Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

commodious

  • 1 commodus

        commodus adj. with comp. and sup.    [cum- + modus], with due measure, full, complete, of full weight: cyathis commodis miscentur pocula, H.— Of things, suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate, favorable, friendly: curationi omnia commodiora, L.: seges commoda Baccho, V.: hoc meae commodum famae arbitror, T.: lex omnibus, L.: commodissima belli ratio, Cs.: ad cursūs vestis, O.: longius ceterum commodius iter, L.: commodissimus in Britanniam transiectus, Cs.: tempus, opportune, T.: commodiore iudicio.—In the phrase commodum est, it pleases, is agreeable: si id non commodum est, T.: iudices quos commodum ipsi fuit dedit.—Of persons, serving, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle: Catone commodior: aliis inhumanus, isti uni commodus: meis sodalibus, H. — Poet., of iambie verse: spondeos in iura paterna recepit Commodus, kindly, H.
    * * *
    commoda -um, commodior -or -us, commodissimus -a -um ADJ
    suitable, convenient, obliging; opportune/timely; favorable/lucky; advantageous; standard, full weight/size/measure; desirable, agreeable; good (health/news)

    Latin-English dictionary > commodus

  • 2 expedītus

        expedītus adj. with comp. and sup.    [P. of expedio], unfettered, unimpeded, unencumbered, without a burden: in Galliam proficisci: Sagana, tucked up, H.: legiones, without baggage, Cs.: expedito exercitu pervenit, Ta.— Masc. as subst: novem dierum iter expedito, a nine days' forced march, Cs. — Ready, free, prompt, easy, unembarrassed: expedito nobis homine opus est: ad dicendum.— Convenient, at hand, ready, commodious: iis expedito loco actuaria navigia relinquit, Cs.: via expeditior ad honores: Caesaris victoria, complete, Cs.: reditum in caelum patere expeditissimum: pecunia expeditissima, readiest.—Neut. as subst: in expedito habere copias, L.
    * * *
    I
    expedita -um, expeditior -or -us, expeditissimus -a -um ADJ
    unencumbered; without baggage; light armed
    II

    Latin-English dictionary > expedītus

  • 3 Commodus

    1.
    com-mŏdus, a, um, adj., that has a due or proper measure; hence,
    I.
    Object., complete, perfect, of full weight or measure, fit, suitable, due, proper, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose;

    most freq. in Plaut.): statura,

    a tall stature, Plaut. As. 2, 3, 21:

    capillus,

    id. Most. 1, 3, 98:

    viginti argenti minae,

    full twenty, id. As. 3, 3, 134 (cf. id. ib. 3, 3, 144: minae bonae); id. Merc. 2, 3, 101:

    talentum argenti,

    id. Rud. 5, 2, 31; Lucil. ap. Non. p. 266, 27:

    novem cyathis commodis miscentur pocula,

    Hor. C. 3, 19, 12:

    alimenta,

    Dig. 34, 1, 16, § 1:

    capitis valetudo commodior,

    more firm, Cels. 8, 1; Quint. 6, 3, 77;

    and transf. to the person: vivere filium atque etiam commodiorem esse,

    to be better, Plin. Ep. 3, 16, 4.—
    II.
    Subject., suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate for some one or something, favorable, friendly to (in every period and species of composition); constr. with dat. or absol., rarely with ad (v. the foll.).
    A.
    Of things.
    1.
    With dat.
    a.
    Of the purpose or use:

    curationi omnia commodiora,

    Liv. 30, 19, 5:

    nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho,

    Verg. G. 4, 129.—
    b.
    Of the person:

    hoc et vobis et meae commodum famae arbitror,

    Ter. Hec. 4, 2, 9:

    quod erit mihi bonum et commodum,

    id. Phorm. 1, 2, 81:

    nulla lex satis commoda omnibus est (corresp. with prodesse),

    Liv. 34, 3, 5:

    primordia eloquentiae mortalibus,

    Tac. Or. 12:

    hanc sibi commodissimam belli rationem judicavit,

    Caes. B. C. 3, 85:

    quae sit stella homini commoda, quaeque mala,

    Prop. 2 (3), 27, 4.—
    2.
    Absol.:

    hiberna,

    Liv. 42, 67, 8:

    longius ceterum commodius iter,

    id. 22, 2, 2; cf.:

    commodissimus in Britanniam transjectus,

    Caes. B. G. 5, 2:

    commodius anni tempus,

    Cic. Att. 9, 3, 1; cf. Ter. And. 5, 2, 3:

    faciliore ac commodiore judicio,

    Cic. Caecin. 3, 8:

    litterae satis commodae de Britannicis rebus,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 25:

    mores,

    id. Lael. 15, 54:

    commodissimum esse statuit, omnes naves subduci, etc.,

    Caes. B. G. 5, 11.—
    3.
    With or without dat. pers. in the phrase commodum est, it pleases, is agreeable, = libet:

    proinde ut commodum est,

    Plaut. Am. 2, 1, 8; 3, 1, 2: dum erit commodum, Ter. Ad. 1, 2, 38:

    si id non commodum est,

    id. Eun. 3, 2, 49; id. Phorm. 5, 8, 37; Cic. Verr. 2, 2, 13, § 33 Ascon.; 2, 2, 16, § 39; 2, 1, 26, § 65; 2, 3, 70, § 165; id. Div. 1, 49, 111; id. de Or. 3, 23, 87; Plin. Pan. 48, 1:

    id si tibi erit commodum, cures velim,

    Cic. Att. 13, 48, 2; Cels. 4, 4; 4, 22.—
    4.
    With ad and acc. of purpose (very rare):

    nec satis ad cursus commoda vestis Erat,

    Ov. F. 2, 288.—
    5.
    With sup. in u (rare):

    hoc exornationis genus... commodum est auditu,

    Auct. Her. 4, 18, 26.—
    B.
    Of persons, serving a neighbor or (more freq.) accommodating one ' s self to his wishes, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle, etc.:

    mihi commodus uni,

    Hor. Ep. 1, 9, 9; cf. id. ib. 2, 1, 227:

    quemquamne existimas Catone commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?

    Cic. Mur. 31, 66:

    commodior mitiorque,

    id. Q. Fr. 1, 1, 13, § 39:

    Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus,

    id. Verr. 2, 3, 9, § 23:

    convivae,

    Plaut. Poen. 3, 3, 2; cf.:

    commodus comissator,

    Ter. Ad. 5, 2, 8; and:

    commodus meis sodalibus,

    Hor. C. 4, 8, 1:

    homines,

    Plaut. Ps. 1, 5, 28:

    mulier commoda, Faceta,

    Ter. Heaut. 3, 2, 10; cf. id. And. 5, 2, 3.—In a double sense with I. supra:

    ubi tu commoda's, capillum commodum esse credito,

    Plaut. Most. 1, 3, 98.— Poet., of the measure of iambic verse:

    spondeos in jura paterna recepit Commodus et patiens,

    sharing the paternal rights with them, in a fraternal manner, Hor. A. P. 257.—Hence,
    III.
    Subst.: commŏdum, i, n.
    1.
    A convenient opportunity, favorable condition, convenience (rare, but in good prose):

    nostrum exspectare,

    Cic. Att. 16, 2, 1:

    cum tamdiu sedens meum commodum exspectet,

    id. ib. 14, 2, 3;

    12, 38, 1: velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum visas,

    when it shall be convenient for you, id. ib. 12, 28, 3.—More freq.,
    b.
    In the connection commodo meo, tuo, etc., per commodum, ex commodo, at, or according to my, thy, etc., convenience, conveniently, at one ' s leisure:

    etiamsi spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    according to our convenience, Cic. Verr. 1, 18, 56:

    quod commodo tuo fiat,

    id. Fam. 4, 2, 4; 1, 1, 3; id. Att. 13, 48, 1: suo commodo me convenire, Caes. ap. Cic. ib. 14, 1, 2:

    ubi consul copias per commodum exponere posset,

    Liv. 42, 18, 3:

    tamquam lecturus ex commodo,

    Sen. Ep. 46, 1; Col. 12, 19, 3;

    so opp. festinanter,

    id. 6, 2, 14.—
    2.
    Advantage, profit (very freq. in all periods and species of composition):

    commodum est, quod plus usus habet quam molestiae: bonum sincerum debet esse et ab omni parte innoxium,

    Sen. Ep. 87, 36 sq.:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 4:

    ut ex illius commodo meum compararem commodum,

    id. Heaut. 2, 4, 17; cf. id. Hec. 5, 3, 42; Cic. N. D. 1, 9, 23:

    cui tam subito tot congruerint commoda,

    Ter. Eun. 5, 8, 3:

    (honestatem) ipsam suo splendore ad se animos ducere, nullo prorsus commodo extrinsecus posito, Cic. Ac. Fragm. ap. Aug. contr. Ac. 3, 7, 15 (IV. 2, p. 470 Orell.): sequi matris commodum,

    Ter. Hec. 3, 5, 31:

    pacis,

    Cic. de Or. 2, 82, 335:

    contra valetudinis commodum laborare,

    to the injury of health, id. Mur. 23, 47:

    mea,

    Hor. Ep. 1, 14, 37:

    in publica peccem,

    id. ib. 2, 1, 3; cf.:

    populi commoda,

    Nep. Phoc. 4, 1.—
    b.
    Specif., a reward, pay, stipend, salary, wages for public service: veteranorum, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2, 3:

    omnibus provincialibus ornamentis commodisque depositis,

    emoluments, id. Red. in Sen. 14, 35; Suet. Ner. 32; cf.:

    emeritae militiae,

    id. Calig. 44; id. Aug. 49; cf. also id. Vit. 15; id. Galb. 12:

    militibus commoda dare,

    Ov. A. A. 1, 131 sq.:

    tribunatus,

    Cic. Fam. 7, 8, 1:

    missionum,

    Suet. Aug. 49.—
    c.
    A favor, privilege, immunity, Suet. Aug. 31; id. Claud. 19.—
    d.
    A useful thing, a good:

    commoda vitae,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87; Lucr. 3, 2; cf.:

    cetera opinione bona sunt... proprietas in illis boni non est. Itaque commoda vocentur,

    Sen. Ep. 74, 17:

    inter commoda illas (divitias) numeratis: atqui eādem ratione ne commodum quidem erunt,

    id. ib. 87, 29. —
    e.
    Sometimes commodo or per commodum, adverb. antith. to that which is [p. 382] injurious, without injury or detriment:

    ut regem reducas, quod commodo rei publicae facere possis,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    si per commodum reipublicae posset, Romam venisset,

    Liv. 10, 25, 17.—
    3.
    Concr., = commodatum, that which is lent, a loan:

    qui forum et basilicas commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent,

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. Isid. Orig. 5, 25, 16.—
    B.
    Advv.:
    1.
    commŏdum, adv. temp. (only in colloquial lang. and post-class. prose writers).
    a.
    At a fit time, just in time, at the very nick, at the very moment, opportunely, seasonably ( = opportune, eukairôs):

    ecce autem commodum aperitur foris,

    Plaut. Mil. 4, 4, 61:

    commodum adveni domum,

    id. Am. 2, 2, 37:

    orditur loqui,

    id. Trin. 5, 2, 12:

    ipse exit Lesbonicus,

    id. ib. 2, 3, 9: eukairôs ad me venit, cum haberem Dolabellam, Torquatus... commodum egeram diligentissime, Cic. Att. 13, 9, 1; Symm. Ep. 2, 47. —
    b.
    To designate a point of time that corresponds with another, or that just precedes it, just, just then, just now.
    (α).
    Absol.:

    ad te hercle ibam commodum,

    Plaut. Cas. 3, 4, 3; Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    Taurus, sectatoribus commodum dimissis, sedebat, etc.,

    Gell. 2, 2, 2:

    si istac ibis, commodum obviam venies patri,

    just meet, Plaut. Merc. 1, 2, 107. —
    (β).
    With postquam or (more freq.) with cum in a parallel clause:

    postquam me misisti ad portum cum luci simul, Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,

    Plaut. Stich. 2, 2, 41:

    quom huc respicio ad virginem, Illa sese interea commodum huc advorterat,

    Ter. Eun. 2, 3, 52:

    commodum discesseras heri, cum Trebatius venit,

    Cic. Att. 13, 9, 1:

    emerseram commodum ex Antiati in Appiam, cum in me incurrit Curio,

    id. ib. 2, 12, 2 B. and K. (al. commode); so with the pluperf. and a foll. cum, id. ib. 13, 19, 1; 13, 30, 2; 10, 16, 1; App. M. 1, p. 107, 15:

    adducitur a Veneriis Lollius commodum cum Apronius e palaestrā redisset,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61 B. and K. (Zumpt, commode):

    cum jam filiae nostrae dies natalis appeteret, commodum aderant, quae muneri miseratis,

    Symm. Ep. 3, 50. —
    2.
    commŏdŏ, adv. temp., = commodum, a., just in time, seasonably, just at this time (ante-class. and very rare): commodo eccum exit, Titin. ap. Charis. p. 177 P. (i. e. in tempore, Charis.): commodo de parte superiore descendebat, Sisenn. ib.: commodo dictitemus, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 174; cf. id. ib. p. 177.—
    3.
    commŏdē, adv.
    a.
    (Acc. to commodus, I.) Duly, properly, completely, rightly, well, skilfully, neatly, etc. (class.):

    suo quique loco viden' capillus satis compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97: commode amictus non sum, id. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 3:

    saltare, Nep. praef. § 1: legere,

    Plin. Ep. 5, 19, 3; cf. in comp., id. ib. 9, 34, 1:

    multa breviter et commode dicta,

    Cic. Lael. 1, 1; cf. id. de Or. 1, 53, 227; id. Rosc. Am. 4, 9; Ter. Hec. 1, 2, 20; 1, 2, 33 al.:

    cogitare,

    id. Heaut. prol. 14:

    audire,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    valere,

    Plin. Ep. 3, 20, 11:

    feceris commode mihique gratum, si, etc.,

    Cic. Att. 10, 3 fin.:

    commode facere, quod, etc.,

    id. ib. 11, 7, 7; in comp.:

    commodius fecissent tribuni plebis, si, etc.,

    id. Agr. 3, 1, 1.—In medic.:

    commode facere,

    to do well, be beneficial, Cels. 4, 12.—
    b.
    (Acc. to commodus, II.)
    (α).
    Conveniently, suitably, opportunely, fitly, aptly, appropriately:

    magis commode quam strenue navigavi,

    Cic. Att. 16, 6, 1:

    ille satis scite et commode tempus ad te cepit adeundi,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    vos istic commodissime sperem esse,

    id. ib. 14, 7, 2:

    explorat, quo commodissime itinere valles transiri possit,

    Caes. B. G. 5, 49 fin.:

    hoc ego commodius quam tu vivo,

    Hor. S. 1, 6, 110; cf.:

    consumere vitiatum commodius quam integrum,

    id. ib. 2, 2, 91; Quint. 6, 3, 54:

    cui commodissime subjungitur,

    id. 9, 3, 82; cf. id. 4, 1, 76.—
    (β).
    In a friendly manner, pleasantly, gently, kindly:

    acceptae bene et commode eximus,

    Plaut. Cas. 5, 1, 1; id. Poen. 1, 2, 190; Ter. Heaut. 3, 2, 48.—
    c.
    (Equiv. to commodum, adv. b.) Just, just at the moment when, etc.; only v.l. in the doubtful passages cited supra, commodum, b. fin.
    2.
    Commŏdus, i, m., a Roman cognomen; so L. Aelius Aurelius Commodus, Roman emperor, Lampr. Commod. 1 sq.; Eutr. 8, 15 al.—Hence,
    1.
    Commŏdĭā-nus, a, um, adj., of or pertaining to Commodus: horti, Lampr. Commod. 8:

    thermae,

    Spart. Nigid. 6 al. —
    2.
    Commŏ-dĭus, a, um, adj., the same:

    Nonae,

    Lampr. Commod. 12; cf. id. ib. 11.—
    3.
    Commŏ-dus, a, um, adj., the same: mensis, i. e. August, which Commodus wished to name after himself, Lampr. Commod. 11.

    Lewis & Short latin dictionary > Commodus

  • 4 commodus

    1.
    com-mŏdus, a, um, adj., that has a due or proper measure; hence,
    I.
    Object., complete, perfect, of full weight or measure, fit, suitable, due, proper, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose;

    most freq. in Plaut.): statura,

    a tall stature, Plaut. As. 2, 3, 21:

    capillus,

    id. Most. 1, 3, 98:

    viginti argenti minae,

    full twenty, id. As. 3, 3, 134 (cf. id. ib. 3, 3, 144: minae bonae); id. Merc. 2, 3, 101:

    talentum argenti,

    id. Rud. 5, 2, 31; Lucil. ap. Non. p. 266, 27:

    novem cyathis commodis miscentur pocula,

    Hor. C. 3, 19, 12:

    alimenta,

    Dig. 34, 1, 16, § 1:

    capitis valetudo commodior,

    more firm, Cels. 8, 1; Quint. 6, 3, 77;

    and transf. to the person: vivere filium atque etiam commodiorem esse,

    to be better, Plin. Ep. 3, 16, 4.—
    II.
    Subject., suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate for some one or something, favorable, friendly to (in every period and species of composition); constr. with dat. or absol., rarely with ad (v. the foll.).
    A.
    Of things.
    1.
    With dat.
    a.
    Of the purpose or use:

    curationi omnia commodiora,

    Liv. 30, 19, 5:

    nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho,

    Verg. G. 4, 129.—
    b.
    Of the person:

    hoc et vobis et meae commodum famae arbitror,

    Ter. Hec. 4, 2, 9:

    quod erit mihi bonum et commodum,

    id. Phorm. 1, 2, 81:

    nulla lex satis commoda omnibus est (corresp. with prodesse),

    Liv. 34, 3, 5:

    primordia eloquentiae mortalibus,

    Tac. Or. 12:

    hanc sibi commodissimam belli rationem judicavit,

    Caes. B. C. 3, 85:

    quae sit stella homini commoda, quaeque mala,

    Prop. 2 (3), 27, 4.—
    2.
    Absol.:

    hiberna,

    Liv. 42, 67, 8:

    longius ceterum commodius iter,

    id. 22, 2, 2; cf.:

    commodissimus in Britanniam transjectus,

    Caes. B. G. 5, 2:

    commodius anni tempus,

    Cic. Att. 9, 3, 1; cf. Ter. And. 5, 2, 3:

    faciliore ac commodiore judicio,

    Cic. Caecin. 3, 8:

    litterae satis commodae de Britannicis rebus,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 25:

    mores,

    id. Lael. 15, 54:

    commodissimum esse statuit, omnes naves subduci, etc.,

    Caes. B. G. 5, 11.—
    3.
    With or without dat. pers. in the phrase commodum est, it pleases, is agreeable, = libet:

    proinde ut commodum est,

    Plaut. Am. 2, 1, 8; 3, 1, 2: dum erit commodum, Ter. Ad. 1, 2, 38:

    si id non commodum est,

    id. Eun. 3, 2, 49; id. Phorm. 5, 8, 37; Cic. Verr. 2, 2, 13, § 33 Ascon.; 2, 2, 16, § 39; 2, 1, 26, § 65; 2, 3, 70, § 165; id. Div. 1, 49, 111; id. de Or. 3, 23, 87; Plin. Pan. 48, 1:

    id si tibi erit commodum, cures velim,

    Cic. Att. 13, 48, 2; Cels. 4, 4; 4, 22.—
    4.
    With ad and acc. of purpose (very rare):

    nec satis ad cursus commoda vestis Erat,

    Ov. F. 2, 288.—
    5.
    With sup. in u (rare):

    hoc exornationis genus... commodum est auditu,

    Auct. Her. 4, 18, 26.—
    B.
    Of persons, serving a neighbor or (more freq.) accommodating one ' s self to his wishes, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle, etc.:

    mihi commodus uni,

    Hor. Ep. 1, 9, 9; cf. id. ib. 2, 1, 227:

    quemquamne existimas Catone commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?

    Cic. Mur. 31, 66:

    commodior mitiorque,

    id. Q. Fr. 1, 1, 13, § 39:

    Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus,

    id. Verr. 2, 3, 9, § 23:

    convivae,

    Plaut. Poen. 3, 3, 2; cf.:

    commodus comissator,

    Ter. Ad. 5, 2, 8; and:

    commodus meis sodalibus,

    Hor. C. 4, 8, 1:

    homines,

    Plaut. Ps. 1, 5, 28:

    mulier commoda, Faceta,

    Ter. Heaut. 3, 2, 10; cf. id. And. 5, 2, 3.—In a double sense with I. supra:

    ubi tu commoda's, capillum commodum esse credito,

    Plaut. Most. 1, 3, 98.— Poet., of the measure of iambic verse:

    spondeos in jura paterna recepit Commodus et patiens,

    sharing the paternal rights with them, in a fraternal manner, Hor. A. P. 257.—Hence,
    III.
    Subst.: commŏdum, i, n.
    1.
    A convenient opportunity, favorable condition, convenience (rare, but in good prose):

    nostrum exspectare,

    Cic. Att. 16, 2, 1:

    cum tamdiu sedens meum commodum exspectet,

    id. ib. 14, 2, 3;

    12, 38, 1: velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum visas,

    when it shall be convenient for you, id. ib. 12, 28, 3.—More freq.,
    b.
    In the connection commodo meo, tuo, etc., per commodum, ex commodo, at, or according to my, thy, etc., convenience, conveniently, at one ' s leisure:

    etiamsi spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    according to our convenience, Cic. Verr. 1, 18, 56:

    quod commodo tuo fiat,

    id. Fam. 4, 2, 4; 1, 1, 3; id. Att. 13, 48, 1: suo commodo me convenire, Caes. ap. Cic. ib. 14, 1, 2:

    ubi consul copias per commodum exponere posset,

    Liv. 42, 18, 3:

    tamquam lecturus ex commodo,

    Sen. Ep. 46, 1; Col. 12, 19, 3;

    so opp. festinanter,

    id. 6, 2, 14.—
    2.
    Advantage, profit (very freq. in all periods and species of composition):

    commodum est, quod plus usus habet quam molestiae: bonum sincerum debet esse et ab omni parte innoxium,

    Sen. Ep. 87, 36 sq.:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 4:

    ut ex illius commodo meum compararem commodum,

    id. Heaut. 2, 4, 17; cf. id. Hec. 5, 3, 42; Cic. N. D. 1, 9, 23:

    cui tam subito tot congruerint commoda,

    Ter. Eun. 5, 8, 3:

    (honestatem) ipsam suo splendore ad se animos ducere, nullo prorsus commodo extrinsecus posito, Cic. Ac. Fragm. ap. Aug. contr. Ac. 3, 7, 15 (IV. 2, p. 470 Orell.): sequi matris commodum,

    Ter. Hec. 3, 5, 31:

    pacis,

    Cic. de Or. 2, 82, 335:

    contra valetudinis commodum laborare,

    to the injury of health, id. Mur. 23, 47:

    mea,

    Hor. Ep. 1, 14, 37:

    in publica peccem,

    id. ib. 2, 1, 3; cf.:

    populi commoda,

    Nep. Phoc. 4, 1.—
    b.
    Specif., a reward, pay, stipend, salary, wages for public service: veteranorum, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2, 3:

    omnibus provincialibus ornamentis commodisque depositis,

    emoluments, id. Red. in Sen. 14, 35; Suet. Ner. 32; cf.:

    emeritae militiae,

    id. Calig. 44; id. Aug. 49; cf. also id. Vit. 15; id. Galb. 12:

    militibus commoda dare,

    Ov. A. A. 1, 131 sq.:

    tribunatus,

    Cic. Fam. 7, 8, 1:

    missionum,

    Suet. Aug. 49.—
    c.
    A favor, privilege, immunity, Suet. Aug. 31; id. Claud. 19.—
    d.
    A useful thing, a good:

    commoda vitae,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87; Lucr. 3, 2; cf.:

    cetera opinione bona sunt... proprietas in illis boni non est. Itaque commoda vocentur,

    Sen. Ep. 74, 17:

    inter commoda illas (divitias) numeratis: atqui eādem ratione ne commodum quidem erunt,

    id. ib. 87, 29. —
    e.
    Sometimes commodo or per commodum, adverb. antith. to that which is [p. 382] injurious, without injury or detriment:

    ut regem reducas, quod commodo rei publicae facere possis,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    si per commodum reipublicae posset, Romam venisset,

    Liv. 10, 25, 17.—
    3.
    Concr., = commodatum, that which is lent, a loan:

    qui forum et basilicas commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent,

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. Isid. Orig. 5, 25, 16.—
    B.
    Advv.:
    1.
    commŏdum, adv. temp. (only in colloquial lang. and post-class. prose writers).
    a.
    At a fit time, just in time, at the very nick, at the very moment, opportunely, seasonably ( = opportune, eukairôs):

    ecce autem commodum aperitur foris,

    Plaut. Mil. 4, 4, 61:

    commodum adveni domum,

    id. Am. 2, 2, 37:

    orditur loqui,

    id. Trin. 5, 2, 12:

    ipse exit Lesbonicus,

    id. ib. 2, 3, 9: eukairôs ad me venit, cum haberem Dolabellam, Torquatus... commodum egeram diligentissime, Cic. Att. 13, 9, 1; Symm. Ep. 2, 47. —
    b.
    To designate a point of time that corresponds with another, or that just precedes it, just, just then, just now.
    (α).
    Absol.:

    ad te hercle ibam commodum,

    Plaut. Cas. 3, 4, 3; Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    Taurus, sectatoribus commodum dimissis, sedebat, etc.,

    Gell. 2, 2, 2:

    si istac ibis, commodum obviam venies patri,

    just meet, Plaut. Merc. 1, 2, 107. —
    (β).
    With postquam or (more freq.) with cum in a parallel clause:

    postquam me misisti ad portum cum luci simul, Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,

    Plaut. Stich. 2, 2, 41:

    quom huc respicio ad virginem, Illa sese interea commodum huc advorterat,

    Ter. Eun. 2, 3, 52:

    commodum discesseras heri, cum Trebatius venit,

    Cic. Att. 13, 9, 1:

    emerseram commodum ex Antiati in Appiam, cum in me incurrit Curio,

    id. ib. 2, 12, 2 B. and K. (al. commode); so with the pluperf. and a foll. cum, id. ib. 13, 19, 1; 13, 30, 2; 10, 16, 1; App. M. 1, p. 107, 15:

    adducitur a Veneriis Lollius commodum cum Apronius e palaestrā redisset,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61 B. and K. (Zumpt, commode):

    cum jam filiae nostrae dies natalis appeteret, commodum aderant, quae muneri miseratis,

    Symm. Ep. 3, 50. —
    2.
    commŏdŏ, adv. temp., = commodum, a., just in time, seasonably, just at this time (ante-class. and very rare): commodo eccum exit, Titin. ap. Charis. p. 177 P. (i. e. in tempore, Charis.): commodo de parte superiore descendebat, Sisenn. ib.: commodo dictitemus, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 174; cf. id. ib. p. 177.—
    3.
    commŏdē, adv.
    a.
    (Acc. to commodus, I.) Duly, properly, completely, rightly, well, skilfully, neatly, etc. (class.):

    suo quique loco viden' capillus satis compositu'st commode?

    Plaut. Most. 1, 3, 97: commode amictus non sum, id. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 3:

    saltare, Nep. praef. § 1: legere,

    Plin. Ep. 5, 19, 3; cf. in comp., id. ib. 9, 34, 1:

    multa breviter et commode dicta,

    Cic. Lael. 1, 1; cf. id. de Or. 1, 53, 227; id. Rosc. Am. 4, 9; Ter. Hec. 1, 2, 20; 1, 2, 33 al.:

    cogitare,

    id. Heaut. prol. 14:

    audire,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    valere,

    Plin. Ep. 3, 20, 11:

    feceris commode mihique gratum, si, etc.,

    Cic. Att. 10, 3 fin.:

    commode facere, quod, etc.,

    id. ib. 11, 7, 7; in comp.:

    commodius fecissent tribuni plebis, si, etc.,

    id. Agr. 3, 1, 1.—In medic.:

    commode facere,

    to do well, be beneficial, Cels. 4, 12.—
    b.
    (Acc. to commodus, II.)
    (α).
    Conveniently, suitably, opportunely, fitly, aptly, appropriately:

    magis commode quam strenue navigavi,

    Cic. Att. 16, 6, 1:

    ille satis scite et commode tempus ad te cepit adeundi,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    vos istic commodissime sperem esse,

    id. ib. 14, 7, 2:

    explorat, quo commodissime itinere valles transiri possit,

    Caes. B. G. 5, 49 fin.:

    hoc ego commodius quam tu vivo,

    Hor. S. 1, 6, 110; cf.:

    consumere vitiatum commodius quam integrum,

    id. ib. 2, 2, 91; Quint. 6, 3, 54:

    cui commodissime subjungitur,

    id. 9, 3, 82; cf. id. 4, 1, 76.—
    (β).
    In a friendly manner, pleasantly, gently, kindly:

    acceptae bene et commode eximus,

    Plaut. Cas. 5, 1, 1; id. Poen. 1, 2, 190; Ter. Heaut. 3, 2, 48.—
    c.
    (Equiv. to commodum, adv. b.) Just, just at the moment when, etc.; only v.l. in the doubtful passages cited supra, commodum, b. fin.
    2.
    Commŏdus, i, m., a Roman cognomen; so L. Aelius Aurelius Commodus, Roman emperor, Lampr. Commod. 1 sq.; Eutr. 8, 15 al.—Hence,
    1.
    Commŏdĭā-nus, a, um, adj., of or pertaining to Commodus: horti, Lampr. Commod. 8:

    thermae,

    Spart. Nigid. 6 al. —
    2.
    Commŏ-dĭus, a, um, adj., the same:

    Nonae,

    Lampr. Commod. 12; cf. id. ib. 11.—
    3.
    Commŏ-dus, a, um, adj., the same: mensis, i. e. August, which Commodus wished to name after himself, Lampr. Commod. 11.

    Lewis & Short latin dictionary > commodus

  • 5 expedio

    ex-pĕdĭo, īvi or ĭi, ītum, 4 (archaic fut. expedibo, Enn., Pac., Att., and Pompon. ap. Non. 505, 15 sq.; 477, 2; Plaut. Truc. 1, 2, 36), v. a. [pes], orig., to free the feet, i. e. from a snare; hence, in gen., to extricate, disengage, let loose, set free, liberate any thing entangled, involved (class.; esp. freq. in the trop. signif.; syn.: extrico, enodo, enucleo, explico, expono, interpretor, etc.).
    I.
    Lit.:

    videte, in quot se laqueos induerit, quorum ex nullo se umquam expediet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102; cf. id. ib. 43, §

    106: mortis laqueis caput,

    Hor. C. 3, 24, 8; cf.

    also: vix illigatum te triformi Pegasus expediet Chimaera,

    id. ib. 1, 27, 24:

    flammam inter et hostes Expedior,

    make my way through, Verg. A. 2, 633:

    errantem nemori,

    Ov. F. 4, 669 et saep.—With inanim. and abstr. objects:

    aditus expediunt,

    open a passage, Caes. B. G. 7, 86 fin.:

    sibi locum,

    id. B. C. 2, 9, 6:

    iter fugae per invias rupes,

    Liv. 38, 2, 14:

    agrum saxosum lectione lapidum,

    Col. 2, 2, 12: capillus pectine quotidie expediendus est, disentangled, Fronto de Eloqu. init.
    B.
    Transf.
    1.
    In gen., to fetch out, bring forward, procure, make ready, prepare any thing folded up, put away, etc.: funes expediunt, Sisenn. ap. Non. 297, 1:

    vela,

    Ov. H. 17, 200:

    hominem nudari et virgas expediri jubet,

    Cic. Verr. 2, 5, 62, § 161:

    cererem canistris,

    Verg. A. 1, 702:

    convivia mediis tectis (famulae),

    Val. Fl. 2, 341; cf.:

    cibaria pastoribus,

    to provide, Varr. R. R. 2, 10, 6:

    merces suas (institor),

    Ov. A. A. 1, 422: pecuniam, to procure, Cic. Fragm. ap. Non. 298, 22; Suet. Caes. 4:

    arma,

    to hold in readiness, Caes. B. G. 7, 18 fin.; Tac. A. 2, 79; Verg. A. 4, 592:

    tela equosque,

    Liv. 38, 25, 14:

    ferrum,

    id. 24, 26, 10:

    naves,

    Caes. B. C. 2, 4 fin.:

    vineas in occulto,

    id. B. G 7, 27, 2:

    copias,

    Tac. A. 13, 7:

    se celeriter (Galli equites),

    Caes. B. C. 1, 51, 4:

    se,

    Plaut. Am. 1, 1, 52; Liv. 38, 21, 2; cf.

    mid.: exercitum expediri ad bellum jubet,

    Tac. H. 2, 99. —
    2.
    to send away, despatch ( poet.):

    me ex suis locis pulcre ornatum expedivit,

    Plaut. Rud. 4, 2, 3: saepe disco, Saepe trans finem jaculo nobilis expedito, despatched, i. e. hurled, Hor. C. 1, 8, 12.—
    3.
    Absol., for expedire se, to arm one's self for battle (only in Tac.), Tac. H. 1, 10:

    multos secum expedire jubet,

    id. ib. 1, 88; 2, 99.
    II.
    Trop., to bring out, extricate, release, free from any evil, obstacle, etc.:

    impeditum animum,

    Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:

    sapientis est, cum stultitiā suā impeditus sit, quoquo modo possit, se expedire,

    Cic. Rab. Post. 9, 24:

    haererem, nisi tu me expedisses,

    id. Pis. 30, 74:

    ex servitute filium,

    Plaut. Capt. 2, 3, 94; cf.:

    se ex turba,

    Ter. Ad. 4, 4, 5:

    se ab omni occupatione,

    Cic. Att. 3, 20, 2:

    aliquem omni molestiā,

    id. ib. 2, 25, 2; so,

    se aerumnis,

    Ter. Hec. 3, 1, 8:

    se crimine,

    id. ib. 5, 1, 28:

    se cura,

    id. Phorm. 5, 4, 4:

    civitatem malis obsidionalibus,

    Amm. 16, 4, 3: amor Lycisci me tenet, Unde expedire non queant amicorum consilia, Hor. Epod. 11, 25: curae sagaces Expediunt (Claudiae manus) per acuta belli, bring or help through, id. C. 4, 4, 76; cf.:

    per quot discrimina rerum Expedior?

    escape, Val. Fl. 1, 217:

    me multa impediverunt quae ne nunc quidem expedita sunt,

    Cic. Fam. 14, 19:

    si vita nostra in aliquas insidias incidisset, omnis honesta ratio esset expediendae salutis,

    of obtaining safety, id. Mil. 4, 10.—
    B.
    Transf.
    1.
    To put in order, arrange, set right:

    cum Antonio loquare velim, et rem, ut poteris, expedias,

    Cic. Att. 11, 18, 2:

    expedire et conficere res,

    id. Brut. 42, 154:

    rem frumentariam,

    Caes. B. G. 7, 36, 1; id. B. C. 1, 54 fin.:

    negotia (with explicare),

    Cic. Fam. 13, 26, 2; cf. id. ib. 1, 3, 1:

    nomina mea, per deos, expedi, exsolve,

    settle, pay, id. Att. 16, 6, 3:

    nomen,

    id. ib. 13, 29, 3:

    Faberianum,

    id. ib. 12, 29, 2; cf. in a pun respecting a scholar unable to pay his debts: omnes solvere posse quaestiones, Unum difficile expedire nomen, Bibacul. ap. Suet. Gram. 11:

    quemadmodum expediam exitum hujus institutae orationis, non reperio,

    settle, arrange, Cic. Fam. 3, 12, 2; cf.:

    expediri quae restant vix poterunt. si hoc relinqueris,

    id. Rep. 1, 35, 55:

    consilia sua,

    Tac. H. 3, 73:

    docte hanc fallaciam,

    put into operation, Plaut. Capt. prol. 40.—
    2.
    Of speech, to disclose, unfold, explain, relate, narrate (mostly poet. and in post-Aug. prose;

    not in Cic., Cæs., or Quint.): qui tu misera's? mi expedi,

    Plaut. Men. 4, 2, 50 (639 Ritschl): id ego aequum ac jus fecisse expedibo atque eloquar, will show, Enn. ap. Non. 505, 19;

    Pac., Att.,

    Pompon. ib. 15 sq.:

    agedum, hoc mihi expedi,

    Ter. Eun. 4, 4, 27:

    altius omnem Expediam prima repetens ab origine famam,

    Verg. G. 4, 286:

    pauca tibi e multis... expediam dictis,

    id. A. 3, 379:

    priusquam hujuscemodi rei initium expedio,

    Sall. J. 5, 2:

    nunc originem, mores, et quo facinore dominationem raptum ierit, expediam,

    Tac. A. 4, 1:

    me non tantum praevisa, sed subita expedire docuisti,

    id. ib. 14, 55:

    ea de caede quam verissime expediam,

    id. H. 4, 48:

    promptius expediam quot, etc.,

    i. e. it will take me a shorter time to recount, Juv. 10, 220.—
    3.
    Reflex. of events, to develop, run their course, proceed:

    amoris arteis eloquar quem ad modum se expediant,

    Plaut. Trin. 2, 1, 10; cf.:

    ut res vostrorum omnium bene expedire voltis,

    to make favorable progress, id. Am. prol. 5 (Lorenz ad Plaut. Trin. 2, 36; but Ussing reads me expedire, benefit me).—
    4.
    Absol., res expedit, or impers., expedit (alicui—lit., it helps out, furthers, promotes; hence), it is serviceable, profitable, advantageous, useful, expedient (class.):

    nequiter paene expedivit prima parasitatio,

    Plaut. Am. 1, 3, 23:

    non igitur faciat, dixerit quis, quod utile sit, quod expediat? Immo intelligat, nihil nec expedire nec utile esse, quod sit injustum,

    Cic. Off. 3, 19, 76; cf.:

    quid intersit sua, quid expediat,

    id. Agr. 2, 25, 66:

    ex utilitatis varietatibus, cum aliis aliud expediat, nasci discordias,

    id. Rep. 1, 32; cf.:

    ut non idem expediret, incidere saepe,

    id. Lael. 10, 33:

    quidquam Caesari ad diuturnitatem victoriae et dominationis,

    id. Att. 7, 22, 1:

    non idem ipsis expedire et multitudini,

    Nep. Milt. 3, 5 al. —With an inf. clause as subject:

    expedit bonas esse vobis,

    Ter. Heaut. 2, 4, 8; cf.:

    omnibus bonis expedit salvam esse rem publicam,

    Cic. Phil. 13, 8, 16:

    cui (reo) damnari expediret,

    id. Verr. 2, 1, 3 fin.:

    cum eam (pecuniam) in praediis collocari maxime expediret,

    id. Caecin. 6, 16:

    ubi vinci necesse est, expedit cedere,

    Quint. 6, 4, 16; Hor. C. 2, 8, 9 et saep.—With subj. clause as subject after ut or ne (post-class.):

    expedire omnibus dicunt, ut singulae civitates suas leges habeant,

    Just. 34, 1, 7 Benecke ad loc.:

    expedit rei publicae, ne sua re quis male utatur,

    Just. Inst. 1, 8, 2:

    neque expedire ut ambitione aliena trahatur,

    Tac. A. 3, 69.— Absol.:

    tu si ita expedit, velim quamprimum conscendas,

    Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    sic magis expedit,

    Quint. 4, 2, 67:

    ut expediat causae,

    id. 7, 3, 18.—Hence, ex-pĕdītus, a, um, P. a., unimpeded, unincumbered, disengaged, free, easy, ready, at hand.
    A.
    Of persons:

    cum ceteris quae habebat vadimonia differt, ut expeditus in Galliam proficisci posset,

    Cic. Quint. 6, 23: incrmos armati, impeditos expediti interficiunt, i. e. without baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:

    eo circiter hominum numero XVI. milia expedita cum omni equitatu Ariovistus misit,

    Caes. B. G. 1, 49, 3:

    legiones expeditae,

    id. B. C. 1, 42, 1;

    so of soldiers without baggage,

    id. ib. 2, 19, 2; 6, 25, 1; 1, 27 fin. et saep.—As subst.: expĕdī-tus, i, m., a soldier lightly burdened, a swiftly marching soldier:

    latitudo (silvae) novem dierum iter expedito patet,

    Caes. B. G. 6, 25, 1:

    obviam fit ei Clodius expeditus in equo,

    Cic. Mil. 10, 28; cf.

    Sagana,

    tucked up, Hor. Epod. 5, 25:

    expedito nobis homine et parato opus est,

    ready, at hand, prompt, Cic. Phil. 11, 10, 26; cf.:

    expeditus ad caedem,

    id. Agr. 2, 30, 82:

    ad pronuntiandum,

    id. de Or. 2, 30, 131; cf.:

    facilis et expeditus ad dicendum,

    id. Brut. 48 fin.
    B.
    Of inanim. or abstr. things, convenient, at hand:

    iis expedito loco actuaria navigia relinquit,

    commodious, Caes. B. C. 1, 27; cf.:

    via expeditior ad honores,

    Cic. Fl. 41, 104:

    reditum in caelum patere optimo et justissimo cuique expeditissimum,

    id. Lael. 4, 13:

    pecunia expeditissima quae erat, tibi decreta est,

    the readiest, the nearest at hand, id. Fam. 11, 24, 2; cf.

    rationes,

    id. ib. 10, 25, 2:

    cena (with parca),

    Plin. Ep. 3, 12, 1:

    expeditissimum unguentorum,

    Plin. 13, 1, 2, § 8:

    probabili expedito, soluto, libero, nullā re implicato,

    Cic. Ac. 2, 33, 105:

    expedita erat et perfacile currens oratio,

    id. Brut. 63, 227; cf.:

    expedita ac profluens dicendi celeritas,

    id. ib. 61, 220:

    inops ad ornandum, sed ad inveniendum expedita Hermagorae disciplina,

    id. ib. 76, 263:

    prope jam expeditam Caesaris victoriam interpellaverunt,

    achieved, Caes. B. C. 3, 70 fin.
    b.
    In the neutr. absol.: in expedito esse, habere, etc., to be or have in readiness or at hand:

    quaedam sunt quidem in animo, sed parum prompta: quae incipiunt in expedito esse, quum dicta sunt,

    Sen. Ep. 94 med.; cf.:

    promptum hoc et in expedito positum,

    Quint. 10, 7, 24:

    in expedito haberent integras copias ad opem ferendam,

    ready for action, Liv. 36, 16, 10.—Hence, adv.: ex-pĕdīte, without impediment, without difficulty, readily, promptly, quickly:

    in iis rebus celeriter expediteque percipiendis, quae, etc.,

    Cic. Fin. 5, 12 fin.:

    expedite explicans quod proposuerat,

    id. Brut. 67, 237:

    fabulatu's,

    Plaut. Men. 1, 2, 63:

    loqui,

    Suet. Aug. 89.— Comp.:

    non implicite et abscondite, sed patentius et expeditius,

    Cic. Inv 2, 23, 69:

    navigare,

    id. Att. 6, 8, 4:

    fit putatio,

    Col. Arb. 11, 1.— Sup.:

    ex quo te, quocumque opus erit, facillime et expeditissime conferas,

    Cic. Fam. 6, 20, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > expedio

  • 6 humana

    hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.
    I.
    In gen.:

    esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 22, 63:

    simulacra,

    id. Rep. 3, 9:

    caput,

    a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

    humana qui dape pavit equas,

    Ov. H. 9, 68:

    Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

    Flor. 3, 5, 10:

    hostiae,

    human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

    lac,

    human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

    nec distare humana carne suillam,

    Juv. 14, 98:

    carnibus humanis vesci,

    id. 15, 13:

    societas generis humani,

    of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

    omnium divinarum humanarumque rerum,

    Cic. Lael. 6, 20;

    v. divinus: amor,

    id. ib. 21, 81:

    natura,

    id. Rep. 1, 14:

    virtus,

    id. ib. 1, 7 fin.:

    casus,

    id. Lael. 2, 7:

    cultus,

    id. de Or. 1, 8, 33:

    humanissima voluptas,

    id. Ac. 2, 41, 127:

    ignes,

    i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

    dapes,

    i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

    memoria,

    Tac. A. 11, 14:

    ultra modum humanum,

    id. ib. 11, 21:

    humanum facinus factumst,

    customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

    nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

    of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

    scelus,

    committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

    persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

    Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

    humano quodam modo,

    Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

    3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

    Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.
    A.
    hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—
    B.
    hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

    non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

    id. Mil. 4, 2, 53:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 4, 9:

    pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

    Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

    homo sum: humani nihil a me alienum puto,

    Ter. Heaut. 1, 1, 25:

    Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

    Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—
    C.
    Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

    qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

    Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

    despicientem omnia humana,

    id. Rep. 1, 17; and:

    haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

    id. ib. 6, 19:

    si quicquam humanorum certi est,

    Liv. 5, 33, 1:

    deos esse et non neglegere humana,

    id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

    respiratio humanior,

    i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.
    II.
    In partic.
    A.
    Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

    comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

    Plaut. Most. 3, 2, 127:

    Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

    Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

    homo facillimus atque humanissimus,

    id. Att. 16, 16, C, 12:

    humani ingeni Mansuetique animi officia,

    Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

    Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

    Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —
    B.
    Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

    homo doctissimus atque humanissimus,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

    homines periti et humani,

    id. ib. 2, 5, 28, §

    70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

    id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

    see the entire chap.): humanissimussermo,

    Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.
    (α).
    Form humane:

    vix humane patitur,

    Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

    morbos toleranter atque humane ferunt,

    Cic. Tusc. 2, 27, 65.—
    (β).
    Form humaniter:

    docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

    Cic. Fam. 7, 1, 5:

    sin aliter acciderit, humaniter feremus,

    id. Att. 1, 2, 1.—
    b.
    Comp.:

    si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

    Cic. Tusc. 3, 27, 64.—
    2.
    In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.
    (α).
    Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

    fecit enim humane,

    Cic. Att. 12, 44, 1.—
    (β).
    Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

    fecit humaniter Licinius,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1.—
    b.
    Sup.:

    quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

    quam humanissime scribere,

    id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

    ducem se itineris humanissime promisit,

    Petr. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > humana

  • 7 humani

    hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.
    I.
    In gen.:

    esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 22, 63:

    simulacra,

    id. Rep. 3, 9:

    caput,

    a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

    humana qui dape pavit equas,

    Ov. H. 9, 68:

    Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

    Flor. 3, 5, 10:

    hostiae,

    human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

    lac,

    human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

    nec distare humana carne suillam,

    Juv. 14, 98:

    carnibus humanis vesci,

    id. 15, 13:

    societas generis humani,

    of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

    omnium divinarum humanarumque rerum,

    Cic. Lael. 6, 20;

    v. divinus: amor,

    id. ib. 21, 81:

    natura,

    id. Rep. 1, 14:

    virtus,

    id. ib. 1, 7 fin.:

    casus,

    id. Lael. 2, 7:

    cultus,

    id. de Or. 1, 8, 33:

    humanissima voluptas,

    id. Ac. 2, 41, 127:

    ignes,

    i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

    dapes,

    i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

    memoria,

    Tac. A. 11, 14:

    ultra modum humanum,

    id. ib. 11, 21:

    humanum facinus factumst,

    customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

    nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

    of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

    scelus,

    committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

    persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

    Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

    humano quodam modo,

    Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

    3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

    Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.
    A.
    hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—
    B.
    hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

    non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

    id. Mil. 4, 2, 53:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 4, 9:

    pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

    Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

    homo sum: humani nihil a me alienum puto,

    Ter. Heaut. 1, 1, 25:

    Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

    Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—
    C.
    Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

    qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

    Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

    despicientem omnia humana,

    id. Rep. 1, 17; and:

    haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

    id. ib. 6, 19:

    si quicquam humanorum certi est,

    Liv. 5, 33, 1:

    deos esse et non neglegere humana,

    id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

    respiratio humanior,

    i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.
    II.
    In partic.
    A.
    Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

    comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

    Plaut. Most. 3, 2, 127:

    Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

    Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

    homo facillimus atque humanissimus,

    id. Att. 16, 16, C, 12:

    humani ingeni Mansuetique animi officia,

    Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

    Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

    Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —
    B.
    Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

    homo doctissimus atque humanissimus,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

    homines periti et humani,

    id. ib. 2, 5, 28, §

    70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

    id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

    see the entire chap.): humanissimussermo,

    Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.
    (α).
    Form humane:

    vix humane patitur,

    Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

    morbos toleranter atque humane ferunt,

    Cic. Tusc. 2, 27, 65.—
    (β).
    Form humaniter:

    docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

    Cic. Fam. 7, 1, 5:

    sin aliter acciderit, humaniter feremus,

    id. Att. 1, 2, 1.—
    b.
    Comp.:

    si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

    Cic. Tusc. 3, 27, 64.—
    2.
    In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.
    (α).
    Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

    fecit enim humane,

    Cic. Att. 12, 44, 1.—
    (β).
    Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

    fecit humaniter Licinius,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1.—
    b.
    Sup.:

    quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

    quam humanissime scribere,

    id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

    ducem se itineris humanissime promisit,

    Petr. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > humani

  • 8 humanum

    hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.
    I.
    In gen.:

    esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 22, 63:

    simulacra,

    id. Rep. 3, 9:

    caput,

    a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

    humana qui dape pavit equas,

    Ov. H. 9, 68:

    Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

    Flor. 3, 5, 10:

    hostiae,

    human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

    lac,

    human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

    nec distare humana carne suillam,

    Juv. 14, 98:

    carnibus humanis vesci,

    id. 15, 13:

    societas generis humani,

    of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

    omnium divinarum humanarumque rerum,

    Cic. Lael. 6, 20;

    v. divinus: amor,

    id. ib. 21, 81:

    natura,

    id. Rep. 1, 14:

    virtus,

    id. ib. 1, 7 fin.:

    casus,

    id. Lael. 2, 7:

    cultus,

    id. de Or. 1, 8, 33:

    humanissima voluptas,

    id. Ac. 2, 41, 127:

    ignes,

    i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

    dapes,

    i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

    memoria,

    Tac. A. 11, 14:

    ultra modum humanum,

    id. ib. 11, 21:

    humanum facinus factumst,

    customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

    nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

    of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

    scelus,

    committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

    persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

    Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

    humano quodam modo,

    Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

    3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

    Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.
    A.
    hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—
    B.
    hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

    non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

    id. Mil. 4, 2, 53:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 4, 9:

    pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

    Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

    homo sum: humani nihil a me alienum puto,

    Ter. Heaut. 1, 1, 25:

    Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

    Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—
    C.
    Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

    qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

    Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

    despicientem omnia humana,

    id. Rep. 1, 17; and:

    haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

    id. ib. 6, 19:

    si quicquam humanorum certi est,

    Liv. 5, 33, 1:

    deos esse et non neglegere humana,

    id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

    respiratio humanior,

    i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.
    II.
    In partic.
    A.
    Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

    comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

    Plaut. Most. 3, 2, 127:

    Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

    Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

    homo facillimus atque humanissimus,

    id. Att. 16, 16, C, 12:

    humani ingeni Mansuetique animi officia,

    Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

    Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

    Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —
    B.
    Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

    homo doctissimus atque humanissimus,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

    homines periti et humani,

    id. ib. 2, 5, 28, §

    70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

    id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

    see the entire chap.): humanissimussermo,

    Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.
    (α).
    Form humane:

    vix humane patitur,

    Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

    morbos toleranter atque humane ferunt,

    Cic. Tusc. 2, 27, 65.—
    (β).
    Form humaniter:

    docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

    Cic. Fam. 7, 1, 5:

    sin aliter acciderit, humaniter feremus,

    id. Att. 1, 2, 1.—
    b.
    Comp.:

    si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

    Cic. Tusc. 3, 27, 64.—
    2.
    In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.
    (α).
    Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

    fecit enim humane,

    Cic. Att. 12, 44, 1.—
    (β).
    Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

    fecit humaniter Licinius,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1.—
    b.
    Sup.:

    quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

    quam humanissime scribere,

    id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

    ducem se itineris humanissime promisit,

    Petr. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > humanum

  • 9 humanus

    hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.
    I.
    In gen.:

    esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 22, 63:

    simulacra,

    id. Rep. 3, 9:

    caput,

    a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

    humana qui dape pavit equas,

    Ov. H. 9, 68:

    Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

    Flor. 3, 5, 10:

    hostiae,

    human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

    lac,

    human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

    nec distare humana carne suillam,

    Juv. 14, 98:

    carnibus humanis vesci,

    id. 15, 13:

    societas generis humani,

    of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

    omnium divinarum humanarumque rerum,

    Cic. Lael. 6, 20;

    v. divinus: amor,

    id. ib. 21, 81:

    natura,

    id. Rep. 1, 14:

    virtus,

    id. ib. 1, 7 fin.:

    casus,

    id. Lael. 2, 7:

    cultus,

    id. de Or. 1, 8, 33:

    humanissima voluptas,

    id. Ac. 2, 41, 127:

    ignes,

    i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

    dapes,

    i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

    memoria,

    Tac. A. 11, 14:

    ultra modum humanum,

    id. ib. 11, 21:

    humanum facinus factumst,

    customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

    nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

    of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

    scelus,

    committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

    persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

    Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

    humano quodam modo,

    Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

    3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

    Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.
    A.
    hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—
    B.
    hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

    non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

    id. Mil. 4, 2, 53:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 4, 9:

    pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

    Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

    homo sum: humani nihil a me alienum puto,

    Ter. Heaut. 1, 1, 25:

    Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

    Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—
    C.
    Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

    qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

    Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

    despicientem omnia humana,

    id. Rep. 1, 17; and:

    haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

    id. ib. 6, 19:

    si quicquam humanorum certi est,

    Liv. 5, 33, 1:

    deos esse et non neglegere humana,

    id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

    respiratio humanior,

    i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.
    II.
    In partic.
    A.
    Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

    comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

    Plaut. Most. 3, 2, 127:

    Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

    Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

    homo facillimus atque humanissimus,

    id. Att. 16, 16, C, 12:

    humani ingeni Mansuetique animi officia,

    Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

    Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

    Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —
    B.
    Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

    homo doctissimus atque humanissimus,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

    homines periti et humani,

    id. ib. 2, 5, 28, §

    70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

    id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

    see the entire chap.): humanissimussermo,

    Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.
    (α).
    Form humane:

    vix humane patitur,

    Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

    morbos toleranter atque humane ferunt,

    Cic. Tusc. 2, 27, 65.—
    (β).
    Form humaniter:

    docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

    Cic. Fam. 7, 1, 5:

    sin aliter acciderit, humaniter feremus,

    id. Att. 1, 2, 1.—
    b.
    Comp.:

    si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

    Cic. Tusc. 3, 27, 64.—
    2.
    In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.
    (α).
    Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

    fecit enim humane,

    Cic. Att. 12, 44, 1.—
    (β).
    Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

    fecit humaniter Licinius,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1.—
    b.
    Sup.:

    quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

    quam humanissime scribere,

    id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

    ducem se itineris humanissime promisit,

    Petr. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > humanus

См. также в других словарях:

  • Commodious — Com*mo di*ous, a. [LL. commodiosus, fr. L. commodum convenience, fr. commodus. See {Commode}.] Adapted to its use or purpose, or to wants and necessities; serviceable; spacious and convenient; roomy and comfortable; as, a commodious house. A… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • commodious — index ample, capacious, convenient, extensive, practical, suitable Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • commodious — early 15c., beneficial, convenient, from M.L. commodiosus convenient, useful, from L. commodus (see COMMODE (Cf. commode)). Meaning roomy, spacious first attested 1550s …   Etymology dictionary

  • commodious — capacious, *spacious, ample Analogous words: *comfortable: Marge, big, great: *broad, wide, deep Contrasted words: circumscribed, confined, limited, restricted (see LIMIT vb): inconvenient, incommodious (see corresponding verbs at INCONVENIENCE) …   New Dictionary of Synonyms

  • commodious — [adj] ample, spacious big, capacious, comfortable, convenient, expansive, extensive, large, loose, roomy, wide; concepts 773,781 Ant. confined, cramped, inconvenient, small, squeezed, uncomfortable …   New thesaurus

  • commodious — ► ADJECTIVE formal ▪ roomy and comfortable. ORIGIN Latin commodus convenient …   English terms dictionary

  • commodious — [kə mō′dē əs] adj. [ME, convenient < ML commodiosus < L commodus: see COMMODE] offering plenty of room; spacious; roomy commodiously adv. commodiousness n …   English World dictionary

  • commodious — commodiously, adv. commodiousness, n. /keuh moh dee euhs/, adj. 1. spacious and convenient; roomy: a commodious apartment. 2. ample or adequate for a particular purpose: a commodious harbor. [1375 1425; late ME < ML commodiosus, equiv. to L… …   Universalium

  • commodious — com|mo|di|ous [kəˈməudiəs US ˈmou ] adj formal [Date: 1500 1600; Origin: commodious useful (15 18 centuries), from French commodieux, from Latin commodus; COMMODE] a house or room that is commodious is very big …   Dictionary of contemporary English

  • commodious — adjective Etymology: Middle English, fertile, useful, modification of Medieval Latin commodosus, from Latin commodum convenience, from neuter of commodus Date: 15th century 1. comfortably or conveniently spacious ; …   New Collegiate Dictionary

  • commodious — adjective /kəˈməʊdiəs,kəˈmoʊdiəs/ a) Spacious and convenient; roomy and comfortable. Last years model was much more commodious than the cars built now, for fuel efficiency. b) Adapted to its use or purpose, or to wants and necessities; suitable.… …   Wiktionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»