibus deliciae?

    Plaut. Ps. 1, 2, 46:

    bene vale, ocule mi!

    id. Curc. 1, 3, 47 —Hence, in a double sense:

    par oculorum in amicitiā M. Antonii triumviri,

    Suet. Rhet. 5.—The ancients swore by their eyes:

    si voltis per oculos jurare, nihilo magis facietis,

    Plaut. Men. 5, 9, 1.—
    B.
    Transf.
    1.
    The power of seeing, sight, vision: ut eum quoque oculum, quo bene videret, amitteret, lost, i. e. became blind, Cic. Div. 1, 24, 48:

    oculos perdere,

    id. Har. Resp. 18, 37:

    restituere alicui,

    Suet. Vesp. 7; cf.:

    oculis usurpare rem,

    i. e. see, Lucr. 1, 301.—
    2.
    A luminary, said of the sun and stars ( poet. and in post-Aug. prose): mundi oculus. i. e. the sun, Ov. M. 4, 228:

    stellarum oculi,

    Plin. 2, 5, 4, § 10.—
    3.
    A spot resembling an eye, as on a panther's hide, a peacock's tail, etc., Plin. 8, 17, 23, § 62:

    pavonum caudae,

    id. 13, 15, 30, § 96. —So arch. t. t.:

    oculus volutae,

    Vitr. 3, 5. —
    4.
    Of plants.
    a.
    An eye, bud, bourgeon: oculos imponere, i. e. to bud, inoculate, Verg. G. 2, 73:

    gemmans,

    Col. 4, 24, 16.—
    b.
    A bulb or knob on many roots, on the reed, etc.:

    harundinis,

    Cato, R. R. 6, 3; Varr. R. R. 1, 24, 3:

    seritur harundo bulbo radicis, quem alii oculum vocant,

    Plin. 17, 20, 33, § 144.—
    c.
    A plant, called also aizoum majus, Plin. 25, 13, 102, § 160. —
    II.
    Trop.
    A.
    A principal ornament: hi duo illos oculos orae maritimae effoderunt ( Corinth and Carthage), Cic. N. D. 3, 38, 91:

    ex duobus Graeciae oculis,

    i. e. Athens and Sparta, Just. 5, 8, 4.—
    B.
    The eye of the soul, the mind's eye:

    eloquentiam quam nullis nisi mentis oculis videre possumus,

    Cic. Or. 29, 101:

    acrioribus mentis oculis intueri,

    Col. 3, 8, 1:

    oculos pascere re aliquā,

    to feast one's eyes on any thing, Cic. Verr. 2, 5, 26, § 65; cf.:

    concupiscentia oculorum,

    Vulg. 1 Joh. 2, 16: fructum oculis (dat.) capere ex aliquā re, Nep. Eum. 11, 2: oculi dolent, the eyes ache, i. e. one is afflicted by something seen, Ter. Ph. 5, 8, 64; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1; cf.:

    pietas, pater, oculis dolorem prohibet,

    i. e. forbids me to take offence, Plaut. As. 5, 1, 4: in oculis, in the eye, i. e. in view, hoped or expected:

    frumenti spes, quae in oculis fuerat, utrosque frustrata pariter,

    Liv. 26, 39, 23:

    acies et arma in oculis erant,

    Curt. 3, 6, 3:

    Philotae supplicium in oculis erat,

    id. 8, 6, 21:

    esse in oculis,

    to be beloved, esteemed, Cic. Att. 6, 2, 5:

    esse in oculis multitudinis,

    id. Tusc. 2, 26, 63: ferre, gestare in oculis, to love, esteem, value:

    oderat tum, cum, etc....jam fert in oculis,

    id. Phil. 6, 4, 11:

    rex te ergo in oculis,

    Ter. Eun. 3, 1, 11: aequis oculis videre, i. e. contentedly, with satisfaction (like aequo animo), Curt. 8, 2, 9: ante oculos, in mind, in view:

    mors ante oculos debet esse,

    Sen. Ep. 12, 6; Plin. Ep. 3, 16, 6; also plain, obvious:

    simul est illud ante oculos,

    Cic. de Or. 2, 85, 349:

    sit ante oculos Nero,

    i. e. set him before you, consider him, Tac. H. 1, 16: ante oculos habere, to keep in mind (post-class.):

    habe ante oculos hanc esse terram,

    Plin. Ep. 8, 24, 4:

    mortalitatem,

    id. ib. 2, 10, 4; Just. 5, 6, 1; for which (late Lat.) prae oculis: prae oculis habere terrorem futuri judicii, Greg. M. Ep. 2, 48;

    3, 27 al.: nec jam fas ullum prae oculis habent,

    Amm. 30, 4, 18: ob oculos versari, to be before the mind, etc.:

    mors (ei) ob oculos versatur,

    Cic. Rab. Post. 14, 39; Liv. 28, 19, 14; cf.:

    usu versatur ante oculos vobis Glaucia,

    Cic. Rosc. Am. 35, 98; id. Fin. 2, 22, 75; 5, 1, 3; id. Dom. 55, 141; Liv. 34, 36, 6: ponere aliquid ante oculos, to call up in mind, imagine, etc.:

    eā (translatione) utimur rei ante oculos ponendae causā,

    Auct. Her. 4, 34, 45:

    ora eorum ponite vobis ante oculos,

    Cic. Phil. 13, 2, 4:

    calamitatem Cottae sibi ante oculos ponunt,

    Caes. B. G. 6, 37:

    exsilium Cn. Marci sibi proponunt ante oculos,

    Liv. 2, 54, 6:

    conjurationem ante oculos ponere,

    id. 24, 24, 8:

    studia eorum vobis ante oculos proponere,

    Auct. Her. 4, 36, 48;

    rarely: constituere sibi aliquid ante oculos,

    Cic. Cael. 32, 79; Aug. Serm. 233, 3: ante oculos ponere (proponere), with ellips. of dat. of person, Cic. Marc. 2, 5; id. Deiot. 7, 20; id. Phil. 2, 45, 115; 11, 3, 7; id. N. D. 1, 41, 114:

    nec a re publicā deiciebam oculos,

    id. Phil. 1, 1, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > oculus

  • 88 defodio

    dē-fodio, fodī, fossum, ere
    1) закапывать, зарывать (signum in terram L; aurum in aliquo loco PM; thesaurum sub lecto C)
    animalia quae semper defossa vivunt PM — животные, ведущие жизнь под землёй
    d. se Sen — зарываться (в одиночестве), скрываться
    2) погребать, хоронить ( cadaver L)
    3) вскапывать, взрывать ( terram H)
    4) рыть, вырывать (scrobem Col, in defossis specubus otia agere V)

    Латинско-русский словарь > defodio

  • 89 depono

    dē-pōno, posuī (posīvī Pl, Ctl), positum, ere
    1)
    а) класть, положить ( caput terrae O)
    d. aliquem vino шутл. Plмертвецки напоить кого-л
    б) складывать, откладывать ( onus C)
    corpora sub ramis d. Vулечься в тени ветвей
    d. arma Csсложить оружие (т. е. признать себя побеждённым), но тж. L, V etc. снимать с себя (откладывать в сторону) оружие
    d. animam Nep — испустить дух, умереть
    в) снимать (persōnam C, Ap; cadaver de cruce Vlg)
    3) слагать с себя (imperium Cs, Su; magistratum Cs; tutelam L); отказываться, оставлять (simultates C; consilium adeundae Syriae Cs; spem H); отбрасывать прочь ( omnes molestias et sollicitudines C); отклонять (provinciam C; triumphum L)
    4) (тж. d. in terram Just) высаживать на берег ( legiones bAfr)
    5) снимать, срезывать, состригать (crinem T; ungues et capillos Pt)
    6) сворачивать, убирать ( vela Sil)
    7) сеять, бросать ( semina sulco Col)
    8) сажать (malleolum in terram Col; plantam in hortis O)
    10) задерживать, затаивать ( spiritum Q)
    11) производить на свет, рожать (onus naturae Ph; fetum Ph; Latoniam prope Deliam olivam Ctl)
    13) (тж. d. memoriam alicujus rei и d. ex memoriā aliquid C) предавать забвению
    14) отдавать на хранение ( pecuniam apud aliqaem C); укрывать, прятать (liberes, uxores suaque omnia in silvis Cs); юр. депонировать (est depositum quod custodiendum reddendumque traditur Dig); вверять
    d. rimosā in aure aliquid H — доверить что-л. дырявому уху, т. е. болтливому человеку
    15) склонять, преклонять ( colla GT)
    16) опрокидывать, сносить, разрушать (statuas alicujus Spart; aedes usque ad aream deposita Dig)
    17) погружать, топить ( aliquem medio ponto VF)
    18) смещать с поста, увольнять ( aliquem Eccl)
    см. тж. depositus

    Латинско-русский словарь > depono

  • 90 deprimo

    dē-primo, pressī, pressum, ere [ premo ]
    1) придавливать, давить вниз ( onus deprimit me Pl)
    2) опускать, оттягивать ( inferius labrum manu Pt)
    3) погружать (aratrum, sc. in terram V); пригибать (depressus aliquā re rhH.)
    4) рыть, вырывать, углублять ( puteum Vtr); глубже сажать ( vites in tērram Cato)
    vallis magis in altitudinem depressa, quam late patens Hirt — долина большей глубины, чем ширины
    locus circiter duodecim pedes humi depressus Sl — место, представляющее углубление в 12 футов
    6) подавлять (improbitate depressa veritas C); прижимать, притеснять ( alium L); смирять ( hostem L); принижать, низко ставить ( alicujus causam per contemptionem C)
    7) прекращать, пресекать

    Латинско-русский словарь > deprimo

  • 91 desilio

    dē-silio, siluī (silīvī и siliī, арх. Pl suluī), sultum, īre [ salio ]
    1) соскочить, спрыгнуть (de muro Su; ad terram Pl; ab equo V и ex equo Cs; altis turribus H; in medias undas O; ex navi in terram Cs)
    d. in pedes Cs, Apспешиться
    d. in artum H — стать в тупик, попасть в затруднительное положение
    2) бить ключом, струиться, брызгать ( lympha desilit H)
    3) низвергаться, падать ( fulmina aethereā desiluerunt domo Prp)

    Латинско-русский словарь > desilio

  • 92 detraho

    dē-traho, trāxī, tractum, ere
    1) стаскивать, снимать (aliquem equo L, de curru C; stramenta e mulis Cs; anulum de digito Ter, C и e manu VM; vestem corpori QC; armillas lacertis Pt; figuram ab ore Prp)
    2) валить, низвергать, разрушать (statuas Just; muros T)
    4) сцарапывать, стирать ( nomen ex scuto bAl)
    5) сдирать (pellem H, Ph; coria occisis Mela)
    detractis pinnis Ap — вырвав перья, т. е. «подрезав крылья»
    7) состригать, снимать (pecori lanas Q; capillos CA)
    8) мед. выпускать, удалять (sanguinem venis Lcr; materiam per alvum Scr)
    9) отнимать (scutum militi Cs; feros habitus homini O); лишать (alicui dignitatem d. Sl, C)
    10) вынимать (lapidem ex opere PJ; fetus nido V)
    11) выпускать, пропускать (litteras, syllabas Q)
    12) выделять, уводить ( ex acie singulas cohortes Cs)
    13) уносить, похищать (spolia hostium templis L; gladium delubro Martis Su)
    14) сбавлять, скинуть (aliquid de totā summā C; d. pondus Nep)
    d. de famā alicujus C — порочить чью-л. славу
    d. alicui fidem Q — лишить доверия кого-л. (не верить кому-л.)
    15) уменьшать, низводить, умалять, принижать ( majestatem regum ad medium L)
    d. de aliquo C, Nep — унижать кого-л.
    16) вредить, наносить ущерб
    multum detraxit ei, quod alienae erat civitatis Nep — ему (Эвмену) сильно вредило то, что он был иноземцем
    17)
    а) отвлекать, удалять (d. aliquem Galliā C; Hannibalem ex Italiā L)
    б) изгнать, вытеснить ( inimicum ex Galliā C)
    18) вынуждать (aliquem ad certamen C)
    d. aliquem ad accusationem C — заставить кого-л. выступить обвинителем
    d. aliquem in judicium C — привлечь кого-л. к судебной ответственности
    19) освобождать, избавлять (d. alicui laborem, calamitatem C)
    animis alicujus d. errorem O — вывести кого-л. из состояния неуверенности
    detractā opinione alicujus rei C — если не верить чему-л.
    20) чернить, клеветать ( de absentibus detrahendi causa dicere C)

    Латинско-русский словарь > detraho

  • 93 figo

    fīgo, fīxī, fīxum, ere
    1) вбивать, втыкать, вколачивать (clavum L; pila in terram L); пронзать, прокалывать (aliquem telo V; cervam conjectā sagittā V); убивать (f. aliquem V, O, QC etc.); вонзать (mucronem in hoste C; dentes in aliqua re O)
    2)
    а) укреплять (cristas vertĭce V; comas acu M; sub aethere fixae stellae O); скреплять ( caligas auro Just); закреплять ( aliquid trabali clavo C)
    б) прибивать, приколачивать, пригвождать или привешивать (f. arma in parietibus C и ad postem H)
    4) укоренять ( malum se fixit Sen); запечатлевать (oscula alicui rei Lcr, O, VF etc.; dicta animis V)
    vestigia f. V — шествовать, шагать
    5) водружать ( crucem alicui C); воздвигать, возводить (moenia O; domos T)
    6) устремлять, вперять (oculos in terram L, Sen и in aliquo V); обращать, направлять (mentem, cogitationes in aliquā re C)
    7) распинать (aliquem cruci Q, PM, in cruce C и in crucem Just)
    8) вывешивать, опубликовывать, обнародовать (f. leges, tabulas C)
    9) устанавливать, определять ( modum alicui rei H)
    fixum est C — постановлено, решено
    10) наносить ( alta vulnera M); причинять ( mortem SenT)
    11) пристально созерцать (lumine aliquid Pers, St)
    12) язвить, уязвлять (f. aliquem maledictis C)

    Латинско-русский словарь > figo

  • 94 voluto

    avī, ātum, āre [intens. к volvo ]
    1) катить, катать ( amphoras per terram Col); скатывать ( pilas e fimo PM)
    2) катиться, струиться ( amnis per saxa volutans O)
    3) med.-pass. volutari, реже se volutare вращаться ( circum terram C); кататься, валяться (in pulvere Vr, PM; in luto Vr, C)
    ad pedes rhH., C или genibus V alicujus (alicui) volutari — броситься к чьим-л. ногам, припасть к чьим-л. коленям
    4) погрязать, коснеть ( in omni genere flagitiorum C)
    5) возиться, общаться, якшаться ( cum scortis C)
    6) издавать, испускать (vocem, murmura V; v. verba confusa O)
    7) исследовать, рассматривать, обсуждать ( condiciones cum aliquo L)
    v. in pectore Pl или (in) animo C, L, QC, T, secum (animo) L, intra animum T, mente Lcr, suo cum corde или secum corde Vтщательно обдумывать
    volutatus in aliquā re C — обладающий опытом в чём-л., хорошо знакомый с чем-л.
    volutatus in veteribus scriptis C — хорошо знакомый со старой литературой, начитанный

    Латинско-русский словарь > voluto

  • 95 accido [1]

    1. ac-cido, cidī, ere (ad u. cado), an etwas hinfallen, -anfallen, auf etwas auffallen, bei etwas niederfallen, I) eig.: A) im allg.: ad terram, Enn. u. Plaut.: in humum, Varr.: m. Dat., terrae, Sen. poët.: m. bl. Acc., terram segetemque accidere incendia, Lucr. – B) insbes.: 1) von Geschossen = nach einem Orte hinfallen, wo niederfallen, auffallen, tela ab omni parte accidebant, Liv.: missa (tela) gravius accidere, Caes.: cum tela ex superiore loco missa non frustra acciderent, Liv. – 2) von Pers.: a) von Hilfe od. Gnade Flehenden = vor jmds. Knien od. Füßen bittend (supplex, ἱκέτης) niederfallen, niedersinken, sich niederwerfen, jmd. fußfällig bitten od. anflehen ( wie προςπίπτειν), ad pedes omnium, Cic.: ad alcis genua, Ter., u. alci ad genua, Suet.: u. genibus alcis, Liv.: u. so quo accidam? vor wem soll ich mich niederwerfen? Enn. fr. 114 V. – mit supplex, wie ad genua accido supplex, Sen. Troad. 700: u. pro libertate vestra supplicem vobis accidere ( wie ἱκέτην προςπίπτειν), Rut. Lup. 2, 6 (dazu Ruhnk.). – b) plötzlich jmdm. über den Hals kommen, de improviso, Sall.: quo improvisus gravior accideret, um unerwartet einen desto empfindlicheren Streich zu führen, Sall. – 3) (von sinnlichen Wahrnehmungen) = die Sinne treffen = bis zu ihnen dringen, -kommen, α) mit Angabe des Sinnes, ad aures, Cic. Sest. 107: u. bl. Dat. auribus (von Tönen, Worten, Geschrei usw., auch Regen), Cic. u.a.: u. bl. aures, Plaut. Stich. 88 u. Val. Flacc. 2, 452. (Vgl. Lachm. Lucr. 5, 608. Sorof Cic. de or. 2, 29. Ruhnk. Rut. Lup. 1, 17. Heins. Val. Flacc. 2, 452.) – vox accidit ad hostes, Liv.: ut notae litterarum totae ad oculos legentium acciderent, Petr. 105: acc. ad oculos animumque, vor Augen u. in den Sinn kommen, Cic.: quam res nova miraque menti accidat, wie seltsam dieser Gedanke scheinen mag, Lucr. – u. so mit Infin., quidque homini lubere accidit posse retur, Plaut. Amph. 171 G. – β) mit Angabe der Person, zu der etwas dringt: nilne ad te de iudicio armûm accidit? Pacuv. fr.: ut vox etiam ad hostes accideret, zu den F. drang, Liv.: ne maioris multitudinis species accidere hostibus posset, damit dem Feinde die Anzahl der Truppen nicht größer erscheinen möchte, Hirt. b.G. – γ) absol. = zu Ohren dringen, zu Ohren kommen od. gebracht werden, hinterbracht werden (wie προςπίπτειν), concitatior clamor accidens ab increscente pugna, Liv.: unde (clamor) accidisset, woher es (das Geschrei) komme, Liv.: clamor deinde accidit novus, Liv.: fama accidit, classem Punicam adventare, es kam das Gerücht od. die Nachricht (zu Ohren) von der Annäherung der p. Fl., Liv.; vgl. Fabri Liv. 21, 10, 12. Drak. Liv. 40, 32, 2.

    II) übtr.: 1) im allg.: quantis opibus, quibus de rebus lapsa fortuna accidat (zu Boden sinkt), Enn. tr. 371 (396): eodem die istuc verbum vere in te accidit, ist mit Recht in Bezug auf dich gesprochen worden, Ter. Andr. 885. – 2) (von Ereignissen usw.) vorfallen, vorkommen, eintreten, sich ereignen, sich zutragen, geschehen (u. zwar zufällig, unerwartet od. unvorhergesehen, wie προςπίπτειν, συμβαίνειν); mit Dat. = jmdm. od. einer Sache widerfahren, begegnen, zustoßen (συμβαίνειν τινί), raro acc., Ggstz. crebriores esse, Cornif. rhet.: supra omnia quae accidunt continguntque eminens, Sen.: timeo, ne illi me accusante aliquid accidat, es könnte ihm etwas geschehen, Cic.: si quid secundi evenisset..., si quid adversi accidisset, Nep.: quicquid acciderit, jedes Begebnis, Cic.: si aliter acciderit, Cic.: negotia, si qua acciderent, etwa vorkommende Geschäfte, Cic.: esset vitium, si non peteretur, sed accideret, wenn es nicht absichtlich, sondern zufällig wäre, Quint.: potest accidere promissum aliquod et conventum, ut etc., Cic.: illud etiam accidit praeter optatum meum, sed valde ex voluntate, Cic.: nollem accidisset tempus, in quo etc., Cic..: si quod tempus accidisset, quo tempore etc., Cic.: si qua calamitas accidisset, Cic.: si quid acciderit, Cic.: si quid adversi accidisset, Caes., Ggstz. si quid secundi evenisset, Nep.: si quid gravius od. si gravius quid acciderit od. accidisset, im Fall einer Niederlage, Caes.: m. Dat., qualis si qui (dux) nunc esset, tibi idem, quod illis accidit, contigisset, Cic.: haec et omnia, quae homini accidere possunt, ita fero, ut etc., Cic.: horum mihi nihil accidisset, si aut Agrippa aut Maecenas vixisset, Sen.: nihil accidet ei separatim a reliquis civibus, es wird ihm nicht anders ergehen, wie den übr. B., Cic.: nescio an tibi gratius opportuniusque acciderit, Cic.: cum hoc illi improvisum atque inopinatum accidisset, Cic.: si quid gravius ei a Caesare accidisset, wenn C. strenger gegen ihn verführe, Caes.: tantum flagitium civitati accidere, Claud. Quadrig. fr.: accidit fortunis omnium pernicies, Cic. – Dah. insbes.: a) accidit = es ereignet sich, trifft sich, tritt der Fall ein, kommt vor, trägt sich zu, geschieht, si ita (forte) accidisset, Cic.: mit folg. ut u. Konjunktiv (wenn der Fall als ein noch nicht gekannter, sich erst gestaltender dargestellt wird), wie casu accidit, ut id primus nuntiaret, Cic.: non potuisset accidere, ut unum genus esset omnium, nisi etc., Cic.: od. m. folg. quod (wenn der Fall als schon vorhanden vorausgesetzt wird), wie accidit perin-commode, quod eum nusquam vidisti, daß du ihn nirgends gesehen hast, ist ein unseliger Zufall, Cic.: od. m. folg. Infinit. od. Acc. u. Infinit. (wenn der Fall als Vorstellung, abstrakter Begriff dargestellt wird), nec acciderat mihi opus esse, Cic.: cum inique accidat turpem aestimationem sequi, Cic.: illud vero mihi permirum accidit, tantam temeritatem fuisse in illo adulescente, Cic.; vgl. Jordan zu Cic. Caecin. 8. p. 155; od. m. folg. ne u. Konjunktiv, nihil autem est pro certo futurum, quod potest aliquā procuratione accidere, ne fiat, Cic. – b) si quid alci accidat (od. accideret od. acciderit od. accidisset), d.i. α) mit u. ohne humanitus = wenn jmdm. etwas (Menschliches) zustoßen od. begegnen sollte, euphemist. = wenn er sterben sollte ( wie εἴ τι πάθοι od. ἤν τι πάθη od. εἴ τι γένοιτο περὶ αυτον), Cic., Vell. u.a. Vgl. Muncker zu Hyg. fab. 109. – β) = wenn ihm etwas (ein Unfall) zustoßen od. begegnen sollte, euphemist. = wenn es unglücklich (im Kampfe usw.) gehen sollte u. dgl., Cic. u.a. – 3) ausfallen, ablaufen, bene, Plaut.: alci opportune, Caes.: incommode, Caes.: peius victoribus Sequanis quam Aeduis victis accidisse, es ist schlimmer für die Sequaner ausgefallen, Caes.: hoc quorsum accidat, Ter.: si secus oder aliter acciderit, wenn es anders, d.i. nicht nach Wunsch ausfallen sollte, Cic.: ut (gesetzt daß) omnia contra opinionem acciderent, Caes. – 4) als gramm. u. rhet. t.t., einer Sache gleichs. noch anfällig werden, zu etw. als etw. Besonderes noch hinzukommen, plurima huic verbo accidunt ( wie genus, tempora etc.), Quint.: cetera, quae ei generi accidunt, ihm als Arten untergeordnet werden, Quint. – / Partiz. accidēns subst., Abl. Sing. ab accidenti, Plin. Val. 3, 12 in.: ex accidenti, Aquil. Rom. 16. Iulian. dig. 35, 2, 51. Serv. Verg. Aen. 1, 640. – Nbf. accado (hinfallen), wov. accadens, Sen. suas. 6, 3.

    lateinisch-deutsches > accido [1]

  • 96 adaggero

    ad-aggero, āvī, ātum, āre, anhäufen, terram bene, Cato r.r. 94: terram circa arborem, Col. 5, 11, 8: circa positas (ulnos) pedes ternos undique e solido, Plin. 17, 77: terra adaggerata Nilo, durch den Nil angeschlämmt, Plin. 13, 69.

    lateinisch-deutsches > adaggero

  • 97 affligo

    af-flīgo (ad-flīgo), flīxī, flīctum, ere, I) jmd. od. etw. an etw. hinschlagen, anschlagen, gewaltsam werfen, schmettern, A) im allg., m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., alqm ad terram, Plaut., od. terrae, Ov.: alcis imaginem solo, Tac.: vasa parietibus, Liv.: caput saxo, Tac.: navem undae, aufprallen lassen, Liv.: im Passiv m. locat., infantes suos afflictos humi in ora militum adversa miserunt, Flor. 4, 12, 5. – poet., oscula (labellis), daraufheften, Lucr. 4, 1073 (1081). – im Bilde, neque tuas rationes ad eos scopulos appulisses, ad quos Titii afflictam navem... videres, angeschleudert, Cic. Rab. perd. 25. – übtr., se affligere, sich abgrämen, abhärmen, Cic. de div. 2, 6. – B) prägn., zu Boden schlagen, -werfen, um- od. niederwerfen, -stürzen, niederreißen, im Passiv = zu Boden stürzen, niederstürzen, hinabstürzen, 1) eig.: arborem, Caes.: statuam, monumentum, Cic.: infestantes afflixit et ad terram dedit, Suet.: equi virique afflicti (in der Schlacht), Sall.: cedo manum; nolo equidem te affligi, Plaut.: vertice intorti affligebantur, Liv.: qui supersteterant (scalis), afflicti sunt, Sall.: nec, qui paulum titubassent, haerere afflicti vestigio suo, Liv.: neque si (alces) quo afflictae casu ceciderint, erigere sese possunt, Caes. – 2) übtr.: ubi Mars communis et victum saepe erigeret (aufrichte) et affligeret (niederwerfe) victorem, Liv. 28, 19, 11. – II) anschlagen = beschädigen, verletzen, übel zurichten, 1) eig.: fusti caput alcis, Tac.: ferro saxo aliis telis affligebantur capita, Sall. fr.: lapsu equi afflictus, Tac.: afflicti alvos (am B.) undarum vi, Sall. hist. fr. 3, 24 (25): naves, quae gravissime afflictae erant, beschädigt, leck geworden, Caes. – im Bilde, cum prospero flatu eius (fortunae) utimur, ad exitus pervehimur optatos, et, cum reflavit, affligimur, so erhalten wir ein Leck, scheitern wir, Cic. de off. 2, 19. – 2) übtr.: a) beschädigen = übel zurichten, hart mitnehmen od. heimsuchen, niederdrücken, -beugen, demütigen, schwächen, stürzen, barbaria, quam afflixerat, Cic.: vastatione, dein proelio afflixit opes hostium, Liv.: non vitium nostrum, sed virtus nostra nos afflixit, hat mich ins Elend gebracht, Cic.: fames affligebat hostes, suchte heim, Tac.: equestrem ordinem, ihm großen Eintrag tun, Cic.: vastatione opes hostium, Liv.: mors, quae tantum potuit, ut omnes cives suos perdiderit et afflixerit, ein verderblicher Schlag war für alle usw., Cic.: Corsicam prope afflixit Decumi Pacarii temeritas, wäre für K. fast verderblich geworden, Tac.: non plane me enervavit nec afflixit senectus, hat mich zu Boden gedrückt, Cic.: rem augere (heben) laudando, vituperando rursus affligere (wieder sinken machen), Cic.: causam susceptam (absichtlich fallen lassen, preisgeben [= praevaricari], Cic.: tum me di omnes male afflixint, Fronto ad M. Caes. 3, 3. p. 42, 7 N. – u. im Passiv, vectigalia bellis affliguntur, leiden durch die Kr., Cic.: uno genere morbi affligi, Cic.: afflictam civitatem pestilentiā esse, Liv.: quo vulnere afflictus, Curt.: quorum scelere religiones tum prostratae afflictaeque sunt, die R. mit Füßen getreten u. mißhandelt worden ist, Cic.: mutatione bonorum affligi, vom Verlust seiner G. betroffen worden, Amm.: Partiz. subst., Romani victis afflictisque universis ipsi exarmati quam integri universis civitatem dare maluerunt, Vell. – b) das Gemüt od. jmd. in Bestürzung-, in Betrübnis setzen, niederbeugen, niederschlagen, jmdm. das Herz schwer machen (Ggstz. levare), alqm, Cic.: animos affligere et debilitare metu, Cic.: amissi eius desiderio vehementer afflictus est, Curt. – c) den Sitten wehtun, sie verschlimmern, verschlechtern, Asia donata multo gravius afflixit mores, Plin.: illae opes atque divitiae afflixere saeculi mores, Flor. – / Archaist. afflixint = afflixerint, Fronto ad M. Caes. 3, 3. p. 42, 7 N. – parag. Infin. Präs. Pass. adfligier, Ser. Samm. 832 (826).

    lateinisch-deutsches > affligo

  • 98 ago

    ago, ēgī, āctum, ere (griech. ἄγω, altind. ájati, ›geht, treibt‹), in Bewegung setzen, d.i. machen, daß etw. vorwärts geht, I) eig., im Raume = führend, leitend in Bewegung setzen, treiben, 1) im allg. = treiben, führen, leiten, α) Tiere als Treiber, Hirt usw., tauros, Verg.: nobile armentum, Aur. Vict.: mercede caballum, Hor.: capellas protenus, hinwegtreiben, Verg.: ex loco infesto porro armentum, Liv.: ex agris in urbem pecora armentaque, Iul. Obs.: bovem Romam, Liv.: boves ad flumina, Verg.: pecora per calles, Curt.: greges ante se, Sen.: elephantos ante agmen, Curt.: belua in hostes imperio, in suos metu agitur, Curt.: celso Nysae de vertice agere tigres, Verg.: m. 1. Sup., pecus venum, Pacuv. tr. 121: pecus pastum, Varr. LL. 6, 41: capellas pastas potum, Verg. ecl. 9, 24: poet. m. Infin., omne cum Proteus pecus egit altos visere montes, Hor. carm. 1, 2, 8. – β) Menschen als Führer, Treiber usw., reliquum agmen pecudum more, vor sich her treiben, Curt.: copulā vinctum ante se Thyum, Nep.: in via cursores et Numidas et multum ante se pulveris, Sen.: captivos prae se, Curt.: virgis proditorem in urbem, Liv.: per omnem vicum alqm verbere, Tac.: alqm ad mortem, zum Tode führen, Tac.: servum suum sub furca ad supplicium, Val. Max.: captivos sub curribus Indos, im Triumph aufführen, Mart.: u. animos per orbem agi, von der Seelenwanderung, Sen. – dah. auch (wie ἄγειν) = »mitbringen, mitnehmen«, multis milibus actis armatorum ex ea regione, Liv. – u. der milit. t.t. agmen agere, den Zug in Bewegung setzen = mit ihm aufbrechen, ihn marschieren lassen, nunc agendo, nunc sustinendo agmen, Liv.: agmen agens equitum, führend, Verg.: u. vom Zuge der Schiffe, agmen agens, Verg.: gew. im Passiv, agmen agitur, der Zug (das Heer) bewegt sich, bricht auf, marschiert, m. Advv., wie citius, raptim u. dgl., Liv. (s. die Belege bei Fabri Liv. 21, 61, 4). – u. in der Umgangsspr., agere se, »sich treiben« = »gehen, kommen« (s. Spengel Ter. Andr. 708. Hildebr. Apul. met. 5, 2. p. 310), quo agis te? wohin gehst du? Plaut.: quo hinc te agis? Ter.: unde agis te? od. bl. unde agis? woher kommst du? Plaut.: ebenso ecce gubernator sese Palinurus agebat, kam daher, Verg. – γ) ein Pferd (als Reiter od. Fuhrmann), ein Fahrzeug (Wagen, Schiff) treiben = führen, leiten, lenken, steuern, iumenta od. currum, die Tiere od. den Wagen lenken, den Wagenlenker machen, Wagenlenker sein, Liv., Curt. u.a.: equum ad vallum, an den W. heranreiten, Tac.: equum in hostem, auf den F. lossprengen, Curt.: per patris corpus carpentum, den Wagen über des V. Leichnam lenken, Liv.: u. so super ipsum corpus carpentum, Aur. Vict.: currus in diversum, Sen.: adductos intus agere equos, sprichw. (s. intus), Ov. fast. 6, 586. – colles, quos agimus praeter navem, Lucr.: navim agere ignarus navis timet, Hor.: dic, unde onustam celocem agere praedicem, sag, von wo du deinen Kutter geladen hierher treibst (scherzh. = von wo du angetrunken herkommst), Plaut.: instructas quadriremes ad urbem, Curt.: in litus naves, auf den Strand treiben, -laufen lassen, Liv.: ratem in amnem, Ov.: rex classem in diversam partem agi iusserat, Curt.: simul naves in adversum amnem agebantur, wurden stromaufwärts geführt, Tac.: quibus (Austris) feliciter acti, Ov. – δ) übh. etw. Lebl. in Bewegung setzen, treiben, es sich bewegen-, es gehen machen, in Gang bringen, von Menschen usw., agens carmine quercus (von Orpheus), Verg.: vocem cubantes excitant (bringen in Gang), et cum egerunt (u. wenn sie sie in Bewegung gesetzt haben), Cic.: tantas moles nullā ope, quae cerneretur, admotas deorum numine agi credebant, Curt. – v. Lebl., nubes ventus agens, Lucr.: Pactolus aureas undas agens, Varr. fr.: maiore vi ac mole undas (v. einem Flusse), Curt.: longeque fluctus (v. Meere), Curt.: flumen maiore impetu adversum agitur, strömt mit desto größerer Gewalt nach der entgegengesetzten Richtung, Curt.: duplex agitur per lumbos spira, doppelt läuft durch die Lenden das Rückgrat hin, Verg.: agentes frigora venti, mitbringend, Verg.: trisulcum fulmen igni fervido actum, Varr. fr.: corpora agunt contagia late, verbreiten weit, Ov.: intus agere lacrimas, verschlucken, Albinov. eleg. 114. – ε) als milit. t.t. die Belagerungsmaschinen gegen einen Ort hin in Bewegung setzen, vorschieben, näher rücken, vineas turresque ad oppidum, Caes.: testudinem, Sall.

    2) insbes.: a) zu rascherer Bewegung antreiben, nach einem Ziele (bes. wider Willen, gewaltsam) forttreiben, fortführen, fortreißen, α) Tiere u. Menschen, equo temere acto, sein Pf. aufs Geratewohl angetrieben, Liv.: u. sprichw., agas asellum, du magst den Esel antreiben (er wird doch nicht schnell laufen lernen; vgl. Hor. sat. 1, 1, 90) = du bist und bleibst der alte, Cic. de or. 2, 258. – ne se avium modo, quas naturalis levitas ageret ad sidera (aufschwinge zu den Sternen), inani ac puerili mentis affectu efferret, Curt.: quā impetus egit equos, wohin wildes Gelüst trieb die Pf., Ov.: quā quemque metus agebat, diffugerunt, Curt.: diffugiunt, quo quemque agit error, Ov. – dah. im Passiv, agi = fortgetrieben-, fortgerissen-, fortgeführt od. umhergeführt werden, rennen, stürmen, fliegen usw., turbā fugientium actus, mit fortgerissen, Liv.: quo multitudo omnis agebatur, rannte, stürmte, Liv.: agi per auras, durch die Lüfte geführt werden, Verg.: agi longis erroribus (auf. l. Irrfahrten), Vell. u. Verg. – β) Dinge, membris agit atra venena, treibt heraus aus den Gl., Verg.: u. (nach der Lehre Epikurs, daß alles Sein u. Geschehen aus zufälligen Bewegungen von Atomen herrühre) quibus forte temere humana negotia volvi agique persuasum est, sich im bunten Wirbel drehe, Curt. 5, 11 (31), 10. – u. bes. animam agere, »den Lebenshauch austreiben« = »in den letzten Zügen liegen, den Geist aufgeben« (vgl. Cic. Tusc. 1, 19), Cael. (b. Cic.), Liv. u.a.: im Wortspiel, eodem tempore et gestum et animam agere, gleichs. die Seele aus dem Leibe heraustreiben, Cic.: est tanti, habere animam, ut agam, leben, um zu sterben, Sen.: ne quod agas desit, agas animam, damit du etwas zu treiben habest, treib dir die Seele aus, Mart.: u. scherzh. res (mein Vermögen) quom animam agebat, Plaut. – b) beunruhigend, jagend, verfolgend forttreiben od. in Bewegung setzen, α) Tiere u. Menschen = umhertreiben, jagen, hetzen, verfolgen, cervos (v. Hunden), Verg.: apros latratu turbabis agens, scheuchst du mit bellender Meute in die Flucht, Verg.: egi per iuga longa canes, Ov. – ceteros ruerem, agerem etc., Ter.: amantes aestuantes (v. Amor), Varr. fr.: obvios, fortstoßen, Suet.: glebis aut saxis aut fustibus alqm de fundo praecipitem, Cic.: u. bes. vom Verfolgen der Feinde (vgl. Fabri Liv. 24, 42, 3), praecipites Pompeianos, Caes.: cursu palantes Troas, Verg. – u.m. Angabe wohin? fugientes hostes ad naves, Iustin.: exsulem populum Rom. in hostium urbem, Liv.: alqm in exsilium, Liv.: hostem penitus in intimas solitudines, Suet.: Narseum in ultimas regni solitudines, Eutr.: poet. m. Dat. loc., puerum Orco (in den O.), Hor. sat. 2, 5, 49. – β) Dinge, certatim remis mare, aufregen, Val. Flacc.: acta boreā pinus, hin- u. hergetrieben, gejagt, Ov. – c) ( wie ἄγειν) von irgendwo weg-, forttreiben, bes. gefangen od. als Beute, inde actae boves, Liv.: reliquum agmen (hostium) more pecudum intactum agebatur, iubente rege, ut caedibus abstineretur, Curt.: dah. raubend weg-, forttreiben, rauben, redigunt actas in sua rura boves, Ov. – u. so praedam od. praedas (pecoris et mancipiorum) agere, »Vieh (u. Sklaven) als Beute mit fortnehmen« u. übh. »Beute machen, plündern« (griech. λεηλατειν), Sall., Liv. u.a.; vgl. pulchram praedam agat, eine schöne Beute machte (= einen schönen Fund täte), si quis illam invenerit aulam onustam auri, Plaut. aulul. 610 sq. – dah. insbes., ferre od. (selten) portare et agere ( wie φέρειν καὶ ἄγειν) = totes u. lebendes Eigentum »fortschaffen (ferre) u. fortführen (agere)«, teils von den Eigentümern (also im nichtfeindlichen Sinne), res, quae ferri agique possunt, bewegliche Habe, Liv.: simul animadvertit multa undique portari agique, Caes. b.c. 2, 25, 2: teils von Feinden »ausplündern u. wegschleppen«, cum ferret cuncta atque ageret, Liv.: postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, Liv.: hi ferre agere plebem plebisque res, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 3, 7. Drak. Liv. 33, 13, 10. Ruperti Tac. hist. 1, 2, 11): u. bildl. (wie im Griech.), principes fori agunt feruntque cuncta, reißen alles mit sich fort, schalten und walten nach Willkür, Tac. dial. 8, 2. – d) mit einer gewissen körperlichen Anstrengung (schlagend, stoßend, werfend, biegend usw.) wohin treiben, bes. so, daß es festsitzt, eindringt usw., sublicae oblique agebantur, wurden eingerammt, Caes.: pinus ab alto ad terram, von oben bis auf den Boden biegen, Ov.: fundam circum caput, schwingen, Verg.: per costas pugionem, stoßen, Aur. Vict.: per utrumque gladium Val. Max.: hasta alci per armos acta, Verg.: dah. in crucem agere, ans Kreuz schlagen, heften, Cic. u.a. – e) »in fortlaufender Richtung gestalten«, α) in räumlicher Ausdehnung anlegen, unser ziehen, führen, fundamenta, Cic.: parietem, Cic.: aggerem, Caes.: cuniculos, Caes.: cuniculos ad aerarium, Cic., od. per magna spatia, Plin.: cloacam maximam sub terram, Liv.: molem mari, ins Meer hineinbauen, Curt.: amnem occultas egisse vias subter mare, sich einen Weg gebahnt, Verg. – so bes. als t.t. der Feldmetzkunst, limitem agere, »die Grenzmark ziehen«, Tac.: u. poet., latum per agmen limitem agit ferro, haut sich Bahn querdurch, Verg.: u. im Bilde, idem limes agendus erit, d.i. das gleiche Mittel anzuwenden, Ov. – β) von Gewächsen = nach innen od. außen treiben, hervortreiben, ansetzen, radices, Varr.: radices in profundum, Plin.: u. im Bilde, vera gloria radices agit atque propagatur, Cic. – u. so gemmas, coliculum, folia, florem, frondem, Varr., Col. u. Plin.: poet., ossa robur agunt, die Gebeine werden zu hartem Holze, Ov.: u. se laetus ad auras palmes agit, sich fröhlich zur Luft aufschwinget das Reis, Verg.: actae ad sidera pinus, emporgewachsen, reichend, Verg. – γ) übh. aus sich heraustreiben, zum Vorschein bringen, scintillas, Funken sprühen, Lucr.: spumas, Sch. treiben, schäumen, Lucr.: cum spumas ageret in ore, sein Maul schäumte, Cic.: rimas, Risse, Sprünge bekommen, sich spalten (vom Holz, von Bäumen, vom Erdboden usw.), Cic. u.a.

    II) übtr.: A) im allg.: a) übh. in tätige Bewegung setzen, treiben, führen, leiten, bringen, animus cuncta agit atque habet, Sall.: u. so alqm transversum agere, jmd. auf Abwege treiben, -führen (von glücklichen Umständen usw.), Sall., Sen. u.a. (vgl. Kritz Sall. Iug. 6, 3): per reges actum genus omne Latinos, das durch alle lat. Könige durchging, Verg. Aen. 12, 530. – u. Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, behandelt werden, Verg. Aen. 1, 574. – mit Ang. wohin? od. wozu? durch ein Adv. od. durch in od. ad m. Akk., α) = in einen Zustand treiben, versetzen, bringen, animum in admirationem curae priscorum, Plin.: alqm in furorem, in insaniam, Quint.: in desperationem agi, Liv. epit.: si quis ad illa te agat, versetzte dich ein Gott hin, Hor. – β) zu einem Entschlusse, zu einer Vornahme treiben, führen, bestimmen, bringen, matre agente, auf Antrieb der M., Capit.: poëmata dulcia sunto et quocumque volent animum auditoris agunto, Hor.: alqm confestim od. praecipitem ad certamen, Liv.: pravis et externis religionibus captas mentes velut furialibus stimulis ad omne scelus et ad omnem libidinem agere, Liv.: irā deorum ad tantum nefas agi, Curt.: ag. Latinos falsis criminibus in arma, Liv.: in favorem aut odium contactu valentiorum agi, sich bestimmen lassen, Tac.: alqm in fraudem, zum Verrat treiben, Verg.: poet. m. folg. Infin., desertas quaerere terras auguriis agimur divum, Verg. Aen. 3, 4 sq. – b) in unruhige Bewegung setzen, umhertreiben, jagen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen u. dgl., amor me ludificat, fugat, agit, Plaut.: agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, Cic.: acerba fata Romanos agunt, Hor.: diris agam vos, Hor.: agentia verba, Worte, die zur Verzweiflung treiben, Hor. – c) in stürmische Bewegung setzen, ubi (multitudo) aut studio agitur aut irā, in Bewegung gesetzt, aufgeregt wird, Curt. 6, 9 (33), 6: dah. aus dem Gleichgewicht heben, -bringen, erschüttern, perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur, weder aus dem Gleichgewicht gebracht, erschüttert wird, Nep. Att. 9, 1. – d) in tätige Bewegung setzen, treiben, anregen, anfeuern, in Tätigkeit-, in Übung erhalten, seu te discus agit, Hor. sat. 2, 2, 13: non anxia mentem agit spes, Claud. cons. Prob. et Ol. 65 sq. – e) refl. agere (absol.) od. agere se, α) agere (absol.) = irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, sich befinden, weilen, edoctus, ubi ageret, Dict.: in partibus orientis, Lact.: clerus Romae agens, Cypr.: sub Alpibus, Flor.: sub extremis Alpium radicibus inter Arsiam Titiumque flumen, Flor.: multum et familiariter cum alqo, viel u. vertraut mit jmd. umgehen, Sall.: inter Vinios... variā et pudendā sorte, mit Leuten wie Vinius... umgehen, Tac.: inter homines (v. Christus), weilen, Lact.: agere inter homines desinere, aufhören unter den Menschen zu weilen = sterben, Tac.: in carne mortali, Lact. – v. Völkern, irgendwo wohnen, hausen, Batavi donec trans Rhenum agebant, Tac.: Africa, quae procul a mari incultius agebat, Sall.: Gaetulos partim in tuguriis, alios incultius vagos agere, Sall.: plerumque sub silvis, Flor. – v. Staaten, unter dem u. dem stehen, octo civitates quae sub ipsis agebant, Eutr. 2, 2: Thracia, Cilicia, Commagene, quae sub regibus amicis egerant, Eutr. 7, 19. – von Soldaten = stehen, in der Schlacht, auf Posten, im Winterquartier usw., apud primos, Sall.: totum diem in armis, Dict.: circa muros et in stationibus solute ac neglegenter, Liv.: haud longe, Tac.: trans Padum, Tac.: Lugduni, Tac.: in vico Marcoduro incuriosius, Tac.: ala in finibus suis agens, Tac.: Chauci inter auxilia Romana agentes, Tac.; vgl. Kritz Tac. Agr. 18, 2. Heräus Tac. hist. 2, 39, 11. – v. Beamten (Statthaltern), im Amte sein, dienstlich tätig sein, haud procul inde, Tac.: Minturnis, Tac.: Antiochiae et circa Armeniam, Eutr.: in Raetia et Norico, Eutr. – β) m. se u. absol., auf eine gewisse Weise sein Wesen treiben, es so u. so treiben, irgendwie sich benehmen, sich zeigen, sich verhalten, tantā mobilitate Numidae sese agunt, Sall.: quanto ferocius ante se egerint, Tac.: sic se agere, Rutil. Lup.: non ex institutione Stoica se agere, Sen.: se ingenti modestiā agere, Eutr.: contra Gordianos superbissime, Capit. Gord. 30 in.: ut nummularii probe se agant circa omne negotium suum, ICt.: neglegenter se et avare agentes, Eutr.: sed agant se, ut volunt, Sulpic. Sev. Vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 4 extr. – u. (ohne se) quemadmodum sanis hominibus agendum est od. quemadmodum sanos agere conveniat, Cels.: agere insolentius, Eutr.: feroces pro victoribus agere, sich wie S. benehmen (ohne es zu sein), Sall.: agere pro dei sacerdote, Cypr.: libertinos, qui pro equitibus Romanis agerent, Suet.: tota civitas laeta agere, Sall.: quieti ac sine terrore egēre, Dict.: sermone, cultu etc. ut Germani agunt, Tac.

    B) eine Zeit, eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen machen: 1) eine Zeit gleichs. »heraufführen u. ablaufen lassen«, sie den Kreislauf vollenden lassen, cum Tithonia coniunx quintae tempora lucis aget, Ov.: ver illud erat, ver magnus agebat orbis, Frühling hatte der große Weltumfang, Verg. – dah. α) mit annus u. einer Ordinalzahl = im...ten Jahre stehen (= es erreicht, aber noch nicht überschritten haben), so u. so alt sein (s. Ruhnken Suet. Caes. 1), quartum annum agere incipientes, Varr.: quartum annum ago et octogesimum, Cic.: qui sextum et octogesimum annum agens causam dixerit, Liv.: annum plenum nonum decimum agens, ICt.: annum agens vicesimum aetatis, Eutr.: quinquagesimum et quartum agens aetatis annum, Suet.: erst spätlat. mit Plur. von annus und einer Kardinalzahl, decem et octo annos agens, Capit. Anton. phil. 5, 1; vgl. Capit. Gord. 15, 2 u. 22, 2: decem et novem agebat annos, Augustin. de civ. dei 15, 12, 1. – u. (von einem Zeitabschnitt) im Passiv, agi, im Ablauf begriffen sein, ablaufen, u. im Perfect. = abgelaufen-, verflossen-, am Ende sein, postquam ad te venit, mensis agitur hic iam septimus, Ter.: ut tunc principium anni agebatur, man im Anfange des Jahres stand, Liv.: Vergilii aetate incognita, a cuius obitu XC aguntur anni, der nunmehr 90 Jahre tot ist, Plin.: bis tricenis annis actis, Laber. fr.: actis in regno XV annis, Iustin.: menses iam tibi esse actos vides, Plaut.: mensibus actis, Varr. LL. – β) eine Zeit (die Lebenszeit, die Jahre, einen Zeitabschnitt) zubringen, hinbringen, verleben, aevum agere consuetis in armis, Pacuv. fr.: aetatem domi, Enn. fr.: aetatem cum uno viro, mit einem M. leben, Ter.: aetatem procul a re publica, Sall.: aetatem in litteris, Cic.: vitam pudice, Ter.: vitam sanctissime honestissimeque, Cic.: vitam ruri, Ter. u. Liv.: silvestrem vitam, im Walde leben, Solin.: tolerabilem senectutem, Cic.: pleraque tempora in venando, Sall.: medium tempus ad proconsulatum usque in otio secessuque, Suet.: dies in terra, noctes in aqua (vom Krokodil), Plin.: noctem inter gaudia, Verg.: noctem quietam, non insomnem, Tac.: totam eam noctem cum magno animi metu perpetuis vigiliis, Liv.: nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit, Liv.: hiemem sub tectis suis, Liv., od. in castris, Sall.: ibi hiberna, Liv.: ad Tarentum aestiva, Liv. – dah. absol. = leben, existieren, homines, qui tum agebant, Tac.: ne sine solacio ageret (lebe, bleibe), Tac.: agere procul, fern stehen, Tac.: per mollitiem, in W. dahinleben, Sall.: sine legibus certis, sine magistratibus, Liv.: arbitrio alieno, Dict.: incertā pace, Liv.: in otio, Flor.: adhuc usque id est per longam temporum seriem agentes, Cypr.

    2) eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen lassen, in bezug auf etw. tätig sein, handeln, etw. treiben, betreiben, tun, beginnen, besorgen, verrichten, ausführen, vollführen, haec agens, während er damit beschäftigt war, Liv. u. Curt. (s. Wölffl. Liv. Krit. S. 28): omnia quae fiunt (entsteht, in der Natur), quaeque aguntur (getan wird, von Menschen), Cic.: ibi quid agat secum cogitat, Enn. fr.: sed eos (deos) non curare opinor, quid agat humanum genus, Enn. fr.: quaeso, ne temere hanc rem agas, ne iracunditer, Caecil. fr.: o, quid agis? ach, was beginnst du? Hor.: quid vos agitis? was treibt ihr (was beschäftigt euch)? Cic.: nihil agis, quin ego audiam, Cic.: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, Luccei. bei Cic.: nec quicquam raptim aut forte temere egeritis, Liv.: quod agendum aut faciendum sit, id non recusem, Cic.: agerent facerentque, ut e re publica ducerent, Liv.: agerent (sie sollten nur zumachen) ac ferirent, Tac.: omnes fere res asperas per Iugurtham agere, Sall.: quae cuncta etsi consilio ductuque alterius agebantur, Tac.: castrensis iurisdictio... plura manu agens, vieles tätlich bewirkend, Tac.: multa agendo nihil agere, Phaedr.: operose nihil agere, Sen.: dum aliud agitur (nebenbei), ediscere alqd, Quint.: cuncta impetu militum acta, ging vor sich, Tac.: iucundi acti labores, Cic. – agere res egregias, Eutr.: multa in Hispania bene, Eutr.: multa strenue, Eutr.: nihil non tranquillum et placidum, Eutr.: nihil iniustum ad augendum fiscum, Eutr.: nihil quasi Romanus egit, er benahm sich in keinem Stücke wie ein Römer, Eutr. – in der Umgangsspr., quid agis?was treibst du? was machst du? wie geht's? Plaut., Cic. u.a.: quid agit? was macht sie? wie geht es ihr? Ter.: quid agitur? was macht man? wie geht's? was gibt's? wie stehen die Sachen? Komik. – ebenso bei Fragen der Verlegenheit, des Zweifels, der Furcht, quid faciam? quid agam? was soll ich tun? was soll ich anfangen? Komik.: quid ages? Ter.: ebenso quid ago? quid agimus? Komik. u.a. (s. Brix Plaut. mil. 250 u. trin. 1062): u. in der indir. Frage, neque satis centurionibus constabat, quid agerent, Caes. – u. die Formeln, age, si quid agis, als drängende Aufforderung, »mach! mach!«, »mach Ernst mit deinem Vorsaße!« Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 214. Brix Plaut. trin. 981). – age, ut vis, mach's, wie du willst, Plaut.: u. so age, age, ut lubet, Ter. – quod agis, id agas, bleib bei deinem Vorsatze, Plaut.: u. so age porro, tamen istuc ago, ich bleibe doch dabei (bei dem von dir empfohlenen Verfahren), Ter. – absol., se non interfuisse, sed egisse (dabei [als Zeuge] tätig gewesen sei, zu tun gehabt habe) dicit, Cic.: industria in agendo, celeritas in conficiendo, Cic.: defessa iubendo est saeva Iovis coniunx; ego sum indefessus agendo, Ov.: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt, Sall. – bes. m. Advv., auf irgend eine Weise handeln, verfahren, zu Werke gehen, lenius, Sall.: pariter, Sall.: facile iusteque, Tac.: cum (consules) primo anno bene egissent, ihre Verwaltung gut war, Eutr.: u. so cum humane nobiscum hiems egerit, Sen. – dah. male, bene, praeclare agere cum alqo, übel-, gut- (glimpflich), sehr gut mit jmd. verfahren, - ihn behandeln, Plaut. u. Cic.: ebenso cum omnibus Romae aequo iure, Eutr.: u. im Passiv, male, bene agitur cum alqo, »es steht mit jmd. –, geht jmdm. übel, gut, vortrefflich«, Cic.: u. so egregie actum nobis (= nobiscum) est, siquidem etc., Dict.: u. bl. praeclare agitur, si etc., Cic.

    Dah. a) aliquid agere, handeln, tätig sein, im Ggstz. zum Müßiggang, zur Ruhe, zur Überlegung, qui talibus diebus imprudens aliquid egisset, Macr.: virtus agit aliquid, Sen. – u. ohne aliquid, zB. surgamus, eamus, agamus, Lucil. fr.: quod (daß sie) egerunt,... quod reliquerunt, Cic.: bes. im Partic. Praes., im Gerundio u. Gerundivo, agentes audentesque, Liv.: aliud agendi tempus, aliud quiescendi, Cic.: agendum atque obviam eundum est, Sall. fr.: Maecenas... vir providens atque agendi sciens, gewandter Geschäftsmann, Vell.: audendum atque agendum, non consultandum in tanto malo esse, Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 21, 3. Korte Sall. Cat. 52, 59. Kritz Sall. hist. fr. 1, 45, 7. Benecke Cic. de imp. Cn. Pomp. 3, 8. p. 90; u. (über die Verbindung aud. et ag.) Fabri Liv. 21, 40, 6. – u. der Ggstz. nihil agere, nichts tun, untätig sein, müßig gehen, numquam se plus agere, quam cum nihil ageret, Cic.: nihil agendo homines male agere discunt, Cato. fr.: iam dies hic sextus est, cum nihil egi, Pompon. fr. – b) = so u. so viel ausrichten, bewirken, etiam quicquam egisti? Afran. fr.: non nihil egisti hoc loco, Cic.: nihilo plus agas, quam si des operam etc., du dürftest nicht mehr ausrichten = das wäre ebensoviel, als wenn du usw., Ter.: nihil agit in amore inermus, Caecil. fr.: nihil agis, das hilft dir nichts, Ter.: nihil agis, dolor, du richtest nichts aus, vermagst nichts über mich, Cic.: u. so ars nihil sane egisse videatur, nisi etc., Cic.: non multum egerit, dürfte nicht viel ausrichten, Cur. b. Cic.; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 11 extr. – dah. so u. soviel vermögen, ausmachen, von dem u. dem Einfluß sein, multum agit sexus, aetas, condicio, Quint.: argumenta ac testes quid egerint, Quint. – c) etwas ernstlich betreiben, α) auf etw. achten, aufpassen, achtgeben (s. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 2, 15. Arntzen Plin. pan. 5, 3. p. 28), hoc agam, ich werde aufpassen, lauern, Ter.: hoc (istuc) od. hanc rem age, hoc od. hanc rem agite, aufgepaßt, achtgegeben, Komik. u.a. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 149): hocine agis an non? hörst du denn darauf? Ter.: at iam hoc non agis, du passest nicht auf, Ter.: id ago sedulo, ich denke ernstlich daran, Ter.: u. so nisi id agat et adsit, darauf achtet u. bei der Hand ist, Cic.: quae suā sponte, etiam si id non agas, cadunt, Cic.: cras agamus haec, wollen wir auf dieses Thema weiter Bedacht nehmen, es weiter verfolgen, Cic. – u. der Ggstz., alias res agere, Komik u. Cic., od. aliud agere, Cic., »andere Dinge (Allotria, Nebendinge) treiben, sich mit andern Dingen befassen«, d.h. »nicht aufmerken, unaufmerksam-, unachtsam-, zerstreut sein«. – β) etw. im Werke od. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, mit etw. umgehen, etw. beabsichtigen, im Schilde führen, mit etw. vorzüglich sich abgeben, etw. sich besonders angelegen sein lassen (vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 285), aliud agentes (vorhabend), aliud simulantes (vorgebend), Cic.: nescio quid mens mea maius agat, Ov.: observabo, quam rem agat, Plaut.: quid agat, quid consilii captet, Ter.: quid cogitent, Cic.: id s egissent, Cic.: in omni vita nihil aliud egi, habe es mir zur Aufgabe meines Lebens gemacht, Cic.: fratri proditionem, Tac.: de intranda Britannia, Tac. – u. bes. id agere ( selten hoc agere od. bl. agere), ut od. ne etc., das im Werke od. Sinne haben, das sich zum Hauptgeschäfte machen, daß od. daß nicht usw., damit umgehen, darauf ausgehen, -denken, sich ein besonderes Geschäft daraus machen, es darauf absehen, beabsichtigen, zu usw., qui tum, cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, Cic.: non enim id agit, ut insidietur et observet, sed iam favet, Cic.: id agere ac moliri coepit, ut desciscerent ab Insubribus Cenomani, Liv.: id agendum, ut ea facere videamur irati, Cic.: non ergo id agitur, ut aliquid assensu meo comprobem, darauf kommt es mir nicht an, daß ich usw., Cic.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, Nep.: id ab isto actum esse, ut ille suppositus facile et libenter se illum, qui non erat, esse simularet, Cic. – ego id agam, quī mihi ne detur, Ter.: itaque neque tu multum interfuisti rebus gerendis, et ego id semper egi, ne interessem, Cic. – tu, dum tua navis in alto est, hoc age (sieh zu), ut mutata retrorsum te ferat aura, Hor. ep. 1, 18, 87 sq. – qui hoc agit, ut prior sit, Quint. 10, 2, 10.

    3) etwas mit dem gehörigen äußern Vortrag (s. āctio no. II) in Handlung setzen, darstellen, a) v. Redner, darstellen, vortragen, deklamieren (vgl. Gernhard Cic. de sen. 16), id cum pronuntiamus, agimus, Varr. LL.: haec ille egit, Cic.: quae sic ab illo acta esse constabat, oculis, voce, gestu, ut etc., Cic.: absol., agere cum dignitate ac venustate, Cic. – b) vom Rhapsoden usw., vortragen, hersagen, rezitieren, carmen, Val. Flacc. 1, 783; 4, 87. – c) vom Schauspieler, α) durch bloßes Gebärdenspiel od. durch die Rede mit dem nötigen Gebärdenspiel darstellen, vortragen, spielen, in scaena gestum, als Schauspieler auftreten, Cic.: mimum, Suet. u. Macr. (vgl. ag. choros, Prop.): canticum aliquanto magis vigente motu, die Handlung der Monodie (canticum) mit weit lebendigerem Gebärdenspiel darstellen, Liv.: numquam agit hunc versum Roscius eo gestu, quo potest etc., mit solchem Feuer spielen, Cic.: haec (diese Septenare) quantis ab illo (Aesopo) clamoribus agebantur! Cic. – u. so fabulam (comoediam, tragoediam), ein Stück darstellen, spielen, Komik. u. Cic., u. aufführen (spielen) lassen, zur Aufführung bringen, Komik. (s. Wagner Ter. heaut. p. 27): novam fabulam, Varr. LL.: statariam, Ter.: u. so Menandri Eunuchum, das Stück des M. »der Eunuch«, Ter. – primas partes (die erste Rolle, die Hauptrolle), Ter.: u. so (im Bilde) priores partes, Cic.: Amphionis partes (Rolle), Varr. fr. – so auch eandem personam in triclinio agere (v. einem Mimen), Macr. sat. 2, 7, 17: u. bildl., hanc personam induisti; agenda est, Sen. de ben. 2, 17, 2: agenda est persona, quam mihi miles imposuit, Vopisc. Prob. 10, 7. – β) agere alqm (servum, lenonem, Ballionem u. dgl.), die Person (eines Stückes auf der Bühne) darstellen, Ter. u. Cic.: u. bes. übtr., im gewöhnl. Leben jmds. Rolle, jmd. spielen, abgeben, machen = sich (im Ernst od. aus Heuchelei) benehmen wie usw., senatorem, den Senator spielen, Tac.: nobilem. den Vornehmen spielen, Cael. in Cic. ep.: amicum, convivam, patrem familias, Sen.: filium, Sen, rhet.: ministrum imperatoris, Tac.: Rhodi specei secessus exsulem, als Verbannter leben, Tac.: bonum consulem, Plin. pan.: abstinentissimum virum, Liv. epit.: propugnatores sceleris, als Verfechter des V. auftreten, Iustin. Vgl. Bremi Suet. Tib. 12. – dah. d) Dank u. Lob mündlich od. schriftlich an den Tag legen, ausdrücken, aussprechen, bezeigen, sagen, alci gratias od. (im feierlichen Tone, Gebet usw.) grates, Cic.: alci gratias pro alqa re, Plaut.: dis laudes gratesque, Liv.; vgl. gratia.

    4) machen, daß eine Veranstaltung ein Zustand vor sich geht: a) ein Fest od. eine festliche Veranstaltung übh. begehen, feiern, halten, festos dies anniversarios, Cic.: festum diem, Iustin.: diem natalem u. bl. natalem, Tibull.: Idus, Hor.: quinquatrus iucunde, Suet.: diem festum Dianae per triduum, Liv.: festum genialiter, Ov.: choros, aufführen, Prop. u. Cypr.: triumphum de alqo, Cic.: acto cum gloria triumpho, Vell. – b) Zustände aller Art, α) der Ruhe = etw. halten, beobachten (längere Zeit) in etw. verharren, pacem, Sall. fr.: otia, Ov.: alta silentia, Ov.: medium, die M. halten, Vell.: morem, einer S. nachleben, Sall. fr. – β) der Tätigkeit = halten, versehen, vornehmen, treiben, vollziehen, vigilias ad aedes sacras, Cic., od. in portu, Liv.: excubias alci, Tac., od. circa cubiculum alcis, Suet.: stationem, Posten stehen (v. Soldaten), Liv., u. stationem in castris, die Wache haben (v. Befehlshaber), Tac. – popularia per ludum, Laber. fr.: nugas, Plaut.: ioca atque seria cum humillimis, Sall.: arbitria, s. arbitrium: curam alcis od. alcis rei od. m. pro od. de u. Abl., s. cūra (no. I, 1 u. no. II): delectum, s. dēlēctus (no. I): paenitentiam, s. paenitentia: mensuram agere alcis rei, s. mēnsūra: sua vota, seine Wünsche betreiben, vortragen, Ov. – u. bes. γ) der leitenden Tätigkeit im öffentl. Dienste, etw. halten = anstellen, vornehmen, veranstalten, verwalten, leiten, vollziehen, senatum, S. halten, XII tabb. (b. Cic.) u. Suet.: censum, recensum, Liv.: delectum, Quint.: delectum acerbe, Liv. epit.: forum od. conventum, einen Gerichts- od. Kreistag halten, Cic., Caes. u.a.: censuram, das Zensoramt verwalten, Ov. u. Vell.: regnum, Liv.: honorem, bekleiden, Liv.: u. so proconsulatum, Capitol. (s. Gronov. observv. 4, 14. p. 452 sq. Oudend. Caes. b.G. 2, 28, 2). – u. von Einkünften, sie verwalten, eintreiben, beitreiben, Iudaicum fiscum acerbissime, Suet.: publicum quadragesimae in Asia, Suet. – bes. agere bellum, einen Krieg »planmäßig betreiben, planmäßig (durch zweckmäßig getroffene Anstalten) führen«, Sall. u.a. (vgl. Kritz Sall. hist. fr. 2, 50, 11. Drak. Liv. epit. 49; nicht bei Caes. u. Nep., in denen jetzt überall bellum gerere gelesen wird, s. Nipperdey spicileg. in Corn. Nepot. p. 69): aber Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen... agimus, mit denen wir es (als Schriftsteller) zu tun haben, Liv. 10, 31, 10. – auch levibus proeliis cum Gallis actis, geliefert, Liv. 22, 9, 6 H. ( andere factis). – c) in der Opferspr. =machen, d.i. »das Opfertier mit dem Hammer niederschlagen u. dann schlachten«, indem der Opferschlächter (popa) fragte: agone? mach od. tu ich's? s. Varr. LL. 6, 12. Ov. fast. 1, 321 sq. Sen. contr. 2, 11. § 19; worauf der Priester antwortete: age od. hoc age, so mach od. tu es, s. Suet. Cal. 58, 2; Galb. 20, 1. Sen. de clem. 1, 12, 2.

    5) machen, daß eine Verhandlung über etw. vor sich geht, a) übh. etw. betreiben, mit jmd. wegen etw. verhandeln, reden, sich unterreden, sich besprechen, unterhandeln, etw. besprechen, ab- od. ausmachen, in jmd. mit Bitten, Zureden usw. dringen, jmd. bitten, ermahnen, jmdm. zusprechen, den Vorschlag, Antrag, das Ansinnen machen, cum alqo alqd od. de alqa re od. m. folg. ut od. ne mit Konj., auch oft m. Abl. eines Substantivums od. Gerundiums der Art, wie etwas verhandelt usw. wird (s. Fabri Liv. 24, 32, 5), non ago hoc per sagam pretio conductam, Turpil. fr.: ut agerem cum Lucceio de vestra vetere gratia reconcilianda, Cic.: quod mecum per litteras agis (schriftlich verhandelst), mallem coram egisses (mündlich besprochen, abgemacht hättest), Cic.: utrum per procuratorem ageres, an per te ipsum, Cic.: estne hic ipsus, de quo agebam, von dem ich sprach, Ter.: de quibus in foro atque in negotiis agendi non est otium, Varr. fr.: ne agendi cum eo Dioni esset potestas, sich mit ihm zu besprechen, Nep.: hactenus vobiscum verbis actum, Dict. – egit cum Cimone, ut etc., machte dem C. den Antrag usw., Nep.: egit mecum accurate multis verbis, ut etc., Cic.: non imperio modo, sed consilio etiam ac prope precibus agens cum magistro equitum, ut etc., befahl er nicht bloß, sondern riet auch seinem Reiterobersten, ja er bat ihn beinahe usw., Liv.: agere varie rogando alternis suadendoque coepit, ut etc., drang auf alle Weise, bald mit Bitten, bald mit Zureden in ihn, daß usw., Liv. – is ita cum Caesare egit (dieser äußerte gegen Cäsar): si pacem faceret etc., Caes.: quae (patria) sic agit (sich so vernehmen läßt) et quodammodo tacita tecum loquitur, Cic. – absol. = den Unterhändler machen, unterhandeln, agente Serviliā, Cic.: illo auctore atque agente, Caes.: agendi viam non video, Cic.

    b) als publiz. t.t.: α) im Senate od. vor dem Volke etw. betreiben, verhandeln, zur Entscheidung bringen, einen entscheidenden Antrag stellen od. Beschluß fassen, in senatu de alqo od. de re, Cic.: agitur in curia de alqa re, Suet. – cum populo, Cic.: cum populo de alqo, vor dem Volke in einem förmlichen Antrage, Cic.: u. so verb. cum populo patribusque od. cum populo, cum plebe agendi ius, XII tabb. (b. Cic.) u. Cic. – oft absol., ut ante, quam rogatio lata esset, nulla res ageretur, Cic.: omnia potius actum iri, quam de provinciis, Cic.: u. so de pace, de condicionibus u. dgl., Cic.: de pace cum Sylla, Eutr.: nihil omnino actum esse de nobis, die Verhandlung über mich sei so gut als gar keine, Cic. – u. agi per senatum, per populum, durch den S., durch das V. entschieden werden, -geschehen, Cic.: u. so multitudinis arbitrio res maximas agi, Cic. – numquam Curio sustinuisset, si cum eo agi coeptum esset, wenn man entscheidende Beschlüsse gegen ihn gefaßt hätte, ernstlich gegen ihn aufgetreten wäre, Cic. – β) agere causam alcis, jmds. polit. Sache betreiben, jmds. Sache führen, sich jmds. annehmen, für jmd. Partei nehmen, Cic.: agere causam populi, Nep.: utrum militantium adversarii estis an causam agitis ? Liv.

    c) als gerichtl. t.t., etw. vor Gericht betreiben, sowohl in fremdem als in eigenem Namen, als Verteidiger od. Kläger: α) v. Vert., agere causam od. rem, eine Sache, einen Prozeß führen, eine Sache verteidigen, causam, Varr. LL.: causas agere et componere, Lucr.: causas amicorum tractare atque agere, Cic.: causas Latine, Eutr.: rem de scripto, Cic.: causam contra alqm apud consulem, Cic.: bonam causam apud aequos iudices, Liv.: apud quos iudices causa agebatur, vor denen der Pr. geführt wurde, Cic.: cum proxime res agentur, wenn der nächste Gerichtstag ist, Plin. ep. – absol., agere = ein Rechtsgeschäft betreiben, bes. als Redner u. Sachwalter-, als Verteidiger auftreten, hospes in agendo, Fremdling in (Rechts-)Geschäften, Cic.: princeps in agendo, Wortführer in der Verhandlung, Cic.: ad od. apud alqm (iudicem), Cic.: egit ipse pro se (verteidigte sich selbst), nullo accusante, Plin. ep.: si agendi necessitas instat, Plin. ep.: nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum, mit V. rechten. Cic. – β) vom Kläger od. der Partei, die ihr Recht verfolgt u. dgl., eine Klage anstellen, einen Prozeß anhängig machen, mit u. ohne (ex) iure, lege (auf Grund des Rechtes, eines Gesetzes) u. dgl., sein Recht geltend machen, den Weg Rechtens od. des Gesetzes einschlagen, klagbar werden, klagen, prozessieren, rechten, quid agas mecum ex iure civili et praetorio, non habes, Cic.: u. so ag. ex syngrapha, Cic.: tamquam ex syngrapha (als hätte man einen schriftlichen Vertrag) cum populo, Cic.: comminus (persönlich), Apul. – tabellis obsignatis ag. cum alqo, jmdm. das vollzogene Protokoll vorhalten, Cic. – ag. summo iure, das strengste Recht geltend machen, Cic.: ut iure non rescriptis (principum) ageretur, Capit. – lege agito ergo, nimm das Recht in Anspruch, Ter.: agere lege in hereditatem, Cic.: lege agendo, in der Gerichtsverhandlung, Cic.: vetuit de iisdem rebus pluribus legibus agere, wiederholt zu klagen, Suet. – non enim gladiis tecum, sed litibus agetur, man wird nicht mit der Gewalt der Waffen, sondern auf dem Wege der Klage gegen dich vorgehen, Cic.: causā quam vi agere malle, Tac. – u. ohne lege u. dgl., grave (crimen est), me agente, te accusante, nullum, Cic.: cum alqo agere de alqa re, Cic.: agere ab alqo (von od. auf seiten jmds.), zB. a petitore (Kläger), a possessore (Beklagten), Plin. ep. 6, 2, 2: alter iniquum putabat plus secum agi, quam quod erat in actione, daß von ihm mehr gefordert werde, als es die Klage gestattete, Cic. – übtr., omnia pro suo iure agere, alles ganz seinem Rechte gemäß verhandeln, Ter.: agerent tecum lege Pythagorei, es würden gegen dich klagbar werden die P., Cic.: nihil, tamquam accusator, criminose nec dubia argumentis colligendo ago, ich deute nicht wie ein Ankläger alles schlimm u. suche nicht das Zweifelhafte durch Schlüsse zu erweisen, Liv. – bes. αα) agere m. Genet. des Verbrechens = klagbar werden, klagen wegen usw., mit u. ohne cum alqo (gegen jmd.), furti, Cic.: iniuriarum, Cic. u.a.: iniuriarum cum alqo, adulterii cum alqo, Quint. – ββ) alqm reum agere, s. reus. – γ) agitur de re od. (gew.) res, v. Gegenstande der Klage = es handelt sich um etw., die Frage dreht sich um etw., es wird debattiert über usw., es ist etw. Gegenstand der Debatte, es ist die Rede von etw. (s. Korte Sall. Cat. 52, 10), qua de re agitur od. quae res agitur, der Streitpunkt, Cic. (s. Manuzzi Cic. Mur. 13): praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur, Cic.: non agitur, inquis, de hoc, an amicitia propter se ipsam expetenda sit, Sen.: non capitis ei res agitur, sed pecuniae, Ter.: aguntur iniuriae sociorom, Cic.: agitur, liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. – übtr. u. prägn., es handelt sich um etw., es gilt etw., es ist etw. in Frage = es steht auf dem Spiele, ist in Gefahr (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 15, 2; Fabri Liv. 23, 49, 8; die Auslgg. zu Hor. ep. 1, 18, 84; Ruhnken Ter. heaut. 2, 3, 113 eine Menge Belege), non agitur de vectigalibus, neque de sociorum iniuriis; libertas et anima nostra in dubio est, Sall.: id quod agitur, Plaut.: quasi istic mea res minor agatur quam tua, als ob in deiner Angelegenheit (istic) auf meiner Seite weniger auf dem Spiele stände, als auf deiner, Ter.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor.: in quo (bello) agitur populi Romani gloria: agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia, Cic.: cum fama eius ageretur, Liv.: agitur pars tertia mundi, Ov. – im Perf., acta res est od. gew. actum est, eig. die Verhandlung ist-, die Akten sind geschlossen = es ist aus, -vorbei damit, acta haec res est, perii, Ter.: actumst, ilicet, peristi, Ter.: si prorogatur, actum est, Cic.: actum est (ich bin zugrunde gerichtet), si etc., Ter.: actum erat, nisi etc., es wäre aus gewesen, wenn nicht usw., Flor. – u. so actum est de etc., es ist mit jmd. od. etw. aus od. vorbei, es ist um jmd. od. etw. geschehen, es ist jmd. od. etw. verloren, de collo meo, Plaut. trin. 595: de Servio, de imperio, Liv.: quod scribis εγγήραμα, actum de isto est, damit ist's schon vorbei, darauf habe ich schon verzichtet, Cic. – dah. ego sum is, qui dicam me non laborare; actum habiturum, quod egerint, ich dagegen bin bereit zu erklären, daß ich keineswegs gesonnen bin, mich abzumühen, indem ich gern das als abgemacht betrachten will, was sie abgemacht wissen wollen, Cic. Tusc. 3, 50. – u. so sprichw., rem actam od. bl. actum (acta) agere, eine abgemachte Sache noch einmal vornehmen = sich vergebliche Mühe geben, tun od. besprechen, was sich nicht mehr ändern läßt, etwa unser leeres Stroh dreschen, stultus es, rem actam agis, es hilft dir nichts, Plaut.: rem actam hodierno die agi (eine schon abgemachte Sache werde verhandelt werden), et frustra habiturum orationem, qui etc., Liv.: Ph. actum, aiunt, ne agas (laß, was du nicht mehr ändern kannst). D. non agam? (ich lassen?) Ter.: u. so tu, malum! inquies, actum ne agas, zum Henker! wirst du sagen, gib acht, es ist zu spät, Cic.: sed acta ne agamus, aber reden wir nicht von dem, was nicht zu ändern ist, Cic.: praeposteris utimur consiliis et acta agimus (und haben vorgetan und nachgedacht) quod vetamur vetere proverbio, Cic. – / Archaist. axim = egerim, Pacuv. tr. 297: axit = egerit, Paul. ex Fest. 3, 3. – Futur. Akt. agebo, Virgil. gramm. epit. 10 (Class. auct. ed. Mai 5, 141). – parag. Infin. Präs. agier, gerichtliche Formel bei Cic. top. 66; ep. 7, 12, 2; de off. 3, 61 u. 70.

    / Imperat. age, agite, fast wie eine Partikel des Aufrufs, der Ermunterung (dah. auch age in der Anrede an mehrere), wie unser wohlan! auf! (oft verstärkt durch andere Partikeln, bes. durch dum u. sis, dah. verb. agedum, agidum (Plaut. trin. 369), agitedum, agesis), I) bei dringender Aufforderung u. Ermahnung, wohlan! auf! auf denn! hurtig! a) übh.: age face, Plaut.: age fiat, Ter.: agedum ergo, accede huc modo, Plaut.: agitedum ite mecum, Liv. (u. so oft agedum u. agitedum b. Liv., s. Drak. Liv. 3, 62, 4): agesis tu sine pennis vola, Plaut.: age nunc refer animum, sis, ad veritatem, Cic.: en od. eia age rumpe moras, Verg.: nunc age, Verg.: quin age, auf denn! Verg.: age, quaeso, Hor.: age age, egredere, Turpil. fr.: age age, usque exsecra, Plaut. – age m. 1. pers. plur. verbi, age age nunc iam experiamur, Ter.: age agitemus convivium etc., Plaut. – u.m. 2. pers. plur. (seit der august. Zeit, bes. bei Dichtern, s. die Auslgg. zu Prop. 1, 1, 21. Burm. Val. Flacc. 3, 311), mittite agedum legatos, Liv. – b) bei Übergängen in der Rede, um auf das Folgende bes. aufmerksam zu machen (oft mit nunc, vero, porro), age nunc iter... comparate, Cic.: age vero... considerate, Cic.: age porro tu cur... imperasti? und nun ferner, Cic. Vgl. Seyffert Schol. Lat. 1. § 26. – c) bei lebhafter Anrede in Fragen, fast wie dic, sag an! sprich! wohlan! age ecquid fit? Plaut.: age scis quid loquar? Ter.: age, numquid etc., Petron. – II) beim Wunsch, in der Unterhaltung abzubrechen u. zu anderem überzugehen: a) als Zeichen der Mißbilligung von Gesagtem, wie unser: geh! laß das! ach! age novi tuum animum, geh, ich kenne dich; ach, ich kenne dich besser, Ter.: sicine agis, Parmeno? age, wie kannst du so sprechen? laß das! Ter.: age, inepte! ach, Possen! Ter.: age, hoc malum mihi commune est cum omnibus, ach leider usw., Cic. – b) als Zeichen der Zustimmung, bes. aber zugleich mit dem Wunsche, auf etwas anderes zu kommen, age u. age age, wohlan, es sei! gut! meinetwegen, ich bin's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Meißner Ter. Andr. 310), age sit ita factum, quae causa cur Romam properaret? Cic.: age age, ut tibi maxime concinnum est, Plaut.: age age iam ducat, gut, gut, er mag sie heiraten, Ter. – dah. age sane, age ergo, age igitur, age sane igitur, recht wohl, wohl denn, sehr wohl, ich bin's od. wir sind's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Gronov Liv. 1, 57, 8), age sane, inquam, Cic.: age sane, omnes, Liv.: age ergo recipe hoc actutum, Plaut.: age igitur, Plaut. u. Ter.: age sane igitur, Plaut. – c) als Zeichen scheinbarer od. erzwungener Zustimmung, wo man nicht ja od. nein sagen u. lieber weitergehen will, wie unser: nun gut! schon gut! nur zu! age, veniam, Ter.: age, age, exponamus adulescenti, Cic. – dah. d) fast wie fac, bei einem angegebenen Falle, gesetzt, age vero laudo aliquem; num offendo? Caecin. b. Cic.: bes. mit si, age si paruerit etc., Cic.: u. so Hor. sat. 2, 3, 117 u.a.

    / Part. praes. agēns, entis, I) Adj.: 1) = δραστικός, sprechend, ausdrucksvoll, lebhaft, (doch nur im Zushg., wie) imagines agentes acres, insignitae, Cic. de or. 2, 358: aliquid agentes imagines (Ggstz. mutae et vagae), Cornif. rhet. 3, 37: acer orator, incensus et agens, Cic. Brut. 317. – 2) als gramm. t.t., verba agentia, i.e. activa, Gell. 18, 12. § 1 u. 10. – II) Subst.: 1) = actor, der Sachwalter, Anwalt, Kläger, Quint. u.a. – 2) = agrimensor, der Feldmesser, Gromat. vet. – 3) agens in rebus od. agens rerum od. bl. agens (gew. im Plur.), ein kaiserl. Beauftragter od. Kommissar zu Revisionen in Militär- u. Zivilangelegenheiten, ag. in reb., Amm. 14, 11, 19 u. oft in Dig. u. bei a. Spät., ag. rer. b. Aur. Vict. Caes. 39, 44.

    / Partic. Perf. Pass. subst. ācta, ōrum, n., I) die Handlungen, das Vollbrachte, die Taten, Werke als sprechende Zeugen der Tätigkeit jmds. (dagegen facta, das durch jmd. Geschehene übh.; res od. res gestae, ausgeführte Taten, bes. Kriegstaten, vgl. Cic. de or. 2, 63), belli domique acta, Ov.: acta belli, Suet.: Herculis, Quint.: pueritiae acta recordari, Quint.: ordinem actorum suorum commemorare, Vell.: nunc quācunque nos commovimus, ad Caesaris non modo acta, verum etiam cogitata revocamur, Cic. – II) öffentliche Verhandlungen, im Senate, in den Komitien usw., also namentl. Gesetze, Anordnungen u. Verfügungen der Magistrate u. später der Kaiser (dah. von Cic. Phil. 1, 18 mit leges zusammengestellt). Diese acta wurden dem Senat zur Prüfung u. Genehmigung od. Verwerfung vorgelegt; dah. acta alcis servare, Cic., confirmare, Vell. u. Suet., rata habere, Liv., tueri, Suet.; u. das Gegenteil, acta alcis dissolvere, rescindere, Cic. u. Liv. – in acta principum iurare, schwören, daß man die Verfügungen des Kaisers aufrecht erhalten wolle, s. Tac. ann. 1, 72; 4, 42; vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 3. Lipsii exc. in Tac. ann. 16, 22. – bes. die aufgezeichneten Verhandlungen, das Verzeichnis, Register dieser acta, die Urkunden, a) des Senats u. Volks: α) des Senats, die amtlichen Tagebücher od. Protokolle, in denen sowohl der Gegenstand der Diskussion mit Anträgen u. Beschlüssen, als die Meinungen der Hauptsprecher und bei wichtigen Verhören die Aussagen der Zeugen niedergelegt wurden, acta senatus, Suet.: acta patrum, Tac. – β) des Volks, acta diurna od. bl. diurna populi Rom. od. bl. diurna, die Staatszeitung, der Staatsanzeiger (Tac. u. Suet.), acta publica (Tac. u.a.), diurna Urbis acta (Tac.), acta urbana (Cic. u. Plin. ep.), rerum urbanarum acta (Cic.), acta populi (Vopisc.) u. bl. acta (Cic., Sen. u.a.) gen., die röm. Tagesberichte, Tageschronik, eine Art Zeitung, Vorfälle im Staats- u. Privatleben (zB. Geburten), die täglich von Staats wegen verzeichnet u. zur Kenntnis des Volks durch Aufstellung an öffentlichen Orten gebracht, dann von Schreibern in Abschriften bis in die entferntesten Gegenden des röm. Reichs verschickt wurden, acta facere, eine Urkunde (über die Geburt eines Kindes usw.) aufsetzen od. aufsetzen lassen, Serv. Verg. Aen. 2, 502: talia diurnis Urbis actis mandare, in die Zeitung setzen, Tac.: u. so beneficia in acta non mitto, lasse ich nicht in die Zeitung setzen, Sen. de ben. 2, 10, 4: sic in fastos actaque publica relatum est, Suet.: habebam acta urbana usque ad Nonas Martias (als er in Cilicien war), Cic. ad Att. 6, 2, 6. Vgl. K. Zells Ferienschriften, Neue Folge, 1. Bd. S. 3 ff. (Über die Zeitungen der alten Römer). – b) die Protokolle, Gerichtsakten = Verhandlungen vor Gericht, d.h. Reden u. Handlungen der Parteien, Zwischenreden des Richters usw., oft bei Ascon. u. in Dig. (zB. ut ex actis apparet, Ascon.): mit dem zu Protokoll gegebenen Urteil des Magistrats, das aus diesen Akten dann vom Ausrufer vorgelesen wurde, Amm. 22, 3, 4: apud acta promittere, zu Protokoll versprechen, Paul. dig. 2, 4, 17: profiteri apud acta (zu Protokoll geben) se esse ancillam, Cod. Iust. 7, 16, 26: professio donationis apud acta facta, zu Pr. gegebene Schenkung, Fr. Vat. § 266a: alius scribit, alius subscribit, alius obsignat, alius actis refert, Tert. adv. Marc. 5, 1: das dabei tätige Kanzleipersonal hieß ab actis (mit den ihnen untergeordneten exceptores u. chartularii), Cod. Theod. u. Inscr. – c) als milit. t.t., obsequiorum, militarium numerorum, pecuniae acta, Listen über Kommandos, Stand u. Zahlungen, in die zugleich jedes noch so kleine Ereignis der Legion eingetragen wurde, Veget. mil. 2, 19.

    lateinisch-deutsches > ago

  • 99 ambitus

    ambitus, ūs, m. (ambio), das Herumgehen (s. Varr. LL. 5, 28 u. 7, 30), I) im allg.: 1) abstr., die Umkreisung, der Umlauf, die Bahn, siderum, Cic.: octo ambitus, die Umläufe der acht Planeten, Cic.: saeculorum, Tac. – 2) konkr.: a) der Umlauf = die Bahn, die das Umlaufende beschreibt, der Umschweif, die Kreisbahn, die Krümmung, Windung, secundus supra terram ambitus, Cic.: stellarum rotundi ambitus, Cic.: properantis aquae ambitus, Hor.: secretiore ambitu (einer Wendeltreppe), Plin. ep.: mutuo ambitu (Umschlingung) corpora alligata, Petr. – übtr., α) = ambages, der Umschweif, die weitläufige Darstellung, certi et circumscripti verborum ambitus conceduntur, Cic. or. 38: multos circa rem unam ambitus facere, Liv. 27, 27, 12. – β) = περίφρασις, die Umschreibung, alqd per ambitum enuntiare, Suet. Tib. 71. – b) der Umlauf = die sich um etw. herumziehende Krümmung, der Kreis, Saum, Rand, extremitatem caeli rotundo ambitu circumicere, Cic.: cincto ratibus ambitu (verst. lacus), Tac.: extremus ambitus campi, Tac.: sol fulgido ambitu (Hof), Lampr. – insbes., amb. aedium, der um ein Haus gelassene schmale Raum od. Weg, auf dem man um dasselbe herumgehen kann, etwa der Umgang, XII tabb. b. Varr. LL. 5, 22. Cic. top. 24; vgl. Paul. ex Fest. 5, 4 u. 16, 16: um die Grabmäler, Paul. dig. 47, 12, 5; vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 10247, 14. – übtr. = περίοδος, die Periode der Rede (als rhet. t.t.), s. bes. Cic. de or. 3, 186. Cic. Brut. 162. Cic. or. 204. – c) der Umfang = der Raum, den ein Ggstd. in seiner Ausdehnung einnimmt, die Ausdehnung, der Bereich, explicari per omnem terram et caeli ambitum, Suet.: castra lato ambitu, Tac.: ambitu, dem Umfange nach, im Umkreis, Tac. ann. 4, 49: ilex nobilis XXXIV pedum ambitu caudicis, Plin.: (muri) ambitus CCCLVI stadia amplectitur, Curt.: explorare ambitum Asiae, Plin.: per ambitum capitis (rings um den K.) multorum oculorum luminibus ornatus (v. Argus), Macr. – u.v. Umfange der Zeit, totam pueritiam ambitu suo astringere, Sen. ep. 12, 6. – u. übtr. vom numerischen Umfang, in magno nominum ambitu esse, einen großen Umfang von Namen, d.i. vielerlei Namen haben, Plin. 2, 37; 15, 132. – u. amb. verborum, orationis, der Umfang von Worten, der Rede, mit dem man etw. in der Darstellung umfaßt, der Umriß, genera, quae possunt cogitatione mentis et ambitu verborum facile copulari, Col.: quam angusto ambitu orationis amplectar (dicta factaque clarorum victorum), Val. Max.: excitat, qui dicit spiritu ipso nec imagine et ambitu rerum, sed rebus incendit, Quint. – u. (wie ογκος) im üblen Sinne, verborum amb. = Wortschwall, Petr. 118, 1. – II) prägn., das Herumgehen als Bittsteller, 1) eig., die unrechtmä ßige Bewerbung um Ehrenstellen, bes. auf dem Wege der Bestechung, die Amtserschleichung, die Jagd nach Ämtern, lex de ambitu, Cic.: ambitus reus, Flor.: ambitus alqm accusare, damnare, Cic.: de ambitu postulare alqm, Cic.: ambitus Pompeiā lege damnatos restituit, Caes.: de ambitu ad populum latum, Liv.: acriore ambitu, mit heftigerem Wahlkampf, Tac. – ambitu suffragiorum suspecto, Stimmenerschleichung, Tac. ann. 13, 29. – 2) übtr.: a) der Drang-, das Streben nach Ehre, bes. das übertriebene, eitle, das Geizen nach Ehre, der leidige Ehrgeiz, sowohl im Staats- als im Privatleben, caret ambitu; ideo se in equestri gradu tenuit, Plin. ep.: hic erit alendus ambitu, hunc honor excitabit, Quint: relinque ambitum, Sen. – dah. auch übh. die Sucht zu glänzen, die Eitelkeit, der Prunk, proprius quidam intellegendi ambitus, Kennereitelkeit, Quint.: gens aureis et argenteis armis usque ad ambitum armata, Flor. – b) das übertriebene Streben-, das Haschen nach Gunst, das Buhlen um Gunst, die Umtriebe, sowohl im Staats- als Privatleben, multa adversus ambitum et potentium preces constituta, Tac.: ne hoc munus meum ambitu corrumperetur, Plin. ep. – dah. auch die Rücksichtnahme, das allzu rücksichtsvolle Benehmen, die rücksichtsvolle Nachsicht od. Schonung, die rücksichtsvolle Fürsprache, Verwendung, die Parteilichkeit, largiendo, ambitu infimos manipularium iuvando, Tac.: iudicum ambitu evaserat, Tac.: nihil ambitu nec potestate senatus opus esse, Tac. – c) übh. das übertriebene Streben, das Haschen nach etw., das Werben, die Bewerbung, das Buhlen um etw., uxorius ambitus, die ränkevollen Bemühungen eines Weibes, Tac.: uxor magno ducta ambitu, nach langem Werben, Sen. – m. Genet., ne quis id ambitu valuisse claritatis e familia putet, Plin.: ambitu remanendi aut eundi (verst. in provinciam), Bew. um das Bleiben oder Gehen, Tac.

    lateinisch-deutsches > ambitus

  • 100 applico

    ap-plico (ad-plico), āvī, ātum u. uī, itum, āre, I) an etw. anschließen, anlehnen, anfügen, anlegen, annähern, an- od. herandrängen, herantreiben, A) eig.: a) übh.: ratem (sc. rati), Liv. 21, 28, 9 (wo mit den Synon. copulare u. annectere abgewechselt wird): se ad arborem, Caes.: se ad flammam, Cic.: corpus ad molem, Curt.: se od. corpus stipiti, Curt.: se appl. od. (medial) bl. applicari trunco (arboris), Iustin. u. Curt.: sudarium ad os, vor den Mund halten, Suet.: stomacho catulos, Plin.: undas munimento arcis, heranwälzen (v. einem Flusse), Curt.: oscula feretro, küssen, Ov.: ensem capulo tenus (sc. cervici), hineinstoßen, Verg.: boves illuc, dorthin treiben, Ov.: alqm lateri alcis, Curt.: coniuges captis, zugesellen, Curt.: alci equum, vorführen, Vopisc.: u. so captivum (als Dolmetscher, um mit dem Könige zu reden), Iustin. 11, 15, 6. – als milit. t. t., corpora corporibus, sich eng aneinander anschließen, Liv.: his Phrygas, sich anschließen lassen, Curt.: scalas moenibus, Curt.: sinistrum cornu ad oppidum, Liv.: castra eidem flumini, Liv.: se suis, Liv. – u. b) im Passiv, bes. im Partiz. Pers., der örtl. Lage nach angebaut, angefügt, angelehnt, anliegend, applicitum est cubiculo hypocauston perexiguum, Plin. ep.: hoc scalare adplicitum huic sepulchro, Corp. inscr. Lat. 6, 10233, 2: Leucas colli applicata, Liv.: applicata colli colonia, Plin.: nervi applicati ossibus, Plin. – B) übtr.: 1) etwas mit etw. verbinden, zu etw. hinzufügen, voluptatem ad honestatem, Cic.: priora sequentibus, Quint.: verba verbis, Quint.: annum, Mart. – 2) se ad etc. u. alci, sich an jmd. anschließen, se ad alqm, Ter. u. Cic.: se ad alqm quasi patronum, Cic.: se ad alcis familiaritatem od. amicitiam od. societatem, Cic.: se ad maximae feminae exemplum, sich richten nach usw., Sen. – se externo, Liv.: se familiariter alcis ingenio, Sen. – u. illae se applicant, agglutinant, Plaut.: quod in itinere tam familiariter se applicaverit, Cic. – ebenso Passiv applicari alci medial, quibus applicari (sich anzuschließen) expediet, non implicari (sie nicht an sich zu ketten), Sen. ep. 105, 5. – dagegen auch appl. alqm, jmd. sich eng verbinden, Sen. ep. 21, 4. – 3) jmdm. etwas aufbürden, eidem talia crimina, Plin. ep. 10, 58 (66), 4. – 4) zu irgend einem Zweck an etw. hinbringen, a) eine Sache, d.i. bei etw. anwenden, gebrauchen, finitionem in rem, Quint.: illa demonstratio, muliebria, neque vesti neque mundo applicari potest, ICt. – b) eine Person, zu etw. gebrauchen, bei etw. verwenden, alqm huic officio, Col.: servum alci rei, ICt. – II) auf etw. hinrichten, hinwenden, übh., A) eig.: navem ad etc. ( als t. t. der Schifferspr.), hinrichten, -treiben nach usw., bes. nach einem Lande, anlegen, landen, ad alqm, nach jmd. (der auf dem Meere schwimmt) hinsteuern, Cic.: classem in Erythraeam, Liv.: naves ad Heraeum, Liv.: naves ad terram, Caes.; od. naves terrae, Liv.: navigia crepidini portus, Curt.: applicant classem (sc. insulae), Curt. – dah. absol., a) applicare, landen, α) v. Seefahrern, ad terram, Auct. b. Hisp. u. Justin.: ad Eleusin, Frontin.: ad litus Amazonum, Iustin.: quo applicaturi erant, saxis proscribi curat, Iustin. – β) v. Schiffen, quocumque litore applicuisse naves hostium audissent, Liv.: paucas hostium naves litori applicuisse, Frontin. – b) applicari, landen, α) v. Seefahrern, ad oras, Ov.: ignotis oris, Ov.: in terras, Ov.: quo applicaturi erant (Iones), Iustin. 2, 12. – β) v. Schiffen, ripae, Curt.: terrae, Curt. – c) poet. übtr., quo accedam? quo applicem? Enn. fr.: quae vis immanibus applicet oris, treibt dich usw., Verg.: Creteis regionibus applicat angues, lenkt ihren Drachenwagen nach usw., Ov. – B) übtr., auf etw. (hin)richten, hinwenden, aures modis, votis puerorum, sein Ohr leihen, Hor.: animum ad frugem, Plaut.: animum aegrotum ad deteriorem partem, Ter.: se animus applicat et adiungit ad alqd, Cic.: applicatus ad rem, Cic.: applicatus ad se diligendum, geneigt, Cic.: dah. applicare se ad alqd, sich (lernend) zu etw. wenden, sich auf etw. legen, se ad studium musicum, Ter.: se ad eloquentiam, Cic.: se ad scribendam historiam, Cic. – / Perf. applicui, bei Cic. nur pro Flacc. 82: Supinum applicitum u. Partiz. applicitus nicht bei Cic.

    lateinisch-deutsches > applico

См. также в других словарях:

  • Terram — is a thick plastic geotextile used to protect against flying debre (like smashed concrete). Used by demolition contractors employing building implosion. External links * [http://www.terram.com/ terram.com] Terram Limited, UK …   Wikipedia

  • Terram — This is a very interesting surname. Recorded in Britain in a wide variety of spellings including: Terran, Terrans, Terram, Terron, and Terren, it is almost certainly of French origin, and for most nameholders (protestant) Huguenot as well. It… …   Surnames reference

  • Terram videre. — См. Берег виден …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Terram depopulare — See Chevauchees …   Dictionary of Medieval Terms and Phrases

  • INSEPULTO hominis cadaveri terram injicere — apud Athenienses, Lex iussit, memorata Aeliano Var. l. 5. c. 14. Ο῞ς ἄνἀτάφῳ περιτύχῃ σώματι ἀνθρώπου, πάντως ἐπιβάλλειν αὐτῷ γῆν, θἀπτειν δὲ τρὀς δυσμὰς βλέποντας, Insepulto hominis cadaveri terram inicito, et in sepulchro Occas. versus condito …   Hofmann J. Lexicon universale

  • AQUAM et Terram poscendi ritus — verterum Persarum a gentibus, quas sibi subici volebant, indigitatur Curtio l. 3. c. 10 Darii Xerxis insolentia, aquam ipsam terramque postulantium: ut neque fontium haustum, nec solitos cibos relinquerent. Quâ petitione absolutam dantium… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CONDEMNARE Terram — L. Sal. tit. 71 est fructus eius excidere: domum seu castrum, illud a fundamentis subruere. Is enim olim invaluerat mos, ut non corporis modo poenâ vel morte mulctarentur rei, sed eorum agri vastarentur, vineae arboresque exscinderentur, et domus …   Hofmann J. Lexicon universale

  • scire facias ad rehabendam terram — /sayriy feysh(iy)as aed riyhabendam tehram/ Lies to enable a judgment debtor to recover back his lands taken under an elegit when the judgment creditor has satisfied or been paid the amount of his judgment …   Black's law dictionary

  • Extraneus est subditus qui extra terram, i. e., potestatem regis natus est — An alien or foreigner is a subject born outside the land; that is, outside the power of the king …   Ballentine's law dictionary

  • Panetaria —     Terram de Panetria in possession of Dean and Chapter of St. Paul s, 12th century (H. MSS. Com. 9th Rep. 28).    Rents in parish of St. Vedast in panetaria, 13th cent. (MS. D. and C. St. Paul s, WD. 12).    Perhaps the baker s quarters,… …   Dictionary of London

  • TEL — terram levem, tela, telam …   Abbreviations in Latin Inscriptions

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»