Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ne+sit+opus+aliquā+re+pj

  • 61 consulto

    1. cōnsultō, Adv. (eig. Abl. v. consultum), nach Beratung = mit Absicht, absichtlich (Ggstz. casu, temere, fortuito), seu c. seu temere vulgata opinio, Liv.: c. lenius agere, Sall.: c. cedere (weichen), Caes.: c. fecisse alqd (Ggstz. inscitiā plane loquendi), Cic.: c. hoc factum est, mihi ut fierent insidiae, Plaut.: c. et cogitata fit iniuria (Ggstz. perturbatione aliquā animi), Cic.: non c., sed casu in eorum mentionem incidere, Cic.: bellum c. trahere (in die Länge ziehen), Sall.: c. vitare alqd, Tac.
    ————————
    2. cōnsulto, āvī, ātum, āre (Frequ. v. consulo), immer u. immer-, reiflich begutachten, d.i. I) mit reiflicher Überlegung zu Rate gehen, -Rat pflegen, -beratschlagen, -sich beraten, reiflich überlegen od. erwagen, a) im allg., bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., α) ganz absol. od. m. allg. od. homogen. Acc., c. nimium diu, Plaut.: si publice consultetur,... sin privatim, Tac.: adhibitis, cum quibus consultare erat solitus, Curt.: tempus ad consultandum petere, Suet.: spatium sumere ad consultandum ab alqo, Liv.: sumere consultandi spatium, Tac.: noctem unam aegre ad consultandum sumere, Liv.: triduum ad consultandum dare, Liv.: alci ad consultandum tempus dare, Liv.: stricto super capita consultantium gladio, Liv.: fuisse eum in consultando temerarium, in exsequendo virum, Vell. – m. allg. Acc., quid illaec illic in consilio duae secreto consultant, Plaut. – m. homog. Acc., deliberationes partim ipsae per se consultandae sunt,... partim etc., die Beratungen müssen teils um ihrer selbst willen vorgenommen werden, Cornif. rhet. 3, 2. – β) m. Ang. wie? durch Advv. u. dgl., male corde c. (Ggstz. bene linguā loqui), Plaut.: c. in longius, für die Zukunft sorgen, Tac.: in medium (zum allgemeinen Besten), Sall. fr. – m. allg. Acc., nihil in commune (zum allgem. Besten), Mela. – γ) m. Ang. worüber? od. weshalb? durch Praepp. (de, super, propter) od.
    ————
    durch folg. indir. Fragesatz, de bello, Caes.: ibi (Larissae) de summa belli, Liv.: de exitu suarum fortunarum, Caes.: verb. in tribus generibus (Fällen) deliberare et consultare de officio, Cic.: cum amicis ducibusque copiarum inter epulas de bello c., Curt.: u. (v. der beratenden Rede) pars deliberativa, quae de tempore futuro consultat, Quint. – u. Passiv unpers., consultandum super re magna et atroci, Tac.: propter ipsam rem... consultabitur, Quint. – m. folg. indir. Fragesatz, consultabat, utrum Romam proficisceretur, an Capuam teneret, Cic.: aut anquirunt aut consultant, conducat id necne, Cic.: in commune (vgl. no. β) consultant, intra tecta subsistant, an in aperto vagentur, Plin. ep.: omnes, quid opus facto sit, consultant, Liv.: consultans cum iisdem, quonam modo flumen transirent, Curt. – b) (prägn.) einen Beschluß fassen, dah. Partiz. subst., cōnsultāta, ōrum, n., die Beschlüsse, Christi, Tert. de pudic. 18: senatus, Sil. 6, 455. – c) (prägn.) für jmd. od. etw. Rat schaffen, Sorge tragen, m. Dat. (für), rei publicae, Sall. Cat. 6, 6: filiae viro (durch den Schwiegersohn) rei publicae, Aur. Vict. Caes. 15, 6: absol., ex re sua c., für sein Bestes Sorge tragen, Plaut. asin. 539.
    II) jmd. um Rat fragen, jmd. zu Rate ziehen, jmd. befragen, bei jmd. sich befragen, sich Bescheid oder Rat holen, anfragen, a) übh., alqm, Tibull. 1, 4, 77. – m. folg. indir. Fragesatz, quid me consultas
    ————
    quid agas, Plaut. mil. 1097. – absol., senes ab domo ad consultandum accersunt, Liv. 9, 9, 12. – b) einen Rechtsgelehrten (Ggstz. respondere), Partiz. consultantes subst. = die um Bescheid od. um Rat Fragenden, Liv. epit. 54. – c) die Verkündiger des göttl. Willens, astrologos, Tert. apol. 35: aves, Plin. pan. 76, 7. – m. Ang. worüber? durch allg. Acc., ad haec consultanda procurandaque, Liv. 1, 21, 1 (vgl. c. 20 extr. deum consuluit auguriis, quae etc.): vates ad eam rem consultandam ex Etruria accire, Liv. 1, 55, 6. – absol., consultantes, Plin. 32, 17.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consulto

  • 62 consumo

    cōn-sūmo, sūmpsī, sūmptum, ere, I) verwendend, verbrauchend wegnehmen, A) benutzend = verwenden, aufwenden, a) m. Ang. wohin? = wozu? wofür? durch Adv. od. durch in u. Akk., gew. mater. Objj., non debuit is, qui dabat (verst. pecuniam), quo ille, qui accipiebat, consumeret, quaerere, Cic.: c. eam pecuniam in monumentum, ICt.: c. omne id aurum in ludos, Liv.: c. in id opus ingentem pecuniam, Val. Max.: c. bona paterna in opera publica, Quint.: c. pharetrae pondus in arcus, des Köchers Last für den Bogen aufw., poet. = die Pfeile verschießen, Prop.: tota ubera in dulces natos, Verg. – selten nicht mater. Objj., inventio in sex partes consumitur, wird in sechs T. verwendet = in sechs T. eingeteilt, Cornif. rhet. 1, 4. – b) m. Ang. worin? wobei? durch in (in, bei, auf) u. Abl., teils mater. Objj., c. aurum in monumento, Cic.: pecuniam in agrorum coëmptionibus, Cic.: in Samo oppugnanda mille et ducenta talenta, Nep. – c. manus suas non in defendenda re publica, sed in plaudendo, Cic. – teils eine Zeit, eine Tätigkeit u. dgl., c. omne tempus in litteris, Cic.: id tempus omne in reliquiis Amani delendis agrisque vastandis, Cic.: totum diem in uno (discipulo), Quint.: dies in ea re novem, Caes.: diem in apparando, Ter.: noctem totam in exinanienda nave, Cic.: aetatem in eo studio, Cic.; vgl. tempus aetatis omne in lustris, popinis,
    ————
    alea, vino, Cic.: adulescentiam in forensi opera, Cic.: otium suum in historia scribenda, Cic. – totum iter et navigationem partim in percontando a peritis partim in rebus gestis legendis, Cic. – ingenium in musicis, Cic.; vgl. omnem vim ingenii in populari levitate, Cic.: non mediocrem a primo tempore aetatis in eo studio operam curamque, Cic.: in praediis colendis operae plurimum studiique, Cic.: omnem laborem, operam, curam, studium in salute alcis, Cic.: omne studium suum in Plancii honore, Cic.: curam omnem in dialecticis, Cic.: omnes curas in alqo, Cic. – u. plura verba in castigandis matronis, quam in rogatione dissuadenda, Liv.
    B) aufbrauchend, vertilgend, a) auf dem Wege des Verbrauchs = aufbrauchen, verbrauchen, verwenden, α) übh.: c. omnia tela, verschießen, Caes. b. c. 1, 46, 1: consumptis lacrimis (sind auch meine Tr. versiegt) tamen infixus haeret animo dolor, Cic. Phil. 2, 64. – poet., c. omnem materiam ficti languoris, Ov. met. 9, 768: cum mare, cum terras consumpserit, aëra tentet, zum M. usw. (vergebens) seine Zuflucht genommen, Ov. her. 6, 161. – β) Nahrung verzehrend aufbrauchen, aufzehren, verzehren, omne frumentum, Caes.: pabulum, Caes.: aprum vitiatum, Hor.: cibum conficere et c., Cic.: angues interficere atque c. (v. Ibis), Cic.: draconem (v. Ameisen), Suet.: omnem materiam (v. der Gefräßigkeit), Ov.: vel statim con-
    ————
    sumi vel mandari condita vetustati (v. den Erdfrüchten), Cic. – mit Ang. wodurch? corpora parentum laniata epulando, Mela. – m. Ang. weshalb? murem captum leniendae famis gratiā, Val. Max. – γ) Hab und Gut verschwendend verbrauchen, verprassen, omnes fortunas sociorum, Caes.: patrimonia, Cic.: rem familiarem, Sall. fr.: u. (m. aus dem Zshg. zu ergänzendem Object) sumat, consumat, perdat (verst. rem meam), Ter.: rapere, consumere (verst. divitias), Sall. – m. Ang. auf welchem Wege? durch per u. Akk., quod adeptus est per scelus, id per luxuriam effundere atque c., Cic. Rosc. Am. 6. – δ) eine Zeit verbringen, hinbringen, zubringen, verstreichen lassen, Passiv consumi = verstreichen (s. Drak. Liv. 29, 33, 9), ohne nähere Ang., annos suos, Ov.: u. magnā diei parte consumptā, Caes.: nocte consumptā, Verg.: lascivae consumpto tempore noctis, Ov.: de his rebus consumendi otii causā disserere, Cic. – m. Angabe wo? durch Adv. od. Praepp., diem ibi, ut etc., Cic.: aestatem in Treviris, Caes.: inter Punica emporia gentemque Garamantum omne inde tempus usque ad C. Laelii classisque Romanae adventum in Africam, Liv.: omne tempus circa Medeam, bei der Bearbeitung der (Tragödie) Medea, Tac. dial. 3. – m. Ang. mit wem? durch cum u. Abl., ita sum ab omnibus destitutus, ut tantum requietis habeam, quantum cum uxore et filiola consumitur, Cic. ad Att. 1, 18, 1. – m.
    ————
    Ang. wie? durch Advv. od. Praepp. od. durch Abl. (mit, durch, unter usw.), haud segne id tempus, Liv.: multos dies per dubitationem, Sall.: per ludum iocumque paene totum diem, Curt.: diem inter metum laboremque, Curt.: totam eam noctem inter vigilias adhortationesque, Curt. – precando tempora cum blandis inania verbis, Ov.: matutina tempora lectiunculis, Cic.: horas multas saepe suavissimo sermone, Cic.: reliquum diei expediendis od. apparandis armis, Liv. (vgl. Fabri Liv. 24, 14, 10): biduum et tres noctes navigatione, Caes.: u. dies pariter noctesque intempestivis conviviis, Curt.: totum prope annum Cremonensibus Placentinisque cogendis redire in colonias, Liv. – zugl. m. Ang. mit wem? cum Pomponio Flacco et L. Pisone noctem continuumque biduum epulando potandoque, Suet. Tib. 42, 1. – mit Ang. wozu? durch ad u. Akk., decem dies maxime ad confirmandum pudorem apud Maracanda, Curt. 8, 2 (7), 13. – ε) ein Mittel, eine Tätigkeit u. dgl. aufwenden, aufbrauchen, verbrauchen, erschöpfen, auch vergeblich, ohne Erfolg usw., c. omnia remedia, Sen.: multis diebus laboribusque consumptis, Sall.: consumptā multā oratione, Sall.: precibus consumptis violentam transit in iram, Ov.: quin etiam ante quam ad me veniatur risus omnis paene consumitur, lacht man sich fast satt, Cic.: omnes opes et spes privatas suas consumpsisse, Sall. fr.: consumpsisse misericordiam, das Maß
    ————
    des M. erschöpft haben, Curt.: ignominiam consumpsisse, bis auf die Hefe ausgekostet haben, Tac.: c. consilium, das Plänchen verpuffen, Ter. – m. Ang. wie? durch Advv. od. durch Abl. (durch), multam operam frustra, Cic.: frustra verba, Curt.: vires ipsā subtilitate, Quint.: si (actio) esset consumpta superiore motu et exhausta, Cic.: pudor consumptus peccando, die Sch. durch Gewohnheit zu sündigen verlieren Sil. – m. Ang. wobei? durch Abl., quantum docendo (beim Vortrag) consumitur, tantum ex ultimo prorogetur, Quint. 10, 7, 10.
    b) auf dem Wege des Vernichtens, meist v. personif. lebl. Subjj., α) lebl. Objj., v. gleichs. nagenden usw. Subjj., zerfressen, zerreiben, ganz abreiben, zernagen, zerstören u. dgl., consumit rubigo ferrum, Curt.: consumitur anulus usu, Ov.: nihil est operā factum, quod aliquando non conficiat aut consumat vetustas, Cic.: cum eam (quercum) tempestas vetustasve consumpserit, Cic.: consumit vocem metus instans, erstickt die St., Tac. – vom Feuer, verzehren, consumpturae viscera mea flammae, Quint. 6. pr. § 3. – od. v. Pers., durch Feuer vernichten, zerstören, c. classem hostium incendio, Frontin. 4, 7, 14. – gew. im Passiv consumi incendio, flammā u. dgl. = durch Feuer verzehrt, vernichtet, zerstört werden, quae (aedes Fortunae et matris Matutae) priore anno incendio consumptae erant, Liv.: donec ipsa domus incen-
    ————
    dio consumpta sit, Suet.: ut uno tempore agger, turris... flammam conciperent et prius haec omnia consumerentur, quam etc., Caes. – β) ( wie ἀναλίσκω) leb. Wesen aufreiben, hinwegraffen, umbringen, vertilgen, jmdm. den Garaus machen, von lebl. Subjj., si me vis aliqua morbi aut natura ipsa consumpsisset, Cic.: multos autumni pestilentia consumpsit, Caes.: duo milia militum pestis illa consumpsit, Curt.: si omnes adversum proelium consumpsisset, Iustin.: illae provinciae Scipiones consumpserunt, Vell. – nachaug. u. poet. v. Pers., gew. m. Ang. womit? wodurch? durch Abl., alqm miserabili morte, Curt.: se veneno, Val. Max.: se suspendio, Val. Max.: alqm ferro, Auct. b. Afr.: totidem plagis hostem, Hor.: scherzh., garrulus hunc consumet, wird ihm den Garaus machen, Hor. sat. 1, 9, 33. – gew. Passiv consumi m. Ang. wodurch? durch Abl., aufgerieben- od. fast aufgerieben werden, auf- od. abgezehrt werden, hingerafft werden, umkommen, fame, Caes.: siti, Hirt. b. G.: inediā et purgationibus et vi ipsius morbi, Cic.: morbo, Nep.: morte per formidinem voluntariā, Aur. Vict.: senio et maerore, Liv.: beluarum impetu, Cic.: acie, Vell.: lacrimis, fast vor Tr. vergehen, Ov.
    c) auf dem Wege der einfachen Entfernung, verschwinden machen od. lassen, editi montes, quorum altitudo totius mundi collatione (im Vergleich mit der
    ————
    ganzen Welt) consumitur, in ein Nichts verschwindet, gar nicht in Betracht kommt, Sen. nat. qu. 4, 11, 3. – II) etw. an sich nehmen, aufnehmen, tela omnia solus pectore consumo, Sil. 5, 642: consumit tela clipeo, Sil. 10, 129: viden ut iugulo consumpserit ensem, Stat. Theb. 10, 813. – v. Lebl., terga consumunt pelagus, nehmen weg, decken ganz, Manil. 5, 586. – Synkop Perf.-Formen, consumpsti, Prop. 1, 3, 37: consumpse (Infin.), Lucr. 1, 233.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consumo

  • 63 noceo

    noceo, cuī, citum, ēre (verwandt mit neco), I) intr. schaden, Schaden (Abbruch) tun, ein Leid zufügen, Unheil anrichten od. stiften, v. Lebl. auch schädlich-, nachteilig-, hinderlich sein (Ggstz. prodesse), a) v. leb. Wesen: α) absol., prodesse enim eos (daemonas) putant, cum nocere desinunt, qui nihil aliud possunt quam nocere, Lact. 2, 15, 1: tempus nocendi (Unheil zu stiften), Verg. Aen. 7, 511: nocendi acerbitate conflagrans, bis zur Leidenschaft schadenfroh, Amm. 26, 10, 2: nocendi artes, Künste des Unheils, Verg. Aen. 7, 338: ne sit vis magna nocendi, Ov. met. 5, 457: nocendo prosum, Ov. met. 2, 519: providebatur, ut potius in nocendo aliquid praetermitteretur (dem Feinde weniger Abbruch zu tun), quam cum aliquo militum detrimento noceretur, Caes. b. G. 6, 34, 7. – mit Abl. (durch), feminas omnes ubique visu nocere, quae duplices pupillas habeant, Cic. fr. b. Plin. 7, 18: interdum persona ut exemplo nocet, ita invidiam auget aut levat, Vell. 2, 31, 4. – β) m. Dat.: nemini, Plaut. mil. 1414 (vgl. 1411 iura te non nociturum esse homini de hac re nemini). Caes. b. c. 1, 85, 12: ut non liceat sui commodi causā nocere alteri, Cic. de off. 3, 23: is, qui eorum cuiquam nocuerit, Liv. 3, 55, 8. – m. allg. Acc., nihil iis, Caes. b. c. 3, 28, 4: ne quid sibi ac rei publicae nocere posset, Caes. b. G. 5, 7, 2: quantum illi nocuere greges duri-
    ————
    que venenum dentis, Verg. georg. 2, 378. – b) v. Lebl., absol., ne boa noxit, Lucil. 1195: ne fluctus, ne vadus, ne piscis aliquā noxit, Trag. vet. fr. bei Fronto ad M. Caes. 3, 13. p. 51, 15 N.: quae nocuere sequar, fugiam quae profore credam, Hor. ep. 1, 8, 11: hic (homo) prodesse vult, illa (ira) nocere, Sen. de ira 1, 5, 2: et desinunt prodesse, cum opus est, quae cotidie in usu fuere, aeque quam nocere, Plin. 27, 144: prohibet nocere venenum quod tibi datur, Sall. hist. fr. inc. 30 (fr. 5, 3 Kr.): qui (venti) si umidi sunt nocent, Vitr. 1, 6, 1: sicut in corporibus aegris nihil quod nociturum est medici relinquunt, Curt. 6, 3 (8), 11: ferox impatiensque natura irritamenta nociturae libertatis evitet, Sen. de tranqu. anim. 6, 3. – mit Dat. od. (einmal) m. adversus u. Akk., nocent et frugibus umbrae, Verg. ecl. 10, 76: maior sum quam cui possit fortuna nocere, Ov. met. 6, 195: haec nocuere mihi, Ov. met. 9, 613: ei materiae nec caries nec tempestas nec vetustas potest nocere, Vitr. 1, 5, 3: si modo sic faciat, ut lumini noceat (hinderlich sei), Ulp. dig. 10, 2, 15: ne conspectae opes vitae nocerent, sein L. gefährdeten, Iustin. 32, 4, 5. – m. Abl. (mit, durch), neque enim his (navibus) nostrae (naves) rostro nocere poterant, Caes. b. G. 3, 13, 8. – m. Abl. u. Dat., nec alio loco (durch den Aufenthalt an einem anderen Orte) disciplinae militari magis nocuit, Curt. 5, 1 (6), 36. – m. adversus u. Akk., quod adversus eum non nocuit, Ulp.
    ————
    dig. 43, 19, 3. § 2 (s. unten no. II die ganze Stelle). – m. allg. Acc., quam metui, ne quid Libyae tibi regna nocerent! Verg. Aen. 6, 694: diurnae nocturnaeque vicissitudines nulli naturae umquam mutatae quicquam nocuerunt, Cic. de inv. 1, 59 Friedr.: si uredo aut grando quippiam nocuit, Cic, de nat. deor. 3, 86: de quo nihil nocuerit si aliquid cum Balbo eris locutus, und es wird nichts schaden, wenn du darüber ein paar Worte mit Balbus sprichst, Cic. ad Att. 12, 47, 1: cui plus suspicio concupitae dominationis nocuit, quam tres magnifici consulatus ac duo speciosissimi triumphi profuerunt, Val. Max. 6, 3, 1. p. 287, 2 H. – sed corpus tetigisse nocet, Tibull. 1, 8, 25: quid temptare nocebit? was kann ein Versuch noch schaden? Ov. met. 1, 397: nocet esse deum, zu meinem Nachteil bin ich ein Gott, Ov. met. 1, 662: nocet esse sororem, es ist mir hinderlich, daß ich Schw. bin, Ov. met. 9, 478. – Passiv unpers., neque diem decet remorari neque nocti nocerier, Plaut. Curc. 352 G.: ut ne cui noceatur, Cic. de off. 1, 31: nocere ei quem odit, non noceri vult, daß ihm (von anderen) geschadet werde, Sen. de ira 3, 5, 5: noceri enim ei, cui hāc lege non liceat, Liv. 3, 55, 9: noceri eis (ciconiis) omnibus locis nefas ducunt (hält man aller Orten für Frevel), Solin. 40, 27. – m. ab u. Abl., nec ea (materies) patitur ab eo (igni) sibi cito noceri, Vitr. 2, 9, 14. – m. bl. Abl., (mit, durch), rostro noceri non
    ————
    posse cognoverant, Caes. b. G. 3, 14, 4: quibus haut multo secus quam ferro noceri poterat, Sall. hist. fr. 3, 67, 1 (3, 77, 1): quatenus exemplo non nocebatur, Vell. 2, 114, 3. – m. in u. Abl. Gerund., ut tantum in agris vastandis incendiisque faciendis hostibus noceretur, im Sengen und Brennen, Caes. b. G. 5, 19, 3. – m. allg. Acc., ne quid eis noceatur, Caes. b. c. 1, 86, 3: quamquam mihi quidem ipsi nihil ab istis noceri potest, Cic. Cat. 3, 27: ipsi nihil nocitum iri, werde kein Leid geschehen, Caes. b. G. 5, 36, 2: si vivet nocitumque ei esse dicatur, Edict. praet. b. Ulp. dig. 9, 3, 1.
    II) tr. (vgl. Prisc. 18, 236): 1) schädigen, beschädigen, quem nocuit serpens, Ser. Samm. 834 codd. optt. (Vulg. cum): rogo te, viator, ni nocias (= ne noceas) meos, Corp. inscr. Lat. 10, 4053: nec ullus atrox (eum) insequentem dente aper albicanti ausus fuit nocere, Carm. epigr. 1522: iudica (richte), domine, nocentes me, Vulg. psalm. 34, 1: si quid voluerit eos nocere, Itala (Fuld.) apoc. 11, 5 (vgl. Rönsch Itala 441 mehr dergl.): v. lebl. Subjj., ut quod tibi prodest adversarium noceat, Veget. mil. 3, 26 in.: boves morbus ne noceat, Gargil. cura boum § 2. – im Passiv, aequum non est nos noceri hoc, quod adversus eum non nocuit, in cuius locum successimus, Ulp. dig. 43, 19, 3. § 2: eapropter capitale, si pars altera noceatur, Solin. 1, 62 (doch nach Mommsen unecht):
    ————
    itaque cum non solum non noceretur (ihm kein Leid zugefügt wurde), verum etiam quarundam (suum) uberibus aleretur, ad ultimum in oceanum abici iussit, Iustin. 44, 4, 6. – m. ab u. Abl., larix ab suci vehementi amaritudine (wegen der heftigen Bitterkeit seines Saftes) ab carie aut tinea non nocetur, Vitr. 2, 9, 14: neque a tempestatibus neque ab ignis vehementia nocentur, Vitr. 2, 7, 2. – 2) prägn., schädigend begehen od. zufügen, m. homogen, od. allg. Acc., noxam, eine Schuld auf sich laden, Formul. vet. b. Liv. 9, 10, 9: noxiam, Iulian. bei Gaius dig. 9, 4, 2. § 1: non sancto Cypriano aliquid nocitum, Augustin, serm. 309, 2. – Parag. Infin. nocerier, Plaut. Curc. 352. – Archaist. noxit = nocuerit, Tragic. vet. fr. b. Fronto ad M. Caes. 3, 13. p. 51, 15 N. Lucil. 1195 (s. oben no. I die Stellen vollst.) – Nbf. nocio, s. oben no. II, 1 aus Corp. inscr. Lat. 10, 4053.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > noceo

  • 64 furo

    fŭro, ŭi ( perf. rare, Sen. Orest. 846; Serv. Verg. A. 1, 41 al.;

    usually supplied by insanivi,

    Diom. p. 376 P.; Prisc. 817 P.; gen. plur. part. sync. furentum, Verg. A. 11, 838), 3, v. n. [cf. Gr. thouros, hasty; thorein, thrôskô, to leap; cf. thêr, wild; Lat. fera, ferox; v. Curt. Gr. Etym. p. 256], to rage, rave (in sickness or when in a passion), to be out of one's mind, to be mad, furious (syn.: insanio, deliro, desipio).
    I.
    Lit. (class.): quem nos furorem, melancholian illi (Graeci) vocant:

    quasi vero atra bili solum mens ac non saepe vel iracundiā graviore vel timore vel dolore moveatur: quo genere Athamantem, Alcmaeonem, Ajacem, Orestem furere dicimus, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 5, 11:

    quid est aliud furere, non cognoscere homines, non cognoscere leges, non senatum,

    id. Pis. 20, 47; cf.:

    qui valetudinis vitio furunt et melancholici dicuntur,

    id. Div. 1, 38, 81; and Dig. 23, 2, 9:

    primum inquiram, quid sit furere, etc.,

    Hor. S. 2, 3, 41:

    insanire ac furere,

    Cic. Verr. 2, 4, 18, § 39:

    furere et bacchari,

    id. Brut. 80, [p. 797] 276; cf.: non ego sanius Bacchabor Edonis: recepto Dulce mihi furere est amico, to play the fool, act foolishly (an imitation of the Anacreontic thelô thelô manênai), Hor. C. 2, 7, 28:

    Telamon iratus furere luctu filii videretur,

    to be distracted, Cic. de Or. 2, 46, 193:

    ille, si non acerrime fureret, auderet, etc.,

    id. Pis. 21, 50: furere adversus aliquem, Tiber. ap. Suet. Tib. 61:

    num furis? an prudens ludis me obscura canendo?

    Hor. S. 2, 5, 58:

    furit ille dolore,

    Ov. M. 12, 478:

    amore,

    Val. Fl. 5, 427; cf.: ex quo destiti Inachia furere, to be madly in love with (Gr. mainesthai epi tini), Hor. Epod. 11, 6:

    in aliqua,

    Quint. Decl. 289:

    in celeres iambos Misit (me) furentem,

    Hor. C. 1, 16, 25.—
    (β).
    With acc. and inf.:

    (Clodius) furebat, a Racilio se contumaciter urbaneque vexatum,

    Cic. Q. Fr. 2, 1, 3.— With inf.:

    furit vinci dominus profundi,

    Sen. Med. 597:

    ecce furit te reperire atrox Tydides,

    Hor. C. 1, 15, 27.—
    (γ).
    With acc. ( poet.):

    hunc sine me furere ante furorem,

    Verg. A. 12, 680:

    praecipuum tunc caedis opus, Gradive, furebas,

    Stat. Th. 9, 5.—
    II.
    Transf., of inanim. and abstr. things ( poet. and in post-Aug. prose):

    nubes interdum perscissa furit petulantibus auris,

    Lucr. 6, 111; cf.:

    furit mugitibus aether concussus,

    Verg. G. 3, 150:

    ventus,

    Lucr. 6, 687:

    impetus Aetnae,

    id. 2, 593; cf.:

    flamma in Aetna,

    Hor. Epod. 17, 33:

    ignis in stipulis,

    Verg. G. 3, 100:

    stella vesani leonis,

    Hor. C. 3, 29, 19:

    atra tempestas effusis imbribus,

    Verg. A. 5, 694:

    furit aestus harenis,

    id. ib. 1, 107:

    flammae furentes,

    id. ib. 4, 670:

    furit ardor edendi,

    Ov. M. 8, 828:

    nec copia argenti tantum furit vita,

    Plin. 33, 11, 53, § 147.—With acc. and inf.:

    fama furit, versos hostes Poenumque salutem Invenisse fugā,

    Sil. 7, 504.—Hence, * fŭrenter, adv., furiously:

    pueri autem aiunt eum furenter irasci,

    was furiously enraged, Cic. Att. 6, 1, 12.

    Lewis & Short latin dictionary > furo

  • 65 imbuo

    imbŭo ( inb-), ŭi, ūtum, 3, v. a. [in- and root biv-; cf. bibo, and Gr. pinô], to wet, moisten, dip, tinge, touch, etc. (class.; cf.: inficio, infusco).
    I.
    Lit.:

    liquoribus lanam,

    Col. 9, 14, 15: tapetes, quos concha purpura imbuens venenavit, Cn. Matius ap. Gell. 20, 9, 3:

    cados amurca,

    Plin. 15, 8, 8, § 33:

    guttura lacte,

    Ov. Ib. 131:

    imbuti sanguine gladii legionum vel madefacti potius,

    wet, or rather dripping with blood, Cic. Phil. 14, 3, 6:

    sanguis novus imbuit arma,

    Verg. A. 7, 554:

    sanguine manus,

    Vell. 2, 20, 1:

    vestis imbuta sanguine,

    Ov. M. 9, 153:

    munus tabo imbutum,

    Hor. Epod. 5, 65:

    tela imbuta veneno,

    Ov. Tr. 4, 1, 77:

    oscula, quae Venus Quinta parte sui nectaris imbuit,

    Hor. C. 1, 13, 16:

    odore imbuta Testa,

    id. Ep. 1, 2, 69.—With Gr. acc.:

    alium quae sunt inbuta colorem,

    Lucr. 2, 734 Munro.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to fill, tinge, stain, taint, infect, imbue, imbrue with any thing (esp. freq. in part. perf.): morte manus, Att. ap. Non. 521, 8; cf.:

    gladium scelere,

    Cic. Phil. 5, 7, 20:

    talibus promissis aures militum,

    Curt. 4, 10, 17:

    militum sanguine manus,

    id. 3, 8, 5.—
    (β).
    In part. perf.:

    aliqua humanitate imbuti,

    Varr. R. R. 1, 17, 4; cf.:

    religione imbuti,

    Cic. Div. 1, 42, 93:

    imbutus admiratione,

    Liv. 21, 39, 7:

    legiones favore Othonis,

    Tac. H. 2, 85:

    miles longo Caesarum sacramento,

    id. ib. 1, 5:

    imbuti et infecti Romanis delenimentis,

    Liv. 40, 11, 3:

    imbutus alicujus consiliis,

    id. 42, 26, 8:

    hac ille crudelitate imbutus,

    Cic. Phil. 3, 3, 4:

    superstitione,

    id. Fin. 1, 18, 60:

    sociale bellum macula sceleris imbutum,

    id. Font. 14, 31:

    colonorum caede imbutis armis,

    Liv. 4, 31, 7:

    imbutae caede manus,

    Ov. A. A. 2, 714:

    imbutae praeda manus,

    Tac. A. 1, 36.—
    B.
    In partic.
    1.
    To inspire or impress early, to accustom, inure, initiate, instruct, imbue:

    his ego de artibus gratiam facio, ne colas, ne inbuas eis tuom ingenium,

    Plaut. Trin. 2, 2, 17:

    quibus ille studiis ab ineunte aetate se imbuerat,

    Cic. Deiot. 10, 28; cf.:

    animum tenerum opinionibus,

    id. Att. 14, 13, B, 4:

    variis erroribus,

    id. Tusc. 3, 1, 2:

    adulescentuli castrensibus stipendiis imbuebantur,

    Plin. Ep. 8, 14, 5:

    liberaliter educatos servilibus vitiis imbuisse,

    Liv. 26, 2, 11:

    nemo est tam immanis, cujus mentem non imbuerit deorum opinio,

    Cic. Tusc. 1, 13, 30; cf.:

    ea pietate omnium pectora imbuerat, ut, etc.,

    Liv. 1, 21, 1:

    inter novitatem successoris, quae noscendis prius quam agendis rebus inbuenda sit,

    id. 41, 15, 8:

    imbuendis sociis ad officia legum,

    Tac. A. 12, 32:

    nec quicquam prius imbuuntur quam contemnere deos,

    id. H. 5, 5:

    qui honestis sermonibus aures imperatoris imbuant,

    id. ib. 4, 7; id. Or. 29; 31:

    optume cum domito juvencus imbuitur,

    is trained to labor, Plin. 8, 45, 70, § 180.—
    2.
    To do any thing for the first time, explore, essay, set the example ( poet.):

    illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten,

    was the first to navigate, Cat. 64, 11:

    terras vomere,

    to plough first, Ov. Tr. 3, 11, 52; Val. Fl. 1, 69:

    phialam nectare,

    to fill first, Mart. 8, 51, 17: bellum sanguine, to initiate, i. e. to begin, Verg. A. 7, 542; cf. ib. 554:

    juvenem primo Hymenaeo (conjux),

    Sil. 3, 65:

    imbuis exemplum primae tu, Romule, palmae,

    begin, set the example, Prop. 4 (5), 10, 5:

    opus,

    Ov. A. A. 1, 654.—
    3.
    Esp. in part. perf., somewhat instructed, imbued, initiated, trained:

    nos ita a majoribus instituti atque imbuti sumus, ut. etc.,

    Cic. Phil. 10, 10, 20; cf.:

    et doctrina liberaliter institutus et aliquo jam imbutus usu,

    id. de Or. 2, 39, 162:

    parentum praeceptis imbuti,

    id. Off. 1, 32, 118: imbutus rudimentis militiae, Vell. 2, 129, 2; cf.:

    imbutum jam a juventa certaminibus plebeiis,

    Liv. 5, 2, 13:

    cognitiones verborum, quibus imbuti sumus,

    Cic. Fin. 2, 5, 16:

    dialecticis imbutus,

    id. Tusc. 1, 7, 14; cf.:

    litteris saltem leviter imbutus,

    Quint. 1, 2, 16:

    quasi non perfectum litteris sed imbutum,

    Suet. Gramm. 4:

    (verna) Litterulis Graecis imbutus,

    Hor. Ep. 2, 2, 7:

    ad quam (legem) non docti, sed facti, non instituti, sed imbuti sumus,

    Cic. Mil. 4, 10;

    so opp. instructus: elementis studiorum etsi non instructus, at certe imbutus,

    Tac. Or. 19.— Poet.:

    aurea pavonum ridenti imbuta lepore saecla,

    endued, Lucr. 2, 502 Munro (dub.; v. Lachm. Lucr. 2, p. 102).

    Lewis & Short latin dictionary > imbuo

  • 66 inbuo

    imbŭo ( inb-), ŭi, ūtum, 3, v. a. [in- and root biv-; cf. bibo, and Gr. pinô], to wet, moisten, dip, tinge, touch, etc. (class.; cf.: inficio, infusco).
    I.
    Lit.:

    liquoribus lanam,

    Col. 9, 14, 15: tapetes, quos concha purpura imbuens venenavit, Cn. Matius ap. Gell. 20, 9, 3:

    cados amurca,

    Plin. 15, 8, 8, § 33:

    guttura lacte,

    Ov. Ib. 131:

    imbuti sanguine gladii legionum vel madefacti potius,

    wet, or rather dripping with blood, Cic. Phil. 14, 3, 6:

    sanguis novus imbuit arma,

    Verg. A. 7, 554:

    sanguine manus,

    Vell. 2, 20, 1:

    vestis imbuta sanguine,

    Ov. M. 9, 153:

    munus tabo imbutum,

    Hor. Epod. 5, 65:

    tela imbuta veneno,

    Ov. Tr. 4, 1, 77:

    oscula, quae Venus Quinta parte sui nectaris imbuit,

    Hor. C. 1, 13, 16:

    odore imbuta Testa,

    id. Ep. 1, 2, 69.—With Gr. acc.:

    alium quae sunt inbuta colorem,

    Lucr. 2, 734 Munro.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to fill, tinge, stain, taint, infect, imbue, imbrue with any thing (esp. freq. in part. perf.): morte manus, Att. ap. Non. 521, 8; cf.:

    gladium scelere,

    Cic. Phil. 5, 7, 20:

    talibus promissis aures militum,

    Curt. 4, 10, 17:

    militum sanguine manus,

    id. 3, 8, 5.—
    (β).
    In part. perf.:

    aliqua humanitate imbuti,

    Varr. R. R. 1, 17, 4; cf.:

    religione imbuti,

    Cic. Div. 1, 42, 93:

    imbutus admiratione,

    Liv. 21, 39, 7:

    legiones favore Othonis,

    Tac. H. 2, 85:

    miles longo Caesarum sacramento,

    id. ib. 1, 5:

    imbuti et infecti Romanis delenimentis,

    Liv. 40, 11, 3:

    imbutus alicujus consiliis,

    id. 42, 26, 8:

    hac ille crudelitate imbutus,

    Cic. Phil. 3, 3, 4:

    superstitione,

    id. Fin. 1, 18, 60:

    sociale bellum macula sceleris imbutum,

    id. Font. 14, 31:

    colonorum caede imbutis armis,

    Liv. 4, 31, 7:

    imbutae caede manus,

    Ov. A. A. 2, 714:

    imbutae praeda manus,

    Tac. A. 1, 36.—
    B.
    In partic.
    1.
    To inspire or impress early, to accustom, inure, initiate, instruct, imbue:

    his ego de artibus gratiam facio, ne colas, ne inbuas eis tuom ingenium,

    Plaut. Trin. 2, 2, 17:

    quibus ille studiis ab ineunte aetate se imbuerat,

    Cic. Deiot. 10, 28; cf.:

    animum tenerum opinionibus,

    id. Att. 14, 13, B, 4:

    variis erroribus,

    id. Tusc. 3, 1, 2:

    adulescentuli castrensibus stipendiis imbuebantur,

    Plin. Ep. 8, 14, 5:

    liberaliter educatos servilibus vitiis imbuisse,

    Liv. 26, 2, 11:

    nemo est tam immanis, cujus mentem non imbuerit deorum opinio,

    Cic. Tusc. 1, 13, 30; cf.:

    ea pietate omnium pectora imbuerat, ut, etc.,

    Liv. 1, 21, 1:

    inter novitatem successoris, quae noscendis prius quam agendis rebus inbuenda sit,

    id. 41, 15, 8:

    imbuendis sociis ad officia legum,

    Tac. A. 12, 32:

    nec quicquam prius imbuuntur quam contemnere deos,

    id. H. 5, 5:

    qui honestis sermonibus aures imperatoris imbuant,

    id. ib. 4, 7; id. Or. 29; 31:

    optume cum domito juvencus imbuitur,

    is trained to labor, Plin. 8, 45, 70, § 180.—
    2.
    To do any thing for the first time, explore, essay, set the example ( poet.):

    illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten,

    was the first to navigate, Cat. 64, 11:

    terras vomere,

    to plough first, Ov. Tr. 3, 11, 52; Val. Fl. 1, 69:

    phialam nectare,

    to fill first, Mart. 8, 51, 17: bellum sanguine, to initiate, i. e. to begin, Verg. A. 7, 542; cf. ib. 554:

    juvenem primo Hymenaeo (conjux),

    Sil. 3, 65:

    imbuis exemplum primae tu, Romule, palmae,

    begin, set the example, Prop. 4 (5), 10, 5:

    opus,

    Ov. A. A. 1, 654.—
    3.
    Esp. in part. perf., somewhat instructed, imbued, initiated, trained:

    nos ita a majoribus instituti atque imbuti sumus, ut. etc.,

    Cic. Phil. 10, 10, 20; cf.:

    et doctrina liberaliter institutus et aliquo jam imbutus usu,

    id. de Or. 2, 39, 162:

    parentum praeceptis imbuti,

    id. Off. 1, 32, 118: imbutus rudimentis militiae, Vell. 2, 129, 2; cf.:

    imbutum jam a juventa certaminibus plebeiis,

    Liv. 5, 2, 13:

    cognitiones verborum, quibus imbuti sumus,

    Cic. Fin. 2, 5, 16:

    dialecticis imbutus,

    id. Tusc. 1, 7, 14; cf.:

    litteris saltem leviter imbutus,

    Quint. 1, 2, 16:

    quasi non perfectum litteris sed imbutum,

    Suet. Gramm. 4:

    (verna) Litterulis Graecis imbutus,

    Hor. Ep. 2, 2, 7:

    ad quam (legem) non docti, sed facti, non instituti, sed imbuti sumus,

    Cic. Mil. 4, 10;

    so opp. instructus: elementis studiorum etsi non instructus, at certe imbutus,

    Tac. Or. 19.— Poet.:

    aurea pavonum ridenti imbuta lepore saecla,

    endued, Lucr. 2, 502 Munro (dub.; v. Lachm. Lucr. 2, p. 102).

    Lewis & Short latin dictionary > inbuo

  • 67 interpono

    inter-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a., to put, place, lay, or set between or among, to interpose, insert between.
    I.
    Lit.
    A.
    Of place, constr. with acc. and dat., or inter with acc.:

    equitatus praesidia levis armaturae,

    Hirt. B. G. 8, 17; 13; 19:

    vestibus interponi eam (herbam) gratissimum,

    Plin. 21, 6, 20, § 43:

    ubi spatium inter muros... pilae interponuntur,

    Caes. B. C. 2, 15:

    inter eos levis armaturae Numidas,

    Hirt. B. Afr. 13:

    uti levis armatura interjecta inter equites suos interponeretur,

    id. ib. 20:

    sulcos,

    Cato, R. R. 33, 3:

    ne interpositi quidem elephanti militem deterrebant,

    Liv. 37, 42:

    lateri vinculum lapides sunt, quos interposuere, ut, etc.,

    Curt. 8, 10, 25.—
    B.
    Esp.
    1.
    To insert, interpose, introduce. —Of time:

    intercalariis mensibus interpositis,

    Liv. 1, 19, 6; cf.:

    inediam unius diei per singulos menses,

    Suet. Vesp. 20.—Of musical notes:

    iis sonis quos interposuerant, inserunt alios,

    Quint. 12, 10, 68.—Of words or language:

    ne inquam et inquit saepius interponeretur,

    Cic. Lael. 1:

    hoc loco libet interponere... quantae, etc.,

    Nep. Pelop. 3, 1: subinde interponenti precibus, quid respondebo, [p. 984] etc., Quint. 6, 3, 64:

    paucis interpositis versibus,

    Cic. Div. 1, 57, 131:

    aliquid,

    Quint. 2, 4, 12:

    verbum ullum,

    Cic. Quint. 4, 15; so,

    querelas,

    id. Q. Fr. 2, 3, 1:

    meam sententiam,

    Quint. 5 prooem. 3. —

    Of a letter in a word: quibusdam (verbis litteram),

    Quint. 1, 5, 17.—Of a foot in verse:

    quibusdam (iambus) interpositus,

    id. 10, 1, 96.—
    2.
    Of time, to let pass, permit to elapse, leave an interval:

    spatium ad recreandos animos,

    Caes. B. C. 3, 74:

    ejus rei causa moram interponi arbitrabatur,

    id. B. G. 4, 9, fin.:

    tridui mora interposita,

    after a delay of, id. ib. 4, 11; id. B. C. 1, 64; 3, 12; 75:

    nullam moram,

    Cic. Phil. 6, 1, 2:

    nullam moram, quin, etc.,

    id. Ac. 1, 1:

    spatio interposito,

    some time after, id. Clu. 2, 5; Liv. 5, 5, 10:

    diebus aliquot interpositis,

    Varr. R. R. 3, 9:

    tempore interposito,

    Suet. Tib. 9; cf. id. Claud. 26; Plin. 25, 8, 49, § 88:

    hac interposita nocte,

    Liv. 44, 39.—
    3.
    To mingle:

    frigidam (cibis),

    to drink cold water while eating, Plin. 28, 4, 14, § 55; cf.:

    condimentis cuminum,

    to mix with, id. 20, 15, 58, § 153.—
    C.
    With personal objects, to introduce among, admit among, bring into, to bring into a feast, a society, among associates, etc.:

    quam sancta sit societas civium, dis immortalibus interpositis, etc.,

    Cic. Leg. 2, 7, 16:

    aliquem convivio,

    Suet. Claud. 39:

    legatos familiaribus,

    id. Ner. 22. —
    II.
    Trop., to interpose, introduce, put in the way, put forward.
    A.
    In gen., as a hinderance, interference, reason, or pretext:

    Lentulus provinciam, quam sorte habebat, interposita religione, deposuit,

    Cic. Pis. 21, 50:

    neque ulla belli suspicione interposita,

    Caes. B. G. 4, 32:

    nulla interposita dubitatione,

    id. ib. 7, 40; Hirt. B. G. 8, 48; 52:

    interposita pactione,

    Just. 7, 6, 5:

    offensione aliqua interposita,

    Cic. Phil. 2, 4:

    nec colloquium interposita causa tolli volebat,

    Caes. B. G. 1, 42; Hirt. B. Alex. 70:

    causam interponens collegas exspectare,

    Nep. Them. 7, 2:

    postulata haec ab eo interposita esse, quominus, etc.,

    Cic. Att. 7, 15, 3:

    operam, studium, laborem pro sociis,

    id. Div. in Caecin. 19.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of a judgment, decree, edict, oath, etc.:

    jurejurando interposito,

    Liv. 34, 25, 7; Suet. Caes. 85:

    jus eo die se non dicturum, neque decretum interpositurum,

    Liv. 3, 46, 3:

    ad decreta interponenda pecuniam occipere,

    Cic. Verr. 2, 2, 48, § 119; Suet. Tib. 33:

    judicium suum,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    poenas compromissaque,

    id. Verr. 2, 2, 27, § 66:

    exceptionem actioni,

    Dig. 44, 1, 2:

    intercessionem suam (of a tribune of the people),

    Val. Max. 6, 1, 10:

    tutor interponit auctoritatem suam,

    gives his authorization, Gai. Inst. 1, 190. —
    2.
    Fidem interponere, to pledge one's word or credit:

    fidem suam in eam rem,

    Caes. B. G. 5, 36, 2:

    fidem reliquis interponere, jusjurandum poscere, ut, etc.,

    id. ib. 5, 6, 6:

    fidem suam in re omni,

    Hirt. B. Alex. 63:

    omni interposita fide,

    Caes. B. C. 3, 86:

    ut in eam rem fidem suam, si quid opus esse putaret, interponeret,

    Cic. Rosc. Am. 39, 114; cf.:

    sponsio interponeretur,

    Liv. 9, 9.—
    3.
    Se interponere (in aliquid, or alicui rei; also with quominus or absol.), to interfere, intermeddle, engage in, set one ' s self in the way:

    si te in istam pacificationem non interponis,

    Cic. Fam. 10, 27, 2:

    bello se,

    Liv. 35, 48:

    num ego me non interpono Romanis,

    Just. 3, 10, 11:

    num quem putas posse reperiri, qui se interponat, quominus, etc.?

    Cic. Vatin. 15:

    quid enim me interponerem audaciae tuae?

    expose myself, id. Phil. 2, 4, 19:

    ni tribuni plebis interposuissent se,

    Liv. 27, 6: tu vero, quod voles, facies;

    me nihil interpono,

    Cic. Q. Fr. 3, 4, 5.— Rarely, to interfere, interpose in behalf of any one:

    semper se interposuit,

    Nep. Att. 2, 4; 9, 5:

    Qui me mediis interposuerim Caesaris scriptis, i.e. by writing a continuation,

    Hirt. B. G. 8 praef.

    Lewis & Short latin dictionary > interpono

  • 68 legens

    1.
    lēgo, āvi, ātum (archaic perf. legassit for legaverit, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148), 1, v. a. [lex; and therefore qs. lege creare], a publicist's and jurid. t. t.
    I.
    A publicist's t. t.
    A.
    To send with a commission or charge, to send on an embassy, send as ambassador; to depute, despatch:

    ne hoc quidem senatui relinquebas, ut legati ex ejus ordinis auctoritate legarentur,

    Cic. Vatin. 15, 35:

    hominem honestum ac nobilem legarunt ad Apronium,

    id. Verr. 2, 3, 48, § 114: eos privatae rei causa legari, id. Fam. 3, 8, 4:

    juste pieque legatus venio,

    Liv. 1, 32:

    tres adulescentes in Africam legantur, qui reges adeant, etc.,

    Sall. J. 21, 4:

    quos Athenienses Romam ad senatum legaverant impetratum, etc.,

    Gell. 7, 14, 8.—
    2.
    Transf. to the commission itself (ante- and post-class.):

    quae verba legaverint Rhodii ad hostium ducem,

    what they told him through their deputies, Gell. 15, 31 in lemm.
    b.
    Beyond the official sphere:

    quin potius, quod legatum est tibi negotium, Id curas?

    committed, intrusted, Plaut. Cas. 1, 12.—
    B.
    To appoint or choose as deputy (as the official assistant, lieutenant, of a general or governor):

    eum (Messium) Caesari legarat Appius,

    Cic. Att. 4, 15, 9:

    ego me a Pompeio legari ita sum passus, ut, etc.,

    id. ib. 4, 2, 6:

    istum legatum iri non arbitror,

    id. ib. 10, 1, 4:

    ne legaretur Gabinius Pompeio expetenti,

    id. de Imp. Pomp. 19, 57:

    Dolabella me sibi legavit,

    chose me for his lieutenant, id. Att. 15, 11, 4:

    Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobiles, etc.,

    Sall. J. 28.—
    II.
    A jurid. t. t.: aliquid, to appoint by a last will or testament, to leave or bequeath as a legacy (class.):

    Numitori, qui stirpis maximus erat, regnum vetustum Silviae gentis legat,

    Liv. 1, 3: legavit quidam uxori mundum omne penumque, Lucil. ap. Gell. 4, 1, 3:

    usumfructum omnium bonorum Caesenniae legat,

    Cic. Caecin. 4, 11:

    Fabiae pecunia legata est a viro,

    id. Top. 3, 14:

    cui argentum omne legatum est,

    Quint. 5, 10, 62:

    in argento legato,

    id. 7, 2, 11.—
    B.
    Aliquid alicui ab aliquo, to leave one a legacy to be paid by the principal heir:

    uxori testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset: ab secundo herede nihil legat,

    Cic. Clu. 12, 33:

    si paterfamilias uxori ancillarum usum fructum legavit a filio, neque a secundo herede legavit,

    id. Top. 4, 21; Quint. 7, 9, 5.—Hence,
    1.
    lēgātus, i, m.
    A.
    (Acc. to lego, I. A.) An ambassador, legate, Cic. Vatin. 15, 35:

    legatos mittere,

    id. de Imp. Pomp. 12, 35:

    ad senatum legatos de aliqua re mittere,

    id. de Or. 2, 37, 155; cf.:

    missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    legatos mittere ad indicendum bellum,

    Liv. 31, 8; Ov. M. 14, 527.—
    B.
    (Acc. to lego, I. B.).
    a.
    An official assistant given to a general or the governor of a province, a deputy, lieutenant, lieutenant-general:

    quos legatos tute tibi legasti?

    Cic. Pis. 14, 33:

    qui M. Aemilio legati fuerunt,

    id. Clu. 36, 99:

    Quintus frater meus legatus est Caesaris,

    id. Fam. 1, 9, 21; id. Off. 3, 20, 79; cf.:

    Murena summo imperatori legatus L. Lucullo fuit, qua in legatione duxit exercitum, etc.,

    id. Mur. 9, 20; 14, 32:

    neque se ei legatum defuturum,

    id. Phil. 11, 7, 17; Val. Max. 5, 5, 1:

    hiberna cum legato praefectoque tradidisses,

    Cic. Pis. 35, 86:

    (Calvisius) duos legatos Uticae reliquerat,

    id. Phil. 3, 10 fin.:

    quaestorius,

    id. Verr. 2, 1, 21, § 56; Caes. B. G. 2, 5 fin.:

    L. Caesar, cujus pater Caesaris erat legatus,

    id. B. C. 1, 8, 2:

    magnitudo et splendor legati,

    Liv. 38, 58, 9:

    in magna legatum quaere popina,

    Juv. 8, 172.—
    b.
    Under the emperors, a governor sent to a province by the emperor, Tac. A. 12, 40; id. Agr. 33; Suet. Vesp. 4; Spart. Hadr. 3 et saep.; cf. legatio, I. B. 2., and Orell. ad Tac. Agr. 9.—
    (β).
    Legati legionum, commanders, Suet. Tib. 19; id. Vesp. 4; cf.:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit,

    Caes. B. G. 1, 52; Tac. A. 2, 36; id. H. 1, 7.—Also called;

    legatus praetorius,

    Tac. Agr. 7.—
    2.
    lēgātum, i, n. (acc. to lego, II.), a bequest, legacy:

    legatum est delibatio hereditatis, qua testator ex eo, quod universum heredis foret, alicui quid collatum velit,

    Dig. 30, 116:

    Hortensii legata cognovi,

    Cic. Att. 7, 3, 9:

    reliqua legata varie dedit,

    Suet. Aug. 101; id. Tib. 48:

    legatum peto ex testamento,

    Quint. 4, 2, 6:

    jus capiendi legata alicui adimere,

    Suet. Dom. 8:

    cymbala pulsantis legatum amici,

    Juv. 9, 62:

    legatorum genera sunt quattuor,

    Gai. Inst. 2, 192; cf. sqq.
    2.
    lĕgo, lēgi, lectum ( gen. plur. part. legentum, Ov. Tr. 1. 7, 25), 3, v. a. [Gr. legô, logos, logas, etc.; Lat. legumen, di-leg-ens, neg-leg-o, etc.; cf. Germ. lesen], to bring together, to gather, collect.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    oleam,

    Cato, R. R. 144:

    nuces,

    Cic. de Or. 2, 66, 265:

    herbas collibus,

    Ov. M. 14, 347: flores et humi nascentia fraga, [p. 1048] Verg. E. 3, 92; cf.:

    roscida mala,

    id. ib. 8, 38:

    flores in calathos,

    Ov. F. 5, 218:

    spolia caesorum,

    Liv. 5, 39:

    quos (montanos asparagos),

    Juv. 11, 69.—Of the dead who have been burned:

    ossa,

    Ov. H. 10, 150:

    homini mortuo ossa,

    Cic. Leg. 2, 24, 60: ossa filii, Sen. de Ira, 2, 33, 6; cf. Quint. 8, 5, 21; Lact. de Mort. Persec. 21, 11:

    reliquias legerunt primores equestris ordinis,

    Suet. Aug. 100. —
    B.
    Esp.
    1.
    To take out, pick out, extract, remove:

    quibusdam et radi ossa et legi... quae sine totius pernicie corporis haerere non poterant,

    Sen. Prov. 1, 3, 2:

    ossa vivis,

    id. ad Marc. 22, 3:

    ossa in capite lecta,

    id. Ben. 5, 24, 3:

    ossa e vulneribus,

    Quint. 6, 1, 30.—
    2.
    To pluck, strip, gather fruit from (a tree, etc.):

    oleam qui legerit,

    Cato, R. R. 144, 1:

    ficus non erat apta legi,

    Ov. F. 2, 254.—
    3.
    Poet.: legere fila, to wind up:

    extrema Lauso Parcae fila legunt,

    i. e. spin the last thread of life, Verg. A. 10, 815; cf.:

    quae dedit ingrato fila legenda viro,

    Ov. F. 3, 462:

    stamen,

    Prop. 4 (5), 4, 40 (42).—
    4.
    Naut. t. t.: vela legere, to draw together, furl:

    omnis navita ponto umida vela legit,

    Verg. G. 1, 373:

    vela legunt socii,

    id. A. 3, 532:

    ipse dabit tenera vela, legetque manu,

    Ov. H. 15, 215; Val. Fl. 2, 13:

    prora funem legit Argus ab alta,

    draws in, takes in, id. 1, 312:

    ancoras classis legit,

    is weighing anchor, Sen. Troad. 759.—
    5.
    To take to one's self unjustly, to carry off, steal, purloin, plunder, abstract (not in Cic.): omnia viscatis manibus leget, omnia sumet: crede mihi, auferet omnia, Lucil. ap. Non. 332 and 396, 4:

    majus esse maleficium stuprare ingenuam quam sacrum legere,

    Auct. Her. 2, 30 fin.:

    sacra divum,

    Hor. S. 1, 3, 117:

    soceros legere et gremiis abducere pactas,

    Verg. A. 10, 79 Serv. ad loc. (but Forbig. renders legere here as = eligere, sumere; cf. 8. infra).—
    6.
    Of places, to go, pass, or wander through ( poet.):

    nec me studiosius altera saltus Legit,

    Ov. M. 5, 579:

    pars cetera pontum Pone legit,

    sails through, Verg. A. 2, 207:

    vada dura lego,

    id. ib. 3, 706:

    freta,

    id. ib. 3, 127:

    aequora Afra,

    Ov. F. 4, 289:

    Ioniumque rapax Icariumque legit,

    id. ib. 4, 566: vestigia alicujus, to follow one's footsteps, to track or pursue him:

    subsequitur pressoque legit vestigia gressu,

    id. M. 3, 17; cf.:

    et vestigia retro Observata legit,

    Verg. A. 9, 392:

    tortos orbes,

    to wander through, id. ib. 12, 481.—
    7.
    To pass or sail by, to skirt, to coast along a shore, land, or place (mostly poet.):

    Inarimen Prochytenque legit,

    Ov. M. 14, 89; 15, 705; 709: primi litoris oram, coast along, i. e. not enter into details, Verg. G. 2, 44; id. E. 8, 7:

    navibus oram Italiae,

    Liv. 21, 51 fin.:

    oram Campaniae,

    Suet. Tib. 11; cf.

    terram,

    id. Aug. 16. —
    8.
    Pregn., to choose from a number, to pick out, single out, select, elect (class.):

    alia esse oportet forma quem tu pugno legeris,

    pick out to fight with, Plaut. Am. 1, 1, 160:

    judices,

    Cic. Phil. 5, 6, 16:

    omnia, quae leget quaeque reiciet,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    scribam,

    to elect, appoint, id. Clu. 45, 126:

    condiciones nubendi,

    id. Cael. 15:

    cives in patres,

    Liv. 23, 22:

    viros ad bella,

    Ov. M. 7, 669:

    geminasque legit de classe biremes,

    Verg. A. 8, 79: legit virum vir, each one singles out his man (of the combatants in a battle), id. ib. 11, 632:

    senatum ad modum pristinum redegit duabus lectionibus: prima ipsorum arbitratu, quo vir virum legit,

    Suet. Aug. 35; Tac. H. 1, 18: neque ejus legendam filiam (sc. virginem Vestalem) qui domicilium in Italia non haberet, At. Cap. ap. Gell. 1, 12, 8.—
    * (β).
    With inf.:

    fidissima custos Lecta sacrum justae veneri occultare pudorem,

    Stat. Th. 1, 530.
    II.
    Trop.
    * A.
    To catch up, i. e. overhear a conversation:

    nunc huc concedam, ut horum sermonem legam,

    Plaut. Ps. 1, 4, 21 (cf. sublegere, id. Mil. 4, 2. 98).—
    B.
    To catch with the eye, to view, observe, behold, survey, see.
    * 1.
    In gen.:

    tumulum capit, unde omnes longo ordine posset Adversos legere,

    Verg. A. 6, 755 Heyne ad loc.; and cf. Verg. A. 6, 34.—
    2.
    In partic., to read or peruse a writing:

    ut eos libros per te ipse legeres,

    Cic. Top. 1:

    defensionem causae,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    legi apud Clitomachum, A. Albium jocantem dixisse, etc.,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aliquid studiose intenteque,

    Plin. Ep. 9, 13, 1:

    significas legisse te in quadam epistula mea, jussisse Verginium, etc.,

    id. ib. 9, 19, 1: philosophorum consultorumque opiniones, Quint. 12, 11, 17:

    liber tuus et lectus est et legitur a me diligenter,

    Cic. Fam. 6, 5, 1:

    orationem,

    Quint. 1, 1, 6:

    aiunt multum legendum esse non multa,

    Plin. Ep. 7, 9, 15.—With a pers. obj.:

    antiquos et novos,

    Quint. 2, 5, 23:

    antiquos studiosius,

    id. 3, 6, 62:

    poëtas,

    id. 1, 4, 4. —In pass.:

    Horatius fere solus legi dignus,

    Quint. 10, 1, 96:

    si cum judicio legatur Cassius Severus,

    id. 10, 1, 116:

    dumque legar, mecum pariter tua fama legetur,

    Ov. Tr. 5, 14, 5:

    sepulcra legens,

    when reading epitaphs, Cic. de Sen. 7, 21:

    legentium plerisque,

    Liv. 1 praef. §

    4: opus nescio an minimae legentibus futurum voluptati,

    to my readers, Quint. 3, 1, 2; cf. id. 9, 4, 2; 2, 5, 3:

    nec Cynicos nec Stoica dogmata,

    Juv. 13, 121.— Absol.:

    legendi usus,

    Lact. 3, 25, 9:

    memoriam continuus legendi usus instruit,

    Macr. S. 1, 5, 1.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To read out, read aloud, recite (esp. freq. in post-Aug. authors):

    convocatis auditoribus volumen legere, etc.,

    Cic. Brut. 51, 191: codicem pro contione, id. Fragm. ap. Quint. 4, 4, 8:

    audio me male legere, dumtaxat versus, orationes enim commodius,

    Plin. Ep. 9, 34:

    obturem impune legentibus aures,

    Hor. Ep. 2, 2, 105:

    quem vero arripuit tenet occiditque legendo,

    with recitation, id. A. P. 475:

    quis dabit historico quantum daret acta legenti,

    to read him the news, Juv. 7, 104.—
    (β).
    To find in an author or a writing:

    ut scriptum legimus,

    Cic. Deiot. 7, 19:

    legi etiam scriptum, esse avem quandam, etc.,

    id. N. D. 2. 49 init.:

    ego vero haec scripta legi,

    id. Planc. 39, 94:

    praeterea scriptum legimus, Gallos in venatibus tinguere sagittas,

    Gell. 17, 15, 7. relatum legere, Nep. praef. 1.— Pass.:

    in aliis codicibus non peccato sed peccatis legitur,

    Aug. Cont. Jul. Rel. 1, 22; id. Don. Persev. 6 init. al.—
    C.
    A publicist's t. t.: legere senatum, to read over or call off the names of senators (which was done by the censors;

    v. lectio, II. A. 2.): censores fideli concordia senatum legerunt,

    Liv. 40, 51; 9, 29; 9, 30; 9, 46; 43, 15 al.—Hence, lĕgens, entis, Part. as subst. m., a reader ( poet. and in post-Aug. prose for lector), Ov. Tr. 1, 7, 25.— Plur., Liv. praef. 4; Quint. 3, 1, 2; Plin. 8, 16, 17, § 44; Tac. A. 4, 33.—Also, lectus, a, um, P. a., chosen, picked out, selected; choice, excellent (class.): argenti lectae numeratae minae, good, i. e. of full weight, Plaut. Ps. 4, 7, 50; so,

    argentum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 3:

    ut neque vir melior neque lectior femina in terris sit,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    lectissimi viri atque ornatissimi,

    id. Verr. 2, 1, 6, § 15; cf. id. Div. in Caecil. 9, 29:

    uxor lectissima,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    (verbis) lectis atque illustribus uti,

    id. de Or. 3, 37, 150:

    nihil est aliud... pulcre et oratorie dicere nisi optimis sententiis verbisque lectissimis dicere,

    id. Or. 68, 227:

    juvenum lectissime,

    Stat. S. 5, 1, 247; cf.:

    viginti lectis equitum comitatus,

    Verg. A. 9, 48.—Hence, adv.: lectē, choicely, selectly (very rare):

    ab lego lecte ac lectissime,

    Varr. L. L. 6, § 36 Müll.— Comp.:

    lectius,

    Varr. R. R. 1, 54, 2 (al. lecta).

    Lewis & Short latin dictionary > legens

  • 69 lego

    1.
    lēgo, āvi, ātum (archaic perf. legassit for legaverit, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148), 1, v. a. [lex; and therefore qs. lege creare], a publicist's and jurid. t. t.
    I.
    A publicist's t. t.
    A.
    To send with a commission or charge, to send on an embassy, send as ambassador; to depute, despatch:

    ne hoc quidem senatui relinquebas, ut legati ex ejus ordinis auctoritate legarentur,

    Cic. Vatin. 15, 35:

    hominem honestum ac nobilem legarunt ad Apronium,

    id. Verr. 2, 3, 48, § 114: eos privatae rei causa legari, id. Fam. 3, 8, 4:

    juste pieque legatus venio,

    Liv. 1, 32:

    tres adulescentes in Africam legantur, qui reges adeant, etc.,

    Sall. J. 21, 4:

    quos Athenienses Romam ad senatum legaverant impetratum, etc.,

    Gell. 7, 14, 8.—
    2.
    Transf. to the commission itself (ante- and post-class.):

    quae verba legaverint Rhodii ad hostium ducem,

    what they told him through their deputies, Gell. 15, 31 in lemm.
    b.
    Beyond the official sphere:

    quin potius, quod legatum est tibi negotium, Id curas?

    committed, intrusted, Plaut. Cas. 1, 12.—
    B.
    To appoint or choose as deputy (as the official assistant, lieutenant, of a general or governor):

    eum (Messium) Caesari legarat Appius,

    Cic. Att. 4, 15, 9:

    ego me a Pompeio legari ita sum passus, ut, etc.,

    id. ib. 4, 2, 6:

    istum legatum iri non arbitror,

    id. ib. 10, 1, 4:

    ne legaretur Gabinius Pompeio expetenti,

    id. de Imp. Pomp. 19, 57:

    Dolabella me sibi legavit,

    chose me for his lieutenant, id. Att. 15, 11, 4:

    Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobiles, etc.,

    Sall. J. 28.—
    II.
    A jurid. t. t.: aliquid, to appoint by a last will or testament, to leave or bequeath as a legacy (class.):

    Numitori, qui stirpis maximus erat, regnum vetustum Silviae gentis legat,

    Liv. 1, 3: legavit quidam uxori mundum omne penumque, Lucil. ap. Gell. 4, 1, 3:

    usumfructum omnium bonorum Caesenniae legat,

    Cic. Caecin. 4, 11:

    Fabiae pecunia legata est a viro,

    id. Top. 3, 14:

    cui argentum omne legatum est,

    Quint. 5, 10, 62:

    in argento legato,

    id. 7, 2, 11.—
    B.
    Aliquid alicui ab aliquo, to leave one a legacy to be paid by the principal heir:

    uxori testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset: ab secundo herede nihil legat,

    Cic. Clu. 12, 33:

    si paterfamilias uxori ancillarum usum fructum legavit a filio, neque a secundo herede legavit,

    id. Top. 4, 21; Quint. 7, 9, 5.—Hence,
    1.
    lēgātus, i, m.
    A.
    (Acc. to lego, I. A.) An ambassador, legate, Cic. Vatin. 15, 35:

    legatos mittere,

    id. de Imp. Pomp. 12, 35:

    ad senatum legatos de aliqua re mittere,

    id. de Or. 2, 37, 155; cf.:

    missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    legatos mittere ad indicendum bellum,

    Liv. 31, 8; Ov. M. 14, 527.—
    B.
    (Acc. to lego, I. B.).
    a.
    An official assistant given to a general or the governor of a province, a deputy, lieutenant, lieutenant-general:

    quos legatos tute tibi legasti?

    Cic. Pis. 14, 33:

    qui M. Aemilio legati fuerunt,

    id. Clu. 36, 99:

    Quintus frater meus legatus est Caesaris,

    id. Fam. 1, 9, 21; id. Off. 3, 20, 79; cf.:

    Murena summo imperatori legatus L. Lucullo fuit, qua in legatione duxit exercitum, etc.,

    id. Mur. 9, 20; 14, 32:

    neque se ei legatum defuturum,

    id. Phil. 11, 7, 17; Val. Max. 5, 5, 1:

    hiberna cum legato praefectoque tradidisses,

    Cic. Pis. 35, 86:

    (Calvisius) duos legatos Uticae reliquerat,

    id. Phil. 3, 10 fin.:

    quaestorius,

    id. Verr. 2, 1, 21, § 56; Caes. B. G. 2, 5 fin.:

    L. Caesar, cujus pater Caesaris erat legatus,

    id. B. C. 1, 8, 2:

    magnitudo et splendor legati,

    Liv. 38, 58, 9:

    in magna legatum quaere popina,

    Juv. 8, 172.—
    b.
    Under the emperors, a governor sent to a province by the emperor, Tac. A. 12, 40; id. Agr. 33; Suet. Vesp. 4; Spart. Hadr. 3 et saep.; cf. legatio, I. B. 2., and Orell. ad Tac. Agr. 9.—
    (β).
    Legati legionum, commanders, Suet. Tib. 19; id. Vesp. 4; cf.:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit,

    Caes. B. G. 1, 52; Tac. A. 2, 36; id. H. 1, 7.—Also called;

    legatus praetorius,

    Tac. Agr. 7.—
    2.
    lēgātum, i, n. (acc. to lego, II.), a bequest, legacy:

    legatum est delibatio hereditatis, qua testator ex eo, quod universum heredis foret, alicui quid collatum velit,

    Dig. 30, 116:

    Hortensii legata cognovi,

    Cic. Att. 7, 3, 9:

    reliqua legata varie dedit,

    Suet. Aug. 101; id. Tib. 48:

    legatum peto ex testamento,

    Quint. 4, 2, 6:

    jus capiendi legata alicui adimere,

    Suet. Dom. 8:

    cymbala pulsantis legatum amici,

    Juv. 9, 62:

    legatorum genera sunt quattuor,

    Gai. Inst. 2, 192; cf. sqq.
    2.
    lĕgo, lēgi, lectum ( gen. plur. part. legentum, Ov. Tr. 1. 7, 25), 3, v. a. [Gr. legô, logos, logas, etc.; Lat. legumen, di-leg-ens, neg-leg-o, etc.; cf. Germ. lesen], to bring together, to gather, collect.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    oleam,

    Cato, R. R. 144:

    nuces,

    Cic. de Or. 2, 66, 265:

    herbas collibus,

    Ov. M. 14, 347: flores et humi nascentia fraga, [p. 1048] Verg. E. 3, 92; cf.:

    roscida mala,

    id. ib. 8, 38:

    flores in calathos,

    Ov. F. 5, 218:

    spolia caesorum,

    Liv. 5, 39:

    quos (montanos asparagos),

    Juv. 11, 69.—Of the dead who have been burned:

    ossa,

    Ov. H. 10, 150:

    homini mortuo ossa,

    Cic. Leg. 2, 24, 60: ossa filii, Sen. de Ira, 2, 33, 6; cf. Quint. 8, 5, 21; Lact. de Mort. Persec. 21, 11:

    reliquias legerunt primores equestris ordinis,

    Suet. Aug. 100. —
    B.
    Esp.
    1.
    To take out, pick out, extract, remove:

    quibusdam et radi ossa et legi... quae sine totius pernicie corporis haerere non poterant,

    Sen. Prov. 1, 3, 2:

    ossa vivis,

    id. ad Marc. 22, 3:

    ossa in capite lecta,

    id. Ben. 5, 24, 3:

    ossa e vulneribus,

    Quint. 6, 1, 30.—
    2.
    To pluck, strip, gather fruit from (a tree, etc.):

    oleam qui legerit,

    Cato, R. R. 144, 1:

    ficus non erat apta legi,

    Ov. F. 2, 254.—
    3.
    Poet.: legere fila, to wind up:

    extrema Lauso Parcae fila legunt,

    i. e. spin the last thread of life, Verg. A. 10, 815; cf.:

    quae dedit ingrato fila legenda viro,

    Ov. F. 3, 462:

    stamen,

    Prop. 4 (5), 4, 40 (42).—
    4.
    Naut. t. t.: vela legere, to draw together, furl:

    omnis navita ponto umida vela legit,

    Verg. G. 1, 373:

    vela legunt socii,

    id. A. 3, 532:

    ipse dabit tenera vela, legetque manu,

    Ov. H. 15, 215; Val. Fl. 2, 13:

    prora funem legit Argus ab alta,

    draws in, takes in, id. 1, 312:

    ancoras classis legit,

    is weighing anchor, Sen. Troad. 759.—
    5.
    To take to one's self unjustly, to carry off, steal, purloin, plunder, abstract (not in Cic.): omnia viscatis manibus leget, omnia sumet: crede mihi, auferet omnia, Lucil. ap. Non. 332 and 396, 4:

    majus esse maleficium stuprare ingenuam quam sacrum legere,

    Auct. Her. 2, 30 fin.:

    sacra divum,

    Hor. S. 1, 3, 117:

    soceros legere et gremiis abducere pactas,

    Verg. A. 10, 79 Serv. ad loc. (but Forbig. renders legere here as = eligere, sumere; cf. 8. infra).—
    6.
    Of places, to go, pass, or wander through ( poet.):

    nec me studiosius altera saltus Legit,

    Ov. M. 5, 579:

    pars cetera pontum Pone legit,

    sails through, Verg. A. 2, 207:

    vada dura lego,

    id. ib. 3, 706:

    freta,

    id. ib. 3, 127:

    aequora Afra,

    Ov. F. 4, 289:

    Ioniumque rapax Icariumque legit,

    id. ib. 4, 566: vestigia alicujus, to follow one's footsteps, to track or pursue him:

    subsequitur pressoque legit vestigia gressu,

    id. M. 3, 17; cf.:

    et vestigia retro Observata legit,

    Verg. A. 9, 392:

    tortos orbes,

    to wander through, id. ib. 12, 481.—
    7.
    To pass or sail by, to skirt, to coast along a shore, land, or place (mostly poet.):

    Inarimen Prochytenque legit,

    Ov. M. 14, 89; 15, 705; 709: primi litoris oram, coast along, i. e. not enter into details, Verg. G. 2, 44; id. E. 8, 7:

    navibus oram Italiae,

    Liv. 21, 51 fin.:

    oram Campaniae,

    Suet. Tib. 11; cf.

    terram,

    id. Aug. 16. —
    8.
    Pregn., to choose from a number, to pick out, single out, select, elect (class.):

    alia esse oportet forma quem tu pugno legeris,

    pick out to fight with, Plaut. Am. 1, 1, 160:

    judices,

    Cic. Phil. 5, 6, 16:

    omnia, quae leget quaeque reiciet,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    scribam,

    to elect, appoint, id. Clu. 45, 126:

    condiciones nubendi,

    id. Cael. 15:

    cives in patres,

    Liv. 23, 22:

    viros ad bella,

    Ov. M. 7, 669:

    geminasque legit de classe biremes,

    Verg. A. 8, 79: legit virum vir, each one singles out his man (of the combatants in a battle), id. ib. 11, 632:

    senatum ad modum pristinum redegit duabus lectionibus: prima ipsorum arbitratu, quo vir virum legit,

    Suet. Aug. 35; Tac. H. 1, 18: neque ejus legendam filiam (sc. virginem Vestalem) qui domicilium in Italia non haberet, At. Cap. ap. Gell. 1, 12, 8.—
    * (β).
    With inf.:

    fidissima custos Lecta sacrum justae veneri occultare pudorem,

    Stat. Th. 1, 530.
    II.
    Trop.
    * A.
    To catch up, i. e. overhear a conversation:

    nunc huc concedam, ut horum sermonem legam,

    Plaut. Ps. 1, 4, 21 (cf. sublegere, id. Mil. 4, 2. 98).—
    B.
    To catch with the eye, to view, observe, behold, survey, see.
    * 1.
    In gen.:

    tumulum capit, unde omnes longo ordine posset Adversos legere,

    Verg. A. 6, 755 Heyne ad loc.; and cf. Verg. A. 6, 34.—
    2.
    In partic., to read or peruse a writing:

    ut eos libros per te ipse legeres,

    Cic. Top. 1:

    defensionem causae,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    legi apud Clitomachum, A. Albium jocantem dixisse, etc.,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aliquid studiose intenteque,

    Plin. Ep. 9, 13, 1:

    significas legisse te in quadam epistula mea, jussisse Verginium, etc.,

    id. ib. 9, 19, 1: philosophorum consultorumque opiniones, Quint. 12, 11, 17:

    liber tuus et lectus est et legitur a me diligenter,

    Cic. Fam. 6, 5, 1:

    orationem,

    Quint. 1, 1, 6:

    aiunt multum legendum esse non multa,

    Plin. Ep. 7, 9, 15.—With a pers. obj.:

    antiquos et novos,

    Quint. 2, 5, 23:

    antiquos studiosius,

    id. 3, 6, 62:

    poëtas,

    id. 1, 4, 4. —In pass.:

    Horatius fere solus legi dignus,

    Quint. 10, 1, 96:

    si cum judicio legatur Cassius Severus,

    id. 10, 1, 116:

    dumque legar, mecum pariter tua fama legetur,

    Ov. Tr. 5, 14, 5:

    sepulcra legens,

    when reading epitaphs, Cic. de Sen. 7, 21:

    legentium plerisque,

    Liv. 1 praef. §

    4: opus nescio an minimae legentibus futurum voluptati,

    to my readers, Quint. 3, 1, 2; cf. id. 9, 4, 2; 2, 5, 3:

    nec Cynicos nec Stoica dogmata,

    Juv. 13, 121.— Absol.:

    legendi usus,

    Lact. 3, 25, 9:

    memoriam continuus legendi usus instruit,

    Macr. S. 1, 5, 1.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To read out, read aloud, recite (esp. freq. in post-Aug. authors):

    convocatis auditoribus volumen legere, etc.,

    Cic. Brut. 51, 191: codicem pro contione, id. Fragm. ap. Quint. 4, 4, 8:

    audio me male legere, dumtaxat versus, orationes enim commodius,

    Plin. Ep. 9, 34:

    obturem impune legentibus aures,

    Hor. Ep. 2, 2, 105:

    quem vero arripuit tenet occiditque legendo,

    with recitation, id. A. P. 475:

    quis dabit historico quantum daret acta legenti,

    to read him the news, Juv. 7, 104.—
    (β).
    To find in an author or a writing:

    ut scriptum legimus,

    Cic. Deiot. 7, 19:

    legi etiam scriptum, esse avem quandam, etc.,

    id. N. D. 2. 49 init.:

    ego vero haec scripta legi,

    id. Planc. 39, 94:

    praeterea scriptum legimus, Gallos in venatibus tinguere sagittas,

    Gell. 17, 15, 7. relatum legere, Nep. praef. 1.— Pass.:

    in aliis codicibus non peccato sed peccatis legitur,

    Aug. Cont. Jul. Rel. 1, 22; id. Don. Persev. 6 init. al.—
    C.
    A publicist's t. t.: legere senatum, to read over or call off the names of senators (which was done by the censors;

    v. lectio, II. A. 2.): censores fideli concordia senatum legerunt,

    Liv. 40, 51; 9, 29; 9, 30; 9, 46; 43, 15 al.—Hence, lĕgens, entis, Part. as subst. m., a reader ( poet. and in post-Aug. prose for lector), Ov. Tr. 1, 7, 25.— Plur., Liv. praef. 4; Quint. 3, 1, 2; Plin. 8, 16, 17, § 44; Tac. A. 4, 33.—Also, lectus, a, um, P. a., chosen, picked out, selected; choice, excellent (class.): argenti lectae numeratae minae, good, i. e. of full weight, Plaut. Ps. 4, 7, 50; so,

    argentum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 3:

    ut neque vir melior neque lectior femina in terris sit,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    lectissimi viri atque ornatissimi,

    id. Verr. 2, 1, 6, § 15; cf. id. Div. in Caecil. 9, 29:

    uxor lectissima,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    (verbis) lectis atque illustribus uti,

    id. de Or. 3, 37, 150:

    nihil est aliud... pulcre et oratorie dicere nisi optimis sententiis verbisque lectissimis dicere,

    id. Or. 68, 227:

    juvenum lectissime,

    Stat. S. 5, 1, 247; cf.:

    viginti lectis equitum comitatus,

    Verg. A. 9, 48.—Hence, adv.: lectē, choicely, selectly (very rare):

    ab lego lecte ac lectissime,

    Varr. L. L. 6, § 36 Müll.— Comp.:

    lectius,

    Varr. R. R. 1, 54, 2 (al. lecta).

    Lewis & Short latin dictionary > lego

  • 70 salvos

    salvus (ante-class. - vos), a, um, adj. [root sar, sal; v. salus], saved, preserved, unharmed, safe, unhurt, uninjured, well, sound, etc.
    I.
    In gen. (very freq. and class.; syn.: sospes, sanus, incolumis): Mars pater, te precor, pastores pecuaque salva servassis duisque bonam salutem valetudinemque mihi, etc., an ancient form of praver in Cato, R. R. 141, 3; cf.: si respublica populi Romani Quiritium ad quinquennium proximum salva servata erit hisce duellis, datum donum duit, etc., an ancient formula in making votive offerings. Liv. 22, 10; Plaut. Aul. 4, 6, 11; cf. also: di me servant, salva res est;

    salvum est, si quid non perit,

    id. ib. 2, 2, 30; id. Trin. 4, 3, 82: ita me gessi, Quirites, ut omnes salvi conservaremini, Cic. Cat. 3, 10, 25:

    eos suā stultitiā occidisse, cum tuā prudentiā salvi esse potuissent,

    id. Fam. 4, 3, 2:

    salvum atque incolumem exercitum transducere,

    Caes. B. C. 2, 32:

    civibus salvis atque incolumibus,

    id. ib. 1, 72; Cic. Div. in Caecil. 22, 72:

    non solum ut salvae et incolumes, verum etiam ut amplae atque potentes sint civitates,

    id. Inv. 2, 56, 169:

    filium tuom modo in portu vivum, salvom et sospitem vidi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 93: salvam et sospitem rempublicam, Aug. ap. Suet. Aug. 28:

    in re salvā (opp. in re perditā),

    Plaut. Trin. 3, 1, 9; so,

    salva res (opp. perdita),

    Ter. Eun. 2, 2, 27; cf. Plaut. Rud. 3, 5, 23: Ch. Obsecro, num navis periit? Ac. Salva est navis, id. Merc. 1, 2, 64; id. Rud. 4, 4, 5:

    etsi aliquo accepto detrimento, tamen summa exercitus salva, etc.,

    Caes. B. C. 1, 67 fin.:

    sana et salva sum,

    Plaut. Am. 2, 2, 98; cf. id. ib. 2, 2, 88;

    so with sanus,

    id. Ep. 4, 1, 36; id. Merc. 1, 2, 65 (al. sarta); id. Ps. 4, 6, 6:

    res publica sana ac salva,

    Cic. Fam. 12, 23, 3 al.;

    hence, in inscrr., without a connecting particle: SANVS SALVVS, or SALVVS SANVS,

    Inscr. Orell. 4360 and 2143:

    bene factum te advenisse, Pamphile, Atque adeo salvom atque validum... Nam illum vivum et salvom vellem,

    Ter. Hec. 3, 5, 6; 3, 5, 14:

    cum bene re gestā salvos convortor domum,

    Plaut. Stich. 3, 1, 1; so,

    salvom redire,

    id. Am. 3, 2, 67; id. Trin. 1, 2, 119; 5, 2, 58 al.:

    advenire,

    id. Curc. 4, 4, 5; cf.:

    tum illum debilem factum... in curiam esse delatum, cumque senatui somnium enarravisset, pedibus suis salvom revertisse,

    Cic. Div. 1, 26, 55:

    numquam salvis suis exuitur servitus muliebris,

    while their friends are living, Liv. 34, 7; cf.:

    nec est mendacio locus salvis, qui interfuerunt,

    Quint. 11, 2, 39:

    non uxor salvum te vult, non filius,

    Hor. S. 1, 1, 84:

    quis te salvo est opus?

    id. ib. 1, 9, 27: Am. Salvom signum est? So. Inspice. Am. Recte, ita est ut obsignavi, sound, uninjured, Plaut. Am. 2, 2, 142:

    vasa,

    id. Poen. 4, 2, 41:

    epistula (opp. conscissa),

    Cic. Fam. 7, 25, 1.— Poet.:

    Penelope,

    i. e. chaste, inviolate, Prop. 2, 9, 3; cf.:

    quid salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7:

    utinam salvis rebus colloqui potuissemus,

    while matters were still undisturbed, before all was lost, Cic. Fam. 4, 1, 1 et saep.—Rarely with dat.:

    siquidem ager nobis salvus est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 192; Ter. Hec. 4, 4, 21; cf. id. Ad. 3, 1, 11; id. Heaut. 1, 1, 108:

    minae viginti sanae ac salvae sunt tibi,

    Plaut. Ps. 4, 6, 6.—
    B.
    Freq. with a noun in the abl. absol., without violation of, saving:

    salvā lege,

    Cic. Rep. 3, 10, 17; cf.:

    hoc videmur esse consecuti, ut ne quid agi cum populo aut salvis auspiciis aut salvis legibus aut denique sine vi possit,

    id. Fam. 1, 2, 4:

    salvis auspiciis,

    id. Prov. Cons. 19, 45:

    salvo officio,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    salvo jure nostrae veteris amicitiae,

    id. Fam. 13, 77, 1:

    cupio tibi aliquā ex parte, quod salvā fide possim, parcere,

    id. Rosc. Am. 34, 95:

    quae salvā fide facere possit,

    id. Off. 3, 10, 44:

    pietate salvā,

    Ov. M. 15, 109:

    salvo pudore,

    id. P. 1, 2, 68:

    salvā virginitate,

    id. H. 16, 160:

    tuā re salvā,

    Plaut. Trin. 2, 2, 95; so,

    salvā causae ratione,

    Quint. 4, 2, 75:

    salvā conscientiā,

    Sen. Ep. 117, 1:

    salvā tractatione causae,

    Quint. 12, 10, 46:

    salvo poëtae sensu,

    id. 1, 9, 2:

    salva innocentia,

    id. 7, 2, 37:

    salva gratia,

    id. 11, 1, 71:

    salvo ordine,

    Stat. S. 5, 1, 181:

    ut salvo jam et composito die possis ibi manere,

    an unbroken day, Plin. Ep. 2, 17, 2: salvo eo, ut, etc., with this reservation or proviso, that, etc., Dig. 16, 3, 1, § 40.
    II.
    In partic.
    A.
    Salvus sum, I am safe, all is well with me, I am freed from my difficulties, etc.; and, salva res est, the affair is all right, all is well (belonging only to colloquial lang.).
    1.
    Salvos sum, salva spes est, ut verba audio, Plaut. Cas. 2, 5, 4:

    salvos sum, siquidem, etc.,

    id. Merc. 2, 3, 44; cf.:

    salvos sum, si haec vera sunt,

    Ter. And. 5, 6, 9:

    salvos sum, jam philosophatur,

    Plaut. Ps. 4, 2, 18; id. Rud. 2, 4, 24: Pa. Salva sum. Di. At ego perii, id. Stich. 2, 2, 15: si istam firmitudinem animi obtines;

    salvi sumus,

    id. As. 2, 2, 54: tace, obsecro;

    salvae sumus,

    Ter. Eun. 5, 1, 18: Pl. Me perisse praedicas. Dae. Meā quidem hercle causā salvos sis licet, Plaut. Rud. 1, 2, 51; cf. id. Ep. 4, 1, 21: ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio, may I die, if, etc., Cic. Att. 16, 13, a.—
    2.
    Di me servant, salva [p. 1624] res est, Plaut. Aul. 2, 2, 30:

    salva res est! bene promittit! spero servabit fidem,

    id. Ep. 1, 2, 21:

    salva res est, philosophatur quoque jam,

    id. Capt. 2, 2, 34:

    erubuit: salva res est,

    Ter. Ad. 4, 5, 9: salva res est;

    nimirum hic homines frigent,

    id. Eun. 2, 2, 37:

    euge, salva res est!

    Plaut. Rud. 4, 3, 98: surrexit; horsum se capessit;

    salva res,

    id. ib. 1, 2, 83.—
    3.
    In eccl. Lat., saved from sin, saved by Christ, Vulg. Act. 2, 21.—

    Esp.: salvum facere,

    to save, deliver, bring to salvation, Vulg. 1 Cor. 7, 16; id. Act. 16, 30 et saep.—
    B.
    Salvus sis, a term of greeting or welcome, for salve, how do you do? good-day to you! heaven bless you! also, at parting, farewell: Ge. Ibo atque hunc compellabo. Salvos sis. Di. Et tu salve, Plaut. Stich. 2, 1, 44; cf. id. Bacch. 3, 6, 7; Ter. And. 4, 5, 7: Pl. Pater, salveto. Dae. Salvos sies, Plaut. Rud. 1, 2, 15: Di. Salva sis. Phronesium. Ph. Salve, id. Truc. 2, 4, 8; id. Ep. 4, 1, 22; id. Mil. 3, 3, 28; id. Poen. 3, 5, 6.—In a double sense, Plaut. Pers. 4, 4, 30. —Hence, adv.: salvē, well, in good health, in good condition or circumstances (only in colloquial lang.): Mu. Salve multum, mi pater. Se. Salva sis:

    salven' advenio? salven' arcessi jubes?

    Plaut. Men. 5, 2, 26:

    Thallus ubi sit et quam salve agat,

    App. Mag. p. 302, 34; id. M. 1, p. 114, 13.—So the ellipt. expression, satin' salve? (sc. agis? agitur? res se habent? etc.) is all well? all right? Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 53; Ter. Eun. 5, 5, 8 Don.:

    percontantibus utrimque, Satin' salve, Sall. Fragm. Don. ad Ter. l. l.: cum pater Satin' salve? et quaenam ea moestitia esset? interrogaret eum,

    Liv. 40, 8, 2 (v. l. satin' salvae?); 3, 26, 9; 6, 34, 8; 10, 18, 11. —Once absol.: salvene? is all well? salvene, amabo? Plaut. Stich. 1, 1, 10.—In a double sense:

    (Lucretia) quaerenti viro, Satin' salve? Minime, inquit, quid enim salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7.— Comp. and sup. do not occur in the adj. or adv.

    Lewis & Short latin dictionary > salvos

  • 71 salvus

    salvus (ante-class. - vos), a, um, adj. [root sar, sal; v. salus], saved, preserved, unharmed, safe, unhurt, uninjured, well, sound, etc.
    I.
    In gen. (very freq. and class.; syn.: sospes, sanus, incolumis): Mars pater, te precor, pastores pecuaque salva servassis duisque bonam salutem valetudinemque mihi, etc., an ancient form of praver in Cato, R. R. 141, 3; cf.: si respublica populi Romani Quiritium ad quinquennium proximum salva servata erit hisce duellis, datum donum duit, etc., an ancient formula in making votive offerings. Liv. 22, 10; Plaut. Aul. 4, 6, 11; cf. also: di me servant, salva res est;

    salvum est, si quid non perit,

    id. ib. 2, 2, 30; id. Trin. 4, 3, 82: ita me gessi, Quirites, ut omnes salvi conservaremini, Cic. Cat. 3, 10, 25:

    eos suā stultitiā occidisse, cum tuā prudentiā salvi esse potuissent,

    id. Fam. 4, 3, 2:

    salvum atque incolumem exercitum transducere,

    Caes. B. C. 2, 32:

    civibus salvis atque incolumibus,

    id. ib. 1, 72; Cic. Div. in Caecil. 22, 72:

    non solum ut salvae et incolumes, verum etiam ut amplae atque potentes sint civitates,

    id. Inv. 2, 56, 169:

    filium tuom modo in portu vivum, salvom et sospitem vidi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 93: salvam et sospitem rempublicam, Aug. ap. Suet. Aug. 28:

    in re salvā (opp. in re perditā),

    Plaut. Trin. 3, 1, 9; so,

    salva res (opp. perdita),

    Ter. Eun. 2, 2, 27; cf. Plaut. Rud. 3, 5, 23: Ch. Obsecro, num navis periit? Ac. Salva est navis, id. Merc. 1, 2, 64; id. Rud. 4, 4, 5:

    etsi aliquo accepto detrimento, tamen summa exercitus salva, etc.,

    Caes. B. C. 1, 67 fin.:

    sana et salva sum,

    Plaut. Am. 2, 2, 98; cf. id. ib. 2, 2, 88;

    so with sanus,

    id. Ep. 4, 1, 36; id. Merc. 1, 2, 65 (al. sarta); id. Ps. 4, 6, 6:

    res publica sana ac salva,

    Cic. Fam. 12, 23, 3 al.;

    hence, in inscrr., without a connecting particle: SANVS SALVVS, or SALVVS SANVS,

    Inscr. Orell. 4360 and 2143:

    bene factum te advenisse, Pamphile, Atque adeo salvom atque validum... Nam illum vivum et salvom vellem,

    Ter. Hec. 3, 5, 6; 3, 5, 14:

    cum bene re gestā salvos convortor domum,

    Plaut. Stich. 3, 1, 1; so,

    salvom redire,

    id. Am. 3, 2, 67; id. Trin. 1, 2, 119; 5, 2, 58 al.:

    advenire,

    id. Curc. 4, 4, 5; cf.:

    tum illum debilem factum... in curiam esse delatum, cumque senatui somnium enarravisset, pedibus suis salvom revertisse,

    Cic. Div. 1, 26, 55:

    numquam salvis suis exuitur servitus muliebris,

    while their friends are living, Liv. 34, 7; cf.:

    nec est mendacio locus salvis, qui interfuerunt,

    Quint. 11, 2, 39:

    non uxor salvum te vult, non filius,

    Hor. S. 1, 1, 84:

    quis te salvo est opus?

    id. ib. 1, 9, 27: Am. Salvom signum est? So. Inspice. Am. Recte, ita est ut obsignavi, sound, uninjured, Plaut. Am. 2, 2, 142:

    vasa,

    id. Poen. 4, 2, 41:

    epistula (opp. conscissa),

    Cic. Fam. 7, 25, 1.— Poet.:

    Penelope,

    i. e. chaste, inviolate, Prop. 2, 9, 3; cf.:

    quid salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7:

    utinam salvis rebus colloqui potuissemus,

    while matters were still undisturbed, before all was lost, Cic. Fam. 4, 1, 1 et saep.—Rarely with dat.:

    siquidem ager nobis salvus est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 192; Ter. Hec. 4, 4, 21; cf. id. Ad. 3, 1, 11; id. Heaut. 1, 1, 108:

    minae viginti sanae ac salvae sunt tibi,

    Plaut. Ps. 4, 6, 6.—
    B.
    Freq. with a noun in the abl. absol., without violation of, saving:

    salvā lege,

    Cic. Rep. 3, 10, 17; cf.:

    hoc videmur esse consecuti, ut ne quid agi cum populo aut salvis auspiciis aut salvis legibus aut denique sine vi possit,

    id. Fam. 1, 2, 4:

    salvis auspiciis,

    id. Prov. Cons. 19, 45:

    salvo officio,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    salvo jure nostrae veteris amicitiae,

    id. Fam. 13, 77, 1:

    cupio tibi aliquā ex parte, quod salvā fide possim, parcere,

    id. Rosc. Am. 34, 95:

    quae salvā fide facere possit,

    id. Off. 3, 10, 44:

    pietate salvā,

    Ov. M. 15, 109:

    salvo pudore,

    id. P. 1, 2, 68:

    salvā virginitate,

    id. H. 16, 160:

    tuā re salvā,

    Plaut. Trin. 2, 2, 95; so,

    salvā causae ratione,

    Quint. 4, 2, 75:

    salvā conscientiā,

    Sen. Ep. 117, 1:

    salvā tractatione causae,

    Quint. 12, 10, 46:

    salvo poëtae sensu,

    id. 1, 9, 2:

    salva innocentia,

    id. 7, 2, 37:

    salva gratia,

    id. 11, 1, 71:

    salvo ordine,

    Stat. S. 5, 1, 181:

    ut salvo jam et composito die possis ibi manere,

    an unbroken day, Plin. Ep. 2, 17, 2: salvo eo, ut, etc., with this reservation or proviso, that, etc., Dig. 16, 3, 1, § 40.
    II.
    In partic.
    A.
    Salvus sum, I am safe, all is well with me, I am freed from my difficulties, etc.; and, salva res est, the affair is all right, all is well (belonging only to colloquial lang.).
    1.
    Salvos sum, salva spes est, ut verba audio, Plaut. Cas. 2, 5, 4:

    salvos sum, siquidem, etc.,

    id. Merc. 2, 3, 44; cf.:

    salvos sum, si haec vera sunt,

    Ter. And. 5, 6, 9:

    salvos sum, jam philosophatur,

    Plaut. Ps. 4, 2, 18; id. Rud. 2, 4, 24: Pa. Salva sum. Di. At ego perii, id. Stich. 2, 2, 15: si istam firmitudinem animi obtines;

    salvi sumus,

    id. As. 2, 2, 54: tace, obsecro;

    salvae sumus,

    Ter. Eun. 5, 1, 18: Pl. Me perisse praedicas. Dae. Meā quidem hercle causā salvos sis licet, Plaut. Rud. 1, 2, 51; cf. id. Ep. 4, 1, 21: ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio, may I die, if, etc., Cic. Att. 16, 13, a.—
    2.
    Di me servant, salva [p. 1624] res est, Plaut. Aul. 2, 2, 30:

    salva res est! bene promittit! spero servabit fidem,

    id. Ep. 1, 2, 21:

    salva res est, philosophatur quoque jam,

    id. Capt. 2, 2, 34:

    erubuit: salva res est,

    Ter. Ad. 4, 5, 9: salva res est;

    nimirum hic homines frigent,

    id. Eun. 2, 2, 37:

    euge, salva res est!

    Plaut. Rud. 4, 3, 98: surrexit; horsum se capessit;

    salva res,

    id. ib. 1, 2, 83.—
    3.
    In eccl. Lat., saved from sin, saved by Christ, Vulg. Act. 2, 21.—

    Esp.: salvum facere,

    to save, deliver, bring to salvation, Vulg. 1 Cor. 7, 16; id. Act. 16, 30 et saep.—
    B.
    Salvus sis, a term of greeting or welcome, for salve, how do you do? good-day to you! heaven bless you! also, at parting, farewell: Ge. Ibo atque hunc compellabo. Salvos sis. Di. Et tu salve, Plaut. Stich. 2, 1, 44; cf. id. Bacch. 3, 6, 7; Ter. And. 4, 5, 7: Pl. Pater, salveto. Dae. Salvos sies, Plaut. Rud. 1, 2, 15: Di. Salva sis. Phronesium. Ph. Salve, id. Truc. 2, 4, 8; id. Ep. 4, 1, 22; id. Mil. 3, 3, 28; id. Poen. 3, 5, 6.—In a double sense, Plaut. Pers. 4, 4, 30. —Hence, adv.: salvē, well, in good health, in good condition or circumstances (only in colloquial lang.): Mu. Salve multum, mi pater. Se. Salva sis:

    salven' advenio? salven' arcessi jubes?

    Plaut. Men. 5, 2, 26:

    Thallus ubi sit et quam salve agat,

    App. Mag. p. 302, 34; id. M. 1, p. 114, 13.—So the ellipt. expression, satin' salve? (sc. agis? agitur? res se habent? etc.) is all well? all right? Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 53; Ter. Eun. 5, 5, 8 Don.:

    percontantibus utrimque, Satin' salve, Sall. Fragm. Don. ad Ter. l. l.: cum pater Satin' salve? et quaenam ea moestitia esset? interrogaret eum,

    Liv. 40, 8, 2 (v. l. satin' salvae?); 3, 26, 9; 6, 34, 8; 10, 18, 11. —Once absol.: salvene? is all well? salvene, amabo? Plaut. Stich. 1, 1, 10.—In a double sense:

    (Lucretia) quaerenti viro, Satin' salve? Minime, inquit, quid enim salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7.— Comp. and sup. do not occur in the adj. or adv.

    Lewis & Short latin dictionary > salvus

  • 72 sententia

    sententĭa, ae, f. [for sentientia, from sentio], a way of thinking, opinion, judgment, sentiment; a purpose, determination, decision, will, etc.
    I.
    Lit. (cf.: opinio, voluntas, studium).
    A.
    In gen.:

    quoniam sententiae atque opinionis meae voluistis esse participes, nihil occultabo et quoad potero, vobis exponam, quid de quāque re sentiam,

    Cic. de Or. 1, 37, 172:

    sententia et opinio mea,

    id. ib. 2, 34, 146:

    senis sententia de nuptiis,

    Ter. And. 1, 3, 2:

    de aliquā re,

    id. Ad. 3, 5, 5; id. Phorm. 2, 4, 4; cf.:

    de diis immortalibus habere non errantem et vagam, sed stabilem certamque sententiam,

    Cic. N. D. 2, 1, 2:

    de hac sententiā Non demovebor,

    Plaut. Pers. 3, 1, 45; cf. Cic. Verr. 1, 17, 52:

    de sententiā deducere, deicere, depellere, deterrere, decedere, desistere, etc., v. h. vv.: nisi quid tua secus sententia est,

    Plaut. Ep. 2, 2, 95; cf.:

    mihi sententia eadem est,

    id. Trin. 2, 4, 44:

    adhuc in hac sum sententiā, nihil ut faciamus nisi, etc.,

    Cic. Fam. 4, 4, 5:

    eā omnes stant sententiā,

    Plaut. Curc. 2, 1, 35; cf.:

    perstat in sententiā Saturius,

    Cic. Rosc. Com. 18, 56; so,

    in sententiā manere, permanere, etc., v. h. vv.: non prima sed melior vicit sententia,

    Plin. Pan. 76, 2.— Plur.:

    variis dictis sententiis, quarum pars censebant, etc.,

    Caes. B. G. 7, 77:

    erant sententiae, quae censerent,

    id. B. C. 2, 30:

    sententiae numerantur, non ponderantur,

    Plin. Ep. 2, 12, 5:

    nos quibus Cotta tantum modo locos ac sententias hujus disputationis tradidisset,

    the leading thoughts, Cic. de Or. 3, 4, 16.—Prov.:

    quot homines, tot sententiae,

    many men, many minds, Ter. Phorm. 2, 4, 14; Cic. Fin. 1, 5, 15. —
    2.
    In the phrases,
    (α).
    Sententia est, with subj.-clause, it is my purpose, will, opinion, etc., Auct. Her. 3, 24, 40:

    si honestatem tueri ac retinere sententia est,

    if one's purpose be, if one be determined, Cic. Off. 3, 33, 116; and: stat sententia, with obj.clause, Ov. M. 8, 67; cf.

    , parenthetically: sic stat sententia,

    id. ib. 1, 243.—
    (β).
    De sententiā alicujus aliquid facere, Cic. Cael. 29, 68:

    neque ego haud committam, ut si quid peccatum siet, Fecisse dicas de meā sententiā,

    according to my wish, to suit me, Plaut. Bacch. 4, 9, 115:

    gerere,

    Cic. Sull. 19 fin.; cf. id. Verr. 2, 5, 21, § 53; id. Att. 16, 16, C, § 11; 7, 5 fin.; Liv. 38, 45, 5 et saep.—
    (γ).
    Meā quidem sententiā, in my opinion or judgment, as I think:

    nimis stulte faciunt, meā quidem sententiā,

    Plaut. Men. 1, 1, 5:

    meā quidem sententiā,

    id. Cas. 3, 3, 1; id. Poen. 5, 6, 1; Ter. Ad. 1, 1, 40; 5, 9, 2; id. Phorm. 2, 2, 21;

    and simply meā sententiā,

    Plaut. Ep. 3, 3, 11; id. Merc. 2, 3, 58; Cic. Rep. 1, 26, 42; 1, 45, 69; id. de Or. 2, 23, 95 al.—
    (δ).
    Ex meā (tuā, etc.) sententiā, according to my ( thy, etc.) wish:

    quoniam haec evenerunt nostrā ex sententiā,

    Plaut. Men. 5, 9, 89; id. Cist. 1, 2, 7; id. Men. 2, 2, 1; 5, 7, 30; id. Truc. 5, 72; id. Capt. 2, 3, 87; Ter. Heaut. 4, 3, 5; Cic. Fam. 2, 7, 3; 2, 15, 1; and more freq., simply ex sententiā, to one's mind or liking, Plaut. Pers. 1, 1, 18; id. Capt. 2, 2, 97; id. Mil. 4, 1, 1; id. Aul. 4, 1, 3; id. Truc. 5, 69; Ter. Heaut. 4, 5, 17; id. Hec. 5, 4, 32; id. Phorm. 2, 1, 26; Cic. de Or. 1, 27, 123; id. Att. 5, 21; id. Fam. 1, 7, 5; 12, 10, 2; Sall. J. 43, 5 et saep. (v. also infra, B. 2.).—
    (ε).
    Praeter animi sententiam, against one's inclination:

    quam (crapulam) potavi praeter animi mei sententiam,

    Plaut. Rud. 2, 7, 29.—
    B.
    In partic., publicists' and jurid. t.t., an official determination, a decision, sentence, judgment, vote (cf. suffragium):

    SENATVOS SENTENTIAM VTEI SCIENTES ESETIS, EORVM SENTENTIA ITA FVIT, S. C. de Bacch.: (L. Tarquinius) antiquos patres majorum gentium appellavit, quos priores sententiam rogabat,

    Cic. Rep. 2, 20, 35:

    non viribus... res magnae geruntur, sed consilio, auctoritate, sententiā,

    id. Sen. 6, 17:

    (Marcellinus) sententiam dixit, ut, etc.... postea Racilius de privatis me primum sententiam rogavit, etc.,

    id. Q. Fr. 2, 1, 2:

    accurate sententiam dixi... factum est senatusconsultum in meam sententiam,

    id. Att. 4, 1, 6:

    DE SENATVOS SENTENTIAD... DE PR. VRBANI SENATVOSQVE SENTENTIAD, S. C. de Bacch.: ex senatus sententiā,

    Cic. Fam. 12, 4, 1:

    victos paucis sententiis,

    Liv. 22, 61, 8.—Hence, sententiam dare, to vote:

    meae partes exquirendae magis sententiae quam dandae sunt,

    Liv. 8, 20, 12:

    omnes in eam sententiam ierunt,

    id. 23, 10, 4:

    cum in hanc sententiam pedibus omnes issent,

    id. 22, 56, 1:

    aliquem sequor, aliquem jubebo sententiam dividere,

    to divide the question, Sen. Vit. Beat. 3, 2; cf.:

    quod fieri in senatu solet... cum censuit aliquis quod ex parte mihi placeat, jubeo illum dividere sententiam et sequor,

    id. Ep. 21, 9.—Hence, de eventu fortuna judicat, cui de me sententiam non do, I give no vote, Sen. Ep. 14, 16.—Of the people in the comitia:

    de singulis magistratibus sententiam ferre,

    Cic. Agr. 2, 11, 26:

    de quo foedere populus Romanus sententiam non tulit,

    id. Balb. 15, 34.—Of the votes of judges:

    itur in consilium: servus ille innocens omnibus sententiis absolvitur, quo facilius vos hunc omnibus sententiis condemnare possitis,

    Cic. Verr. 2, 4, 45, § 100; id. Clu. 26, 72:

    condemnatur enim perpaucis sententiis,

    id. Verr. 2, 1, 30, § 75: M. Cato (judex) sententiam dixit, pronounced the decision or sentence, id. Off. 3, 16, 66:

    sententiis paribus reus absolvitur,

    Sen. Ep. 81, 26.—
    2.
    Ex animi mei (tui) sententiā, in the formula of an oath, to the best of my ( your) knowledge and belief, on my ( your) conscience:

    (majores) jurare ex sui animi sententiā quemque voluerunt,

    Cic. Ac. 2, 47, 146:

    quod ex animi tui sententiā juraris, id non facere perjurium est,

    id. Off. 3, 29, 108; Liv. 22, 53, 10; 43, 15 fin. —In a play on this signif. and that of ex sententiā, supra:

    ridicule illud L. Nasica censori Catoni, cum ille: Ex tui animi sententiā tu uxorem habes? Non hercule, inquit, ex animi mei sententiā,

    Cic. de Or. 2, 64, 260; cf. Quint. 8, 5 init.; Gell. 4, 20, 2 sqq.— Transf., as a formula of assurance:

    me quidem, ex animi mei sententiā, nulla oratio laedere potest,

    by my faith, Sall. J. 85, 27.—
    II.
    Transf., of words, discourse, etc., sense, meaning, signification, idea, notion, etc.:

    sonitum ut possis sentire, neque illam Internoscere, verborum sententiam quae sit,

    Lucr. 4, 561:

    cum verbum potest in duas plurisve sententias accipi,

    Auct. Her. 4, 53, 67:

    cum continenter verbum non in eādem sententiā ponitur,

    Cic. Or. 39, 136:

    formantur et verba et sententiae paene innumerabiliter,

    id. de Or. 3, 52, 201:

    cognitā sententiā verba subtiliter exquiri noluerunt,

    id. Caecin. 20, 57:

    quod summum bonum a Stoicis dicitur convenienter naturae vivere, id habet hanc, ut opinor, sententiam: cum virtute congruere semper,

    id. Off. 3, 3, 13:

    haec (philosophia) nos docuit, ut nosmet ipsos nosceremus: cujus praecepti tanta vis, tanta sententia est, ut ea non homini cuipiam, sed Delphico deo tribueretur,

    such depth of meaning, id. Leg. 1, 22, 58:

    legis (with vis),

    id. ib. 2, 5, 11:

    de Domitio dixit versum Graecum eādem sententiā, quā etiam nos habemus Latinum: Pereant amici, etc.,

    id. Deiot. 9, 25:

    est vitium in sententiā, si quid absurdum, aut alienum est,

    id. Opt. Gen. 3, 7; cf. id. de Or. 3, 52, 200.—
    B.
    Concr.
    1.
    In gen., a thought expressed in words; a sentence, period: dum de singulis sententiis breviter [p. 1672] disputo, Cic. Phil. 13, 10, 22:

    est brevitate opus, ut currat sententia, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 9:

    initia et clausulae sententiarum,

    Quint. 9, 3, 45; cf. id. 9, 3, 36; 11, 3, 135; 8, 4, 26; 9, 4, 18; 9, 4, 29; 10, 1, 130 al.—
    2.
    In partic., a philosophical proposition, an aphorism, apophthegm, maxim, axiom (cf. praeceptum): selectae (Epicuri) brevesque sententiae, quas appellatis kurias doxas, Cic. N. D. 1, 30, 85:

    quid est tam jucundum cognitu atque auditu, quam sapientibus sententiis gravibusque verbis ornata oratio et perpolita,

    id. de Or. 1, 8, 31:

    acutae,

    id. ib. 2, 8, 34:

    concinnae acutaeque,

    id. Brut. 78, 272; Quint. 8, 5, 2 sq.; 9, 3, 76; 10, 1, 60;

    11, 3, 120 al.: (Sophocles) sententiis densus,

    id. 10, 1, 68; cf. id. 10, 1, 90; 10, 1, 102:

    subiti ictūs sententiarum,

    Sen. Ep. 100, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > sententia

См. также в других словарях:

  • MYSTERIA Romana — Ciceroni in Ep. ad Atticum ter memorata, in sui explanatione dudum occupatos tenuêre summos Viros. In ult. l. 5. Quum scies, Romae intercalatum sit nec ne, velim ad me scribascertum, quô die Mysteria futura sint. Sic Ep. 1. l. 6. Faciesque me,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • SENATUSCONSULTUM — dictum est, quod Senatus iussit atque constituit. Hoc quomodo fieri solitum sit in Rep. Rom. paucis exponam. Qui Senatum habitutus erat, immolabat hostiam prius atque auspicabatur, uti discimus ex Appiano de bello Civili l. 2. ubi de Caesaris,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • OPHIR — signisicat cinerem, seu incinerationem, aut rectius cineream, pulverulentam terram, Ebraice Gap desc: Hebrew Estque nomen regioni et terrae sic dictae ab Ophir filio iectanis, nepote Eberi ex Gen. c. 10. v. 29. utpote qui cum fratre suo Havilah… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • METALLA — I. METALLA Sardiniae oppid. apud Antonin. inter Nespolim, et Sulchos. Civita de Glesie Cluverio. II. METALLA sub Imperatorib. Gentilibus, habitacula piorum fuêre: Clemens enim Episcopus Romanus et Martyr Chersonesum deputatus, 2000. Christianorum …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SABBATUM — vox a quiete, Hebr. Gap desc: Hebrew deducta, vel septimum diem Gen. c. 2. v. 2. Exod. c. 20. v. 10. vel septimi anni otium, Lev. c. 25. v. 4. 5. 6. denotat. Longior transsatio est, cum ipsam septimanam comprehendit, ut in illo, Ieiuno bis in… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • parler — Parler: Loqui, Fari, Fabulari, Crepare, Verba facere, Mittere vocem, Voces facere, Sermocinari. {{t=g}}paralaléin,{{/t}} esse puto (ait Budaeus) quod lingua vernacula pro verbo loqui, Verba facere, dicit Parler, et {{t=g}}paralalian,{{/t}} quod… …   Thresor de la langue françoyse

  • PLANETAE — I. PLANETAE Herodot. et Plinio, vide Planctae. II. PLANETAE stellae erraticae multis, Nigidio Errones dicti, apud A. Gellium, l. 14. c. 1. quinque antiquis tantum fuêre, a Veterib. Astrologis, in tres sectas, Chaldaicam, Aegyptiacam et Graecam… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • advenir — Advenir, Obtingere, Incessere, Euenire, Accidere, Cadere, Aduenire, Contingere. Qui est à advenir, ou qui doit advenir, Casurus, Incasurus, Euenturus. Chose demonstrant quelque autre chose à advenir, Signum, Ostentum, Prodigium. Laisser ou… …   Thresor de la langue françoyse

  • LITURGIA — Gr. λειτουργία, voxapud patres in Eccl. frequens, non uno semper eodemque modo accipitur. Λειτουργεῖν primâ notione, est opus facere publicum, vel publice, quae significatio postea sese laxius explicuit. Apud Graecos Scriptores Platonem, Aristor …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»