-
1 уыдзысты
3 л. мн. ч. буд. вр. от уынсихормæ хъæуы уыдзысты – к обеду (они) будут в селе
-
2 джелбетт
добродетель; совершенство; достоинствоМадæлон æвзаг нæ зонгæйæ, адæймаг цыфæнды ахуыргонд æмæ номдзыд куы феста, уæддæр йæ сæры кад, йæ джелбетт æнæкъахыр нæ уыдзысты. – Слава и достоинство человека, ставшего сколь угодно ученым и известным, будут ограниченными, если он не знает родного языка. («Фидиуæг», 2006, №3)
-
3 мысæнуат
память (1. Способность запоминать. 2. Тех.: запоминающее устройство)Ацыд йæхæдæг, фæлæ, йæ тыхджын курдиатæй цы хæрзиуджытæ рантыст, уыдон баззадысты ирон аивады хæзнадоны æмæ æнустæм уыдзысты нæ адæмы мысæнуаты. – Сам он ушел, но те достижения, которые ему удались благодаря его мощному таланту, навсегда останутся в сокровищнице осетинского искусства и в памяти нашего народа. (Нафи. Чиныг: Бестауты Г.. Уацмыстæ. 1 том. Ир, 2004)
оперативон мысæнуат – тех. оперативная память
-
4 сызнаг уæвын
начать враждовать, стать врагом; поссориться…мыггæгтæ кæрæдзимæ сызнаг сты. – …между двумя родами вспыхнула вражда. (Гæдиаты Секъа, Азау)
Цæвиттон, цыбыр, æдых мыггаг тыхджын мыггаджимæ куы сызнаг уыдаид истæй фæдыл, уæд-иу архайдта йæхи бауазæг кæнын æндæр стыр æмæ тыхджын мыггагæн. – Словом, если малочисленный, слабый род поссорится с родом сильным, то слабый род пытался найти покровительство в лице другого большого и сильного рода. (Беджызаты Ч., Мæсгуытæ дзурынц)
Галилей уыди Коперничы фæдон, фæлæ йæ зæрдæйы хъуыдытæ æргом не ’вдыста, уымæн æмæ зыдта, дины хицæуттæ йæм кæй сызнаг уыдзысты, уый. – Галилей был последователем Коперника, но свои воззрения он открыто не выказывал, потому что знал, что иначе священнослужители восстанут против него. (Сиукъаты Н., Дун-дуне нæ алфамбылай)
-
5 уæвын
1) быть; находиться, присутствовать; наличествовать; иметься; состоять; существоватькæм уыдтæ? – где ты был?
2) в составных глаголах выступает как вспомогательный глагол при именной части и переводится по семантике имени, напр.:уагъд уæвын (уын) – быть свободным
СПРЯЖЕНИЕ:дæ — (ты) естьу — (он) есть, является{и, ис — находится}уыд (уыди, уыдис) — (он) былУсловное наклонение (имеется только будущее время!)у — будьут — будьте
См. также в других словарях:
фæуын — ↑ уæвын, → фæвæййын 1) кончать; окончить, закончить Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз фæуын … мах фæуæм ды … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
САНАТЫ СЕМ — Адæмон таурæгъмæ гæсгæ, Санаты Сем райгуырд 250 азы размæ Захъагомы Санаты хъæуы. Йæ фыды ном хуынд Бердыхъ, уыди Санахъоты хæрæфырт. Иннæ адæмон таурæгътæм гæсгæ та царди æмæ амарди Уæллаг Хъæнийы, Хохы Санибайы æмæ ма Цымытийы дæр. Цымытийы… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
уæвын — → вæййын ↓ ауын, бауын, æруын, æрбауын, рауын, ныууын, суын, фæуын Хуымæтæг, æнæараз … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
Агънаты Г. Адæмон хæзнатæ — Ирон адæмæн се гъдæуттæ сты, сæ цæсгом, сæ удварн ирдæй кæм зыны, ахæм æнусон хæзнатæ. Национ æнтыстытæ, национ уæлахизтæ æмæ национ къуыхцытæ, наци йæ историйы дæргъы цæмæ бæллыд æмæ бæллы, цæмæ тырныдта æмæ тырны, йæ дунеæмбарынад – уыдон… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Ахæры дур — см. Ахæры дур – перевод Ахæры дур – дун дунетæ ныхъуырæг æмæ бынты бындзагъдгæнæг дур. Ирон адæмы уырнындзинадмæ гæсгæ æппæт адæмы бæллæхы бон – Хъаймæты бон зæхмæ æрхаудзæнис æмæ йе ’вирхъау стыр дзыхы баппардзæн æмæ аныхъуырдзæн æгас зæхх дæр… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДАУДЖЫТÆ — Ирон æппæтадæмон бæрæгбон. Тынгдæр æй бæрæг кæнынц Куырттаты комы, Къуыдаргомы, Уæлладжыры æмæ Дыгургомы. Куырттатæгтæ йæ кæнынц Хетæджы Уастырджийы бæрæгбоны размæ хуыцаубоны. Бæрæг æй кодтой хъæугай, сыхгай, стæй, кæй зæгъын æй хъæуы, алы… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДОНЫСКЪÆФÆНТЫ БÆРÆГБОН — см. ДОНЫСКЪÆФÆНТЫ БÆРÆГБОН – перевод Ног азæй æхсæз боны фæстæдæр ирон адæм бæрæг кодтой Доныскъæфæн (см. тж. ДОНЫСКЪÆФÆН). Ног азы иу скодтой бирæ алыхуызон басылтæ æмæ иу сæ Доныскъæфæн бонмæ нывæрдтой. Райсомраджы иу ног чындз, хæдзары ног… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ИЧЪЫНАЙЫ БÆРÆГБОН — см. ИЧЪЫНАЙЫ БÆРÆГБОН – перевод Ичъынайы бæрæгбон кодтой рухæны мæйы астæу, къуырисæры кæнæ цыппæрæмы, хаттæй хатт иу хуыцаубонмæ дæр æрцыд (кæс Ичъына, ИЧЪЫНА). Бæрæгбон уæлдай кадджындæр уыд Дыгургомы. Дард бæстæйæ, зæгъынц, æрбатахт Ичъына,… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
КЪАНДЗ — Саумæраты Къандз, – афтæ йæ хоны йæ иунæг фырт Сæууай. Кад æмæ радæй фæцард Нарты хсæн, фæлæ сын цот нæ цыд. Куы фæзæронд æмæ йæ хæцæнгарз райсын, йæ бæхыл сбадын йæ бон куы нал уыд, раст уыцы рæстæг Борæтæ авд азы фæллой фембырд кодтой сæ зæронд … Словарь по этнографии и мифологии осетин
КЪУТУГÆНÆН — см. КЪУТУГÆНÆН – перевод Ацы бæрæгбон нæ рæстæджы бирæтæ нал кæнынц, фæлæ раздæр адæм хорз кæй зыдтой æмæ æхсызгонæй кæй кодтой, уыцы бæрæгбæттæй уыд иу (кæс Къутугæнæн). Къутугæнæн у хоры, зæххы куысты бæрæгбон. Hæ алы фæзылд дæр дзуры, адæм… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
КЪУХДАРÆН — Адæмон сфæлдыстады, стæй царды дæр æм адæм табуйаг цæстæнгас дарынц, нымд дзы кæнынц. Кадæг «Уырызмæджы æнæном лæппу» йы ма Сатана йæ лæппуйы Мæрдты бæстæйы дуармæ куы баййафы, уæд ыл йæ къухдарæн фехста. Къухдарæн лæппуйæн йæ къухыл абадти, æмæ… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
