-
1 уыдаид
3 л. ед. ч. прош. вр. желательного наклонения от уын -
2 бæрæг-бæлвырд
доподлинный; совершенно определенный, конкретный; урочныйкусæнгæрзтæ бæрæг-бæлвырд ран бафснайын – уложить рабочий инвентарь в определенное место
Æвæццæгæн, Хадзыйæн йæхимæ бæрæг-бæлвырд хъуыды уыдаид уыцы дыууæ æмбарынады тыххæй. – Наверняка у Хадзы были конкретные мысли по поводу этих двух понятий. («Фидиуæг», 2005, №1)
-
3 гыццылгай
(мн. гыццылгæйттæй)тихо, потихоньку; мало-помалу; постепенноФæссихорафон уыдаид, афтæ хæст гыццылгай тынг кæнын байдыдта. – Время уже, по-видимому, было послеобеденное, когда бой стал усиливаться. («Мах дуг», 1999, №4)
-
4 ныхас
(мн. ныхæстæ)1) речькозбау ныхас – вкрадчивая речь
2) словобарджын ныхас – веское слово
3) разговор, беседа, диалогныхасыздæхт – лингв. диалект, говор
ныхасы сæр – тема разговора
ныхасы хай – грам. часть речи
ныхасы хатт – говор
ныхас исын – брать слово; выступать с речью, докладом
ныхас баппарын, ныхас фæтъыссын – ввернуть слово, вмешаться в чужой разговор, бросить реплику
ныхæстыл схæцын – заняться разговорами
Лæппу ракодта, уæдæ цы уыдаид, бæлæтты ныхас кæрæй-кæронмæ æлдары фырт æмæ Ацырухсæн. – Мальчику ничего больше не оставалось, как передать сыну князя и Ацырухс разговор голубей. (Брытъиаты Е., Ацырухс)
4) ист. ныхас, нихас (место, где мужчины решали общественные дела, проводили досуг)5) молваныхас цæуы – идёт молва
-
5 сызнаг уæвын
начать враждовать, стать врагом; поссориться…мыггæгтæ кæрæдзимæ сызнаг сты. – …между двумя родами вспыхнула вражда. (Гæдиаты Секъа, Азау)
Цæвиттон, цыбыр, æдых мыггаг тыхджын мыггаджимæ куы сызнаг уыдаид истæй фæдыл, уæд-иу архайдта йæхи бауазæг кæнын æндæр стыр æмæ тыхджын мыггагæн. – Словом, если малочисленный, слабый род поссорится с родом сильным, то слабый род пытался найти покровительство в лице другого большого и сильного рода. (Беджызаты Ч., Мæсгуытæ дзурынц)
Галилей уыди Коперничы фæдон, фæлæ йæ зæрдæйы хъуыдытæ æргом не ’вдыста, уымæн æмæ зыдта, дины хицæуттæ йæм кæй сызнаг уыдзысты, уый. – Галилей был последователем Коперника, но свои воззрения он открыто не выказывал, потому что знал, что иначе священнослужители восстанут против него. (Сиукъаты Н., Дун-дуне нæ алфамбылай)
-
6 туман
уст. десятирублевка, червонецЧиныгуадзæн «Ир»-ы пъланы куыд амынд ис, афтæмæй мæ чиныджы аргъ хъуамæ уыдаид дыууæ абазийы, æцæгæй та йын йæ аргъ скодтой туман. – Как указано в плане издательства «Ир», цена моей книги должна была быть 20 копеек, а в действительности же сделали 10 рублей. (Хъодзаты Æ., Æмæ дзырд уыди Хуыцау)
-
7 уæвын
1) быть; находиться, присутствовать; наличествовать; иметься; состоять; существоватькæм уыдтæ? – где ты был?
2) в составных глаголах выступает как вспомогательный глагол при именной части и переводится по семантике имени, напр.:уагъд уæвын (уын) – быть свободным
СПРЯЖЕНИЕ:дæ — (ты) естьу — (он) есть, является{и, ис — находится}уыд (уыди, уыдис) — (он) былУсловное наклонение (имеется только будущее время!)у — будьут — будьте -
8 фыддæр
Хъуамæ тох кодтаин, цуан кæныны æгъдæуттæ чи хæлдта, уыдонимæ, фæлæ... Мæхæдæг сæдæ хатты фыддæр разындтæн. Æгъатырæй цагътон сырдты. Ацы комы хъæддаг хуы нал ныууагътон, уæлдай мын нæ уыд, хъыбылтимæ уыдаид, æви иунæг. – Я должен был бороться с теми, кто нарушает правила ведения охоты, однако... Сам я оказался во сто раз хуже. Беспощадно истреблял зверей. В этом ущелье я ни одного кабана не оставил, мне было без разницы: с детенышами она была или одна. (Ситохаты С., Сæ тæригъæд фидынц)
-
9 æддиауæй
нареч. со стороны; снаружи, извне; в сторонеЦæдисы разамонджытæ та фылдæр хатт уыцы хъуыддæгтæм æддиауæй фæкæсынц. – А руководители Союза, как правило, смотрят на эти дела со стороны. («Мах дуг», 2001, №9)
Æддиауæй зынди Шевардины фидар – сармадзаны дыууæ æхстбæрцы йæм уыдаид. – В стороне виднелась Шервадинская крепость – расстояние до нее было примерно в два пушечных выстрела. (П. Мериме, Взятие редута. Тæлмацгæнæг – Хъодзаты Æ.)
См. также в других словарях:
чындæуыдаид — з.б.п … Орфографический словарь осетинского языка
астæрын — I мостить; выстилать, настилать; отделывать; лицевать, облицовывать ↓ фæастæрын Хуымæтæг, æнæаразгæ, цæугæ мивдисæг. Æнæххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: астæрынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: астæрæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы:… … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
ахсын — I ловить ↓ ацахсын, бацахсын, æрцахсын, рацахсын, фæахсын Хуымæтæг, æнæаразгæ, цæугæ мивдисæг. Æнæххæст хуыз. II бросить, выстрелить ↑ æхсын I … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
ахынцын — I посчитать; подсчитать ↑ хынцын I Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: ахынцынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: ахынцæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: ахынцæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон.… … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
бахынцын — I посчитать; рассчитать; сосчитать ↑ хынцын I Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: бахынцынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: бахынцæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: бахынцæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн.… … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
ныууилын — I прожевать, сжевать ↑ æууилын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: ныууилынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: ныууилæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: ныууилæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
ныууæрдын — I покатать, повалять; подубить (кожу); объездить (лошадь) ↑ æууæрдын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: ныууæрдынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: ныууæрдæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: ныууæрдæнтæ йедтæ… … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
рахсын — I выстрелить; выкинуть, выбросить ↑ æхсын I Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: рахсынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: рахсæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: рахсæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон… … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
стауын — I мешать, размешивать II хвалить, восхвалять, прославлять, славить ↓ астауын, бастауын, растауын, сыстауын, фестауын Хуымæтæг, æнæаразгæ, цæугæ мивдисæг. Æнæххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: стауынтæ … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
стæрын — I лизать, слизывать, облизывать ↓ астæрын II, бастæрын, æрыстæрын, æрбастæрын, растæрын, сыстæрын, фестæрын Хуымæтæг, æнæаразгæ, цæугæ ми … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
схойын — I толкать ↓ асхойын, басхойын, æрбасхойын, расхойын, нысхойын, сысхойын, фесхойын Хуымæтæг, æнæаразгæ, цæугæ мивдисæг. Æнæххæст хуыз … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
