-
1 solidum
sŏlĭdus, a, um (contr. collat. form sol-dus, a, um, Hor. S. 1, 2, 113; 2, 5, 65), adj. [Sanscr. sarvas, all; Gr. holos, whole; old Lat. sollus; cf. sollistimus], firm, dense, compact, not hollow, solid (class.).I.Lit.: individua et solida corpora (sc. atomoi), Cic. Fin. 1, 6, 18; cf. id. Div. 2, 67, 98:B.terra solida et globosa,
id. N. D. 2, 39, 137:columna aurea (opp. extrinsecus inaurata),
id. Div. 1, 24, 48; cf.cornua (opp. cava),
Plin. 11, 37, 45, § 127:lapides,
Sen. Q. N. 3, 25, 6:corpus,
Ter. Eun. 2, 3, 27:paries vel solidus vel fornicatus,
Cic. Top. 4, 22:sphaera solida atque plena,
id. Rep. 1, 14, 22; cf.:crateres auro solidi,
Verg. A. 2, 765:ex solido elephanto,
id. G. 3, 26; id. A. 6, 69; 6, 552:aera,
id. ib. 9, 809:telum solidum nodis,
id. ib. 11, 553:vasa auro solida,
Tac. A. 2, 33; 13, 10:solidum ex auro signum,
Just. 39, 2, 5:nunc solida est tellus, quae lacus ante fuit,
Ov. F. 6, 404; so,ripa,
id. ib. 14, 49:sedes (opp. aër),
id. ib. 2, 147:navis ad ferendum incursum maris solida,
Sen. Ep. 76, 13:sit solidum quodcumque subest,
Aus. Ed. 16, 12: solidus cibus, solid food, as opposed to fluid, Vulg. Heb. 5, 12. — Comp.:solidior caseus factus,
Col. 7, 8, 4. — Sup.:solidissima materiaï corpora (opp. mollia),
Lucr. 1, 565; 1, 951:tellus,
Ov. M. 15, 262.— Subst.: sŏlĭdum, i, n., a solid substance, solidity:cum duae formae praestantes sint, ex solidis globus, ex planis autem circulus aut orbis,
Cic. N. D. 2, 18, 47:nihil tangi potest, quod careat solido,
id. Univ 4, 11; cf.:quae (species deorum) nihil concreti habeat, nihil solidi, nihil expressi,
id. N. D. 1, 27, 75:inane abscindere soldo,
Hor. S. 1, 2, 113; cf. id. ib. 2, 1, 78:fossa fit ad solidum,
to the solid ground, to the bottom, Ov. F. 4, 821:finditur in solidum cuneis via,
into the hard wood, Verg. G. 2, 79; 2, 231:neque fundamenta (amphitheatri) per solidum subdidit,
Tac. A. 4, 62:solido procedebat elephas in pontem,
on solid ground, Liv. 44, 5.—Transf. (opp. to that which is divided, scattered, or in parts), whole, complete, entire (= integer, totus):1.usurā, nec eā solidā, contentus est,
Cic. Att. 6, 1, 3:militia semestri solidum stipendium accipere,
Liv. 5, 4:solida taurorum viscera,
Verg. A. 6, 253:ut solidos hauriant (serpentes) cervos taurosque,
Plin. 8, 14, 14, § 36:quibus solida ungula,
id. 10, 63, 83, § 173:motus terrae quasdam (civitates) solidas absorbuit,
Just. 30, 4, 3:ut decies solidum exsorberet,
i. e. at once, in one draught, Hor. S. 2, 3, 240: decem annos solidos errasse, Varr. ap. Non. 405, 21; cf.:partem solido demere de die,
Hor. C. 1, 1, 20:annus,
Liv. 1, 19:hora,
Juv. 11, 205:parum solidum consulatum explere,
incomplete, Liv. 4, 8 fin.:vos, quibus...solidae suo stant robore vires,
Verg. A. 2, 639.—As substt.In gen.: sŏlĭdum, i, n., the whole sum:2.ita bona veneant, ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46; Hor. S. 2, 5, 65; Quint. 5, 10, 105; Tac. A. 6, 17; Dig. 45, 2, 2 sq.—In partic.: sŏlĭdus, i, m. (sc. nummus), in the time of the emperors a gold coin, at first called aureus, and worth about twenty-five denarii, afterwards reduced nearly one half in value, Dig. 9, 3, 5; 11, 4, 1; 21, 1, 42; Cod. Just. 10, 70, 5; App. M. 10, p. 242, 34; Lampr. Alex. Sev. 39; Vulg. 1 Par. 29, 7; id. 1 Esd. 2, 69; id. Ecclus. 29, 7.—II.Trop., sound, solid, substantial, genuine, true, real (in this sense a favorite word with Cic.; syn.: firmus, constans, stabilis;A.opp. inanis, levis, vanus, mobilis, etc.): solida et perpetua fides,
Plaut. Merc. 2, 3, 44; so,fides,
Tac. H. 2, 7:solida et robusta et assidua frequentia,
Cic. Planc. 8, 21:solida atque robusta eloquentia,
Quint. 10, 1, 2:solida ac virilis ingenii vis,
id. 2, 5, 23:est enim gloria solida quaedam res et expressa, non adumbrata,
Cic. Tusc. 3, 2, 3:judicia solida et expressa,
id. Planc. 12, 29:justitiae effigies,
id. Off. 3, 17, 69:quod appellant honestum, non tam solido quam splendido nomine,
id. Fin. 1, 18, 61:suavitas austera et solida,
id. de Or. 3, 26, 103:solida veraque laus,
id. Sest. 43, 93; cf.:solida laus ac vera dignitas,
id. Vatin. 3, 8:gloria (with vera),
id. Phil. 5, 18, 50: nostra gloria, cum sit ex solido, Curt. 9, 2, 14:nulla utilitas (with puerilis delectatio),
Cic. Fin. 1, 21, 72:salus,
Plaut. Bacch. 2, 2, 10:gratia,
id. Curc. 3, 35; Ov. M. 12, 576:beneficium,
Ter. Eun. 5, 2, 32:gaudium,
id. And. 4, 1, 24:libertas,
Liv. 2, 2, 6; Tac. Or. 9:fides,
id. H. 2, 79:mens,
firm, determined, Hor. C. 3, 3, 4:solidum opus doctrinae,
Val. Max. 4, 1, ext. 1:in solidiore aliquo scripti genere,
Sen. Contr. 1, 8, 16:gravior solidiorque sententia,
Gell. 11, 13, 8:virtus,
Val. Max. 2, 8, 5; 5, 4, ext. 5:vinum,
Pall. 11, 14 fin.— Neutr. absol.:quibus ex rebus nihil est, quod solidum tenere possis,
Cic. Pis. 25, 60:multos in solido rursus Fortuna locavit,
in safety, Verg. A. 11, 427; cf.:praesentia bona nondum tota in solido sunt,
Sen. Ben. 3, 4, 2:nostra gloria, cum sit ex solido,
Curt. 9, 2, 14:ut salus ejus locetur in solido,
Amm. 17, 5, 11.—Hence, adv., in two forms.sŏlĭdum (very rare), soundly, thoroughly:B.dinoscere cautus Quid solidum crepet,
Pers. 5, 25:Venus irata solidum,
App. M. 5, p. 171, 24.—sŏlĭdē (not in Cic.).1.(Acc. to I.) Densely, closely, solidly:2.solide et crassis viminibus contexta cista,
Col. 12, 56, 2:solide natus est,
i. e. without a hollow place, without wind in one's inside, Petr. 47, 4.— Comp.:concreta aqua,
Gell. 19, 5, 5.— -
2 solidus
sŏlĭdus, a, um (contr. collat. form sol-dus, a, um, Hor. S. 1, 2, 113; 2, 5, 65), adj. [Sanscr. sarvas, all; Gr. holos, whole; old Lat. sollus; cf. sollistimus], firm, dense, compact, not hollow, solid (class.).I.Lit.: individua et solida corpora (sc. atomoi), Cic. Fin. 1, 6, 18; cf. id. Div. 2, 67, 98:B.terra solida et globosa,
id. N. D. 2, 39, 137:columna aurea (opp. extrinsecus inaurata),
id. Div. 1, 24, 48; cf.cornua (opp. cava),
Plin. 11, 37, 45, § 127:lapides,
Sen. Q. N. 3, 25, 6:corpus,
Ter. Eun. 2, 3, 27:paries vel solidus vel fornicatus,
Cic. Top. 4, 22:sphaera solida atque plena,
id. Rep. 1, 14, 22; cf.:crateres auro solidi,
Verg. A. 2, 765:ex solido elephanto,
id. G. 3, 26; id. A. 6, 69; 6, 552:aera,
id. ib. 9, 809:telum solidum nodis,
id. ib. 11, 553:vasa auro solida,
Tac. A. 2, 33; 13, 10:solidum ex auro signum,
Just. 39, 2, 5:nunc solida est tellus, quae lacus ante fuit,
Ov. F. 6, 404; so,ripa,
id. ib. 14, 49:sedes (opp. aër),
id. ib. 2, 147:navis ad ferendum incursum maris solida,
Sen. Ep. 76, 13:sit solidum quodcumque subest,
Aus. Ed. 16, 12: solidus cibus, solid food, as opposed to fluid, Vulg. Heb. 5, 12. — Comp.:solidior caseus factus,
Col. 7, 8, 4. — Sup.:solidissima materiaï corpora (opp. mollia),
Lucr. 1, 565; 1, 951:tellus,
Ov. M. 15, 262.— Subst.: sŏlĭdum, i, n., a solid substance, solidity:cum duae formae praestantes sint, ex solidis globus, ex planis autem circulus aut orbis,
Cic. N. D. 2, 18, 47:nihil tangi potest, quod careat solido,
id. Univ 4, 11; cf.:quae (species deorum) nihil concreti habeat, nihil solidi, nihil expressi,
id. N. D. 1, 27, 75:inane abscindere soldo,
Hor. S. 1, 2, 113; cf. id. ib. 2, 1, 78:fossa fit ad solidum,
to the solid ground, to the bottom, Ov. F. 4, 821:finditur in solidum cuneis via,
into the hard wood, Verg. G. 2, 79; 2, 231:neque fundamenta (amphitheatri) per solidum subdidit,
Tac. A. 4, 62:solido procedebat elephas in pontem,
on solid ground, Liv. 44, 5.—Transf. (opp. to that which is divided, scattered, or in parts), whole, complete, entire (= integer, totus):1.usurā, nec eā solidā, contentus est,
Cic. Att. 6, 1, 3:militia semestri solidum stipendium accipere,
Liv. 5, 4:solida taurorum viscera,
Verg. A. 6, 253:ut solidos hauriant (serpentes) cervos taurosque,
Plin. 8, 14, 14, § 36:quibus solida ungula,
id. 10, 63, 83, § 173:motus terrae quasdam (civitates) solidas absorbuit,
Just. 30, 4, 3:ut decies solidum exsorberet,
i. e. at once, in one draught, Hor. S. 2, 3, 240: decem annos solidos errasse, Varr. ap. Non. 405, 21; cf.:partem solido demere de die,
Hor. C. 1, 1, 20:annus,
Liv. 1, 19:hora,
Juv. 11, 205:parum solidum consulatum explere,
incomplete, Liv. 4, 8 fin.:vos, quibus...solidae suo stant robore vires,
Verg. A. 2, 639.—As substt.In gen.: sŏlĭdum, i, n., the whole sum:2.ita bona veneant, ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46; Hor. S. 2, 5, 65; Quint. 5, 10, 105; Tac. A. 6, 17; Dig. 45, 2, 2 sq.—In partic.: sŏlĭdus, i, m. (sc. nummus), in the time of the emperors a gold coin, at first called aureus, and worth about twenty-five denarii, afterwards reduced nearly one half in value, Dig. 9, 3, 5; 11, 4, 1; 21, 1, 42; Cod. Just. 10, 70, 5; App. M. 10, p. 242, 34; Lampr. Alex. Sev. 39; Vulg. 1 Par. 29, 7; id. 1 Esd. 2, 69; id. Ecclus. 29, 7.—II.Trop., sound, solid, substantial, genuine, true, real (in this sense a favorite word with Cic.; syn.: firmus, constans, stabilis;A.opp. inanis, levis, vanus, mobilis, etc.): solida et perpetua fides,
Plaut. Merc. 2, 3, 44; so,fides,
Tac. H. 2, 7:solida et robusta et assidua frequentia,
Cic. Planc. 8, 21:solida atque robusta eloquentia,
Quint. 10, 1, 2:solida ac virilis ingenii vis,
id. 2, 5, 23:est enim gloria solida quaedam res et expressa, non adumbrata,
Cic. Tusc. 3, 2, 3:judicia solida et expressa,
id. Planc. 12, 29:justitiae effigies,
id. Off. 3, 17, 69:quod appellant honestum, non tam solido quam splendido nomine,
id. Fin. 1, 18, 61:suavitas austera et solida,
id. de Or. 3, 26, 103:solida veraque laus,
id. Sest. 43, 93; cf.:solida laus ac vera dignitas,
id. Vatin. 3, 8:gloria (with vera),
id. Phil. 5, 18, 50: nostra gloria, cum sit ex solido, Curt. 9, 2, 14:nulla utilitas (with puerilis delectatio),
Cic. Fin. 1, 21, 72:salus,
Plaut. Bacch. 2, 2, 10:gratia,
id. Curc. 3, 35; Ov. M. 12, 576:beneficium,
Ter. Eun. 5, 2, 32:gaudium,
id. And. 4, 1, 24:libertas,
Liv. 2, 2, 6; Tac. Or. 9:fides,
id. H. 2, 79:mens,
firm, determined, Hor. C. 3, 3, 4:solidum opus doctrinae,
Val. Max. 4, 1, ext. 1:in solidiore aliquo scripti genere,
Sen. Contr. 1, 8, 16:gravior solidiorque sententia,
Gell. 11, 13, 8:virtus,
Val. Max. 2, 8, 5; 5, 4, ext. 5:vinum,
Pall. 11, 14 fin.— Neutr. absol.:quibus ex rebus nihil est, quod solidum tenere possis,
Cic. Pis. 25, 60:multos in solido rursus Fortuna locavit,
in safety, Verg. A. 11, 427; cf.:praesentia bona nondum tota in solido sunt,
Sen. Ben. 3, 4, 2:nostra gloria, cum sit ex solido,
Curt. 9, 2, 14:ut salus ejus locetur in solido,
Amm. 17, 5, 11.—Hence, adv., in two forms.sŏlĭdum (very rare), soundly, thoroughly:B.dinoscere cautus Quid solidum crepet,
Pers. 5, 25:Venus irata solidum,
App. M. 5, p. 171, 24.—sŏlĭdē (not in Cic.).1.(Acc. to I.) Densely, closely, solidly:2.solide et crassis viminibus contexta cista,
Col. 12, 56, 2:solide natus est,
i. e. without a hollow place, without wind in one's inside, Petr. 47, 4.— Comp.:concreta aqua,
Gell. 19, 5, 5.— -
3 excedo
I.Neut., to go out, go forth or away, to depart, retire, withdraw (freq. and class.; cf.: discedo, deficio, destituo, desero, linquo, relinquo).A.Lit.1.In gen., with ex and abl., with abl. alone, or absol.:2.ex istoc loco,
Plaut. Aul. 1, 1, 18:e medio,
Ter. Hec. 4, 3, 14:ex civitate,
Caes. B. G. 6, 8, 8:ex Italia,
Cic. Phil. 12, 6, 14:e templo,
Liv. 29, 19;for which, templo,
id. 39, 5:ex finibus,
Caes. B. G. 7, 33, 2;for which, finibus,
id. ib. 4, 18 fin.; 7, 77, 14; Liv. 30, 42; 41, 19 al.: ex illa circumscriptione, [p. 675] Cic. Phil. 8, 8:ex itinere,
Caes. B. C. 1, 79 fin.; cf.:ex via,
id. B. G. 5, 19, 1;for which, viā,
Liv. 24, 20:ex pugna, ex proelio,
Caes. B. G. 3, 4, 3; 4, 33, 2;for which, more freq., pugnā,
id. B. G. 5, 36, 3; id. B. C. 2, 7, 1; Liv. 44, 42; Verg. A. 9, 789 al.;and, proelio,
Caes. B. G. 2, 25, 1; 3, 4, 3; 4, 12 fin.; 7, 80, 3; cf.acio,
id. B. C. 2, 41, 7; 3, 94, 5; Liv. 31, 17:loco,
Caes. B. C. 1, 44, 2; 3, 45, 4; Liv. 36, 10, 15; so,locis,
id. 38, 27, 9; 27, 1, 5;and bello,
Sall. C. 9, 4:domo,
Caes. B. G. 4, 14 fin.:oppido,
id. ib. 7, 78, 1; cf.urbe,
Liv. 26, 24; 30, 7; 31, 17 et saep.:Arimino,
Caes. B. C. 1, 10, 3; 1, 11, 1:Galliā,
id. B. G. 7, 66, 4:provinciis,
id. B. C. 1, 85 fin.:patriā,
Verg. A. 1, 357:sceleratā terrā,
id. ib. 3, 60 et saep.—With de (very rare):de utero matris,
i. e. to be born, Dig. 1, 5, 15.— Absol.:abiit, excessit, evasit, erupit,
Cic. Cat. 2, 1:excedere deos, simul ingens motus excedentium,
Tac. H. 5, 13:primi omnium Macedones metu excesserant,
Liv. 42, 67 fin. —Designating the terminus:cave quoquam ex istoc excessis loco,
Ter. And. 4, 4, 21:agro hostium in Boeotiam,
Liv. 31, 26 fin.:ex his tenebris in lucem illam,
Cic. Tusc. 1, 30 fin.; cf.:ad deos,
Vell. 1. 2:invictum fore donec excederet ad deos,
Curt. 4, 7, § 27:in exsilium,
Dig. 48, 19, 4;in which sense also simply excedere,
ib. 48, 22, 7, § 17.—In partic.a.To go beyond, overstep, rise above, overtop a certain boundary.—Of personal subjects very rarely:b.alter in Pontum, alter usque Aegyptum excessit,
Just. 1, 1, 6.—More freq. of inanimate subjects:ut nulla (pars) excederet extra,
Cic. Univ. 5; Cels. 8, 9 fin.; cf.with eminere,
id. 8, 25 fin.:montes et excedentia in nubes juga,
Plin. 27, 1, 1, § 3.—To depart from life, to decease, to die (cf. decedo):B.sic ille cum undequadraginta annos regnavisset, excessit e vita,
Cic. Rep. 2, 14 fin.; so,e vita,
id. Fin. 3, 18, 60; id. Brut. 20 fin.; id. Lael. 3 fin.; id. Off. 1, 43, 153:vitā,
id. Tusc. 1, 13, 29; id. Brut. 75, 262; id. N. D. 3, 16, 41; Val. Max. 2, 6, 8; 5, 5, 3; Curt. 3, 1, 21; 9, 6, 6; Tac. H. 4, 75:e medio,
Ter. Phorm. 5, 7, 74 Ruhnk.; and simply excedere (postAug.;but v. decedo excessus, I.),
Plin. 7, 13, 11, § 58; Tac. A. 1, 5 fin.; 1, 33; Suet. Aug. 5; id. Claud. 45; id. Vesp. 2; id. Tit. 11; Val. Fl. 1, 826; Curt. 10, 5, 2; Sen. Ep. 77, 10.—Trop.1.In gen. (very rarely):2.cum animus Eudemi e corpore excesserit,
Cic. Div. 1, 25, 53; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 32, 78; id. Lael. 4, 13 al.:corpore excedere,
id. Div. 1, 30, 63: ex pristina bellandi consuetudine, Auct. B. Afr. 73: palmā, to recede from victory, to yield the victory (= decedere alicui de victoria), Verg. A. 5, 380.—Far more freq.,In partic.a.(Acc. to A. 2. a.) To go beyond a certain boundary or a certain measure, to advance, proceed, to transgress, digress (= procedere, progredi): mihi aetas ex magisterio tuo: Plaut. Bacch. 1, 2, 40:b.is postquam excessit ex ephebis,
Ter. And. 1, 1, 24 (quoted in Cic. de Or. 2, 80, 327); cf.:ut primum ex pueris excessit Archias,
Cic. Arch. 3:ad patres etiam et ad publicam querimoniam excessit res,
Liv. 25, 1; cf. Val. Max. 5, 6, 4:haec eo anno in Africa gesta. Insequentia excedunt in eum annum, quo, etc.,
Liv. 30, 26; cf. id. 21, 15:paululum ad enarrandum, etc.,
to digress, Liv. 29, 29, 5; cf.:in fabellam,
Sen. Ep. 77:in aliquid,
Plin. Ep. 5, 6, 44 fin.:res parva dictu, sed quae studiis in magnum certamen excesserit,
Liv. 34, 1; cf. id. 33, 35 fin.; 8, 33; cf. id. 3, 41:eo laudis excedere, quo, etc.,
to attain that height of fame, Tac. Agr. 42 fin.: tantum illa clades novitate et magnitudine excessit, i. e. exceeded, went beyond = eminuit, Tac. A. 2, 24.—(Acc. to A. 2. b.) To depart, disappear:II.cura ex corde excessit,
Ter. Hec. 3, 2, 12:cum cupiditatum dominatus excessit,
Cic. Par. 5, 3, 40:jam e memoria excessit, quo tempore? etc.,
Liv. 26, 13;for which, memoriā,
id. 7, 32 fin.:ubi reverentia excessit animis,
Curt. 8, 8.— Poet.:Cannaene tibi graviorque palude Maeonius Stygia lacus excessere Padusque?
i. e. have they slipped from your memory? Sil. 15, 35.Act. (post-Aug.).A.Lit., to depart from, to leave a place:B.urbem,
Liv. 2, 37, 8; 1, 29, 6; 3, 57, 10;23, 1: curiam,
id. 45, 20; cf. pass. impers.:Crotonem excessum est,
id. 24; 3 fin. —Transf., to go beyond, surpass, exceed a certain limit, to overtop, tower above (cf. above, I. A. 2. a., and B. 2. a.):nubes excedit Olympus,
Luc. 2, 271:statura, quae justam excederet,
Suet. Tib. 68:summam octoginta milium,
Liv. 39, 5;so of numbers, very freq.,
Plin. 7, 2, 2, § 22; 13, 3, 4, § 20; Quint. 9, 4, 79; Tac. A. 1, 14; Suet. Aug. 77 al.; cf.also of age,
Col. 6, 21:triennium vitae,
Plin. 8, 42, 67, § 166:annum aetatis centesimum,
id. 25, 2, 5, § 9; Plin. Ep. 2, 1, 4; 3, 7, 9; Suet. Gramm. 7;of measure: laborum periculorumque modum,
Vell. 2, 122 fin.; so,modum,
Liv. 26, 19; 28, 25; Quint. 3, 6, 62; 8, 3, 48 al.:eloquentia aut aequavit praestantissimorum gloriam aut excessit,
Suet. Caes. 55; cf.:praeturae gradum,
id. Oth. 1:principum fastigium,
id. Calig. 22:fastigium equestre,
Tac. A. 4, 40:excedente humanam fidem temeritate,
Vell. 2, 51, 3; so,fidem,
Plin. 7, 21, 21, § 85; Ov. M. 7, 166:excessisse Priscum inmanitate et saevitia crimina, quibus, etc.,
Plin. Ep. 2, 11, 2:nemine tantum ceteros excedente, ut ei aliquis se summitteret,
Just. 13, 2.—With simple acc.:decretum, ne vasa auro solida ministrandis cibis fierent, etc.... Excessit Fronto ac postulavit modum argento,
went beyond the proposal, Tac. A. 2, 33 (cf.:egredi relationem,
id. ib. 2, 38).— Pass.:duo enim multitudo, unione jam excessā,
Tert. adv. Marc. 1, 5.
См. также в других словарях:
VITULUS — I. VITULUS Graece antiquitus Ι᾿τοῦλος, aut ab Ι᾿ταλὸς, quod taurum notat, A. Gell. l. 11. c. 1. aut quod plerique, quasi vegetus, vegitulus, Varr. a viridi atate, Isidor. Aegypti fuit symbolum, inprimis Sacerdotum, Fortun. Licetus, de Gemmis… … Hofmann J. Lexicon universale