sub-lĕgo

sub-lĕgo, lēgi, lectum, 3, v. a.

To gather from below, to gather or search for underneath, to gather up:

(puer) sublegit quodcumque jaceret inutile quodque Posset cenantes offendere,

Hor. S. 2, 8, 12:

baca tempestatibus in terram decidit et necesse est eam sublegere,

Col. 12, 52, 1:

ficum viridem,

id. 12, 17, 1.—

In partic., to catch up secretly or by stealth.

Lit.:

liberos,

to kidnap, Plaut. Rud. 3, 4, 44.—

Trop.:

clam alicujus sermonem,

to overhear, Plaut. Mil. 4, 2, 98; so, sermonem hinc, Turp. ap. Non. 332, 30 (Com. Fragm. 5 Rib.):

carmina,

Verg. E. 9, 21.—

To choose or elect in the place of another, to substitute:

collegae, qui una lecti: et qui in eorum locum suppositi, sublecti: additi, allecti,

Varr. L. L. 6, § 66 Müll.; Plebisc. Viator. tab. 1, line 41; tab. 2, line 4;

10: in demortuorum locum,

Liv. 23, 23:

in numerum patriciorum,

Tac. A. 11, 25:

senatum,

Just. 3, 3, 2:

principes Latinorum in ordinem suum,

Val. Max. 6, 4, 1.

intellĕgo (less correctly intellĭgo), exi, ectum (intellexti for intellexisti, Ter. Eun. 4, 6, 30; Cic. Att. 13, 32, 3:

intellexes for intellexisses,

Plaut. Cist. 2, 3, 81; subj. perf.:

intellegerint,

Sall. H. Fragm. 1, 41, 23 Dietsch), 3, v. a. [inter-lego], to see into, perceive, understand.

Lit.

To perceive, understand, comprehend:

qualem autem deum intellegere nos possumus nulla virtute praeditum,

Cic. N. D. 3, 15, 38 Schoemann ad loc.:

haec dumtaxat in Graecis intellego, quae ipsi, qui scripserunt, voluerunt a vulgo intellegi,

Cic. de Or. 2, 14:

puderet me dicere non intellegere, si vos ipsi intellegeretis, qui ista defenditis,

id. N. D. 1, 39:

corpus quid sit intellego,

id. ib. 1, 26:

quare autem in his vis deorum insit, tum intellegam cum cognovero,

id. ib. 3, 24:

quam sis audax hinc omnes intellegere potuerunt, quod,

id. Rosc. Am. 31:

magna ex parvis,

id. Off. 1, 41:

intellexi ex tuis litteris, te audisse,

id. Att. 6, 9:

de gestu intellego, quid respondeas,

id. Vatin. 15:

intellegere et sapere plus quam ceteros,

id. Off. 2, 14:

cernere aliquid animo atque intellegere,

id. Top. 5:

facile intellectu est,

Nep. Dion. 9:

intellegi necesse est: esse deos,

Cic. N. D. 1, 17; id. Tusc. 3, 5:

quocirca intellegi necesse est, in ipsis rebus invitamenta inesse,

id. Fin. 5, 11.—In answers, intellego corresponds to our I understand, go on, very well, Plaut. Ep. 2, 2, 63; Ter. Phorm. 2, 3, 93.— Abl. absol.: intellecto; with rel. clause:

quidam bonorum caesi, postquam, intellecto in quos saeviretur, pessimi quoque arma rapuerant,

Tac. A. 1, 49;

intellecto quantum bellum suscitaret,

Just. 38, 3, 6.—

In partic., to have an accurate knowledge of or skill in a thing, to be a connoisseur:

faciunt intellegendo ut nihil intellegant,

Ter. And. prol. 17:

tametsi non multum in istis rebus intellego,

Cic. Verr. 2, 4, 43, § 94:

hoc nugatorium sciebam esse, ista intellegere,

id. ib. 2, 4, 14, §

33: quoniam non intellexerunt in operibus domini,

Lact. 4, 13, 18:

illi qui linguam ejus intellegebant,

Petr. S. 73, 3; Sen. Apoc. 5, 2.—

To distinguish:

oraculorum praestigias profani a veritate intellegere non possunt,

Lact. 2, 16.—

To see, perceive, observe by the understanding:

vehementer nunc mihi est irata: sentio atque intellego,

Plaut. Truc. 2, 6, 64:

ubi neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit,

Caes. B. C. 2, 42:

illi, ante inito, ut intellectum est, consilio,

id. B. G. 2, 33:

intellego, quid loquar,

Cic. Lig. 5.—

Of persons, to understand, comprehend, judge rightly (post-Aug.):

quod Catonem aetas sua parum intellexisset,

Sen. de Const. Sap. 1:

quando Socrates ab hominibus sui temporis parum intellegebatur,

Quint. 11, 1, 10; Vell. 2, 114, 5; Tac. A. 3, 3:

quem legatum tribunus ita et intellexit et cepit, ut, etc.,

Plin. Ep. 8, 23, 5. —

To understand a language: isti qui linguam avium intellegunt, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131 (Trag. v. 83 Rib.):

in iis linguis quas non intellegimus,

Cic. Tusc. 5, 40, 116:

quantum ego Graece scripta intellegere possum,

id. de Or. 2, 13, 55:

linguam ejus,

Sen. de M. Claud. 5, 2; Petr. 73.—

To understand by any thing, to take a thing to mean.

With in or sub aliqua re, or per aliquid: illa est eutaxia, in qua intellegitur ordinis conservatio, Cic. Off. 1, 40, 142:

sub hoc themate intellegere non hoc, sed, etc.,

Sen. Contr. 9, 28, 10:

intellego sub hoc verbo multa,

id. ib. 1, 2, 15:

per nemo homo,

Donat. ad Ter. Eun. 3, 5, 1:

solem sub appellatione Jovis,

Macr. S. 1, 23, 5:

per sagittas vim radiorum,

id. ib. 1, 17, 12. —

With two acc.:

non habeo quod intellegam bonum illud,

Cic. Tusc. 3, 18, 41. —

With acc. and abl.: consuetudo omnibus his nominibus Argesten intellegi, Plin. 2, 47, 46, § 121.—

Transf., to perceive, discern by the senses; to see, feel, notice. Alcumenam ante aedis stare saturam intellego, Plaut. Am. 2, 2, 35: Si. Statum vide hominis, Callipho.... Ca. Bene confidenterque astitisse intellego, id. Ps. 1, 5, 41:

illa quidem primo nullos intellegit ignes,

Ov. M. 9, 456:

frigus,

Col. Arbor. 13:

vestigia hominum intellegi a feris,

Plin. 8, 16, 21, § 58; 28, 4, 14, § 55.— Hence, in-tellĕgens, entis, P. a., that has understanding or that understands a thing; intelligent, acquainted with.

In gen.:

semperne vulgi judicium cum intellegentium judicio congruit?

Cic. Brut. 49:

intellegens dicendi existimator,

id. ib. 54:

judicium,

id. Opt. Gen. Or. 4:

vir,

id. Fin. 3, 5.—With gen.:

cujusvis generis ejus intellegens,

id. ib. 2, 20.— Comp.:

aliquid intellegentiore mente discutere,

Aug. Retract. 1, 19.—

In partic.

Intellegens alicujus, that understands a person, rightly estimates his character:

intellegens principis nostri, cujus videbam hanc esse laudem,

Plin. Ep. 6, 27, 2 Döring ad loc.—

Well skilled in matters of taste, a connoisseur:

signa pulcherrima quae non modo istum hominem, ingeniosum atque intellegentem, verum etiam quemvis nostrum, quos iste idiotas appellat, delectare possent,

Cic. Verr. 2, 4, 2, § 4:

ut putetur in istis rebus intellegens esse,

id. ib. 2. 4, 15, § 33.— Adv.: intellĕgenter, intelligently:

ut amice, ut intelligenter, ut attente audiamur,

Cic. Part. 8, 28:

lectitare,

Plin. Ep. 5, 16, 3.

rĕ-lēgo, āvi, ātum, 1, v. a.

To send away or out of the way, to despatch, remove (class.; in class. prose usually with an odious accessory meaning; syn. amando).

Lit.

In gen.:

(L. Manlium tribunus plebis) criminabatur, quod Titum filium ab hominibus relegasset et ruri habitare jussisset,

Cic. Off. 3, 31, 112; Sen. Ben. 3, 37; Val. Max. 6, 9, 1; cf.:

filium in praedia rustica,

Cic. Rosc. Am. 15, 42:

rejecti et relegati longe ab ceteris,

Caes. B. G. 5, 30 fin.:

procul Europā in ultima orientis relegati senes,

Curt. 5, 5, 14:

relegatos in ultimum paene rerum humanarum terminum,

id. 9, 2, 9:

cives tam procul ab domo,

Liv. 9, 26:

aliquem a republicā sub honorificentissimo ministerii titulo,

Vell. 2, 45, 4:

exercitum in aliā insulā,

Tac. Agr. 15:

me vel extremos Numidarum in agros Classe releget,

Hor. C. 3, 11, 48:

tauros procul atque in sola relegant Pascua,

Verg. G. 3, 212.— Poet., with dat.:

terris gens relegata ultimis, Cic. poët. Tusc. 2, 8, 20: Trivia Hippolytum... nymphae Egeriae nemorique relegat,

consigns him to Egeria, Verg. A. 7, 775. —

Transf., of a locality, to place at a distance, remove:

Taprobane extra orbem a naturā relegata,

Plin. 6, 22, 24, § 84; cf. Claud. Laud. Stil. 1, 250. —

In partic., a publicists' t. t., to send into exile, to banish, relegate; said of banishment by which a person was sent only a certain distance from Rome, and usually for a limited time, without suffering a capitis deminutio (cf. deportatio and exilium):

relegatus, non exsul, dicor in illo,

Ov. Tr. 2, 137; 5, 11, 21; 5, 2, 61; id. P. 4, 13, 40: (consul) L. Lamiam... in concione relegavit, edixitque, ut ab urbe abesset millia passuum ducenta, Cic. Sest. 12, 29:

Marcus Piso in decem annos relegatur,

Tac. A. 3, 17 fin.; Suet. Tib. 50; id. Aug. 24:

ipse quosdam novo exemplo relegavit, ut ultra lapidem tertium vetaret egredi ab Urbe,

id. Claud. 23 fin.:

nemo eorum relegatus in exilium est,

Liv. 25, 6; cf.:

milites relegatos prope in exilium,

id. 26, 2 fin.:

ultra Karthaginem,

id. 40, 41:

aliquem Circeios in perpetuum,

Suet. Aug. 16 fin.:

in decem annos,

Tac. A. 3, 17:

in insulam,

id. 3, 86. —

Trop., to send away, put aside, reject:

apud quem ille sedens Samnitium dona relegaverat,

had sent back, rejected, Cic. Rep. 3, 28, 32 Moser (for which:

repudiati Samnites,

Cic. Sen. 16, 55):

ambitione relegatā,

put aside, apart, Hor. S. 1, 10, 84:

bella,

Luc. 6, 324 (dimoveam, removeam, Schol.):

inimicas vitiis artes non odio magis quam reverentia,

Plin. Pan. 47, 1:

verba alicujus,

Ov. P. 2, 2, 7. —

In partic., with a specification of the term. ad quem, to refer, attribute, ascribe, impute (post-Aug.):

nec tamen ego in plerisque eorum obstringam fidem meam potiusque ad auctores relegabo,

Plin. 7, 1, 1, § 8:

totamque ad solos audito res relegāsse,

Quint. 3, 7, 1:

orationem rectae honestaeque vitae ad philosophos,

id. 1, prooem. §

10: mala ad crimen fortunae,

id. 6, prooem. § 13; cf.:

culpam in hominem,

id. 7, 4, 13:

invidiam in aliquem,

Vell. 2, 44, 2; 2, 64, 2 Ruhnk.— Poet., with dat.:

causas alicui,

to ascribe, Tib. 4, 6, 5.—

To refer to a book or an author:

ad auctores,

Plin. 7, 1, 1, § 8 (cf. Nep. Cat. 3, 5, delegare).—

In jurid. Lat., to bequeath, devise, as an inheritance:

dotem,

Dig. 33, 4, 1 sq.; 23, 5, 8:

usum fructum,

ib. 23, 2, 23.

rĕ-lĕgo, lēgi, lectum, 3, v. a.

To gather together or collect again (almost exclusively poet.): janua difficilis filo est inventa relecto, i. e. by the thread (of Ariadne) wound up again, Ov. M. 8, 173:

(abies) docilis relegi, docilisque relinqui,

i. e. to be drawn back, Val. Fl. 6, 237:

menses decem a coactore releget (pecuniam),

Cato, R. R. 150, 2. —

In partic., of localities, to travel over or through again, to traverse or sail over again:

litora,

Verg. A. 3, 690:

Hellespontiacas illa (navis) relegit aquas,

Ov. Tr. 1, 10, 24:

egressi relegunt campos,

Val. Fl. 8, 121:

vias,

id. ib. 4, 54:

iter,

Stat. Achill. 1, 23; cf. id. S. 5, 3, 29:

spatia retro,

Sen. Agam. 572:

ter caelum (luna),

Stat. S. 5, 3, 29:

vestigia cursu,

Claud. B. G. 529:

cursum,

Prud. Apoth. 1004. —

In prose: relegit Asiam,

again coasts along, Tac. A. 2, 54:

rex cum suis dumeta relegens,

Amm. 30, 1, 15:

relegens margines lacus Brigantiae,

id. 15, 4, 1.—

To go through or over again in reading, in speech, or in thought, to read or relate again, = retractare (rarely in prose):

Trojani belli scriptorem Praeneste relegi,

Hor. Ep. 1, 2, 2:

scripta,

Ov. R. Am. 717 sq.:

alicui librum,

to read aloud, Col. 4, 1, 1:

de nostris releges quemcunque libris,

Mart. 4, 29, 9. — Absol.:

deinde relegentes inveniunt, ubi posuerint (verba),

Quint. 11, 2, 23:

dum relegunt suos sermone labores,

Ov. M. 4, 569:

qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut elegantes ex eligendo, etc.,

Cic. N. D. 2, 28, 72.—Acc to this last passage is to be explained: rĕlĭ-gens, entis, P. a., revering the gods, i. e. pious, religious: religentem esse oportet, religiosumst nefas, Poët. ap. Gell. 4, 9, 1.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

sīve (old orthog. SEIVE, Tab. Bantin. l. 6; and hence, by apocope, like neu, from neve, NEIVE). seu (the latter form very rare in Cic.; more freq. in Cæs.; as freq. as sive in the poets), conj. [si-ve], a disjunctive conditional particle, or if = vel si.

Put once, preserving the conditional signif. of the si (cf., on the other hand, infra, II. B. 2.).

After a preceding si (mostly ante-class.): si vivimus sive morimur, Enn. ap. Prisc. p. 880 P. (Ann. v. 384 Vahl.):

si media nox est, sive est prima vespera,

Plaut. Curc. 1, 1, 4:

si ista uxor sive amica est,

Ter. And. 1, 3, 11: si nocte sive luce, si servus sive liber faxit, Rogat. ap. Liv. 22, 10:

si arborum trunci, sive naves essent a barbaris missae,

Caes. B. G. 4, 17 fin.:

si ego volo seu nolo,

Plaut. Cist. 3, 14:

si movero me, seu secari sensero,

id. Merc. 2, 2, 40:

si speras... seu tibi confidis, etc.,

id. Rud. 3, 2, 19; Val. Fl. 1, 837:

si te, etc.... sive haec, etc.... seu, etc.,

Ter. And. 1, 5, 58.—

Without a preceding si (rare):

dehinc postulo, sive aequom'st, te oro, ut, etc.,

Ter. And. 1, 2, 19 (for which:

peto a te, vel si pateris, oro,

Cic. Fam. 9, 13, 3):

bis denas Italo texamus robore naves, Seu plures complere valent, etc.,

Verg. A. 11, 327:

me seu corpus spoliatum lumine mavis, Redde meis,

id. ib. 12, 935; cf.:

haec pars dialectica, sive illam dicere malumus disputatricem,

Quint. 12, 2, 13:

turdus, Sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc,

Hor. S. 2, 5, 11; cf. id. C. 1, 6, 19.—

Repeated, with a disjunctive sense predominant.

Connecting words or phrases in the same construction. or conditional clauses which have the same predicate: sive (seu)... sive (seu) (in good prose, esp. in Cic., usually sive... sive; in Cæs. often seu... seu; after the Aug. period often sive... seu, or seu... [p. 1714] sive); prop. if this or if that be the case, placing the counter propositions on an equality, be it that... or that; if... or if; whether... or, i. e. in either case (the predominant use and signif. in prose and poetry).

In gen.:

qui improbus est, sive subbibit, sive adeo caret temeto, tamen ab ingenio est improbus,

Plaut. Truc. 4, 3, 59; so,

sive... sive etiam,

Cic. Tusc. 4, 3, 6; Caes. B. C. 1, 27:

sive quid mecum ipse cogito, sive quid aut scribo aut lego,

Cic. Leg. 2, 1, 1:

sive eum ex paludibus elicere sive obsidione premere posset,

Caes. B. G. 7, 32:

sive regi sive optimatibus serviant,

Cic. Rep. 1, 35, 55:

ex quo exardescit sive amor sive amicitia,

id. Lael. 27, 100:

sive tu medicum adhibueris, sive non adhibueris,

id. Fat. 12 fin.; cf. id. Fam. 12, 2, 3:

sive sub incertas Zephyris mutantibus umbras, Sive antro potius succedimus,

Verg. E. 5, 5:

seu recte, seu pervorse facta sunt, Egomet fecisse confiteor,

Plaut. Trin. 1, 2, 146; Caes. B. C. 3, 61:

facilem esse rem, seu maneant, seu proficiscantur,

id. B. G. 5, 31; 5, 51; 7, 36; 7, 89; id. B. C. 3, 79; Sall. C. 49, 4; id. J. 103, 2; Verg. G. 3, 49; 4, 25; 4, 33; id. A. 2, 62; 6, 881 al.:

quantitas plerumque eidem subjacet, seu modi est seu numeri,

Quint. 7, 4, 41:

sive dolo, seu jam Trojae sic fata ferebant,

Verg. A. 2, 34:

sive deae seu sint dirae volucres,

id. ib. 3, 262; 4, 240; 7, 199; Liv. 10, 14; Quint. 1, 5, 18; 1, 5, 35; 1, 5, 41; 2, 1, 11;

12, 10, 26: seu magni superas jam saxa Timavi, Sive oram Illyrici legis aequoris,

Verg. E. 8, 6; so,

seu... sive,

id. A. 1, 218; 10, 109; 11, 528; Ov. M. 4, 321; 4, 639; 15, 324 al. (In Cæs. B. C. 2, 27, the MSS. vary between seu... sive and sive... sive.)—

Repeated several times:

sive ancillam sive servum sive uxorem sive adulterum, Seu patrem sive avum videbo,

Plaut. Am. 4, 5, 15 sq.; cf. id. ib. prol. 69 sq.; and id. Merc. 2, 2, 35:

quibus (Cimmeriis) aspectum solis sive deus aliquis sive natura ademerat, sive loci situs,

Cic. Ac. 2, 19, 61: seu furor est: habeo, quae carmine sanet et herbis; Sive aliquis nocuit: magico lustrabere ritu;

Ira deum sive est: sacris placabimus iram,

Ov. M. 10, 397 et saep. —

With a corresp. si: sive tu vatem, sive tu omen audieris; sive immolaris, sive avem aspexeris;

si Chaldaeum, si haruspicem videris, si fulserit, etc.,

Cic. Div. 2, 72, 149.—

Connecting complete conditional sentences, each with its own conclusion, but always implying that the alternative conclusions are alike steps in the general argument, if, on the one hand... if, on the other, if... but if:

nam sive timuit, quid ignavius? sive meliorem suam causam fore putavit, quid injustius?

Cic. Att. 8, 9, 3: sive enim ad sapientiam perveniri potest, non paranda nobis solum ea, sed fruenda etiam est;

sive hoc difficile est, tamen nec modus est ullus investigandi, etc.,

id. Fin. 1, 1, 3:

eis sive creditur, creditur hoc ipsum quod nos arguimus, sive fides non habetur, de adversarii testium fide derogatur,

id. Caec. 1, 3; id. Tusc. 1, 18, 42:

ut sive abstinuisset Epiro, integra sibi omnia essent: sive venisset, sic quoque spes veniae foret,

Liv. 36, 6, 6 sq.; 36, 16, 10; 38, 3, 10;

37, 15, 2: eos seu dedi placeat, dedere se paratos esse, seu supplicio adfici, daturos poenas,

id. 7, 20, 7; 27, 14, 1; 30, 40, 7.—

Instead of sive as a correl., sin or si vero is sometimes found:

sive sensus exstinguitur... quis me beatior? sin vera sunt quae dicuntur, migrationem esse, etc.,

Cic. Tusc. 1, 41, 97 sq.:

sive enim Zenonem sequare, magnum est efficere... si vero Academiam veterem persequamur, etc.,

id. Ac. 1, 2, 7: sive enim abscedant, cui dubium esse quin, etc.;

sin autem manendum ibi nihilo minus sit,

Liv. 37, 15, 2.—

In this use *

si... sive is found once: si omnes atomi declinabunt, nullae umquam cohaerescent, sive aliae declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur, primum, etc.,

Cic. Fin. 1, 6, 20 B. and K.; cf.: si... sive in one sentence, I. A. supra; and v. Madv. ad Cic. Fin. p. 45.—

On account of the predominant disjunctive sense,

In the poets and in post-Aug. prose, instead of one sive, sometimes aut, vel, or one of the interrogative particles ne or an is used:

(saxum) seu turbidus imber Proluit, aut annis solvit sublapsa vetustas,

Verg. A. 12, 685:

sive... sive... vel, etc.,

Flor. 4, 2, 79: misero conjux, fatone erepta Creusa Substitit, erravitne viā, seu lassa resedit, Incertum, Verg. A. 2, 739:

sive fatali vecordiā an, etc.,

Tac. A. 11, 26; so,

sive... seu... an,

id. ib. 14, 59.—

Sometimes also sive stands alone in a purely disjunctive sense, = vel (in Cicero only in the phrases sive quis, sive potius, sive etiam):

ut mihi Platonis illud, seu quis dixit alius, perelegans esse videatur,

or whoever else said it, Cic. Rep. 1, 17, 29:

quid perturbatius hoc ab urbe discessu, sive potius turpissimā fugā?

id. Att. 8, 3, 3:

te primum rogo, ut (animum) erigas ac resistas, sive etiam ultro occurras negotiis,

id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:

Aristarchus et aetate nostrā Palaemon vocabulum, sive appellationem, nomini subjecerunt,

Quint. 1, 4, 20:

delectandi sive conciliandi officium,

id. 12, 10, 59:

miracula visa sive ex metu credita,

Tac. A. 2, 24:

proelium sive naufragium,

Just. 2, 9, 20:

Romana bella sive Asiana,

id. 38, 3, 10.

trādo ( transdo, C. I. L. 1, 198, 54 and 58; Ter. Phorm. prol. 2, and most freq. in Cæs.; v. infra; cf. Neue, Formenl. 2, 734), dĭdi, dĭtum, 3 (in tmesi: transque dato endoque plorato, i. e. tradito et implorato, Vet. Lex ap. Fest. s. v. sub vos, p. 309 Müll.), v. a. [trans-do], to give up, hand over, deliver, transmit, surrender, consign (syn.: dedo, remitto).

Lit.

In gen.

Form trado:

ut amico traderem (thesaurum),

Plaut. Trin. 1, 2, 143:

mihi trade istuc (argentum),

id. As. 3, 3, 99; id. Curc. 3, 15: aliquid [p. 1884] in manum, id. Merc. 2, 2, 7:

poculum alicui,

Cic. Tusc. 1, 40, 96:

aedem Castoris sartam tectam,

id. Verr. 2, 1, 50, § 131:

magistris traditi,

id. Tusc. 3, 1, 2:

pecuniam regiam quaestoribus,

Liv. 24, 23, 3:

pueros magistris,

Ov. Am. 1, 13, 17:

equos domitoribus,

Cic. Off. 1, 26, 90:

testamentum tibi legendum,

Hor. S. 2, 5, 51:

ademptus Hector Tradidit fessis leviora tolli Pergama Graiis,

id. C. 2, 4, 11:

miserat ad legatum Romanum, traditurum se urbem,

Liv. 34, 29, 9:

armis traditis,

Caes. B. G. 1, 27; 2, 13:

obsides, arma, perfugae traditi,

id. ib. 1, 28: hunc ad carnificem. Plaut. Rud. 3, 6, 19:

in pistrinum tradier,

id. Most. 1, 1, 16:

aliquem in custodiam vel in pistrinum,

Cic. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14:

aliquem supplicio,

Suet. Vit. 14:

Augustus filiam suam equiti Romano tradere meditatus est,

to give in marriage, Tac. A. 4, 40 med. —With acc. of place:

ea quae in Insulā erat Achradinam tradita est,

Liv. 24, 23, 4.—

Form transdo: tot tropaea transdes, Att. ap. Non. 517, 26 (Trag. Rel. v. 366 Rib.):

navem in fugam transdunt,

id. ib. 155, 8 (Trag. Rel. v. 630 ib.):

ut arma per manus necessario transderentur,

Caes. B. C. 1, 68:

per manus sevi ac picis transditas glebas,

id. B. G. 7, 25; Hirt. B. G. 8, 15:

sibi captivos transdi,

Caes. B. C. 3, 71:

neque se hostibus transdiderunt,

id. B. G. 7, 77:

se (alicui),

id. ib. 7, 47; Hirt. B. G. 8, 43:

se adversariis ad supplicium,

Caes. B. C. 1, 76.—

In partic.

Pregn., to deliver, commit, intrust, confide for shelter, protection, imprisonment, etc. (syn.: commendo, committo).

Form trado:

sic ei te commendavi et tradidi,

Cic. Fam. 7, 17, 2:

totum denique hominem tibi ita trado de manu, ut aiunt, in manum tuam,

id. ib. 7, 5, 3:

alicui se laudare et tradere,

Hor. Ep. 1, 9, 3:

hunc hominem velles si tradere,

id. S. 1, 9, 47; id. Ep. 1, 18, 78:

hos (obsides) Aeduis custodiendos tradit,

Caes. B. G. 6, 4; Liv. 22, 22, 4:

catenis ligatus traditur,

id. 24, 45, 9:

in tuam custodiam meque et meas spes trado,

Plaut. Most. 2, 1, 59.—

Form transdo:

ab illo transditum initio et commendatum,

Caes. B. C. 3, 57:

sibi a Divitiaco transditus,

id. B. G. 7, 39. —

To give up or surrender treacherously, to betray:

causam tradere advorsariis,

Ter. Phorm. 2, 1, 7:

quos tradituros sperabas, vides judicare,

Cic. Rosc. Am. 22, 61:

tibi trado patriosque meosque Penates,

Ov. M. 8, 91:

ferisne paret populandas tradere terras?

id. ib. 1, 249:

tradimur, heu!

Claud. in Rufin. 2, 261:

Judas ausus magistrum tradere,

Sedul. 2, 74.—

Trop.

In gen., to give up, surrender, hand over, deliver, intrust, etc.

Form trado:

et meam partem loquendi et tuam trado tibi,

Plaut. As. 3, 1, 14:

eo ego, quae mandata, amicus amicis tradam,

id. Merc. 2, 3, 51:

quae dicam trade memoriae,

Cic. Rep. 6, 10, 10 (different from tradere memoriae, B. 2. b.):

si liberam possessionem Galliae sibi tradidisset,

Caes. B. G. 1, 44:

Cingetorigi principatus atque imperium est traditum,

id. ib. 6, 8.— Poet., with inf.:

tristitiam et metus Tradam protervis in mare Creticum Portare ventis,

Hor. C. 1, 26, 2.—

Form transdo:

summa imperii transditur Camulogeno Aulerco,

Caes. B. G. 7, 57:

Vergasillauno Arverno summa imperii transditur,

id. ib. 7, 76.—

In partic.

Pregn., with se, to give one ' s self up, to yield, surrender, or devote one ' s self to any thing:

se totos voluptatibus,

Cic. Lael. 23, 86:

se quieti,

id. Div. 1, 29, 61: se lacrimis ac tristitiae, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2:

se studiis vel otio,

Plin. Ep. 1, 9, 7:

si se consiliis ejus (rex) tradidisset,

Flor. 2, 8, 6:

se in studium aliquod quietum,

Cic. Inv. 1, 3, 4:

se in disciplinam alicujus,

id. Phil. 2, 2, 3; cf.:

cogitationibus suis traditus,

Sen. Ep. 9, 16.—

To make over, transmit, as an inheritance; to leave behind, bequeath (syn. lēgo):

qui in morte regnum Hieroni tradidit,

Plaut. Men. 2, 3, 59: inimicitias posteris, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3:

consuetudo a majoribus tradita,

Cic. Div. 2, 72, 150:

morbi per successiones traduntur,

Plin. Ep. 1, 12, 4: traduntque metus. Sil. 4, 32:

traditumque inde fertur, ut in senatum vocarentur,

it is said that this was the origin of the custom, Liv. 2, 1, 11.—

To hand down or transmit to posterity by written communication; to relate, narrate, recount:

quarum nomina multi poëtae memoriae tradiderunt,

Cic. Inv. 2, 1, 3: pugnae memoriam posteris, Liv. 8, 10, 8:

cujus (Socratis) ingenium variosque sermones immortalitati scriptis suis Plato tradidit,

Cic. de Or. 3, 16, 60:

qualia permulta historia tradidit,

id. Div. 1, 53, 121:

aliquid posteris,

Plin. Ep. 6, 16, 1:

tradit Fabius Pictor in Annalibus suis, hirundinem, etc.,

Plin. 10, 24, 34, § 71:

ipsum regem tradunt... operatum his sacris se abdidisse,

Liv. 1, 31, 8.—Esp., pass. pers. or impers., it is said, is recorded, they say, etc.:

qui (Aristides) unus omnium justissimus fuisse traditur,

Cic. Sest. 67, 141: cujus (Lycurgi) temporibus Homerus etiam fuisse traditur. id. Tusc. 5, 3, 7:

nec traditur certum, nec interpretatio est facilis,

Liv. 2, 8, 8; cf. id. 9, 28, 5:

sic enim est traditum,

Cic. Leg. 1, 1, 3; cf.:

hoc posteris memoriae traditum iri, Aequos et Volscos, etc.,

Liv. 3, 67, 1:

Galbam, Africanum, Laelium doctos fuisse traditum est,

Cic. Tusc. 1, 3, 5:

ut Isocratem dixisse traditum est,

id. Brut. 56, 204:

unguenta quis primus invenerit, non traditur,

Plin. 13, 1, 1, § 2:

de hoc constantius traditur,

Front. Aquaed. 7; cf.: traditur memoriae, with subj.-clause, Liv. 5, 21, 16. —

To deliver by teaching; to propose, propound, teach any thing (syn. praecipio).

Form trado:

ea, quae dialectici nunc tradunt et docent,

Cic. Fin. 4, 4, 9:

elementa loquendi,

id. Ac. 2, 28, 92:

praecepta dicendi,

id. de Or. 1, 18, 84:

optimarum artium vias meis civibus,

id. Div. 2, 1, 1:

aliquid artificio et viă,

id. Fin. 4, 4, 10:

haec subtilius,

id. ib. 1, 9, 31:

aliquid,

Caes. B. G. 7, 22:

virtutem hominibus,

Cic. de Or. 1, 58, 247:

eodem tempore tradi omnia et percipi possint,

Quint. 1, 12, 1:

nec tamquam tradita sed tamquam innata,

id. 7, 10, 14:

praecepta,

Sen. Ep. 40, 3.— Absol.:

si qua est in his culpa, tradentis (i.e. magistri) est,

Quint. 3, 6, 59.—

Form transdo:

multa praeterea de sideribus atque eorum motu... disputant et juventuti transdunt,

Caes. B. G. 6, 14:

Minervam operum atque artificiorum initia transdere,

id. ib. 6, 17.—

Aliquid oblivioni, to forget utterly (late Lat.):

omnes justitiae ejus oblivioni tradentur,

Vulg. Ezech. 33, 13; Greg. Mag. in Job, 25, 8.