Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

sollicitudo

  • 61 cursualis

    cursŭālis, e, adj. [cursus], of or pertaining to a course, running (late Lat.):

    equi,

    post-horses, Cod. Just. 12, 51, 19: raeda, a stage-coach, Cod. Th. 12, 12, 9:

    sollicitudo,

    i. e. speed in running, ib. 6, 29, 7.—
    II.
    Hasty, speedy:

    ministerium,

    Cassiod. Var. 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > cursualis

  • 62 dolor

    dŏlor, ōris, m. [doleo], pain, smart, ache (freq. and class.; for syn. cf.: aegrimonia, maeror, maestitia, luctus, plangor, tristitia, angor, anxietas, cura, sollicitudo).
    I.
    Corporeal:

    dolor est motus asper in corpore, alienus a sensibus,

    Cic. Tusc. 2, 15: dolores atque carnificinas facere, Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    corporis,

    Lucr. 4, 1075:

    capitis,

    id. 6, 785:

    dentium, oculorum,

    id. 6, 660:

    pedum,

    Cic. Brut. 34, 130:

    articulorum,

    id. Att. 1, 5 fin.:

    laterum,

    Hor. S. 1, 9, 32 et saep.—Of the pangs of childbirth, Plaut. Truc. 4, 3, 33; id. Cist. 1, 2, 22:

    utero exorti dolores,

    id. Am. 5, 1, 40; cf. id. ib. 48; 3, 1, 19; id. Truc. 4, 3, 33 (with labor); Ter. And. 1, 5, 33 (with laborare); id. Ad. 3, 1, 2 al.—Comic., of the gripings in the stomach of a hungry person, Plaut. Stich. 1, 3, 11.—
    II.
    Mental, as a general designation of every painful, oppressive feeling, pain, distress, grief, tribulation, affliction, sorrow, anguish, trouble, vexation, mortification, chagrin, etc. (syn. luctus):

    dolor (est) aegritudo crucians,

    Cic. Tusc. 4, 8, 18:

    si cadit in sapientem animi dolor,

    id. Lael. 13, 48:

    quanta est cura in animo, quantum corde capio dolorem,

    Plaut. Truc. 2, 5, 5;

    so with cura,

    Cic. Fam. 4, 6, 2:

    in labore atque in dolore,

    Plaut. Ps. 2, 3, 20:

    majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem,

    Cic. Rep. 1, 4; cf.

    opp. laetatio,

    Caes. B. G. 5, 52 fin.:

    te dolorem, quem acceperis cum summi viri tum amicissimi morte, ferre moderate,

    Cic. Lael. 2, 8; cf. id. de Or. 2, 48 fin.; and:

    magno esse Germanis dolori Ariovisti mortem,

    Caes. B. G. 5, 29, 3; cf. also id. ib. 7, 38, 3:

    magnum et acerbum dolorem commovere,

    Cic. Verr. 2, 4, 21 fin.:

    dolore angi,

    id. Fam. 4, 3; cf. id. Phil. 8, 6, 18. —
    2.
    Esp., indignation, wrath, animosity, anger, resentment:

    sed ego in hac sententia dicenda non parebo dolori meo, non iracundiae serviam,

    Cic. Prov. Cons. 1, 2; cf. id. ib. 18, 44:

    et rei publicae injuriam et suum dolorem condonare,

    Caes. B. G. 1, 20, 5:

    qui accipit injuriam, et meminit et prae se fert dolorem suum,

    Cic. Off. 2, 22 fin.:

    magno dolore affici,

    Caes. B. G. 1, 2, 4; cf. id. ib. 5, 4 fin.; id. B. C. 2, 33, 1; cf.

    also: in eas (naves) indiligentiae suae ac doloris iracundia erupit,

    id. ib. 3, 8, 3:

    quis indomitas tantus dolor excitat iras?

    Verg. A. 2, 594; Hor. Ep. 1, 2, 60; id. Epod. 15, 15:

    amator agit ubi secum, Accedam? an potius mediter finire dolores,

    the torments of love, id. S. 2, 3, 263; cf. Ov. A. A. 2, 519; Prop. 1, 13, 9; 3, 20, 27 (4, 20, 17 M.) et saep.:

    Catonem veteres inimicitiae Caesaris incitant et dolor repulsae,

    Caes. B. C. 1, 4, 2; so,

    repulsae,

    Ov. M. 3, 395:

    injuriae,

    Liv. 1, 40:

    ignominiae,

    Suet. Vesp, 8:

    conjugis amissae,

    Ov. M. 7, 688 et saep.:

    justus mihi dolor etiam adversus deos esset, quod, etc.,

    Tac. A. 2, 71.—Prov.:

    dolorem longa consumit dies,

    Sen. ad Marc. 8; cf.:

    dolor decrescit, ubi quo crescat non habet,

    Pub. Syr. 129 (Rib.).—
    3.
    Terror, Amm. 14, 2, 15.—
    B.
    Meton.
    1.
    A grief, i. e. an object or cause of grief:

    illa (potest) etiam duris mentibus esse dolor,

    Prop. 1, 14, 18; Ov. P. 3, 3, 73.—
    2.
    In rhet. lang. for the Gr. pathos, passionate, warm expression; pathos, Cic. de Or. 3, 25; id. Brut. 24, 93; id. Or. 37, 130; id. de Or. 2, 17 fin.; Quint. 6, 2, 36.

    Lewis & Short latin dictionary > dolor

  • 63 emereo

    ē-mĕrĕo, ŭi, ĭtum, 2, v. a., and (perh. not ante-Aug.) ē-mĕrĕor, ĭtus, 2, v. dep. a.
    I. A.
    In gen. (rare;

    not in Cic.): quid ego emerui mali?

    Plaut. Aul. 4, 10, 5:

    honores,

    Prop. 4 (5), 11, 61:

    mihi altior sollicitudo, quale judicium hominum, emererer, accessit,

    Quint. 4, prooem. § 1; cf.:

    emerendi favoris gratia canunt,

    id. 4, 1, 2: pecuniam ex eo quaestu uberem, Gell, 6, 7, 5.— Poet., with inf. clause as object:

    Ennius emeruit Contiguus poni, Scipio magne, tibi,

    Ov. A. A. 3, 410; cf. id. F. 4, 58.— Pass., in the part. perf.:

    emerito caput insere caelo,

    Sil. 7, 19; so id. 11, 464; Sid. Carm. 2, 209.—
    B.
    In Tib. and Ov. emerere aliquem, like demereri aliquem, to gain the favor of any one, to deserve well of, to lay under obligation:

    viros,

    Tib. 1, 9, 60; Ov. Tr. 4, 8, 52; id. Am. 2, 8, 24; id. Her. 6, 138.—Far more frequent,
    II.
    To serve out, complete one's term of service.
    A.
    Prop., in milit. lang.:

    spes emerendi stipendia,

    Liv. 25, 6; in part. perf.:

    emerita stipendia,

    Sall. J. 84, 2 Kritz.; Cic. de Sen. 14, 49; Liv. 3, 57; 21, 43 al.:

    militia,

    Suet. Calig. 44:

    arma,

    Plin. Pan. 15, 3:

    anni,

    Ov. Tr. 4, 8, 21; cf. id. F. 3, 43.—As a v. dep.:

    stipendia emeritus,

    Val. Max. 6, 1, 10.—Hence, subst. ēmĕrĭ-tus, i, m., a soldier who has served out his time, a veteran, an exempt, Tac. A. 1, 28; Suet. Aug. 24; Luc. 1, 344 al.—
    B.
    Transf. beyond the milit. sphere:

    annuum tempus (sc. magistratus) emeritum habere,

    Cic. Att. 6, 5, 3; cf.:

    annuae operae emerentur,

    id. ib. 6, 2, 6:

    spatium juventae (homo) transit, et emeritis medii quoque temporis annis, etc.,

    Ov. M. 15, 226.—In part. perf.: emeritus, a, um (since the Aug. per. in the mid. signif.), that has become unfit for service, worn out:

    equi,

    Ov. F. 4, 688; cf.:

    apes fessae et jam emeritae,

    Plin. 11, 11, 11, § 27; so,

    palmes,

    id. 17, 23, 35, § 206:

    aratrum,

    Ov. F. 1, 665:

    latus (with invalidum),

    id. Am. 3, 11, 14:

    acus,

    Juv. 6, 498:

    rogus,

    i. e. burned out, extinguished, Prop. 4 (5), 11, 72.

    Lewis & Short latin dictionary > emereo

  • 64 emereor

    ē-mĕrĕo, ŭi, ĭtum, 2, v. a., and (perh. not ante-Aug.) ē-mĕrĕor, ĭtus, 2, v. dep. a.
    I. A.
    In gen. (rare;

    not in Cic.): quid ego emerui mali?

    Plaut. Aul. 4, 10, 5:

    honores,

    Prop. 4 (5), 11, 61:

    mihi altior sollicitudo, quale judicium hominum, emererer, accessit,

    Quint. 4, prooem. § 1; cf.:

    emerendi favoris gratia canunt,

    id. 4, 1, 2: pecuniam ex eo quaestu uberem, Gell, 6, 7, 5.— Poet., with inf. clause as object:

    Ennius emeruit Contiguus poni, Scipio magne, tibi,

    Ov. A. A. 3, 410; cf. id. F. 4, 58.— Pass., in the part. perf.:

    emerito caput insere caelo,

    Sil. 7, 19; so id. 11, 464; Sid. Carm. 2, 209.—
    B.
    In Tib. and Ov. emerere aliquem, like demereri aliquem, to gain the favor of any one, to deserve well of, to lay under obligation:

    viros,

    Tib. 1, 9, 60; Ov. Tr. 4, 8, 52; id. Am. 2, 8, 24; id. Her. 6, 138.—Far more frequent,
    II.
    To serve out, complete one's term of service.
    A.
    Prop., in milit. lang.:

    spes emerendi stipendia,

    Liv. 25, 6; in part. perf.:

    emerita stipendia,

    Sall. J. 84, 2 Kritz.; Cic. de Sen. 14, 49; Liv. 3, 57; 21, 43 al.:

    militia,

    Suet. Calig. 44:

    arma,

    Plin. Pan. 15, 3:

    anni,

    Ov. Tr. 4, 8, 21; cf. id. F. 3, 43.—As a v. dep.:

    stipendia emeritus,

    Val. Max. 6, 1, 10.—Hence, subst. ēmĕrĭ-tus, i, m., a soldier who has served out his time, a veteran, an exempt, Tac. A. 1, 28; Suet. Aug. 24; Luc. 1, 344 al.—
    B.
    Transf. beyond the milit. sphere:

    annuum tempus (sc. magistratus) emeritum habere,

    Cic. Att. 6, 5, 3; cf.:

    annuae operae emerentur,

    id. ib. 6, 2, 6:

    spatium juventae (homo) transit, et emeritis medii quoque temporis annis, etc.,

    Ov. M. 15, 226.—In part. perf.: emeritus, a, um (since the Aug. per. in the mid. signif.), that has become unfit for service, worn out:

    equi,

    Ov. F. 4, 688; cf.:

    apes fessae et jam emeritae,

    Plin. 11, 11, 11, § 27; so,

    palmes,

    id. 17, 23, 35, § 206:

    aratrum,

    Ov. F. 1, 665:

    latus (with invalidum),

    id. Am. 3, 11, 14:

    acus,

    Juv. 6, 498:

    rogus,

    i. e. burned out, extinguished, Prop. 4 (5), 11, 72.

    Lewis & Short latin dictionary > emereor

  • 65 ex

    ex or ē (ex always before vowels, and elsewh. more freq. than e; e. g. in Cic. Rep. e occurs 19 times, but ex 61 times, before consonants—but no rule can be given for the usage; cf., e. g., ex and e together:

    qui ex corporum vinculis tamquam e carcere evolaverunt,

    Cic. Rep. 6, 14. But certain expressions have almost constantly the same form, as ex parte, ex sententia, ex senatus consulto, ex lege, ex tempore, etc.; but e regione, e re nata, e vestigio, e medio, and e republica used adverbially; v. Neue, Formenl. 2, 756 sq.), praep. with abl. [kindr. with Gr. ek, ex], denotes out from the interior of a thing, in opposition to in (cf. ab and de init.), out of, from.
    I.
    In space.
    A.
    Prop.:

    interea e portu nostra navis solvitur, Ubi portu exiimus, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 54:

    quam (sphaeram) M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, cum aliud nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset,

    Cic. Rep. 1, 14:

    influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    id. ib. 2, 19:

    visam, ecquae advenerit In portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2; cf. id. ib. 3, 2, 5;

    3, 6, 32 al.: magno de flumine malim quam ex hoc fonticulo tantundem sumere,

    Hor. S. 1, 1, 56; cf.:

    nec vos de paupere mensa Dona nec e puris spernite fictilibus,

    Tib. 1, 1, 38:

    clanculum ex aedibus me edidi foras,

    Plaut. Most. 3, 2, 9; so freq. with verbs compounded with ex; also with verbs compounded with ab and de, v. abeo, abscedo, amoveo, aveho, etc.; decedo, deduco, defero, deicio, etc.—
    2.
    In a downward direction, from, down from, from off:

    ex spelunca saxum in crura ejus incidisse,

    Cic. Fat. 3, 6; cf. Liv. 35, 21:

    picis e caelo demissum flumen,

    Lucr. 6, 257:

    equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt,

    Caes. B. G. 4, 2, 3; cf.:

    cecidisse ex equo dicitur,

    Cic. Clu. 62 fin.:

    e curru trahitur,

    id. Rep. 2, 41:

    e curru desilit,

    Ov. A. A. 1, 559 et saep., v. cado, decido, decurro, deduco, delabor, elabor, etc.—
    3.
    In an upward direction, from, above:

    collis paululum ex planitie editus,

    Caes. B. G. 2, 8, 3:

    globum terrae eminentem e mari,

    Cic. Tusc. 1, 28;

    and trop.: consilia erigendae ex tam gravi casu rei publicae,

    Liv. 6, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    To indicate the country, and, in gen., the place from or out of which any person or thing comes, from:

    ex Aethiopia est usque haec,

    Ter. Eun. 3, 2, 18:

    quod erat ex eodem municipio,

    Cic. Clu. 17, 49; cf. id. ib. 5, 11.—Freq. without a verb:

    Philocrates ex Alide,

    Plaut. Capt. 3, 2, 10:

    ex Aethiopia ancillula,

    Ter. Eun. 1, 2, 85 Ruhnk.:

    negotiator ex Africa,

    Cic. Verr. 2, 1, 5:

    Epicurei e Graecia,

    id. N. D. 1, 21, 58:

    Q. Junius ex Hispania quidam,

    Caes. B. G. 5, 27:

    ex India elephanti,

    Liv. 35, 32:

    civis Romanus e conventu Panhormitano,

    Cic. Verr. 2, 5, 54 Zumpt; cf. id. ib. 2, 5, 59 fin.:

    meretrix e proxumo,

    Plaut. As. 1, 1, 38; cf. id. Aul. 2, 4, 11:

    puer ex aula (sc. regis barbari),

    Hor. C. 1, 29, 7:

    ex spelunca saxum,

    Cic. Fat. 3, 6:

    saxum ex capitolio,

    Liv. 35, 21, 6:

    ex equo cadere,

    Cic. Clu. 32, 175; cf. id. Fat. 3, 6; Auct. B. Hisp. 15 et saep.—
    2.
    To indicate the place from which any thing is done or takes place, from, down from: ibi tum derepente ex alto in altum despexit mare, Enn. ap. Non. 518, 6 (for which:

    a summo caelo despicere,

    Ov. A. A. 2, 87; and:

    de vertice montis despicere,

    id. M. 11, 503); cf.:

    T. Labienus... ex loco superiore conspicatus, etc.,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    ex qua (villa) jam audieram fremitum clientium meorum,

    Cic. Fam. 7, 18, 3:

    ex hoc ipso loco permulta contra legem eam verba fecisti,

    id. de Imp. Pomp. 17, 52; so id. ib. 8 fin.; cf.:

    judices aut e plano aut e quaesitoris tribunali admonebat,

    Suet. Tib. 33:

    ex equo, ex prora, ex puppi pugnare,

    Plin. 7, 56, 57, § 202 and 209; cf. Caes. B. G. 2, 27, 3:

    ex vinculis causam dicere,

    id. ib. 1, 4, 1; Liv. 29, 19.—Hence the adverbial expressions, ex adverso, ex diverso, ex contrario, e regione, ex parte, e vestigio, etc.; v. the words adversus, diversus, etc.—Also, ex itinere, during or on a journey, on the march, without halting, Cic. Fam. 3, 9; Sall. C. 34, 2; Liv. 35, 24; Caes. B. G. 2, 6, 1; 3, 21, 2; id. B. C. 1, 24, 4; Sall. J. 56, 3 al.; cf.

    also: ex fuga,

    during the flight, Caes. B. G. 6, 35, 6; id. B. C. 3, 95; 96 fin.; Sall. J. 54, 4 Kritz.; Liv. 6, 29; 28, 23 al.
    II.
    In time.
    A.
    From a certain point of time, i. e. immediately after, directly after, after (in this sense more freq. than ab):

    Cotta ex consulatu est profectus in Galliam,

    Cic. Brut. 92, 318; so,

    ex consulatu,

    Liv. 4, 31 Drak.; 40, 1 fin.; 22, 49; 27, 34; Vell. 2, 33, 1 al.:

    ex praetura,

    Cic. Leg. 1, 20, 53; id. Mur. 7, 15; Caes. B. C. 1, 22, 4; 1, 31, 2:

    ex dictatura,

    Liv. 10, 5 fin.:

    ex eo magistratu,

    Vell. 2, 31 et saep.; cf.:

    Agrippa ex Asia (pro consule eam provinciam annuo imperio tenuerat) Moesiae praepositus est,

    Tac. H. 3, 46 fin.:

    statim e somno lavantur,

    id. G. 22:

    tanta repente vilitas annonae ex summa inopia et caritate rei frumentariae consecuta est,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 44; cf. Liv. 21, 39:

    ex aliquo graviore actu personam deponere,

    Quint. 6, 2, 35:

    mulier ex partu si, etc.,

    Cels. 2, 8:

    ex magnis rupibus nactus planitiem,

    Caes. B. C. 1, 70, 3; cf.: ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, ut, etc., Nop. Timol. 3, 2; and:

    ex magna desperatione tandem saluti redditus,

    Just. 12, 10, 1 et saep.:

    ex quo obses Romae fuit,

    since he was a hostage in Rome, Liv. 40, 5 fin. —So the phrase, aliud ex alio, one thing after another:

    me quotidie aliud ex alio impedit,

    Cic. Fam. 9, 19 fin.; Cic. Leg. 1, 4, 14 (cf. also, alius, D.):

    aliam rem ex alia cogitare,

    Ter. Eun. 4, 2, 3:

    alia ex aliis iniquiora postulando,

    Liv. 4, 2.—So, too, diem ex die exspectabam, one day after another, from day to day, Cic. Att. 7, 26 fin.; cf.:

    diem ex die ducere,

    Caes. B. G. 1, 16, 5 (v. dies, I. A. b.).—
    2.
    With names of office or calling, to denote one who has completed his term of office, or has relinquished his vocation. So in class. Lat. very dub.;

    for the passage,

    Caes. B. C. 1, 46, 4, belongs more correctly under III. B. It is, however, very common in post-class. Lat., esp. in inscriptions—ex consule, ex comite, ex duce, ex equite, ex praefecto, etc.— an ex-consul, etc. (for which, without good MS. authority, the nominatives exconsul, excomes, exdux, etc., are sometimes assumed, in analogy with proconsul, and subvillicus; cf. Schneid. Gram. 1, p. 562, note, and the authors there cited):

    vir excelsus ex quaestore et ex consule Tribonianus,

    Cod. Just. 1, 17, 2, § 9; cf.:

    Pupienus et Balbinus, ambo ex consulibus,

    Capitol. Gord. 22:

    duo ante ipsam aram a Gallicano ex consulibus et Maecenate ex ducibus interempti sunt,

    id. ib.:

    mandabat Domitiano, ex comite largitionum, praefecto, ut, etc.,

    Amm. 14, 7, 9:

    Serenianus ex duce,

    id. 14, 7, 7:

    INLVSTRIS EX PRAEFECTO praeTORIO ET EX PRAEFECTO VRbis,

    Inscr. Orell. 2355 al., v. Inscr. Orell. in Indice, p. 525.—

    And of a period of life: quem si Constans Imperator olim ex adulto jamque maturum audiret, etc.,

    i. e. who had outgrown the period of youth, and was now a man, Amm. 16, 7.—
    B.
    From and after a given time, from... onward, from, since (cf. ab, II. A. 2.):

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    Plaut. Pers. 4, 3, 10:

    itaque ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

    Cic. Quint. 5 fin.:

    nec vero usquam discedebam, nec a republica deiciebam oculos, ex eo die, quo, etc.,

    id. Phil. 1, 1:

    ex aeterno tempore,

    id. Fin. 1, 6, 17:

    ex hoc die,

    id. Rep. 1, 16:

    motum ex Metello consule civicum tractas,

    from the consulship of Metellus, Hor. C. 2, 1, 1:

    C. Pompeius Diogenes ex Kalendis Juliis cenaculum locat,

    Petr. 38, 10; so usually in forms of hiring; cf. Garaton. Cic. Phil. 2, 39, 100:

    ex ea die ad hanc diem,

    Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

    memoria tenent, me ex Kalendis Januariis ad hanc horam invigilasse rei publicae,

    id. Phil. 14, 7, 20.—Esp.: ex quo (sc. tempore), since: [p. 670] octavus annus est, ex quo, etc., Tac. Agr. 33; id. A. 14, 53:

    sextus decimus dies agitur, ex quo,

    id. H. 1, 29:

    sextus mensis est, ex quo,

    Curt. 10, 6, 9; Hor. Ep. 11, 5; so,

    ex eo,

    Tac. A. 12, 7; Suet. Caes. 22:

    ex illo,

    Ov. F. 5, 670; Stat. Silv. 1, 2, 81.—
    C.
    Less freq. in specifying a future date (after which something is to be done), from, after:

    Romae vereor ne ex Kal. Jan. magni tumultus sint,

    Cic. Fam. 16, 9, 3:

    hunc judicem ex Kal. Jan. non habemus... ex Kal. Jan. non judicabunt,

    id. Verr. 1, 10:

    ex Idibus Mart.... ex Idibus Mai.,

    id. Att. 5, 21, 9.
    III.
    In other relations, and in gen. where a going out or forth, a coming or springing out of any thing is conceivable.
    A.
    With verbs of taking out, or, in gen., of taking, receiving, deriving (both physically and mentally; so of perceiving, comprehending, inquiring, learning, hoping, etc.), away from, from, out of, of:

    solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt,

    Cic. Lael. 13, 47:

    ex omni populo deligendi potestas,

    id. Agr. 2, 9, 23:

    agro ex hoste capto,

    Liv. 41, 14, 3:

    cui cum liceret majores ex otio fructus capere,

    Cic. Rep. 1, 4:

    ex populo Romano bona accipere,

    Sall. J. 102:

    majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem,

    Cic. Rep. 1, 4:

    quaesierat ex me Scipio,

    id. ib. 1, 13:

    ex te requirunt,

    id. ib. 2, 38:

    de quo studeo ex te audire, quid sentias,

    id. ib. 1, 11 fin.; 1, 30; 1, 46; 2, 38; cf.:

    intellexi ex tuis litteris te ex Turannio audisse, etc.,

    id. Att. 6, 9, 3:

    ex eo cum ab ineunte ejus aetate bene speravissem,

    id. Fam. 13, 16 et saep.; cf.:

    ex aliqua re aliquid nominare,

    id. N. D. 2, 20, 51:

    vocare,

    Tac. G. 2, 4; cf. id. ib. 4, 55; Sall. J. 5, 4.—
    B.
    In specifying a multitude from which something is taken, or of which it forms a part, out of, of:

    qui ex civitate in senatum, ex senatu in hoc consilium delecti estis,

    Cic. Rosc. Am. 3 fin.:

    e vectoribus sorte ductus,

    id. Rep. 1, 34:

    ecquis est ex tanto populo, qui? etc.,

    id. Rab. Post. 17:

    homo ex numero disertorum postulabat, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 37, 168: Q. Fulgentius, ex primo hastato (sc. ordine) legionis XIV., i. e. a soldier of the first division of hastati of the 14 th legion, Caes. B. C. 1, 46;

    v. hastatus: e barbaris ipsis nulli erant maritimi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    unus ex illis decemviris,

    id. ib. 2, 37:

    ex omnibus seculis vix tria aut quatuor nominantur paria amicorum,

    id. Lael. 4, 15:

    aliquis ex vobis,

    id. Cael. 3, 7; id. Fam. 13, 1 fin.: id enim ei ex ovo videbatur aurum declarasse;

    reliquum, argentum,

    this of the egg, id. Div. 2, 65:

    quo e collegio (sc. decemvirorum),

    id. Rep. 2, 36:

    virgines ex sacerdotio Vestae,

    Flor. 1, 13, 12:

    alia ex hoc quaestu,

    Ter. Hec. 5, 1, 29 Ruhnk.; cf.:

    fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

    Cic. Mur. 36; Ov. Am. 2, 5, 54; Sen. Ben. 3, 9; id. Ep. 52, 3:

    qui sibi detulerat ex latronibus suis principatum,

    Cic. Phil. 2, 3:

    est tibi ex his, qui assunt, bella copia,

    id. Rep. 2, 40:

    Batavi non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis colunt,

    Tac. G. 29:

    acerrimum autem ex omnibus nostris sensibus esse sensum videndi,

    Cic. de Or. 2, 87, 357:

    ex tribus istis modis rerum publicarum velim scire quod optimum judices,

    id. Rep. 1, 30; cf. id. ib. 1, 35 et saep.—
    2.
    Sometimes a circumlocution for the subject. gen., of (cf. de):

    has (turres) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat,

    Caes. B. G. 3, 14, 4:

    album ex ovo cum rosa mixtum,

    Cels. 4, 20:

    ex fraxino frondes, ex leguminibus paleae,

    Col. 7, 3, 21 sq. —
    C.
    To indicate the material of which any thing is made or consists, of:

    fenestrae e viminibus factae,

    Varr. R. R. 3, 9, 6; cf.:

    statua ex aere facta,

    Cic. Verr. 2, 2, 21; and:

    ex eo auro buculam curasse faciendam,

    id. Div. 1, 24:

    substramen e palea,

    Varr. R. R. 3, 10, 4:

    pocula ex auro, vas vinarium ex una gemma pergrandi,

    Cic. Verr. 2, 4, 27:

    monilia e gemmis,

    Suet. Calig. 56:

    farina ex faba,

    Cels. 5, 28:

    potiones ex absinthio,

    id. ib. et saep.:

    Ennius (i. e. statua ejus) constitutus ex marmore,

    Cic. Arch. 9 fin.; cf. id. Ac. 2, 31, 100:

    (homo) qui ex animo constet et corpore caduco et infirmo,

    id. N. D. 1, 35, 98:

    natura concreta ex pluribus naturis,

    id. ib. 3, 14; id. Rep. 1, 45; id. Ac. 1, 2, 6: cum Epicuro autem hoc est plus negotii, quod e duplici genere voluptatis conjunctus est, id. Fin. 2, 14, 44 et saep.—
    D.
    To denote technically the material, out of, i. e. with which any thing to eat or drink, etc., is mixed or prepared (esp. freq. of medical preparations):

    resinam ex melle Aegyptiam,

    Plaut. Merc. 1, 2, 28:

    quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

    Ter. Eun. 5, 4, 17:

    bibat jejunus ex aqua castoreum,

    Cels. 3, 23:

    aqua ex lauro decocta,

    id. 4, 2; cf.:

    farina tritici ex aceto cocta,

    Plin. 22, 25, 57, § 120:

    pullum hirundinis servatum ex sale,

    Cels. 4, 4:

    nuclei pinei ex melle, panis vel elota alica ex aqua mulsa (danda est),

    id. 4, 7 et saep.—So of the mixing of colors or flavors:

    bacae e viridi rubentes,

    Plin. 15, 30, 39, § 127:

    frutex ramosus, bacis e nigro rufis,

    id. ib. §

    132: id solum e rubro lacteum traditur,

    id. 12, 14, 30, § 52:

    e viridi pallens,

    id. 37, 8, 33, § 110:

    apes ex aureolo variae,

    Col. 9, 3, 2:

    sucus ex austero dulcis,

    Plin. 13, 9, 18, § 62; 21, 8, 26, § 50:

    ex dulci acre,

    id. 11, 15, 15, § 39; cf.

    trop.: erat totus ex fraude et mendacio factus,

    Cic. Clu. 26.—
    E.
    To indicate the cause or reason of any thing, from, through, by, by reason of, on account of:

    cum esset ex aere alieno commota civitas,

    Cic. Rep. 2, 33:

    ex doctrina nobilis et clarus,

    id. Rab. Post. 9, 23:

    ex vulnere aeger,

    id. Rep. 2, 21; cf.:

    ex renibus laborare,

    id. Tusc. 2, 25:

    ex gravitate loci vulgari morbos,

    Liv. 25, 26:

    ex vino vacillantes, hesterna ex potatione oscitantes,

    Quint. 8, 33, 66:

    gravida e Pamphilo est,

    Ter. And. 1, 3, 11:

    credon' tibi hoc, nunc peperisse hanc e Pamphilo?

    id. ib. 3, 2, 17:

    ex se nati,

    Cic. Rep. 1, 35:

    ex quodam conceptus,

    id. ib. 2, 21:

    ex nimia potentia principum oritur interitus principum,

    id. ib. 1, 44:

    ex hac maxima libertate tyrannis gignitur,

    id. ib. et saep.:

    ex te duplex nos afficit sollicitudo,

    Cic. Brut. 97, 332; cf.:

    quoniam tum ex me doluisti, nunc ut duplicetur tuum ex me gaudium, praestabo,

    id. Fam. 16, 21, 3:

    in spem victoriae adductus ex opportunitate loci,

    Sall. J. 48, 2:

    veritus ex anni tempore et inopia aquae, ne siti conficeretur exercitus,

    id. ib. 50, 1 et saep.:

    ex Transalpinis gentibus triumphare,

    Cic. Phil. 8, 6, 18; id. Off. 2, 8, 28; cf. id. Fam. 3, 10, 1:

    gens Fabia saepe ex opulentissima Etrusca civitate victoriam tulit,

    Liv. 2, 50:

    ex tam propinquis stativis parum tuta frumentatio erat,

    i. e. on account of the proximity of the two camps, Liv. 31, 36:

    qua ex causa cum bellum Romanis Sabini intulissent,

    Cic. Rep. 2, 7:

    hic mihi (credo equidem ex hoc, quod eramus locuti) Africanus se ostendit,

    id. ib. 6, 10:

    quod ex eo sciri potest, quia, etc.,

    id. Tusc. 1, 18 fin.; cf. id. Leg. 1, 15, 43:

    causa... fuit ex eo, quod, etc.,

    id. Phil. 6, 1:

    ex eo fieri, ut, etc.,

    id. Lael. 13, 46:

    ex quo fit, ut, etc.,

    id. Rep. 1, 43:

    e quo efficitur, non ut, etc.,

    id. Fin. 2, 5, 15 et saep.—Sometimes between two substantives without a verb:

    non minor ex aqua postea quam ab hostibus clades,

    Flor. 4, 10, 8:

    ex nausea vomitus,

    Cels. 4, 5:

    ex hac clade atrox ira,

    Liv. 2, 51, 6:

    metus ex imperatore, contemptio ex barbaris,

    Tac. A. 11, 20:

    ex legato timor,

    id. Agr. 16 et saep.—
    2.
    In partic., to indicate that from which any thing derives its name, from, after, on account of:

    cui postea Africano cognomen ex virtute fuit,

    Sall. J. 5, 4; cf. Flor. 2, 6, 11:

    cui (sc. Tarquinio) cognomen Superbo ex moribus datum,

    id. 1, 7, 1:

    nomen ex vitio positum,

    Ov. F. 2, 601:

    quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt,

    Cic. N. D. 2, 20; id. Leg. 1, 8; cf. id. Tusc. 4, 12; Plin. 11, 37, 45, § 123:

    holosteon sine duritia est, herba ex adverso appellata a Graecis,

    id. 27, 10, 65, § 91:

    quam urbem e suo nomine Romam jussit nominari,

    Cic. Rep. 2, 7:

    e nomine (nominibus),

    id. ib. 2, 20; Tac. A. 4, 55; id. G. 2; Just. 15, 4, 8; 20, 5, 9 et saep.—
    F.
    To indicate a transition, i. e. a change, alteration, from one state or condition to another, from, out of:

    si possum tranquillum facere ex irato mihi,

    Plaut. Cist. 3, 21:

    fierent juvenes subito ex infantibus parvis,

    Lucr. 1, 186:

    dii ex hominibus facti,

    Cic. Rep. 2, 10:

    ut exsistat ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba et confusio,

    id. ib. 1, 45:

    nihil est tam miserabile quam ex beato miser,

    id. Part. 17; cf.:

    ex exsule consul,

    id. Manil. 4, 46:

    ex perpetuo annuum placuit, ex singulari duplex,

    Flor. 1, 9, 2: tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti, Sall. J. 10:

    ex alto sapore excitati,

    Curt. 7, 11, 18.—
    G.
    Ex (e) re, ex usu or ex injuria, to or for the advantage or injury of any one:

    ex tua re non est, ut ego emoriar,

    Plaut. Ps. 1, 3, 102; 104; cf. Ter. Phorm. 5, 7, 76: Cervius haec inter vicinus garrit aniles Ex re fabellas, i. e. fitting, suitable, pertinent (= pro commodo, quae cum re proposita conveniant), Hor. S. 2, 6, 78:

    aliquid facere bene et e re publica,

    for the good, the safety of the state, Cic. Phil. 10, 11, 25:

    e (not ex) re publica,

    id. ib. 3, 12, 30; 8, 4, 13; id. de Or. 2, 28, 124; id. Fam. 13, 8, 2; Liv. 23, 24; Suet. Caes. 19 et saep.:

    exque re publica,

    Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36:

    non ex usu nostro est,

    Plaut. Merc. 2, 3, 60; Ter. Hec. 4, 3, 10; Caes. B. G. 1, 30, 2; 1, 50 fin.; 5, 6 fin. al.; cf.:

    ex utilitate,

    Plin. Pan. 67, 4; Tac. A. 15, 43:

    ex nullius injuria,

    Liv. 45, 44, 11.—
    H.
    To designate the measure or rule, according to, after, in conformity with which any thing is done:

    (majores) primum jurare EX SVI ANIMI SENTENTIA quemque voluerunt,

    Cic. Ac. 2, 47 fin. (cf. Beier, Cic. Off. 3, 29, 108, and the references):

    ex omnium sententia constitutum est, etc.,

    id. Clu. 63, 177; cf.:

    ex senatus sententia,

    id. Fam. 12, 4:

    ex collegii sententia,

    Liv. 4, 53:

    ex amicorum sententia,

    id. 40, 29:

    ex consilii sententia,

    id. 45, 29 et saep.; cf.

    also: ex sententia, i. q. ex voluntate,

    according to one's wish, Plaut. Capt. 2, 2, 96: Ter. Hec. 5, 4, 32; Cic. Fam. 12, 10, 2; id. Att. 5, 21 al.;

    and, in a like sense: ex mea sententia,

    Plaut. Men. 2, 2, 1; id. Merc. 2, 3, 36:

    ex senatus consulto,

    Cic. Rep. 3, 18; Sall. C. 42 fin.:

    ex edicto, ex decreto,

    Cic. Fam. 13, 56 fin.; id. Quint. 8, 30:

    ex lege,

    id. Div. in Caecil. 5, 19; id. Clu. 37, 103; id. Inv. 1, 38, 68: ex jure, Enn. ap. Gell. 20, 10, 4 (Ann. v. 276 ed. Vahl.); Varr. L. L. 6, § 64 Mull.; Cic. Mur. 12, 26; id. de Or. 1, 10, 41:

    ex foedere,

    Liv. 1, 23 et saep.:

    hunccine erat aequum ex illius more, an illum ex hujus vivere?

    Ter. Heaut. 1, 2, 29; so,

    ex more,

    Sall. J. 61, 3; Verg. A. 5, 244; 8, 186; Ov. M. 14, 156; 15, 593; Plin. Ep. 3, 18; Flor. 4, 2, 79 al.; cf.:

    ex consuetudine,

    Cic. Clu. 13, 38; Caes. B. G. 1, 52, 4; 4, 32, 1; Sall. J. 71, 4; Quint. 2, 7, 1 al.:

    quod esse volunt e virtute, id est honeste vivere,

    Cic. Fin. 2, 11, 34:

    ex sua libidine moderantur,

    Ter. Heaut. 2, 1, 4; cf. Sall. C. 8, 1:

    ut magis ex animo rogare nihil possim,

    Cic. Fam. 13, 8, 3:

    eorum ex ingenio ingenium horum probant,

    Plaut. Trin. 4, 3, 42; cf. Ter. Eun. 1, 2, 118; Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A.:

    leges ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in litteris est, interpretari,

    Cic. Inv. 1, 38; cf. id. Lael. 6, 21:

    nemo enim illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

    id. Rosc. Com. 10, 28; cf. Sall. C. 10, 5; Caes. B. G. 3, 20, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2 al.:

    ex tuis verbis meum futurum corium pulcrum praedicas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 19; cf. Cic. Fam. 7, 17; id. Att. 1, 3:

    nunc quae scribo, scribo ex opinione hominum atque fama,

    id. Fam. 12, 4 fin.:

    scripsit Tiberio, non ut profugus aut supplex, sed ex memoria prioris fortunae,

    Tac. A. 2, 63: quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione;

    attingit etiam bellicam,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. id. Quint. 11; 15 et saep.—E re rata, v. ratus.—
    I.
    To form adverbial expressions, such as: ex aequo, ex commodo, ex contrario, ex composito, ex confesso, ex destinato, ex diverso, ex facili, etc., ex affluenti, ex continenti;

    ex improviso, ex inopinato, etc., v. the words aequus, commodus, etc.

    Ex placed after its noun: variis ex,

    Lucr.
    2, 791:

    terris ex,

    id. 6, 788:

    quibus e sumus uniter apti,

    id. 3, 839; 5, 949.—E joined with que:

    que sacra quercu,

    Verg. E. 7, 13.
    IV.
    In composition, ex (cf. dis) before vowels and h, and before c, p, q, t (exagito, exeo, exigo, exoro, exuro, exhaurio; excedo, expello, exquiro, extraho); ef (sometimes ec) before f (effero, effluo, effringo; also in good MSS. ecfero, ecfari, ecfodio), elsewhere e (eblandior, educo, egredior, eicio, eligo, emitto, enitor, evado, eveho). A few exceptions are found, viz., in ex: epoto and epotus as well as expotus, and escendo as well as exscensio; in e: exbibo as well as ebibo; exballisto, exbola; exdorsuo; exfututa as well as effutuo; exfibulo; exlex, etc. After ex in compounds s is [p. 671] often elided in MSS. and edd. Both forms are correct, but the best usage and analogy favor the retaining of the s; so, exsaevio, exsanguis, exscensio, exscindo, exscribo, exsculpo, exseco, exsecror, exsequiae, exsequor, exsero, exsicco, exsilio, exsilium, exsisto, exsolvo, exsomnis, exsorbeo, exsors, exspecto, exspes, exspiro, exspolio, exspuo, exsterno, exstimulo, exstinguo, exstirpo, exsto, exstruo, exsudo, exsugo, exsul, exsulto, exsupero, exsurgo, exsuscito, and some others, with their derivv.; cf. Ribbeck, Prol. Verg. p. 445 sq. Only in escendere and escensio is the elision of x before s sustained by preponderant usage; cf. Neue, Formenl. 2, p. 766.—
    B.
    Signification.
    1.
    Primarily and most freq. of place, out or forth: exeo, elabor, educo, evado, etc.; and in an upward direction: emineo, effervesco, effero, erigo, exsurgo, exsulto, extollo, everto, etc.—Hence also, trop., out of ( a former nature), as in effeminare, qs. to change out of his own nature into that of a woman: effero, are, to render wild; thus ex comes to denote privation or negation, Engl. un-: exanimare, excusare, enodare, exonerare, effrenare, egelidus, I., elinguis, elumbis, etc.—
    2.
    Throughout, to the end: effervesco, effero, elugeo; so in the neuter verbs which in composition (esp. since the Aug. per.) become active: egredior, enavigo, eno, enitor, excedo, etc.—Hence, thoroughly, utterly, completely: elaudare, emori, enecare, evastare, evincere (but eminari and eminatio are false readings for minari and minatio; q. v.); and hence a simple enhancing of the principal idea: edurus, efferus, elamentabilis, egelidus, exacerbo, exaugeo, excolo, edisco, elaboro, etc. In many compounds, however, of post - Aug. and especially of post-class. Latinity this force of ex is no longer distinct; so in appellations of color: exalbidus, exaluminatus, etc.; so in exabusus, exambire, exancillatus, etc. Vid. Hand Turs. II. Pp. 613-662.

    Lewis & Short latin dictionary > ex

  • 66 impatiens

    impătĭens ( inp-), entis, adj. [2. inpatiens].
    I.
    That cannot bear, will not endure or suffer, impatient of any thing (not ante-Aug.; cf. intolerans).
    A.
    Of living beings; usu. constr. with gen.; rarely with inf. or absol.
    (α).
    With gen.:

    viae,

    Ov. M. 6, 322; cf.:

    miles impatiens solis, pulveris, tempestatum,

    Tac. H. 2, 99:

    vulneris,

    Verg. A. 11, 639:

    morbi,

    Suet. Gramm. 3:

    morae,

    Sil. 8, 4; Suet. Calig. 51; cf.:

    aeger morā et spei impatiens,

    Tac. H. 2, 40:

    maeroris,

    Suet. Calig. 24:

    longioris sollicitudinis,

    id. Oth. 9:

    discidii,

    id. Dom. 9:

    veritatis,

    Curt. 3, 2, 17 et saep.:

    impatiens expersque viri,

    not enduring, avoiding, fleeing, Ov. M. 1, 479:

    viri,

    id. F. 6, 288:

    Nympharum,

    id. M. 4, 260:

    quasi ab impatientibus remediorum,

    Suet. Tib. 59:

    somni,

    Val. Fl. 1, 296:

    morarum,

    Amm. 28, 1, 9:

    superioris,

    Quint. 11, 1, 16.— Poet.: irae, impatient in his wrath, i. e. ungovernably furious, Ov. M. 13, 3; cf.:

    Galli flagrantes ira, cujus impatiens gens est,

    Liv. 5, 38.— Sup.:

    sues ex omnibus pecudibus impatientissimae famis sunt,

    Col. 7, 11, 3:

    Marius quietis impatientissimus,

    Vell. 2, 23, 1.—
    (β).
    With inf.:

    cohibere furorem,

    Sil. 11, 98:

    nescire torum,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 35.—
    (γ).
    Absol.:

    nihil est impatientius imperitia,

    Macr. S. 7, 5 fin.:

    impatientissima sollicitudo,

    Gell. 12, 1, 22.—
    B.
    Of things:

    corpus laborum impatiens,

    Ov. Tr. 5, 2, 4:

    cera impatiens caloris,

    id. A. A. 2, 60:

    aesculus umoris,

    Plin. 16, 40, 79, § 219:

    caulis vetustatis,

    id. 21, 16, 57, § 97:

    navis gubernaculi,

    Curt. 9, 4; 11:

    terra hominum,

    Luc. 7, 866; cf.:

    solum Cereris,

    id. 9, 857:

    mammae lactis,

    i. e. that cannot restrain their milk, Plin. 23, 2, 32, § 67.— Sup.:

    pisum impatientissimum frigorum,

    Plin. 18, 12, 31, § 123.—
    II.
    That does not feel or suffer, insensible, apathetic (post-Aug. and very rare), Lact. 5, 22, 5.—Esp., philos. t. t., of the Stoics, free from sensibility, without feeling:

    Epicurus et hi, quibus summum bonum visum est animus impatiens,

    Sen. Ep. 9, 1.— Hence, adv.: impătĭenter, impatiently, unwillingly (post-Aug.):

    amavi juvenem tam ardenter quam nunc impatienter requiro,

    Plin. Ep. 2, 7, 6:

    indoluit,

    Tac. A. 4, 17.— Comp., Plin. Ep. 6, 1, 1; Just. 12, 15, 3. — Sup., Plin. Ep. 9, 22, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > impatiens

  • 67 infelix

    in-fēlix, īcis, adj., unfruitful, not fertile:

    vulgus infelicem arborem eam appellat, quoniam nihil ferat, nec seratur unquam,

    Plin. 24, 9, 41, § 68; cf. id. 16, 26, 45, § 108; hence, of the gallows, Cic. Rab. Perd. 4, 13; cf. Liv. 1, 26, 6:

    tellus frugibus,

    Verg. G. 2, 239; cf. ib. 2, 314:

    lolium,

    id. E. 5, 37.—
    II.
    Transf.
    A.
    Unfortunate, unhappy, miserable (class.):

    crux infelici et aerumnoso comparabatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 62, § 162:

    homo miserrimus atque infelicissimus,

    id. Rosc. Am. 41, 119:

    patria,

    Verg. A. 9, 786:

    fama,

    id. ib. 12, 608.—With gen.:

    animi Phoenissa,

    Verg. A. 4, 529:

    fidei,

    Sil. 12, 432:

    ausi,

    id. 9, 627.— Comp.:

    infelicior domi quam militiae,

    Liv. 5, 12, 1. — Sup.:

    femina,

    Quint. 8, 5, 21. —
    B.
    Act., causing misfortune or calamity, unlucky, calamitous:

    infelix rei publicae,

    Cic. Phil. 2, 26, 64:

    terra fingenti Prometheo,

    Prop. 3, 5, 7:

    thalamus,

    Verg. A. 6, 521:

    balteus,

    id. ib. 12, 941:

    vates,

    prophetess of ill, id. ib. 3, 246:

    erga plebem studium,

    Liv. 3, 56, 9:

    opera,

    Quint. 10, 1, 7:

    sollicitudo,

    id. 12, 10, 77:

    paupertas,

    Juv. 3, 152 al. — Hence, adv.: infēlīcĭter, unhappily, unfortunately:

    fit mihi obviam infeliciter,

    Ter. Eun. 2, 3, 36:

    tentata res,

    Liv. 1, 45, 3:

    totiens temptata arma,

    id. 2, 35, 8.— Comp.:

    infelicius,

    Sen. Contr. 5, 33; Quint. 8, 6, 33. — Sup.: infelicissime, Aug. Civ. Dei, 12, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > infelix

  • 68 inpatiens

    impătĭens ( inp-), entis, adj. [2. inpatiens].
    I.
    That cannot bear, will not endure or suffer, impatient of any thing (not ante-Aug.; cf. intolerans).
    A.
    Of living beings; usu. constr. with gen.; rarely with inf. or absol.
    (α).
    With gen.:

    viae,

    Ov. M. 6, 322; cf.:

    miles impatiens solis, pulveris, tempestatum,

    Tac. H. 2, 99:

    vulneris,

    Verg. A. 11, 639:

    morbi,

    Suet. Gramm. 3:

    morae,

    Sil. 8, 4; Suet. Calig. 51; cf.:

    aeger morā et spei impatiens,

    Tac. H. 2, 40:

    maeroris,

    Suet. Calig. 24:

    longioris sollicitudinis,

    id. Oth. 9:

    discidii,

    id. Dom. 9:

    veritatis,

    Curt. 3, 2, 17 et saep.:

    impatiens expersque viri,

    not enduring, avoiding, fleeing, Ov. M. 1, 479:

    viri,

    id. F. 6, 288:

    Nympharum,

    id. M. 4, 260:

    quasi ab impatientibus remediorum,

    Suet. Tib. 59:

    somni,

    Val. Fl. 1, 296:

    morarum,

    Amm. 28, 1, 9:

    superioris,

    Quint. 11, 1, 16.— Poet.: irae, impatient in his wrath, i. e. ungovernably furious, Ov. M. 13, 3; cf.:

    Galli flagrantes ira, cujus impatiens gens est,

    Liv. 5, 38.— Sup.:

    sues ex omnibus pecudibus impatientissimae famis sunt,

    Col. 7, 11, 3:

    Marius quietis impatientissimus,

    Vell. 2, 23, 1.—
    (β).
    With inf.:

    cohibere furorem,

    Sil. 11, 98:

    nescire torum,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 35.—
    (γ).
    Absol.:

    nihil est impatientius imperitia,

    Macr. S. 7, 5 fin.:

    impatientissima sollicitudo,

    Gell. 12, 1, 22.—
    B.
    Of things:

    corpus laborum impatiens,

    Ov. Tr. 5, 2, 4:

    cera impatiens caloris,

    id. A. A. 2, 60:

    aesculus umoris,

    Plin. 16, 40, 79, § 219:

    caulis vetustatis,

    id. 21, 16, 57, § 97:

    navis gubernaculi,

    Curt. 9, 4; 11:

    terra hominum,

    Luc. 7, 866; cf.:

    solum Cereris,

    id. 9, 857:

    mammae lactis,

    i. e. that cannot restrain their milk, Plin. 23, 2, 32, § 67.— Sup.:

    pisum impatientissimum frigorum,

    Plin. 18, 12, 31, § 123.—
    II.
    That does not feel or suffer, insensible, apathetic (post-Aug. and very rare), Lact. 5, 22, 5.—Esp., philos. t. t., of the Stoics, free from sensibility, without feeling:

    Epicurus et hi, quibus summum bonum visum est animus impatiens,

    Sen. Ep. 9, 1.— Hence, adv.: impătĭenter, impatiently, unwillingly (post-Aug.):

    amavi juvenem tam ardenter quam nunc impatienter requiro,

    Plin. Ep. 2, 7, 6:

    indoluit,

    Tac. A. 4, 17.— Comp., Plin. Ep. 6, 1, 1; Just. 12, 15, 3. — Sup., Plin. Ep. 9, 22, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > inpatiens

  • 69 macero

    mācĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [prob. from root mag-, massô, to knead; through an adj. mācerus; v. Corss. Ausspr. 1, 395; cf. also măcer], to make soft or tender, to soften by steeping, to soak, steep, macerate (not in Cic. or Cæs.).
    I.
    Lit.:

    brassicam in aquam,

    Cato, R. R. 156, 5:

    salsamenta,

    Ter. Ad. 3, 3, 27:

    in piscina lupinum,

    Col. 1, 6, 21:

    semen lacte,

    id. 11, 3, 51:

    (ramos genistae) marinā aquā,

    Plin. 24, 9, 40, § 66:

    (siliginem) novem diebus maceratum... subigunt,

    id. 18, 11, 27, § 106:

    grana (cacaliae) in oleo,

    id. 25, 11, 85, § 135:

    intestina piscium sale,

    id. 31, 7, 43, § 93:

    podagrici crura macerantes,

    Vitr. 18, 3.—
    II.
    Transf., to weaken in body or mind, to waste away, enervate.
    A.
    Of the body:

    multos iste morbus homines macerat,

    Plaut. Capt. 3, 4, 22; Liv. 26, 13:

    quam lentis macerer ignibus,

    Hor. C. 1, 13, 8; cf.:

    Macedo siti maceratus,

    Curt. 5, 13, 24:

    pars exercitus ad utilitatem nostram macerata perductaque ad exitiabilem famem,

    Vell. 2, 112, 4:

    Fabius sic maceravit Hannibalem, ut, etc.,

    i. e. Hannibal's army, Flor. 2, 6, 28:

    muscus crura vitium situ et veterno macerat,

    Col. 4, 22, 6:

    cor solum viscerum vitiis non maceratur,

    Plin. 11, 37, 69, § 182.—
    B.
    Of the mind, to fret, vex, torment, distress, torture, pain (syn.:

    crucio, torqueo): egemet me concoquo et macero et defatigo,

    fret myself, Plaut. Trin. 2, 1, 2:

    quor me excrucio? quor me macero? quor meam senectutem sollicito?

    Ter. And. 5, 3, 15; cf. id. Eun. 1, 2, 107:

    noli te macerare,

    id. And. 4, 2, 2:

    cura satis me lacrumis maceravi,

    Plaut. Capt. 5, 1, 8:

    hoc me facinus miserum macerat,

    id. Mil. 3, 1, 21: infelix sollicitudo persequitur nec oratorem macerat et coquit, * Quint. 12, 10, 77:

    quae vos macerent desiderio,

    Liv. 5, 54, 3; 26, 13, 8.— Poet., with a causal object-clause:

    consimili ratione ab eodem saepe timore macerat invidia, ante oculos illum esse potentem,

    Lucr. 3, 75.— Mid., to vex, torment one's self:

    maceror interdum, quod sim tibi causa dolendi,

    Ov. H. 2, 125: unum hoc maceror et doleo tibi deesse, Terenti, C. Caes. ap. Suet. Vit. Ter. fin.: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.

    Lewis & Short latin dictionary > macero

  • 70 remaneo

    rĕ-mănĕo, mansi, 2, v. n., to stay or remain behind (freq. and class.: cf. commoror).
    I.
    In gen., absol.:

    ita sermone confecto, Catulus remansit, nos ad naviculas nostras descendimus,

    Cic. Ac. 2, 48, 148; id. Cat. 1, 3, 7 (opp. discessus):

    qui per causam valetudinis remansit,

    Caes. B. C. 3, 87:

    in castris Pompei,

    id. ib. 3, 97:

    cubito remanete presso,

    Hor. C. 1, 27, 8:

    quid fugis? O remane,

    Ov. M. 3, 477 (opp. deserere) et saep.:

    mulieres nostrae Romae remanserunt,

    Cic. Att. 7, 14, 3:

    Romae,

    Caes. B. C. 1, 33; 3, 83:

    in exercitu,

    Cic. Off. 1, 11, 36:

    in Galliā,

    Caes. B. G. 4, 8:

    ad urbem cum imperio,

    id. ib. 6, 1:

    domi,

    id. ib. 4, 1:

    apud aliquem,

    id. ib. 4, 15 fin.:

    ferrum ex hastili in corpore remanserat,

    Nep. Epam. 9, 3:

    qui tam pauci remanserint,

    Just. 11, 4, 4.—
    II.
    In partic., to stay, remain, be left, continue, abide, endure:

    at manet in vitā, cui mens animusque remansit,

    Lucr. 3, 402; 1, 246:

    expone igitur primum animos remanere post mortem,

    Cic. Tusc. 1, 12, 26:

    equos eodem remanere vestigio adsuefaciunt,

    Caes. B. G. 4, 2; cf.:

    vestigia antiqui officii remanent,

    Cic. Rosc. Am. 10, 27; cf.:

    quorum usque ad nostram memoriam disciplina navalis et gloria remansit,

    id. Imp. Pomp. 18, 54:

    in duris remanentem rebus amicum,

    persevering, constant, Ov. Tr. 1, 9, 23:

    specie remanente coronae,

    id. M. 8, 181:

    remanentes spicas,

    the remaining ears, Vulg. Lev. 19, 9:

    si ulla apud vos memoria remanet avi mei Masinissae,

    Sall. J. 24, 10:

    id nomen (i. e. hostis) a peregrino recepit et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit,

    Cic. Off. 1, 12, 37; Quint. 1, 6, 32:

    vobis aeterna sollicitudo remanebit,

    Sall. J. 31, 22:

    ne quam contumeliam remanere in exercitu victore sinat,

    would suffer to cleave to the army, id. ib. 58, 5:

    ne quid ex contagione noxae remaneret penes nos,

    Liv. 9, 1:

    quod est oratori necessarium, ab iis petere necesse est, apud quos remansit,

    Quint. 12, 2, 8:

    si quid antiqui remanet tibi vigoris,

    Sen. Med. 41:

    ne qua materia seditionis remaneret,

    Just. 11, 5, 2:

    solum se de cohorte Alexandri remansisse,

    id. 17, 2, 2.—
    2.
    With an adjectival predicate, to remain, continue in a certain state or condition (cf. relinquo, I. B. 3.):

    quarum (sublicarum) pars inferior integra remanebat,

    Caes. B. G. 7, 35:

    quae (potentia senatūs) gravis et magna remanebat,

    Cic. Rep. 2, 34, 59; Vell. 2, 123, 2:

    nec cognoscenda remansit Herculis effigies,

    Ov. M. 9, 264.

    Lewis & Short latin dictionary > remaneo

  • 71 residuae

    rĕsĭdŭus, a, um, adj. [resideo], that is left behind, that remains over and above, remaining, residuary; subst., the remainder, residue, rest (class.; cf.:

    reliquus, superstes): odium,

    Cic. Fam. 1, 9, 20: sollicitudo, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 3:

    ex residuā vetere simultate,

    Liv. 29, 37; cf. Suet. Calig. 15:

    irae bellorum,

    Liv. 1, 30; cf.

    bellum,

    Suet. Ner. 13:

    nomen libertatis (with reliqua umbra),

    Plin. Ep. 8, 24, 4:

    residuae integraeque etiam nunc (copiae),

    Suet. Oth. 9; cf.:

    manus Spartaci et Catilinae,

    id. Aug. 3; and:

    stirps horum,

    id. Vit. 1:

    quid potest esse in calamitate residui, quod, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 226; cf.:

    ne cui residui spiritus quicquam inesset,

    Suet. Tib. 62:

    residui nobilium,

    Tac. A. 11, 23:

    paucos comites residuos fortuna fecit,

    Just. 27, 2, 2; 7, 6, 2:

    residuum cibariorum,

    Suet. Galb. 7; cf.:

    nihil residuum crudelitatis,

    Flor. 3, 4, 2:

    residua diurni actūs conficere,

    Suet. Aug. 78.—
    b.
    In business lang., of a payment, outstanding, due:

    pecuniae,

    Cic. Clu. 34, 94; Liv. 33, 47; so,

    summae,

    Dig. 26, 7, 7, § 9:

    quid relatum, quid residuum sit,

    Cic. Agr. 2, 22, 59.— Plur. subst.: rĕsĭdŭae, ārum, f. (sc. pecuniae), arrears, dues:

    vectigalium,

    Suet. Aug. 101:

    lege Juliā de residuis tenetur, qui publicam pecuniam delegatam in usum aliquem retinuit neque in eum consumpsit,

    Dig. 48, 13, 2; cf. ib. 48, 13, 5 and 16.
    In the fragment of Attius ap.
    Fest. p. 280 Müll. (Trag. Rel. p. 192 Rib.), perh. = reses, slothfui, inactive; cf.: residuus quasi tardus, Placid. Gloss.

    Lewis & Short latin dictionary > residuae

  • 72 residuus

    rĕsĭdŭus, a, um, adj. [resideo], that is left behind, that remains over and above, remaining, residuary; subst., the remainder, residue, rest (class.; cf.:

    reliquus, superstes): odium,

    Cic. Fam. 1, 9, 20: sollicitudo, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 3:

    ex residuā vetere simultate,

    Liv. 29, 37; cf. Suet. Calig. 15:

    irae bellorum,

    Liv. 1, 30; cf.

    bellum,

    Suet. Ner. 13:

    nomen libertatis (with reliqua umbra),

    Plin. Ep. 8, 24, 4:

    residuae integraeque etiam nunc (copiae),

    Suet. Oth. 9; cf.:

    manus Spartaci et Catilinae,

    id. Aug. 3; and:

    stirps horum,

    id. Vit. 1:

    quid potest esse in calamitate residui, quod, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 226; cf.:

    ne cui residui spiritus quicquam inesset,

    Suet. Tib. 62:

    residui nobilium,

    Tac. A. 11, 23:

    paucos comites residuos fortuna fecit,

    Just. 27, 2, 2; 7, 6, 2:

    residuum cibariorum,

    Suet. Galb. 7; cf.:

    nihil residuum crudelitatis,

    Flor. 3, 4, 2:

    residua diurni actūs conficere,

    Suet. Aug. 78.—
    b.
    In business lang., of a payment, outstanding, due:

    pecuniae,

    Cic. Clu. 34, 94; Liv. 33, 47; so,

    summae,

    Dig. 26, 7, 7, § 9:

    quid relatum, quid residuum sit,

    Cic. Agr. 2, 22, 59.— Plur. subst.: rĕsĭdŭae, ārum, f. (sc. pecuniae), arrears, dues:

    vectigalium,

    Suet. Aug. 101:

    lege Juliā de residuis tenetur, qui publicam pecuniam delegatam in usum aliquem retinuit neque in eum consumpsit,

    Dig. 48, 13, 2; cf. ib. 48, 13, 5 and 16.
    In the fragment of Attius ap.
    Fest. p. 280 Müll. (Trag. Rel. p. 192 Rib.), perh. = reses, slothfui, inactive; cf.: residuus quasi tardus, Placid. Gloss.

    Lewis & Short latin dictionary > residuus

  • 73 superstitiosus

    sŭperstĭtĭōsus, a, um, adj. [superstitio], full of superstition, superstitious.
    I.
    Lit.:

    ita factum est in superstitioso et religioso alterum vitii nomen alterum laudis,

    Cic. N. D. 2, 28, 72:

    nimium esse superstitiosum non oportere,

    id. Dom. 40, 105:

    isti philosophi superstitiosi et paene fanatici,

    id. Div. 2, 57, 118:

    principes,

    Liv. 6, 5, 6: nimiā et superstitiosā religione sese alligaverat, Nigid. ap. Gell. 4, 9, 2:

    sollicitudo,

    Cic. Div. 2, 41, 86:

    in omni divinatione imbecilli animi facile superstitiosa ista concipiunt,

    id. ib. 2, 39, 81.— Comp.:

    per omnia quasi superstitiosiores vos video,

    Vulg. Act. 17, 22.— Sup.:

    saeculum,

    Tert. adv. Gnost. 2. —
    II.
    Transf., soothsaying, prophetic, prophetical (ante-class.): superstitiosus quidem est;

    vera praedicat,

    Plaut. Curc. 3, 27; id. Am. 1, 1, 167:

    quid si ista aut superstitiosa aut hariola est?

    id. Rud. 4, 4, 95: hariolationes, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 79 Vahl.): unde superstitiosa primum saeva evasit vox fera, Poët. ib. 2, 56, 115 (Trag. Rel. Inc. v. 19 Rib.).— Adv.: sŭperstĭtĭōsē.
    1.
    (Acc. to I.) Superstitiously:

    neque id dicitis superstitiose aut aniliter,

    Cic. N. D. 3, 39, 92; id. Div. 1, 55, 126; Suet. Dom. 15.—
    2.
    Transf., in gen. (cf. superstitio, I. A. 2.), too scrupulously, too nicely or exactly (only in Quint.):

    inhaerere cogitatis,

    Quint. 10, 6, 5:

    fieri,

    id. 1, 1, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > superstitiosus

  • 74 triduum

    trīdŭum, i, n. (sc. spatium) [tres-dies], the space of three days, three days:

    ubi triduom continuom,

    Plaut. Mil. 3, 1, 147:

    hanc hoc triduom solum sinas Esse hic,

    id. Cist. 1, 1, 106:

    triduom servire numquam te sinam,

    id. Mil. 4, 4, 57:

    bidui'st aut tridui Haec sollicitudo?

    Ter. And. 2, 6, 9:

    ut maneas triduom hoc,

    id. Phorm. 3, 2, 4:

    decrevit habendas triduum ferias,

    Cic. Leg. 2, 22, 57:

    cum tridui viam processisset,

    Caes. B. G. 1, 38:

    Clodius respondit, triduo illum, ad summum quatriduo periturum,

    Cic. Mil. 9, 26:

    triduo intermisso,

    Caes. B. G. 1, 26; Plaut. Truc. 2, 3, 16; Plin. 23, 8, 80, § 152; Mart. 2, 6, 12.

    Lewis & Short latin dictionary > triduum

  • 75 vexo

    vexo ( inf. vexarier, Verg. Cir. 480), āvi, ātum, 1, v. freq. a. [veho], orig., to shake, jolt, toss in carrying; hence, in gen., to move violently, to shake, agitate.
    I.
    Lit. (rare; syn. quatio): vexasse grave verbum est, factumque ab eo videtur, quod est vehere;

    in quo inest jam vis quaedam alieni arbitrii. Non enim sui potens est, qui vehitur. Vexare autem, quod ex eo inclinatum est, vi atque motu procul dubio vastiore est. Nam qui fertur et raptatur atque huc atque illuc distrahitur, is vexari proprie dicitur, etc.,

    Gell. 2, 6, 5:

    (rector) per confragosa vexabitur,

    Cic. Rep. 2, 41, 68:

    navigia in summum veniant vexata periclum,

    Lucr. 6, 430:

    Dulichias vexasse rates,

    Verg. E. 6, 76:

    classis vexata est tempestate,

    Vell. 2, 79, 4:

    (venti vis) montes supremos Silvifragis vexat flabris,

    Lucr. 1, 275:

    venti caeli nubila vexant,

    Ov. M. 11, 435:

    in turbā vexatus,

    tossed back and forth, Suet. Aug. 53 fin.:

    ruina cum clade vexatarum regionum (of an earthquake),

    Just. 17, 1, 3. —
    II.
    Transf., in gen., to injure, damage, molest, annoy, distress, plague, trouble, maltreat, abuse, vex, harass, disquiet, disturb, torment, etc. (syn.: ango, crucio, vasto, the predom. signif. of the word).
    A.
    Physically: cum Hannibal terram Italiam laceraret atque vexaret, Cato ap. Gell. 2, 6, 7:

    agros vectigales vexatos et exinanitos a Verre,

    Cic. Verr. 2, 3, 52, § 122:

    Siciliam,

    id. ib. 1, 4, 12;

    2, 3, 54, § 125: omnem Galliam,

    Caes. B. G. 2, 4:

    agros,

    id. ib. 4, 15 fin.:

    urbes,

    Cic. Cat. 1, 11, 29:

    rem publicam,

    id. ib. 1, 10, 27:

    Amanienses hostes sempiternos,

    id. Fam. 2, 10, 3:

    hostes,

    Caes. B. G. 6, 43; Hirt. B. G. 8, 31 al.:

    vexati omnes difficultate viae,

    Liv. 40, 22, 6; 42, 55, 3:

    vexato exercitu descendit,

    id. 36, 30, 6:

    quos et ipsos... locorum asperitas hostiliter vexavit,

    id. 43, 5, 10; Nep. Eum. 5, 2:

    quem (stomachum) umor vexat,

    Plin. 20, 8, 32, § 76:

    fauces (tussis),

    Mart. 11, 86, 1:

    vites frigore,

    Plin. 17, 24, 37, § 217:

    dentes percussu,

    id. 28, 11, 49, § 180:

    vestem solo,

    to rumple, disorder, Petr. 128:

    rosas,

    to crush, Mart. 11, 89, 2:

    comas,

    to twist, frizzle, Ov. Am. 1, 14, 24.—In mal. part.:

    maritum,

    Mart. 8, 46, 7; 11, 81, 1; Petr. 139; Aus. Epigr. 108.—
    b.
    In the part. perf. subst.: vexāta, ōrum, n., injured parts of the body, hurts, injuries, Cels. 7 praef. fin.; ib. 1; Plin. 8, 27, 41, § 97; Scrib. Comp. 101.—
    B.
    Mentally:

    aliquem probris maledictisque,

    Cic. Fl. 20, 48:

    (Quinctius) multis vexatus contumeliis,

    id. Quint. 31, 98:

    aliquem honestissimis contentionibus,

    id. Phil. 3, 9, 23:

    aliquem iis verbis, ut, etc.,

    id. Sest. 28, 60:

    vexatur Theophrastus et libris et scholis omnium philosophorum,

    is attacked, id. Tusc. 5, 9, 25:

    sollicitudo vexat impios,

    disquiets, torments, id. Leg. 1, 14, 40; cf.:

    ita conscientia mentem excitam vexabat,

    Sall. C. 15, 4:

    me honoris cupido vexabat,

    id. ib. 3, 5:

    mentem mariti philtris,

    Juv. 6, 611.

    Lewis & Short latin dictionary > vexo

См. также в других словарях:

  • sollicitudo — index concern (interest), misgiving, trouble Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Sollicitudo omnium ecclesiarum — (lat.: Sorge um alle Kirchen), sind mehrere päpstliche Dokumente und Rundschreiben, welche zu verschiedenen Anlässen veröffentlicht wurden: Sollicitudo omnium ecclesiarum (Alexander VII.), Apostolische Konstitution von Alexander VII., 1661… …   Deutsch Wikipedia

  • Sollicitudo rei socialis — (latín: Preocupación social) Carta encíclica del papa Juan Pablo II Redemptoris Mater …   Wikipedia Español

  • Sollicitudo Rei Socialis — est une encyclique sur le développement humain et la notion chrétienne de progrès donnée par le pape Jean Paul II en 1987. Sommaire 1 Contexte historique 2 Plan de l encyclique 2.1 Liens internes …   Wikipédia en Français

  • Sollicitudo Rei Socialis — is an encyclical written by Pope John Paul II on 30 December 1987. Sollicitudo Rei Socialis was written in regard to Social Concern for the 20th anniversary of Populorum Progressio . External links * [http://www.vatican.va/holy father/john paul… …   Wikipedia

  • Sollicitudo Rei Socialis — (deutsch: Besorgnis über gesellschaftliche Angelegenheiten) ist eine Enzyklika aus dem Jahr 1987, in der Papst Johannes Paul II. die Katholische Soziallehre weiterentwickelt und sich dabei auf die Problemstellungen des Nord Süd Konfliktes… …   Deutsch Wikipedia

  • Sollicitudo rei socialis —   [lateinisch »Die soziale Sorge (der Kirche)«], am 30. 12. 1987 anlässlich des 20. Jahrestages von Populorum progressio veröffentlichte Sozialenzyklika Johannes Pauls II. Zentrales Thema ist, wie in der Enzyklika Pauls VI., die »Entwicklung der… …   Universal-Lexikon

  • Sollicitūdo omnĭum — Sollicitūdo omnĭum, die Bulle vom 7. Aug. 1814, durch welche Papst Pius VII. die Jesuiten (s.d.) wieder herstellte …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Sollicitudo omnium ecclesiarum — The papal bull Sollicitudo omnium ecclesiarum ( The care of all Churches ) issued in 1814 by Pope Pius VII reestablished the Society of Jesus (Jesuits). Pius VII had earlier, with the brief Catholicae Fidei (7 march 1801), approved the existence… …   Wikipedia

  • Sollicitudo omnium ecclesiarum (Paul VI.) — Papst Paul VI. regulierte in seinem Päpstlichen Schreiben Sollicitudo omnium ecclesiarum, das er am 24. Juni 1969 in der Form einer Motu Proprio veröffentlichte, die Aufgaben und den Dienst der päpstlichen Legaten. Der Anlass zu dieser… …   Deutsch Wikipedia

  • Sollicitudo omnium ecclesiarum (Benedikt XV.) — Mit der Apostolischen Konstitution Sollicitudo omnium ecclesiarum vom 24. Juni 1921 wurde von Papst Benedikt XV. das Bistum Meißen wieder hergestellt. Diese Konstitution fand auch ihren Eingang in den Vertrag (Konkordat) zwischen dem Heiligen… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»