in+a+word

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭgĭo (in poetry also rellĭgĭo, to lengthen the first syllable), ōnis, f. [Concerning the etymology of this word, various opinions were prevalent among the ancients. Cicero (N. D. 2, 28, 72) derives it from relĕgere, an etymology favored by the verse cited ap. Gell. 4, 9, 1, religentem esse oportet, religiosum nefas; whereas Servius (ad Verg. A. 8, 349), Lactantius (4, 28), Augustine (Retract. 1, 13), al., assume religare as the primitive, and for this derivation Lactantius cites the expression of Lucretius (1, 931; 4, 7): religionum nodis animos exsolvere. Modern etymologists mostly agree with this latter view, assuming as root lig, to bind, whence also lic-tor, lex, and ligare; hence, religio sometimes means the same as obligatio; v. Corss. Aussprache, 1, 444 sq.; cf. Munro ad Lucr. 1, 109.]

Reverence for God ( the gods), the fear of God, connected with a careful pondering of divine things; piety, religion, both pure inward piety and that which is manifested in religious rites and ceremonies;

hence the rites and ceremonies, as well as the entire system of religion and worship, the res divinae or sacrae, were frequently called religio or religiones (cf. our use of the word religion): qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut elegantes ex elegendo, tamquam a diligendo diligentes, ex intellegendo intellegentes: his enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quae in religioso,

Cic. N. D. 2, 28, 72:

religione id est cultu deorum,

id. ib. 2, 3, 8:

religio est, quae superioris cujusdam naturae (quam divinam vocant) curam caerimoniamque affert,

id. Inv. 2, 53, 161:

(Pompilius) animos ardentes consuetudine et cupiditate bellandi religionum caeremoniis mitigavit, etc.,

id. Rep. 2, 14, 26;

with which cf.: illa diuturna pax Numae mater huic urbi juris et religionis fuit,

id. ib. 5, 2, 3:

de auguriis, responsis, religione denique omni,

Quint. 12, 2, 21:

unde enim pietas? aut a quibus religio?

Cic. Rep. 1, 2, 2; cf. id. Leg. 2, 11, 26:

aliquem a pietate, religione deducere,

id. Verr. 2, 4, 6, § 12:

horum sententiae omnium non modo superstitionem tollunt, in quā inest timor inanis deorum, sed etiam religionem, quae deorum cultu pio continetur, etc.,

id. N. D. 1, 42, 117:

quis enim istas (Democriti) imagines... aut cultu aut religione dignas judicare?

id. ib. 1, 43, 121; cf.:

cum animus cultum deorum et puram religionem susceperit,

id. Leg. 1, 23, 60:

sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

id. Balb. 24, 55; cf. id. Leg. 2, 22, 55:

in quibus erant omnia, quae sceleri propiora sunt quam religioni,

id. Verr. 2, 4, 50, § 112:

nec vero superstitione tollenda religio tollitur,

id. Div. 2, 72, 148; cf. id. Part. 23, 31:

medemini religioni sociorum, judices, conservate vestram. Neque enim haec externa vobis est religio (sc. Cereris) neque aliena, etc.,

id. Verr. 2, 4, 51, § 114:

istorum religio sacrorum,

id. Fl. 28, 69; id. Verr. 2, 4, 6, § 12; cf. id. ib. 2, 4, 8, §

18: religio deorum immortalium,

id. Lael. 25, 96; cf.:

per deos immortales! eos ipsos, de quorum religione jam diu dicimus,

id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

religio divum,

Lucr. 6, 1276:

mira quaedam totā Siciliā privatim ac publice religio est Cereris Hennensis... quantam esse religionem convenit eorum, apud quos eam (Cererem) natam esse constat?... tanta erit enim auctoritas illius religionis, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107; cf. id. ib. 2, 4, 45, §

99: qui (Mercurius) apud eos summā religione coleretur,

id. ib. 2, 4, 39, § 84; cf. id. ib. 2, 4, 39, § 85;

2, 4, 44, § 96: (simulacrum Dianae) translatum Carthaginem locum tantum hominesque mutarat: religionem quidem pristinam conservabat,

id. ib. 2, 4, 33, § 72; cf.

, of the same,

id. ib. 2, 4, 35, §

78: fanum Junonis tantā religione semper fuit, ut... semper inviolatum sanctumque fuit,

enjoyed such honor, was held in such reverence, id. ib. 2, 4, 46, § 103;

2, 4, 58, § 129: hac (panacea) evulsā scrobem repleri vario genere frugum religio est,

is a religious custom, Plin. 25, 4, 11, § 30; cf.:

et obrui tales religio est,

id. 30, 5, 14, § 42:

hi (barbari) ignari totius negotii ac religionis,

of religious belief, of religion, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77; cf.:

venit mihi fani, loci, religionis illius in mentem,

id. ib. 2, 4, 50, §

110: de religione queri,

id. ib. 2, 4, 51, § 113.—In late and eccl. Lat., a religious ordinance, ceremony, rite:

quae est ista religio?

Vulg. Exod. 12, 26:

ista est religio victimae,

id. Num. 19, 2.—In plur.:

expertes religionum omnium,

Cic. N. D. 1, 42, 119:

qui in bello religionum et consuetudinis jura continent,

id. Verr. 2, 4, 55, § 122; cf.:

a quibus (rebus) etiam oculos cohibere te religionum jura cogebant,

id. ib. 2, 4, 45, §

101: religiones expiare,

id. Mil. 27, 73:

ceterae (nationes) pro religionibus suis bella suscipiunt, istae contra omnium religiones,

id. Font. 9, 30: Druides religiones interpretantur, religious matters, religion, Caes. B. G. 6, 13:

scientia morum ac religionum ejus rei publicae,

Quint. 12, 3, 1:

civitas religionibus dedita,

Plin. Pan. 74, 5:

liberum a religionibus matutinum,

Col. 6, 2, 3.

Transf.

Subject., conscientiousness, scrupulousness arising from religion, religious scruples, scruples of conscience, religious awe, etc. (cf. sanctimonia):

refrenatus religione,

Lucr. 5, 1114:

oppressa gravi sub religione vita,

id. 1, 64:

sese cum summā religione, tum summo metu legum et judiciorum teneri,

Cic. Verr. 2, 4, 34, § 75; cf.:

ut eam non metus, non religio contineret,

id. ib. 2, 4, 45, §

101: memini perturbari exercitum nostrum religione et metu, quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

id. Rep. 1, 15, 23:

tantā religione obstricta tota provincia est, tanta superstitio ex istius facto mentes omnium Siculorum occupavit, ut, etc.,

id. Verr. 2, 4, 51, § 113; cf.:

obstrinxisti religione populum Romanum,

id. Phil. 2, 33, 83:

recitatis litteris oblata religio Cornuto est, etc.,

id. Fam. 10, 12, 3:

ad oblatam aliquam religionem,

id. Agr. 1, 2, 5:

non recordabantur, quam parvulae saepe causae vel falsae suspicionis vel terroris repentini vel objectae religionis magna detrimenta intulissent,

Caes. B. C. 3, 72:

obicere religionem,

Plaut. Merc. 5, 2, 40; cf.:

inicere religionem alicui,

Cic. Caecin. 33, 97:

vide ne quid Catulus attulerit religionis,

id. de Or. 2, 90, 367:

Gracchus cum rem illam in religionem populo venisse sentiret, ad senatum retulit,

id. N. D. 2, 4, 10:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

ut quae religio C. Mario non fuerat, quo minus C. Glauciam praetorem occideret, eā nos religione in privato P. Lentulo puniendo liberaremur,

id. Cat. 3, 6, 15:

tunc quoque, ne confestim bellum indiceretur, religio obstitit,

Liv. 4, 30:

cum ibi quoque religio obstaret, ne, etc... augures consulti eam religionem eximere,

id. 4, 31:

cum plenā religione civitas esset,

id. 7, 28; 21, 62:

nihil esse mihi, religio'st dicere,

Ter. Heaut. 2, 1, 16; cf.:

ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum, religio fuerit,

Liv. 2, 62; 6, 27:

rivos deducere nulla Religio vetuit (with fas et jura sinunt),

Verg. G. 1, 270:

nulla mihi Religio est,

Hor. S. 1, 9, 71:

nullā religione, ut scelus tegat, posse constrin gi,

Curt. 6, 7, 7:

quosdam religio ceperit ulterius quicquam eo die conandi,

Liv. 28, 15; cf.:

movendi inde thesauros incussa erat religio,

id. 29, 18:

religio fuit, denegare nolui,

Plaut. Curc. 2, 3, 71.—In plur.: non demunt animis curas ac religiones Persarum montes, Varr. ap. Non. 379, 11:

artis Religionum animum nodis exsolvere,

Lucr. 1, 932; 4, 7:

religionibus atque minis obsistere vatum,

id. 1, 109:

plerique novas sibi ex loco religiones fingunt,

Caes. B. G. 6, 37:

natio est omnis Gallorum admodum dedita religionibus,

id. ib. 6, 16:

religionibus impediri,

id. ib. 5, 6; Auct. B. Alex. 74; Phaedr. 4, 10, 4:

plenis religionum animis, prodigia insuper nunciata,

Liv. 41, 16:

nullus locus non religionum deorumque est plenus,

id. 5, 52, 2:

pontifices flaminesque neglegentiores publicarum religionum esse,

id. 5, 52, 5.—

Meton. ( effect. pro causā), a religious offence, giving rise to scruples of conscience:

ut si profectus non esset, nullā tamen mendacii religione obstrictus videretur,

Caes. B. C. 1, 11:

liberaret religione templum,

Liv. 45, 5:

se domumque religione exsolvere,

id. 5, 23.—In plur.:

inexpiabiles religiones in rem publicam inducere,

Cic. Phil. 1, 6, 13.—

In partic.: religio jurisjurandi, or absol., scrupulousness in the fulfilment of an oath, the obligation of an oath, plighted faith:

religione jurisjurandi ac metu deorum in testimoniis dicendis commoveri,

Cic. Font. 9, 20; so,

jurisjurandi,

Caes. B. C. 1, 76 fin.; 3, 28; cf.:

nec Achaeos religione obstringerent,

Liv. 39, 37; Just. 1, 9, 18; 18, 6, 11. — Absol., Caes. B. C. 2, 32:

nocturna proelia esse vitanda, quod perterritus miles in civili dissensione timori magis quam religioni consulere consuerit,

id. ib. 1, 67:

religionem servare,

Nep. Ages. 2, 5.—

In gen., a strict scrupulousness, anxiety, punctiliousness, conscientiousness, exactness, etc.: Atheniensium semper fuit prudens sincerumque judicium, nihil ut possent nisi incorruptum audire et elegans. Eorum religioni cum serviret orator, nullum verbum insolens, [p. 1557] nullum odiosum ponere audebat, Cic. Or. 8, 25; cf. id. ib. 11, 36; id. Brut. 82, 283:

fide et religione vitae defendi,

id. Deiot. 6, 16; cf.:

propter fidem et religionem judicis,

id. Rosc. Com. 15, 45; and:

testimoniorum religionem et fidem,

id. Fl. 4, 9:

homo sine ullā religione ac fide,

Nep. Chabr. 8, 2:

sin est in me ratio rei publicae, religio privati officii, etc.,

Cic. Sull. 3, 10; so,

officii,

id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

religio in consilio dando,

id. Fam. 11, 29, 1:

alicujus facta ad antiquae religionis rationem exquirere,

id. Verr. 2, 4, 5, § 10; so,

antiqua,

id. Caecin. 10, 28:

nefas est religionem decipi judicantis,

Amm. 30, 4, 10.—In plur.:

judicum religiones,

Cic. de Or. 1, 8, 31.—

Object.

Abstr., the holiness, sacredness, sanctity inhering in any religious object (a deity, temple, utensils, etc.; cf.

sanctitas): quae (fortissimorum civium mentes) mihi videntur ex hominum vitā ad deorum religionem et sanctimoniam demigrasse,

Cic. Rab. Perd. 10, 30:

propter singularem ejus fani religionem,

id. Verr. 2, 4, 44, § 96:

in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religio,

Liv. 2, 40, 3; so,

fani,

Cic. Verr. 2, 4, 50, § 110; id. Inv. 2, 1, 1:

sacrarii,

id. Verr. 2, 4, 3, § 5:

templorum,

Tac. H. 1, 40:

signi,

Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

jam tum religio pavidos terrebat agrestes Dira loci,

Verg. A. 8, 349.—

Concr., an object of religious veneration, a sacred place or thing:

uno tempore Agrigentini beneficium Africani (sc. signum Apollinis), religionem domesticam, ornamentum urbis, etc.... requirebant,

Cic. Verr. 2, 4, 43, § 93; cf.:

religionem restituere,

id. ib. 2, 4, 36, §

80: sacrorum omnium et religionum hostis praedoque,

id. ib.; cf.:

praedo religionum,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: quem tibi deum tantis eorum religionibus violatis auxilio futurum putas?

id. ib. 2, 4, 35, § 78; cf.:

est sceleris, quod religiones maximas violavit,

id. ib. 2, 4, 41, § 88.— Poet.:

quae religio aut quae machina belli, of the Trojan horse,

Verg. A. 2, 151.—

A system of religious belief, a religion (late Lat.):

Christiana,

Christianity, Eutr. 10, 16 fin.; Leo M. Serm. 66, 2 init.:

Christianam religionem absolutam et simplicem anili superstitione confundens,

Amm. 21, 16, 18; Lact. 5, 2, 8.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

scisco, scīvi, scītum, 3 ( dep. collat. form sciscor, acc. to Prisc. p. 799 P.), v. inch. a. [scio], to seek to know; to search, inquire.

Lit. (ante-class. and very rare; cf., on the other hand, the deriv. sciscitor): praefestinamus, quae sit causa, sciscere, Afran. ap. Charis. p. 186 P.: ibo ad eam, ut sciscam, quid velint, Att. ap. Non. 505, 12; cf. Plaut. Am. 5, 1, 17.—

Transf.

Publicists' t. t., of the people, after inquiry or examination, to accept, approve, assent to something proposed; hence, to appoint, enact, decree, ordain, = rem cognitam jubere (cf. sancio):

nullam illi (majores nostri) vim contionis esse voluerunt: quae scisceret plebes aut quae populus juberet summota contione, distributis partibus... auditis auctoribus, re multos dies promulgatā et cognitā, juberi vetarique voluerunt,

Cic. Fl. 7, 15:

illa legitima: consules populum jure rogaverunt populusque jure scivit,

id. Phil. 1, 10, 26; cf.:

rogationes plurimas propter vos populus scivit,

Plaut. Curc. 4, 2, 23:

rogationem Marciam de Liguribus magno consensu plebes scivit jussitque. Ex eo plebiscito, etc.,

Liv. 42, 21 fin.:

adeo id gratum plebi fuit ut id modo sciscerent juberentque, ut senatus decerneret, qui Romae regnaret,

id. 1, 17 fin.:

ad sciscendum plebi,

id. 6, 35:

si Gaditani sciverint nominatim de aliquo cive Romano, ut sit is civis Gaditanus,

Cic. Balb. 11, 27; cf.:

qui (Athenienses) sciverunt, ut, etc.,

id. Off. 3, 11, 46.— Pass.:

multa perniciose sciscuntur in populis (with sancire),

Cic. Leg. 2, 5, 13; cf.:

illud stultissimum, existimare omnia justa esse, quae scita sint in populorum institutis aut legibus,

id. ib. 1, 15, 42 (v. also under P. a.).— Poet., with obj.-clause:

munera Martis Aequent imperio et solem concedere nocti Sciscant,

Sil. 7, 545.—

Transf., in gen. (like decerno), of an individual, to approve, assent to, vote for any thing:

qui ulteriorem (Galliam decernit), ostendit, eam se sciscere legem, quam esse legem neget,

Cic. Prov. Cons. 15, 36:

quod primus scivit legem de publicanis, etc.,

id. Planc. 14, 35. —

To learn, ascertain, know:

ut illi id factum sciscerent,

Plaut. Bacch. 2, 3, 68: praefestinamus quae sit causa sciscere, quod, etc., Afran. ap. Charis. 2, p. 186 P. (Com. Rel. v. 396 Rib.). —

Trop., of nature, to decree, establish:

confirmat antem illud vel maxime quod ipsa natura, ut ait ille, sciscet et probet,

Cic. Fin. 1, 7, 23.—Hence, scī-tus, a, um, P. a.

(Acc. to I.) Mid. (orig., that has informed himself, obtained knowledge, had experience; hence), knowing, shrewd, wise, acute, experienced, skilful, adroit, etc. (of persons; mostly poet.; not in Cic., but cf. 2.; syn.: callidus, versatus): doctu', fidelis... Scitus, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 251 Vahl.):

hominem astutum, doctum, scitum et callidum,

Plaut. Ps. 1, 3, 151:

mulier scita atque prudens,

Gell. 13, 4 fin.: scitus agaso, Enn. ap. Fest. p. 330 Müll. (Ann. v. 217 Vahl.):

sycophanta,

Plaut. Am. 1, 3, 8:

homo,

Ter. Eun. 2, 2, 23:

convivator,

a clever, dexterous host, Liv. 35, 49:

scitus bellum (venereum) init,

Plaut. Truc. 5, 42:

ea mulieris scitae comitas,

Gell. 13, 4, 3.— Comp.:

non sum scitior, quae hos rogem, etc.,

Plaut. Cist. 4, 2, 12.— Poet. and in post - Aug. prose with gen.:

Nessus scitus vadorum,

acquainted with, Ov. M. 9, 108:

Thalia lyrae,

id. F. 5, 54:

Sthenelus pugnandi,

Quint. 9, 3, 10 Spald. N. cr. —With obj.-clause ( poet.):

scitus accendere corda Laudibus,

Sil. 17, 293:

accendere Martem,

id. 15, 594.—

Of things, fit, suitable, proper, judicious, sensible, witty, etc.:

pulcre scripsti: scitum syngraphum!

Plaut. As. 4, 1, 57:

scito illa quidem (scripsit) sermone et Attico,

Cic. N. D. 1, 33, 93; cf.

interrogationes,

Quint. 5, 7, 28.— Sup.:

oratio optima et scitissima,

Plaut. Stich. 1, 3, 30:

si quid (dictum) est, quod mihi scitum esse videatur et homini ingenuo dignum atque docto, non aspernor,

Cic. Planc. 14, 35; cf. id. Or. 16, 51:

oratoris dictum,

Tac. A. 6, 20.—Esp. in the phrase scitum est, it is a witty or acute saying; shrewd, clever: vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat, quod non rideret haruspex, haruspicem cum vidisset, Cic. Div. 2, 24, 51; cf.:

scitum est illud Catonis, ut multa: Melius, etc.,

id. Lael. 24, 90;

Scytharum legati,

Plin. 14, 22, 28, § 148:

scitum est, inter Protogenem et eum (Apellem) quod accidit,

a clever thing, id. 35, 10, 36, § 81:

hoc Scitum est, periculum ex aliis facere, tibi quod ex usu siet,

Ter. Heaut. 1, 2, 36; cf. id. Phorm. 5, 4, 2:

scitum est causam conferre in tempus,

Cic. de Or. 3, 61, 228.—

Transf., beautiful, elegant, fine, etc. (mostly ante- and post-class.;

syn.: venustus, bellus): satis scitum filum mulieris,

Plaut. Merc. 4, 4, 15; cf.

Iphis,

Petr. 63, 3:

mulierculae formae scitioris,

Lampr. Commod. 2 fin. (v. perscitus):

vox admodum scita et canora,

Gell. 18, 5, 2:

haec nox scita'st exercendo scorto,

Plaut. Am. 1, 1, 132; cf. scitamenta.—

(Acc. to II. A.) Subst.: scītum, i. n., an ordinance, statute, decree; esp. in connection with plebis (plebei, v. plebs), or, in one word, plebiscitum, an ordinance or decree of the people or of the citizens (opp. to senatusconsultum, a decree of the Senate):

scita plebei appellantur ea, quae plebs suo suffragio sine patribus jussit, plebeio magistratu rogante,

Fest. p. 293 Müll.; cf. Lael. Felix ap. Gell. 15, 27, 4:

quo plebiscito decreta a senatu est quaestio, etc.,

Cic. Fin. 2, 16, 54:

quae (lex) postea plebiscito Canuleio abrogata est,

id. Rep. 2, 37, 63:

plebiscitis consularem potestatem minuere,

id. de Or. 2, 48, 199 et saep. (v. 2. scitus).—In a lusus verbb. with scitus, A.: Ps. Ecquid is homo scitus est? Ch. Plebiscitum non est scitius, Plaut. Ps. 2, 4, 58.—In the order scitum plebis:

de altero aedile scitum plebis est factum rogantibus tribunis,

Liv. 31, 50 fin.; 10, 22 fin.:

scita plebis injuncta patribus,

id. 3, 67; 22, 26;

Populi is used instead of plebis when the decrees of other nations are spoken of: cum lex esset Athenis, ne quis populi scitum faceret, ut quisquam coronā donaretur, etc.,

Cic. Opt. Gen. 7, 19:

Athenienses quibusdam temporibus sublato Areopago nihil nisi populi scitis ac decretis agebant,

id. Rep. 1, 27, 43; so,

in one word, populiscitum,

Nep. Alcib. 5, 4; id. Epam. 7, 4; id. Phoc. 2, 2:

ut nullum de eā re scitum populi fieret aut litteris mandaretur,

Liv. 45, 25. Tacitus is the first who has populi scita for decrees of the Roman people, Tac. A. 3, 58.—Of Roman popular decrees also simply scita:

cum scita ac jussa nostra sua sententia comprobat,

Cic. Balb. 18, 42.—Rarely of other public or official ordinances (cf.:

decreta, edicta, jussa): (Numa) omnia publica privataque sacra Pontificis scitis subjecit,

Liv. 1, 20:

quo minus ferociter aliorum (decemvirorum) scitis adversarentur,

id. 3, 33; Plin. 14, 22, 28, § 146:

regis,

Vulg. Esth. 3, 8.—

Transf. (with decretum and placitum) as a transl. of the Gr. dogma, a maxim, tenet, dogma, Sen. Ep. 95, 10.— Adv.: scītē (acc. to A.), shrewdly, cleverly, skilfully, adroitly, nicely, tastefully, elegantly (class.):

eho, nimium scite scitus es,

Plaut. Cas. 3, 1, 8; cf.:

tondetur nimium scite,

id. Merc. 3, 1, 28:

satis scite et probe,

id. Trin. 3, 3, 56; id. Bacch. 2, 3, 69; id. Mil. 4, 2, 74; id. Trin. 3, 3, 53; Ter. Heaut. 4, 4, 7; Cic. Fam. 11, 16, 1 (with commode):

(rationes) ita sunt perscriptae scite et litterate, ut, etc.,

id. Pis. 25, 61; cf.:

scite et venuste facta,

id. Verr. 2, 2, 35, § 87:

illa ex patellis quae evellerat, ita scite in aureis poculis inligabat, etc.,

id. ib. 2, 4, 24, §

54: non scite (dictum),

id. Att. 14, 20, 3; so,

dictum,

Plin. 36, 22, 48, § 166:

scite loqui,

Liv. 10, 19:

parum scite convivium exornare,

Sall. J. 85, 39; cf. Liv. 4, 44 fin. — Comp.:

scitius,

Gell. 4, 11, 10.— Sup.:

scitissime,

Plaut. Stich. 1, 3, 116; Gell. 10, 11, 6; App. M. 9, p. 212, 16.

scisco, scīvi, scītum, 3 ( dep. collat. form sciscor, acc. to Prisc. p. 799 P.), v. inch. a. [scio], to seek to know; to search, inquire.

Lit. (ante-class. and very rare; cf., on the other hand, the deriv. sciscitor): praefestinamus, quae sit causa, sciscere, Afran. ap. Charis. p. 186 P.: ibo ad eam, ut sciscam, quid velint, Att. ap. Non. 505, 12; cf. Plaut. Am. 5, 1, 17.—

Transf.

Publicists' t. t., of the people, after inquiry or examination, to accept, approve, assent to something proposed; hence, to appoint, enact, decree, ordain, = rem cognitam jubere (cf. sancio):

nullam illi (majores nostri) vim contionis esse voluerunt: quae scisceret plebes aut quae populus juberet summota contione, distributis partibus... auditis auctoribus, re multos dies promulgatā et cognitā, juberi vetarique voluerunt,

Cic. Fl. 7, 15:

illa legitima: consules populum jure rogaverunt populusque jure scivit,

id. Phil. 1, 10, 26; cf.:

rogationes plurimas propter vos populus scivit,

Plaut. Curc. 4, 2, 23:

rogationem Marciam de Liguribus magno consensu plebes scivit jussitque. Ex eo plebiscito, etc.,

Liv. 42, 21 fin.:

adeo id gratum plebi fuit ut id modo sciscerent juberentque, ut senatus decerneret, qui Romae regnaret,

id. 1, 17 fin.:

ad sciscendum plebi,

id. 6, 35:

si Gaditani sciverint nominatim de aliquo cive Romano, ut sit is civis Gaditanus,

Cic. Balb. 11, 27; cf.:

qui (Athenienses) sciverunt, ut, etc.,

id. Off. 3, 11, 46.— Pass.:

multa perniciose sciscuntur in populis (with sancire),

Cic. Leg. 2, 5, 13; cf.:

illud stultissimum, existimare omnia justa esse, quae scita sint in populorum institutis aut legibus,

id. ib. 1, 15, 42 (v. also under P. a.).— Poet., with obj.-clause:

munera Martis Aequent imperio et solem concedere nocti Sciscant,

Sil. 7, 545.—

Transf., in gen. (like decerno), of an individual, to approve, assent to, vote for any thing:

qui ulteriorem (Galliam decernit), ostendit, eam se sciscere legem, quam esse legem neget,

Cic. Prov. Cons. 15, 36:

quod primus scivit legem de publicanis, etc.,

id. Planc. 14, 35. —

To learn, ascertain, know:

ut illi id factum sciscerent,

Plaut. Bacch. 2, 3, 68: praefestinamus quae sit causa sciscere, quod, etc., Afran. ap. Charis. 2, p. 186 P. (Com. Rel. v. 396 Rib.). —

Trop., of nature, to decree, establish:

confirmat antem illud vel maxime quod ipsa natura, ut ait ille, sciscet et probet,

Cic. Fin. 1, 7, 23.—Hence, scī-tus, a, um, P. a.

(Acc. to I.) Mid. (orig., that has informed himself, obtained knowledge, had experience; hence), knowing, shrewd, wise, acute, experienced, skilful, adroit, etc. (of persons; mostly poet.; not in Cic., but cf. 2.; syn.: callidus, versatus): doctu', fidelis... Scitus, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 251 Vahl.):

hominem astutum, doctum, scitum et callidum,

Plaut. Ps. 1, 3, 151:

mulier scita atque prudens,

Gell. 13, 4 fin.: scitus agaso, Enn. ap. Fest. p. 330 Müll. (Ann. v. 217 Vahl.):

sycophanta,

Plaut. Am. 1, 3, 8:

homo,

Ter. Eun. 2, 2, 23:

convivator,

a clever, dexterous host, Liv. 35, 49:

scitus bellum (venereum) init,

Plaut. Truc. 5, 42:

ea mulieris scitae comitas,

Gell. 13, 4, 3.— Comp.:

non sum scitior, quae hos rogem, etc.,

Plaut. Cist. 4, 2, 12.— Poet. and in post - Aug. prose with gen.:

Nessus scitus vadorum,

acquainted with, Ov. M. 9, 108:

Thalia lyrae,

id. F. 5, 54:

Sthenelus pugnandi,

Quint. 9, 3, 10 Spald. N. cr. —With obj.-clause ( poet.):

scitus accendere corda Laudibus,

Sil. 17, 293:

accendere Martem,

id. 15, 594.—

Of things, fit, suitable, proper, judicious, sensible, witty, etc.:

pulcre scripsti: scitum syngraphum!

Plaut. As. 4, 1, 57:

scito illa quidem (scripsit) sermone et Attico,

Cic. N. D. 1, 33, 93; cf.

interrogationes,

Quint. 5, 7, 28.— Sup.:

oratio optima et scitissima,

Plaut. Stich. 1, 3, 30:

si quid (dictum) est, quod mihi scitum esse videatur et homini ingenuo dignum atque docto, non aspernor,

Cic. Planc. 14, 35; cf. id. Or. 16, 51:

oratoris dictum,

Tac. A. 6, 20.—Esp. in the phrase scitum est, it is a witty or acute saying; shrewd, clever: vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat, quod non rideret haruspex, haruspicem cum vidisset, Cic. Div. 2, 24, 51; cf.:

scitum est illud Catonis, ut multa: Melius, etc.,

id. Lael. 24, 90;

Scytharum legati,

Plin. 14, 22, 28, § 148:

scitum est, inter Protogenem et eum (Apellem) quod accidit,

a clever thing, id. 35, 10, 36, § 81:

hoc Scitum est, periculum ex aliis facere, tibi quod ex usu siet,

Ter. Heaut. 1, 2, 36; cf. id. Phorm. 5, 4, 2:

scitum est causam conferre in tempus,

Cic. de Or. 3, 61, 228.—

Transf., beautiful, elegant, fine, etc. (mostly ante- and post-class.;

syn.: venustus, bellus): satis scitum filum mulieris,

Plaut. Merc. 4, 4, 15; cf.

Iphis,

Petr. 63, 3:

mulierculae formae scitioris,

Lampr. Commod. 2 fin. (v. perscitus):

vox admodum scita et canora,

Gell. 18, 5, 2:

haec nox scita'st exercendo scorto,

Plaut. Am. 1, 1, 132; cf. scitamenta.—

(Acc. to II. A.) Subst.: scītum, i. n., an ordinance, statute, decree; esp. in connection with plebis (plebei, v. plebs), or, in one word, plebiscitum, an ordinance or decree of the people or of the citizens (opp. to senatusconsultum, a decree of the Senate):

scita plebei appellantur ea, quae plebs suo suffragio sine patribus jussit, plebeio magistratu rogante,

Fest. p. 293 Müll.; cf. Lael. Felix ap. Gell. 15, 27, 4:

quo plebiscito decreta a senatu est quaestio, etc.,

Cic. Fin. 2, 16, 54:

quae (lex) postea plebiscito Canuleio abrogata est,

id. Rep. 2, 37, 63:

plebiscitis consularem potestatem minuere,

id. de Or. 2, 48, 199 et saep. (v. 2. scitus).—In a lusus verbb. with scitus, A.: Ps. Ecquid is homo scitus est? Ch. Plebiscitum non est scitius, Plaut. Ps. 2, 4, 58.—In the order scitum plebis:

de altero aedile scitum plebis est factum rogantibus tribunis,

Liv. 31, 50 fin.; 10, 22 fin.:

scita plebis injuncta patribus,

id. 3, 67; 22, 26;

Populi is used instead of plebis when the decrees of other nations are spoken of: cum lex esset Athenis, ne quis populi scitum faceret, ut quisquam coronā donaretur, etc.,

Cic. Opt. Gen. 7, 19:

Athenienses quibusdam temporibus sublato Areopago nihil nisi populi scitis ac decretis agebant,

id. Rep. 1, 27, 43; so,

in one word, populiscitum,

Nep. Alcib. 5, 4; id. Epam. 7, 4; id. Phoc. 2, 2:

ut nullum de eā re scitum populi fieret aut litteris mandaretur,

Liv. 45, 25. Tacitus is the first who has populi scita for decrees of the Roman people, Tac. A. 3, 58.—Of Roman popular decrees also simply scita:

cum scita ac jussa nostra sua sententia comprobat,

Cic. Balb. 18, 42.—Rarely of other public or official ordinances (cf.:

decreta, edicta, jussa): (Numa) omnia publica privataque sacra Pontificis scitis subjecit,

Liv. 1, 20:

quo minus ferociter aliorum (decemvirorum) scitis adversarentur,

id. 3, 33; Plin. 14, 22, 28, § 146:

regis,

Vulg. Esth. 3, 8.—

Transf. (with decretum and placitum) as a transl. of the Gr. dogma, a maxim, tenet, dogma, Sen. Ep. 95, 10.— Adv.: scītē (acc. to A.), shrewdly, cleverly, skilfully, adroitly, nicely, tastefully, elegantly (class.):

eho, nimium scite scitus es,

Plaut. Cas. 3, 1, 8; cf.:

tondetur nimium scite,

id. Merc. 3, 1, 28:

satis scite et probe,

id. Trin. 3, 3, 56; id. Bacch. 2, 3, 69; id. Mil. 4, 2, 74; id. Trin. 3, 3, 53; Ter. Heaut. 4, 4, 7; Cic. Fam. 11, 16, 1 (with commode):

(rationes) ita sunt perscriptae scite et litterate, ut, etc.,

id. Pis. 25, 61; cf.:

scite et venuste facta,

id. Verr. 2, 2, 35, § 87:

illa ex patellis quae evellerat, ita scite in aureis poculis inligabat, etc.,

id. ib. 2, 4, 24, §

54: non scite (dictum),

id. Att. 14, 20, 3; so,

dictum,

Plin. 36, 22, 48, § 166:

scite loqui,

Liv. 10, 19:

parum scite convivium exornare,

Sall. J. 85, 39; cf. Liv. 4, 44 fin. — Comp.:

scitius,

Gell. 4, 11, 10.— Sup.:

scitissime,

Plaut. Stich. 1, 3, 116; Gell. 10, 11, 6; App. M. 9, p. 212, 16.