Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

safety

  • 41 adjuratio

    adjūrātĭo, ōnis, f. [id.], a swearing to something by something, swearing, adjuration:

    adjuratione suae salutis,

    by swearing by her own safety, App. M. 2, p. 123 fin.:

    divini nominis,

    Lact. 2, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > adjuratio

  • 42 cauitio

    cautĭo (old uncontr. form cauĭtĭo, acc. to Paul. ex Fest. p. 61 Müll.), ōnis, f. [caveo], a guarding or taking care of one ' s self, wariness, precaution, caution, heedfulness, circumspection, eulabeia (besides the comic poets, mostly in Cic.).
    I.
    In gen.: a malis natură declinamus: quae declinatio, si cum ratione fiet, cautio appelletur;

    quae autem sine ratione, nominetur metus,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    cautio et timiditas,

    id. de Or. 2, 74, 300:

    omnium horum vitiorum atque incommodorum una cautio est atque una provisio, ut ne,

    id. Lael. 21, 78:

    cautio ac diligentia,

    id. Font. 1, 2; id. Att. 1, 19, 8;

    initium suspitionis et cautionis et diligentiae,

    id. Fam. 9, 24, 1.—
    b.
    (Mihi) cautio est = cavendum est, caution is necessary (a colloquial phrase), Plaut. Bacch. 4, 2, 15; id. Poen. 1, 3, 36; id. Ps. 1, 2, 38; Ter. And. 2, 3, 26; id. Ad. 3, 3, 67:

    mea cautio est,

    I must see to it, Cic. Att. 5, 4, 4 (al. captio).—
    c.
    Res cautionem habet.
    (α).
    The matter requires caution:

    habet multas cautiones,

    Cic. Off. 1, 14, 42.—
    (β).
    The matter admits of caution, Cic. Fam. 11, 21, 3.—
    II.
    T. t., in law, that by which one places himself or another in safety, an obligation, security, bond, warranty, Uail ( written or oral): quoniam vestrae cautiones infirmae sunt, Graeculam tibi misi cautionem chirographi mei, Cic. Fam. 7, 18, 1; v. such a written bond in Dig. 12, 1, 40:

    prolatis cautionibus,

    Sen. Ben. 3, 7, 7:

    cavere,

    Dig. 46, 8, 6:

    offerre,

    ib. 40, 4, 50:

    interponere,

    ib. 44, 1, 11:

    cautionem praebere alicui indemnitatis,

    ib. 3, 5, 30 et saep.—With acc. and inf., Suet. Aug. 98.— Of an oral warranty, pledge, Cic. Sest. 7, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > cauitio

  • 43 cautio

    cautĭo (old uncontr. form cauĭtĭo, acc. to Paul. ex Fest. p. 61 Müll.), ōnis, f. [caveo], a guarding or taking care of one ' s self, wariness, precaution, caution, heedfulness, circumspection, eulabeia (besides the comic poets, mostly in Cic.).
    I.
    In gen.: a malis natură declinamus: quae declinatio, si cum ratione fiet, cautio appelletur;

    quae autem sine ratione, nominetur metus,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    cautio et timiditas,

    id. de Or. 2, 74, 300:

    omnium horum vitiorum atque incommodorum una cautio est atque una provisio, ut ne,

    id. Lael. 21, 78:

    cautio ac diligentia,

    id. Font. 1, 2; id. Att. 1, 19, 8;

    initium suspitionis et cautionis et diligentiae,

    id. Fam. 9, 24, 1.—
    b.
    (Mihi) cautio est = cavendum est, caution is necessary (a colloquial phrase), Plaut. Bacch. 4, 2, 15; id. Poen. 1, 3, 36; id. Ps. 1, 2, 38; Ter. And. 2, 3, 26; id. Ad. 3, 3, 67:

    mea cautio est,

    I must see to it, Cic. Att. 5, 4, 4 (al. captio).—
    c.
    Res cautionem habet.
    (α).
    The matter requires caution:

    habet multas cautiones,

    Cic. Off. 1, 14, 42.—
    (β).
    The matter admits of caution, Cic. Fam. 11, 21, 3.—
    II.
    T. t., in law, that by which one places himself or another in safety, an obligation, security, bond, warranty, Uail ( written or oral): quoniam vestrae cautiones infirmae sunt, Graeculam tibi misi cautionem chirographi mei, Cic. Fam. 7, 18, 1; v. such a written bond in Dig. 12, 1, 40:

    prolatis cautionibus,

    Sen. Ben. 3, 7, 7:

    cavere,

    Dig. 46, 8, 6:

    offerre,

    ib. 40, 4, 50:

    interponere,

    ib. 44, 1, 11:

    cautionem praebere alicui indemnitatis,

    ib. 3, 5, 30 et saep.—With acc. and inf., Suet. Aug. 98.— Of an oral warranty, pledge, Cic. Sest. 7, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > cautio

  • 44 contutor

    1.
    con-tūtor, ōris, m., a joint-guardian (jurid. Lat.), Dig. 27, 3, 9; 3, 5, 29.
    2.
    con-tūtor, ātus sum, 1, v. dep., to place in safety (late Lat.), Vulg. 2 Macc. 1, 19.

    Lewis & Short latin dictionary > contutor

  • 45 demando

    dē-mando, āvi, ātum, 1, v. a., to give in charge, to intrust, commit, commend (not ante-Aug.; cf., on the contrary, commendo; most freq. in Suet.;

    not found in Quint. or Tac.): simul plures pueri unius (sc. paedagogi) curae demandabantur,

    Liv. 5, 27:

    amicam alicui,

    Suet. Oth. 3:

    aliquem mergendum mari servis ipsius,

    id. Ner. 35:

    testamentum virgini Vestali,

    id. Caes. 83:

    curam sauciorum militum legatis tribunisque,

    Liv. 8, 36:

    funeris sui curam alicui,

    Suet. Tib. 51:

    bellum,

    id. Aug. 10:

    in proximam civitatem demandari,

    to be sent there for safety, id. Calig. 9; cf.

    conjuges liberosque abditis insulis,

    Just. 2, 12, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > demando

  • 46 ex

    ex or ē (ex always before vowels, and elsewh. more freq. than e; e. g. in Cic. Rep. e occurs 19 times, but ex 61 times, before consonants—but no rule can be given for the usage; cf., e. g., ex and e together:

    qui ex corporum vinculis tamquam e carcere evolaverunt,

    Cic. Rep. 6, 14. But certain expressions have almost constantly the same form, as ex parte, ex sententia, ex senatus consulto, ex lege, ex tempore, etc.; but e regione, e re nata, e vestigio, e medio, and e republica used adverbially; v. Neue, Formenl. 2, 756 sq.), praep. with abl. [kindr. with Gr. ek, ex], denotes out from the interior of a thing, in opposition to in (cf. ab and de init.), out of, from.
    I.
    In space.
    A.
    Prop.:

    interea e portu nostra navis solvitur, Ubi portu exiimus, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 54:

    quam (sphaeram) M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, cum aliud nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset,

    Cic. Rep. 1, 14:

    influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    id. ib. 2, 19:

    visam, ecquae advenerit In portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2; cf. id. ib. 3, 2, 5;

    3, 6, 32 al.: magno de flumine malim quam ex hoc fonticulo tantundem sumere,

    Hor. S. 1, 1, 56; cf.:

    nec vos de paupere mensa Dona nec e puris spernite fictilibus,

    Tib. 1, 1, 38:

    clanculum ex aedibus me edidi foras,

    Plaut. Most. 3, 2, 9; so freq. with verbs compounded with ex; also with verbs compounded with ab and de, v. abeo, abscedo, amoveo, aveho, etc.; decedo, deduco, defero, deicio, etc.—
    2.
    In a downward direction, from, down from, from off:

    ex spelunca saxum in crura ejus incidisse,

    Cic. Fat. 3, 6; cf. Liv. 35, 21:

    picis e caelo demissum flumen,

    Lucr. 6, 257:

    equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt,

    Caes. B. G. 4, 2, 3; cf.:

    cecidisse ex equo dicitur,

    Cic. Clu. 62 fin.:

    e curru trahitur,

    id. Rep. 2, 41:

    e curru desilit,

    Ov. A. A. 1, 559 et saep., v. cado, decido, decurro, deduco, delabor, elabor, etc.—
    3.
    In an upward direction, from, above:

    collis paululum ex planitie editus,

    Caes. B. G. 2, 8, 3:

    globum terrae eminentem e mari,

    Cic. Tusc. 1, 28;

    and trop.: consilia erigendae ex tam gravi casu rei publicae,

    Liv. 6, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    To indicate the country, and, in gen., the place from or out of which any person or thing comes, from:

    ex Aethiopia est usque haec,

    Ter. Eun. 3, 2, 18:

    quod erat ex eodem municipio,

    Cic. Clu. 17, 49; cf. id. ib. 5, 11.—Freq. without a verb:

    Philocrates ex Alide,

    Plaut. Capt. 3, 2, 10:

    ex Aethiopia ancillula,

    Ter. Eun. 1, 2, 85 Ruhnk.:

    negotiator ex Africa,

    Cic. Verr. 2, 1, 5:

    Epicurei e Graecia,

    id. N. D. 1, 21, 58:

    Q. Junius ex Hispania quidam,

    Caes. B. G. 5, 27:

    ex India elephanti,

    Liv. 35, 32:

    civis Romanus e conventu Panhormitano,

    Cic. Verr. 2, 5, 54 Zumpt; cf. id. ib. 2, 5, 59 fin.:

    meretrix e proxumo,

    Plaut. As. 1, 1, 38; cf. id. Aul. 2, 4, 11:

    puer ex aula (sc. regis barbari),

    Hor. C. 1, 29, 7:

    ex spelunca saxum,

    Cic. Fat. 3, 6:

    saxum ex capitolio,

    Liv. 35, 21, 6:

    ex equo cadere,

    Cic. Clu. 32, 175; cf. id. Fat. 3, 6; Auct. B. Hisp. 15 et saep.—
    2.
    To indicate the place from which any thing is done or takes place, from, down from: ibi tum derepente ex alto in altum despexit mare, Enn. ap. Non. 518, 6 (for which:

    a summo caelo despicere,

    Ov. A. A. 2, 87; and:

    de vertice montis despicere,

    id. M. 11, 503); cf.:

    T. Labienus... ex loco superiore conspicatus, etc.,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    ex qua (villa) jam audieram fremitum clientium meorum,

    Cic. Fam. 7, 18, 3:

    ex hoc ipso loco permulta contra legem eam verba fecisti,

    id. de Imp. Pomp. 17, 52; so id. ib. 8 fin.; cf.:

    judices aut e plano aut e quaesitoris tribunali admonebat,

    Suet. Tib. 33:

    ex equo, ex prora, ex puppi pugnare,

    Plin. 7, 56, 57, § 202 and 209; cf. Caes. B. G. 2, 27, 3:

    ex vinculis causam dicere,

    id. ib. 1, 4, 1; Liv. 29, 19.—Hence the adverbial expressions, ex adverso, ex diverso, ex contrario, e regione, ex parte, e vestigio, etc.; v. the words adversus, diversus, etc.—Also, ex itinere, during or on a journey, on the march, without halting, Cic. Fam. 3, 9; Sall. C. 34, 2; Liv. 35, 24; Caes. B. G. 2, 6, 1; 3, 21, 2; id. B. C. 1, 24, 4; Sall. J. 56, 3 al.; cf.

    also: ex fuga,

    during the flight, Caes. B. G. 6, 35, 6; id. B. C. 3, 95; 96 fin.; Sall. J. 54, 4 Kritz.; Liv. 6, 29; 28, 23 al.
    II.
    In time.
    A.
    From a certain point of time, i. e. immediately after, directly after, after (in this sense more freq. than ab):

    Cotta ex consulatu est profectus in Galliam,

    Cic. Brut. 92, 318; so,

    ex consulatu,

    Liv. 4, 31 Drak.; 40, 1 fin.; 22, 49; 27, 34; Vell. 2, 33, 1 al.:

    ex praetura,

    Cic. Leg. 1, 20, 53; id. Mur. 7, 15; Caes. B. C. 1, 22, 4; 1, 31, 2:

    ex dictatura,

    Liv. 10, 5 fin.:

    ex eo magistratu,

    Vell. 2, 31 et saep.; cf.:

    Agrippa ex Asia (pro consule eam provinciam annuo imperio tenuerat) Moesiae praepositus est,

    Tac. H. 3, 46 fin.:

    statim e somno lavantur,

    id. G. 22:

    tanta repente vilitas annonae ex summa inopia et caritate rei frumentariae consecuta est,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 44; cf. Liv. 21, 39:

    ex aliquo graviore actu personam deponere,

    Quint. 6, 2, 35:

    mulier ex partu si, etc.,

    Cels. 2, 8:

    ex magnis rupibus nactus planitiem,

    Caes. B. C. 1, 70, 3; cf.: ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, ut, etc., Nop. Timol. 3, 2; and:

    ex magna desperatione tandem saluti redditus,

    Just. 12, 10, 1 et saep.:

    ex quo obses Romae fuit,

    since he was a hostage in Rome, Liv. 40, 5 fin. —So the phrase, aliud ex alio, one thing after another:

    me quotidie aliud ex alio impedit,

    Cic. Fam. 9, 19 fin.; Cic. Leg. 1, 4, 14 (cf. also, alius, D.):

    aliam rem ex alia cogitare,

    Ter. Eun. 4, 2, 3:

    alia ex aliis iniquiora postulando,

    Liv. 4, 2.—So, too, diem ex die exspectabam, one day after another, from day to day, Cic. Att. 7, 26 fin.; cf.:

    diem ex die ducere,

    Caes. B. G. 1, 16, 5 (v. dies, I. A. b.).—
    2.
    With names of office or calling, to denote one who has completed his term of office, or has relinquished his vocation. So in class. Lat. very dub.;

    for the passage,

    Caes. B. C. 1, 46, 4, belongs more correctly under III. B. It is, however, very common in post-class. Lat., esp. in inscriptions—ex consule, ex comite, ex duce, ex equite, ex praefecto, etc.— an ex-consul, etc. (for which, without good MS. authority, the nominatives exconsul, excomes, exdux, etc., are sometimes assumed, in analogy with proconsul, and subvillicus; cf. Schneid. Gram. 1, p. 562, note, and the authors there cited):

    vir excelsus ex quaestore et ex consule Tribonianus,

    Cod. Just. 1, 17, 2, § 9; cf.:

    Pupienus et Balbinus, ambo ex consulibus,

    Capitol. Gord. 22:

    duo ante ipsam aram a Gallicano ex consulibus et Maecenate ex ducibus interempti sunt,

    id. ib.:

    mandabat Domitiano, ex comite largitionum, praefecto, ut, etc.,

    Amm. 14, 7, 9:

    Serenianus ex duce,

    id. 14, 7, 7:

    INLVSTRIS EX PRAEFECTO praeTORIO ET EX PRAEFECTO VRbis,

    Inscr. Orell. 2355 al., v. Inscr. Orell. in Indice, p. 525.—

    And of a period of life: quem si Constans Imperator olim ex adulto jamque maturum audiret, etc.,

    i. e. who had outgrown the period of youth, and was now a man, Amm. 16, 7.—
    B.
    From and after a given time, from... onward, from, since (cf. ab, II. A. 2.):

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    Plaut. Pers. 4, 3, 10:

    itaque ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

    Cic. Quint. 5 fin.:

    nec vero usquam discedebam, nec a republica deiciebam oculos, ex eo die, quo, etc.,

    id. Phil. 1, 1:

    ex aeterno tempore,

    id. Fin. 1, 6, 17:

    ex hoc die,

    id. Rep. 1, 16:

    motum ex Metello consule civicum tractas,

    from the consulship of Metellus, Hor. C. 2, 1, 1:

    C. Pompeius Diogenes ex Kalendis Juliis cenaculum locat,

    Petr. 38, 10; so usually in forms of hiring; cf. Garaton. Cic. Phil. 2, 39, 100:

    ex ea die ad hanc diem,

    Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

    memoria tenent, me ex Kalendis Januariis ad hanc horam invigilasse rei publicae,

    id. Phil. 14, 7, 20.—Esp.: ex quo (sc. tempore), since: [p. 670] octavus annus est, ex quo, etc., Tac. Agr. 33; id. A. 14, 53:

    sextus decimus dies agitur, ex quo,

    id. H. 1, 29:

    sextus mensis est, ex quo,

    Curt. 10, 6, 9; Hor. Ep. 11, 5; so,

    ex eo,

    Tac. A. 12, 7; Suet. Caes. 22:

    ex illo,

    Ov. F. 5, 670; Stat. Silv. 1, 2, 81.—
    C.
    Less freq. in specifying a future date (after which something is to be done), from, after:

    Romae vereor ne ex Kal. Jan. magni tumultus sint,

    Cic. Fam. 16, 9, 3:

    hunc judicem ex Kal. Jan. non habemus... ex Kal. Jan. non judicabunt,

    id. Verr. 1, 10:

    ex Idibus Mart.... ex Idibus Mai.,

    id. Att. 5, 21, 9.
    III.
    In other relations, and in gen. where a going out or forth, a coming or springing out of any thing is conceivable.
    A.
    With verbs of taking out, or, in gen., of taking, receiving, deriving (both physically and mentally; so of perceiving, comprehending, inquiring, learning, hoping, etc.), away from, from, out of, of:

    solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt,

    Cic. Lael. 13, 47:

    ex omni populo deligendi potestas,

    id. Agr. 2, 9, 23:

    agro ex hoste capto,

    Liv. 41, 14, 3:

    cui cum liceret majores ex otio fructus capere,

    Cic. Rep. 1, 4:

    ex populo Romano bona accipere,

    Sall. J. 102:

    majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem,

    Cic. Rep. 1, 4:

    quaesierat ex me Scipio,

    id. ib. 1, 13:

    ex te requirunt,

    id. ib. 2, 38:

    de quo studeo ex te audire, quid sentias,

    id. ib. 1, 11 fin.; 1, 30; 1, 46; 2, 38; cf.:

    intellexi ex tuis litteris te ex Turannio audisse, etc.,

    id. Att. 6, 9, 3:

    ex eo cum ab ineunte ejus aetate bene speravissem,

    id. Fam. 13, 16 et saep.; cf.:

    ex aliqua re aliquid nominare,

    id. N. D. 2, 20, 51:

    vocare,

    Tac. G. 2, 4; cf. id. ib. 4, 55; Sall. J. 5, 4.—
    B.
    In specifying a multitude from which something is taken, or of which it forms a part, out of, of:

    qui ex civitate in senatum, ex senatu in hoc consilium delecti estis,

    Cic. Rosc. Am. 3 fin.:

    e vectoribus sorte ductus,

    id. Rep. 1, 34:

    ecquis est ex tanto populo, qui? etc.,

    id. Rab. Post. 17:

    homo ex numero disertorum postulabat, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 37, 168: Q. Fulgentius, ex primo hastato (sc. ordine) legionis XIV., i. e. a soldier of the first division of hastati of the 14 th legion, Caes. B. C. 1, 46;

    v. hastatus: e barbaris ipsis nulli erant maritimi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    unus ex illis decemviris,

    id. ib. 2, 37:

    ex omnibus seculis vix tria aut quatuor nominantur paria amicorum,

    id. Lael. 4, 15:

    aliquis ex vobis,

    id. Cael. 3, 7; id. Fam. 13, 1 fin.: id enim ei ex ovo videbatur aurum declarasse;

    reliquum, argentum,

    this of the egg, id. Div. 2, 65:

    quo e collegio (sc. decemvirorum),

    id. Rep. 2, 36:

    virgines ex sacerdotio Vestae,

    Flor. 1, 13, 12:

    alia ex hoc quaestu,

    Ter. Hec. 5, 1, 29 Ruhnk.; cf.:

    fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

    Cic. Mur. 36; Ov. Am. 2, 5, 54; Sen. Ben. 3, 9; id. Ep. 52, 3:

    qui sibi detulerat ex latronibus suis principatum,

    Cic. Phil. 2, 3:

    est tibi ex his, qui assunt, bella copia,

    id. Rep. 2, 40:

    Batavi non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis colunt,

    Tac. G. 29:

    acerrimum autem ex omnibus nostris sensibus esse sensum videndi,

    Cic. de Or. 2, 87, 357:

    ex tribus istis modis rerum publicarum velim scire quod optimum judices,

    id. Rep. 1, 30; cf. id. ib. 1, 35 et saep.—
    2.
    Sometimes a circumlocution for the subject. gen., of (cf. de):

    has (turres) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat,

    Caes. B. G. 3, 14, 4:

    album ex ovo cum rosa mixtum,

    Cels. 4, 20:

    ex fraxino frondes, ex leguminibus paleae,

    Col. 7, 3, 21 sq. —
    C.
    To indicate the material of which any thing is made or consists, of:

    fenestrae e viminibus factae,

    Varr. R. R. 3, 9, 6; cf.:

    statua ex aere facta,

    Cic. Verr. 2, 2, 21; and:

    ex eo auro buculam curasse faciendam,

    id. Div. 1, 24:

    substramen e palea,

    Varr. R. R. 3, 10, 4:

    pocula ex auro, vas vinarium ex una gemma pergrandi,

    Cic. Verr. 2, 4, 27:

    monilia e gemmis,

    Suet. Calig. 56:

    farina ex faba,

    Cels. 5, 28:

    potiones ex absinthio,

    id. ib. et saep.:

    Ennius (i. e. statua ejus) constitutus ex marmore,

    Cic. Arch. 9 fin.; cf. id. Ac. 2, 31, 100:

    (homo) qui ex animo constet et corpore caduco et infirmo,

    id. N. D. 1, 35, 98:

    natura concreta ex pluribus naturis,

    id. ib. 3, 14; id. Rep. 1, 45; id. Ac. 1, 2, 6: cum Epicuro autem hoc est plus negotii, quod e duplici genere voluptatis conjunctus est, id. Fin. 2, 14, 44 et saep.—
    D.
    To denote technically the material, out of, i. e. with which any thing to eat or drink, etc., is mixed or prepared (esp. freq. of medical preparations):

    resinam ex melle Aegyptiam,

    Plaut. Merc. 1, 2, 28:

    quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

    Ter. Eun. 5, 4, 17:

    bibat jejunus ex aqua castoreum,

    Cels. 3, 23:

    aqua ex lauro decocta,

    id. 4, 2; cf.:

    farina tritici ex aceto cocta,

    Plin. 22, 25, 57, § 120:

    pullum hirundinis servatum ex sale,

    Cels. 4, 4:

    nuclei pinei ex melle, panis vel elota alica ex aqua mulsa (danda est),

    id. 4, 7 et saep.—So of the mixing of colors or flavors:

    bacae e viridi rubentes,

    Plin. 15, 30, 39, § 127:

    frutex ramosus, bacis e nigro rufis,

    id. ib. §

    132: id solum e rubro lacteum traditur,

    id. 12, 14, 30, § 52:

    e viridi pallens,

    id. 37, 8, 33, § 110:

    apes ex aureolo variae,

    Col. 9, 3, 2:

    sucus ex austero dulcis,

    Plin. 13, 9, 18, § 62; 21, 8, 26, § 50:

    ex dulci acre,

    id. 11, 15, 15, § 39; cf.

    trop.: erat totus ex fraude et mendacio factus,

    Cic. Clu. 26.—
    E.
    To indicate the cause or reason of any thing, from, through, by, by reason of, on account of:

    cum esset ex aere alieno commota civitas,

    Cic. Rep. 2, 33:

    ex doctrina nobilis et clarus,

    id. Rab. Post. 9, 23:

    ex vulnere aeger,

    id. Rep. 2, 21; cf.:

    ex renibus laborare,

    id. Tusc. 2, 25:

    ex gravitate loci vulgari morbos,

    Liv. 25, 26:

    ex vino vacillantes, hesterna ex potatione oscitantes,

    Quint. 8, 33, 66:

    gravida e Pamphilo est,

    Ter. And. 1, 3, 11:

    credon' tibi hoc, nunc peperisse hanc e Pamphilo?

    id. ib. 3, 2, 17:

    ex se nati,

    Cic. Rep. 1, 35:

    ex quodam conceptus,

    id. ib. 2, 21:

    ex nimia potentia principum oritur interitus principum,

    id. ib. 1, 44:

    ex hac maxima libertate tyrannis gignitur,

    id. ib. et saep.:

    ex te duplex nos afficit sollicitudo,

    Cic. Brut. 97, 332; cf.:

    quoniam tum ex me doluisti, nunc ut duplicetur tuum ex me gaudium, praestabo,

    id. Fam. 16, 21, 3:

    in spem victoriae adductus ex opportunitate loci,

    Sall. J. 48, 2:

    veritus ex anni tempore et inopia aquae, ne siti conficeretur exercitus,

    id. ib. 50, 1 et saep.:

    ex Transalpinis gentibus triumphare,

    Cic. Phil. 8, 6, 18; id. Off. 2, 8, 28; cf. id. Fam. 3, 10, 1:

    gens Fabia saepe ex opulentissima Etrusca civitate victoriam tulit,

    Liv. 2, 50:

    ex tam propinquis stativis parum tuta frumentatio erat,

    i. e. on account of the proximity of the two camps, Liv. 31, 36:

    qua ex causa cum bellum Romanis Sabini intulissent,

    Cic. Rep. 2, 7:

    hic mihi (credo equidem ex hoc, quod eramus locuti) Africanus se ostendit,

    id. ib. 6, 10:

    quod ex eo sciri potest, quia, etc.,

    id. Tusc. 1, 18 fin.; cf. id. Leg. 1, 15, 43:

    causa... fuit ex eo, quod, etc.,

    id. Phil. 6, 1:

    ex eo fieri, ut, etc.,

    id. Lael. 13, 46:

    ex quo fit, ut, etc.,

    id. Rep. 1, 43:

    e quo efficitur, non ut, etc.,

    id. Fin. 2, 5, 15 et saep.—Sometimes between two substantives without a verb:

    non minor ex aqua postea quam ab hostibus clades,

    Flor. 4, 10, 8:

    ex nausea vomitus,

    Cels. 4, 5:

    ex hac clade atrox ira,

    Liv. 2, 51, 6:

    metus ex imperatore, contemptio ex barbaris,

    Tac. A. 11, 20:

    ex legato timor,

    id. Agr. 16 et saep.—
    2.
    In partic., to indicate that from which any thing derives its name, from, after, on account of:

    cui postea Africano cognomen ex virtute fuit,

    Sall. J. 5, 4; cf. Flor. 2, 6, 11:

    cui (sc. Tarquinio) cognomen Superbo ex moribus datum,

    id. 1, 7, 1:

    nomen ex vitio positum,

    Ov. F. 2, 601:

    quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt,

    Cic. N. D. 2, 20; id. Leg. 1, 8; cf. id. Tusc. 4, 12; Plin. 11, 37, 45, § 123:

    holosteon sine duritia est, herba ex adverso appellata a Graecis,

    id. 27, 10, 65, § 91:

    quam urbem e suo nomine Romam jussit nominari,

    Cic. Rep. 2, 7:

    e nomine (nominibus),

    id. ib. 2, 20; Tac. A. 4, 55; id. G. 2; Just. 15, 4, 8; 20, 5, 9 et saep.—
    F.
    To indicate a transition, i. e. a change, alteration, from one state or condition to another, from, out of:

    si possum tranquillum facere ex irato mihi,

    Plaut. Cist. 3, 21:

    fierent juvenes subito ex infantibus parvis,

    Lucr. 1, 186:

    dii ex hominibus facti,

    Cic. Rep. 2, 10:

    ut exsistat ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba et confusio,

    id. ib. 1, 45:

    nihil est tam miserabile quam ex beato miser,

    id. Part. 17; cf.:

    ex exsule consul,

    id. Manil. 4, 46:

    ex perpetuo annuum placuit, ex singulari duplex,

    Flor. 1, 9, 2: tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti, Sall. J. 10:

    ex alto sapore excitati,

    Curt. 7, 11, 18.—
    G.
    Ex (e) re, ex usu or ex injuria, to or for the advantage or injury of any one:

    ex tua re non est, ut ego emoriar,

    Plaut. Ps. 1, 3, 102; 104; cf. Ter. Phorm. 5, 7, 76: Cervius haec inter vicinus garrit aniles Ex re fabellas, i. e. fitting, suitable, pertinent (= pro commodo, quae cum re proposita conveniant), Hor. S. 2, 6, 78:

    aliquid facere bene et e re publica,

    for the good, the safety of the state, Cic. Phil. 10, 11, 25:

    e (not ex) re publica,

    id. ib. 3, 12, 30; 8, 4, 13; id. de Or. 2, 28, 124; id. Fam. 13, 8, 2; Liv. 23, 24; Suet. Caes. 19 et saep.:

    exque re publica,

    Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36:

    non ex usu nostro est,

    Plaut. Merc. 2, 3, 60; Ter. Hec. 4, 3, 10; Caes. B. G. 1, 30, 2; 1, 50 fin.; 5, 6 fin. al.; cf.:

    ex utilitate,

    Plin. Pan. 67, 4; Tac. A. 15, 43:

    ex nullius injuria,

    Liv. 45, 44, 11.—
    H.
    To designate the measure or rule, according to, after, in conformity with which any thing is done:

    (majores) primum jurare EX SVI ANIMI SENTENTIA quemque voluerunt,

    Cic. Ac. 2, 47 fin. (cf. Beier, Cic. Off. 3, 29, 108, and the references):

    ex omnium sententia constitutum est, etc.,

    id. Clu. 63, 177; cf.:

    ex senatus sententia,

    id. Fam. 12, 4:

    ex collegii sententia,

    Liv. 4, 53:

    ex amicorum sententia,

    id. 40, 29:

    ex consilii sententia,

    id. 45, 29 et saep.; cf.

    also: ex sententia, i. q. ex voluntate,

    according to one's wish, Plaut. Capt. 2, 2, 96: Ter. Hec. 5, 4, 32; Cic. Fam. 12, 10, 2; id. Att. 5, 21 al.;

    and, in a like sense: ex mea sententia,

    Plaut. Men. 2, 2, 1; id. Merc. 2, 3, 36:

    ex senatus consulto,

    Cic. Rep. 3, 18; Sall. C. 42 fin.:

    ex edicto, ex decreto,

    Cic. Fam. 13, 56 fin.; id. Quint. 8, 30:

    ex lege,

    id. Div. in Caecil. 5, 19; id. Clu. 37, 103; id. Inv. 1, 38, 68: ex jure, Enn. ap. Gell. 20, 10, 4 (Ann. v. 276 ed. Vahl.); Varr. L. L. 6, § 64 Mull.; Cic. Mur. 12, 26; id. de Or. 1, 10, 41:

    ex foedere,

    Liv. 1, 23 et saep.:

    hunccine erat aequum ex illius more, an illum ex hujus vivere?

    Ter. Heaut. 1, 2, 29; so,

    ex more,

    Sall. J. 61, 3; Verg. A. 5, 244; 8, 186; Ov. M. 14, 156; 15, 593; Plin. Ep. 3, 18; Flor. 4, 2, 79 al.; cf.:

    ex consuetudine,

    Cic. Clu. 13, 38; Caes. B. G. 1, 52, 4; 4, 32, 1; Sall. J. 71, 4; Quint. 2, 7, 1 al.:

    quod esse volunt e virtute, id est honeste vivere,

    Cic. Fin. 2, 11, 34:

    ex sua libidine moderantur,

    Ter. Heaut. 2, 1, 4; cf. Sall. C. 8, 1:

    ut magis ex animo rogare nihil possim,

    Cic. Fam. 13, 8, 3:

    eorum ex ingenio ingenium horum probant,

    Plaut. Trin. 4, 3, 42; cf. Ter. Eun. 1, 2, 118; Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A.:

    leges ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in litteris est, interpretari,

    Cic. Inv. 1, 38; cf. id. Lael. 6, 21:

    nemo enim illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

    id. Rosc. Com. 10, 28; cf. Sall. C. 10, 5; Caes. B. G. 3, 20, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2 al.:

    ex tuis verbis meum futurum corium pulcrum praedicas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 19; cf. Cic. Fam. 7, 17; id. Att. 1, 3:

    nunc quae scribo, scribo ex opinione hominum atque fama,

    id. Fam. 12, 4 fin.:

    scripsit Tiberio, non ut profugus aut supplex, sed ex memoria prioris fortunae,

    Tac. A. 2, 63: quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione;

    attingit etiam bellicam,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. id. Quint. 11; 15 et saep.—E re rata, v. ratus.—
    I.
    To form adverbial expressions, such as: ex aequo, ex commodo, ex contrario, ex composito, ex confesso, ex destinato, ex diverso, ex facili, etc., ex affluenti, ex continenti;

    ex improviso, ex inopinato, etc., v. the words aequus, commodus, etc.

    Ex placed after its noun: variis ex,

    Lucr.
    2, 791:

    terris ex,

    id. 6, 788:

    quibus e sumus uniter apti,

    id. 3, 839; 5, 949.—E joined with que:

    que sacra quercu,

    Verg. E. 7, 13.
    IV.
    In composition, ex (cf. dis) before vowels and h, and before c, p, q, t (exagito, exeo, exigo, exoro, exuro, exhaurio; excedo, expello, exquiro, extraho); ef (sometimes ec) before f (effero, effluo, effringo; also in good MSS. ecfero, ecfari, ecfodio), elsewhere e (eblandior, educo, egredior, eicio, eligo, emitto, enitor, evado, eveho). A few exceptions are found, viz., in ex: epoto and epotus as well as expotus, and escendo as well as exscensio; in e: exbibo as well as ebibo; exballisto, exbola; exdorsuo; exfututa as well as effutuo; exfibulo; exlex, etc. After ex in compounds s is [p. 671] often elided in MSS. and edd. Both forms are correct, but the best usage and analogy favor the retaining of the s; so, exsaevio, exsanguis, exscensio, exscindo, exscribo, exsculpo, exseco, exsecror, exsequiae, exsequor, exsero, exsicco, exsilio, exsilium, exsisto, exsolvo, exsomnis, exsorbeo, exsors, exspecto, exspes, exspiro, exspolio, exspuo, exsterno, exstimulo, exstinguo, exstirpo, exsto, exstruo, exsudo, exsugo, exsul, exsulto, exsupero, exsurgo, exsuscito, and some others, with their derivv.; cf. Ribbeck, Prol. Verg. p. 445 sq. Only in escendere and escensio is the elision of x before s sustained by preponderant usage; cf. Neue, Formenl. 2, p. 766.—
    B.
    Signification.
    1.
    Primarily and most freq. of place, out or forth: exeo, elabor, educo, evado, etc.; and in an upward direction: emineo, effervesco, effero, erigo, exsurgo, exsulto, extollo, everto, etc.—Hence also, trop., out of ( a former nature), as in effeminare, qs. to change out of his own nature into that of a woman: effero, are, to render wild; thus ex comes to denote privation or negation, Engl. un-: exanimare, excusare, enodare, exonerare, effrenare, egelidus, I., elinguis, elumbis, etc.—
    2.
    Throughout, to the end: effervesco, effero, elugeo; so in the neuter verbs which in composition (esp. since the Aug. per.) become active: egredior, enavigo, eno, enitor, excedo, etc.—Hence, thoroughly, utterly, completely: elaudare, emori, enecare, evastare, evincere (but eminari and eminatio are false readings for minari and minatio; q. v.); and hence a simple enhancing of the principal idea: edurus, efferus, elamentabilis, egelidus, exacerbo, exaugeo, excolo, edisco, elaboro, etc. In many compounds, however, of post - Aug. and especially of post-class. Latinity this force of ex is no longer distinct; so in appellations of color: exalbidus, exaluminatus, etc.; so in exabusus, exambire, exancillatus, etc. Vid. Hand Turs. II. Pp. 613-662.

    Lewis & Short latin dictionary > ex

  • 47 expedio

    ex-pĕdĭo, īvi or ĭi, ītum, 4 (archaic fut. expedibo, Enn., Pac., Att., and Pompon. ap. Non. 505, 15 sq.; 477, 2; Plaut. Truc. 1, 2, 36), v. a. [pes], orig., to free the feet, i. e. from a snare; hence, in gen., to extricate, disengage, let loose, set free, liberate any thing entangled, involved (class.; esp. freq. in the trop. signif.; syn.: extrico, enodo, enucleo, explico, expono, interpretor, etc.).
    I.
    Lit.:

    videte, in quot se laqueos induerit, quorum ex nullo se umquam expediet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102; cf. id. ib. 43, §

    106: mortis laqueis caput,

    Hor. C. 3, 24, 8; cf.

    also: vix illigatum te triformi Pegasus expediet Chimaera,

    id. ib. 1, 27, 24:

    flammam inter et hostes Expedior,

    make my way through, Verg. A. 2, 633:

    errantem nemori,

    Ov. F. 4, 669 et saep.—With inanim. and abstr. objects:

    aditus expediunt,

    open a passage, Caes. B. G. 7, 86 fin.:

    sibi locum,

    id. B. C. 2, 9, 6:

    iter fugae per invias rupes,

    Liv. 38, 2, 14:

    agrum saxosum lectione lapidum,

    Col. 2, 2, 12: capillus pectine quotidie expediendus est, disentangled, Fronto de Eloqu. init.
    B.
    Transf.
    1.
    In gen., to fetch out, bring forward, procure, make ready, prepare any thing folded up, put away, etc.: funes expediunt, Sisenn. ap. Non. 297, 1:

    vela,

    Ov. H. 17, 200:

    hominem nudari et virgas expediri jubet,

    Cic. Verr. 2, 5, 62, § 161:

    cererem canistris,

    Verg. A. 1, 702:

    convivia mediis tectis (famulae),

    Val. Fl. 2, 341; cf.:

    cibaria pastoribus,

    to provide, Varr. R. R. 2, 10, 6:

    merces suas (institor),

    Ov. A. A. 1, 422: pecuniam, to procure, Cic. Fragm. ap. Non. 298, 22; Suet. Caes. 4:

    arma,

    to hold in readiness, Caes. B. G. 7, 18 fin.; Tac. A. 2, 79; Verg. A. 4, 592:

    tela equosque,

    Liv. 38, 25, 14:

    ferrum,

    id. 24, 26, 10:

    naves,

    Caes. B. C. 2, 4 fin.:

    vineas in occulto,

    id. B. G 7, 27, 2:

    copias,

    Tac. A. 13, 7:

    se celeriter (Galli equites),

    Caes. B. C. 1, 51, 4:

    se,

    Plaut. Am. 1, 1, 52; Liv. 38, 21, 2; cf.

    mid.: exercitum expediri ad bellum jubet,

    Tac. H. 2, 99. —
    2.
    to send away, despatch ( poet.):

    me ex suis locis pulcre ornatum expedivit,

    Plaut. Rud. 4, 2, 3: saepe disco, Saepe trans finem jaculo nobilis expedito, despatched, i. e. hurled, Hor. C. 1, 8, 12.—
    3.
    Absol., for expedire se, to arm one's self for battle (only in Tac.), Tac. H. 1, 10:

    multos secum expedire jubet,

    id. ib. 1, 88; 2, 99.
    II.
    Trop., to bring out, extricate, release, free from any evil, obstacle, etc.:

    impeditum animum,

    Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:

    sapientis est, cum stultitiā suā impeditus sit, quoquo modo possit, se expedire,

    Cic. Rab. Post. 9, 24:

    haererem, nisi tu me expedisses,

    id. Pis. 30, 74:

    ex servitute filium,

    Plaut. Capt. 2, 3, 94; cf.:

    se ex turba,

    Ter. Ad. 4, 4, 5:

    se ab omni occupatione,

    Cic. Att. 3, 20, 2:

    aliquem omni molestiā,

    id. ib. 2, 25, 2; so,

    se aerumnis,

    Ter. Hec. 3, 1, 8:

    se crimine,

    id. ib. 5, 1, 28:

    se cura,

    id. Phorm. 5, 4, 4:

    civitatem malis obsidionalibus,

    Amm. 16, 4, 3: amor Lycisci me tenet, Unde expedire non queant amicorum consilia, Hor. Epod. 11, 25: curae sagaces Expediunt (Claudiae manus) per acuta belli, bring or help through, id. C. 4, 4, 76; cf.:

    per quot discrimina rerum Expedior?

    escape, Val. Fl. 1, 217:

    me multa impediverunt quae ne nunc quidem expedita sunt,

    Cic. Fam. 14, 19:

    si vita nostra in aliquas insidias incidisset, omnis honesta ratio esset expediendae salutis,

    of obtaining safety, id. Mil. 4, 10.—
    B.
    Transf.
    1.
    To put in order, arrange, set right:

    cum Antonio loquare velim, et rem, ut poteris, expedias,

    Cic. Att. 11, 18, 2:

    expedire et conficere res,

    id. Brut. 42, 154:

    rem frumentariam,

    Caes. B. G. 7, 36, 1; id. B. C. 1, 54 fin.:

    negotia (with explicare),

    Cic. Fam. 13, 26, 2; cf. id. ib. 1, 3, 1:

    nomina mea, per deos, expedi, exsolve,

    settle, pay, id. Att. 16, 6, 3:

    nomen,

    id. ib. 13, 29, 3:

    Faberianum,

    id. ib. 12, 29, 2; cf. in a pun respecting a scholar unable to pay his debts: omnes solvere posse quaestiones, Unum difficile expedire nomen, Bibacul. ap. Suet. Gram. 11:

    quemadmodum expediam exitum hujus institutae orationis, non reperio,

    settle, arrange, Cic. Fam. 3, 12, 2; cf.:

    expediri quae restant vix poterunt. si hoc relinqueris,

    id. Rep. 1, 35, 55:

    consilia sua,

    Tac. H. 3, 73:

    docte hanc fallaciam,

    put into operation, Plaut. Capt. prol. 40.—
    2.
    Of speech, to disclose, unfold, explain, relate, narrate (mostly poet. and in post-Aug. prose;

    not in Cic., Cæs., or Quint.): qui tu misera's? mi expedi,

    Plaut. Men. 4, 2, 50 (639 Ritschl): id ego aequum ac jus fecisse expedibo atque eloquar, will show, Enn. ap. Non. 505, 19;

    Pac., Att.,

    Pompon. ib. 15 sq.:

    agedum, hoc mihi expedi,

    Ter. Eun. 4, 4, 27:

    altius omnem Expediam prima repetens ab origine famam,

    Verg. G. 4, 286:

    pauca tibi e multis... expediam dictis,

    id. A. 3, 379:

    priusquam hujuscemodi rei initium expedio,

    Sall. J. 5, 2:

    nunc originem, mores, et quo facinore dominationem raptum ierit, expediam,

    Tac. A. 4, 1:

    me non tantum praevisa, sed subita expedire docuisti,

    id. ib. 14, 55:

    ea de caede quam verissime expediam,

    id. H. 4, 48:

    promptius expediam quot, etc.,

    i. e. it will take me a shorter time to recount, Juv. 10, 220.—
    3.
    Reflex. of events, to develop, run their course, proceed:

    amoris arteis eloquar quem ad modum se expediant,

    Plaut. Trin. 2, 1, 10; cf.:

    ut res vostrorum omnium bene expedire voltis,

    to make favorable progress, id. Am. prol. 5 (Lorenz ad Plaut. Trin. 2, 36; but Ussing reads me expedire, benefit me).—
    4.
    Absol., res expedit, or impers., expedit (alicui—lit., it helps out, furthers, promotes; hence), it is serviceable, profitable, advantageous, useful, expedient (class.):

    nequiter paene expedivit prima parasitatio,

    Plaut. Am. 1, 3, 23:

    non igitur faciat, dixerit quis, quod utile sit, quod expediat? Immo intelligat, nihil nec expedire nec utile esse, quod sit injustum,

    Cic. Off. 3, 19, 76; cf.:

    quid intersit sua, quid expediat,

    id. Agr. 2, 25, 66:

    ex utilitatis varietatibus, cum aliis aliud expediat, nasci discordias,

    id. Rep. 1, 32; cf.:

    ut non idem expediret, incidere saepe,

    id. Lael. 10, 33:

    quidquam Caesari ad diuturnitatem victoriae et dominationis,

    id. Att. 7, 22, 1:

    non idem ipsis expedire et multitudini,

    Nep. Milt. 3, 5 al. —With an inf. clause as subject:

    expedit bonas esse vobis,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8; cf.:

    omnibus bonis expedit salvam esse rem publicam,

    Cic. Phil. 13, 8, 16:

    cui (reo) damnari expediret,

    id. Verr. 2, 1, 3 fin.:

    cum eam (pecuniam) in praediis collocari maxime expediret,

    id. Caecin. 6, 16:

    ubi vinci necesse est, expedit cedere,

    Quint. 6, 4, 16; Hor. C. 2, 8, 9 et saep.—With subj. clause as subject after ut or ne (post-class.):

    expedire omnibus dicunt, ut singulae civitates suas leges habeant,

    Just. 34, 1, 7 Benecke ad loc.:

    expedit rei publicae, ne sua re quis male utatur,

    Just. Inst. 1, 8, 2:

    neque expedire ut ambitione aliena trahatur,

    Tac. A. 3, 69.— Absol.:

    tu si ita expedit, velim quamprimum conscendas,

    Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    sic magis expedit,

    Quint. 4, 2, 67:

    ut expediat causae,

    id. 7, 3, 18.—Hence, ex-pĕdītus, a, um, P. a., unimpeded, unincumbered, disengaged, free, easy, ready, at hand.
    A.
    Of persons:

    cum ceteris quae habebat vadimonia differt, ut expeditus in Galliam proficisci posset,

    Cic. Quint. 6, 23: incrmos armati, impeditos expediti interficiunt, i. e. without baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:

    eo circiter hominum numero XVI. milia expedita cum omni equitatu Ariovistus misit,

    Caes. B. G. 1, 49, 3:

    legiones expeditae,

    id. B. C. 1, 42, 1;

    so of soldiers without baggage,

    id. ib. 2, 19, 2; 6, 25, 1; 1, 27 fin. et saep.—As subst.: expĕdī-tus, i, m., a soldier lightly burdened, a swiftly marching soldier:

    latitudo (silvae) novem dierum iter expedito patet,

    Caes. B. G. 6, 25, 1:

    obviam fit ei Clodius expeditus in equo,

    Cic. Mil. 10, 28; cf.

    Sagana,

    tucked up, Hor. Epod. 5, 25:

    expedito nobis homine et parato opus est,

    ready, at hand, prompt, Cic. Phil. 11, 10, 26; cf.:

    expeditus ad caedem,

    id. Agr. 2, 30, 82:

    ad pronuntiandum,

    id. de Or. 2, 30, 131; cf.:

    facilis et expeditus ad dicendum,

    id. Brut. 48 fin.
    B.
    Of inanim. or abstr. things, convenient, at hand:

    iis expedito loco actuaria navigia relinquit,

    commodious, Caes. B. C. 1, 27; cf.:

    via expeditior ad honores,

    Cic. Fl. 41, 104:

    reditum in caelum patere optimo et justissimo cuique expeditissimum,

    id. Lael. 4, 13:

    pecunia expeditissima quae erat, tibi decreta est,

    the readiest, the nearest at hand, id. Fam. 11, 24, 2; cf.

    rationes,

    id. ib. 10, 25, 2:

    cena (with parca),

    Plin. Ep. 3, 12, 1:

    expeditissimum unguentorum,

    Plin. 13, 1, 2, § 8:

    probabili expedito, soluto, libero, nullā re implicato,

    Cic. Ac. 2, 33, 105:

    expedita erat et perfacile currens oratio,

    id. Brut. 63, 227; cf.:

    expedita ac profluens dicendi celeritas,

    id. ib. 61, 220:

    inops ad ornandum, sed ad inveniendum expedita Hermagorae disciplina,

    id. ib. 76, 263:

    prope jam expeditam Caesaris victoriam interpellaverunt,

    achieved, Caes. B. C. 3, 70 fin.
    b.
    In the neutr. absol.: in expedito esse, habere, etc., to be or have in readiness or at hand:

    quaedam sunt quidem in animo, sed parum prompta: quae incipiunt in expedito esse, quum dicta sunt,

    Sen. Ep. 94 med.; cf.:

    promptum hoc et in expedito positum,

    Quint. 10, 7, 24:

    in expedito haberent integras copias ad opem ferendam,

    ready for action, Liv. 36, 16, 10.—Hence, adv.: ex-pĕdīte, without impediment, without difficulty, readily, promptly, quickly:

    in iis rebus celeriter expediteque percipiendis, quae, etc.,

    Cic. Fin. 5, 12 fin.:

    expedite explicans quod proposuerat,

    id. Brut. 67, 237:

    fabulatu's,

    Plaut. Men. 1, 2, 63:

    loqui,

    Suet. Aug. 89.— Comp.:

    non implicite et abscondite, sed patentius et expeditius,

    Cic. Inv 2, 23, 69:

    navigare,

    id. Att. 6, 8, 4:

    fit putatio,

    Col. Arb. 11, 1.— Sup.:

    ex quo te, quocumque opus erit, facillime et expeditissime conferas,

    Cic. Fam. 6, 20, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > expedio

  • 48 faveo

    făvĕo, fāvi, fautum, 2, v. n. [perh. root phaW-, phaos, phôs, light, safety; cf. also foveo], to be favorable, to be well disposed or inclined towards, to favor, promote, befriend, countenance, protect (class.; syn.: studeo, foveo, diligo, amo).
    I.
    In gen.
    (α).
    With dat.:

    favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem (opp. odisse),

    Caes. B. G. 1, 18, 8:

    qui diligebant hunc, illi favebant,

    Cic. Rosc. Com. 10, 29; cf.

    favor, II.: ille (chorus) bonis faveatque et consilietur amice (= semper cum personis probis stet),

    Hor. A. P. 196: Romanis Juno coepit placata favere, Enn. ap. Serv. Verg. A. 1, 281 (Ann. v. 289 ed. Vahl.):

    tibi favemus, te tuā frui virtute cupimus, etc.,

    Cic. Brut. 97, 331:

    rescripsi... me ei fauturum,

    id. Att. 12, 49, 1:

    non multo plus patriae faveo quam tuae gloriae,

    id. Fam. 10, 19, 2:

    rei publicae, dignitati ac gloriae tuae,

    id. ib. 12, 7, 1:

    nostrae laudi dignitatique,

    id. ib. 1, 7, 8:

    huic meae voluntati,

    id. ib. 15, 4, 14; cf.:

    honori et dignitati,

    Caes. B. C. 1, 7, 1:

    sententiae,

    Cic. Tusc. 1, 23, 55:

    rebus Gallicis,

    Caes. B. G. 6, 7, 7:

    rebus Caesaris,

    id. B. C. 2, 18, 6: favere et plaudere ingeniis sepultis, Hor. Ep. 2, 1, 88:

    operi,

    Ov. M. 15, 367 et saep.:

    honoribus,

    Cic. Planc. 8, 20:

    huc coëamus ait... Coëamus retulit Echo, et verbis favet ipsa suis,

    i. e. delights in, Ov. M. 3, 388:

    qui (galli) silentio noctis, ut ait Ennius, favent faucibus russis cantu,

    i. e. give rest to, indulge, Cic. Div. 2, 26, 57.— Pass. impers.:

    non modo non invidetur illi aetati, verum etiam favetur,

    Cic. Off. 2, 13, 45; so,

    favetur,

    id. de Or. 2, 51, 207; Quint. 5, 7, 31: huic Romae ita fautum est, ut, etc., Spartian. Pescenn. 2.—
    (β).
    Absol. (very rare; mostly poet. and in post-Aug. prose):

    maxime favet judex qui, etc.,

    Quint. 3, 7, 25; cf.:

    judices, ut faveant, rogamus,

    id. 4, 1, 73:

    si favet alma Pales,

    Ov. F. 4, 722:

    assis, o Tegeaee, favens (= propitius),

    Verg. G. 1, 18:

    Phoebe, fave,

    Tib. 2, 5, 1:

    faveas, Cypria,

    id. 3, 3, 34; cf.:

    quisquis es, o faveas,

    Ov. M. 3, 613:

    vos, o, coetum, Tyrii, celebrate faventes,

    Verg. A. 1, 735:

    favente Marte,

    Tib. 1, 10, 30; cf.:

    faventibus diis,

    Suet. Galb. 10:

    et bonos et aequos et faventes vos habui dominos,

    id. Tib. 29.—
    (γ).
    With inf. (= cupere): matronae moeros complent spectare faventes, Enn. ap. Serv. Verg. G. 1, 18 (Ann. v. 376 ed. Vahl., but not in Ov. H. 6, 100, v. Loers. ad h. l.).—
    B.
    Of inanim. subjects:

    (terra) altera frumentis favet, altera Baccho, densa magis Cereri, etc.,

    is favorable, promotes, Verg. G. 2, 228:

    dum favet nox,

    Hor. C. 3, 4, 50:

    venti faventes (i. q. secundi, prosperi),

    favorable, Ov. M. 15, 49.
    II.
    In partic.
    A.
    In relig. lang., linguis, rarely linguā, ore, etc., to speak good words or to abstain from evil words (the Greek euphêmein); hence, to keep still, be silent: idcirco rebus divinis, quae publice fierent, ut FAVERENT LINGVIS imperabatur;

    inque feriis imperandis, ut LITIBVS ET IVRGIIS SE ABSTINERENT,

    Cic. Div. 1, 45, 102; cf.:

    faventia bonam ominationem significat. Nam praecones clamantes populum sacrificiis FAVERE jubebant. Favere enim est bona fari: at veteres poëtae pro silere usi sunt favere, Paul. ex Fest. s. v. faventia. p. 88, 6 Müll.: vidimus certis precationibus custodem praeponi, qui faveri linguis jubeat,

    Plin. 28, 2, 3, § 11; Cic. Div. 2, 40, 83: prospera lux oritur: linguis animisque favete;

    Nunc dicenda bono sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 71; cf.:

    dicamus bona verba, venit natalis, ad aras. Quisquis ades, linguā vir mulierque fave,

    Tib. 2, 2, 2:

    en deus est, deus est! linguis animisque favete, quisquis ades! dixit... Quisquis adest, jussum veneratur numen, et omnes Verba sacerdotis referunt geminata,

    Ov. M. 15, 677 sq.: contecti gladiis sub scutis ore faventes (= tacentes), Enn. ap. Phil. Verg. G. 4, 230 (Ann. v. 415 ed. Vahl.); cf.:

    ore favete omnes et cingite tempora ramis,

    Verg. A. 5, 71:

    odi profanum vulgus et arceo. Favete linguis,

    Hor. C. 3, 1, 2:

    quoties mentio sacra litterarum intervenerit, favete linguis,

    Sen. Vit. Beat. 26 fin.:

    sacra facit vates? sint ora faventia sacris,

    Prop. 4 (5), 6, 1; cf.:

    concipiamque bonas ore favente preces,

    Ov. Tr. 3, 13, 18:

    linguā favens assit (diei natali), longorum oblita malorum,

    id. ib. 5, 5, 5; Juv. 12, 83; cf.:

    mente favete pari, etc.,

    Sil. 15, 295.— Absol.:

    favete (= tacete), adeste aequo animo et rem cognoscite,

    Ter. And. prol. 24.—
    B.
    To applaud:

    quo clamor vocat et turba faventium, etc.,

    Hor. C. 3, 24, 46; cf.:

    tum clamore, qualis ex insperato faventium solet, Romani adjuvant militem suum (Horatium),

    Liv. 1, 25, 9:

    infensus turbae faventi adversus studium suum,

    Suet. Calig. 30; Plin. Ep. 9, 6, 2:

    tu Veneri dominae plaude favente manu,

    Ov. A. A. 1, 148.

    Lewis & Short latin dictionary > faveo

  • 49 fessus

    fessus, a, um, P. a. [cf. Sanscr. hā-, gahāmi, relinquo; Gr. chiros, chêra, chôris; Lat. ad-fatim, fatigo], wearied, tired, fatigued; worn out, weak, feeble, infirm (class.; esp. freq. in poets; syn.: fatigatus, defessus, lassus, languidus).
    I.
    Prop., of living beings:

    Romani quamquam itinere atque opere castrorum et proelio fessi lassique erant, tamen, etc.,

    Sall. J. 53, 5:

    de via fessus,

    Cic. Ac. 1, 1, 1:

    fessum inedia fluctibusque recreare,

    id. Planc. 10, 26:

    Veientes bello fessi,

    id. Div. 1, 44, 100:

    militiā fessae cohortes,

    Hor. C. 3, 4, 38:

    plorando fessus sum,

    Cic. Att. 15, 9, 1:

    satiate videndi,

    Lucr. 2, 1038:

    curāque viāque,

    Ov. M. 11, 274:

    somno,

    Tib. 1, 3, 88:

    malis,

    Ov. M. 9, 293:

    aetate,

    Verg. A. 2, 596; cf.

    annis,

    Ov. M. 9, 440:

    valetudinibus,

    Tac. H. 3, 2:

    fessi vomere tauri,

    Hor. C. 3, 13, 11:

    elephanti fessi aegritudine,

    Plin. 8, 1, 1, § 3:

    exercito corpore fessus,

    Sall. J. 71, 1; 70, 2:

    cum tibi librum Sollicito damus aut fesso,

    Hor. Ep. 2, 1, 221:

    inde Rubos fessi pervenimus,

    id. S. 1, 5, 94; so,

    viator,

    id. ib. 1, 5, 17:

    pastor,

    id. C. 3, 29, 22:

    Graii (sc. bello),

    id. ib. 2, 4, 11:

    boves,

    id. Epod. 2, 63.—
    (β).
    With gen. ( poet.):

    fessi rerum,

    exhausted with events, misfortunes, Verg. A. 1, 178:

    fessus bellique viaeque,

    Stat. Th. 3, 395:

    trepidi rerum fessique salutis,

    despairing of safety, Sil. 2, 234.—With acc.:

    agmina fessa gradum,

    Sil. 4, 40.—
    II.
    Transf., of inanim. and abstr. things (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    alter fessum vulnere, fessum cursu trahens corpus,

    Liv. 1, 25, 11; cf. Hor. C. 2, 7, 18; Lucr. 4, 848:

    (Phoebus) qui salutari levat arte fessos Corporis artus,

    i. e. sick, diseased, Hor. Carm. Sec. 63:

    vox fessa loquendo,

    Ov. Tr. 3, 3, 85:

    fessa aetas,

    i. e. the weakness of age, Tac. A. 14, 33:

    fessa aetate Galbae,

    id. H. 1, 12:

    domus aetatis spatio ne fessa vetusto Obruat,

    worn out, decayed, Lucr. 3, 774; cf. id. 5, 308:

    cardines fessi et turbati,

    Plin. 36, 15, 24, § 120:

    (amnes) In mare deducunt fessas erroribus undas,

    Ov. M. 1, 582:

    naves,

    Verg. A. 1, 168; 5, 29:

    puppes,

    Ov. M. 6, 519; Tib. 2, 5, 46:

    carinae,

    Ov. M. 11, 393; id. A. A. 3, 748:

    vela,

    Prop. 3 (4), 21, 19: fessa dies, spent, i. e. drawing to a close, Stat. S. 2, 2, 48:

    fessae res,

    critical, precarious, Plin. 2, 7, 5, § 18;

    also,

    misfortunes, calamities, Verg. A. 3, 145:

    rebus succurite fessis,

    id. ib. 11, 335:

    deligendum esse qui fessis rebus succurreret,

    Tac. A. 15, 50.

    Lewis & Short latin dictionary > fessus

  • 50 guberno

    gŭberno, āvi, ātum, 1, v. a., = kubernô, to steer or pilot a ship (class.).
    I.
    Lit.: dum clavum rectum teneant navemque gubernent, Enn. ap. Isid. Orig. 19, 2 (Ann. v. 472 Vahl.):

    ut si nautae certarent, quis eorum potissimum gubernaret,

    Cic. Off. 1, 25, 87:

    tranquillo mari gubernare,

    id. Rep. 1, 6.—Prov.:

    gubernare e terra,

    i. e. to guide those who are in peril while keeping in safety one's self, Liv. 44, 22, 14:

    quilibet nautarum tranquillo mari gubernare potest,

    id. 24, 8, 12; cf. gubernator, I. fin.
    II.
    Transf., in gen., to direct, manage, conduct, govern, guide (a favorite word with Cic.; cf.:

    moderor, rego): qui eos gubernat animus infirmum gerunt,

    Ter. Hec. 3, 1, 31:

    quid miramur L. Sullam, cum solus rem publicam regeret orbemque terrarum gubernaret? etc.,

    Cic. Rosc. Am. 45, 131; cf.:

    melius gubernari et regi civitates,

    id. Rep. 2, 9:

    rem publicam,

    id. ib. 1, 34; 3, 35; cf.

    also: in gubernanda re publica,

    id. ib. 1, 29:

    teque hortor, ut omnia gubernes ac moderere prudentia tua,

    id. Fam. 2, 7, 1; cf.:

    illa tormenta gubernat dolor,

    id. Sull. 28, 78:

    totam petitionem,

    id. Mil. 9, 25:

    velim ergo totum hoc ita gubernes, ut, etc.,

    id. Att. 13, 25, 2:

    sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

    id. ib. 14, 11, 1; cf.:

    sed haec deus aliquis gubernabit,

    id. ib. 6, 3, 3:

    fortunae motum,

    id. ib. 8, 4, 1:

    iter meum rei publicae et rerum urbanarum ratio gubernabit,

    id. Fam. 2, 17, 1:

    vitam,

    id. Fin. 2, 13, 43:

    fortunam suam,

    Vell. 2, 127, 1:

    Massyleum virga gubernet equum,

    Mart. 9, 23, 14.— Absol.: jam ex sermone hoc gubernabunt doctius porro, will steer, i. e. behave, Plaut. Mil. 4, 2, 99; cf. gubernator, II.

    Lewis & Short latin dictionary > guberno

  • 51 impunis

    impūnis ( inp-), e, adj. [2. in-poena], without punishment, unpunished (in the adj. very rare, and perh. only post-class.; but in the adv. freq. and class.).
    I.
    Adj.:

    impunem me fore,

    App. M. 3, p. 132, 6:

    mulier impunis rediit,

    Sol. 27 med. (dub.; Mommsen immunis).— Hence,
    II.
    Adv.: impūne (archaic orthog. impoene, Cato ap. Fronto, Ep. ad Anton. Aug. 1, 2 fin. Mai.), without punishment, without fear of punishment, safely, with impunity: ita inductum est male facere impoene, bene facere non impoene licere, Cato, l. l.: aliquid facere, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 100 Vahl.):

    optimum est facere (injuriam), impune si possis,

    Cic. Rep. 3, 14;

    id Sextilius factum negabat, poterat autem impune,

    id. Fin. 2, 17, 55:

    aliquem occidere,

    id. Leg. 1, 15, 42:

    cum multos libros surripuisset nec se impune laturum putaret, aufugit,

    escape unpunished, id. Fam. 13, 77, 3; so id. Att. 1, 16, 13; cf.:

    non impune tamen scelus hoc sinit esse Lyaeus,

    Ov. M. 11, 67:

    si amanti inpune facere quod lubeat licet,

    Plaut. Aul. 4, 10, 21:

    siquidem istuc impune habueris,

    Ter. Eun. 5, 7, 18; 5, 2, 13; cf.:

    neque tantum maleficium impune habendum,

    be left unpunished, Tac. A. 3, 70:

    majorum nostrorum labore factum est, ut impune in otio esse possemus,

    with safety, Cic. Agr. 2, 4, 9; id. de Or. 3, 47, 182:

    mercator ter et quater Anno revisens aequor Atlanticum Impune,

    Hor. C. 1, 31, 15:

    (capellae) Impune per nemus quaerunt thyma,

    id. ib. 1, 17, 5; Verg. G. 2, 32; Plin. 18, 14, 36, § 135:

    facta arguebantur, dicta impune erant,

    Tac. A. 1, 72; [p. 911] 12, 54 Draeger:

    recitare,

    without retaliation, Juv. 1, 3 sq. — Comp.:

    crederem mihi impunius licere,

    Ter. Heaut. 3, 2, 49:

    libertate usus est, quo impunius dicax esset,

    Cic. Quint. 3, 11; id. Deiot. 6, 18:

    in metu et periculo cum creduntur facilius, tum finguntur impunius,

    id. Div. 2, 27, 58. — Sup.:

    impunissime Tibi quidem hercle vendere hasce aedes licet,

    Plaut. Poen. 1, 3, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > impunis

  • 52 impunitas

    impūnĭtas ( inp-), ātis, f. [impunis], freedom or safety from punishment, impunity (class.; cf.:

    venia, obsequentia): quis ignorat maximam illecebram esse peccandi impunitatis spem?

    Cic. Mil. 16, 43:

    quem si vicisset, habiturus esset impunitatem et licentiam sempiternam,

    id. ib. 31, 84:

    impunitatem alicui dare,

    id. Phil. 8, 32; id. Planc. 1, 3:

    quorum impunitas fuit non modo a judicio, sed etiam a sermone,

    id. Rab. Post. 10, 27:

    impunitatem desertoris petit,

    Quint. 7, 7, 6:

    cum tanta praesertim gladiorum sit impunitas,

    Cic. Phil. 1, 11, 27:

    impunitas peccatorum data videtur eis, qui ignominiam et infamiam ferunt sine dolore,

    id. Tusc. 4, 20, 45:

    flagitiorum,

    id. Pis. 9, 21:

    superfluens juvenili quadam dicendi impunitate et licentia,

    id. Brut. 91, 316; so,

    crebrescebat licentia atque impunitas asyla statuendi,

    Tac. A. 3, 60.

    Lewis & Short latin dictionary > impunitas

  • 53 incolumitas

    incŏlŭmĭtas, ātis, f. [incolumis], good condition, soundness, safety (class.):

    incolumitas est salutis tuta atque integra conservatio,

    Cic. Inv. 2, 56, 169:

    in incolumitate,

    id. Post Red. ad Quir. 1, 3: concordi populo et omnia referenti ad incolumitatem et ad libertatem suam, id. Rep. 1, 32; cf.:

    incolumitatem ac libertatem retinere,

    id. Inv. 2, 56, 168:

    deditis pollicebatur,

    Caes. B. C. 3, 28, 2:

    mundi,

    Cic. N. D. 2, 46 fin. — In plur., Cic. Deiot. 14, 40; Arn. 2, 52.

    Lewis & Short latin dictionary > incolumitas

  • 54 inexpugnabilis

    I.
    Lit.:

    arx,

    Liv. 2, 7, 6: urbes, [p. 942] id. 5, 6, 9; Vell. 2, 115, 3.—
    II.
    Trop., unconquerable, in assured safety:

    homo,

    Cic. Tusc. 5, 14, 41:

    terra,

    impenetrable, Plin. 33, 4, 21, § 72:

    gramen,

    that cannot be rooted out, Ov. M. 5, 486:

    pectus Amori,

    id. ib. 11, 767:

    finitio verborum,

    Quint. 7, 3, 18:

    necessitas dormiendi,

    Cels. 3, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > inexpugnabilis

  • 55 inpunis

    impūnis ( inp-), e, adj. [2. in-poena], without punishment, unpunished (in the adj. very rare, and perh. only post-class.; but in the adv. freq. and class.).
    I.
    Adj.:

    impunem me fore,

    App. M. 3, p. 132, 6:

    mulier impunis rediit,

    Sol. 27 med. (dub.; Mommsen immunis).— Hence,
    II.
    Adv.: impūne (archaic orthog. impoene, Cato ap. Fronto, Ep. ad Anton. Aug. 1, 2 fin. Mai.), without punishment, without fear of punishment, safely, with impunity: ita inductum est male facere impoene, bene facere non impoene licere, Cato, l. l.: aliquid facere, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 100 Vahl.):

    optimum est facere (injuriam), impune si possis,

    Cic. Rep. 3, 14;

    id Sextilius factum negabat, poterat autem impune,

    id. Fin. 2, 17, 55:

    aliquem occidere,

    id. Leg. 1, 15, 42:

    cum multos libros surripuisset nec se impune laturum putaret, aufugit,

    escape unpunished, id. Fam. 13, 77, 3; so id. Att. 1, 16, 13; cf.:

    non impune tamen scelus hoc sinit esse Lyaeus,

    Ov. M. 11, 67:

    si amanti inpune facere quod lubeat licet,

    Plaut. Aul. 4, 10, 21:

    siquidem istuc impune habueris,

    Ter. Eun. 5, 7, 18; 5, 2, 13; cf.:

    neque tantum maleficium impune habendum,

    be left unpunished, Tac. A. 3, 70:

    majorum nostrorum labore factum est, ut impune in otio esse possemus,

    with safety, Cic. Agr. 2, 4, 9; id. de Or. 3, 47, 182:

    mercator ter et quater Anno revisens aequor Atlanticum Impune,

    Hor. C. 1, 31, 15:

    (capellae) Impune per nemus quaerunt thyma,

    id. ib. 1, 17, 5; Verg. G. 2, 32; Plin. 18, 14, 36, § 135:

    facta arguebantur, dicta impune erant,

    Tac. A. 1, 72; [p. 911] 12, 54 Draeger:

    recitare,

    without retaliation, Juv. 1, 3 sq. — Comp.:

    crederem mihi impunius licere,

    Ter. Heaut. 3, 2, 49:

    libertate usus est, quo impunius dicax esset,

    Cic. Quint. 3, 11; id. Deiot. 6, 18:

    in metu et periculo cum creduntur facilius, tum finguntur impunius,

    id. Div. 2, 27, 58. — Sup.:

    impunissime Tibi quidem hercle vendere hasce aedes licet,

    Plaut. Poen. 1, 3, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > inpunis

  • 56 inpunitas

    impūnĭtas ( inp-), ātis, f. [impunis], freedom or safety from punishment, impunity (class.; cf.:

    venia, obsequentia): quis ignorat maximam illecebram esse peccandi impunitatis spem?

    Cic. Mil. 16, 43:

    quem si vicisset, habiturus esset impunitatem et licentiam sempiternam,

    id. ib. 31, 84:

    impunitatem alicui dare,

    id. Phil. 8, 32; id. Planc. 1, 3:

    quorum impunitas fuit non modo a judicio, sed etiam a sermone,

    id. Rab. Post. 10, 27:

    impunitatem desertoris petit,

    Quint. 7, 7, 6:

    cum tanta praesertim gladiorum sit impunitas,

    Cic. Phil. 1, 11, 27:

    impunitas peccatorum data videtur eis, qui ignominiam et infamiam ferunt sine dolore,

    id. Tusc. 4, 20, 45:

    flagitiorum,

    id. Pis. 9, 21:

    superfluens juvenili quadam dicendi impunitate et licentia,

    id. Brut. 91, 316; so,

    crebrescebat licentia atque impunitas asyla statuendi,

    Tac. A. 3, 60.

    Lewis & Short latin dictionary > inpunitas

  • 57 lateo

    lătĕo, ŭi, 2, v. n. [Sanscr. root rah-, forsake; rahas, loneliness, concealment; Gr. LATh lanthanô], to lurk, be or lie hid or concealed, to skulk (class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    ubi sunt, ubi latent,

    Plaut. Ps. 1, 2, 69:

    cochleae in occulto latent,

    id. Capt. 1, 1, 12; cf. Cic. Rab. Perd. 7, 21: occulte, id. [p. 1039] Agr. 2, 16, 41:

    clam,

    Ov. R. Am. 437:

    abdite,

    Cic. Verr. 2, 2, 73, § 181:

    in tenebris,

    id. Q. Fr. 1, 1, 2, § 9:

    sub nomine pacis bellum latet,

    id. Phil. 12, 7, 17:

    scelus latet inter tot flagitia,

    id. Rosc. Am. 40, 118:

    non latuit scintilla ingenii,

    id. Rep. 2, 21, 37; 40, 67:

    naves latent portu,

    Hor. Epod. 9, 19; cf.:

    tuta arce,

    Verg. A. 10, 805.—Prov.:

    latet anguis in herba,

    Verg. E. 3, 93.—
    B.
    In partic.
    1.
    To be hidden, to be in safety:

    sub umbra amicitiae Romae,

    Liv. 34, 9, 10; Phaedr. 4, 5, 13:

    sub illius umbra Philotas latebam,

    lurked, Curt. 6, 10, 22.—
    2.
    Jurid., to lie hid, keep out of sight, in order not to appear before court, Cic. Quint. 23, 74.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to live in concealment, to live retired (rare): crede mihi, bene qui latuit, bene vixit, to lead a retired or quiet life, Ov. Tr. 3, 4, 25.—
    B.
    In partic., analog. to the Gr. lanthanein, res latet, to be concealed from, be unknown to one.
    (α).
    with acc. (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cic.; cf.:

    fugit me, praeterit me, etc.): latet plerosque, siderum ignes esse, etc.,

    Plin. 2, 20, 18, § 82:

    nec latuere doli fratrem Junonis,

    Verg. A. 1, 130:

    nil illum latet,

    Ov. P. 4, 9, 126:

    res Eumenem non latuit,

    Just. 13, 8, 6; 31, 2, 2:

    semen duplex, unum, quod latet nostrum sensum, alterum, quod apertum,

    Varr. R. R. 1, 40.—
    (β).
    With dat.:

    quae et oculis et auribus latere soleant,

    Varr. L. L. 9, § 92 Müll.:

    ubi nobis haec auctoritas tamdiu tanta latuit?

    Cic. Red. in Sen. 6, 13:

    hostique propinquo Roma latet,

    Sil. 12, 614.—
    (γ).
    Absol., to be concealed or obscure, to be unknown:

    earum causarum aliae sunt perspicuae, aliae latent,

    Cic. Top. 17, 63:

    cum laterent hae partes (sc. Galliae),

    Amm. 15, 11, 1:

    quae tantum accenderit ignem, Causa latet,

    Verg. A. 5, 5:

    id qua ratione consecutus sit, latet,

    Nep. Lys. 1.—Hence, lătens, entis, P. a., lying hid, hidden, concealed, secret, unknown:

    saxa latentia,

    Verg. A. 1, 108:

    junctura,

    Plin. 13, 15, 29, § 93:

    rem latentem explicare definiendo,

    Cic. Brut. 41, 152:

    animus in aegro corpore,

    Juv. 9, 18:

    causas tentare latentes,

    Verg. A. 3, 32:

    Tarquinius mandata latentia nati accipit,

    Ov. F. 2, 705. — Comp.:

    latentior origo,

    Aug. de Gen. ad Litt. 12, 18: caussa, id. Civ. Dei, 5, 19.— Absol.:

    in latenti,

    in secret, secretly, Dig. 1, 2, 2.—Hence, adv.: lătenter, in secret, secretly, privately:

    efficere,

    Cic. Top. 17, 63:

    amare,

    Ov. P. 3, 6, 59:

    intellegere ex aliqua re,

    Gell. 2, 18 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > lateo

  • 58 Lucifer

    lūcĭfer, fĕra, fĕrum, adj. [lux-fero], light-bringing:

    itaque ut apud Graecos Dianam, eamque Luciferam, sic apud nostros Junonem Lucinam in pariendo invocant,

    Cic. N. D. 2, 27, 68:

    pars Lunae,

    Lucr. 5, 726:

    equi,

    the horses of Luna, Ov. H. 11, 46:

    manus,

    i. e. of Lucina, id. ib. 20, 192.— Poet., bringing safety, Prud. Psych. 625.— Hence,
    II.
    Subst.: Lūcĭfer, fĕri, m.
    A.
    The morning-star, the planet Venus:

    stella Lucifer interdiu, noctu Hesperus ita circumeunt,

    Varr. R. R. 3, 5, 17: stella Veneris, quae Phôsphoros Graece, Latine dicitur Lucifer, cum antegreditur solem, cum subsequitur autem Hesperos, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    si dormire incipis ortu Luciferi,

    Juv. 8, 12; 13, 158; cf. Plin. 2, 8, 6, § 36; Tib. 1, 10 (9), 62; Ov. Tr. 1, 3, 71.—
    B.
    The fabled son of Aurora and Cephalus, and father of Ceyx, Hyg. Astr. 2, 42; Ov. M. 11, 271; 346;

    acc. to others,

    a son of Jupiter, Serv. Verg. A. 4, 130.—
    C.
    Poet. transf., day:

    memento Venturum paucis me tibi Luciferis,

    Prop. 2, 15 (3, 12), 28:

    omnis,

    Ov. F. 1, 46:

    tres,

    id. ib. 3, 877.

    Lewis & Short latin dictionary > Lucifer

  • 59 lucifer

    lūcĭfer, fĕra, fĕrum, adj. [lux-fero], light-bringing:

    itaque ut apud Graecos Dianam, eamque Luciferam, sic apud nostros Junonem Lucinam in pariendo invocant,

    Cic. N. D. 2, 27, 68:

    pars Lunae,

    Lucr. 5, 726:

    equi,

    the horses of Luna, Ov. H. 11, 46:

    manus,

    i. e. of Lucina, id. ib. 20, 192.— Poet., bringing safety, Prud. Psych. 625.— Hence,
    II.
    Subst.: Lūcĭfer, fĕri, m.
    A.
    The morning-star, the planet Venus:

    stella Lucifer interdiu, noctu Hesperus ita circumeunt,

    Varr. R. R. 3, 5, 17: stella Veneris, quae Phôsphoros Graece, Latine dicitur Lucifer, cum antegreditur solem, cum subsequitur autem Hesperos, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    si dormire incipis ortu Luciferi,

    Juv. 8, 12; 13, 158; cf. Plin. 2, 8, 6, § 36; Tib. 1, 10 (9), 62; Ov. Tr. 1, 3, 71.—
    B.
    The fabled son of Aurora and Cephalus, and father of Ceyx, Hyg. Astr. 2, 42; Ov. M. 11, 271; 346;

    acc. to others,

    a son of Jupiter, Serv. Verg. A. 4, 130.—
    C.
    Poet. transf., day:

    memento Venturum paucis me tibi Luciferis,

    Prop. 2, 15 (3, 12), 28:

    omnis,

    Ov. F. 1, 46:

    tres,

    id. ib. 3, 877.

    Lewis & Short latin dictionary > lucifer

  • 60 naufragium

    naufrăgĭum, ii, n. [for navifragium, from navis-frango], a shipwreck.
    I.
    Lit.:

    multi naufragia fecerunt,

    Cic. Fam. 16, 9, 1:

    naufragio perire,

    id. Deiot. 9, 25:

    naufragio interire,

    Caes. B. C. 3, 27:

    naufragio interceptus,

    Tac. A. 14, 3; Flor. 3, 10, 7:

    nullum conferri posse Naufragium velis ardentibus,

    Juv. 12, 22:

    pati,

    Sen. Herc. Oet. 118.—Prov.:

    naufragia alicujus ex terrā intueri,

    to behold the ruin of others from a position of safety, Cic. Att. 2, 7, 4 (cf. Lucr. 2, 1):

    naufragium in portu facere,

    i. e. to fail when on the verge of success, Quint. Decl. 12, 23.—
    B.
    Poet., transf.
    1.
    A storm:

    naufragiis magnis multisque coörtis,

    Lucr. 2, 552.—
    2.
    The remains of a shipwreck, a wreck:

    Eurus Naufragium spargens operit freta,

    Sil. 10, 323.—
    II.
    Trop., shipwreck, ruin, loss, destruction:

    naufragium fortunarum,

    Cic. Rab. Perd. 9, 25:

    luculenti patrimonii,

    id. Phil. 12, 8, 19:

    rei familiaris,

    id. Fam. 1, 9, 5:

    cum Gallica gens per Italiam naufragia sua latius traheret,

    defeats, Flor. 1, 13, 19: tabula ex naufragio, lit. a plank on which a shipwrecked person saves himself; hence, a means of deliverance, a solace, Cic. Att. 4, 18, 3.—
    B.
    Transf., the shattered remains, a wreck:

    naufragia Caesaris amicorum,

    Cic. Phil. 13, 2, 3: colligere naufragium rei publicae. id. Sest. 6, 15:

    credo mollia naufragiis litora posse dari,

    Ov. P. 1, 2, 62; 2, 9, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > naufragium

См. также в других словарях:

  • Safety — is the state of being safe (from French sauf ), the condition of being protected against physical, social, spiritual, financial, political, emotional, occupational, psychological, educational or other types or consequences of failure, damage,… …   Wikipedia

  • safety — safe‧ty [ˈseɪfti] noun [uncountable] 1. the state of being safe from danger or harm: • The company seemed totally unconcerned about the safety of its workers. 2. the state of not being dangerous or likely to cause harm or injury: • Some… …   Financial and business terms

  • Safety — (engl. safety „Sicherheit“, „Gefahrlosigkeit“) bezeichnet im American Football, Canadian Football: Safety (Punktegewinn), ein Punktgewinn von zwei Punkten durch die verteidigende Mannschaft. Safety (Footballposition), zwei Positionen innerhalb… …   Deutsch Wikipedia

  • Safety — Safe ty, n. [Cf. F. sauvet[ e].] 1. The condition or state of being safe; freedom from danger or hazard; exemption from hurt, injury, or loss. [1913 Webster] Up led by thee, Into the heaven I have presumed, An earthly guest . . . With like safety …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Safety — Saltar a navegación, búsqueda Para la posición de fútbol americano véase Safety. Un safety es un tipo de anotación en fútbol americano y fútbol canadiense, cuyo valor es de dos puntos. En fútbol americano es el único modo de que un equipo que no… …   Wikipedia Español

  • Safety (EP) — Safety EP Co …   Википедия

  • safety — c.1300, from O.Fr. sauvete, earlier salvetet (11c.), from M.L. salvitatem (nom. salvitas) safety, from L. salvus (see SAFE (Cf. safe)). Meaning trigger lock on a gun is attested from 1881. As a N.Amer. football position, first recorded 1881.… …   Etymology dictionary

  • safety — or safety man [sāf′tē] n. pl. safeties [ME sauvete < MFr sauveté < OFr salvetet < ML salvitas, safety < L salvus: see SAFE] 1. the quality or condition of being safe; freedom from danger, injury, or damage; security 2. any of certain… …   English World dictionary

  • Safety (EP) — Saltar a navegación, búsqueda Safety EP EP de Coldplay Publicación 18 de mayo de 1998 Grabación 1998 en los Sync City Studios …   Wikipedia Español

  • safety — ► NOUN (pl. safeties) 1) the condition of being safe. 2) (before another noun ) denoting something designed to prevent injury or damage: a safety barrier. 3) US informal a condom. ● there s safety in numbers Cf. ↑there s safety in numbers …   English terms dictionary

  • Safety EP — EP par Coldplay Sortie 18 mai 1998 Enregistrement …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»