रथवाहण

m. a number of chariots MBh.

m. the son of a Ṡūdra andﾠ a Sairandhrī L. (v.l. - kāraka q.v.)

mf (ī́)n. drawing a chariots ṠBr. KātyṠr. ;

m. a coachman, charioteer MBh.

seeﾠ next

m. N. of a man MBh. ;

n. ( Kathās.) orﾠ ( ib. KātyṠr. Comm.) the art of driving chariots

f. ( ib. KātyṠr. Comm.) the art of driving chariots

n. the unyoking of a chariots;

( rátha-) m. N. of a man RV.

f. a carriage way, high road BhP.

seeﾠ - vat ind.

m. the speed of a chariots MW.

m. = - vaṉṡa q.v. MBh.

m. = - vaṉṡa q.v. MBh.

1) m. (4. ṛi) « goer», a chariot, car, esp. a two-wheeled war-chariot (lighter andﾠ swifter than the anas q.v.), any vehicle orﾠ equipage orﾠ carriage (applied alsoﾠ to the vehicles of the gods), waggon, cart RV. etc. etc. (ifc. f. ā);

2) m. ( ram) pleasure, joy, delight (cf. mano-ratha);

अथ (Ved. अथा) ind. [अर्थ्-ड, पृषोद˚ रलोपः Tv.] A particle used at the beginning (of works) mostly as a sign of auspiciousness, and translated by 'here', 'now' (begins) (मङ्गल, आरम्भ, अधिकार) (Properly speaking 'auspiciousness' or मङ्गल is not the sense of अथ, but the very utterance or hearing of the word is considered to be indicative of auspiciousness, as the word is supposed to have em- anated from the throat of Brahmā ओंकारश्चाथशब्दश्च द्वावेतौ ब्रह्मणः पुरा । कण्ठं भित्त्वा विनिर्यातौ तेन माङ्गलिकावुभौ ॥ and therefore we find in Śāṅkara Bhāṣya अर्थान्तरप्रयुक्तः अथशब्दः श्रुत्या मङ्गलमारचयति); अथ निर्वचनम्; अथ योगानुशासनम्; अथेदं प्रारभ्यते द्वितीयं तन्त्रम् Pt.2. (usually followed by इति at the end, इति प्रथमो$ङ्कः here ends &c.).

-2 Then, afterwards (आनन्तर्य) अथ प्रजानामधिपः प्रभाते R.2.1; often as a correlative of यदि or चेत्; न चेन्मुनिकुमारो$यं अथ को$स्य व्यपदेशः Ś.7; मुहूर्तादुपरि उपाध्याय- श्चेदागच्छेत् अथ त्वं छन्दो$धीष्व P.III.3.9. Sk.

-3 If, supposing, now if, in case, but if (पक्षान्तर); अथ कौतुक- मावेदयामि K.144, अथ तु वेत्सि शुचि व्रतमात्मनः पतिकुले तव दास्यमपि क्षमम् ॥ Ś.5.27; अथ मरणमवश्यमेव जन्तोः किमिति मुधा मलिनं यशः कुरुध्वे Ve.3.6. अथ गृह्णाति Ś.7; Ku.5.45; Mu.3.25; Ki.1.44; अथ चास्तमिता त्वमात्मना R.8.51 while, but, on the other hand; oft followed by ततः or तथापि, Bg.2.26;12.9,11; अथ चेत् but if Bg.2. 33;18.58.

-4 And, so also, likewise (समुच्चय); गणितमथ कलां वैशिकीम् Mk.1. मातृष्वसा मातुलानि श्वश्रूरथ पितृष्वसा । संपूज्या गुरुपत्नीवत् समास्ता गुरुभार्यया ॥ Ms.2.1.31; भीमो$थार्जुनः G.M.

-5 Used in asking or introducing questions (प्रश्न) oft. with the interrogative word itself; अथ सा तत्रभवती किमाख्यम्य राजर्षेः पत्नी Ś.7; अर्थवान् खलु मे राजशब्दः । अथ भगवाँल्लोकानुग्रहाय कुशली काश्यपः Ś.5; अथ शक्नोषि भोक्तुम् G. M.; अथात्रभवति कथमित्थंभूता M.5; अथ केन प्रयुक्तो$यं पापं चरति पूरुषः । Bg.3.36; अथ भवन्तमन्तरेण कीदृशो$स्या दृष्टिरागः Ś.2; अथ माडव्यं प्रति किमेवं प्रयुक्तम् Ś.6 (अथ may in these two sentences mean 'but').

-6 Totality, enti- rety (कार्त्स्न्य); अथ धर्मं व्याख्यास्यामः G. M. we shall explain the whole धर्म (धर्म in all its details.) Śi;7.75.

-7 Doubt, uncertainty (संशय, विकल्प); शब्दो नित्यो $थानित्यः G. M. The senses of अथ usually given by lexicographers are:-अथो$थ स्यातां समुच्चये । मङ्गले संशयारम्भा- धिकारानन्तरेषु च । अन्वादेशे प्रतिज्ञायां प्रश्नसाकल्ययोरपि ॥ Some of these senses are indentical with those in (1), while some are not in general use.

-Comp. -अतः -अनन्तरम् now, therefore; अथा$तो धर्मजिज्ञासा Ms.1.1.1.

-अपि moreover, and again &c. (= अथ in most cases); ˚च likewise, also.

-किम् what else, yes, exactly so, quite so, certainly; सर्वथा अप्सरःसंभवैषा । अथ किम् Ś.1; अपि वृषलमनुरक्ताः प्रकृतयः अथ किम् Mu.1.

-किमु how much more, so much more.

-तु but, on the contrary. अथ तु वेत्सि शुचि व्रतमात्मनः । Ś.5.27.

-वा 1 or (used like the English disjunctive conjunction 'or' and occupying the same place); व्यवहारं परिज्ञाय वध्यः पूज्यो$थवा भवेत् H.1.55; समस्तैरथवा पृथक् Ms.7.198; अथवा-अथवा either-or; वाथ is often used in the same sense with वा; कार्तिके वाथ चैत्रे वा Pt.3.38; साम्ना दानेन भेदेन समस्तैरथवा पृथक् । विजेतुं प्रयतेतारीन्न युद्धेन कदाचन ॥ Ms.7.182; अथापि वा also used in the same sense; एतदेव व्रतं कुर्यु- श्चान्द्रायणमथापि वा 11.117;8.287.

-2 or rather, or why, or perhaps, is it not so (correcting or modifying a previous statement); why should there be any thought or hesitation about it, or it is no wonder; अपि नाम कुलपतेरियमसवर्णक्षेत्रसंभवा स्यात् । अथवा कृतं सन्देहेन Ś.1.,1.16; गमिष्याम्युपहास्यताम्...अथवा कृतवाग्द्वारे वंशे$स्मिन् R.1.3-4; अथवा मृदु वस्तु हिंसितुम् R.8.45.; दीर्ये किं न सहस्रधाहमथवा रामेण किं दुष्करम् U.6.4; अधोधो गङ्गेयं पदमुपगता स्तोकमथवा । विवेकभ्रष्टानां भवति विनिपातः शतमुखः Bh.2.1.

आसद् 1 P.

1 To sit down or near (with acc. or loc.).

-2 To watch or lie in, wait for य आसीदन्ति दम्पती Rv.1.85.32.

-3 To approach, reach, to go to or towards (a place &c.); हिमालयस्यालयमाससाद Ku.7.69; Bk.7.31; Śi.2.2; आसनम् R.6.4,53; 11.23.

-4 To meet with, find, form; सख्यम् R.5.6; 14.25; अपायम् Bk.3.26 suffering; केचिद् वेपथुमासेदुः 4.43.

-5 To encounter, attack.

-6 To commence, undertake.

-7 To place. -1 P. or -Caus.

1 (a) To meet with, find; मृत्युभयमासादितः Bhāg. (b) To get, obtain; अमरगणनालेख्यमासाद्य R.8.95; Ms.4.227; धनम्, सुखम् &c.

-2 To approach, go to, reach; नक्रः स्वस्थान- मासाद्य गजेन्द्रमपि कर्षति; ते पुण्यमासाद्य सुरेन्द्रलोकम् Bg.9.2.; Me.36; Bk.8.37.

-3 To overtake, come up with; अनेन रथवेगेन पूर्वप्रस्थितं वैनतेयमप्यासादयेयम् V.1, Ve.3.9.

-4 To encounter, attack; आसादितौ कथं ब्रूतं न गजैः कूलमुद्रुजैः Bk.6.95.

-5 To effect, occasion, accomplish.

-6 To make one sit down (Ved.).

-7 To put on, wear: आसाद्य कवचं दिव्यं सहस्रार्कसमद्युति; Rām.7.6.64.

उपहत p. p.

1 Injured, struck, impaired; अनुपहत- विधिः पन्थाः Bh.2.26; pained, hurt; Ku.5.76.

-2 Affected by, smit, injured, struck with, overpowered; भूत˚ K.167; दारिद्र्य˚, लोभ˚, दर्प˚, काम˚, शोक˚ &c.; Mu.7.

-3 Struck by lightning &c.

-4 Doomed (to destruction); कथमत्रापि दैवेनोपहता वयम् Mu.2; दैवेनोपहतस्य बुद्धिरथवा पूर्वं विपर्यस्यति Mu.6.8.

-5 Censured, rebuked, disregarded.

-6 Vitiated, polluted, made impure; शारीरैर्मलैः सुराभिर्मद्यैर्वा यदुपहतं तदत्यन्तोपहतम् Viṣṇu.

-Comp. -आत्मन् a. agitated in mind, mentally affected.

-दृश् a. dazzled, blinded शंभुमुपहतदृशः (महर्षयः) Ki.12.18.

-धी a. infatuated.

घट् I. 1 Ā. (घटते, जघटे, अघटिष्ट, घटितुम्, घटित)

1 To be busy with, strive after, exert oneself for, be intently occupied with anything (with inf. loc., or dat.); घटस्व ज्ञातिभिः सह Bhāg.8.71.6; दयितां त्रातुमलं घटस्व Bk.1.4; अङ्गदेन समं योद्धुमघटिष्ट 15.77,12.26,16.23;2.24;22.31.

-2 To happen, take place, be possible; प्राणैस्तपोभि- रथवा$भिमतं मदीयैः कृत्यं घटेत सुहृदो यदि तत्कृतं स्यात् Māl.1.9 if it can be effected; कस्यापरस्योडुमयैः प्रसूनैर्वादित्रसृष्टि- र्घटते भटस्य N.22.22; उभयथापि घटते Ve.3; प्रसीदेति ब्रूयामिदमसति कोपे न घटते Ratn.2.19 is not proper &c.

-3 To be united with; दुर्दर्शनेन घटतामियमप्यनेन Māl.2.8.

-4 To come to, reach. -Caus. (घटयति)

1 To unite, join, bring together; इत्थं नारीर्घटयितुमलं कामिभिः Śi.9.87; अनेन भैमीं घटयिष्यतस्तथा N.1.46; क्रुधा संधिं भीमो विघटयति यूयं घटयत Ve.1.1; Bk.11.11.

-2 To bring or place near to, bring in contact with, put on; घटयति घनं कण्ठाश्लेषे रसान्न पयोधरौ Ratn.3.9; घटय जघने काञ्चीम् Gīt.12.

-3 To accomplish, bring about, effect; तटस्थः स्वानर्थान् घटयति च मौनं च भजते Māl.1.14; (अभिमतं) आनीय झटिति घटयति Ratn.1.7; Bh.2.12.

-4 To form, fashion, shape, work out, make; एवमभिधाय वैनतेयं... अघटयत् Pt.1; कान्ते कथं घटितवानुपलेन चेतः Ś Til.3; घटय भुजबन्धनम् Gīt.1.

-5 To prompt, impel; स्नेहौघो घटयति मां तथापि वक्तुम् Bk. 1.73.

-6 To rub, touch.

-7 To exert oneself for.

-8 To move, agitate. -II. 1 U. (घाटयति, घाटित)

1 To hurt, injure, kill.

-2 To unite, join, bring or collect together.

-3 To shine.