-
1 кæндзысты
3 л. мн. ч. буд. вр. гл. кæнын -
2 скад кæнын
воздать почести; почтитьАдæм дæр мæ схæццæ кæндзысты уæлмæрдмæ <...>, махмæйы адæм мардæн стыр кад кæнынц, мардæй æвзæр нæ дзурынц, æмæ дæ мадæн дæр скад кæндзысты, мæ хъæбул. – Люди отнесут меня на кладбище, у нас покойнику большие почести воздают, плохого о мертвых не говорят, и матери твоей тоже окажут почести, мой сынок. (Гуыцмæзты А., Дæ уды фарн)
-
3 бандзыг уын
оцепенеть; закоченеть; онеметь (напр. о ноге)Базыдта йæ, хъæумæ кæй нæ бахæццæ уыдзæн, кæй йæ æрбаййафдзысты, кæй йæ ныскъуыдтæ кæндзысты, æмæ уыцы тасы адæргæй æрлæууыд, бандзыг йæ мидбынат. – Поняла она, что до села ей не добраться, что они (волки) настигнут и растерзают ее, подумав об этом она в отчаянии остановилась, ее охватило оцепенение. (Гуыцмæзты Алеш, Дæ уды фарн)
къæхтæ бандзыг сты – ноги онемели
-
4 кæнын
I1) делать; творить; создаватьЦы ми кæныс? – Что ты делаешь? Чем ты занимаешься?
Цы кæныс? – Что с тобой?
Цы кодтай? – Что с тобой случилось?
2) строитьхæдзар кæнын – строить дом
3) изготовлять, производить4) вести, водитьсывæллоны скъоламæ кæнын – водить ребенка в школу
5) лить, наливатьфæтæген авджы кæнын – наливать керосин в бутыль
6) сыпать, насыпать; ссыпатькартоф уæрмы кæнын – ссыпать картофель в яму
7) надеватьхуд сæрыл кæнын – надевать шапку
8) открыватьдуар кæнын – открывать дверь
9) делаться, становитьсяIIпереводится по семантике имени, напр.:хуым кæнын – пахать
сыгъдæг кæнын – очищать, чистить
тæлмац кæнын – переводить (с одного языка на другой)
2) в сочетании с инфинитивом спрягаемого глагола образует побудительный залог глагола, напр.:зонын кæнын – знакомить
бадын кæнын – усаживать
хæрын кæнын – кормить
СПРЯЖЕНИЕ:кæндзæн (кæндзæни, кæндзæнис) — будет делатьУсловное наклонение (имеется только будущее время!)(с частицей «уадз» или «уадз æмæ» (пусть))(с союзами «кæд», «куы» (если)) -
5 цæрдхуынкъ кæнын
протыкать, пронзать насквозь; ранить навылетУыцы даргъ æфсæн зæгæлтæ кæуыл аныдзæвынц, уый цæрдхуынкъ фæкæнынц. – Эти железные гвозди насквозь протыкают тех, к кому прикоснутся. (Нарты кадджытæ)
Мæ цард мын фæкодта цæрдхуынкъ æвирхъау хъыллист-хъæр… – Мою жизнь проткнул насквозь чудовищный крик… (Хъодзаты Æ., Хуыйы хъæр)
Цæрдъуынкъ мæ фæкæндзысты. – (Они) пронзят меня насквозь. («Мах дуг», 2004, №4–5)
-
6 æмдзыллæ
единоплеменники, соплеменники, сородичи, соотечественники, сограждане, земляки (по отношению к кому-л.)Не ’мдзыллæ скæндзысты саутæ сæхиуыл. – Наши соотечественники наденут на себя черное (в знак траура). (Плиты Грисы æмдзæвгæйæ)
См. также в других словарях:
Зарæг мыл скæндзысты — – уайдзæфы зарджытæ, æхсæнадон бафхæрды хуыз; зарæг иу скодтой фыдæлтыккон барады нормæтæ ахъаззагæй чи хæлдта, уыдоныл; ирон æхсæнады ахæм бафхæрыны мадзалæй пайда кодтой ХIХ æнусы æмбисмæ. … – песни осуждения, одна из мер общественного… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДЗАМБОЛАТ — Ирон адæмон сфæлдыстады афтæ хонынц Уастырджийы авд фыртæй иуы. Фæлæ ис таурæгъ «Лæджийы фырт Дзамболат» дæр. Лæджийы фырт Дзамболат уыд хорз цуанон. Иуахæмы, цуан кæнгæйæ, тар æхсæвы бирæгъы дзыхæй байсы хæйрæджы лæппуйы. Уый адыл æй хæйрæг… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ТОТРАДЗ — Алæгаты Алыбегæн авд фырты æмæ иунæг чызг уыдис. Йе хсæз фырты æмæ йæхæдæг дæр Сосланы къухæй мард фесты. Баззади ма йын æрмæст чызг æмæ авдæны лæппу. Лæппуйыл ном сæвæрдта Сырдон – Алымбеджы фырт Тотрадз, зæгъгæ. Лæппу та ахæм уыд æмæ разæй… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
авгæнын — ↑ æвгæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: авгæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: авгæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: авгæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз а … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
акæнын — ↑ кæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: акæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: акæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: акæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз акæнын … … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
алхæнын — ↑ æлхæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: алхæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: алхæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: алхæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз а … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
аныгæнын — ↑ ныгæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: аныгæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: аныгæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: аныгæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
ахгæнын — ↑ æхгæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: ахгæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: ахгæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: ахгæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз а … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
ахъахъхъæнын — ↑ хъахъхъæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: ахъахъхъæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: ахъахъхъæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: ахъахъхъæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
бавгæнын — ↑ æвгæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: бавгæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: бавгæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: бавгæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
бакæнын — ↑ кæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: бакæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: бакæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: бакæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз бакæнын … … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
