-
61 vinum
vīnum, ī, n. (οινος aus Ϝοινος, dah. in der Vulgärspr. auch vīnus, ī, m., Petron. 41, 12; vgl. Schol. Bern. Verg. georg. 2, 98), I) eig. u. meton.: 1) eig.: vinum album, Plaut. u. Varro fr.: vinum alienigena (Ggstz. vinum patriae), SC. vet.: asperum, Ter.: atrum, Plaut.: russum, Vopisc.: austerum, Colum.: bonum, Varro u. Gell.: Chium, Scrib. Larg.: cibarium, ordinärer, Varro fr.: doliare, Faßwein = junger, noch nicht abgezogener Wein, ICt.: dulce, Hor.: Falernum, Cic.: firmum, Gell.: fugiens, in Gärung übergehender, Cic.: indigena, Plin.: iucundum, Gell.: lene, Ter.: leve, Cic.: mensale, gewöhnlicher Tischwein, Vopisc.: mutatum, umgeschlagener, Hor.: nigrum, Varro fr.: novum, Varro fr. u. Cic.: odoratum, Plin. u. Lact.: semen vino proximum gustu, von weinartigem Geschmack, Plin.: vinum tenue, Ov.: vetus, Varro fr., Cic. u. Lact. – vini, somni, stupri plenus, Cic.: vino vel infusus (begossen) vel aspersus (angegossen) = betrunken od. angetrunken, Macr. – vini minister, Mundschenk, Sen. ep. 47, 5 (7): a vinis, Aufseher der Weinvorräte, Corp. inscr. Lat. 6, 8527: u. so adiutor a vinis, Gehilfe des Aufsehers über die Weinvorräte, Vizeaufseher, Corp. inscr. Lat. 6, 5062 u. 9091. – vinus (s. oben) mihi in cerebrum abiit, Petron.: bibere vinum, Sen.: defaecare vinum, Colum. u. Plin.: non omne vinum vetustate coacescit, Cic.: suave vinum de duro fieri, Pallad.: defundere (abgießen, abziehen) mutatum vinum, Hor.: defundere vinum e pleno (vom vollen Fasse), Lucil. fr.: degustare vinum, Cato u. ICt.: diffundere vinum de doliis, de seriis, auf mehrere Gefäße abziehen, umfüllen, Colum.: u. so vinum in amphoras, in cados, ICt.: edormire nocturnum omne vinum, Gell.: evanescit vinum vetustate, Cic.: exhalare vinum, Cic.: exhausisse tantum vini in Hippiae nuptiis, ut etc., Cic.: male ferre (schlecht vertragen) vinum, Cic.: incalescere vino, Liv.: vino madere, Plaut. u. Sen.: obruere se vino, sich im W. überladen, Cic.: u. so vino epulisque obrui (v. einem Knaben), Nep.: in convivio procedere in multum vini, im Weine ziemlich viel tun, Liv.: redolere vinum (v. Speisebrocken), Cic.: servare vinum in vetustatem, bis er alt wird, Cato: sumere (zu sich nehmen) vinum, vinum meracius, Cic. – Plur. vina, teils = Weinsorten, zB. Cato r.r. 147 u. 148, 2. Cic. Tusc. 5, 13. Plin. 13, 27. Hor. sat. 2, 8, 38: vina tot consulum regionumque, Sen. ep. 114, 26; teils übh. Wein, zB. Sen. nat. qu. 4, 13, 3. Plin. 14, 35. Fronto de fer. Als. 3. p. 224, 19 N. Lucr. 2, 391. Verg. ecl. 5, 71. Hor. carm. 1, 11, 6. Ov. met. 8, 274. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 1, 600. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 15. – 2) meton.: a) der Wein = die Weintrauben, vinum pendens, Cato r.r. 147 (148): vinum priusquam coctum est pendet putidum, Plaut. trin. 526: vinum legere (lesen), Varro LL. 5, 94 u. 6, 16. – b) der Wein = die Weinstöcke, locus vino optimus, Cato r.r. 6, 4: vinum conserere, serere, Cato r.r. 6, 4 (u. daraus Varro r.r. 1, 25. Plin. 14, 46). – c) der Wein = das Weintrinken, intemperantia vini, Liv.: vino lustrisque confectus, Cic.: in vino immodestus, Ter.: vini parcus, Suet. u. (Ggstz. ad cibum promptus) Treb. Poll.: vini parcissimus, Suet.: in vinum pronior, Liv.: vino ultra modum deditum esse, Sen.: ad vinum diserti, Cic.: in vino ridere, Cic.: ex vino vacillare, Cic. fr.: in popinis, alea, vino tempus aetatis omne consumpsisse, Cic.: festo die invitatio benigna et hilaritas iuvenalis utrosque in vinum traxit, machte, daß beide Gesellschaften wacker tranken, Liv.: oft per vinum, infolge des Weintrinkens, in der Trunkenheit, zB. neque per vinum umquam ex me exoritur discidium in convivio, Plaut.: quae fieri solere concedimus sive in quiete sive per vinum sive per insaniam, Cic.: Demetrius per vinum, quod excluderetur, paulisper vociferatus in convivium redit, Liv.: per vinum lapsus est, Sen. – II) übtr., aus Früchten usw. gemachter Wein, Fruchtwein, Obstwein, vinum palmeum, Plin.: vinum ex fico, Plin.: ex malis, Pallad.: de malis granatis, Pallad.: de piris, Pallad.: vinum palmis exprimere, Plin.
-
62 verto
verto (arch. vorto), ĕre, verti, versum - tr. - [st1]1 [-] tourner, faire tourner. - ora huc et huc vertere, Hor. Epo. 4, 9: faire tourner les visages ici et là. - manum non vertere, Cic. Fin. 5, 93: ne pas tourner la main = ne pas se donner de la peine. - mét. pecuniam ad se vertere, Cic. Caecil. 57: faire tourner l'argent de son côté, le faire venir à soi, le détourner à son profit. [st1]2 [-] retourner. - stilum in tabulis suis vertere, Cic. Verr. 2, 101: retourner son style [pour effacer] sur ses tablettes. - ferro terram vertere, Virg. G. 1, 147: retourner la terre avec le fer. - cf. Hor. S. 1, 1, 28. - se vertere, Caes. BC. 3, 51, 2: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite. - terga vertere, Caes. BG. 1, 53, etc.: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite. - hostem in fugam vertere, Liv. 30, 33, 16: mettre l'ennemi en fuite. - iter retro vertere, Liv. 28, 3, 1: rebrousser chemin. [st1]3 [-] passif à sens réfléchi se tourner; tourner. - ad lapidem verti, Lucr. 5, 1199: se tourner vers une pierre. - ad caedem verti, Liv. 1, 7, 2: se tourner vers le meurtre, en venir au meurtre. - vertitur caelum, Virg. En. 2, 250: le ciel tourne. - cf. Cic. Nat. 2, 97; Lucr. 5, 510. - au fig. vertetur orbis, Cic. Rep. 2, 45: le cercle tournera = il y aura une révolution [politique]. [st1]4 [-] retourner, tourner sens dessus dessous, renverser. - proceras fraxinos vertere, Hor. O. 3, 25, 16: renverser les frênes altiers. - ab imo moenia Trojae vertere, Virg. En. 5, 810: renverser de fond en comble les murs de Troie. - au fig. cuncta vertere, Tac. H. 1, 2: renverser, bouleverser tout. - cf. Tac. An. 2, 42; 3, 36. - aliquem vertere, Ov. M. 12, 139: terrasser qqn. [st1]5 [-] au fig. tourner dans tel, tel sens; donner telle ou telle direction. - di bene vortant quod agas, Ter. Phorm. 552: que les dieux donnent une heureuse issue à ton entreprise. - cf. Plaut. Aul. 175, etc. - vertere aliquid in contumeliam alicujus, Caes. BC. 1, 8: faire tourner qqch à la honte de qqn. - vertere aliquid in religionem, Liv. 5, 14, 2: faire de qqch une question religieuse. - avec deux dat. alicui aliquid vitio vertere, Cic. Fam. 7, 6, 1: faire à qqn une tare, un crime de qqch. - quo se verteret, non habebat, Cic. Phil. 2, 73: il ne savait où se tourner = quel parti prendre. - cf. Cic. Div. 2, 149. - quo me vortam? Ter. Hec. 516: où me tourner? - totus in Persea versus, Liv. 40, 5, 9: tout dévoué à Persée. - summa curae in Bostarem versa erat, Liv. 26, 12, 10: la direction des affaires était retombée sur Bostar. [st1]6 [-] changer, convertir, transformer. - in Amphitruonis vortit sese imaginem, Plaut. Amph. 121: il prend la figure d'Amphitryon. - terra in aquam se vertit, Cic. Nat. 3, 31: la terre se change en eau. - Auster in Africum se vertit, Caes. BC. 3, 26: l'Auster fait place à l'Africus. - vides versa esse omnia, Cic. Amer. 61: tu vois que tout est retourné. - solum vertere: émigrer. - passif à sens réfl. in rabiem cepit verti jocus, Hor. Ep. 2, 1, 149: la plaisanterie commença à se changer en rage. - poét. formam vertitur oris, Virg. En. 9, 646: il se change le visage. [st1]7 [-] faire passer d'une langue dans une autre, traduire. - Platonem vertere, Cic. Fin. 1, 7: traduire Platon. - ex Graeco aliquid in Latinum sermonem vertere, Liv. 25, 39, 12: traduire qqch du grec en latin. - vertere multa de Graecis, Cic. Tusc. 2, 26: traduire beaucoup du grec. - ut e Graeco vertam, Cic. Ac. 1, 26: pour traduire le mot grec. [st1]8 [-] passif à sens réfléchi se dérouler. - Brundisii omne certamen vertitur, Cic. Att. 8, 14, 1: toute la lutte se déroule à Brindes. - cf. Liv. 30, 3, 1. - in aliqua re verti: rouler sur un sujet. - in jure causa vertebatur, Cic. Br. 145: la cause roulait sur un point de droit. - cf. Cic. Verr. 5, 133. [st1]9 [-] dépendre de, reposer sur; attribuer à, faire remonter à. - omnia in unius potestate vertentur, Cic. Verr. pr. 20: tout reposera sur le (dépendra du) pouvoir d'un seul. - spes civitatis in dictatore vertitur, Liv. 4, 31, 4: tout l'espoir de la cité repose sur un dictateur. - vertitur totum id in voluntate Philippi, Cic.: cela dépend totalement de Philippe. - in eo vertitur puellae salus, si, Liv. 3, 46, 6: le salut de la jeune fille dépend de cette condition que.... - cf. Liv. 35, 18, 8 ; 41, 23, 5. - impers. vertebatur utrum... an, *Liv. 39, 48, 3: on agitait la question de savoir si... ou si... - vertitur res in meo foro, Plaut.: cela est de ma compétence. - omnium secundorum adversorumque causas in deos vertere, Liv. 28, 11, 1: faire remonter aux dieux la cause de tous les événements, bons et mauvais. - intr. - [st1]1 [-] se tourner, se diriger. - in fugam vertere, Liv. 38, 26, 8: se mettre à fuir, prendre la fuite. - au fig. verterat pernicies in accusatorem, Tac. An. 11, 37: la perte se tournait contre l'accusateur, l'accusateur se perdait lui-même. - alio vertunt, Tac. An. 1, 18: ils prennent un autre parti. [st1]2 [-] tourner, avoir telle ou telle suite. - quae res bene vortat mihi, Plaut. Cap. 361: et puisse l'affaire bien tourner pour moi. - cf. Plaut. Cap. 662. - quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet, Liv. 1, 28, 1: avec le souhait que (en souhaitant que) l'affaire ait une heureuse issue, il ordonne aux Albains de réunir leur camp à celui des Romains. - cf. Liv. 3, 26, 9 ; 3, 35, 8,- 7, 39, 13, etc. - detrimentum in bonum verteret, Caes. BC. 3, 73, 6: le mal deviendrait un bien. - cf. Liv. 2, 3, 3 ; 26, 6, 16. [st1]3 [-] tourner, changer; se changer, se transformer. - jam verterat fortuna, Liv. 5, 49, 5: déjà la fortune avait tourné. - eo audacia provectum, ut verteret, Tac. An. 4, 10: venir à ce point d'audace de changer, de prendre le contrepied, d'intervertir les rôles. - totae solidam in glaciem vertere lacunae, Virg. G. 3, 365: des lacs entiers se sont transformés en un bloc de glace. [st1]4 [-] part. prés. vertens: se déroulant [fig.]: - anno vertente, Cic. Quinct. 40; Nat. 2,53; Nep. Ages. 4, 4: pendant que l'année se déroule, au cours de l'année [ou] d'une année. - annus vertens, Cic. Rep. 6, 24: la grande année astronomique, la grande révolution du monde.* * *verto (arch. vorto), ĕre, verti, versum - tr. - [st1]1 [-] tourner, faire tourner. - ora huc et huc vertere, Hor. Epo. 4, 9: faire tourner les visages ici et là. - manum non vertere, Cic. Fin. 5, 93: ne pas tourner la main = ne pas se donner de la peine. - mét. pecuniam ad se vertere, Cic. Caecil. 57: faire tourner l'argent de son côté, le faire venir à soi, le détourner à son profit. [st1]2 [-] retourner. - stilum in tabulis suis vertere, Cic. Verr. 2, 101: retourner son style [pour effacer] sur ses tablettes. - ferro terram vertere, Virg. G. 1, 147: retourner la terre avec le fer. - cf. Hor. S. 1, 1, 28. - se vertere, Caes. BC. 3, 51, 2: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite. - terga vertere, Caes. BG. 1, 53, etc.: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite. - hostem in fugam vertere, Liv. 30, 33, 16: mettre l'ennemi en fuite. - iter retro vertere, Liv. 28, 3, 1: rebrousser chemin. [st1]3 [-] passif à sens réfléchi se tourner; tourner. - ad lapidem verti, Lucr. 5, 1199: se tourner vers une pierre. - ad caedem verti, Liv. 1, 7, 2: se tourner vers le meurtre, en venir au meurtre. - vertitur caelum, Virg. En. 2, 250: le ciel tourne. - cf. Cic. Nat. 2, 97; Lucr. 5, 510. - au fig. vertetur orbis, Cic. Rep. 2, 45: le cercle tournera = il y aura une révolution [politique]. [st1]4 [-] retourner, tourner sens dessus dessous, renverser. - proceras fraxinos vertere, Hor. O. 3, 25, 16: renverser les frênes altiers. - ab imo moenia Trojae vertere, Virg. En. 5, 810: renverser de fond en comble les murs de Troie. - au fig. cuncta vertere, Tac. H. 1, 2: renverser, bouleverser tout. - cf. Tac. An. 2, 42; 3, 36. - aliquem vertere, Ov. M. 12, 139: terrasser qqn. [st1]5 [-] au fig. tourner dans tel, tel sens; donner telle ou telle direction. - di bene vortant quod agas, Ter. Phorm. 552: que les dieux donnent une heureuse issue à ton entreprise. - cf. Plaut. Aul. 175, etc. - vertere aliquid in contumeliam alicujus, Caes. BC. 1, 8: faire tourner qqch à la honte de qqn. - vertere aliquid in religionem, Liv. 5, 14, 2: faire de qqch une question religieuse. - avec deux dat. alicui aliquid vitio vertere, Cic. Fam. 7, 6, 1: faire à qqn une tare, un crime de qqch. - quo se verteret, non habebat, Cic. Phil. 2, 73: il ne savait où se tourner = quel parti prendre. - cf. Cic. Div. 2, 149. - quo me vortam? Ter. Hec. 516: où me tourner? - totus in Persea versus, Liv. 40, 5, 9: tout dévoué à Persée. - summa curae in Bostarem versa erat, Liv. 26, 12, 10: la direction des affaires était retombée sur Bostar. [st1]6 [-] changer, convertir, transformer. - in Amphitruonis vortit sese imaginem, Plaut. Amph. 121: il prend la figure d'Amphitryon. - terra in aquam se vertit, Cic. Nat. 3, 31: la terre se change en eau. - Auster in Africum se vertit, Caes. BC. 3, 26: l'Auster fait place à l'Africus. - vides versa esse omnia, Cic. Amer. 61: tu vois que tout est retourné. - solum vertere: émigrer. - passif à sens réfl. in rabiem cepit verti jocus, Hor. Ep. 2, 1, 149: la plaisanterie commença à se changer en rage. - poét. formam vertitur oris, Virg. En. 9, 646: il se change le visage. [st1]7 [-] faire passer d'une langue dans une autre, traduire. - Platonem vertere, Cic. Fin. 1, 7: traduire Platon. - ex Graeco aliquid in Latinum sermonem vertere, Liv. 25, 39, 12: traduire qqch du grec en latin. - vertere multa de Graecis, Cic. Tusc. 2, 26: traduire beaucoup du grec. - ut e Graeco vertam, Cic. Ac. 1, 26: pour traduire le mot grec. [st1]8 [-] passif à sens réfléchi se dérouler. - Brundisii omne certamen vertitur, Cic. Att. 8, 14, 1: toute la lutte se déroule à Brindes. - cf. Liv. 30, 3, 1. - in aliqua re verti: rouler sur un sujet. - in jure causa vertebatur, Cic. Br. 145: la cause roulait sur un point de droit. - cf. Cic. Verr. 5, 133. [st1]9 [-] dépendre de, reposer sur; attribuer à, faire remonter à. - omnia in unius potestate vertentur, Cic. Verr. pr. 20: tout reposera sur le (dépendra du) pouvoir d'un seul. - spes civitatis in dictatore vertitur, Liv. 4, 31, 4: tout l'espoir de la cité repose sur un dictateur. - vertitur totum id in voluntate Philippi, Cic.: cela dépend totalement de Philippe. - in eo vertitur puellae salus, si, Liv. 3, 46, 6: le salut de la jeune fille dépend de cette condition que.... - cf. Liv. 35, 18, 8 ; 41, 23, 5. - impers. vertebatur utrum... an, *Liv. 39, 48, 3: on agitait la question de savoir si... ou si... - vertitur res in meo foro, Plaut.: cela est de ma compétence. - omnium secundorum adversorumque causas in deos vertere, Liv. 28, 11, 1: faire remonter aux dieux la cause de tous les événements, bons et mauvais. - intr. - [st1]1 [-] se tourner, se diriger. - in fugam vertere, Liv. 38, 26, 8: se mettre à fuir, prendre la fuite. - au fig. verterat pernicies in accusatorem, Tac. An. 11, 37: la perte se tournait contre l'accusateur, l'accusateur se perdait lui-même. - alio vertunt, Tac. An. 1, 18: ils prennent un autre parti. [st1]2 [-] tourner, avoir telle ou telle suite. - quae res bene vortat mihi, Plaut. Cap. 361: et puisse l'affaire bien tourner pour moi. - cf. Plaut. Cap. 662. - quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet, Liv. 1, 28, 1: avec le souhait que (en souhaitant que) l'affaire ait une heureuse issue, il ordonne aux Albains de réunir leur camp à celui des Romains. - cf. Liv. 3, 26, 9 ; 3, 35, 8,- 7, 39, 13, etc. - detrimentum in bonum verteret, Caes. BC. 3, 73, 6: le mal deviendrait un bien. - cf. Liv. 2, 3, 3 ; 26, 6, 16. [st1]3 [-] tourner, changer; se changer, se transformer. - jam verterat fortuna, Liv. 5, 49, 5: déjà la fortune avait tourné. - eo audacia provectum, ut verteret, Tac. An. 4, 10: venir à ce point d'audace de changer, de prendre le contrepied, d'intervertir les rôles. - totae solidam in glaciem vertere lacunae, Virg. G. 3, 365: des lacs entiers se sont transformés en un bloc de glace. [st1]4 [-] part. prés. vertens: se déroulant [fig.]: - anno vertente, Cic. Quinct. 40; Nat. 2,53; Nep. Ages. 4, 4: pendant que l'année se déroule, au cours de l'année [ou] d'une année. - annus vertens, Cic. Rep. 6, 24: la grande année astronomique, la grande révolution du monde.* * *Verto, vertis, verti, versum, vertere. Virgil. Tourner, Virer, Vertir.\Omnia vertere. Cic. Renverser tout et gaster.\In Africum se vertit Auster. Caesar. S'est tourné, ou changé, et mué en, etc.\Agrum vertere. Plin. Labourer, Bescher, Fouir.\Animam nequeo vertere. Plaut. Je ne puis avoir mon haleine.\Arces vertere. Virgil. Evertir, Ruiner, Ruer par terre.\Arma vertere aduersus Carthaginenses pro Romanis. Liu. Tourner.\Aures ad pacem vertere. Propert. Prester l'oreille, et entendre à faire paix.\Beneficium vertere in grauissimam iniuriam. Plin. iunior. Tourner et faire revenir un grand plaisir à un grand dommage.\Dulcia se in bilem vertunt. Horat. Se convertissent en, etc.\In bonum vertere. Quintil. Tourner à bien.\Caelum vertitur. Virgil. Le temps se change, L'air se trouble.\Causas secundorum et aduersorum vertere in deos. Liu. Tourner et rejecter sur Dieu.\In qua, causa vertitur. Quintil. Consiste, Gist.\Brundusii omne certamen vertitur. Cic. Le debat est à la ville de Brundis, qui premier entrera dedens.\In cinerem vertere. Ouid. Brusler et mettre en cendre.\In consuetudinem vertere. Tacit. Tourner à coustume.\In contumeliam suam vertere quod alius gesserit. Caesar. Prendre à injure, Interpreter le faict d'aucun estre faict par despit de soy.\Crateras vertere. Virgil. Haulser le cul à la tasse, Boire tout ce qui est dedens.\In crimen vertere quod gloriae esse debet. Liu. Blasmer aucun de ce dont il doibt estre loué.\Culpam vertere in gloriam. Plin. iunior. Tourner le blasme à honneur.\Culpam omnem belli a plubico consilio in Annibalem vertentes. Liu. Tournants et rejectants le blasme sur Annibal.\Dies vertitur. Propert. Le temps se change.\In epilogis vertitur discrimen, quo modo se dicenti, qui excitatur, accommodet. Quintil. Le grand danger gist en cela.\In discrimine verti dicuntur res. Liu. Quand elles sont en danger.\In dorsum vertere. Plin. Renverser sur le dos, le ventre en hault.\Elocutionem vertere. Plin. iunior. Changer de language.\In facies omnes se vertere. Virgil. Se desguiser en toutes facons.\In fugam vertere aliquem. Liu. Le mettre en fuite.\Glebas vertere vomere. Lucret. Labourer la terre.\Gradum vertere. Ouid. Fuir en arriere.\In inuidiam vertit se gloria. Liu. Commence à estre enviee.\In iocum aliquid vertere. Plin. Tourner à jeu, et s'en moquer.\Iras in aliquem vertere. Liu. Se courroucer contre aucun, Se prendre à aucun de quelque meffaict.\Iter retro vertere. Liu. Reculer.\In laudem vertere. Tacit. Estre tourné à louange.\In ludibrium vertere. Tacit. Commencer à estre moqué.\In lupos vertere homines. Plin. Muer, Transformer.\Ad luxuriam vertere vsum alicuius rei. Plin. Convertir, ou Tourner en abuz, En abuser au lieu d'en user.\Moenia vrbis ab imo vertere. Virgilius. Evertir et jecter par terre.\In se oculos omnium vertere. Liu. Attirer les yeuls de touts sur soy.\Orbes torui luminis ad aliquem vertere. Ouid. Regarder de travers et de mauvais oeil.\In perniciem vertere alicui rem aliquam. Plin. Luy tourner à dommage.\In vnius potestate ac moderatione vertuntur omnia. Cic. Tout est gouverné par un seul.\Praelium eo versum est. Liu. Toute la baterie tourna celle part.\In priuatum vertere pecuniam. Liu. Destourner en sa bourse, en faire son prouffit particulier.\Vertitur eadem quaestio in pluribus iudiciis. Paulus iuris. Est demenee, Debatue, et agitee.\Quo me vertam, nescio, vel non habeo. Cic. Je ne scay où me tourner, Je ne scay que je doy faire ne devenir, Je n'y entens rien.\Quoquo te verteris. Cic. De quel costé que tu te tournes, Quelque chose que tu scaches ne dire ne faire.\In religionem vertere. Liu. Faire scrupule.\In rem suam vertere. Vlpian. Tirer ou tourner à son prouffit particulier.\Vertere Rempub. in meliorem statum. Tranquil. Reformer.\In eo res vertitur. Liu. Tout l'affaire gist en cela, C'est le neud de la matiere.\Tribus in rebus fere vertitur omnis virtus. Ci. Consiste, Gist.\Res vertitur in periculo. Plaut. La chose est en danger.\Vertitur res in meo foro. Plaut. Le cas me touche.\Salus mea in eo vertitur. Liu. Gist ou consiste en cela.\Ad se vertere partem alicuius rei. Cic. Prendre et tirer à soy.\Vertere se in aliquem. Liu. Tourner son affection sur aucun, et luy favoriser, Encliner au parti d'aucun.\In seipsum vertitur. Cic. Il ne fait bien que à soymesme. B.\Segetem vertere. Plin. Labourer.\Sententiam vertere retro. Virgil. Changer d'opinion.\Sese in faciem alterius vertere. Plaut. Se desguiser en la forme d'un autre.\Spes ciuitatis in eo vertitur. Liu. Gist et consiste en cela.\Ad spem vel in spem vertere. Liu. Mettre en esperance.\Vertere stultitiae aliquid alicui. Plaut. Luy imputer à folie.\Stylum in tabulis vertere. Cic. Effacer ce qu'on a escript.\Non in supplicio crimen meum vertitur. Cic. Mon accusation ne gist pas pour avoir puni aucun.\Facinora atque flagitia sua ipsi quoque in supplicium verterant. Tacit. Luy estoyent tournez, etc.\Tempus hyemis vertitur, vel mutatur aestate. Columella. Se change en esté.\Terga vertere. Liu. Tourner le dos, S'enfuir.\Terra in aquam se vertit. Cic. Se mue, etc.\Terram vertere. Virgil. Fouir, Bescher, Labourer.\Terram bidentibus vertere. Columel. Labourer.\Vitio vertere. Horat. Imputer à vice.\Quis erit, vitio qui id non vertat tibi? Plaut. Qui ne te blasme de ce?\In voluntate Philippi id totum vertitur. Liu. Gist et consiste en la volunté de, etc.\Vertere fabulas, Platonem, Aristotelem. Cic. Tourner ou traduire d'un language en autre, comme de Grec en Latin.\Vertere, pro Verti, absolute. Liuius, Iam verterat fortuna, iam deorum opes, etc. Estoit desja tournee.\Si res forte melius vertisset. Gellius. Si la chose se fust mieulx portee.\Bene tibi vertat haec res. Plautus. Dieu vueille que la chose te tourne à bien.\Quae res tibi vertat male. Terent. Que meschoir t'en puist il, Que froide joye t'en envoye Dieu, Dieu t'en doint froide joye.\Deus bene vertat. Plaut. Dieu vueille tourner tout à bien.\Vertunt res male. Plaut. Viennent mal.\Male vertit res pecuaria mihi apud vos. Plaut. Je ne me suis point trouvé bon marchant d'avoir acheté du bestail.\In perniciem alicui vertere dicitur res aliqua. Liu. Quand elle luy porte dommage, ou luy tourne à dommage.\Vertere. Plaut. Emprunter argent à interest pour payer ses debtes.\Vertitur, Impersonale, pro Disceptatur. Liu. Vertebatur et vtrum manerent in Achaico consilio Lacedaemonii. On debatoit, On disputoit, On disceptoit, etc. -
63 compello
1. com-pello, pulī, pulsum, ere, I) zusammentreiben, omne totius provinciae pecus, Cic.: greges in unum, Verg.: qui dispersos homines in agris et in tectis silvestribus abditos ratione quādam compulit unum in locum et congregavit, Cic. – übtr., qui hosce amores nostros dispulsos conpulit, Plaut. asin. 737 sq.II) beitreiben, eintreiben, nach einem Punkte hintreiben, einem Punkte zutreiben (Ggstz. expellere, propellere, auch intercludere), 1) eig.: a) leb. Wesen u. bewegliche Ggstde.: α) treibend, non cetera solum ex agris, sed pecus quoque omne in urbem, Liv.: pecoris vim ingentem in saltum avium, Liv.: armentum in speluncam, Liv.: agnos in gregem ovium, Varr.: greges ad fontem, Calp.: pecora atque homines ex agris in silvas, Caes.: poet. m. Dat., haedorum gregem hibisco, nach dem Eibisch hintreiben, Verg.: u. m. Ang. womit? virgā horridā imaginem nigro gregi, der schw. H. zutreiben, Hor. – β) verfolgend, drängend wohin treiben, jagen, drängen, sprengen, wohin (zu gehen, zu springen, einzulaufen usw.) nötigen (bes. als milit. t. t.), alqm in plagas (v. Hunden), Plaut.: consules e foro in curiam, Liv.: Atrebates celeriter ex loco superiore in flumen, Caes.: equites hostium essedariosque in silvas collesque, Caes.: perterritos Pompeianos in mare navesque passim, Auct. b. Afr.: naves reliquas in portum, Caes.: Roma-————nos in castra, Liv.: u. (im Bilde) alqm in totam Academiam, Cic.: u. (im Bilde) orationem tantas in angustias et in Stoicorum dumeta, Cic. – tyranni militem ad castra, Liv.: effuso cursu ad castra compelli (v. Reitern), Liv. – adversarios intra moenia, Nep.: Romanos intra vallum, Liv.: Helvios intra oppida ac muros, Caes.: – alqm domum suam (Ggstz. alqm domo suā expellere), Cic.: alqm Dyrrhachium (Ggstz. alqm a Dyrrhachio intercludere), Caes. – alqm domum vi et armis, Cic.: u. im Passiv, Caesar eruptione subitā compulsus in scapham, zu springen genötigt, Suet.: noto compulsus eodem, verschlagen, Verg. – von lebl. Subjj., quā (die) nos declive sub antrum caeruleus subitis compulit imber aquis, Ov.: quos sacramenti metus ad eiusmodi latebras compulerat, Suet.b) lebl. Objj.: α) konkr. Objj.: spiritum (den Luftzug) compellere et in artum agere, Sen.: c. eo lanae paululum, Cels.: utroque mari terram in artas fauces compellente, Curt. – bes. als chirurg. t. t., medicamenta intus, gewaltsam eingeben, Cels.: fistulam in ipsam vesicam, einbringen, Cels.: acum per eam (membranam) in alteram oram, hindurchführen, Cels.: oriculario clystere acetum per plagam in vesicam, einspritzen, Cels.: intestinum intus od. retro, os od. maxillam in sedem suam, zurücktreiben, Cels. – β) eine äußere Tätigkeit wohin treiben, drängen,————spielen, omne Auruncum bellum Pometiam compulsum est, Liv.: eodemque (Arbelam) magnae partis amicorum eius ac militum fugam fortuna compulerat, Curt.2) übtr., jmd. in eine Lage, einen Zustand od. zu einem Vorhaben, Entschlusse, Gefühle usw. drängen, nötigen, a) in eine Lage, in einen Zustand, eo illos compuli, ut neque pedestri itinere neque navibus commeatu iuvari possint, Caes.: hostes eo compulit, ut locorum angustiis clausi plures fame quam ferro interirent, Nep. – dah. prägn., jmd. bedrängen, in die Enge treiben, ceteras nationes conterruit, compulit, domuit, Cic. de prov. cons. 33.b) zu einem Entschlusse, Vorhaben, Gefühle usw. treiben, drängen, nötigen, bestimmen, α) bl. alqm, zB. ut ex magna parte (eum) compellere atque errantem regere posset, Caes. b. c. 3, 57, 3: compulsus a populo regnum suscepit, Iustin.: vocibus consulis, terrore praesentis exercitus, minis amicorum Pompeii plerique compulsi inviti et coacti Scipionis sententiam sequuntur, Caes. – β) alqm m. Ang. wohin? wozu? αα) durch ad od. in mit Akk., alqm ad pacem, Liv.: alqm ad mortem, Quint.: alqm ad mortem voluntariam, Curt.: alqos ad defectionem, Curt.: alqm fame ad deditionem, Suet.: alqm ad confessionem, Suet.: alqm carminibus ad laqueum, Plin.: alqm in eundem metum, Liv.: in hunc sensum et allici beneficiis homi-————num et compelli iniuriis, Cic. – v. lebl. Subjj., si qua res te ad pacem compellet, Liv.: non nos odium regnive cupido compulit ad bellum, Ov. – ββ) durch ut m. Konj., Athenienses compulit, ut festinarent ad opem urbi ferendam, Frontin.: cuius filiam ut repudiaret, nullo metu compelli potuit, Vell. – γγ) durch folg. Infin. (s. Mencken Obss. p. 137 sq.), virum compulit in campestribus locis amoenitatem naturae genere huius operis imitari, Curt.: filias nubere servis suis compellit, Iustin.: et cives et tempus compulerunt regem iussa nefanda pati, Ov.: et ipse Numa hydromantian facere compulsus est, Augustin. de civ. dei 7, 35 in. – ⇒ spätlat. Perf. compulsi, wov. compulseris, Isid. de nat. rer. 30, 1.————————2. com-pello, āvī, ātum, āre (Intens. v. 1. compello), jmd. mit einem Tone gleichsam berühren = jmd. (freundlich oder ernsthaft) ansprechen, anreden, I) im allg.: alqm voce, Enn. fr. u. Verg.: alqm blande, Ov. – u. jmd. beim Namen nennen, anreden, anrufen (s. Fabri Liv. 23, 47, 2), alqm nominatim, Cornif. rhet., od. nomine, Liv. u.a. – II) prägn.: A) jmd. in der Absicht, daß er etw. tue od. bewillige, ansprechen, angehen, alqm talibus dictis, Ov. met. 8, 787. – bes. einer Frau unehrbare Anträge machen, alqam, Hyg. fab. 57: alqam de stupro, Val. Max. 6, 1, 12. – B) jmd. zur Rede setzen od. stellen, 1) übh., jmd. hart anreden, anlassen, laute Vorwürfe machen, ausschelten, schmähen (s. Duker Liv. 34, 2, 8. Fabri Liv. 22, 12, 12), alqm edicto, Cic.: mulieres, Liv.: ne compellarer inultus, Hor. – dah. (bes. mit dopp. Acc.) jmd. mit einem beschimpfenden Namen od. Titel nennen, ihn so u. so schelten, schimpfen, alqm magnā voce cuculum, Hor.: alqm fratricidam impiumque, Nep.: alqm pro cunctatore segnem, Liv.: gladiatores Samnitium nomine, mit dem Spottnamen »Samniter« belegen, Liv. – 2) insbes., als gerichtl. t. t., jmd. vor Gericht zur Rede setzen, ihn anklagen (vgl. Drak. Liv. 43, 2, 11. Manut. Cic. ep. 8, 12, 3. die Auslgg. zu Suet. Caes. 17, 2), iudicem, Cic.: alqm eā lege etc., Cael. in Cic. ep.: alqm hoc crimine in————contione, Nep.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > compello
-
64 vinum
vīnum, ī, n. (οινος ausοινος, dah. in der Vulgärspr. auch vīnus, ī, m., Petron. 41, 12; vgl. Schol. Bern. Verg. georg. 2, 98), I) eig. u. meton.: 1) eig.: vinum album, Plaut. u. Varro fr.: vinum alienigena (Ggstz. vinum patriae), SC. vet.: asperum, Ter.: atrum, Plaut.: russum, Vopisc.: austerum, Colum.: bonum, Varro u. Gell.: Chium, Scrib. Larg.: cibarium, ordinärer, Varro fr.: doliare, Faßwein = junger, noch nicht abgezogener Wein, ICt.: dulce, Hor.: Falernum, Cic.: firmum, Gell.: fugiens, in Gärung übergehender, Cic.: indigena, Plin.: iucundum, Gell.: lene, Ter.: leve, Cic.: mensale, gewöhnlicher Tischwein, Vopisc.: mutatum, umgeschlagener, Hor.: nigrum, Varro fr.: novum, Varro fr. u. Cic.: odoratum, Plin. u. Lact.: semen vino proximum gustu, von weinartigem Geschmack, Plin.: vinum tenue, Ov.: vetus, Varro fr., Cic. u. Lact. – vini, somni, stupri plenus, Cic.: vino vel infusus (begossen) vel aspersus (angegossen) = betrunken od. angetrunken, Macr. – vini minister, Mundschenk, Sen. ep. 47, 5 (7): a vinis, Aufseher der Weinvorräte, Corp. inscr. Lat. 6, 8527: u. so adiutor a vinis, Gehilfe des Aufsehers über die Weinvorräte, Vizeaufseher, Corp. inscr. Lat. 6, 5062 u. 9091. – vinus (s. oben) mihi in cerebrum abiit, Petron.: bibere vinum, Sen.: defaecare vinum, Colum. u. Plin.: non omne vinum vetustate coacescit, Cic.:
————suave vinum de duro fieri, Pallad.: defundere (abgießen, abziehen) mutatum vinum, Hor.: defundere vinum e pleno (vom vollen Fasse), Lucil. fr.: degustare vinum, Cato u. ICt.: diffundere vinum de doliis, de seriis, auf mehrere Gefäße abziehen, umfüllen, Colum.: u. so vinum in amphoras, in cados, ICt.: edormire nocturnum omne vinum, Gell.: evanescit vinum vetustate, Cic.: exhalare vinum, Cic.: exhausisse tantum vini in Hippiae nuptiis, ut etc., Cic.: male ferre (schlecht vertragen) vinum, Cic.: incalescere vino, Liv.: vino madere, Plaut. u. Sen.: obruere se vino, sich im W. überladen, Cic.: u. so vino epulisque obrui (v. einem Knaben), Nep.: in convivio procedere in multum vini, im Weine ziemlich viel tun, Liv.: redolere vinum (v. Speisebrocken), Cic.: servare vinum in vetustatem, bis er alt wird, Cato: sumere (zu sich nehmen) vinum, vinum meracius, Cic. – Plur. vina, teils = Weinsorten, zB. Cato r.r. 147 u. 148, 2. Cic. Tusc. 5, 13. Plin. 13, 27. Hor. sat. 2, 8, 38: vina tot consulum regionumque, Sen. ep. 114, 26; teils übh. Wein, zB. Sen. nat. qu. 4, 13, 3. Plin. 14, 35. Fronto de fer. Als. 3. p. 224, 19 N. Lucr. 2, 391. Verg. ecl. 5, 71. Hor. carm. 1, 11, 6. Ov. met. 8, 274. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 1, 600. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 15. – 2) meton.: a) der Wein = die Weintrauben, vinum pendens, Cato r.r. 147 (148): vinum priusquam coctum est pendet putidum, Plaut.————trin. 526: vinum legere (lesen), Varro LL. 5, 94 u. 6, 16. – b) der Wein = die Weinstöcke, locus vino optimus, Cato r.r. 6, 4: vinum conserere, serere, Cato r.r. 6, 4 (u. daraus Varro r.r. 1, 25. Plin. 14, 46). – c) der Wein = das Weintrinken, intemperantia vini, Liv.: vino lustrisque confectus, Cic.: in vino immodestus, Ter.: vini parcus, Suet. u. (Ggstz. ad cibum promptus) Treb. Poll.: vini parcissimus, Suet.: in vinum pronior, Liv.: vino ultra modum deditum esse, Sen.: ad vinum diserti, Cic.: in vino ridere, Cic.: ex vino vacillare, Cic. fr.: in popinis, alea, vino tempus aetatis omne consumpsisse, Cic.: festo die invitatio benigna et hilaritas iuvenalis utrosque in vinum traxit, machte, daß beide Gesellschaften wacker tranken, Liv.: oft per vinum, infolge des Weintrinkens, in der Trunkenheit, zB. neque per vinum umquam ex me exoritur discidium in convivio, Plaut.: quae fieri solere concedimus sive in quiete sive per vinum sive per insaniam, Cic.: Demetrius per vinum, quod excluderetur, paulisper vociferatus in convivium redit, Liv.: per vinum lapsus est, Sen. – II) übtr., aus Früchten usw. gemachter Wein, Fruchtwein, Obstwein, vinum palmeum, Plin.: vinum ex fico, Plin.: ex malis, Pallad.: de malis granatis, Pallad.: de piris, Pallad.: vinum palmis exprimere, Plin. -
65 contero
con-tero, trīvī, trītum, ere, zusammenreiben = zerreiben, I) im engern Sinne, in kleine Teile zerreiben, zerbröckeln, zerrühren, zerdrücken, cornua cervi, Ov.: pabula (poetisch = Kräuter), Ov.: alqd coquere et deinde conterere, Cels.: multa (viele harte Körper) duorum digitorum allisione c., Treb. Poll. – m. cum u. Abl., ruta contrita cum melle, Cels. – m. in od. ex u. Abl., c. araneum in oleo vetere, Plin.: ruta cum caseo in vino contrita, Plin.: ruta ex aceto contrita, Cels. – mit in od. ad u. Akk., radicem aridam in pulverem, Plin.: alqd cum aqua ad mellis crassitudinem, Varro. – II) im weitern Sinne, zerreiben = abreiben, nach u. nach aufreiben, 1) im allg.: a) nach u. nach austilgen, eius omnes gravissimas iniurias voluntariā quādam oblivione freiwillig aus dem Gedächtnis tilgen, Cic. ep. 1, 9, 20. – b) als ganz wertlos gleichsam mit Füßen-, in den Staub treten = geringschätzig behandeln, α) Lebl.: reliqua c. et contemnere (Ggstz. virtutem ad caelum efferre), Cic. Tusc. 5, 85: praeter hoc (praemium), quod iam contritum et contemptum putatur, für ganz wertlos u. der Beachtung unwert gilt, Cic. Sest. 86. – β) leb. Wesen, schmählich bloßstellen, alqm contemptim, Plaut. u. Naev. fr.: alqm suā oratione, Plaut.: alqm indigno quaestu, Plaut. – 2) insbes., durch häufigen, allzuhäufigen Gebrauch physisch od. geistig abreiben, zuschan den reiben, nach u. nach aufreiben, erschöpfen, a) übh.: α) Lebl.: ferrum, Ov.: viam sacram, abtreten (= oft betreten), Prop. – m. Abl. (durch), παιδείαν Κύρου legendo, Cic.: u. (im Bilde) memoriam, infelicem supellectilem pluribus et diversis officiis, Quint. – Sprichw., Herculi (= Herculis) c. quaestum, des H. Gewinn vertun (= die größten Reichtümer durchbringen), Plaut. most. 984 (und dazu Lorenz). – β) leb. Wesen, deren Körper und Kräfte, boves et vires agricolarum, Lucr.: corpora ipsa ac manus silvis ac paludibus emuniendis, Tac. – dah. se conterere u. Passiv conteri medial, sich (geistig) abmühen, contritus ad regiam, der sich bei der Basilika in Prozessen abgemüht (herumgeschlagen) hat, Cic. Caecin. 14. – gew. m. in u. Abl., se in musicis, geometria, astris, Cic.: conteri in causis et in negotiis et in foro, Cic.: conteri in foro amicorum litibus, Plin. ep. – b) eine Zeit zubringen, hinbringen, verbringen, im üblen Sinne = verstreichen lassen (vgl. die Auslgg. zu Sall. Cat. 4, 1), frustra tempus, Cic. – m. cum u. Abl., cum alqo diem, Cic. – mit in u. Abl., omne otiosum tempus in studiis, Cic.: aetatem in litibus, Cic.: aetatem in syllabis, Sen.: vitam atque aetatem suam in quaerendo, Ter.: in multis bellis et asperis aetatem sine fructu, ohne Aussicht auf Lohn sein Leben opfern, Amm. – mit bl. Abl. (mit, durch), tempus audiendis fabulis, Plin. ep.: diei brevitatem conviviis, longitudinem noctis stupris et flagitiis, Cic.: diem abaco et latrunculis, Macr.: bonum otium socordiā atque desidiā, Sall. – c) Mühe verwenden, aufwenden, operam, Plaut. most. 581: operam frustra, Ter. Phorm. 209. – d) in Rede u. schriftl. Darstellung abnutzen, erschöpfen, im üblen Sinne abdreschen, quae autem sunt horum temporum, ea iam contrivimus, Cic. – u. im Partiz., proverbium vetustate contritum, Cic.: communia et contrita praecepta, Cic. – / Ungew. Perf. conterui, Apul. met. 8, 23. Itala psalm. 104, 33 u.a. (aber Ven. Fort. 6, 4, 34 jetzt conterruit); vgl. Charis. 48, 4.
-
66 cado
cădo, ĕre, cĕcĭdi, căsum - intr. - - voir l'article cado de Gaffiot. [st1]1 [-] tomber, choir, s'abattre, se détacher, descendre. - cadere ab alto (cadere altius): tomber de haut. - ab aliquo cadere: tomber sous les coups de qqn. - cadere de (ex) equo: tomber de cheval. - cadere ex arbore: tomber de l'arbre. - cadere in (qqf. ad) terram: tomber à terre. - alte cadere: tomber de haut. - cadere de manibus: tomber des mains. - cadit aure lapis, Mart.: une pierre précieuse pend à son oreille. - cadunt montes, Lucr.: des montagnes s'affaissent. - amnis cadit in sinum maris, Liv;: le fleuve se jette dans la mer. - cadere in laqueos: tomber dans les filets. - cadere in legem: tomber sous le coup de la loi. - cadere in vituperationem: s'exposer au blâme. - cadere in calumniam: s'exposer à la chicane. - cadere sub imperium (potestatem) alicujus: tomber au pouvoir de qqn. [st1]2 [-] tomber mourant, succomber, mourir, périr; être immolé (comme victime). - cadere fraude, Tac.: succomber victime de la ruse. - suo Marte cadunt, Mart.: ils périssent frappés de leurs propres armes. - tibi cadet hostia, Virg.: une victime te sera immolée. [st1]3 [-] succomber (en justice), être abattu. - causā cadere, Cic. Inv. 2: perdre son procès. - formulā cadere, Sen. Ep. 48: perdre son procès. - cadere in judicio, Cic.: perdre son procès. [st1]4 [-] coïncider, tomber juste, s'appliquer, convenir. - cadere in + acc.: cadrer avec, convenir à, coïncider avec, concerner. - in eam diem cadunt nummi, Cic.: c'est ce jour-là que tombe le paiement. - ea vita in sapientem solum cadit: cette vie ne convient qu’au sage. - vota cadunt, Tib.: les voeux se réalisent. - ei, ut cadet, ita solvetur, Cic.: on le paiera à chaque échéance. - ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. Fam. 15: que ton arrivée ne tombe pas à un moment tout à fait inopportun. - cadit ergo in bonum virum mentiri? Cic. Off. 3: un homme de bien est-il donc capable de mentir? - cadit in quemquam tantum scelus? Virg.: quelqu'un est-il capable de commettre un tel crime? - illud dictum in hos cadere videtur, Cic.: ce mot semble s'appliquer à eux. [st1]5 [-] tomber (du cornet, au jeu de dés), échoir, arriver par hasard, survenir, aboutir. - cadebat ut: il arrivait que. - ut cuique ceciderit primo, Liv.: chacun dans l'ordre qu'aura fixé le sort. - quibus ad portas cecidit custodia sorti, Virg.: à qui la garde des portes est échue par le sort. - cadere in irritum (ad irritum, in cassum): n'aboutir à rien, échouer, avorter. - aliter res cecidit ac putaram, Cic.: la situation tourna autrement que je ne l'avais pensé. - cadere in morbum, Cic.: tomber malade. - hoc cadit permoleste: cela tombe mal. - hoc cecidit mihi peropportune, quod... Cic.: il arriva fort à propos pour moi que... [st1]6 [-] se terminer, finir, cesser, diminuer, se calmer. - cadere in syllabas longiores, Cic.: se terminer sur des syllabes longues. - cadit pretium: le prix diminue. - non debemus cadere animis, Cic. Fam. 6, 1, 4: nous ne devons pas nous laisser abattre, nous ne devons pas perdre courage. - cadunt vires, Lucr.: les forces s'épuisent. - cadit ira metu, Ov.: la crainte apaise la colère.* * *cădo, ĕre, cĕcĭdi, căsum - intr. - - voir l'article cado de Gaffiot. [st1]1 [-] tomber, choir, s'abattre, se détacher, descendre. - cadere ab alto (cadere altius): tomber de haut. - ab aliquo cadere: tomber sous les coups de qqn. - cadere de (ex) equo: tomber de cheval. - cadere ex arbore: tomber de l'arbre. - cadere in (qqf. ad) terram: tomber à terre. - alte cadere: tomber de haut. - cadere de manibus: tomber des mains. - cadit aure lapis, Mart.: une pierre précieuse pend à son oreille. - cadunt montes, Lucr.: des montagnes s'affaissent. - amnis cadit in sinum maris, Liv;: le fleuve se jette dans la mer. - cadere in laqueos: tomber dans les filets. - cadere in legem: tomber sous le coup de la loi. - cadere in vituperationem: s'exposer au blâme. - cadere in calumniam: s'exposer à la chicane. - cadere sub imperium (potestatem) alicujus: tomber au pouvoir de qqn. [st1]2 [-] tomber mourant, succomber, mourir, périr; être immolé (comme victime). - cadere fraude, Tac.: succomber victime de la ruse. - suo Marte cadunt, Mart.: ils périssent frappés de leurs propres armes. - tibi cadet hostia, Virg.: une victime te sera immolée. [st1]3 [-] succomber (en justice), être abattu. - causā cadere, Cic. Inv. 2: perdre son procès. - formulā cadere, Sen. Ep. 48: perdre son procès. - cadere in judicio, Cic.: perdre son procès. [st1]4 [-] coïncider, tomber juste, s'appliquer, convenir. - cadere in + acc.: cadrer avec, convenir à, coïncider avec, concerner. - in eam diem cadunt nummi, Cic.: c'est ce jour-là que tombe le paiement. - ea vita in sapientem solum cadit: cette vie ne convient qu’au sage. - vota cadunt, Tib.: les voeux se réalisent. - ei, ut cadet, ita solvetur, Cic.: on le paiera à chaque échéance. - ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. Fam. 15: que ton arrivée ne tombe pas à un moment tout à fait inopportun. - cadit ergo in bonum virum mentiri? Cic. Off. 3: un homme de bien est-il donc capable de mentir? - cadit in quemquam tantum scelus? Virg.: quelqu'un est-il capable de commettre un tel crime? - illud dictum in hos cadere videtur, Cic.: ce mot semble s'appliquer à eux. [st1]5 [-] tomber (du cornet, au jeu de dés), échoir, arriver par hasard, survenir, aboutir. - cadebat ut: il arrivait que. - ut cuique ceciderit primo, Liv.: chacun dans l'ordre qu'aura fixé le sort. - quibus ad portas cecidit custodia sorti, Virg.: à qui la garde des portes est échue par le sort. - cadere in irritum (ad irritum, in cassum): n'aboutir à rien, échouer, avorter. - aliter res cecidit ac putaram, Cic.: la situation tourna autrement que je ne l'avais pensé. - cadere in morbum, Cic.: tomber malade. - hoc cadit permoleste: cela tombe mal. - hoc cecidit mihi peropportune, quod... Cic.: il arriva fort à propos pour moi que... [st1]6 [-] se terminer, finir, cesser, diminuer, se calmer. - cadere in syllabas longiores, Cic.: se terminer sur des syllabes longues. - cadit pretium: le prix diminue. - non debemus cadere animis, Cic. Fam. 6, 1, 4: nous ne devons pas nous laisser abattre, nous ne devons pas perdre courage. - cadunt vires, Lucr.: les forces s'épuisent. - cadit ira metu, Ov.: la crainte apaise la colère.* * *Cado, cadis, cecidi, pen. corr. casum, cadere, Cheoir, Tomber, Tresbucher.\In classem cadit omne nemus. Luca. On coupe toute la forest pour faire des navires.\In pectus cadit pronus. Ouid. Il tombe sur sa poictrine.\In pedes alicuius cadere. Ouid. Luy tomber sur les pieds.\In plagas cadere dicitur ceruus. Ouid. Dedens les rets, ou filez.\In plano cadere. Ouid. Cheoir en plaine terre, et unie.\In pontum cadunt flumina. Seneca. Les rivieres tombent en la mer.\In vulnus cadere. Lucret. Tomber sur sa playe.\In vultus cadere. Ouid. Tomber sur le visage, ou le visage en terre.\Inter verba cadere dicitur lingua. Horat. Se taire soubdainement.\Per aquas cadere. Lucret. Parmi l'eaue. A travers de l'eaue.\Mora lenta cadere. Sen. Tomber lentement, et à loisir, bellement.\Imbres cadunt. Virg. Il tombe de la pluye, Il pleut.\Homini ilico lachrymae cadunt. Terent. Il pleure incontinent. Les larmes luy tombent.\In verba singula cadunt lachrymae. Ouid. A chascune parolle les larmes luy tombent des yeulx.\Cadunt vmbrae. Virgil. Les ombres aggrandissent, Il commence à faire nuict, La nuict approche.\Cadit illi animus. Ci. Le cueur luy fault. Il perd tout courage.\Arma ceciderunt. Cic. On a laissé les armes, La guerre est faillie, Le debat est cessé.\Cadunt Austri. Virgil. Les vents s'appaisent.\Fabula cadere dicitur, cui Stare opponitur. Hor. Desplaire.\Cecidit tibi ira. Liu. Ton courroux est appaisé.\In cassum cadunt omnia tua promissa. Plaut. Viennent à neant.\Spes mihi cadit. Ouid. Je pers esperance.\Ad irritum cadit spes. Liu. Quand on est frustré de son esperance.\Verba cadunt singultu. Propert. On ne peult parler.\Cadere causa. Cic. Perdre son procez.\Cadere formula. Quintil. Estre declairé non recevable, Estre debouté par fin de non recevoir.\Non cadit in alium tam absolutum opus. Pli. Il n'advient point à un autre de si bien besongner, Il n'eschet point à un autre, etc.\In eum cadit hoc scelus. Virgil. Il peult bien avoir faict ceste meschanceté, Il est bien homme pour l'avoir faict, Il est bien à presumer qu'il l'a faict.\Cadit suspicio in eum. Cic. Il est souspeconné.\Cadere non videtur in eundem et contemptus pecuniae et cupiditas. Quintil. Il n'est point à presumer que un mesme homme, etc.\Non cadit in virum bonum mentiri. Cic. Il n'eschet point à un homme de bien de mentir, Il n'advient point à un bon homme.\Non cadit in hos mores, non in hunc pudorem, non in hanc vitam, non in hunc hominem ista suspicio. Cic. Un tel souspecon ne convient point à un homme si bien appris, si craintif, ayant si bien vescu, ou ayant tel aage, Il n'est point à presumer ne vray semblable.\Non cadit in consuetudinem nostram. Cic. Nous ne l'avons point accoustumé, Ce n'est point une chose coustumiere à nous, Nous ne sommes pas coustumiers de ainsi faire, Cela n'accorde pas bien à nostre coustume, Cela et nostre coustume ne s'accordent point, Cela repugne à nostre maniere de faire.\Cadere in deliberationem. Cic. Estre mis sur le bureau, Estre mis en termes.\Cadit solutio in diem Calend. Cic. Le payement eschet le premier jour du mois.\Quaecunque in disceptationem cadere possunt. Cic. Toutes choses de quoy on peult entrer en different.\Neque in vnam formam cadent omnia. Cic. Il ne peult estre que toutes choses reviennent à une facon.\Quod in nostram intelligentiam cadit. Cic. Qui chet en nostre sens, Que nous povons bien entendre.\Cadere in morbum. Cic. Tomber en maladie.\Cadit in rerum naturam. Quintil. Il peult naturellement advenir.\Cadere in offensionem alicuius. Cic. Tomber en sa male grace.\Cadere in potestatem alicuius. Cic. Cheoir entre ses mains ou misericorde.\Cadere in suspicionem. Cic. Estre souspeconné.\Cadere in vituperationem. Cic. Estre blasmé.\Consydera ne cadat aduentus tuus in alienissimum tempus. Cic. Garde toy de venir, ou que ta venue n'eschee en temps qui ne soit point propre.\Quae cadunt sub aspectum, et sub oculos. Cic. Toutes choses qui peuvent estre veues.\Cadere sub imperium et ditionem alicuius. Cic. Tomber soubs sa puissance.\Illa cadunt sub iudicium sapientis. Cic. Ces choses peuvent estre jugees par le sage, L'homme sage en peult juger.\Cadere. Cic. Advenir, Escheoir.\Quod cecidit forte. Terent. Qui est advenu d'adventure.\Incommodit aliquid cecidit ei. Cic. Il luy est advenu quelque desplaisir, Il luy est mescheu, ou mesadvenu.\Cadere irritum. Tacit. Venir à neant.\Honesta et iucunda ceciderunt mihi a te. Cic. Tu ne me feis jamais que tout plaisir.\Quocunque res cadent. Virg. Comment qu'il advienne, En quelque sorte que les affaires se portent, Au pis aller.\Belle cecidit. Cic. Il est bien advenu.\Fortuito cecidit. Cic. Il est advenu par fortune, par cas fortuit.\Male cadere. Caesar. Mal advenir.\Verum hoc adhuc percommode cadit. Cic. Vient tresbien.\Peropportune cecidit mihi hoc. Cic. Il m'en est bien prins, Il m'est venu bien à poinct.\Video mihi opus esse viaticum: sed id ex praediis, vt cadet, ita soluetur. Comme il viendra.\Quod melius caderet, nihil vidi. Caelius. Qui veint mieulx à poinct.\Vt qui maxime cadant in orationem. Ci. Ils seent et conviennent bien.\Verba melius in syllabas longiores cadunt. Cic. Finent, Sont terminez.\Cadere similiter. Quint. Estre de semblable terminaison, vt dicam, faciam.\Fonte Graeco cadunt verba quaedam. Horat. Sont derivez du Grec.\Cadere. Caesar. Mourir.\Ouis cadit deo. Ouid. Est immolee et sacrifiee à Dieu.\Ante diem cadere. Virg. Mourir devant son temps selon le cours de nature.\Acie cadere. Ouid. Mourir en la bataille.\Ense cadere. Valer. Flac. Estre tué d'une espee.\Cadere sua manu. Tacit. Se tuer soymesme.\Marte foemineo cadere. Ouid. Estre tué de la main d'une femme.\Marte suo cadere. Ouid. Se tuer.\Cadere per acies. Tacit. Mourir és batailles.\Dies cadens. Ouid. Jour couchant, Jour faillant.\Cadens sol. Virgil. Soleil couchant, Occident.\Magnum tamen periculum non adibit: alte enim cadere non potest. Cic. Il ne peult cheoir de hault.\Cecidit tua laus pariter cum Repub. Cic. Estre perdue, et abolie. -
67 contero
con-tero, trīvī, trītum, ere, zusammenreiben = zerreiben, I) im engern Sinne, in kleine Teile zerreiben, zerbröckeln, zerrühren, zerdrücken, cornua cervi, Ov.: pabula (poetisch = Kräuter), Ov.: alqd coquere et deinde conterere, Cels.: multa (viele harte Körper) duorum digitorum allisione c., Treb. Poll. – m. cum u. Abl., ruta contrita cum melle, Cels. – m. in od. ex u. Abl., c. araneum in oleo vetere, Plin.: ruta cum caseo in vino contrita, Plin.: ruta ex aceto contrita, Cels. – mit in od. ad u. Akk., radicem aridam in pulverem, Plin.: alqd cum aqua ad mellis crassitudinem, Varro. – II) im weitern Sinne, zerreiben = abreiben, nach u. nach aufreiben, 1) im allg.: a) nach u. nach austilgen, eius omnes gravissimas iniurias voluntariā quādam oblivione freiwillig aus dem Gedächtnis tilgen, Cic. ep. 1, 9, 20. – b) als ganz wertlos gleichsam mit Füßen-, in den Staub treten = geringschätzig behandeln, α) Lebl.: reliqua c. et contemnere (Ggstz. virtutem ad caelum efferre), Cic. Tusc. 5, 85: praeter hoc (praemium), quod iam contritum et contemptum putatur, für ganz wertlos u. der Beachtung unwert gilt, Cic. Sest. 86. – β) leb. Wesen, schmählich bloßstellen, alqm contemptim, Plaut. u. Naev. fr.: alqm suā oratione, Plaut.: alqm indigno quaestu, Plaut. – 2) insbes., durch häufigen, allzuhäufigen Gebrauch physisch od. geistig abreiben, zuschan-————den reiben, nach u. nach aufreiben, erschöpfen, a) übh.: α) Lebl.: ferrum, Ov.: viam sacram, abtreten (= oft betreten), Prop. – m. Abl. (durch), παιδείαν Κύρου legendo, Cic.: u. (im Bilde) memoriam, infelicem supellectilem pluribus et diversis officiis, Quint. – Sprichw., Herculi (= Herculis) c. quaestum, des H. Gewinn vertun (= die größten Reichtümer durchbringen), Plaut. most. 984 (und dazu Lorenz). – β) leb. Wesen, deren Körper und Kräfte, boves et vires agricolarum, Lucr.: corpora ipsa ac manus silvis ac paludibus emuniendis, Tac. – dah. se conterere u. Passiv conteri medial, sich (geistig) abmühen, contritus ad regiam, der sich bei der Basilika in Prozessen abgemüht (herumgeschlagen) hat, Cic. Caecin. 14. – gew. m. in u. Abl., se in musicis, geometria, astris, Cic.: conteri in causis et in negotiis et in foro, Cic.: conteri in foro amicorum litibus, Plin. ep. – b) eine Zeit zubringen, hinbringen, verbringen, im üblen Sinne = verstreichen lassen (vgl. die Auslgg. zu Sall. Cat. 4, 1), frustra tempus, Cic. – m. cum u. Abl., cum alqo diem, Cic. – mit in u. Abl., omne otiosum tempus in studiis, Cic.: aetatem in litibus, Cic.: aetatem in syllabis, Sen.: vitam atque aetatem suam in quaerendo, Ter.: in multis bellis et asperis aetatem sine fructu, ohne Aussicht auf Lohn sein Leben opfern, Amm. – mit bl. Abl. (mit, durch), tempus audiendis fabulis, Plin. ep.: diei brevitatem————conviviis, longitudinem noctis stupris et flagitiis, Cic.: diem abaco et latrunculis, Macr.: bonum otium socordiā atque desidiā, Sall. – c) Mühe verwenden, aufwenden, operam, Plaut. most. 581: operam frustra, Ter. Phorm. 209. – d) in Rede u. schriftl. Darstellung abnutzen, erschöpfen, im üblen Sinne abdreschen, quae autem sunt horum temporum, ea iam contrivimus, Cic. – u. im Partiz., proverbium vetustate contritum, Cic.: communia et contrita praecepta, Cic. – ⇒ Ungew. Perf. conterui, Apul. met. 8, 23. Itala psalm. 104, 33 u.a. (aber Ven. Fort. 6, 4, 34 jetzt conterruit); vgl. Charis. 48, 4. -
68 breve
brĕvis, e, adj. (abl. breve, Varr. R. R. 2, 3, 2; comp. abl. breviore, Ov. Am. 2, 17, 22) [cf. brachus, Fest. p. 26], short, little, of small extent, in space and time (opp. longus; in space, in good class. prose, diff. from parvus, which designates that which fills a small space in length, breadth, and thickness; while brevis is used only of length in its different directions of breadth, height, or depth; and even of a circle, as merely a line, and without reference to the space enclosed, v. infra. In poets and postAug. prose brevis sometimes = parvus).I.Lit., in space.A.In distance, extent, short, little, small, narrow (opp. latus), Cic. Ac. 2, 29, 92:2.brevior via,
Nep. Eum. 8, 5; Tib. 1, 10, 4:via brevis,
Verg. E. 9, 23; Ov. M. 5, 253; Juv. 14, 223:cursus brevissimus,
Verg. A. 3, 507:brevius iter,
Ov. P. 1, 4, 32:cursu brevissimus Almo,
id. M. 14, 329:quid mihi, quod lato non separor aequore, prodest? Num minus haec nobis tam brevis obstat aqua?
so narrow a stream, id. H. 18, 174; cf.also brevis unda, opp. latum mare,
id. ib. 19, 141 and 142:non Asiam brevioris aquae disterminat usquam fluctus ab Europā,
Luc. 9, 957 (strictioris, Schol.); cf. id. 9, 317:brevissima terra,
Plin. Ep. 10, 69, 2:in Euboico scopulus brevis emicat altō Gurgite,
a small, narrow rock, Ov. M. 9, 226:brevibus Gyaris,
Juv. 1, 73:scis In breve te cogi (sc. libellum),
that you are closely rolled together, Hor. Ep. 1, 20, 8:quo brevius valent,
the nearer, the more powerful are they in conflict, Tac. A. 6, 35.—Trop. of the journey of life:B.quid est, quod in hoc tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantis nos in laboribus exerceamus?
Cic. Arch. 11, 28; cf.:vitae brevis cursus, gloriae sempiternus,
id. Sest. 21, 47:tum brevior dirae mortis aperta via est,
Tib. 1, 10, 4.—And poet. of the thread of life:fila vitae breviora,
Ov. Tr. 5, 10, 46. —In height, short, small, low (opp. altus and sometimes longus);C.of the human figure: sed sedebat judex L. Aurifex, brevior ipse quam testis,
Cic. de Or. 2, 60, 245:ut statura breves in digitos eriguntur,
Quint. 2, 3, 8:forma,
Ov. M. 5, 457:(puella) longa brevisque,
id. Am. 2, 4, 36:brevis corpore,
Suet. Galb. 3;id. Vit. Hor.—Of a maiden changed to a boy: et incomptis brevior mensura capillis,
Ov. M. 9, 789.—Of other things: ut pleraque Alpium ab Italiā sicut breviora, ita arrectiora sunt,
lower, Liv. 21, 35, 11:brevior ilex,
Sen. Herc. Oet. 1641:mus,
little, Ov. F. 2, 574. —In depth, small, little, shallow (opp. profundus):2.puteus,
Juv. 3, 226:vada,
Verg. A. 5, 221; Sen. Agam. 570.—Hence, subst.: brĕvia, ium, n., as in Gr. ta brachea, shallow places, shallows, shoals:tris Eurus ab alto In brevia et syrtis urget,
Verg. A. 1, 111 (brevia vadosa dicit, per quae vadi pedibus potest, Serv.); Luc. 9, 338: neque discerni poterant incerta ab solidis, brevia a profundis, Tac. A. 1, 70:brevia litorum,
id. ib. 6, 33 fin. —Perh. also in sing.:breve,
Tac. A. 14, 29 Draeg. ad loc. (Ritter, brevia; al. breve litus).—Trop.:D.brevia, in quibus volutatur, incerta, ancipitia,
difficulties, Sen. Ep. 22, 7.—Of the line of a circle:II.ubi circulus (i.e. arcticus) axem Ultimus extremum spatioque brevissimus ambit,
makes the shortest path, Ov. M. 2, 517; cf.of similar orbits, of stars: absides breviores,
Plin. 2. 15, 13, §63.—Of the circular course of a horse on the track: discit gyro breviore flecti,
Sen. Hippol. 314. —Transf., of time.A. 1.In gen.:2.quanto, nox, fuisti longior hac proxumā, Tanto brevior dies ut fiat faciam,
Plaut. Am. 1, 3, 51:breve spatium'st perferundi quae minitas mihi,
id. Capt. 3, 5, 85:brevis hora,
Lucr. 4, 179; so Ov. M. 4, 696: Pa. Brevin' an longinquo sermone? Mi. Tribus verbis, Plaut. Mil. 4, 2, 30:occasio,
Ter. Eun. 3, 5, 57; Phaedr. 5, 8, 5:brevis hic est fructus homulleis,
short is this enjoyment for little men, Lucr. 3, 927; cf.:MORS. PERFECIT. TVA. VT. TIBE. ESSENT. OMNIA. BREVIA. HONOS. FAMA. VIRTVSQVE. GLORIA. ATQVE. INGENIVM.,
Inscr. Orell. 558:omnia brevia tolerabilia esse debent,
Cic. Lael. 27, 104; id. Fin. 1, 12, 40; 2, 29, 94; id. Tusc. 1, 39, 94; Sen. Ira, 3, 43, 5:quoniam vita brevis est, memoriam nostri quam maxime longam efficere,
Sall. C. 1, 3; so,vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam,
Hor. C. 1, 4, 15; cf. id. ib. 1, 11, 6:aut omnia breviora aliquanto fuere, aut Saguntum principio anni captum,
occupied a shorter time, Liv. 21, 15, 5:brevissimum tempus,
id. 5, 6, 7:detrimentum,
Quint. 11, 1, 10:arbitrium mortis,
Tac. A. 15, 60:breves populi Romani amores,
id. ib. 2, 41:tempus,
Suet. Ner. 20 al.:nobis quom semel occidit brevis lux, nox est perpetua una dormienda,
Cat. 5, 5:fructus,
Lucr. 3, 914:aevum,
Hor. C. 2, 16, 17; id. S. 2, 6, 97; id. Ep. 2, 1, 144; Plin. Pan. 78, 2:anni,
Hor. C. 4, 13, 22:ver,
Ov. M. 1, 118; 10, 85:flores rosae,
quickly withering, short-lived, Hor. C. 2, 3, 13:lilium,
id. ib. 1, 36, 16:cena,
frugal, id. Ep. 1, 14, 35:mensa,
id. A. P. 198:dominus,
living but a short time, id. C. 2, 14, 24:stultitia,
id. ib. 4, 12, 27:ira furor brevis est,
id. Ep. 1, 2, 62:actio brevis atque concisa,
Quint. 6, 4, 2:somnus,
Sen. Troad. 441:nec gratius quicquam decore nec brevius,
nothing is more acceptable, but nothing more perishable, fading, than beauty, Suet. Dom. 18:domus,
Sen. Hippol. 762:fortuna,
Sil. 4, 734.—Esp.a.Comp. brevius, with subj. clause, shorter, i.e. easier, more convenient:b.brevius visum urbana crimina incipi, quorum obvii testes erant,
Tac. A. 13, 43: modo ne existimes brevius esse ab urbe mitti, Trag. ap. Plin. Ep. 10, 40 (49), 3.—In brevi spatio, brevi spatio, in brevi tempore, brevi tempore, and absol. brevi or in brevi, in a short time, shortly (before or after) (brevi tempore and brevi are class.; the latter, as in Gr. en brachei, to be considered as neuter, without supplying tempore):c.inque brevi spatio mutantur saecla animantum,
Lucr. 2, 77; so Ter. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Claud. 12; id. Ner. 30; cf.:in multo breviore temporis spatio,
id. Aug. 22:multa brevi spatio simulacra geruntur,
Lucr. 4, 160; Sall. J. 87, 3:spatio brevi,
Hor. C. 1, 11, 6:res publica per vos brevi tempore jus suum recuperabit,
Cic. Fam. 12, 2, 3; 5, 21, 2; id. Tusc. 2, 2, 5; Caes. B. G. 1, 40, 11; Nep. Milt. 2, 1; id. Them. 1, 4; Suet. Caes. 3:sic ille affectus, brevi postea est mortuus,
soon after, Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142 (Zumpt;acc. to MSS. perbrevi).—So brevi post = paulo post: brevi post Marcellus Romam venit,
Liv. 33, 37, 9; 24, 3, 14:brevi deinde,
id. 24, 4, 9: (Britanni) tantum usu cotidiano et exercitatione efficiunt, uti in declivi ac praecipiti loco incitatos equos sustinere et brevi ( in a short time, i.e. with great rapidity) moderari ac flectere consuerint, Caes. B. G. 4, 33 fin. Herz. and Held.:fama tanti facinoris per omnem Africam brevi divolgatur,
Sall. J. 13, 1; Nep. Them. 4, 4:mirantur tam brevi rem Romanam crevisse,
Liv. 1, 9, 9:brevi omnia subegit,
Suet. Caes. 34; so id. Aug. 17; 65; id. Vesp. 5; id. Gram. 3; Gell. 1, 15, 18: scire in brevi, Afran. ap. Charis. p. 186 P.; Flor. 1, 1, 15.—Brevi, a short time, a little while: [p. 251] cunctatusque brevi, contortam viribus hastam in Persea misit, Ov. M. 5, 32; cf.:d.illa brevi spatio silet,
id. ib. 7, 307; so,* breve,
Cat. 61, 187.—Ad breve, for a short time, Suet. Tib. 68; cf.:B.ad breve quoddam tempus,
Cic. Cat. 1, 13, 31.—Transf. to things done or taking place in a short time; so most freq.1.Of discourse, short, brief, concise (most freq. in Cic. and Quint.):2.narratio,
Cic. Inv. 1, 20, 28; id. de Or. 3, 50, 196: laudatio;comprehensio et ambitus ille verborum erat apud illum contractus et brevis,
id. Brut. 44, 162; cf. id. de Or. 2, 80, 326:nunc venio ad illa tua brevia: et primum illud, quo nihil potest esse brevius: bonum omne laudabile, etc.,
id. Fin. 4, 18, 48:quam falsa re! quam brevia responsu!
id. Clu. 59, 164: urbanitas est virtus quaedam in breve dictum coacta, Dom. Mars. ap. Quint. 6, 3, 104:Homerus brevem eloquentiam Menelao dedit,
Quint. 12, 10, 64 (brevis = ou polumuthos, Hom. Il. 3, 214):breviores commentarii,
Quint. 3, 8, 58:annotatio,
id. 10, 7, 31:brevia illa atque concisa,
id. 10, 7, 10; so,sententiae,
id. 10, 1, 60:causae,
id. 6, 1, 8:docendi compendia,
id. 1, 1, 24:comprehensiones,
id. 12, 2, 19:quod ut brevissimo pateat exemplo,
id. 3, 6, 10: commendatio, requiring few words, i.e. moderate, Plin. 11, 42, 97, § 240.— Meton. of a speaker or orator, brief:multos imitatio brevitatis decipit, ut cum se breves putent esse, longissimi sint,
Cic. Inv. 1, 20, 38:brevior in scribendo,
id. Att. 5, 6, 2:brevis esse laboro, Obscurus fio,
Hor. A. P. 25:in eloquendo brevis,
Quint. 10, 1, 63:densus et brevis et semper instans sibi Thucydides,
id. 10, 1, 73.—Hence, brĕvī, adv., briefly, in few words (freq. and class.):brevi pro breviter M. Tullius de Orat. ad Quintum fratrem (1, 8, 34): ac ne plura quidem quae sunt innumerabilia consecter, comprehendam brevi,
Charis. p. 176 P.:id percurram brevi,
Cic. Caecin. 32, 94:aliquid explicare,
id. Planc. 40, 95 Wund.:circumscribere et definire,
id. Sest. 45, 97; so id. ib. 5, 12 Orell. N. cr.; id. Fin. 1, 17, 55:complecti,
id. de Or. 1, 42, 190:exponere,
id. ib. 1, 46, 203:reprehendere,
id. Inv. 1, 9, 12:reddere,
id. Leg. 2, 14, 34:respondere,
id. Fam. 3, 8, 1:perscribere,
id. ib. 4, 5, 1; so Auct. Her. 4, 26, 35; 35, 47 al.; cf.:in brevi,
Quint. 9, 4, 32.—So once in epistolary style: breve facere, to be short or brief:quid scribam? breve faciam,
Cic. Att. 11, 7, 6; cf.:longum est ea dicere, sed hoc breve dicam,
id. Sest. 5, 12.—Once, in breve cogere (diff. from I. A.), to comprise in few words, bring into a small compass:in breve coactae causae,
Liv. 39, 47, 5; cf.:in breve coactio causae,
Gai. Inst. 4, 15.— In late Lat. subst.: brĕvis, is, m. (sc. liber—acc. to another reading, brĕve, is, n.), a short catalogue, summary, = breviarium:brevis nominum,
Vop. Aur. 36; so id. Bonos. 15; Lampr. Alex. Sev. 21; Hier. Ep. 5, n. 2 al.—Of a short syllable;C.rarely as adj.: Syllaba longa brevi subjecta vocatur iambus,
Hor. A. P. 251:a brevis, gre brevis, faciet tamen longam priorem,
Quint. 9, 4, 86 et saep.—More freq. subst.: brĕvis, is, f. (sc. syllaba):dactylus, qui est e longā et duabus brevibus,
Cic. Or. 64, 217 sq.:in fine pro longā accipi brevem,
Quint. 9, 4, 93; 9, 4, 86:plurimum habent celeritatis breves,
id. 9, 4, 91.—Hence also once of a syllable long by position, but pronounced short: indoctus dicimus brevi primā litterā, insanus productā: inhumanus brevi, infelix longā,
Cic. Or. 48, 159 Meyer N. cr.; cf. Gell. 2, 17 sqq., and Schütz Lex. Cic. s. v. brevis.—For parvus, exiguus, little, small:1.exigua pars brevisque,
Lucr. 5, 591:Canidia brevibus implicata viperis,
Hor. Epod. 5, 15:Alecto brevibus torquata colubris,
Ov. H. 2, 119:brevi latere ac pede longo est,
Hor. S. 1, 2, 93; cf.just before: breve quod caput, ardua cervix, v. 89, and brevis alvus,
Verg. G. 3, 80 (on the other hand, Nemes. 244:parvae alvi): mus,
Ov. F. 2, 574:forma (sc. pueri in stellionem mutati),
id. M. 5, 457.—So, lapathi herba,
Hor. S. 2, 4, 29 (brevis = parva, non excrescens in altum, Schol. Cruqu.):folia breviora,
id. Ep. 1, 19, 26 (minor corona, Schol. Cruqu.):census,
id. C. 2, 15, 13:pondus,
id. S. 2, 2, 37:impensa,
Ov. H. 7, 188 Ruhnk.:sigillum,
id. M. 6, 86:insulae,
Pall. 1, 28, 1; cf. Juv. 1, 73: vasculum, Pall. Apr. 8, 4:offulae,
id. 1, 29, 4:pantheris in candido breves macularum oculi,
Plin. 8, 17, 23, § 62.—With nom. abstr.:breve in exiguo marmore nomen ero,
Prop. 2, 1, 72; Sen. Oedip. 935.—So, pondus, Hor. S. 2, 2, 37 al.—Hence, brĕ-vĭter, adv., shortly, briefly, etc.Of space (acc. to I.) (rare): seu libeat, curvo brevius convertere gyro, shorter, i. e. in a smaller circle, Tib. 4, 1, 94:2.parvo brevius quam totus,
a little less than the whole, Plin. 2, 67, 67, § 168:Sarmatae, omisso arcu, quo brevius valent, contis gladiisque ruerent,
Tac. A. 6, 35.—Far more freq. in prose and poetry,(Acc. to II. A. b. and c.) Of time, in a short time.a.In gen.:b.iratum breviter vites, inimicum diu, Publ. Syr. v. 249 Rib.: sapiens, cum breviter et strictim colore atque vultu motus est,
Gell. 19, 1, 20.—Esp.(α).In expression, briefly, in brief, in few words, concisely, summarily:(β).sed breviter paucis praestat comprendere multa,
Lucr. 6, 1082: multa breviter et commode dicta (sc. apophthegmata; cf. Cic. Off. 1, 29, 104) memoriae mandabam, Cic. Lael. 1, 1:rem totam breviter cognoscite,
id. Verr. 2, 2, 69, § 169; 2, 3, 27, § 67; so id. de Or. 2, 83, 340:summatim breviterque describere,
id. Or. 15, 50:breviter tangere,
id. Off. 3, 2, 8 Beier N. cr.:breviter et modice disserere,
Sall. J. 111, 1:adicere aliquid,
Quint. 9, 3, 100; cf. also Verg. A. 2, 11; 4, 632; 6, 321; Ov. M. 2, 783:omnia soli Forsan Pacuvio breviter dabit (i.e. paucis testamenti verbis, quibus heres ex asse scribetur),
Juv. 12, 125 Web. (cf. id. 1, 68: beatum exiguis tabulis).— Comp., Cic. Fin. 4, 10, 26; Quint. 8, prooem. § 1; 8, 6, 61; 9, 2, 16; 10, 1, 49; 11, 1, 5 al.— Sup., Cic. N. D. 2, 1, 3; id. Div. 1, 32, 70; Quint. 1, 10, 1; 4, 2, 113 al.—Of syllables:quibus in verbis eae primae litterae sunt quae in sapiente atque felice, producte dicitur, in ceteris omnibus breviter,
Cic. Or. 48, 159. -
69 brevi
brĕvis, e, adj. (abl. breve, Varr. R. R. 2, 3, 2; comp. abl. breviore, Ov. Am. 2, 17, 22) [cf. brachus, Fest. p. 26], short, little, of small extent, in space and time (opp. longus; in space, in good class. prose, diff. from parvus, which designates that which fills a small space in length, breadth, and thickness; while brevis is used only of length in its different directions of breadth, height, or depth; and even of a circle, as merely a line, and without reference to the space enclosed, v. infra. In poets and postAug. prose brevis sometimes = parvus).I.Lit., in space.A.In distance, extent, short, little, small, narrow (opp. latus), Cic. Ac. 2, 29, 92:2.brevior via,
Nep. Eum. 8, 5; Tib. 1, 10, 4:via brevis,
Verg. E. 9, 23; Ov. M. 5, 253; Juv. 14, 223:cursus brevissimus,
Verg. A. 3, 507:brevius iter,
Ov. P. 1, 4, 32:cursu brevissimus Almo,
id. M. 14, 329:quid mihi, quod lato non separor aequore, prodest? Num minus haec nobis tam brevis obstat aqua?
so narrow a stream, id. H. 18, 174; cf.also brevis unda, opp. latum mare,
id. ib. 19, 141 and 142:non Asiam brevioris aquae disterminat usquam fluctus ab Europā,
Luc. 9, 957 (strictioris, Schol.); cf. id. 9, 317:brevissima terra,
Plin. Ep. 10, 69, 2:in Euboico scopulus brevis emicat altō Gurgite,
a small, narrow rock, Ov. M. 9, 226:brevibus Gyaris,
Juv. 1, 73:scis In breve te cogi (sc. libellum),
that you are closely rolled together, Hor. Ep. 1, 20, 8:quo brevius valent,
the nearer, the more powerful are they in conflict, Tac. A. 6, 35.—Trop. of the journey of life:B.quid est, quod in hoc tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantis nos in laboribus exerceamus?
Cic. Arch. 11, 28; cf.:vitae brevis cursus, gloriae sempiternus,
id. Sest. 21, 47:tum brevior dirae mortis aperta via est,
Tib. 1, 10, 4.—And poet. of the thread of life:fila vitae breviora,
Ov. Tr. 5, 10, 46. —In height, short, small, low (opp. altus and sometimes longus);C.of the human figure: sed sedebat judex L. Aurifex, brevior ipse quam testis,
Cic. de Or. 2, 60, 245:ut statura breves in digitos eriguntur,
Quint. 2, 3, 8:forma,
Ov. M. 5, 457:(puella) longa brevisque,
id. Am. 2, 4, 36:brevis corpore,
Suet. Galb. 3;id. Vit. Hor.—Of a maiden changed to a boy: et incomptis brevior mensura capillis,
Ov. M. 9, 789.—Of other things: ut pleraque Alpium ab Italiā sicut breviora, ita arrectiora sunt,
lower, Liv. 21, 35, 11:brevior ilex,
Sen. Herc. Oet. 1641:mus,
little, Ov. F. 2, 574. —In depth, small, little, shallow (opp. profundus):2.puteus,
Juv. 3, 226:vada,
Verg. A. 5, 221; Sen. Agam. 570.—Hence, subst.: brĕvia, ium, n., as in Gr. ta brachea, shallow places, shallows, shoals:tris Eurus ab alto In brevia et syrtis urget,
Verg. A. 1, 111 (brevia vadosa dicit, per quae vadi pedibus potest, Serv.); Luc. 9, 338: neque discerni poterant incerta ab solidis, brevia a profundis, Tac. A. 1, 70:brevia litorum,
id. ib. 6, 33 fin. —Perh. also in sing.:breve,
Tac. A. 14, 29 Draeg. ad loc. (Ritter, brevia; al. breve litus).—Trop.:D.brevia, in quibus volutatur, incerta, ancipitia,
difficulties, Sen. Ep. 22, 7.—Of the line of a circle:II.ubi circulus (i.e. arcticus) axem Ultimus extremum spatioque brevissimus ambit,
makes the shortest path, Ov. M. 2, 517; cf.of similar orbits, of stars: absides breviores,
Plin. 2. 15, 13, §63.—Of the circular course of a horse on the track: discit gyro breviore flecti,
Sen. Hippol. 314. —Transf., of time.A. 1.In gen.:2.quanto, nox, fuisti longior hac proxumā, Tanto brevior dies ut fiat faciam,
Plaut. Am. 1, 3, 51:breve spatium'st perferundi quae minitas mihi,
id. Capt. 3, 5, 85:brevis hora,
Lucr. 4, 179; so Ov. M. 4, 696: Pa. Brevin' an longinquo sermone? Mi. Tribus verbis, Plaut. Mil. 4, 2, 30:occasio,
Ter. Eun. 3, 5, 57; Phaedr. 5, 8, 5:brevis hic est fructus homulleis,
short is this enjoyment for little men, Lucr. 3, 927; cf.:MORS. PERFECIT. TVA. VT. TIBE. ESSENT. OMNIA. BREVIA. HONOS. FAMA. VIRTVSQVE. GLORIA. ATQVE. INGENIVM.,
Inscr. Orell. 558:omnia brevia tolerabilia esse debent,
Cic. Lael. 27, 104; id. Fin. 1, 12, 40; 2, 29, 94; id. Tusc. 1, 39, 94; Sen. Ira, 3, 43, 5:quoniam vita brevis est, memoriam nostri quam maxime longam efficere,
Sall. C. 1, 3; so,vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam,
Hor. C. 1, 4, 15; cf. id. ib. 1, 11, 6:aut omnia breviora aliquanto fuere, aut Saguntum principio anni captum,
occupied a shorter time, Liv. 21, 15, 5:brevissimum tempus,
id. 5, 6, 7:detrimentum,
Quint. 11, 1, 10:arbitrium mortis,
Tac. A. 15, 60:breves populi Romani amores,
id. ib. 2, 41:tempus,
Suet. Ner. 20 al.:nobis quom semel occidit brevis lux, nox est perpetua una dormienda,
Cat. 5, 5:fructus,
Lucr. 3, 914:aevum,
Hor. C. 2, 16, 17; id. S. 2, 6, 97; id. Ep. 2, 1, 144; Plin. Pan. 78, 2:anni,
Hor. C. 4, 13, 22:ver,
Ov. M. 1, 118; 10, 85:flores rosae,
quickly withering, short-lived, Hor. C. 2, 3, 13:lilium,
id. ib. 1, 36, 16:cena,
frugal, id. Ep. 1, 14, 35:mensa,
id. A. P. 198:dominus,
living but a short time, id. C. 2, 14, 24:stultitia,
id. ib. 4, 12, 27:ira furor brevis est,
id. Ep. 1, 2, 62:actio brevis atque concisa,
Quint. 6, 4, 2:somnus,
Sen. Troad. 441:nec gratius quicquam decore nec brevius,
nothing is more acceptable, but nothing more perishable, fading, than beauty, Suet. Dom. 18:domus,
Sen. Hippol. 762:fortuna,
Sil. 4, 734.—Esp.a.Comp. brevius, with subj. clause, shorter, i.e. easier, more convenient:b.brevius visum urbana crimina incipi, quorum obvii testes erant,
Tac. A. 13, 43: modo ne existimes brevius esse ab urbe mitti, Trag. ap. Plin. Ep. 10, 40 (49), 3.—In brevi spatio, brevi spatio, in brevi tempore, brevi tempore, and absol. brevi or in brevi, in a short time, shortly (before or after) (brevi tempore and brevi are class.; the latter, as in Gr. en brachei, to be considered as neuter, without supplying tempore):c.inque brevi spatio mutantur saecla animantum,
Lucr. 2, 77; so Ter. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Claud. 12; id. Ner. 30; cf.:in multo breviore temporis spatio,
id. Aug. 22:multa brevi spatio simulacra geruntur,
Lucr. 4, 160; Sall. J. 87, 3:spatio brevi,
Hor. C. 1, 11, 6:res publica per vos brevi tempore jus suum recuperabit,
Cic. Fam. 12, 2, 3; 5, 21, 2; id. Tusc. 2, 2, 5; Caes. B. G. 1, 40, 11; Nep. Milt. 2, 1; id. Them. 1, 4; Suet. Caes. 3:sic ille affectus, brevi postea est mortuus,
soon after, Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142 (Zumpt;acc. to MSS. perbrevi).—So brevi post = paulo post: brevi post Marcellus Romam venit,
Liv. 33, 37, 9; 24, 3, 14:brevi deinde,
id. 24, 4, 9: (Britanni) tantum usu cotidiano et exercitatione efficiunt, uti in declivi ac praecipiti loco incitatos equos sustinere et brevi ( in a short time, i.e. with great rapidity) moderari ac flectere consuerint, Caes. B. G. 4, 33 fin. Herz. and Held.:fama tanti facinoris per omnem Africam brevi divolgatur,
Sall. J. 13, 1; Nep. Them. 4, 4:mirantur tam brevi rem Romanam crevisse,
Liv. 1, 9, 9:brevi omnia subegit,
Suet. Caes. 34; so id. Aug. 17; 65; id. Vesp. 5; id. Gram. 3; Gell. 1, 15, 18: scire in brevi, Afran. ap. Charis. p. 186 P.; Flor. 1, 1, 15.—Brevi, a short time, a little while: [p. 251] cunctatusque brevi, contortam viribus hastam in Persea misit, Ov. M. 5, 32; cf.:d.illa brevi spatio silet,
id. ib. 7, 307; so,* breve,
Cat. 61, 187.—Ad breve, for a short time, Suet. Tib. 68; cf.:B.ad breve quoddam tempus,
Cic. Cat. 1, 13, 31.—Transf. to things done or taking place in a short time; so most freq.1.Of discourse, short, brief, concise (most freq. in Cic. and Quint.):2.narratio,
Cic. Inv. 1, 20, 28; id. de Or. 3, 50, 196: laudatio;comprehensio et ambitus ille verborum erat apud illum contractus et brevis,
id. Brut. 44, 162; cf. id. de Or. 2, 80, 326:nunc venio ad illa tua brevia: et primum illud, quo nihil potest esse brevius: bonum omne laudabile, etc.,
id. Fin. 4, 18, 48:quam falsa re! quam brevia responsu!
id. Clu. 59, 164: urbanitas est virtus quaedam in breve dictum coacta, Dom. Mars. ap. Quint. 6, 3, 104:Homerus brevem eloquentiam Menelao dedit,
Quint. 12, 10, 64 (brevis = ou polumuthos, Hom. Il. 3, 214):breviores commentarii,
Quint. 3, 8, 58:annotatio,
id. 10, 7, 31:brevia illa atque concisa,
id. 10, 7, 10; so,sententiae,
id. 10, 1, 60:causae,
id. 6, 1, 8:docendi compendia,
id. 1, 1, 24:comprehensiones,
id. 12, 2, 19:quod ut brevissimo pateat exemplo,
id. 3, 6, 10: commendatio, requiring few words, i.e. moderate, Plin. 11, 42, 97, § 240.— Meton. of a speaker or orator, brief:multos imitatio brevitatis decipit, ut cum se breves putent esse, longissimi sint,
Cic. Inv. 1, 20, 38:brevior in scribendo,
id. Att. 5, 6, 2:brevis esse laboro, Obscurus fio,
Hor. A. P. 25:in eloquendo brevis,
Quint. 10, 1, 63:densus et brevis et semper instans sibi Thucydides,
id. 10, 1, 73.—Hence, brĕvī, adv., briefly, in few words (freq. and class.):brevi pro breviter M. Tullius de Orat. ad Quintum fratrem (1, 8, 34): ac ne plura quidem quae sunt innumerabilia consecter, comprehendam brevi,
Charis. p. 176 P.:id percurram brevi,
Cic. Caecin. 32, 94:aliquid explicare,
id. Planc. 40, 95 Wund.:circumscribere et definire,
id. Sest. 45, 97; so id. ib. 5, 12 Orell. N. cr.; id. Fin. 1, 17, 55:complecti,
id. de Or. 1, 42, 190:exponere,
id. ib. 1, 46, 203:reprehendere,
id. Inv. 1, 9, 12:reddere,
id. Leg. 2, 14, 34:respondere,
id. Fam. 3, 8, 1:perscribere,
id. ib. 4, 5, 1; so Auct. Her. 4, 26, 35; 35, 47 al.; cf.:in brevi,
Quint. 9, 4, 32.—So once in epistolary style: breve facere, to be short or brief:quid scribam? breve faciam,
Cic. Att. 11, 7, 6; cf.:longum est ea dicere, sed hoc breve dicam,
id. Sest. 5, 12.—Once, in breve cogere (diff. from I. A.), to comprise in few words, bring into a small compass:in breve coactae causae,
Liv. 39, 47, 5; cf.:in breve coactio causae,
Gai. Inst. 4, 15.— In late Lat. subst.: brĕvis, is, m. (sc. liber—acc. to another reading, brĕve, is, n.), a short catalogue, summary, = breviarium:brevis nominum,
Vop. Aur. 36; so id. Bonos. 15; Lampr. Alex. Sev. 21; Hier. Ep. 5, n. 2 al.—Of a short syllable;C.rarely as adj.: Syllaba longa brevi subjecta vocatur iambus,
Hor. A. P. 251:a brevis, gre brevis, faciet tamen longam priorem,
Quint. 9, 4, 86 et saep.—More freq. subst.: brĕvis, is, f. (sc. syllaba):dactylus, qui est e longā et duabus brevibus,
Cic. Or. 64, 217 sq.:in fine pro longā accipi brevem,
Quint. 9, 4, 93; 9, 4, 86:plurimum habent celeritatis breves,
id. 9, 4, 91.—Hence also once of a syllable long by position, but pronounced short: indoctus dicimus brevi primā litterā, insanus productā: inhumanus brevi, infelix longā,
Cic. Or. 48, 159 Meyer N. cr.; cf. Gell. 2, 17 sqq., and Schütz Lex. Cic. s. v. brevis.—For parvus, exiguus, little, small:1.exigua pars brevisque,
Lucr. 5, 591:Canidia brevibus implicata viperis,
Hor. Epod. 5, 15:Alecto brevibus torquata colubris,
Ov. H. 2, 119:brevi latere ac pede longo est,
Hor. S. 1, 2, 93; cf.just before: breve quod caput, ardua cervix, v. 89, and brevis alvus,
Verg. G. 3, 80 (on the other hand, Nemes. 244:parvae alvi): mus,
Ov. F. 2, 574:forma (sc. pueri in stellionem mutati),
id. M. 5, 457.—So, lapathi herba,
Hor. S. 2, 4, 29 (brevis = parva, non excrescens in altum, Schol. Cruqu.):folia breviora,
id. Ep. 1, 19, 26 (minor corona, Schol. Cruqu.):census,
id. C. 2, 15, 13:pondus,
id. S. 2, 2, 37:impensa,
Ov. H. 7, 188 Ruhnk.:sigillum,
id. M. 6, 86:insulae,
Pall. 1, 28, 1; cf. Juv. 1, 73: vasculum, Pall. Apr. 8, 4:offulae,
id. 1, 29, 4:pantheris in candido breves macularum oculi,
Plin. 8, 17, 23, § 62.—With nom. abstr.:breve in exiguo marmore nomen ero,
Prop. 2, 1, 72; Sen. Oedip. 935.—So, pondus, Hor. S. 2, 2, 37 al.—Hence, brĕ-vĭter, adv., shortly, briefly, etc.Of space (acc. to I.) (rare): seu libeat, curvo brevius convertere gyro, shorter, i. e. in a smaller circle, Tib. 4, 1, 94:2.parvo brevius quam totus,
a little less than the whole, Plin. 2, 67, 67, § 168:Sarmatae, omisso arcu, quo brevius valent, contis gladiisque ruerent,
Tac. A. 6, 35.—Far more freq. in prose and poetry,(Acc. to II. A. b. and c.) Of time, in a short time.a.In gen.:b.iratum breviter vites, inimicum diu, Publ. Syr. v. 249 Rib.: sapiens, cum breviter et strictim colore atque vultu motus est,
Gell. 19, 1, 20.—Esp.(α).In expression, briefly, in brief, in few words, concisely, summarily:(β).sed breviter paucis praestat comprendere multa,
Lucr. 6, 1082: multa breviter et commode dicta (sc. apophthegmata; cf. Cic. Off. 1, 29, 104) memoriae mandabam, Cic. Lael. 1, 1:rem totam breviter cognoscite,
id. Verr. 2, 2, 69, § 169; 2, 3, 27, § 67; so id. de Or. 2, 83, 340:summatim breviterque describere,
id. Or. 15, 50:breviter tangere,
id. Off. 3, 2, 8 Beier N. cr.:breviter et modice disserere,
Sall. J. 111, 1:adicere aliquid,
Quint. 9, 3, 100; cf. also Verg. A. 2, 11; 4, 632; 6, 321; Ov. M. 2, 783:omnia soli Forsan Pacuvio breviter dabit (i.e. paucis testamenti verbis, quibus heres ex asse scribetur),
Juv. 12, 125 Web. (cf. id. 1, 68: beatum exiguis tabulis).— Comp., Cic. Fin. 4, 10, 26; Quint. 8, prooem. § 1; 8, 6, 61; 9, 2, 16; 10, 1, 49; 11, 1, 5 al.— Sup., Cic. N. D. 2, 1, 3; id. Div. 1, 32, 70; Quint. 1, 10, 1; 4, 2, 113 al.—Of syllables:quibus in verbis eae primae litterae sunt quae in sapiente atque felice, producte dicitur, in ceteris omnibus breviter,
Cic. Or. 48, 159. -
70 brevia
brĕvis, e, adj. (abl. breve, Varr. R. R. 2, 3, 2; comp. abl. breviore, Ov. Am. 2, 17, 22) [cf. brachus, Fest. p. 26], short, little, of small extent, in space and time (opp. longus; in space, in good class. prose, diff. from parvus, which designates that which fills a small space in length, breadth, and thickness; while brevis is used only of length in its different directions of breadth, height, or depth; and even of a circle, as merely a line, and without reference to the space enclosed, v. infra. In poets and postAug. prose brevis sometimes = parvus).I.Lit., in space.A.In distance, extent, short, little, small, narrow (opp. latus), Cic. Ac. 2, 29, 92:2.brevior via,
Nep. Eum. 8, 5; Tib. 1, 10, 4:via brevis,
Verg. E. 9, 23; Ov. M. 5, 253; Juv. 14, 223:cursus brevissimus,
Verg. A. 3, 507:brevius iter,
Ov. P. 1, 4, 32:cursu brevissimus Almo,
id. M. 14, 329:quid mihi, quod lato non separor aequore, prodest? Num minus haec nobis tam brevis obstat aqua?
so narrow a stream, id. H. 18, 174; cf.also brevis unda, opp. latum mare,
id. ib. 19, 141 and 142:non Asiam brevioris aquae disterminat usquam fluctus ab Europā,
Luc. 9, 957 (strictioris, Schol.); cf. id. 9, 317:brevissima terra,
Plin. Ep. 10, 69, 2:in Euboico scopulus brevis emicat altō Gurgite,
a small, narrow rock, Ov. M. 9, 226:brevibus Gyaris,
Juv. 1, 73:scis In breve te cogi (sc. libellum),
that you are closely rolled together, Hor. Ep. 1, 20, 8:quo brevius valent,
the nearer, the more powerful are they in conflict, Tac. A. 6, 35.—Trop. of the journey of life:B.quid est, quod in hoc tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantis nos in laboribus exerceamus?
Cic. Arch. 11, 28; cf.:vitae brevis cursus, gloriae sempiternus,
id. Sest. 21, 47:tum brevior dirae mortis aperta via est,
Tib. 1, 10, 4.—And poet. of the thread of life:fila vitae breviora,
Ov. Tr. 5, 10, 46. —In height, short, small, low (opp. altus and sometimes longus);C.of the human figure: sed sedebat judex L. Aurifex, brevior ipse quam testis,
Cic. de Or. 2, 60, 245:ut statura breves in digitos eriguntur,
Quint. 2, 3, 8:forma,
Ov. M. 5, 457:(puella) longa brevisque,
id. Am. 2, 4, 36:brevis corpore,
Suet. Galb. 3;id. Vit. Hor.—Of a maiden changed to a boy: et incomptis brevior mensura capillis,
Ov. M. 9, 789.—Of other things: ut pleraque Alpium ab Italiā sicut breviora, ita arrectiora sunt,
lower, Liv. 21, 35, 11:brevior ilex,
Sen. Herc. Oet. 1641:mus,
little, Ov. F. 2, 574. —In depth, small, little, shallow (opp. profundus):2.puteus,
Juv. 3, 226:vada,
Verg. A. 5, 221; Sen. Agam. 570.—Hence, subst.: brĕvia, ium, n., as in Gr. ta brachea, shallow places, shallows, shoals:tris Eurus ab alto In brevia et syrtis urget,
Verg. A. 1, 111 (brevia vadosa dicit, per quae vadi pedibus potest, Serv.); Luc. 9, 338: neque discerni poterant incerta ab solidis, brevia a profundis, Tac. A. 1, 70:brevia litorum,
id. ib. 6, 33 fin. —Perh. also in sing.:breve,
Tac. A. 14, 29 Draeg. ad loc. (Ritter, brevia; al. breve litus).—Trop.:D.brevia, in quibus volutatur, incerta, ancipitia,
difficulties, Sen. Ep. 22, 7.—Of the line of a circle:II.ubi circulus (i.e. arcticus) axem Ultimus extremum spatioque brevissimus ambit,
makes the shortest path, Ov. M. 2, 517; cf.of similar orbits, of stars: absides breviores,
Plin. 2. 15, 13, §63.—Of the circular course of a horse on the track: discit gyro breviore flecti,
Sen. Hippol. 314. —Transf., of time.A. 1.In gen.:2.quanto, nox, fuisti longior hac proxumā, Tanto brevior dies ut fiat faciam,
Plaut. Am. 1, 3, 51:breve spatium'st perferundi quae minitas mihi,
id. Capt. 3, 5, 85:brevis hora,
Lucr. 4, 179; so Ov. M. 4, 696: Pa. Brevin' an longinquo sermone? Mi. Tribus verbis, Plaut. Mil. 4, 2, 30:occasio,
Ter. Eun. 3, 5, 57; Phaedr. 5, 8, 5:brevis hic est fructus homulleis,
short is this enjoyment for little men, Lucr. 3, 927; cf.:MORS. PERFECIT. TVA. VT. TIBE. ESSENT. OMNIA. BREVIA. HONOS. FAMA. VIRTVSQVE. GLORIA. ATQVE. INGENIVM.,
Inscr. Orell. 558:omnia brevia tolerabilia esse debent,
Cic. Lael. 27, 104; id. Fin. 1, 12, 40; 2, 29, 94; id. Tusc. 1, 39, 94; Sen. Ira, 3, 43, 5:quoniam vita brevis est, memoriam nostri quam maxime longam efficere,
Sall. C. 1, 3; so,vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam,
Hor. C. 1, 4, 15; cf. id. ib. 1, 11, 6:aut omnia breviora aliquanto fuere, aut Saguntum principio anni captum,
occupied a shorter time, Liv. 21, 15, 5:brevissimum tempus,
id. 5, 6, 7:detrimentum,
Quint. 11, 1, 10:arbitrium mortis,
Tac. A. 15, 60:breves populi Romani amores,
id. ib. 2, 41:tempus,
Suet. Ner. 20 al.:nobis quom semel occidit brevis lux, nox est perpetua una dormienda,
Cat. 5, 5:fructus,
Lucr. 3, 914:aevum,
Hor. C. 2, 16, 17; id. S. 2, 6, 97; id. Ep. 2, 1, 144; Plin. Pan. 78, 2:anni,
Hor. C. 4, 13, 22:ver,
Ov. M. 1, 118; 10, 85:flores rosae,
quickly withering, short-lived, Hor. C. 2, 3, 13:lilium,
id. ib. 1, 36, 16:cena,
frugal, id. Ep. 1, 14, 35:mensa,
id. A. P. 198:dominus,
living but a short time, id. C. 2, 14, 24:stultitia,
id. ib. 4, 12, 27:ira furor brevis est,
id. Ep. 1, 2, 62:actio brevis atque concisa,
Quint. 6, 4, 2:somnus,
Sen. Troad. 441:nec gratius quicquam decore nec brevius,
nothing is more acceptable, but nothing more perishable, fading, than beauty, Suet. Dom. 18:domus,
Sen. Hippol. 762:fortuna,
Sil. 4, 734.—Esp.a.Comp. brevius, with subj. clause, shorter, i.e. easier, more convenient:b.brevius visum urbana crimina incipi, quorum obvii testes erant,
Tac. A. 13, 43: modo ne existimes brevius esse ab urbe mitti, Trag. ap. Plin. Ep. 10, 40 (49), 3.—In brevi spatio, brevi spatio, in brevi tempore, brevi tempore, and absol. brevi or in brevi, in a short time, shortly (before or after) (brevi tempore and brevi are class.; the latter, as in Gr. en brachei, to be considered as neuter, without supplying tempore):c.inque brevi spatio mutantur saecla animantum,
Lucr. 2, 77; so Ter. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Claud. 12; id. Ner. 30; cf.:in multo breviore temporis spatio,
id. Aug. 22:multa brevi spatio simulacra geruntur,
Lucr. 4, 160; Sall. J. 87, 3:spatio brevi,
Hor. C. 1, 11, 6:res publica per vos brevi tempore jus suum recuperabit,
Cic. Fam. 12, 2, 3; 5, 21, 2; id. Tusc. 2, 2, 5; Caes. B. G. 1, 40, 11; Nep. Milt. 2, 1; id. Them. 1, 4; Suet. Caes. 3:sic ille affectus, brevi postea est mortuus,
soon after, Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142 (Zumpt;acc. to MSS. perbrevi).—So brevi post = paulo post: brevi post Marcellus Romam venit,
Liv. 33, 37, 9; 24, 3, 14:brevi deinde,
id. 24, 4, 9: (Britanni) tantum usu cotidiano et exercitatione efficiunt, uti in declivi ac praecipiti loco incitatos equos sustinere et brevi ( in a short time, i.e. with great rapidity) moderari ac flectere consuerint, Caes. B. G. 4, 33 fin. Herz. and Held.:fama tanti facinoris per omnem Africam brevi divolgatur,
Sall. J. 13, 1; Nep. Them. 4, 4:mirantur tam brevi rem Romanam crevisse,
Liv. 1, 9, 9:brevi omnia subegit,
Suet. Caes. 34; so id. Aug. 17; 65; id. Vesp. 5; id. Gram. 3; Gell. 1, 15, 18: scire in brevi, Afran. ap. Charis. p. 186 P.; Flor. 1, 1, 15.—Brevi, a short time, a little while: [p. 251] cunctatusque brevi, contortam viribus hastam in Persea misit, Ov. M. 5, 32; cf.:d.illa brevi spatio silet,
id. ib. 7, 307; so,* breve,
Cat. 61, 187.—Ad breve, for a short time, Suet. Tib. 68; cf.:B.ad breve quoddam tempus,
Cic. Cat. 1, 13, 31.—Transf. to things done or taking place in a short time; so most freq.1.Of discourse, short, brief, concise (most freq. in Cic. and Quint.):2.narratio,
Cic. Inv. 1, 20, 28; id. de Or. 3, 50, 196: laudatio;comprehensio et ambitus ille verborum erat apud illum contractus et brevis,
id. Brut. 44, 162; cf. id. de Or. 2, 80, 326:nunc venio ad illa tua brevia: et primum illud, quo nihil potest esse brevius: bonum omne laudabile, etc.,
id. Fin. 4, 18, 48:quam falsa re! quam brevia responsu!
id. Clu. 59, 164: urbanitas est virtus quaedam in breve dictum coacta, Dom. Mars. ap. Quint. 6, 3, 104:Homerus brevem eloquentiam Menelao dedit,
Quint. 12, 10, 64 (brevis = ou polumuthos, Hom. Il. 3, 214):breviores commentarii,
Quint. 3, 8, 58:annotatio,
id. 10, 7, 31:brevia illa atque concisa,
id. 10, 7, 10; so,sententiae,
id. 10, 1, 60:causae,
id. 6, 1, 8:docendi compendia,
id. 1, 1, 24:comprehensiones,
id. 12, 2, 19:quod ut brevissimo pateat exemplo,
id. 3, 6, 10: commendatio, requiring few words, i.e. moderate, Plin. 11, 42, 97, § 240.— Meton. of a speaker or orator, brief:multos imitatio brevitatis decipit, ut cum se breves putent esse, longissimi sint,
Cic. Inv. 1, 20, 38:brevior in scribendo,
id. Att. 5, 6, 2:brevis esse laboro, Obscurus fio,
Hor. A. P. 25:in eloquendo brevis,
Quint. 10, 1, 63:densus et brevis et semper instans sibi Thucydides,
id. 10, 1, 73.—Hence, brĕvī, adv., briefly, in few words (freq. and class.):brevi pro breviter M. Tullius de Orat. ad Quintum fratrem (1, 8, 34): ac ne plura quidem quae sunt innumerabilia consecter, comprehendam brevi,
Charis. p. 176 P.:id percurram brevi,
Cic. Caecin. 32, 94:aliquid explicare,
id. Planc. 40, 95 Wund.:circumscribere et definire,
id. Sest. 45, 97; so id. ib. 5, 12 Orell. N. cr.; id. Fin. 1, 17, 55:complecti,
id. de Or. 1, 42, 190:exponere,
id. ib. 1, 46, 203:reprehendere,
id. Inv. 1, 9, 12:reddere,
id. Leg. 2, 14, 34:respondere,
id. Fam. 3, 8, 1:perscribere,
id. ib. 4, 5, 1; so Auct. Her. 4, 26, 35; 35, 47 al.; cf.:in brevi,
Quint. 9, 4, 32.—So once in epistolary style: breve facere, to be short or brief:quid scribam? breve faciam,
Cic. Att. 11, 7, 6; cf.:longum est ea dicere, sed hoc breve dicam,
id. Sest. 5, 12.—Once, in breve cogere (diff. from I. A.), to comprise in few words, bring into a small compass:in breve coactae causae,
Liv. 39, 47, 5; cf.:in breve coactio causae,
Gai. Inst. 4, 15.— In late Lat. subst.: brĕvis, is, m. (sc. liber—acc. to another reading, brĕve, is, n.), a short catalogue, summary, = breviarium:brevis nominum,
Vop. Aur. 36; so id. Bonos. 15; Lampr. Alex. Sev. 21; Hier. Ep. 5, n. 2 al.—Of a short syllable;C.rarely as adj.: Syllaba longa brevi subjecta vocatur iambus,
Hor. A. P. 251:a brevis, gre brevis, faciet tamen longam priorem,
Quint. 9, 4, 86 et saep.—More freq. subst.: brĕvis, is, f. (sc. syllaba):dactylus, qui est e longā et duabus brevibus,
Cic. Or. 64, 217 sq.:in fine pro longā accipi brevem,
Quint. 9, 4, 93; 9, 4, 86:plurimum habent celeritatis breves,
id. 9, 4, 91.—Hence also once of a syllable long by position, but pronounced short: indoctus dicimus brevi primā litterā, insanus productā: inhumanus brevi, infelix longā,
Cic. Or. 48, 159 Meyer N. cr.; cf. Gell. 2, 17 sqq., and Schütz Lex. Cic. s. v. brevis.—For parvus, exiguus, little, small:1.exigua pars brevisque,
Lucr. 5, 591:Canidia brevibus implicata viperis,
Hor. Epod. 5, 15:Alecto brevibus torquata colubris,
Ov. H. 2, 119:brevi latere ac pede longo est,
Hor. S. 1, 2, 93; cf.just before: breve quod caput, ardua cervix, v. 89, and brevis alvus,
Verg. G. 3, 80 (on the other hand, Nemes. 244:parvae alvi): mus,
Ov. F. 2, 574:forma (sc. pueri in stellionem mutati),
id. M. 5, 457.—So, lapathi herba,
Hor. S. 2, 4, 29 (brevis = parva, non excrescens in altum, Schol. Cruqu.):folia breviora,
id. Ep. 1, 19, 26 (minor corona, Schol. Cruqu.):census,
id. C. 2, 15, 13:pondus,
id. S. 2, 2, 37:impensa,
Ov. H. 7, 188 Ruhnk.:sigillum,
id. M. 6, 86:insulae,
Pall. 1, 28, 1; cf. Juv. 1, 73: vasculum, Pall. Apr. 8, 4:offulae,
id. 1, 29, 4:pantheris in candido breves macularum oculi,
Plin. 8, 17, 23, § 62.—With nom. abstr.:breve in exiguo marmore nomen ero,
Prop. 2, 1, 72; Sen. Oedip. 935.—So, pondus, Hor. S. 2, 2, 37 al.—Hence, brĕ-vĭter, adv., shortly, briefly, etc.Of space (acc. to I.) (rare): seu libeat, curvo brevius convertere gyro, shorter, i. e. in a smaller circle, Tib. 4, 1, 94:2.parvo brevius quam totus,
a little less than the whole, Plin. 2, 67, 67, § 168:Sarmatae, omisso arcu, quo brevius valent, contis gladiisque ruerent,
Tac. A. 6, 35.—Far more freq. in prose and poetry,(Acc. to II. A. b. and c.) Of time, in a short time.a.In gen.:b.iratum breviter vites, inimicum diu, Publ. Syr. v. 249 Rib.: sapiens, cum breviter et strictim colore atque vultu motus est,
Gell. 19, 1, 20.—Esp.(α).In expression, briefly, in brief, in few words, concisely, summarily:(β).sed breviter paucis praestat comprendere multa,
Lucr. 6, 1082: multa breviter et commode dicta (sc. apophthegmata; cf. Cic. Off. 1, 29, 104) memoriae mandabam, Cic. Lael. 1, 1:rem totam breviter cognoscite,
id. Verr. 2, 2, 69, § 169; 2, 3, 27, § 67; so id. de Or. 2, 83, 340:summatim breviterque describere,
id. Or. 15, 50:breviter tangere,
id. Off. 3, 2, 8 Beier N. cr.:breviter et modice disserere,
Sall. J. 111, 1:adicere aliquid,
Quint. 9, 3, 100; cf. also Verg. A. 2, 11; 4, 632; 6, 321; Ov. M. 2, 783:omnia soli Forsan Pacuvio breviter dabit (i.e. paucis testamenti verbis, quibus heres ex asse scribetur),
Juv. 12, 125 Web. (cf. id. 1, 68: beatum exiguis tabulis).— Comp., Cic. Fin. 4, 10, 26; Quint. 8, prooem. § 1; 8, 6, 61; 9, 2, 16; 10, 1, 49; 11, 1, 5 al.— Sup., Cic. N. D. 2, 1, 3; id. Div. 1, 32, 70; Quint. 1, 10, 1; 4, 2, 113 al.—Of syllables:quibus in verbis eae primae litterae sunt quae in sapiente atque felice, producte dicitur, in ceteris omnibus breviter,
Cic. Or. 48, 159. -
71 brevis
brĕvis, e, adj. (abl. breve, Varr. R. R. 2, 3, 2; comp. abl. breviore, Ov. Am. 2, 17, 22) [cf. brachus, Fest. p. 26], short, little, of small extent, in space and time (opp. longus; in space, in good class. prose, diff. from parvus, which designates that which fills a small space in length, breadth, and thickness; while brevis is used only of length in its different directions of breadth, height, or depth; and even of a circle, as merely a line, and without reference to the space enclosed, v. infra. In poets and postAug. prose brevis sometimes = parvus).I.Lit., in space.A.In distance, extent, short, little, small, narrow (opp. latus), Cic. Ac. 2, 29, 92:2.brevior via,
Nep. Eum. 8, 5; Tib. 1, 10, 4:via brevis,
Verg. E. 9, 23; Ov. M. 5, 253; Juv. 14, 223:cursus brevissimus,
Verg. A. 3, 507:brevius iter,
Ov. P. 1, 4, 32:cursu brevissimus Almo,
id. M. 14, 329:quid mihi, quod lato non separor aequore, prodest? Num minus haec nobis tam brevis obstat aqua?
so narrow a stream, id. H. 18, 174; cf.also brevis unda, opp. latum mare,
id. ib. 19, 141 and 142:non Asiam brevioris aquae disterminat usquam fluctus ab Europā,
Luc. 9, 957 (strictioris, Schol.); cf. id. 9, 317:brevissima terra,
Plin. Ep. 10, 69, 2:in Euboico scopulus brevis emicat altō Gurgite,
a small, narrow rock, Ov. M. 9, 226:brevibus Gyaris,
Juv. 1, 73:scis In breve te cogi (sc. libellum),
that you are closely rolled together, Hor. Ep. 1, 20, 8:quo brevius valent,
the nearer, the more powerful are they in conflict, Tac. A. 6, 35.—Trop. of the journey of life:B.quid est, quod in hoc tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantis nos in laboribus exerceamus?
Cic. Arch. 11, 28; cf.:vitae brevis cursus, gloriae sempiternus,
id. Sest. 21, 47:tum brevior dirae mortis aperta via est,
Tib. 1, 10, 4.—And poet. of the thread of life:fila vitae breviora,
Ov. Tr. 5, 10, 46. —In height, short, small, low (opp. altus and sometimes longus);C.of the human figure: sed sedebat judex L. Aurifex, brevior ipse quam testis,
Cic. de Or. 2, 60, 245:ut statura breves in digitos eriguntur,
Quint. 2, 3, 8:forma,
Ov. M. 5, 457:(puella) longa brevisque,
id. Am. 2, 4, 36:brevis corpore,
Suet. Galb. 3;id. Vit. Hor.—Of a maiden changed to a boy: et incomptis brevior mensura capillis,
Ov. M. 9, 789.—Of other things: ut pleraque Alpium ab Italiā sicut breviora, ita arrectiora sunt,
lower, Liv. 21, 35, 11:brevior ilex,
Sen. Herc. Oet. 1641:mus,
little, Ov. F. 2, 574. —In depth, small, little, shallow (opp. profundus):2.puteus,
Juv. 3, 226:vada,
Verg. A. 5, 221; Sen. Agam. 570.—Hence, subst.: brĕvia, ium, n., as in Gr. ta brachea, shallow places, shallows, shoals:tris Eurus ab alto In brevia et syrtis urget,
Verg. A. 1, 111 (brevia vadosa dicit, per quae vadi pedibus potest, Serv.); Luc. 9, 338: neque discerni poterant incerta ab solidis, brevia a profundis, Tac. A. 1, 70:brevia litorum,
id. ib. 6, 33 fin. —Perh. also in sing.:breve,
Tac. A. 14, 29 Draeg. ad loc. (Ritter, brevia; al. breve litus).—Trop.:D.brevia, in quibus volutatur, incerta, ancipitia,
difficulties, Sen. Ep. 22, 7.—Of the line of a circle:II.ubi circulus (i.e. arcticus) axem Ultimus extremum spatioque brevissimus ambit,
makes the shortest path, Ov. M. 2, 517; cf.of similar orbits, of stars: absides breviores,
Plin. 2. 15, 13, §63.—Of the circular course of a horse on the track: discit gyro breviore flecti,
Sen. Hippol. 314. —Transf., of time.A. 1.In gen.:2.quanto, nox, fuisti longior hac proxumā, Tanto brevior dies ut fiat faciam,
Plaut. Am. 1, 3, 51:breve spatium'st perferundi quae minitas mihi,
id. Capt. 3, 5, 85:brevis hora,
Lucr. 4, 179; so Ov. M. 4, 696: Pa. Brevin' an longinquo sermone? Mi. Tribus verbis, Plaut. Mil. 4, 2, 30:occasio,
Ter. Eun. 3, 5, 57; Phaedr. 5, 8, 5:brevis hic est fructus homulleis,
short is this enjoyment for little men, Lucr. 3, 927; cf.:MORS. PERFECIT. TVA. VT. TIBE. ESSENT. OMNIA. BREVIA. HONOS. FAMA. VIRTVSQVE. GLORIA. ATQVE. INGENIVM.,
Inscr. Orell. 558:omnia brevia tolerabilia esse debent,
Cic. Lael. 27, 104; id. Fin. 1, 12, 40; 2, 29, 94; id. Tusc. 1, 39, 94; Sen. Ira, 3, 43, 5:quoniam vita brevis est, memoriam nostri quam maxime longam efficere,
Sall. C. 1, 3; so,vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam,
Hor. C. 1, 4, 15; cf. id. ib. 1, 11, 6:aut omnia breviora aliquanto fuere, aut Saguntum principio anni captum,
occupied a shorter time, Liv. 21, 15, 5:brevissimum tempus,
id. 5, 6, 7:detrimentum,
Quint. 11, 1, 10:arbitrium mortis,
Tac. A. 15, 60:breves populi Romani amores,
id. ib. 2, 41:tempus,
Suet. Ner. 20 al.:nobis quom semel occidit brevis lux, nox est perpetua una dormienda,
Cat. 5, 5:fructus,
Lucr. 3, 914:aevum,
Hor. C. 2, 16, 17; id. S. 2, 6, 97; id. Ep. 2, 1, 144; Plin. Pan. 78, 2:anni,
Hor. C. 4, 13, 22:ver,
Ov. M. 1, 118; 10, 85:flores rosae,
quickly withering, short-lived, Hor. C. 2, 3, 13:lilium,
id. ib. 1, 36, 16:cena,
frugal, id. Ep. 1, 14, 35:mensa,
id. A. P. 198:dominus,
living but a short time, id. C. 2, 14, 24:stultitia,
id. ib. 4, 12, 27:ira furor brevis est,
id. Ep. 1, 2, 62:actio brevis atque concisa,
Quint. 6, 4, 2:somnus,
Sen. Troad. 441:nec gratius quicquam decore nec brevius,
nothing is more acceptable, but nothing more perishable, fading, than beauty, Suet. Dom. 18:domus,
Sen. Hippol. 762:fortuna,
Sil. 4, 734.—Esp.a.Comp. brevius, with subj. clause, shorter, i.e. easier, more convenient:b.brevius visum urbana crimina incipi, quorum obvii testes erant,
Tac. A. 13, 43: modo ne existimes brevius esse ab urbe mitti, Trag. ap. Plin. Ep. 10, 40 (49), 3.—In brevi spatio, brevi spatio, in brevi tempore, brevi tempore, and absol. brevi or in brevi, in a short time, shortly (before or after) (brevi tempore and brevi are class.; the latter, as in Gr. en brachei, to be considered as neuter, without supplying tempore):c.inque brevi spatio mutantur saecla animantum,
Lucr. 2, 77; so Ter. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Claud. 12; id. Ner. 30; cf.:in multo breviore temporis spatio,
id. Aug. 22:multa brevi spatio simulacra geruntur,
Lucr. 4, 160; Sall. J. 87, 3:spatio brevi,
Hor. C. 1, 11, 6:res publica per vos brevi tempore jus suum recuperabit,
Cic. Fam. 12, 2, 3; 5, 21, 2; id. Tusc. 2, 2, 5; Caes. B. G. 1, 40, 11; Nep. Milt. 2, 1; id. Them. 1, 4; Suet. Caes. 3:sic ille affectus, brevi postea est mortuus,
soon after, Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142 (Zumpt;acc. to MSS. perbrevi).—So brevi post = paulo post: brevi post Marcellus Romam venit,
Liv. 33, 37, 9; 24, 3, 14:brevi deinde,
id. 24, 4, 9: (Britanni) tantum usu cotidiano et exercitatione efficiunt, uti in declivi ac praecipiti loco incitatos equos sustinere et brevi ( in a short time, i.e. with great rapidity) moderari ac flectere consuerint, Caes. B. G. 4, 33 fin. Herz. and Held.:fama tanti facinoris per omnem Africam brevi divolgatur,
Sall. J. 13, 1; Nep. Them. 4, 4:mirantur tam brevi rem Romanam crevisse,
Liv. 1, 9, 9:brevi omnia subegit,
Suet. Caes. 34; so id. Aug. 17; 65; id. Vesp. 5; id. Gram. 3; Gell. 1, 15, 18: scire in brevi, Afran. ap. Charis. p. 186 P.; Flor. 1, 1, 15.—Brevi, a short time, a little while: [p. 251] cunctatusque brevi, contortam viribus hastam in Persea misit, Ov. M. 5, 32; cf.:d.illa brevi spatio silet,
id. ib. 7, 307; so,* breve,
Cat. 61, 187.—Ad breve, for a short time, Suet. Tib. 68; cf.:B.ad breve quoddam tempus,
Cic. Cat. 1, 13, 31.—Transf. to things done or taking place in a short time; so most freq.1.Of discourse, short, brief, concise (most freq. in Cic. and Quint.):2.narratio,
Cic. Inv. 1, 20, 28; id. de Or. 3, 50, 196: laudatio;comprehensio et ambitus ille verborum erat apud illum contractus et brevis,
id. Brut. 44, 162; cf. id. de Or. 2, 80, 326:nunc venio ad illa tua brevia: et primum illud, quo nihil potest esse brevius: bonum omne laudabile, etc.,
id. Fin. 4, 18, 48:quam falsa re! quam brevia responsu!
id. Clu. 59, 164: urbanitas est virtus quaedam in breve dictum coacta, Dom. Mars. ap. Quint. 6, 3, 104:Homerus brevem eloquentiam Menelao dedit,
Quint. 12, 10, 64 (brevis = ou polumuthos, Hom. Il. 3, 214):breviores commentarii,
Quint. 3, 8, 58:annotatio,
id. 10, 7, 31:brevia illa atque concisa,
id. 10, 7, 10; so,sententiae,
id. 10, 1, 60:causae,
id. 6, 1, 8:docendi compendia,
id. 1, 1, 24:comprehensiones,
id. 12, 2, 19:quod ut brevissimo pateat exemplo,
id. 3, 6, 10: commendatio, requiring few words, i.e. moderate, Plin. 11, 42, 97, § 240.— Meton. of a speaker or orator, brief:multos imitatio brevitatis decipit, ut cum se breves putent esse, longissimi sint,
Cic. Inv. 1, 20, 38:brevior in scribendo,
id. Att. 5, 6, 2:brevis esse laboro, Obscurus fio,
Hor. A. P. 25:in eloquendo brevis,
Quint. 10, 1, 63:densus et brevis et semper instans sibi Thucydides,
id. 10, 1, 73.—Hence, brĕvī, adv., briefly, in few words (freq. and class.):brevi pro breviter M. Tullius de Orat. ad Quintum fratrem (1, 8, 34): ac ne plura quidem quae sunt innumerabilia consecter, comprehendam brevi,
Charis. p. 176 P.:id percurram brevi,
Cic. Caecin. 32, 94:aliquid explicare,
id. Planc. 40, 95 Wund.:circumscribere et definire,
id. Sest. 45, 97; so id. ib. 5, 12 Orell. N. cr.; id. Fin. 1, 17, 55:complecti,
id. de Or. 1, 42, 190:exponere,
id. ib. 1, 46, 203:reprehendere,
id. Inv. 1, 9, 12:reddere,
id. Leg. 2, 14, 34:respondere,
id. Fam. 3, 8, 1:perscribere,
id. ib. 4, 5, 1; so Auct. Her. 4, 26, 35; 35, 47 al.; cf.:in brevi,
Quint. 9, 4, 32.—So once in epistolary style: breve facere, to be short or brief:quid scribam? breve faciam,
Cic. Att. 11, 7, 6; cf.:longum est ea dicere, sed hoc breve dicam,
id. Sest. 5, 12.—Once, in breve cogere (diff. from I. A.), to comprise in few words, bring into a small compass:in breve coactae causae,
Liv. 39, 47, 5; cf.:in breve coactio causae,
Gai. Inst. 4, 15.— In late Lat. subst.: brĕvis, is, m. (sc. liber—acc. to another reading, brĕve, is, n.), a short catalogue, summary, = breviarium:brevis nominum,
Vop. Aur. 36; so id. Bonos. 15; Lampr. Alex. Sev. 21; Hier. Ep. 5, n. 2 al.—Of a short syllable;C.rarely as adj.: Syllaba longa brevi subjecta vocatur iambus,
Hor. A. P. 251:a brevis, gre brevis, faciet tamen longam priorem,
Quint. 9, 4, 86 et saep.—More freq. subst.: brĕvis, is, f. (sc. syllaba):dactylus, qui est e longā et duabus brevibus,
Cic. Or. 64, 217 sq.:in fine pro longā accipi brevem,
Quint. 9, 4, 93; 9, 4, 86:plurimum habent celeritatis breves,
id. 9, 4, 91.—Hence also once of a syllable long by position, but pronounced short: indoctus dicimus brevi primā litterā, insanus productā: inhumanus brevi, infelix longā,
Cic. Or. 48, 159 Meyer N. cr.; cf. Gell. 2, 17 sqq., and Schütz Lex. Cic. s. v. brevis.—For parvus, exiguus, little, small:1.exigua pars brevisque,
Lucr. 5, 591:Canidia brevibus implicata viperis,
Hor. Epod. 5, 15:Alecto brevibus torquata colubris,
Ov. H. 2, 119:brevi latere ac pede longo est,
Hor. S. 1, 2, 93; cf.just before: breve quod caput, ardua cervix, v. 89, and brevis alvus,
Verg. G. 3, 80 (on the other hand, Nemes. 244:parvae alvi): mus,
Ov. F. 2, 574:forma (sc. pueri in stellionem mutati),
id. M. 5, 457.—So, lapathi herba,
Hor. S. 2, 4, 29 (brevis = parva, non excrescens in altum, Schol. Cruqu.):folia breviora,
id. Ep. 1, 19, 26 (minor corona, Schol. Cruqu.):census,
id. C. 2, 15, 13:pondus,
id. S. 2, 2, 37:impensa,
Ov. H. 7, 188 Ruhnk.:sigillum,
id. M. 6, 86:insulae,
Pall. 1, 28, 1; cf. Juv. 1, 73: vasculum, Pall. Apr. 8, 4:offulae,
id. 1, 29, 4:pantheris in candido breves macularum oculi,
Plin. 8, 17, 23, § 62.—With nom. abstr.:breve in exiguo marmore nomen ero,
Prop. 2, 1, 72; Sen. Oedip. 935.—So, pondus, Hor. S. 2, 2, 37 al.—Hence, brĕ-vĭter, adv., shortly, briefly, etc.Of space (acc. to I.) (rare): seu libeat, curvo brevius convertere gyro, shorter, i. e. in a smaller circle, Tib. 4, 1, 94:2.parvo brevius quam totus,
a little less than the whole, Plin. 2, 67, 67, § 168:Sarmatae, omisso arcu, quo brevius valent, contis gladiisque ruerent,
Tac. A. 6, 35.—Far more freq. in prose and poetry,(Acc. to II. A. b. and c.) Of time, in a short time.a.In gen.:b.iratum breviter vites, inimicum diu, Publ. Syr. v. 249 Rib.: sapiens, cum breviter et strictim colore atque vultu motus est,
Gell. 19, 1, 20.—Esp.(α).In expression, briefly, in brief, in few words, concisely, summarily:(β).sed breviter paucis praestat comprendere multa,
Lucr. 6, 1082: multa breviter et commode dicta (sc. apophthegmata; cf. Cic. Off. 1, 29, 104) memoriae mandabam, Cic. Lael. 1, 1:rem totam breviter cognoscite,
id. Verr. 2, 2, 69, § 169; 2, 3, 27, § 67; so id. de Or. 2, 83, 340:summatim breviterque describere,
id. Or. 15, 50:breviter tangere,
id. Off. 3, 2, 8 Beier N. cr.:breviter et modice disserere,
Sall. J. 111, 1:adicere aliquid,
Quint. 9, 3, 100; cf. also Verg. A. 2, 11; 4, 632; 6, 321; Ov. M. 2, 783:omnia soli Forsan Pacuvio breviter dabit (i.e. paucis testamenti verbis, quibus heres ex asse scribetur),
Juv. 12, 125 Web. (cf. id. 1, 68: beatum exiguis tabulis).— Comp., Cic. Fin. 4, 10, 26; Quint. 8, prooem. § 1; 8, 6, 61; 9, 2, 16; 10, 1, 49; 11, 1, 5 al.— Sup., Cic. N. D. 2, 1, 3; id. Div. 1, 32, 70; Quint. 1, 10, 1; 4, 2, 113 al.—Of syllables:quibus in verbis eae primae litterae sunt quae in sapiente atque felice, producte dicitur, in ceteris omnibus breviter,
Cic. Or. 48, 159. -
72 dum
dum, conj. [for dium, acc. from dius; cf. diu, Corss. Ausspr. 2, 856], denotes the temporal relation of two actions to cach other,I.As contemporaneous, or,II.As in immediate succession, so that with the commencement of one action the other ceases.I.As contemporaneous.A. 1.In gen., construed with the indicative, except in oratio obliqua, where the subjunctive was sometimes used. In Aug. poets and late prose the subjunctive often stands in oratio directa, v. the following).(α).Indic. praes.:(β).dum cum hac usuraria Uxore mihi nunc morigero, haec curata sint Fac sis,
Plaut. Am. 3, 3, 25; so id. Aul. 4, 2, 14; id. Bacch. 4, 7, 19; Ter. Heaut. 2, 2, 11; Cic. Clu. 32 fin.; Verg. E. 3, 75; Hor. Ep. 2, 1, 190 et saep.— In the praes. histor.:dum haec loquimur, interea loci ad macellum ubi advenimus, etc.,
Ter. Eun. 2, 2, 24; id. Phorm. 5, 9, 18; Cic. de Or. 2, 4, 15; id. Div. in Caec. 17, 56:dum haec geruntur, Caesari nuntiatum est, etc.,
Caes. B. G. 1, 46, 1; cf.these forms of transition,
id. ib. 3, 17, 1; 4, 32, 1; 4, 34, 3; 5, 22, 1; 6, 7, 1; 7, 57, 1; id. B. C. 1, 56, 1; 2, 1, 1 et saep. dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa circiter hominum milia VI ad Rhenum contenderunt, Caes. B. G. 1, 27, 4; cf. id. B. C. 1, 37, 1; id. ib. 1, 36, 1; Liv. 21, 7, 1; Verg. G. 4, 559.—In the imperf.:dum haec in Appulia gerebantur, Samnites... urbem non tenuerunt,
Liv. 10, 36 fin.; 21, 53; 41, 14; Nep. Hann. 2, 4; Tac. Agr. 41; cf.:dum is in aliis rebus erat occupatus,
Cic. Rosc. Am. 32, 91 —In the fut.; nunc animum advortite Dum argumentum hujus eloquar comoediae, Plaut. Am. prol. 96.—In the perf.:dum Cyri et Alexandri similis esse voluit, Crassorum inventus est dissimillimus,
Cic. Brut. 81, 292; so id. Mur. 27, 55; id. Fin. 2, 13; id. Phil. 14, 12, 33; id. Att. 1, 16, 2; Nep. Reg. 2, 2 al.—In the pluperf.:dum in unam partem oculos animosque hostium certamen averterat, pluribus locis scalis capitur murus,
Liv. 32, 24.—In the fut. perf.:bellum ingens geret Italia... Tertia dum Latio regnantem viderit aestas,
Verg. A. 1, 265.—Prov.:dum loqueris,
i. e. this instant, Petr. 99.—In the oratio obliqua: dic, hospes, Spartae, nos te hic vidisse jacentes, Dum sanctis patriae legibus obsequimur, Poëta ap. Cic. Tusc. 1, 42, 101; Liv. 2, 57; 26, 16; Tac. A. 15, 59; id. H. 1, 33; Ov. M. 4, 776 et saep.—Subj. In oratio obliqua:b.dixisti, dum Planci in me meritum verbis extollerem, me arcem facere e cloaca,
Cic. Planc. 40; so id. de Or. 1, 41 fin.; id. Mur. 24; id. Att. 5, 17, 3; Sall. C. 7, 6; Tac. H. 4, 17 fin. al.—In oratio recta:o quotiens ausae, caneret dum valle sub alta, Rumpere mugitu carmina docta boves,
Tib. 2, 3, 19:dum intentus in eum se rex totus averteret, etc.,
Liv. 1, 40, 7:dum ea in Samnio gererentur,
id. 10, 18, 1; Ov. Pont. 3, 3, 2; Verg. G. 4, 457; Mart. 1, 22, 1; Hirt. B. Hisp. 23; Aur. Vict. Vir. Ill. 35; id. Caes. 39; Hyg. Fab. 12 al.—When the principal action is an immediate and sudden sequence of that described in [p. 618] the clause with dum, subito or repente is often used in the principal clause:c.dum tempus teritur, repente milites, etc.,
Liv. 29, 9, 5: dum advenientes filia interrogat, repente in osculis, etc. Suet. Aug. 99:dum Appium orno, subito sum factus accusatoris ejus socer,
Cic. Att. 6, 6, 1; Hirt. B. Afr. 61.—When the actions are simply presented as contemporaneous, interea, jam or interea jam is often used in the principal clause:2.dum haec mecum reputo, accersitur lavatum interea virgo,
Ter. Eun. 3, 5, 44; Cic. Quint. 6, 28:dum ea Romani parant, jam Saguntum oppugnabatur,
Liv. 21, 7, 1; cf.also: dum... interim,
Plaut. Trin. 1, 1, 8; id. Men. 1, 3, 31; Liv. 21, 47, 7 al.—Esp., of duration in the present, now, yet.a.In combination with etiam primum, and esp. freq. with the negations non, nec, ne, haud, nihil, nullus, nemo, v. h vv.—b.Colloq., as an enclitic with imperatives and interjections (by some separately written ades dum, abi dum, etc, but v. Ritschl, Opusc Phil p. 567 sq.), orig, acc of time, a moment, a second, a little Sosia adesdum, paucis te volo, Ter. And 1, 1, 2 abidum, id. Heaut. 2, 3, 8 circumspicedum, Plaut Trin. 1, 2, 109:B.dicdum,
Ter. Hec 5, 3, 5 facitodum, id. Heaut 3, 2, 39 iteradum, Poëta ap. Cic. Att. 14, 14 jubedum, Plaut. Rud. 3, 5, 7:manedum,
id. Bacch. 4, 6, 24; Ter. Hec. 5, 4, 4:memoradum,
Plaut. Poen. 5, 2, 103:tacedum,
id. Men. 2, 2, 73:tangedum,
id. Rud. 3, 5, 5 al.:agedum (most freq.),
id. Am. 2, 2, 151; 5, 1, 29; id. As. 4, 1, 1; 5, 1, 1 et saep. (for which, agidum, id. Trin. 2, 2, 89 Ritschl ad loc.); Ter. Eun. 4, 4, 27; id. Heaut. 2, 3, 69; id. Hec. 3, 1, 35; id. Phorm. 5, 3, 1; Cic. Sull. 26; Liv. 7, 9; 9, 16 al.; Cat. 63, 78; Stat. Th. 7, 126 al.:agitedum,
Liv. 3, 62 Drak.; 5, 52; 7, 34 fin.:cedodum,
Ter. Phorm. 2, 2, 15:ehodum,
id. And. 1, 2, 13; 2, 1, 24; 3, 5, 10; id. Eun. 2, 3, 68; also in Plaut. in enumerations: primumdum (= Gr. prôton men), Plaut. Mil. 2, 3, 26; id. Most. 2, 1, 53; id. Trin. 1, 2, 61 al.—With respect to the temporal limit of both actions, i. q. tamdiu quam or usque eo, as long as, while.1.Lit. (with indic. when the duration of the action in the principal clause is alone implied, except in the oratio obliqua).—In praes.: bene factum a vobis, dum vivitis, non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1 fin.; so Cic. Lael. 4, 14; id. de Sen. 23, 86; id. Fin. 3, 2, 9; Caes. B. G. 7, 50 fin. al.—In fut.: quid illos opinamini animi habuisse atque habituros, dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 13, 17; Plaut. Ps. 1, 3, 103; Cic. Rosc. Am. 32 fin.; id. Leg. 1, 1, 2; Verg. A. 1, 607 sq. et saep.—(β).Subj., often, when the clause with dum expresses a desired end, or refers to an indefinite future:b.non tibi venit in mentem, Si, dum vivas, tibi bene facias, etc.,
Plaut. Bacch. 5, 2, 76:pars, dum vires suppeterent, eruptionem censebant,
Caes. B. G. 7, 77, 2:ut sua sponte, dum sine periculo liceret, excederet Gadibus,
id. B. C. 2, 20, 3:hoc unum esse tempus de pace agendi, dum sibi uterque confideret ut pares ambo viderentur,
id. ib. 3, 10, 7:de quo (sc. animo) dum disputarem, tuam mihi dari vellem, Cotta, eloquentiam,
Cic. N. D. 2, 59, 147 Bait. (v. Roby, Gram. 2, 284 sq.). —With tamdiu, tantum, tantummodo, tantisper, usque; or opp. postea, postquam, deinde, ubi, nunc, etc.—With tamdiu, Cic. Verr. 2, 4, 3; id. Cat. 3, 7; id. de Sen. 12, 41; id. Tusc. 5, 33 fin.; id. Att. 9, 6, 5 al.—With tantum, Liv. 27, 42.—With tantummodo, Sall. J. 53, 3.—With tantisper, Plaut. Truc. prol. 11; Ter. Ad. 1, 1, 44; id. Heaut. 1, 1, 54.—With usque, Cic. Verr. 2, 1, 5: dum... postea, id. Mur. 12, 26—dum... postea quam, Caes. B. G. 7, 82, 1; Cic. Rosc. Am. 43 fin. —dum... postquam, Sall. J. 53, 3; Liv. 21, 13; cf. Ter. And. 1, 1, 27—dum... deinde, Cic. Att. 9, 6, 5; Liv. 27, 42, 13—dum... sed ubi, Plaut. Capt. 2, 1, 37; Caes. B. C. 1, 51, 5—dum... nunc, Ter. And. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 4, 11.—For tamdiu... dum, less freq. dum... dum, as long as... so long:c.sic virgo dum intacta manet, dum cara suis,
Cat. 62, 45 and 56; cf. Quint. 9, 3, 16:dum habeat, dum amet,
Plaut. Truc. 2, 1, 23 (al. tum).—In Plautus repeatedly with an emphatic quidem, Plaut. As. 2, 4, 57; 5, 2, 20; id. Bacch. 2, 2, 48; id. Merc. 2, 3, 53; id. Ps. 1, 5, 92.—2.Transf.a.In conditional relations as a restrictive particle, like quatenus and duntaxat, so long as, if so be that, provided that, if only (so regularly connected with the subjunctive;(β).freq. in prose and poetry): dum pereas, nihil interduo aiant vivere,
Plaut. Capt. 3, 5, 36: Ly. Concede, inspiciam quid sit scriptum. Cu. Maxime, Tuo arbitratu, dum auferam abs te id quod peto, id. Curc. 3, 58; cf.:dum res maneant, verba fingant arbitratu suo,
Cic. Fin. 5, 29 fin.: oderint, dum metuant, Att. ap. Cic. Off. 1, 28, 97:licet lascivire, dum nihil metuas,
Cic. Rep. 1, 40 et saep.; in the imperf.:qui sese in cruciatum dari cuperet, dum de patris morte quaereretur,
id. Rosc. Am. 41, 119; Sall. C. 40, 4; id. J. 68, 3; Quint. 10, 1, 33: An. Non pudet vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, Ter. Phorm. 3, 2, 41;so without a verb,
Cic. Fam. 7, 9; id. Ac. 2, 32, 104; Quint. 4, 1, 70; 9, 4, 58; 10, 3, 5; cf.:dum eatenus,
id. 1, 11, 1.—With an emphatic modo, and often in one word, dummodo:(γ).aeque istuc facio dummodo Eam des, quae sit quaestuosa, etc.,
Plaut. Mil. 3, 1, 189; id. Aul. 2, 2, 62; id. Mil. 2, 2, 98; Cic. Rep. 3, 3; id. Off. 3, 21; id. Cat. 1, 5; 9; Prop. 3, 17, 17 (4, 16, 17 M.); Ov. F. 5, 242 al.; cf.:sin autem jejunitatem... dummodo sit polita, dum urbana, dum elegans, in Attico genere ponit, etc.,
Cic. Brut. 82, 285:dummodo sit dives, barbarus ille placet,
Ov. A. A. 2, 276.—Separated by other words:mea nil refert, dum patiar modo,
Ter. Eun. 2, 3, 28:certumst pati, dum illum modo habeam mecum,
id. Heaut. 3, 1, 57; Val. Fl. 5, 265.—With tamen, and, in Plautus (cf. above, 1. c.), with quidem.—With tamen, Cic. de Or. 2, 77, 314; Cels. 3, 4; Quint. 1, 1, 11; 2, 12, 7; 8 prooem. § 32; Dig. 39, 22, 4.—With quidem, Plaut. Trin. 1, 2, 20; id. Aul. 2, 2, 34; cf. the foll. number.—(δ).In negative conditional clauses, with ne, so long as not, provided that not, if only not:b.VTEI. SENATVS. NOSTER. DECERNERET. DVM. NE. MINVS. SENATORIBVS. C. ADESENT., S. C. de Bac. (thrice): id faciat saepe, dum ne lassus fiat,
Cato, R. R. 5, 4; Plaut. Trin. 4, 2, 137; cf. id. Bacch. 4, 8, 26; id. Curc. 1, 1, 36; Ter. Hec. 4, 4, 12; Cic. Att. 6, 1, 4; 8, 11, B fin.; Liv. 3, 21 Drak.; 28, 40; Ov. H. 3, 81.—So too, dummodo ne, Cic. de Or. 3, 48, 185; id. Fam. 10, 25, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 7; id. Att. 12, 45 al.:dum quidem ne,
Plaut. Merc. 2, 3, 89.—With a causal accessory notion, until, long enough for, etc (very rare, only with subjunctive) obsidio deinde per paucos dies magis quam oppugnatio fuit, dum vulnus ducis curaretur, Liv 21, 8; cf. id. 24, 40; Suet Aug. 78 fin. nam se quoque moveri finget, dum aditum sibi ad aures faciat, Quint. 4, 1, 46.II.In immediate suceession, until, until that (with the subjunctive or the indicative, as the idea of aim or simply of time predominates; cf.(α).e.g.: quid dicam, quantus amor bestiarum sit in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere?
Cic. N. D. 2, 51 fin.:ea mansit in condicione atque pacto usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,
id. Verr. 1, 6, 16; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 32; id. Eun. 1, 2, 126; Liv. 4, 21 fin.; 27, 42. Cicero generally, Caesar always employs the subjunctive).Subj.:(β).is dum veniat, sedens ibi opperibere,
Plaut. Bacch. 1, 1, 14; cf.:paulisper mane, dum edormiscat unum somnum,
id. Am. 2, 2, 64; cf. also Cic. Att. 7, 1, 4;so with exspectare,
id. Lael. 13; Caes. B. G. 1, 11 fin.; 4, 13, 2; Liv. 3, 11 fin.: Tac. Or. 19 fin.; Hor. Ep. 1, 2, 42; Luc. 5, 303 et saep.;with morari,
Hirt. B. G. 8, 28; Liv. 4, 21 fin.; 22, 38 al.; cf. infra, b:sic deinceps omne opus contexitur, dum justa muri altitudo expleatur,
Caes. B. G. 7, 23, 4; id. B. C. 1, 58, 4; cf.:multa quoque et bello passus, dum conderet urbem Inferretque deos Latio,
Verg. A. 1, 5:ut spatium intercedere posset, dum milites convenirent, legatis respondit, etc.,
Caes. B. G. 1, 7 fin.: Caesar ex eo tempore, dum ad flumen Varum veniatur, se frumentum daturum pollicetur, from that time until, etc., id. B. C. 1, 87, 1:differant in tempus aliud, dum defervescat ira,
Cic. Tusc. 4, 36, 78 (cf. ib.:dum se ipsi colligant): quippe qui moram temporis quaererent, dum Hannibal in Africam traiceret,
Liv. 30, 16 fin. et saep.—Indic.:tu hic nos, dum eximus, interea opperibere,
Ter. Heaut. 4, 7, 5;so with opperiri,
Cic. Att. 10, 3;with manere aliquem,
Ter. Phorm. 3, 2, 28;with exspectare,
id. Eun. 1, 2, 126;with morari,
Liv. 27, 42; cf.:causas innecte morandi, Dum pelago desaevit hiems,
Verg. A. 4, 52:retine, dum ego huc servos evoco,
Ter. Phorm. 5, 7, 89; cf.:Tityre, dum redeo, pasce capellas,
Verg. E. 9, 23: struppis, quibus lectica deligata erat, usque adeo verberari jussit, dum animam efflavit, Gracch. ap. Gell. 10, 3, 5; cf. in the perf., Prop. 1, 3, 45; in the fut., id. 1, 14, 14. See Hand, Turs. II. pp. 303-330. -
73 incidentia
1.incĭdo, cĭdi, cāsum, 3 ( fut. part. act. incasurus, Plin. 2, 27, 27, § 97; perf. scanned incĭdĕrunt, Lucr. 6, 1174), v. n. [in-cado], to fall into or upon a thing, to fall, light upon (freq. and class.).I.Lit.A.In gen., constr. with in and acc.; less freq. with other prepp., with the dat., or absol.(α).With in and acc.:(β).in foveam,
Cic. Phil. 4, 5, 12:ex spelunca saxum in crura ejus incidit,
id. Fat. 3, 6:e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis,
Lucr. 6, 145; cf. id. 296:in segetem flamma,
falls, Verg. A. 2, 305:pestilentia in urbem,
Liv. 27, 23 fin.:ut incideret luna tum in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,
entered, Cic. Rep. 1, 14, 22:in oculos,
Plin. 20, 17, 73, § 187:incidentibus vobis in vallum portasque,
Liv. 27, 13, 2:in laqueos,
Juv. 10, 314.—With other prepp.:(γ).incidit ictus Ingens ad terram duplicato poplite Turnus,
Verg. A. 12, 926:(turris) super agmina late incidit,
id. ib. 2, 467.—With dat.:(γ).incidere portis,
to rush into, Liv. 5, 11, 14; 5, 26, 8:lymphis putealibus,
Lucr. 6, 1174:caput incidit arae,
Ov. M. 5, 104: Sagunti ruinae nostris capitibus incident, Liv. 21, 10, 10:ultimis Romanis,
id. 28, 13, 9:jacenti,
Stat. Th. 5, 233:hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini,
empty, fall into, Liv. 44, 31, 4:modo serius incidis (sol) undis,
sink, Ov. M. 4, 198.—Absol.:B. (α).illa (hasta) volans, umeri surgunt qua tegmina summa, incidit,
Verg. A. 10, 477: incidit Adriaci spatium admirabile rhombi, i. e. into the fisherman ' s net, Juv. 4, 39. —With in and acc.:(β).in aliquem incurrere atque incidere,
Cic. Planc. 7, 17:cum hic in me incidit,
id. ib. 41, 99:C. Valerius Procillus, cum in fuga catenis vinctus traheretur, in ipsum Caesarem incidit,
Caes. B. G. 1, 53, 5:in insidias,
Cic. Fam. 7, 3, 3; cf.:in quos (milites), si qui ex acie fugerint, de improviso incidant,
id. Rosc. Am. 52, 151:in manus alicujus,
id. Clu. 7, 21:in vituperatores,
id. Fam. 7, 3, 6; 6, 1, 25.—With inter:(γ).inter catervas armatorum,
Liv. 25, 39.—With dat.:(δ).qui (oculi) quocumque inciderunt,
Cic. Mil. 1, 1; Plin. Ep. 5, 6, 13; Quint. 11, 3, 50:sane homini praeter opinionem improviso incidi,
Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182:incidit huic Appennicolae bellator filius Anni,
Verg. A. 11, 699.—With acc. alone (late Lat.):C.bene quod meas potissimum manus incidisti,
App. M. 6, p. 176, 24; id. ib. p. 179, 4:fatales laqueos,
Vulc. Gall. Avid. Caes. 2, § 2.—Transf., to fall upon, attack, assault: triarii consurgentes... in hostem incidebant. Liv. 8, 8, 13:II.postquam acrius ultimis incidebat Romanus,
id. 28, 13, 9.Trop.A.In gen., to fall into any condition.(α).With in and acc.:(β).in morbum,
Cic. Fam. 13, 29, 4: in febriculam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21 fin.:in miserias,
id. Phil. 2, 10, 24; cf.:qui inciderant (sc. in morbum) haud facile septimum diem superabant,
Liv. 41, 21, 5:ut si in hujusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint,
Cic. Lael. 12, 42:quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat,
Sall. C. 14, 4:in honoris contentionem,
Cic. Lael. 10, 34:in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem,
id. Off. 1, 8, 26:in furorem et insaniam,
Cic. Pis. 20, 46. —With acc. alone:B.caecitatem, Ambros. de Tobia, 2: iram,
Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10:amorem,
id. ib. 14, 1.—To fall upon, befall:C.eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque,
Liv. 27, 23, 6:tantus terror incidit ejus exercitui,
fell upon, Caes. B. C. 3, 13, 2; cf.:ut nihil incidisset postea civitati mali, quod, etc.,
happened, Cic. de Or. 1, 7, 26.—In partic.1.To fall upon accidentally; to light upon, in thought or conversation:2.non consulto, sed casu in eorum mentionem incidi,
Cic. Div. in Caecil. 15, 50; id. Lael. 1, 3; cf.:fortuito in sermonem alicujus incidere,
id. de Or. 1, 24, 111:in eum sermonem incidere, qui, etc.,
id. Lael. 1, 2:in varios sermones,
id. Att. 16, 2, 4:cum in eam memoriam et recordationem nuper ex sermone quodam incidissemus,
id. Brut. 2, 9:iterum in mentionem incidimus viri,
Tac. H. 4, 5; Plin. Ep. 9, 33, 1.—To come or occur to one's mind:3.sapiens appeteret aliquid, quodcumque in mentem incideret et quodcumque tamquam occurreret,
come into his mind, Cic. Fin. 4, 16, 43; cf. Ter. Phorm. 1, 3, 5; id. Heaut. 3, 1, 75:redeunti, ex ipsa re mihi incidit suspicio,
id. And. 2, 2, 22; 3, 2, 21:tanta nunc suspicio de me incidit,
id. Ad. 4, 4, 5:dicam, verum, ut aliud ex alio incidit,
id. Heaut. 3, 3, 37:nihil te effugiet atque omne. quod erit in re occurret atque incidet,
Cic. de Or. 2, 34, 147:potantibus his apud Sex. Tarquinium incidit de uxoribus mentio,
Liv. 1, 57, 6.—To fall upon, happen in a certain time.(α).With in and acc.:(β).quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris — judicio enim tuo, non casu in ipsum discrimen rerum contulisti tribunatum tuum—profecto vides, quanta vis, etc.,
Cic. Fam. 2, 7, 2:quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit,
Cic. Or. 12, 39; cf. id. Fam. 5, 15, 3:quoniam in eadem rei publicae tempora incidimus,
id. ib. 5, 8, 3 fin.:facies me in quem diem Romana incidant mysteria certiorem,
id. Att. 6, 1, 26:cum in Kalendas Januarias Compitaliorum dies incidisset,
id. Pis. 4, 8:quae (bella) in ejus aetatem gravissima inciderunt,
Quint. 12, 11, 16: in eum annum quo erat Hortensius consul futurus, incidere, to fall into, i. e. to extend the case until, etc., id. 6, 5, 4; cf.:quintus annus cum in te praetorem incidisset,
Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139.—With acc. alone (late Lat.):4.ut menses... autumnale tempus inciderent,
Sol. 1, § 44.—To fall out, happen, occur:5.et in nostra civitate et in ceteris, multis fortissimis atque optimis viris injustis judiciis tales casus incidisse,
Cic. Fam. 5, 17, 3:si quid tibi durius inciderit,
Prop. 1, 15, 28; cf.: si casus inciderit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:incidunt saepe tempora cum, etc.,
id. Off. 1, 10, 31:eorum ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio,
id. ib. 1, 43, 152:potest incidere quaestio,
Quint. 7, 1, 19:verbum si quod minus usitatum incidat,
id. 2, 5, 4:in magnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiosa,
id. 10, 2, 15; 11, 1, 70; Cels. 5, 27, 3: ea accidisse non quia haec facta sunt, arbitror;verum haec ideo facta, quia incasura erant illa,
Plin. 2, 27, 27, § 97:si quando ita incidat,
Quint. 2, 5, 5; cf.:forte ita incidit, ut, etc.,
Liv. 26, 23, 2:forte ita inciderat, ne, etc.,
id. 1, 46, 5.—To fall in with, coincide, agree with, in opinion, etc.:6.ne ipse incidat in Diodorum, etc.,
Cic. Fat. 8, 15.—To stumble upon, undertake at random:2. I.sic existumes non me fortuito ad tuam amplitudinem meis officiis amplectendam incidisse, etc.,
Cic. Fam. 5, 8, 3.— Hence in part. pres.: incĭdentĭa, subst., occurrences, events, Amm. 14, 5, 4; 22, 9, 2 al.Lit.:B.teneris arboribus incisis atque inflexis,
Caes. B. G. 2, 17, 4:arbores,
Plin. 12, 14, 30, § 54; 32, § 58:inciditur vitro, lapide, osseisve cultellis,
id. 12, 25, 54, § 115; cf.:palmes inciditur in medullam,
id. 14, 9, 11, § 84:venam,
to open, id. 29, 6, 58, § 126; Cels. 2, 8; Tac. A. 16, 19; cf.:incisi nervi,
Plin. 11, 37, 88, § 218:circa vulnus scalpello,
Cels. 5, 27, 3:pinnas,
to clip, Cic. Att. 4, 2, 5; so,vites falce,
Verg. E. 3, 11:pulmo incisus,
cut up, divided, Cic. Div. 1, 39, 85; cf.:eupatoria foliis per extremitates incisis,
i. e. notched, indented, Plin. 5, 6, 29, § 65:nos linum incidimus, legimus,
cut through, cut, Cic. Cat. 3, 5, 10:funem,
Verg. A. 3, 667: corpora mortuorum, to dissect, Cels. praef.:nocentes homines vivos,
id. ib.:quid habet haruspex cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus?
Cic. Div. 1, 39, 85:si rectum limitem rupti torrentibus pontes inciderint,
cut through, broken through, Quint. 2, 13, 16:squamisque incisus adaestuat amnis,
Stat. Th. 5, 517:non incisa notis marmcra publicis,
engraved, Hor. C. 4, 8, 13:tabula... his ferme incisa litteris fuit,
Liv. 6, 29 fin. —Transf.1.To cut in, to carve, engrave, inscribe on any thing; usually constr. with in and abl.; less freq. with in and acc., the dat., or absol.(α).With in and abl.:(β).id non modo tum scripserunt, verum etiam in aere incisum nobis tradiderunt,
Cic. Verr. 2, 4, 65; cf.:foedus in columna aenea incisum et perscriptum,
id. Balb. 23, 53; id. Verr. 2, 2, 63, § 154:in qua basi grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum,
id. ib. 2, 4, 34, §74: nomina in tabula incisa,
id. Fam. 13, 36, 1:notum est carmen incisum in sepulcro,
id. de Sen. 17, 61; id. Pis. 29, 72; id. Font. 14, 31:incidens litteras in fago recenti,
Plin. 16, 9, 14, § 35:indicem in aeneis tabulis,
Suet. Aug. 101:quae vos incidenda in aere censuistis,
Plin. Pan. 75, 1.—With in and acc.:(γ).quae (acta) ille in aes incidit,
Plin. Pan. 1, 7, 16:leges in aes incisae,
Liv. 3, 57 fin.:lege jam in aes incisā,
Suet. Aug. 28 fin.:quod ita erit gestum, lex erit, et in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt, etc.,
Cic. Phil. 1, 10, 26.—With dat. ( poet. and post-Aug.):(δ).verba ceris,
Ov. M. 9, 529:amores arboribus,
Verg. E. 10, 53:fastos marmoreo parieti,
Suet. Gramm. 17:nomen non trabibus aut saxis,
Plin. Pan. 54, 7; cf.:primum aliquid da, quod possim titulis incidere,
i. e. among your titles, Juv. 8, 69.—Absol.:2.incidebantur jam domi leges,
Cic. Mil. 32, 87; cf.:tabula his litteris incīsa,
Liv. 6, 29, 9:sine delectu morum quisquis incisus est,
inscribed, registered, Sen. Ben. 4, 28:Victorem litteris incisis appellare,
Macr. S. 3, 6, 11.—To make by [p. 921] cutting, to cut (rare):II.ferroque incidit acuto Perpetuos dentes et serrae repperit usum,
Ov. M. 8, 245:novas incide faces, tibi ducitur uxor,
Verg. E. 8, 29; Col. 2, 21, 3.Trop.A.To break off, interrupt, put an end to:B.poëma ad Caesarem, quod institueram, incidi,
have broken off, stopped, Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 11:inciditur omnis jam deliberatio, si intellegitur non posse fieri,
id. de Or. 2, 82, 336; cf. Liv. 32, 37, 5:tandem haec singultu verba incidente profatur,
Stat. Th. 9, 884:novas lites,
Verg. E. 9, 14:ludum,
Hor. Ep. 1, 14, 36:vocis genus crebro incidens,
broken, interrupted, Cic. de Or. 3, 58, 217.—To cut off, cut short, take away, remove:C. 1.media,
to cut short, Cic. Phil. 2, 19, 47:qui mihi pinnas inciderant nolunt easdem renasci,
id. 4, 2, 5:Tarquinius spe omni reditus incisā exsulatum Tusculum abiit,
cut off, Liv. 2, 15, 7:spe incisā,
id. 3, 58, 6; 35, 31, 7; cf. id. 44, 6, 13; 44, 13, 3:tantos actus,
Sil. 3, 78:ipsam, quam promimus horam casus incidit,
Sen. Ep. 101:testamentum,
to annul, invalidate, Dig. 28, 4, 3.—incī-sum, i, n., rhet. t. t. for the Gr. komma, a section or division of a sentence, a clause: quae nescio cur, cum Graeci kommata et kôla nominent, nos non recte incisa et membra dicamus, Cic. Or. 62, 211 (for which:2.incisiones et membra,
id. 64, 261):incisum erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri,
Quint. 9, 4, 122; cf. id. ib. 22; 32; 44; 67; 123.—incīsē, adv., in short clauses:quo pacto deceat incise membratimve dici,
Cic. Or. 63, 212; cf. incisim. -
74 incido
1.incĭdo, cĭdi, cāsum, 3 ( fut. part. act. incasurus, Plin. 2, 27, 27, § 97; perf. scanned incĭdĕrunt, Lucr. 6, 1174), v. n. [in-cado], to fall into or upon a thing, to fall, light upon (freq. and class.).I.Lit.A.In gen., constr. with in and acc.; less freq. with other prepp., with the dat., or absol.(α).With in and acc.:(β).in foveam,
Cic. Phil. 4, 5, 12:ex spelunca saxum in crura ejus incidit,
id. Fat. 3, 6:e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis,
Lucr. 6, 145; cf. id. 296:in segetem flamma,
falls, Verg. A. 2, 305:pestilentia in urbem,
Liv. 27, 23 fin.:ut incideret luna tum in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,
entered, Cic. Rep. 1, 14, 22:in oculos,
Plin. 20, 17, 73, § 187:incidentibus vobis in vallum portasque,
Liv. 27, 13, 2:in laqueos,
Juv. 10, 314.—With other prepp.:(γ).incidit ictus Ingens ad terram duplicato poplite Turnus,
Verg. A. 12, 926:(turris) super agmina late incidit,
id. ib. 2, 467.—With dat.:(γ).incidere portis,
to rush into, Liv. 5, 11, 14; 5, 26, 8:lymphis putealibus,
Lucr. 6, 1174:caput incidit arae,
Ov. M. 5, 104: Sagunti ruinae nostris capitibus incident, Liv. 21, 10, 10:ultimis Romanis,
id. 28, 13, 9:jacenti,
Stat. Th. 5, 233:hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini,
empty, fall into, Liv. 44, 31, 4:modo serius incidis (sol) undis,
sink, Ov. M. 4, 198.—Absol.:B. (α).illa (hasta) volans, umeri surgunt qua tegmina summa, incidit,
Verg. A. 10, 477: incidit Adriaci spatium admirabile rhombi, i. e. into the fisherman ' s net, Juv. 4, 39. —With in and acc.:(β).in aliquem incurrere atque incidere,
Cic. Planc. 7, 17:cum hic in me incidit,
id. ib. 41, 99:C. Valerius Procillus, cum in fuga catenis vinctus traheretur, in ipsum Caesarem incidit,
Caes. B. G. 1, 53, 5:in insidias,
Cic. Fam. 7, 3, 3; cf.:in quos (milites), si qui ex acie fugerint, de improviso incidant,
id. Rosc. Am. 52, 151:in manus alicujus,
id. Clu. 7, 21:in vituperatores,
id. Fam. 7, 3, 6; 6, 1, 25.—With inter:(γ).inter catervas armatorum,
Liv. 25, 39.—With dat.:(δ).qui (oculi) quocumque inciderunt,
Cic. Mil. 1, 1; Plin. Ep. 5, 6, 13; Quint. 11, 3, 50:sane homini praeter opinionem improviso incidi,
Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182:incidit huic Appennicolae bellator filius Anni,
Verg. A. 11, 699.—With acc. alone (late Lat.):C.bene quod meas potissimum manus incidisti,
App. M. 6, p. 176, 24; id. ib. p. 179, 4:fatales laqueos,
Vulc. Gall. Avid. Caes. 2, § 2.—Transf., to fall upon, attack, assault: triarii consurgentes... in hostem incidebant. Liv. 8, 8, 13:II.postquam acrius ultimis incidebat Romanus,
id. 28, 13, 9.Trop.A.In gen., to fall into any condition.(α).With in and acc.:(β).in morbum,
Cic. Fam. 13, 29, 4: in febriculam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21 fin.:in miserias,
id. Phil. 2, 10, 24; cf.:qui inciderant (sc. in morbum) haud facile septimum diem superabant,
Liv. 41, 21, 5:ut si in hujusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint,
Cic. Lael. 12, 42:quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat,
Sall. C. 14, 4:in honoris contentionem,
Cic. Lael. 10, 34:in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem,
id. Off. 1, 8, 26:in furorem et insaniam,
Cic. Pis. 20, 46. —With acc. alone:B.caecitatem, Ambros. de Tobia, 2: iram,
Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10:amorem,
id. ib. 14, 1.—To fall upon, befall:C.eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque,
Liv. 27, 23, 6:tantus terror incidit ejus exercitui,
fell upon, Caes. B. C. 3, 13, 2; cf.:ut nihil incidisset postea civitati mali, quod, etc.,
happened, Cic. de Or. 1, 7, 26.—In partic.1.To fall upon accidentally; to light upon, in thought or conversation:2.non consulto, sed casu in eorum mentionem incidi,
Cic. Div. in Caecil. 15, 50; id. Lael. 1, 3; cf.:fortuito in sermonem alicujus incidere,
id. de Or. 1, 24, 111:in eum sermonem incidere, qui, etc.,
id. Lael. 1, 2:in varios sermones,
id. Att. 16, 2, 4:cum in eam memoriam et recordationem nuper ex sermone quodam incidissemus,
id. Brut. 2, 9:iterum in mentionem incidimus viri,
Tac. H. 4, 5; Plin. Ep. 9, 33, 1.—To come or occur to one's mind:3.sapiens appeteret aliquid, quodcumque in mentem incideret et quodcumque tamquam occurreret,
come into his mind, Cic. Fin. 4, 16, 43; cf. Ter. Phorm. 1, 3, 5; id. Heaut. 3, 1, 75:redeunti, ex ipsa re mihi incidit suspicio,
id. And. 2, 2, 22; 3, 2, 21:tanta nunc suspicio de me incidit,
id. Ad. 4, 4, 5:dicam, verum, ut aliud ex alio incidit,
id. Heaut. 3, 3, 37:nihil te effugiet atque omne. quod erit in re occurret atque incidet,
Cic. de Or. 2, 34, 147:potantibus his apud Sex. Tarquinium incidit de uxoribus mentio,
Liv. 1, 57, 6.—To fall upon, happen in a certain time.(α).With in and acc.:(β).quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris — judicio enim tuo, non casu in ipsum discrimen rerum contulisti tribunatum tuum—profecto vides, quanta vis, etc.,
Cic. Fam. 2, 7, 2:quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit,
Cic. Or. 12, 39; cf. id. Fam. 5, 15, 3:quoniam in eadem rei publicae tempora incidimus,
id. ib. 5, 8, 3 fin.:facies me in quem diem Romana incidant mysteria certiorem,
id. Att. 6, 1, 26:cum in Kalendas Januarias Compitaliorum dies incidisset,
id. Pis. 4, 8:quae (bella) in ejus aetatem gravissima inciderunt,
Quint. 12, 11, 16: in eum annum quo erat Hortensius consul futurus, incidere, to fall into, i. e. to extend the case until, etc., id. 6, 5, 4; cf.:quintus annus cum in te praetorem incidisset,
Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139.—With acc. alone (late Lat.):4.ut menses... autumnale tempus inciderent,
Sol. 1, § 44.—To fall out, happen, occur:5.et in nostra civitate et in ceteris, multis fortissimis atque optimis viris injustis judiciis tales casus incidisse,
Cic. Fam. 5, 17, 3:si quid tibi durius inciderit,
Prop. 1, 15, 28; cf.: si casus inciderit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:incidunt saepe tempora cum, etc.,
id. Off. 1, 10, 31:eorum ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio,
id. ib. 1, 43, 152:potest incidere quaestio,
Quint. 7, 1, 19:verbum si quod minus usitatum incidat,
id. 2, 5, 4:in magnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiosa,
id. 10, 2, 15; 11, 1, 70; Cels. 5, 27, 3: ea accidisse non quia haec facta sunt, arbitror;verum haec ideo facta, quia incasura erant illa,
Plin. 2, 27, 27, § 97:si quando ita incidat,
Quint. 2, 5, 5; cf.:forte ita incidit, ut, etc.,
Liv. 26, 23, 2:forte ita inciderat, ne, etc.,
id. 1, 46, 5.—To fall in with, coincide, agree with, in opinion, etc.:6.ne ipse incidat in Diodorum, etc.,
Cic. Fat. 8, 15.—To stumble upon, undertake at random:2. I.sic existumes non me fortuito ad tuam amplitudinem meis officiis amplectendam incidisse, etc.,
Cic. Fam. 5, 8, 3.— Hence in part. pres.: incĭdentĭa, subst., occurrences, events, Amm. 14, 5, 4; 22, 9, 2 al.Lit.:B.teneris arboribus incisis atque inflexis,
Caes. B. G. 2, 17, 4:arbores,
Plin. 12, 14, 30, § 54; 32, § 58:inciditur vitro, lapide, osseisve cultellis,
id. 12, 25, 54, § 115; cf.:palmes inciditur in medullam,
id. 14, 9, 11, § 84:venam,
to open, id. 29, 6, 58, § 126; Cels. 2, 8; Tac. A. 16, 19; cf.:incisi nervi,
Plin. 11, 37, 88, § 218:circa vulnus scalpello,
Cels. 5, 27, 3:pinnas,
to clip, Cic. Att. 4, 2, 5; so,vites falce,
Verg. E. 3, 11:pulmo incisus,
cut up, divided, Cic. Div. 1, 39, 85; cf.:eupatoria foliis per extremitates incisis,
i. e. notched, indented, Plin. 5, 6, 29, § 65:nos linum incidimus, legimus,
cut through, cut, Cic. Cat. 3, 5, 10:funem,
Verg. A. 3, 667: corpora mortuorum, to dissect, Cels. praef.:nocentes homines vivos,
id. ib.:quid habet haruspex cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus?
Cic. Div. 1, 39, 85:si rectum limitem rupti torrentibus pontes inciderint,
cut through, broken through, Quint. 2, 13, 16:squamisque incisus adaestuat amnis,
Stat. Th. 5, 517:non incisa notis marmcra publicis,
engraved, Hor. C. 4, 8, 13:tabula... his ferme incisa litteris fuit,
Liv. 6, 29 fin. —Transf.1.To cut in, to carve, engrave, inscribe on any thing; usually constr. with in and abl.; less freq. with in and acc., the dat., or absol.(α).With in and abl.:(β).id non modo tum scripserunt, verum etiam in aere incisum nobis tradiderunt,
Cic. Verr. 2, 4, 65; cf.:foedus in columna aenea incisum et perscriptum,
id. Balb. 23, 53; id. Verr. 2, 2, 63, § 154:in qua basi grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum,
id. ib. 2, 4, 34, §74: nomina in tabula incisa,
id. Fam. 13, 36, 1:notum est carmen incisum in sepulcro,
id. de Sen. 17, 61; id. Pis. 29, 72; id. Font. 14, 31:incidens litteras in fago recenti,
Plin. 16, 9, 14, § 35:indicem in aeneis tabulis,
Suet. Aug. 101:quae vos incidenda in aere censuistis,
Plin. Pan. 75, 1.—With in and acc.:(γ).quae (acta) ille in aes incidit,
Plin. Pan. 1, 7, 16:leges in aes incisae,
Liv. 3, 57 fin.:lege jam in aes incisā,
Suet. Aug. 28 fin.:quod ita erit gestum, lex erit, et in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt, etc.,
Cic. Phil. 1, 10, 26.—With dat. ( poet. and post-Aug.):(δ).verba ceris,
Ov. M. 9, 529:amores arboribus,
Verg. E. 10, 53:fastos marmoreo parieti,
Suet. Gramm. 17:nomen non trabibus aut saxis,
Plin. Pan. 54, 7; cf.:primum aliquid da, quod possim titulis incidere,
i. e. among your titles, Juv. 8, 69.—Absol.:2.incidebantur jam domi leges,
Cic. Mil. 32, 87; cf.:tabula his litteris incīsa,
Liv. 6, 29, 9:sine delectu morum quisquis incisus est,
inscribed, registered, Sen. Ben. 4, 28:Victorem litteris incisis appellare,
Macr. S. 3, 6, 11.—To make by [p. 921] cutting, to cut (rare):II.ferroque incidit acuto Perpetuos dentes et serrae repperit usum,
Ov. M. 8, 245:novas incide faces, tibi ducitur uxor,
Verg. E. 8, 29; Col. 2, 21, 3.Trop.A.To break off, interrupt, put an end to:B.poëma ad Caesarem, quod institueram, incidi,
have broken off, stopped, Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 11:inciditur omnis jam deliberatio, si intellegitur non posse fieri,
id. de Or. 2, 82, 336; cf. Liv. 32, 37, 5:tandem haec singultu verba incidente profatur,
Stat. Th. 9, 884:novas lites,
Verg. E. 9, 14:ludum,
Hor. Ep. 1, 14, 36:vocis genus crebro incidens,
broken, interrupted, Cic. de Or. 3, 58, 217.—To cut off, cut short, take away, remove:C. 1.media,
to cut short, Cic. Phil. 2, 19, 47:qui mihi pinnas inciderant nolunt easdem renasci,
id. 4, 2, 5:Tarquinius spe omni reditus incisā exsulatum Tusculum abiit,
cut off, Liv. 2, 15, 7:spe incisā,
id. 3, 58, 6; 35, 31, 7; cf. id. 44, 6, 13; 44, 13, 3:tantos actus,
Sil. 3, 78:ipsam, quam promimus horam casus incidit,
Sen. Ep. 101:testamentum,
to annul, invalidate, Dig. 28, 4, 3.—incī-sum, i, n., rhet. t. t. for the Gr. komma, a section or division of a sentence, a clause: quae nescio cur, cum Graeci kommata et kôla nominent, nos non recte incisa et membra dicamus, Cic. Or. 62, 211 (for which:2.incisiones et membra,
id. 64, 261):incisum erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri,
Quint. 9, 4, 122; cf. id. ib. 22; 32; 44; 67; 123.—incīsē, adv., in short clauses:quo pacto deceat incise membratimve dici,
Cic. Or. 63, 212; cf. incisim. -
75 ipse
ipse ( ipsus, Cato, R. R. 70; 71; Plaut. Ps. 4, 7, 43; id. Trin. 2, 2, 40; 3, 1, 10 et saep.; Ter. And. 3, 2, 15; id. Eun. 3, 4, 8, id. Hec. 3, 5, 5; Jusjur. Milit. ap. Gell. 16, 4, 4 al.), a, um (ipsud, Gloss. Philox.); gen. ipsīus ( poet. also ipsĭus, Cat. 64, 43; Verg. A. 1, 114; 2, 772 al.; and dissyl. Ter. Heaut. 3, 3, 15; id. Phorm. 4, 5, 13: ipsi, Afran. ap. Prisc. 694); dat. ipsi (ipso, App. M. 10, p. 243, 24); pron. demonstr. [is - pse for pte; cf. sua-pte and -pote in ut-pote; root in potis; Sanscr. patis, lord, master; hence, = he, the master, himself, etc.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 866 sq.; Fick, Vergl. Wörterb. p. 116. Hence, in the original form, the pronoun is was declined, while the suffix was unchanged; thus eopte = eo ipso, Paul. ex Fest. p. 110:I.eapse = ea ipsa,
id. p. 77; nom. sing. eapse, Plaut. Curc. 1, 3, 4; id. Cist. 1, 2, 17; id. Rud. 2, 3, 80; 2, 5, 21 al.; acc. eumpse, Plaut. Most. 1, 4, 32:eampse,
Plaut. Aul. 5, 7; id. Cist. 1, 3, 22; id. Men. 5, 2, 22 al.; abl. eopse, Plaut. Curc, 4, 3, 6:eāpse,
id. Trin. 4, 2, 132; id. Curc. 4, 3, 2; v. Neue, Formenl. 2, 197 sq.], = autos, self, in person, he (emphatic), himself, herself, itself, used both substantively and adjectively, to denote that person (thing) of which something is eminently or exclusively predicated.In gen.A.With substt. or pronn.1.Expressing eminence or distinction:2.ipse ille Gorgias... in illo ipso Platonis libro,
Cic. de Or. 3, 32, 129:ille ipse Marcellus,
id. Verr. 2, 2, 2, § 4:natura ipsa,
id. Brut. 29, 112:dicet pro me ipsa virtus,
id. Fin. 2, 20, 65:ipsa res publica,
id. Fam. 3, 11, 3:neque enim ipse Caesar est alienus a nobis,
id. ib. 6, 10, 2:ipse Moeris,
Verg. E. 8, 96:rex ipse Aeneas,
id. A. 1, 575:ipse aries,
id. E. 3, 95:ductores ipsi,
id. A. 1, 189:si in ipsa arce habitarem,
Liv. 2, 7, 10;esp. freq. with names of gods, etc.: naturas quas Juppiter ipse Addidit,
Verg. G. 4, 149; id. A. 3, 222; Hor. C. 1, 16, 12:Pater ipse,
Verg. G. 1, 121; Tib. 1, 4, 23:Venus ipsa,
Hor. C. 2, 8, 13; Ov. H. 19, 159:ipse pater Pluton,
Verg. A. 7, 327 et saep.—Prov.:audentes deus ipse juvat,
Ov. M. 10, 586.—For emphasis or in contrast, very, just, precisely, self, in person:B.adest optime ipse frater,
Ter. Eun. 5, 2, 66:in orationibus hisce ipsis,
Cic. de Or. 1, 16, 73:ea ipsa hora,
id. Fam. 7, 23, 4:nec carmina nobis Ipsa placent: ipsae rursus concedite silvae,
Verg. E. 10, 63:tute ipse his rebus finem praescripsti,
Ter. And. 1, 1, 124:lepide ipsi hi sunt capti,
Plaut. Bacch. 5, 2, 91:ego enim ipse cum eodem isto non invitus erraverim,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ipse ille divinationis auctor,
id. Div. 2, 28, 61:cariorem esse patriam quam nosmet ipsos,
id. Fin. 3, 19, 64:eaque ipsa causa belli fuit,
the very, the true cause, Liv. 1, 57, 1; esp. with is, in all persons and numbers:estne hic Philto? Is hercle'st ipsus,
Plaut. Trin. 2, 4, 31:cui tutor is fuerat ipse,
Liv. 5, 33, 3:jam id ipsum absurdum, maximum malum neglegi,
even, Cic. Fin. 2, 28, 93 (Madv.); id. de Or. 2, 30, 132:tempus ad id ipsum congruere,
Liv. 1, 5, 5:duum vir ad id ipsum creatus,
id. 2, 42, 5:Tullius et eos ipsos et per eos multitudinem aliam deduxit,
id. 2, 38, 1:eorum ipsorum facta (opp. loca in quibus, etc.),
Cic. Fin. 5, 1, 2:nec vero clarorum virorum post mortem honores permanerent, si nihil eorum ipsorum animi efficerent,
id. de Sen. 22, 80:ad eum ipsum honorem deferre,
Liv. 3, 51, 3; so sometimes with an inf. or subst.-clause:ipsum dicere ineptum,
Cic. de Or. 1, 24, 112:quid juvat quod ante initum tribunatum veni, si ipsum, quod veni, nihil juvat?
the mere fact, the fact alone, id. Att. 11, 9, 1:ipsum, quod habuisti,
Sen. Cons. ad Marc. 12, 2:et ipsum, quod sum victus, ama,
Luc. 8, 78.— Esp. in legal phrase: ipso jure, by the letter of the law, in legal strictness or precision, Gai Inst. 2, 198; 3, 181; 4, 106 sqq. et saep.—Alone, emphatically taking the place of an omitted person. or demonstr. pron.: Ar. Ubi is nunc est? He. Ubi ego minume atque ipsus se volt maxume, Plaut. Capt. 3, 4, 108; 4, 1, 10: Su. Is ipsusne's? Ch. Aio: Su. Ipsus es? id. Trin. 4, 2, 146:C.atque ipsis, ad quorum commodum pertinebat, durior inventus est Coelius,
Caes. B. C. 3, 20, 4:quaeram ex ipsā,
Cic. Cael. 14:tempus, quo ipse eos sustulisset, ad id ipsum congruere,
Liv. 1, 5, 5:agrum dare immunem ipsi, qui accepisset, liberisque,
id. 21, 45, 5; 9, 34, 18; 10, [p. 999] 6, 10:laeta et ipsis qui rem gessere expugnatio fuit,
id. 28, 4, 1:a nobis exposita, ut ab ipsis, qui eam disciplinam probant,
Cic. Fin. 1, 5, 13.—So freq. in Cic. before a rel.:ut de ipso, qui judicarit, judicium fieri videretur,
Cic. Inv. 1, 44, 82:ipsi omnia, quorum negotium est, ad nos deferunt,
id. de Or. 1, 58, 250; 2, 14, 60; id. Div. in Caecil. 4, 13; v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 28, 93:nullis definitionibus utuntur, ipsique dicunt ea se modo probare, quibus natura tacita assentiatur,
Cic. Fin. 3, 12, 40 Madv. —To make prominent one of two or more subjects of any predicate, he ( she, il), for his part, he too, also, as well.1.Ipse alone:2.litterae Metello Capuam adlatae sunt a Clodia, quae ipsa transiit,
i. e. also, in person, Cic. Att. 9, 6, 3:Italiam ornare quam domum suam maluit: quamquam Italia ornata domus ipsa mihi videtur ornatior,
id. Off. 2, 22, 76:tris ipse excitavit recitatores,
he too, id. Clu. 51, 141:neque tanti timoris sum ut ipse deficiam,
Caes. B. C. 2, 31, 8:Jugurtha, tametsi regem ficta locutum intellegebat, et ipse longe aliter animo agitabat,
Sall. J. 11, 1:hoc Rhipeus, hoc ipse Dymas omnisque juventus Laeta facit,
Verg. A. 2, 394.—With conjunctions.(α).With etiam (class.):(β).ipse etiam Fufidius in numero fuit,
Cic. Brut. 29, 112: scribebat orationes quas alii dicerent: quamquam is etiam ipse scripsit eas, quibus pro se est usus, sed non sine Aelio;his enim scriptis etiam ipse interfui,
id. ib. 56, 206 sq. —With quoque:(γ).quippe quia plebs senatus consultum solvit, ipsi quoque solutum vultis,
Liv. 3, 21, 4:consul, quia collegae decretum triumphum audivit, ipse quoque triumphi flagitator Romam rediit,
id. 8, 12, 9:cum subito Sulpicius et Albinovanus objecissent catervas, ipse quoque (Sulla) jaculatus, etc.,
Flor. 3, 21, 7.—With et (et ipse = kai autos, ipse etiam; rare in Cic.; cf.(δ).Zumpt, Gram. § 698): tamen et ipsi tuae familiae genere et nomine continebuntur,
Cic. Caecin. 20, 58:deseret eos quos una scis esse, cum habeat praesertim et ipse cohortis triginta?
id. Att. 8, 7, 1; id. de Or. 1, 46, 202:Cornelius dictatorem Aemilium dixit, et ipse ab eo magister equitum est dictus,
Liv. 4, 31, 5:credo ego vos, socii, et ipsos cernere,
id. 21, 21, 3:Cornelio minus copiarum datum, quia L. Manlius praetor et ipse cum praesidio in Galliam mittebatur,
id. 21, 17, 7:qui et ipse crus fregerat,
Suet. Aug. 43:Antoninus Commodus nihil paternum habuit, nisi quod contra Germanos feliciter et ipse pugnavit,
Eutr. 8, 7:virtutes et ipsae taedium pariunt,
Quint. 9, 4, 43. —With nec ( = ne ipse quidem):II.primis repulsis Maharbal cum majore robore virorum missus nec ipse eruptionem cohortium sustinuit,
Liv. 23, 18, 4:nihil moveri viderunt, nec ipsi quicquam mutarunt,
id. 37, 20, 8:neque ipsi,
id. 30, 42, 7: crimina non quidem nec ipsa mediocria;sed quid ista sunt prae iis, etc.,
id. 34, 32, 9.Esp.A.By way of eminence, ipse is used to indicate the chief person, host, master, teacher, etc.:B.ipsa, the mistress, etc.: ipsus tristis,
Ter. And. 2, 2, 23:ipsum praesto video,
id. ib. 2, 5, 3:ego eo quo me ipsa misit,
Plaut. Cas. 4, 2, 10:suam norat ipsam tam bene, quam puella matrem,
Cat. 3, 7 (Müll., ipsa); cf.:Pythagorei respondere solebant, ipse dixit,
i. e. Pythagoras, Cic. N. D. 1, 5, 10; cf.:nec hoc oratori contingere inter adversarios quod Pythagorae inter discipulos potest ipse dixit,
Quint. 11, 1, 27:cum veniat lectica Mathonis plena ipso,
the great man, Juv. 1, 33:anseris ante ipsum jecur,
before the host, id. 5, 114.—Of or by one ' s self, of one ' s own accord = suā sponte, ultro:C.videar non ipse promisisse (opp. to fortuito),
Cic. de Or. 1, 24, 111:de manibus delapsa arma ipsa ceciderunt,
id. Off. 1, 22, 77:valvae clausae se ipsae aperuerunt,
id. Div. 1, 37, 74:ipsae lacte domum referent distenta capellae Ubera,
Verg. E. 4, 21:ipsi potum venient juvenci,
id. ib. 7, 11; cf.:aliae ipsae Sponte sua veniunt,
id. G. 2, 10:fruges sponte sua (tellus) primum ipsa creavit,
Lucr. 2, 11, 58; and autai for automatoi, Theocr. Idyll. 11, 12.—Himself exclusively.1.By or in one ' s self, alone:2. 3.haec ipse suo tristi cum corde volutat,
Verg. A. 6, 185:his actis, aliud genitor secum ipse volutat,
id. ib. 12, 843: tempus secum ipsa Exigit, id. ib. 4, 475:quam facile exercitu soclos conservaturus sit, qui ipso nomine ac rumore defenderit,
Cic. de Imp. Pomp. 15, 45:multa secum ipse volvens,
Sall. C. 32, 1:aestimando ipse secum,
Liv. 25, 23, 11.—Of one ' s self, of one ' s own nature, etc.:D.erat ipse immani acerbāque naturā Oppianicus,
Cic. Clu. 15, 44:duo imperatores, ipsi pares, ceterum opibus disparibus,
Sall. J. 52, 1:natura serpentium, ipsa perniciosa, siti accenditur,
id. ib. 89, 5.—With advv. of time.1.Nunc ipsum, just now, at this very time:2.nunc ipsum exurit,
Plaut. Bacch. 4, 9, 16:nunc ipsum non dubitabo rem tantam adicere,
Cic. Att. 7, 3, 2; 8, 9, 2:nunc tamen ipsum sine te esse non possum,
id. ib. 12, 16. —Tum ipsum, just then, at that very time:E.id, quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,
Cic. de Or. 1, 27, 124:ratio largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum ad facultates accommodanda est,
id. Off. 2, 17, 60:et tum ipsum, cum immolare velis, extorum fieri mutatio potest,
id. Div. 1, 52, 118; cf. id. Fin. 2, 20, 65 Madv.—With numerals, just, exactly, precisely (opp. fere):F.triginta dies erant ipsi, cum, etc.,
Cic. Att. 3, 21 init.:ipsas undecim esse legiones,
id. Fam. 6, 18, 2:nam cum dixisset minus 1000 (sc. milia), populus cum risu acclamavit, ipsa esse,
id. Caecin. 10, 28; cf. id. Brut. 15, 61; 43, 162:ipso vigesimo anno,
id. Verr. 2, 2, 9, § 25. —In reflexive uses,1.Ipse strengthens the subject when opposed in thought to other agents; the object, when opposed to other objects; cf. Zumpt, Gram. § 696; Kennedy, Gram. § 67, 3; Madv. Gram. § 487, 6. — Hence,a.With subject.(α).In gen.:(β).non egeo medicina (i. e. ut alii me consolentur), me ipse consolor,
Cic. Lael. 3, 10:Junius necem sibi ipse conscivit,
id. N. D. 2, 3, 7:neque potest exercitum is continere imperator, qui se ipse non continet,
id. de Imp. Pomp. 13, 38:Artaxerxes se ipse reprehendit,
Nep. Dat. 5:ipsa se virtus satis ostendit,
Sall. J. 85; cf.:deponendo tutelam ipse in se unum omnium vires convertit,
Liv. 24, 4, 9:deforme etiam est de se ipsum praedicare,
Cic. Off. 1, 38, 137.—With special emphasis, ipse is joined to the subject to indicate its relation to itself as both subject and object, though the antithesis would suggest another case (Cic.):b.cum iste sic erat humilis atque demissus, ut non modo populo Romano, sed etiam sibi ipse condemnatus videretur,
Cic. Verr. 1, 6, 17:si quis ipse sibi inimicus est,
id. Fin. 5, 10, 28:qui ipsi sibi bellum indixissent,
id. ib. 5, 10, 29:quoniam se ipsi omnes natura diligant,
id. ib. 3, 18, 59:nam si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8.—With object:2.neque vero ipsam amicitiam tueri (possumus), nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
Cic. Fin. 1, 20, 67:omne animal se ipsum diligit,
id. ib. 5, 9, 24:fac ut diligentissime te ipsum custodias,
id. Fam. 9, 14, 8:Pompeianus miles fratrem suum, dein se ipsum interfecit,
Tac. H. 3, 51:Lentulum, quem mihi ipsi antepono,
Cic. Fam. 3, 7, 5.—Ipse defines the subject of a reflexive pronoun:3.natura movet infantem, sed tantum ut se ipse diligat (where ipse shows that se refers to infantem),
Cic. Fin. 2, 10, 33: proinde consulant sibi ipsi;jubeant abire se,
Just. 16, 4, 15:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
Nep. Paus. 4:in portis murisque sibimet ipsos tecta coëgerat aedificare,
Liv. 27, 3, 2 (cf. 1. a. supra).—Ipse stands for the reflexive pronoun,a.Where the person or thing referred to is to be emphatically distinguished from others (class.):b.cum omnes se expetendos putent, nec id ob aliam rem, sed propter ipsos, necesse est ejus etiam partes propter se expeti, etc.,
Cic. Fin. 5, 17, 46:quis umquam consul senatum ipsius decretis parere prohibuit?
id. Sest. 14, 32:quos, quidquid ipsis expediat, facturos arbitrabimur,
id. Fin. 2, 35, 117:qui negant se recusare, quo minus, ipsis mortuis, terrarum deflagratio consequatur,
id. ib. 3, 19, 64:nec quid ipsius natura sit intellegit,
id. ib. 5, 9, 24.—In a subordinate clause, to point out either the subject of the principal clause, or the chief agent or speaker;c.esp. where se or sibi is already applied to the subject of the subordinate clause: ne ob eam rem aut suae magnopere virtuti tribueret aut ipsos despiceret,
Caes. B. G. 1, 13, 5:legatos ad consulem mittit, qui tantum modo ipsi liberisque vitam peterent,
Sall. J. 16, 2; cf.:ipsis mortuis,
Cic. Fin. 3, 19, 64:supra nihil, quantum in ipso est, praetermittere quo minus, etc.,
id. Leg. 1, 21, 56:ipsius,
id. ib. 2, 22, 55:nihil umquam audivi... nihil de re publica gravius, nihil de ipso modestius, i. e. de ipso dicente,
id. Balb. 1, 2: id quod ipsum adjuvat (i. e. dicentem;opp. id quod adversario prodest),
id. Inv. 1, 21, 30.—In gen., for an emphatic se or sibi (mostly post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 3, 12, 40):4.nam ipsis certum esse, etc.,
Liv. 35, 46, 13:pravitas consulum discordiaque inter ipsos,
id. 4, 26, 6:inexperta remedia haud injuria ipsis esse suspecta,
Curt. 3, 5, 15:Graecis nuntiare jubet, ipsum quidem gratias agere, etc.,
id. 3, 8, 7:dixit, ab illo deo ipsos genus ducere,
id. 4, 2, 3:a quibus nec acceperunt injuriam nec accepisse ipsos existimant, Sen. de Ira, 2, 5, 1: intemperantiam in morbo suam experti parere ipsis vetant,
id. ib. 3, 13, 5:sciunt ipsos omnia habere communia,
id. Ep. 6, 3; 22, 10 et saep.; cf.:verum est etiam iis, qui aliquando futuri sint, esse propter ipsos consulendum,
Cic. Fin. 3, 19, 64.—Ipse stands in free constr. with abl. absol. as with finite verb (cf. also quisque;► Ipse is very rarely strengthened by the suffix -met:only freq. in Liv. and post-Aug. writers): cum dies venit, causa ipse pro se dicta, quindecim milibus aeris damnatur,
Liv. 4, 44, 10 Weissenb. ad loc.:Romani imperatores, junctis et ipsi exercitibus... ad sedem hostium pervenere,
id. 29, 2, 2:C. Popilius, dimissis et ipse Atticis navibus... pergit,
id. 45, 10, 2; cf.:Catilina et Autronius parabant consules interficere, ipsi fascibus conreptis Pisonem cum exercitu mittere,
Sall. C. 18, 5:amisso et ipse Pacoro,
Tac. G. 37; cf. also the emphatic use of ipse (like quisque) with abl. of gerund (freq. in Liv.):adsentando indignandoque et ipse,
Liv. 40, 23, 1:cogendo ipse,
id. 39, 49, 3:agendo ipse,
id. 41, 24, 2:aestimando ipse secum,
id. 25, 23, 11 et saep.ipsemet abiit,
Plaut.Am. prol. 102:ipsimet nobis,
Cic. Verr. 2, 3, 1, § 3:ipsemet profugiam,
Sen. Ep. 117, 21; also Front. Aq. 74 ex conj.— Sup.: Com. Ergo ipsusne es? Charm. Ipsissumus, his own very self, Plaut. Trin. 4, 2, 146; cf. Gr. autotatos, Aristoph. Plut. 83; so,ipsimus and ipsima, for dominus and domina (cf II. A. supra),
Petr. 75, 11; and:ipsimi nostri,
id. 63, 3 Büch. ex conj. -
76 ipsus
ipse ( ipsus, Cato, R. R. 70; 71; Plaut. Ps. 4, 7, 43; id. Trin. 2, 2, 40; 3, 1, 10 et saep.; Ter. And. 3, 2, 15; id. Eun. 3, 4, 8, id. Hec. 3, 5, 5; Jusjur. Milit. ap. Gell. 16, 4, 4 al.), a, um (ipsud, Gloss. Philox.); gen. ipsīus ( poet. also ipsĭus, Cat. 64, 43; Verg. A. 1, 114; 2, 772 al.; and dissyl. Ter. Heaut. 3, 3, 15; id. Phorm. 4, 5, 13: ipsi, Afran. ap. Prisc. 694); dat. ipsi (ipso, App. M. 10, p. 243, 24); pron. demonstr. [is - pse for pte; cf. sua-pte and -pote in ut-pote; root in potis; Sanscr. patis, lord, master; hence, = he, the master, himself, etc.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 866 sq.; Fick, Vergl. Wörterb. p. 116. Hence, in the original form, the pronoun is was declined, while the suffix was unchanged; thus eopte = eo ipso, Paul. ex Fest. p. 110:I.eapse = ea ipsa,
id. p. 77; nom. sing. eapse, Plaut. Curc. 1, 3, 4; id. Cist. 1, 2, 17; id. Rud. 2, 3, 80; 2, 5, 21 al.; acc. eumpse, Plaut. Most. 1, 4, 32:eampse,
Plaut. Aul. 5, 7; id. Cist. 1, 3, 22; id. Men. 5, 2, 22 al.; abl. eopse, Plaut. Curc, 4, 3, 6:eāpse,
id. Trin. 4, 2, 132; id. Curc. 4, 3, 2; v. Neue, Formenl. 2, 197 sq.], = autos, self, in person, he (emphatic), himself, herself, itself, used both substantively and adjectively, to denote that person (thing) of which something is eminently or exclusively predicated.In gen.A.With substt. or pronn.1.Expressing eminence or distinction:2.ipse ille Gorgias... in illo ipso Platonis libro,
Cic. de Or. 3, 32, 129:ille ipse Marcellus,
id. Verr. 2, 2, 2, § 4:natura ipsa,
id. Brut. 29, 112:dicet pro me ipsa virtus,
id. Fin. 2, 20, 65:ipsa res publica,
id. Fam. 3, 11, 3:neque enim ipse Caesar est alienus a nobis,
id. ib. 6, 10, 2:ipse Moeris,
Verg. E. 8, 96:rex ipse Aeneas,
id. A. 1, 575:ipse aries,
id. E. 3, 95:ductores ipsi,
id. A. 1, 189:si in ipsa arce habitarem,
Liv. 2, 7, 10;esp. freq. with names of gods, etc.: naturas quas Juppiter ipse Addidit,
Verg. G. 4, 149; id. A. 3, 222; Hor. C. 1, 16, 12:Pater ipse,
Verg. G. 1, 121; Tib. 1, 4, 23:Venus ipsa,
Hor. C. 2, 8, 13; Ov. H. 19, 159:ipse pater Pluton,
Verg. A. 7, 327 et saep.—Prov.:audentes deus ipse juvat,
Ov. M. 10, 586.—For emphasis or in contrast, very, just, precisely, self, in person:B.adest optime ipse frater,
Ter. Eun. 5, 2, 66:in orationibus hisce ipsis,
Cic. de Or. 1, 16, 73:ea ipsa hora,
id. Fam. 7, 23, 4:nec carmina nobis Ipsa placent: ipsae rursus concedite silvae,
Verg. E. 10, 63:tute ipse his rebus finem praescripsti,
Ter. And. 1, 1, 124:lepide ipsi hi sunt capti,
Plaut. Bacch. 5, 2, 91:ego enim ipse cum eodem isto non invitus erraverim,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ipse ille divinationis auctor,
id. Div. 2, 28, 61:cariorem esse patriam quam nosmet ipsos,
id. Fin. 3, 19, 64:eaque ipsa causa belli fuit,
the very, the true cause, Liv. 1, 57, 1; esp. with is, in all persons and numbers:estne hic Philto? Is hercle'st ipsus,
Plaut. Trin. 2, 4, 31:cui tutor is fuerat ipse,
Liv. 5, 33, 3:jam id ipsum absurdum, maximum malum neglegi,
even, Cic. Fin. 2, 28, 93 (Madv.); id. de Or. 2, 30, 132:tempus ad id ipsum congruere,
Liv. 1, 5, 5:duum vir ad id ipsum creatus,
id. 2, 42, 5:Tullius et eos ipsos et per eos multitudinem aliam deduxit,
id. 2, 38, 1:eorum ipsorum facta (opp. loca in quibus, etc.),
Cic. Fin. 5, 1, 2:nec vero clarorum virorum post mortem honores permanerent, si nihil eorum ipsorum animi efficerent,
id. de Sen. 22, 80:ad eum ipsum honorem deferre,
Liv. 3, 51, 3; so sometimes with an inf. or subst.-clause:ipsum dicere ineptum,
Cic. de Or. 1, 24, 112:quid juvat quod ante initum tribunatum veni, si ipsum, quod veni, nihil juvat?
the mere fact, the fact alone, id. Att. 11, 9, 1:ipsum, quod habuisti,
Sen. Cons. ad Marc. 12, 2:et ipsum, quod sum victus, ama,
Luc. 8, 78.— Esp. in legal phrase: ipso jure, by the letter of the law, in legal strictness or precision, Gai Inst. 2, 198; 3, 181; 4, 106 sqq. et saep.—Alone, emphatically taking the place of an omitted person. or demonstr. pron.: Ar. Ubi is nunc est? He. Ubi ego minume atque ipsus se volt maxume, Plaut. Capt. 3, 4, 108; 4, 1, 10: Su. Is ipsusne's? Ch. Aio: Su. Ipsus es? id. Trin. 4, 2, 146:C.atque ipsis, ad quorum commodum pertinebat, durior inventus est Coelius,
Caes. B. C. 3, 20, 4:quaeram ex ipsā,
Cic. Cael. 14:tempus, quo ipse eos sustulisset, ad id ipsum congruere,
Liv. 1, 5, 5:agrum dare immunem ipsi, qui accepisset, liberisque,
id. 21, 45, 5; 9, 34, 18; 10, [p. 999] 6, 10:laeta et ipsis qui rem gessere expugnatio fuit,
id. 28, 4, 1:a nobis exposita, ut ab ipsis, qui eam disciplinam probant,
Cic. Fin. 1, 5, 13.—So freq. in Cic. before a rel.:ut de ipso, qui judicarit, judicium fieri videretur,
Cic. Inv. 1, 44, 82:ipsi omnia, quorum negotium est, ad nos deferunt,
id. de Or. 1, 58, 250; 2, 14, 60; id. Div. in Caecil. 4, 13; v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 28, 93:nullis definitionibus utuntur, ipsique dicunt ea se modo probare, quibus natura tacita assentiatur,
Cic. Fin. 3, 12, 40 Madv. —To make prominent one of two or more subjects of any predicate, he ( she, il), for his part, he too, also, as well.1.Ipse alone:2.litterae Metello Capuam adlatae sunt a Clodia, quae ipsa transiit,
i. e. also, in person, Cic. Att. 9, 6, 3:Italiam ornare quam domum suam maluit: quamquam Italia ornata domus ipsa mihi videtur ornatior,
id. Off. 2, 22, 76:tris ipse excitavit recitatores,
he too, id. Clu. 51, 141:neque tanti timoris sum ut ipse deficiam,
Caes. B. C. 2, 31, 8:Jugurtha, tametsi regem ficta locutum intellegebat, et ipse longe aliter animo agitabat,
Sall. J. 11, 1:hoc Rhipeus, hoc ipse Dymas omnisque juventus Laeta facit,
Verg. A. 2, 394.—With conjunctions.(α).With etiam (class.):(β).ipse etiam Fufidius in numero fuit,
Cic. Brut. 29, 112: scribebat orationes quas alii dicerent: quamquam is etiam ipse scripsit eas, quibus pro se est usus, sed non sine Aelio;his enim scriptis etiam ipse interfui,
id. ib. 56, 206 sq. —With quoque:(γ).quippe quia plebs senatus consultum solvit, ipsi quoque solutum vultis,
Liv. 3, 21, 4:consul, quia collegae decretum triumphum audivit, ipse quoque triumphi flagitator Romam rediit,
id. 8, 12, 9:cum subito Sulpicius et Albinovanus objecissent catervas, ipse quoque (Sulla) jaculatus, etc.,
Flor. 3, 21, 7.—With et (et ipse = kai autos, ipse etiam; rare in Cic.; cf.(δ).Zumpt, Gram. § 698): tamen et ipsi tuae familiae genere et nomine continebuntur,
Cic. Caecin. 20, 58:deseret eos quos una scis esse, cum habeat praesertim et ipse cohortis triginta?
id. Att. 8, 7, 1; id. de Or. 1, 46, 202:Cornelius dictatorem Aemilium dixit, et ipse ab eo magister equitum est dictus,
Liv. 4, 31, 5:credo ego vos, socii, et ipsos cernere,
id. 21, 21, 3:Cornelio minus copiarum datum, quia L. Manlius praetor et ipse cum praesidio in Galliam mittebatur,
id. 21, 17, 7:qui et ipse crus fregerat,
Suet. Aug. 43:Antoninus Commodus nihil paternum habuit, nisi quod contra Germanos feliciter et ipse pugnavit,
Eutr. 8, 7:virtutes et ipsae taedium pariunt,
Quint. 9, 4, 43. —With nec ( = ne ipse quidem):II.primis repulsis Maharbal cum majore robore virorum missus nec ipse eruptionem cohortium sustinuit,
Liv. 23, 18, 4:nihil moveri viderunt, nec ipsi quicquam mutarunt,
id. 37, 20, 8:neque ipsi,
id. 30, 42, 7: crimina non quidem nec ipsa mediocria;sed quid ista sunt prae iis, etc.,
id. 34, 32, 9.Esp.A.By way of eminence, ipse is used to indicate the chief person, host, master, teacher, etc.:B.ipsa, the mistress, etc.: ipsus tristis,
Ter. And. 2, 2, 23:ipsum praesto video,
id. ib. 2, 5, 3:ego eo quo me ipsa misit,
Plaut. Cas. 4, 2, 10:suam norat ipsam tam bene, quam puella matrem,
Cat. 3, 7 (Müll., ipsa); cf.:Pythagorei respondere solebant, ipse dixit,
i. e. Pythagoras, Cic. N. D. 1, 5, 10; cf.:nec hoc oratori contingere inter adversarios quod Pythagorae inter discipulos potest ipse dixit,
Quint. 11, 1, 27:cum veniat lectica Mathonis plena ipso,
the great man, Juv. 1, 33:anseris ante ipsum jecur,
before the host, id. 5, 114.—Of or by one ' s self, of one ' s own accord = suā sponte, ultro:C.videar non ipse promisisse (opp. to fortuito),
Cic. de Or. 1, 24, 111:de manibus delapsa arma ipsa ceciderunt,
id. Off. 1, 22, 77:valvae clausae se ipsae aperuerunt,
id. Div. 1, 37, 74:ipsae lacte domum referent distenta capellae Ubera,
Verg. E. 4, 21:ipsi potum venient juvenci,
id. ib. 7, 11; cf.:aliae ipsae Sponte sua veniunt,
id. G. 2, 10:fruges sponte sua (tellus) primum ipsa creavit,
Lucr. 2, 11, 58; and autai for automatoi, Theocr. Idyll. 11, 12.—Himself exclusively.1.By or in one ' s self, alone:2. 3.haec ipse suo tristi cum corde volutat,
Verg. A. 6, 185:his actis, aliud genitor secum ipse volutat,
id. ib. 12, 843: tempus secum ipsa Exigit, id. ib. 4, 475:quam facile exercitu soclos conservaturus sit, qui ipso nomine ac rumore defenderit,
Cic. de Imp. Pomp. 15, 45:multa secum ipse volvens,
Sall. C. 32, 1:aestimando ipse secum,
Liv. 25, 23, 11.—Of one ' s self, of one ' s own nature, etc.:D.erat ipse immani acerbāque naturā Oppianicus,
Cic. Clu. 15, 44:duo imperatores, ipsi pares, ceterum opibus disparibus,
Sall. J. 52, 1:natura serpentium, ipsa perniciosa, siti accenditur,
id. ib. 89, 5.—With advv. of time.1.Nunc ipsum, just now, at this very time:2.nunc ipsum exurit,
Plaut. Bacch. 4, 9, 16:nunc ipsum non dubitabo rem tantam adicere,
Cic. Att. 7, 3, 2; 8, 9, 2:nunc tamen ipsum sine te esse non possum,
id. ib. 12, 16. —Tum ipsum, just then, at that very time:E.id, quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,
Cic. de Or. 1, 27, 124:ratio largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum ad facultates accommodanda est,
id. Off. 2, 17, 60:et tum ipsum, cum immolare velis, extorum fieri mutatio potest,
id. Div. 1, 52, 118; cf. id. Fin. 2, 20, 65 Madv.—With numerals, just, exactly, precisely (opp. fere):F.triginta dies erant ipsi, cum, etc.,
Cic. Att. 3, 21 init.:ipsas undecim esse legiones,
id. Fam. 6, 18, 2:nam cum dixisset minus 1000 (sc. milia), populus cum risu acclamavit, ipsa esse,
id. Caecin. 10, 28; cf. id. Brut. 15, 61; 43, 162:ipso vigesimo anno,
id. Verr. 2, 2, 9, § 25. —In reflexive uses,1.Ipse strengthens the subject when opposed in thought to other agents; the object, when opposed to other objects; cf. Zumpt, Gram. § 696; Kennedy, Gram. § 67, 3; Madv. Gram. § 487, 6. — Hence,a.With subject.(α).In gen.:(β).non egeo medicina (i. e. ut alii me consolentur), me ipse consolor,
Cic. Lael. 3, 10:Junius necem sibi ipse conscivit,
id. N. D. 2, 3, 7:neque potest exercitum is continere imperator, qui se ipse non continet,
id. de Imp. Pomp. 13, 38:Artaxerxes se ipse reprehendit,
Nep. Dat. 5:ipsa se virtus satis ostendit,
Sall. J. 85; cf.:deponendo tutelam ipse in se unum omnium vires convertit,
Liv. 24, 4, 9:deforme etiam est de se ipsum praedicare,
Cic. Off. 1, 38, 137.—With special emphasis, ipse is joined to the subject to indicate its relation to itself as both subject and object, though the antithesis would suggest another case (Cic.):b.cum iste sic erat humilis atque demissus, ut non modo populo Romano, sed etiam sibi ipse condemnatus videretur,
Cic. Verr. 1, 6, 17:si quis ipse sibi inimicus est,
id. Fin. 5, 10, 28:qui ipsi sibi bellum indixissent,
id. ib. 5, 10, 29:quoniam se ipsi omnes natura diligant,
id. ib. 3, 18, 59:nam si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8.—With object:2.neque vero ipsam amicitiam tueri (possumus), nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
Cic. Fin. 1, 20, 67:omne animal se ipsum diligit,
id. ib. 5, 9, 24:fac ut diligentissime te ipsum custodias,
id. Fam. 9, 14, 8:Pompeianus miles fratrem suum, dein se ipsum interfecit,
Tac. H. 3, 51:Lentulum, quem mihi ipsi antepono,
Cic. Fam. 3, 7, 5.—Ipse defines the subject of a reflexive pronoun:3.natura movet infantem, sed tantum ut se ipse diligat (where ipse shows that se refers to infantem),
Cic. Fin. 2, 10, 33: proinde consulant sibi ipsi;jubeant abire se,
Just. 16, 4, 15:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
Nep. Paus. 4:in portis murisque sibimet ipsos tecta coëgerat aedificare,
Liv. 27, 3, 2 (cf. 1. a. supra).—Ipse stands for the reflexive pronoun,a.Where the person or thing referred to is to be emphatically distinguished from others (class.):b.cum omnes se expetendos putent, nec id ob aliam rem, sed propter ipsos, necesse est ejus etiam partes propter se expeti, etc.,
Cic. Fin. 5, 17, 46:quis umquam consul senatum ipsius decretis parere prohibuit?
id. Sest. 14, 32:quos, quidquid ipsis expediat, facturos arbitrabimur,
id. Fin. 2, 35, 117:qui negant se recusare, quo minus, ipsis mortuis, terrarum deflagratio consequatur,
id. ib. 3, 19, 64:nec quid ipsius natura sit intellegit,
id. ib. 5, 9, 24.—In a subordinate clause, to point out either the subject of the principal clause, or the chief agent or speaker;c.esp. where se or sibi is already applied to the subject of the subordinate clause: ne ob eam rem aut suae magnopere virtuti tribueret aut ipsos despiceret,
Caes. B. G. 1, 13, 5:legatos ad consulem mittit, qui tantum modo ipsi liberisque vitam peterent,
Sall. J. 16, 2; cf.:ipsis mortuis,
Cic. Fin. 3, 19, 64:supra nihil, quantum in ipso est, praetermittere quo minus, etc.,
id. Leg. 1, 21, 56:ipsius,
id. ib. 2, 22, 55:nihil umquam audivi... nihil de re publica gravius, nihil de ipso modestius, i. e. de ipso dicente,
id. Balb. 1, 2: id quod ipsum adjuvat (i. e. dicentem;opp. id quod adversario prodest),
id. Inv. 1, 21, 30.—In gen., for an emphatic se or sibi (mostly post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 3, 12, 40):4.nam ipsis certum esse, etc.,
Liv. 35, 46, 13:pravitas consulum discordiaque inter ipsos,
id. 4, 26, 6:inexperta remedia haud injuria ipsis esse suspecta,
Curt. 3, 5, 15:Graecis nuntiare jubet, ipsum quidem gratias agere, etc.,
id. 3, 8, 7:dixit, ab illo deo ipsos genus ducere,
id. 4, 2, 3:a quibus nec acceperunt injuriam nec accepisse ipsos existimant, Sen. de Ira, 2, 5, 1: intemperantiam in morbo suam experti parere ipsis vetant,
id. ib. 3, 13, 5:sciunt ipsos omnia habere communia,
id. Ep. 6, 3; 22, 10 et saep.; cf.:verum est etiam iis, qui aliquando futuri sint, esse propter ipsos consulendum,
Cic. Fin. 3, 19, 64.—Ipse stands in free constr. with abl. absol. as with finite verb (cf. also quisque;► Ipse is very rarely strengthened by the suffix -met:only freq. in Liv. and post-Aug. writers): cum dies venit, causa ipse pro se dicta, quindecim milibus aeris damnatur,
Liv. 4, 44, 10 Weissenb. ad loc.:Romani imperatores, junctis et ipsi exercitibus... ad sedem hostium pervenere,
id. 29, 2, 2:C. Popilius, dimissis et ipse Atticis navibus... pergit,
id. 45, 10, 2; cf.:Catilina et Autronius parabant consules interficere, ipsi fascibus conreptis Pisonem cum exercitu mittere,
Sall. C. 18, 5:amisso et ipse Pacoro,
Tac. G. 37; cf. also the emphatic use of ipse (like quisque) with abl. of gerund (freq. in Liv.):adsentando indignandoque et ipse,
Liv. 40, 23, 1:cogendo ipse,
id. 39, 49, 3:agendo ipse,
id. 41, 24, 2:aestimando ipse secum,
id. 25, 23, 11 et saep.ipsemet abiit,
Plaut.Am. prol. 102:ipsimet nobis,
Cic. Verr. 2, 3, 1, § 3:ipsemet profugiam,
Sen. Ep. 117, 21; also Front. Aq. 74 ex conj.— Sup.: Com. Ergo ipsusne es? Charm. Ipsissumus, his own very self, Plaut. Trin. 4, 2, 146; cf. Gr. autotatos, Aristoph. Plut. 83; so,ipsimus and ipsima, for dominus and domina (cf II. A. supra),
Petr. 75, 11; and:ipsimi nostri,
id. 63, 3 Büch. ex conj. -
77 sei
sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.I.Prop.a.With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).(α).Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):(β).si vis, dabo tibi testes,
Cic. Rep. 1, 37, 58:si voltis,
id. ib. 1, 28, 44:si placet,
id. ib. 2, 44, 71;1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,
id. ib. 1, 9, 14:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
id. ib. 1, 18, 30:si populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23:si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,
id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?
id. Cat. 1, 3, 6:si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,
id. Rep. 3, 18, 28:Si quaerimus, cur, etc.,
id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:magnifica quidem res, si modo est ulla,
Cic. Div. 1, 1, 1:deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,
id. Rep. 1, 34, 51:quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,
id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:si quisquam est facilis, hic est,
id. Att. 14, 1, 2:si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,
Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,
id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:dicito, si quid vis, non nocebo,
Plaut. Am. 1, 1, 235:si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,
Cic. Rep. 1, 7, 12:si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,
id. Fam. 7, 23, 3:si aliquid dandum est voluptati,
id. Sen. 13, 44;four times repeated,
id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):noli mirari, si hoc non impetras,
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?
id. 8, 7, 14.—With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,
Cic. Fat. 12, 28:nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,
id. Phil. 13, 6, 19:si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,
Quint. 5, 10, 73:nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,
Sen. Ben. 5, 5, 1.—Imperf.:(γ).ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,
Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,
id. Sest. 1.—Perf.:(δ).SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,
Cic. Rep. 1, 23, 37:si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,
id. ib. 2, 10, 18:quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,
id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:si ita sensit, ut loquitur,
id. ib. 3, 21, 32;1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,
id. ib. 2, 12, 24:si modo in philosophiā aliquid profecimus,
id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:si quid sceleste fecit,
Plaut. As. 2, 2, 27:si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,
Cic. Clu. 2, 6:si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,
id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,
Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:quid mirum, si haec invitus amisi?
Tac. A. 12, 37:miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?
Sen. Contr. 2, 13, 1:minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,
Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,
Cic. Brut. 2, 7:si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,
id. Fam. 15, 4, 13:etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,
id. Fam. 5, 16, 6:si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,
id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):non, si tibi ante profuit, semper proderit,
Cic. Phil. 8, 4, 12:non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,
id. de Or. 2, 40, 170:neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,
id. Deiot. 4, 12:nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,
Quint. 5, 10, 82.—Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:(ε).nec mirum, eos si orationes turbaverant,
Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):si hoc ita fato datum erat, ut,
Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,
whenever, Cic. Sest. 49, 105:si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,
Caes. B. C. 2, 6:si quando suis fortunis forte desperare coeperant,
id. B. G. 3, 12.—Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:(ζ).alte spectare si voles, etc.,
Cic. Rep. 6, 23, 25:si jam eminebit foras,
id. ib. 6, 26, 29:si me audietis,
id. ib. 1, 19, 32:si mutuas non potero certum est sumam fenore,
Plaut. As. 1, 3, 95:id persequar, si potero, subtilius,
Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:nihil (offendet) si modo opus exstabit,
id. ib. 5, 3, 5:si quid te volam, ubi eris?
Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):b.si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,
Cic. Rep. 2, 1, 3:tum magis assentiere, si ad majora pervenero,
id. ib. 1, 40, 62:expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,
id. ib. 1, 35, 55;1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,
id. Lael. 4, 16:accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,
id. Rep. 1, 46, 70; so,si potuero,
id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:si potuerit,
id. Off. 3, 23, 89:si modo id exprimere Latine potuero,
id. Rep. 1, 43, 66:si modo interpretari potuero,
id. Leg. 2, 18, 45:si ne ei caput exoculassitis,
Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,
Cic. de Or. 3, 12, 47.—With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).(α).Pres.:(β).si habeat aurum,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12:abire hinc nullo pacto possim, si velim,
id. ib. 2, 2, 2; so,si velim,
Cic. Rep. 3, 10, 17:cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,
id. ib. 1, 5, 9:si singulos numeremus,
id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:si Scipionis desiderio me moveri negem,
id. Lael. 3, 10:si ad verba rem deflectere velimus,
id. Caecin. 18, 51:si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,
id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:O si angulus ille accedat, qui, etc.,
Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,
Verg. A. 8, 560;also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!
would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,
id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—Imperf.:(γ).qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,
Cic. Rep. 1, 34, 52:quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,
id. ib. 2, 22, 39:si ullum probarem simplex rei publicae genus,
id. ib. 2, 23, 43:quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,
id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):O si solitae quicquam virtutis adesset,
Verg. A. 11, 415;and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,
id. ib. 5, 398.—Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):(δ).perii, si me aspexerit!
Plaut. Am. 1, 1, 164:victus sum, si dixeris,
id. ib. 1, 1, 272:Romani si casu intervenerint,
Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—Pluperf.:c.si aliter accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7:tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,
id. Lael. 7, 25:mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,
id. Rep. 1, 41, 64:si id fecisses,
id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:si quis in caelum ascendisset, etc.,
id. Lael. 23, 88:si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,
id. Phil. 13, 1, 2.—Ellipt.(α).With pron. indef:(β).istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,
Cic. Rep. 1, 18, 30:aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,
id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):(γ).plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,
Cic. Rep. 3, 4, 7:educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,
id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,
id. Rosc. Com. 3, 9:si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,
id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:si aliud nihil,
id. 2, 43.—With forte:2.intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,
perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,
id. de Or. 3, 12, 47.—With quod, and if, but if, if however, if:B.quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?
Cic. Or. 16, 51:quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,
id. Brut. 2, 7:quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,
id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,
id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—In partic.1.In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:2.apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,
Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,
id. Off. 2, 9, 31:unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,
Caes. B. G. 3, 5:illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,
Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):3.dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,
Liv. 3, 46:adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,
id. 30, 23; 35, 18.—Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:4.dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,
Caes. B. G. 7, 29:errat, si quis existimat facilem rem esse donare,
Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—In syllogistic reasonings:5.si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,
Cic. Inv. 1, 36, 65:si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,
id. Fat. 6, 12.—= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):II.quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,
Cic. Sen. 11, 38; cf.:quae si causa non esset, tamen, etc.,
id. Mur. 4, 8; and:quae si dubia essent, tamen, etc.,
Sall. J. 85, 48.—Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):B.ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,
Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,
Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,
Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,
Liv. 29, 25; 39, 50:id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,
id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:jam dudum exspecto, si tuom officium scias,
Plaut. Poen. prol. 12:hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,
Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,
id. ib. 3, 75:non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,
Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:statui expectandum esse si quid certius adferretur,
id. Fam. 15, 1, 2:Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,
Liv. 39, 50:expertique simul, si tela artusque sequantur,
Val. Fl. 5, 562:Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,
Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,
Liv. 1, 57.—With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:B.L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,
to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,
id. ib. 6, 37:fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,
id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,
Liv. 1, 7:saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,
Verg. A. 9, 512:ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,
Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,
id. 27, 28, 5:alii offerunt se, si quo usus operae sit,
id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,
Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,
id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,
id. 5, 8:ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,
id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—Si... si, for sive... sive, whether... or:si deus si dea es,
Cato, R. R. 139; cf.:hostiam si deo, si deae immolabant,
Gell. 2, 28, 3. -
78 si
sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.I.Prop.a.With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).(α).Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):(β).si vis, dabo tibi testes,
Cic. Rep. 1, 37, 58:si voltis,
id. ib. 1, 28, 44:si placet,
id. ib. 2, 44, 71;1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,
id. ib. 1, 9, 14:si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
id. ib. 1, 18, 30:si populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23:si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,
id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?
id. Cat. 1, 3, 6:si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,
id. Rep. 3, 18, 28:Si quaerimus, cur, etc.,
id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:magnifica quidem res, si modo est ulla,
Cic. Div. 1, 1, 1:deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,
id. Rep. 1, 34, 51:quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,
id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:si quisquam est facilis, hic est,
id. Att. 14, 1, 2:si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,
Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,
id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:dicito, si quid vis, non nocebo,
Plaut. Am. 1, 1, 235:si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,
Cic. Rep. 1, 7, 12:si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,
id. Fam. 7, 23, 3:si aliquid dandum est voluptati,
id. Sen. 13, 44;four times repeated,
id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):noli mirari, si hoc non impetras,
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?
id. 8, 7, 14.—With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,
Cic. Fat. 12, 28:nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,
id. Phil. 13, 6, 19:si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,
Quint. 5, 10, 73:nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,
Sen. Ben. 5, 5, 1.—Imperf.:(γ).ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,
Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,
id. Sest. 1.—Perf.:(δ).SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,
Cic. Rep. 1, 23, 37:si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,
id. ib. 2, 10, 18:quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,
id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:si ita sensit, ut loquitur,
id. ib. 3, 21, 32;1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,
id. ib. 2, 12, 24:si modo in philosophiā aliquid profecimus,
id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:si quid sceleste fecit,
Plaut. As. 2, 2, 27:si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,
Cic. Clu. 2, 6:si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,
id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,
Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:quid mirum, si haec invitus amisi?
Tac. A. 12, 37:miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?
Sen. Contr. 2, 13, 1:minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,
Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,
Cic. Brut. 2, 7:si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,
id. Fam. 15, 4, 13:etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,
id. Fam. 5, 16, 6:si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,
id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):non, si tibi ante profuit, semper proderit,
Cic. Phil. 8, 4, 12:non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,
id. de Or. 2, 40, 170:neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,
id. Deiot. 4, 12:nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,
Quint. 5, 10, 82.—Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:(ε).nec mirum, eos si orationes turbaverant,
Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):si hoc ita fato datum erat, ut,
Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,
whenever, Cic. Sest. 49, 105:si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,
Caes. B. C. 2, 6:si quando suis fortunis forte desperare coeperant,
id. B. G. 3, 12.—Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:(ζ).alte spectare si voles, etc.,
Cic. Rep. 6, 23, 25:si jam eminebit foras,
id. ib. 6, 26, 29:si me audietis,
id. ib. 1, 19, 32:si mutuas non potero certum est sumam fenore,
Plaut. As. 1, 3, 95:id persequar, si potero, subtilius,
Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:nihil (offendet) si modo opus exstabit,
id. ib. 5, 3, 5:si quid te volam, ubi eris?
Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):b.si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,
Cic. Rep. 2, 1, 3:tum magis assentiere, si ad majora pervenero,
id. ib. 1, 40, 62:expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,
id. ib. 1, 35, 55;1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,
id. Lael. 4, 16:accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,
id. Rep. 1, 46, 70; so,si potuero,
id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:si potuerit,
id. Off. 3, 23, 89:si modo id exprimere Latine potuero,
id. Rep. 1, 43, 66:si modo interpretari potuero,
id. Leg. 2, 18, 45:si ne ei caput exoculassitis,
Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,
Cic. de Or. 3, 12, 47.—With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).(α).Pres.:(β).si habeat aurum,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12:abire hinc nullo pacto possim, si velim,
id. ib. 2, 2, 2; so,si velim,
Cic. Rep. 3, 10, 17:cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,
id. ib. 1, 5, 9:si singulos numeremus,
id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:si Scipionis desiderio me moveri negem,
id. Lael. 3, 10:si ad verba rem deflectere velimus,
id. Caecin. 18, 51:si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,
id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:O si angulus ille accedat, qui, etc.,
Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,
Verg. A. 8, 560;also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!
would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,
id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—Imperf.:(γ).qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,
Cic. Rep. 1, 34, 52:quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,
id. ib. 2, 22, 39:si ullum probarem simplex rei publicae genus,
id. ib. 2, 23, 43:quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,
id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):O si solitae quicquam virtutis adesset,
Verg. A. 11, 415;and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,
id. ib. 5, 398.—Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):(δ).perii, si me aspexerit!
Plaut. Am. 1, 1, 164:victus sum, si dixeris,
id. ib. 1, 1, 272:Romani si casu intervenerint,
Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—Pluperf.:c.si aliter accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7:tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,
id. Lael. 7, 25:mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,
id. Rep. 1, 41, 64:si id fecisses,
id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:si quis in caelum ascendisset, etc.,
id. Lael. 23, 88:si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,
id. Phil. 13, 1, 2.—Ellipt.(α).With pron. indef:(β).istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,
Cic. Rep. 1, 18, 30:aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,
id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):(γ).plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,
Cic. Rep. 3, 4, 7:educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,
id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,
id. Rosc. Com. 3, 9:si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,
id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:si aliud nihil,
id. 2, 43.—With forte:2.intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,
perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,
id. de Or. 3, 12, 47.—With quod, and if, but if, if however, if:B.quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?
Cic. Or. 16, 51:quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,
id. Brut. 2, 7:quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,
id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,
id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—In partic.1.In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:2.apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,
Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,
id. Off. 2, 9, 31:unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,
Caes. B. G. 3, 5:illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,
Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):3.dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,
Liv. 3, 46:adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,
id. 30, 23; 35, 18.—Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:4.dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,
Caes. B. G. 7, 29:errat, si quis existimat facilem rem esse donare,
Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—In syllogistic reasonings:5.si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,
Cic. Inv. 1, 36, 65:si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,
id. Fat. 6, 12.—= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):II.quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,
Cic. Sen. 11, 38; cf.:quae si causa non esset, tamen, etc.,
id. Mur. 4, 8; and:quae si dubia essent, tamen, etc.,
Sall. J. 85, 48.—Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):B.ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,
Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,
Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,
Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,
Liv. 29, 25; 39, 50:id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,
id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:jam dudum exspecto, si tuom officium scias,
Plaut. Poen. prol. 12:hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,
Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,
id. ib. 3, 75:non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,
Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:statui expectandum esse si quid certius adferretur,
id. Fam. 15, 1, 2:Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,
Liv. 39, 50:expertique simul, si tela artusque sequantur,
Val. Fl. 5, 562:Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,
Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,
Liv. 1, 57.—With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:B.L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,
to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,
id. ib. 6, 37:fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,
id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,
Liv. 1, 7:saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,
Verg. A. 9, 512:ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,
Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,
id. 27, 28, 5:alii offerunt se, si quo usus operae sit,
id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,
Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,
id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,
id. 5, 8:ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,
id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—Si... si, for sive... sive, whether... or:si deus si dea es,
Cato, R. R. 139; cf.:hostiam si deo, si deae immolabant,
Gell. 2, 28, 3. -
79 ut
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
80 utei
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.
См. также в других словарях:
TEMPUS — in Saturno cultum Gentilibus; qui unâ manu, scilicet dexterâ, falcem tenere, et in ea serpentis portare effigiem, qui caudam propriam dentibus commordebat, fingebatur, uti ait Albinus, peioris aevi Scriptor, sed meliorum exscriptor, addens,… … Hofmann J. Lexicon universale
Tanto brevius omne tempus, quanto felicius est. — См. Коротать время … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
temps — Temps, m. Vient du Latin Tempus par syncope de la voyelle u, Tempus, Tempestas, l Espagnol et l Italien s esloignent trop dudit mot Latin, disant le premier Tiempo, et l autre Tempo. Le temps, ou jour, Dies. Le temps soit d un an, d un jour, ou d … Thresor de la langue françoyse
CLODIUS — I. CLODIUS claris parentibus ortus, iuvenis quidam audax, incestuosus ac seditiosus, cum amore Pompeiae Caesaris coniugis flagraret, clam eius domum ingreditur, vestem ac habitum Psaltriae indutus: speque latendi mulieres abductus ob… … Hofmann J. Lexicon universale
COMPETENTES — in prisca Ecclesia dicti sunt Catechumenorum ii, qui iam eruditi ac instructi in capitibus Christianae Religionis, ad Baptismum admitti postulabant: quod una et simul Baptismum peterent idque temporis, quô is conferri solebat, Sabbathum nempe,… … Hofmann J. Lexicon universale
PRIVILEGIUM — ius est singulare, et in certae personae vel causae gratiam, favoremve: Isidoro Lex de uno homine lata. De his Lex XII. Tabb. memorata Ciceroni, de LL. l. 3. Privilegia ne irroganto, i. e. de privis seu singulis hominibus leges ne ferantur; varie … Hofmann J. Lexicon universale
коротать время — (иноск.) приятно проводить его (так как в удовольствии кажется, что оно скорее проходит, оно короче) Ср. С другом век коротать, жить не горевать . Ср. То ли дело вдвоем Над рекою сидеть, На зеленую степь, На цветочки глядеть! То ли дело вдвоем… … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона
Коротать время — (иноск.) пріятно проводить его (такъ какъ въ удовольствіи кажется, что оно скорѣе проходитъ, оно короче). Ср. «Съ другомъ вѣкъ коротать, жить не горевать». Ср. То ли дѣло вдвоемъ Надъ рѣкою сидѣть, На зеленую степь, На цвѣточки глядѣть! То ли… … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
ABDERAMA — I. ABDERAMA Aliatan, Regis Mahometani, in Hispan. filius, captâ Toletô, A. C. 809. incolarum 6000. occidit Marmol. l. 2. c. 21. II. ABDERAMA Almansoris fil. ultimus ex stirpe Abdaramarum Cordubensium. Hic voluptatum mancipium, belli curâ neglectâ … Hofmann J. Lexicon universale
ACRIDOPHAGI — Aethiopiae populi, deserto contermini: veris tempore, flante Zephyrô et Libyco, locustas permagnas artificiose capfunt, quas sase superinfusô dituius servant; Hic est solus eorum per omne tempus locustarum victus: neque enim pecora nutriunt,… … Hofmann J. Lexicon universale
AMAZONES — bellicosae mulieres, magnam Asiae partem occupavêre, sic dictae, quod alterâ ex mammis careant, ab α. sine, et μάζος mamma, unde et unimammae dictae fuerunt. Eoque Virg. allusislevidetur Aen. l. 1. ubi de Penthesilea. v. 496. Aurea subnectens… … Hofmann J. Lexicon universale
