Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

dies+col

  • 81 salubris

    sălūbris, e ( masc. collat. form sălū-ber, Varr. R. R. 1, 2, 8; Ov. R. Am. 704; but salubris, m., Cic. Div. 1, 57, 130; Cels. 1, 3; 2, 1; 3, 6; abl. salubri, v. Neue, Formenl. 2, p. 30), adj. [salus], health-giving, promoting health, healthful, wholesome, salubrious; salutary, serviceable, advantageous, beneficial (v. salutaris init.).
    I.
    Lit. (freq. and class.)
    (α).
    Absol.:

    saluber locus,

    Varr. R. R. 1, 2, 8; so Cic. Fat. 4, 7 (opp. pestilens); id. Rep. 2, 6, 11 (opp. pestilens regio); 1, 1, 1; id. de Or. 2, 71, 290; Cels. 1, 3 (opp. gravis); cf.:

    sunt partes agrorum aliae pestilentes, aliae salubres,

    Cic. Div. 1, 36, 79.— Comp.:

    salubrior ager,

    Varr. R. R. 1, 4, 3.— Sup.: saluberrimae regiones, * Caes. B. C. 3, 2 fin.:

    Apennino saluberrimo montium,

    Plin. Ep. 1, 6, 2:

    Esquiliae,

    Hor. S. 1, 8, 14:

    silvae,

    id. Ep. 1, 4, 4:

    aquae,

    id. C. S. 31:

    irriguis ora salubris aquis,

    Ov. Am. 2, 16, 2:

    fluvius,

    Verg. G. 1, 272:

    aura,

    Ov. A. A. 3, 693:

    caelum,

    Col. 1, 2:

    si Baiae salubres repente factae sunt,

    Cic. Fam. 9, 12, 1:

    salubrisne an pestilens annus futurus sit,

    id. Div. 1, 57, 130; cf.:

    saluberrimum (tempus) ver est... saluberrimi sunt sereni dies... salubriores septentrionales quam subsolani, etc.... nam fere ventus ubique a mediterraneis regionibus veniens salubris, a mari gravis est,

    Cels. 2, 1:

    aestates,

    Hor. S. 2, 4, 21:

    stellae,

    id. ib. 1, 7, 24:

    sidus,

    Luc. 1, 661:

    afflatus ex Apenninis,

    Plin. Ep. 5, 6, 29:

    cultus atque victus,

    strengthening, nourishing, Cic. Div. 1, 29, 61; id. Or. 26, 90 infra; cf.:

    suci Ambrosiae,

    Verg. A. 12, 418:

    saluberrimum acetum,

    Plin. 21, 14, 48, § 82:

    saluberrimi potus,

    id. 31, 2, 19, § 28:

    somnus,

    Verg. G. 3, 530:

    in medicinā alia salubria alia insalubria,

    Quint. 3, 2, 3:

    princeps,

    i. e. mindful of the good of others, Suet. Aug. 42:

    Phoebe saluber, ades,

    Ov. R. Am. 704:

    o salute meā salus salubrior!

    Plaut. Cist. 3, 13:

    quicquid est salsum aut salubre in oratione,

    sound, solid, Cic. Or. 26, 90:

    sententiae exemplo haud salubres,

    Liv. 2, 30; cf.:

    (factum) severitate exempli salubre,

    Plin. Ep. 2, 11, 1:

    consilia,

    Cic. Att. 8, 12, 5; cf.:

    hiems saluberrimis consiliis absumpta,

    Tac. Agr. 21:

    mendacium,

    Liv. 2, 64:

    justitia legesque,

    Hor. A. P. 198:

    verba,

    Ov. F. 6, 753:

    factum,

    Ov. R. Am. 316:

    pretium,

    advantageous, profitable, Col. 7, 3, 22; Mart. 10, 104, 14:

    exempla,

    Gell. 6, 10, 1; cf. infra, adv.—
    (β).
    With dat., ad aliquid, contra (cf. salutaris):

    (sententiam) dixi rei publicae saluberrimam,

    Cic. Dom. 7, 16:

    vinum firmum, corpori salubre,

    Col. 12, 27; so,

    et gravi Malvae salubres corpori,

    Hor. Epod. 2, 58; Cato, R. R. 157, 12; cf.:

    salubris parum urbs valetudini suae,

    Suet. Aug. 72:

    liber salubrior studiis quam dulcior,

    Quint. 3, 1, 5:

    leges rem salubriorem inopi quam potenti (esse),

    Liv. 2, 3, 4:

    saluberrima Romano imperio juga Alpium,

    Plin. 3, 4, 5, § 31:

    ad omnes res salubre est,

    Cato, R. R. 156, 1:

    icterias existimatur salubris contra regios morbos,

    Plin. 37, 10, 61, § 470.—
    II.
    Transf., in a neutr. sense, of the human body, healthy, sound, well, vigorous (very rare, and for the most part not till after the Aug. per.;

    not in Cic.): genus hominum salubri corpore,

    Sall. J. 17, 6:

    salubriora etiam credente corpora esse,

    Liv. 1, 31; 3, 8:

    (exercitum) mutatione locorum salubriorem esse,

    id. 10, 28; Tac. H. 5, 6:

    ut salubri sint corpore pecora,

    Col. 6, 4, 1; Mart. 10, 47, 6; cf. Liv. 10, 25.— Sup.:

    gentes quae saluberrimis corporibus utuntur,

    Tac. Or. 41.—Hence, adv.: sălūbrĭ-ter, healthfully, wholesomely, salubriously; profitably, advantageously:

    ubi potest illa aetas aut calescere... aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?

    Cic. Sen. 16, 57; Col. 1, 8, 12; 2, 9, 14:

    ut salubrius litigantes consisterent,

    Plin. 19, 1, 6, § 24:

    nasci,

    Gell. 3, 10, 8.— Sup.:

    saluberrime,

    Plin. 22, 12, 14, § 29:

    bellum trahi salubriter,

    beneficially, advantageously, Liv. 3, 62: leges emendatae utiliter, latae salubriter, Vell. 2, 89, 4; Gell. 2, 29, 1 al.; cf.

    emere,

    i. e. at a cheap rate, Plin. Ep. 1, 24, 4:

    ut (laesa) quam saluberrime reficiantur,

    id. ib. 6, 30, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > salubris

  • 82 frequento

    āvī, ātum, āre [ frequens ]
    1) часто посещать, бывать (f. domum alicujus C; f. aliquem Sl etc.; quae loca et nationes minus frequentata sunt Sl)
    2) окружать толпой, обступать (aliquem Pl, Sl)
    3) во множестве стекаться, массами собираться, заполнять ( templa O); торжественно справлять, праздновать (ludos C; sacra O; dies sollemnes Su; festos dies T)
    4) собирать в большом количестве (f. scribas, populum C); увеличивать, множить, усиливать ( copias sagittariis Amm)
    5) наполнять, оживлять ( orationem luminibus C)
    6) делать многолюдным, заселять, населять (urbs frequentatur C; f. solitudinem Italiae C; locum cultoribus Sl)
    7) часто употреблять, повторять (f. verbi translationem C; exempla frequentata apud Graecos C)

    Латинско-русский словарь > frequento

  • 83 computo

    com-puto, āvī, ātum, āre, zusammenrechnen, ausrechnen, berechnen, überschlagen, I) eig.: 1) im allg.: α) m. Acc.: latitudinem Asiae ab Aethiopico mari, Plin.: mensuram fluminum, Plin.: maritorum suorum annos, Sen.: annos, quibus viximus, Quint.: diurna tantum tempora, Quint.: pluviales dies et feriarum, quibus non aratur, dies XL V, Col.: bona sua, Petr.: rationem perfecti operis, Col.: rationem digitis (an den F.), Plaut. – m. cum u. Abl., valetudinem cum somno, Plin. nat. hist. praef. § 18. – v. lebl. Subjj., facies tua computat annos, läßt berechnen (= zeigt an), Iuven. 6, 199. – β) m. folg. indir. Fragesatz, si quantum habeat per se computare cogetur, Sen.: quantum tempus inter Orphea intersit et Homerum, cum fastos non habeam, computabo? Sen.: lector, quid studia referant, computaturus, Quint. – γ) absol. = die Rechnung ziehen, einen Überschlag machen, Abrechnung halten, abrechnen, computarat, pecuniam impetrarat, Cic.: incrementa ipsa, si bene computes, damna sunt, Sen.: computa et tibi; plus duo quam accepi, Petr.: copo, computemus! Wirt, wir wollen zusammenrechnen! Wirt, die Rechnung! Corp. inscr. Lat. 9, 2689, 3. Partiz. subst., digitis computans, der an den Fingern Berechnende (eine Statue des Eubulis), Plin. 34, 88. – 2) prägn.: a) seinen Vorteil berechnen = auf Vorteil (Gewinn) bedacht sein, plures computant, quam oderunt, Sen.: quotusquisque uxoris optimae mortem timet, ut non et computet? Sen.: illa (uxor), quae computat, Iuven. – b) rechnend zu etw. ziehen, zu etw. rechnen, mit Dat. (zu), fetus pecorum fructibus, ICt.: m. in (zu) u. Akk., in fructum non computari, ICt. – II) übtr., für (als) etw. rechnen = für etw. halten (s. Bünem. Lact. 1, 18, 17), mit dopp. Acc., eversiones urbium populorumque summam gloriam c., Lact.: m. pro u. Abl., hominum sapientiam pro summa stultitia, Lact.: ea pro ludicris, Arnob. – im Passiv mit Subjekts- Infin., cum pro amicitia et fide mori summa gloria computetur, Lact. 5, 17, 24.

    lateinisch-deutsches > computo

  • 84 contingo [1]

    1. contingo, tigī, tāctum, ere (con u. tango), I) v. tr. berühren, anrühren, A) eig.: a) übh., bei Ang. womit? m. Abl., v. leb. Wesen, crus alcis calce, Suet.: mento humum, Curt.: alqm digito, s. digitus: summas pede undas, Ov.: exstinctos ore suo focos, Ov.: terram osculo, m. einem Kusse b. = einen K. auf die Erde drücken, Liv. – summa sidera plantis, auf Sternen wandeln (poet. zur Bezeichnung der höchsten Glückseligkeit), Prop. – v. lebl. Subjj., c. montes suo igni (v. der Sonne), Lucr.: paene terram (v. Monde), Cic.: caules nulla ex parte (v. Weinstocke), Cic.: ne arbusculae inter se contingant, Col.: curalium, quo primum contigit auras tempore, durescit, mit der Luft in Berührung gekommen ist, Ov. – im Passiv, paene ut radiis (solis) prius quam terra contingeretur, Suet.: fenestrae sic editae, ne manu contingi (berührt = erreicht werden) possint, Col.

    b) fassend, anfassend, umfassend, berühren, dah. deutsch zuw. fassen, erfassen, umfassen, ergreifen, funem manu, Verg.: alterā manu orientem, alterā occidentem, Curt.: datas habenas manibus, Ov.: (alcis) manum, Vell.: (alcis) dextram, Liv. u. Val. Max.: alcis genua, Apul. u. Dict. – taurum, quamvis mitem, metuit contingere primo, Ov.: contigit et glebam; contactu gleba potenti massa fit, Ov. – v. Vögeln, facile cibum terrestrem rostris, Cic. – prägn., etw. anrüh ren = sich aneignen, an etw. sich vergreifen, ideoque nec sua custodiunt, nec aliena contingunt Mela 2, 1, 11 (2. § 11).

    c) kostend, speisend berühren, anrühren, deutsch auch von etw. kosten, cibos ore, Ov.: granum, Hor.: aquas, fontem, Ov. – feindl., v. Vögeln = anfressen, asservarent corpus, ut ne aves quidem contingerent, Curt. 7, 5 (24), 40.

    d) bestreichend, bestreuend, benetzend berühren, bestreichen, bestreuen, ora nati sacro medicamine, Ov.: cibos sale modice, Cels.: caseum torrido sale, Col.: lac parco sale, Verg.

    e) befleckend, entehrend berühren, corpus corpore, Plaut. Amph. 834.

    f) ansteckend berühren, anstecken, morsu serpentis contingitur, Dict. 2, 14: venenatis morsibus contacta nonnulla iumenta, Apul. met. 9, 2: quaedam in contactos corporis vitia transiliunt, Sen. de ira 3, 8, 1.

    g) auf od. an etw. anstoßend berühren, α) seiner Höhe, Länge nach bis zu etw. hinauf- od. hinabreichen, nubes aërio vertice (v. einem hohen Berge), Tibull.: sidera comā (v. einem hohen Baume), Ov.: nullas profecto terras caelum contingere, Liv.: u. (im Bilde) dum corporis aut externa (bona) iaceant humi...; alia autem illa divina longe lateque se pandant caelumque contingant, sich bis zum H. erheben, Cic. – cum pedes imum gradum (sellae regiae) non contingerent, mensam subdidit pedibus, Curt. – β) seiner Ausdehnung in die Breite nach bis zu etw. hinreichen, reichen, an etw. unmittelbar stoßen, milites disponit non certis spatiis intermissis, sed perpetuis vigiliis stationibusque, ut contingant inter se, Caes. – v. Lebl., turris contingens vallum, Caes.: agger murum hostium paene contingit, Caes.: trabes non inter se contingunt, Caes. – bes. als geogr. t. t., unmittelbar stoßen, -liegen, -angrenzen an usw., quorum agri non contingunt mare, Cic.: Helvii, qui fines Arvernorum contingunt, Caes.: saltus Vescinus Falernum contingens agrum, Liv.: sinum parva oppida contingunt, Mela: contingentes Illyricum coloniae, Suet.: Aegyptus dorso Aethiopiam contingit, Mela. – m. ex od. ab u. Abl., radices montis ex utraque parte ripae fluminis contingunt, Caes.: Atlanticus Oceanus terras ab occidente contingit, Mela.

    h) ein Ziel erreichend berühren, etw. erreichen, α) ein Ziel mit einem Geschosse treffend erreichen, treffen, ex tanta altitudine contingere hostem posse, Liv. – ipsam avem contingere ferro non valuit, Verg.: da mihi quod petitur certo contingere ferro, Ov. – β) ein Ziel infolge der Bewegung erreichen, sowohl v. Pers. = wohin gelangen, einen Ort betreten, optatam cursu metam, Hor.: Ephyren pennis, Ov.: Italiam, Verg.: Coronen, Dict.: Cadmeïda arcem, Ov.: terram od. litora, das Land, das Ufer betreten (v. Seefahrern), Ov., Dict. u.a. (s. Deder. Dict. 2, 1). – als v. Lebl. = etw. erreichen, treffen, quam regionem cum superavit animus naturamque sui similem contigit atque agnovit, Cic. Tusc. 1, 43 (vgl. ibid. cum ad sui simile penetravit). – γ) bis zu jmd. od. jmds. Ohren dringen, v. Tönen, v. Gerüchten usw., inde deos hominesque voco; nec contigit ullum vox mea mortalem, Ov.: contigerat nostras infamia temporis aures, Ov.: u. fando contigit aures m. folg. Acc. u. Infin. = es drang das Gerücht zu Ohren, das usw., Ov. met. 15, 497 sqq.

    B) übtr.: a) jmd. od. etw. berühren = mit jmd. od. etw. in Berührung (Beziehung) stehen, α) übh., v. Umständen, jmd. od. etw. angehen, jmdm. zustehen, zuständig sein, haec consultatio tota de re pertinente ad vos est; Romanos nihil contingit, nisi quatenus etc., Liv.: meam causam, quae nihil eo facto contingitur, ne miscueris, Liv.: absol., cognitio de suspectis tutoribus contingit (ist zuständig), Macer dig. 1, 21, 4. – β) mit jmd. durch irgend ein Verhältnis (Verwandtschaft, Freundschaft, Umgang usw.) in Berührung (Beziehung) stehen, alqm sanguine, Sen.: alqm sanguine ac genere, Liv.: alqos aut propinquitate aut amicitiā, Liv.: regiam aut propinquitate aut affinitate aut ministeriis, Liv.: alqm longinquā od. propinquā cognatione, Curt.: alqm a matre artissimo gradu, Suet.: Caesarum domum nullo gradu, Suet.: Claudiorum familiam artissimo sanguinis vinculo, Val. Max.: alqm modico usu (Umgang), Tac.: deos propius, mit den Göttern (= mit den Größen der Erde) im näheren Umgang stehen, Hor.

    b) jmd. ergreifend berühren, sowohl v. angenehmen u. unangenehmen Eindrücken, jmd. berühren, ergreifen, treffen, numine contactae suo, begeistert, Ov.: quam me manifesta libido contigit, Ov.: quos in aliqua sua fortuna publica quoque contingebat cura, Liv.: contactus nullis ante cupidinibus, Prop. – als v. Schicksalen, jmd. betreffen, nec umquam contacti simili sorte rogetis opem, Ov. trist. 3, 4, 78.

    c) moralisch befleckend, entweihend berühren = antasten, anstecken, beflecken, entweihen (s. Drak. Liv. 2, 5, 2 u. 4, 15, 8), contacturum (sese) funebribus diris signa tela arma hostium, mit dem Fluche der Vernichtung beladen, Liv.: quae (auspicia) ut primum contacta sint ab eo, a quo nec ius nec fas fuerit, Liv. – gew. im Partiz. Perf., dies contactus religione, mit Fluch beladen, Liv.: bona contacta pretiis regni mercandi, Liv.: equi nullo mortali opere contacti, Tac.: casta et nullis contacta vitiis pectora, Tac. – bes. durch Teilnahme, plebs contacta regiā praedā, Liv.: milites contacti sacrilegio, Liv.: ut omnia contacta societate peculatus viderentur, Liv.: omnes contacti eā violatione templi, Liv.: velut contactā civitate rabie duorum iuvenum, Liv.: hic contactus ensis deserat castum latus, Sen. poët.

    d) teilhaftig werdend berühren, α) v. dem, der etw. erlangt, etw. erlangen, zu etw. kommen, aevi c. florem, Lucr. 1, 564: prius periere, quam quod petierant contingerent, Phaedr. 1, 20 (22), 6. – β) v. dem, was jmdm. zuteil wird, jmdm. zufallen, palma frugum indubitata Italiam contigit, Plin. 18, 109: sors Tyrrhenum contigit, Vell. 1, 1. § 4: ut quemque sors contigerat, Dict. 5, 13 extr. – v. Üblen, jmd. treffen, auf jmd. fallen, quos aliquā parte suspicio favoris in regem contigerat, Liv. 45, 31, 3.

    e) teilhaftig werden lassend mit etw. berühren = von etw. treffen od. ergreifen lassen, ignotā animum (virginis) contingere curā (v. der Venus), Val. Flacc. 7, 173.

    f) darstellend berühren, alqd strictim, Lact. 2, 10, 15 (bei Cic. ad Att. 2, 1. § 1 strictim attingere).

    II) v. intr. zutreffen, eintreffen, sich treffen, sich fügen, eintreten, v. Ereignissen, die infolge günstiger od. ungünstiger Verhältnisse sich zutragen, begegnen, v. glücklichen Ereignissen zuw. = glücken, gelingen, m. Dat. (wem?) auch = zuteil werden (vgl. Otto Cic. de rep. 1, 14. p. 38 ed. Osann. Heusinger Cic. de off. 2, 14, 12), α) ganz absol.: hanc mihi expetivi; contigit, Ter.: si contingit od. si continget, Quint.: forsitan si contigerit, wenn ich etwa das Glück haben sollte (als Parenthese), Amm. – β) m. Ang. was? im Nom.: id cum contigit, Cic.: si qua pugnandi occasio esset, postquam ea nulla contigerat, Liv.: neque prius cursus contingere potest (kann ein Wettlauf vor sich gehen) quam scierimus, quo sit et quā perveniendum, Quint.: ubi quid melius contingit et unctius, Hor.: ambulas inter nos, non quasi contingas, nicht als ob es ein Glück für uns wäre, Plin. pan.: id quod in hoc contigit bello, Auct. b. Hisp.: quantulumcumque temporis contigit, Sen.: animus supra omnia quae contingunt acciduntque eminens, über alle Begegnisse und Zufälle, Sen. ep. 66, 6. – mit Abl. (durch), magis adeo id facilitate quam aliā ullā culpā meā contigit, Cic.: quae (examina apium) dono vel aucupio contingunt, man geschenkt bekommt oder selbst einfängt, Col. 9, 8, 5. – m. ex (infolge) u. Abl., contingit eadem claritas etiam ex accidentibus, Quint.: ex nidore hilaritas contingit, Mela. – m. Dat. (wem?), quoniam tantum habemus otii, quantum iam diu nobis non contigit, Cic.: quam rem paucis contigisse docebat, Caes.: contigit tibi magnifica res, Val. Max.: si mihi vita contigerit, Planc. in Cic. ep.: mihi omnia, quae opto, contingant, Cic.: an est quicquam, quod Veientibus optatum aeque contingere possit, quam ut etc., Liv.: ne quid iis, quos amasti, mali putes contigisse, Cic.: contingent oculis videnda crura, Ov.: qualis (dux) si qui nunc esset, tibi idem, quod illis accidit, contigisset, Cic. Phil. 2, 17: m. Abl. (durch), hoc si tibi felicitate quādam contigisset, Cic. – zugl. m. Dat. des Prädikats, ut tamen id per M. Agrippam securo ei posse contingere non existimarent, Vell. – γ) mit Angabe was? im Infin.: celeriter antecellere omnibus ingenii gloriā contigit, Cic. Arch. 4: fingere cinctutis non exaudita Cethegis continget, Hor.: ita mihi contingat aut honeste degere aut mori, Sen. rhet.: contingat modo te filiamque tuam fortes invenire, Plin. ep. – m. Dat. (wem?), non cuivis homini contingit adire Corinthum, Hor.: nec tamen scio quem reum illi defendere nisi se contigerit, Sen. rhet.: contigit nobis bene componere animum, Sen.: ita mihi contingat herede filio mori, Quint.: contigit ei ter triumphare, Val. Max. – zugl. m. Dat. des Prädikats, Iovis esse nepoti contigit haud uni, Ov.: quo tempore mihi fratrique meo destinari praetoribus contigit, Vell.: ita mihi libero et vivere contingat et mori, Sen. rhet. – δ) m. Ang. was? durch einen Satz m. ut u. Konj., quoniam autem, tecum ut essem, non contigit, Cic.: vix mehercle contingere potest, ut hilares ab hac impatientia laetique discedant, quos pudor dimittit, Ps. Quint. decl. – m. Dat. (wem?), huic contigit (diesem glückte es, dieser hatte das Glück, war so glücklich), ut patriam e servitute in libertatem vindicaret, Nep.: nec ulli alii contigisse scio, ut discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire, Sen. rhet. – gew. m. vorhergehender (allg.) Ang. des was? im Nom., nec ullo casu arbitror hoc constanti homini posse contingere, ut ulla intermissio fiat officii, Cic.: soli hoc contingit sapienti, ut nihil faciat invitus, Cic.: qui honos huic uni ante id tempus contigit, ut, cum patri populus statuam posuisset, filio quoque daret, Nep.

    lateinisch-deutsches > contingo [1]

  • 85 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person, quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi-que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.: tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publicis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.

    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce, ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c. alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).

    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzlichen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.

    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCIcuro curoCCIcuro curoCCC pro signis Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.

    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – / Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov. coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    lateinisch-deutsches > curo

  • 86 decresco

    dē-crēsco, crēvī, crētum, ere, im Wachstum abnehmen, I) im engern Sinne, v. eigentlichen Wachstum in der Natur (Ggstz. crescere), ostreis et conchyliis omnibus contingere, ut cum luna pariter crescant pariterque decrescant, Cic. de div. 2, 33. – II) im weitern Sinne, der Größe, der Höhe, dem Umfang, der Menge, Zahl usw. nach abnehmen, wieder od. immer kleiner werden, von seiner Größe usw. verlieren, sich vermindern, entschwinden, fallen, a) im Sinne des Wiederkleinerwerdens (Ggstz. crescere, augeri), v. Holze, contignationes umore crescentes aut siccitate decrescentes, Vitr.: v. Quellen, Gewässern, fons ter in die statis auctibus ac deminutionibus crescit decrescitque, Plin. ep.: fons eodem quo Nilus modo ac pariter cum eo decrescit augeturque, Plin.: decrescit fons multum ex nocturno calore, Curt.: decrescunt aestus, Varro LL.: aestus ad mensuram crescit iterumque decrescit, Sen.: decrescentia flumina, nicht weiter übergetretene, Hor. – v. Feuer, globus (ignis) paulatim decrescens, Mela. – v. Monde, si modo luna decrescit, Col.: decrescente lunā (Ggstz. crescente lunā), Col. – v. Tage, ut dies crevit decrevitque, Plin. ep. – v. Krankheiten, donec morbus decrescere incipiat, Cels.: si febris non decrescit, sed crescere desiit, Cels. – b) im Sinne des Immerkleinerwerdens, α) der Größe, dem Umfange, dem Grade nach, uncus aratri ferreus occulte decrescit in arvis, Lucr.: surgit humus; crescunt loca decrescentibus undis, Ov.: fugiunt e corpore setae; cornua decrescunt, werden kleiner u. kleiner (so daß sie endlich ganz verschwinden), Ov.: accidit ut corpora quamlibet ardua et excelsa procerioribus admota decrescant, Plin. pan. – poet. v. Örtl., die durch die Entfernung von ihnen unserem Auge immer kleiner vorkommen, iam linquitur Aetna totaque decrescit refugo Trinacria visu, Claud. rapt. Pros. 1, 189 sq. ( dagegen Stat. Ach. 2, 308 jetzt Queck decedere). – v. Abstr., valetudo decrescit, accrescit labor, Plaut.: tantum animorum nobis in dies decrescit, Liv.: ut possitis aestimare, in quantum cotidie ingenia decrescant, Sen. rhet.: admiratio decrescit, Quint.: ne a potentissimis ad levissima decrescat oratio, Quint. – β) der Menge, Summe nach, semper pudici decrescet mihi turba chori? Stat. silv. 2, 3, 26: decrescente reditu (agelli) etiam pretium minuit, Plin. ep. 6, 3, 1. – / Passiv, nocte dieque decretum et auctum, Laev. erotop. fr. 3 ( bei Prisc. 9, 49).

    lateinisch-deutsches > decresco

  • 87 affero

    adfĕro (affĕro), ferre, attŭli (adtŭli), allātum (adlātum) - tr. -    - inf. passif arch. adferrier, Plaut. Aul. 571. [st1]1 [-] apporter, porter à, porter vers.    - candelabrum Romam adferre, Cic. Verr. 4, 64: apporter un candélabre à Rome.    - Socrati orationem adferre, Cic. de Or. 1, 231: apporter un discours à Socrate.    - scyphos ad praetorem adferre, Cic Verr. 4, 32: apporter des coupes au préteur.    - tamquam vento adlatae naves, Liv. 44, 20, 7: vaisseaux pour ainsi dire apportés par le vent.    - afferre se (afferri), Virg.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - afferre pedem, Cat.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - aliquid ad aliquem (alicui) adferre: apporter qqch à qqn.    - adferre litteras ad aliquem (adferre litteras alicui), Cic.: apporter une lettre à qqn.    - nimium raro nobis abs te litterae adferuntur, Cic. Att. 1, 9, 1: on m'apporte trop rarement des lettres de toi.    - nuntium alicui adferre, Cic. Amer. 19: apporter une nouvelle à qqn.    - adfertur ei de quarta nuntius, Cic. Phil. 13, 19: on lui apporte la nouvelle concernant la quatrième légion.    - crebri ad eum rumores adferebantur, Caes. BG. 2, 1, 1: des bruits fréquents lui parvenaient.    - ego jussero cadum unum vini veteris a me adferrier, Plaut. Aul. 571: je te ferai porter de chez moi un tonneau de vin vieux. [st1]2 [-] apporter une nouvelle, annoncer.    - quietae res ex Volscis adferebantur, Liv. 6, 30, 7: on annonçait que les Volsques se tenaient tranquilles.    - quicquid huc erit a Pompeio adlatum, Cic. Fam. 7, 17, 5: toutes les nouvelles qu'on apportera ici de Pompée.    - nuntiarunt caedem consulis adlatam aegre tulisse regem, Liv. 22, 37, 2: ils annoncèrent que le roi avait supporté avec peine la nouvelle de la mort du consul.    - alii majorem adferentes tumultum nuntii occurrunt, Liv. 27, 33, 1: d'autres messagers se présentent à lui, apportant la nouvelle d'un trouble plus grand (plus alarmant).    - cum mihi de Q. Hortensii morte esset adlatum, Cic. Br. 1: comme la nouvelle m'avait été apportée de la mort d'Hortensius.    - adferre + prop. inf.: annoncer que, rapporter que.    - ita Caelius ad illam adtulit se aurum quaerere, Cic. Cael. 53: Caelius lui annonça qu'il cherchait de l'or.    - nuntii adferebant male rem gerere Darium, Nep. Milt. 3, 3: les messagers annonçaient que Darius n'était pas heureux dans son expédition.    - novos hostes consilia cum veteribus jungere haud incertis auctoribus Romam est adlatum, Liv. 4, 45, 3: on annonça à Rome de source certaine que de nouveaux ennemis faisaient cause commune avec les anciens.    - pro comperto adtulit Achmos statuisse progredi, Liv. 35, 29, 9: il annonça comme une nouvelle certaine que les Achéens avaient décidé de marcher de l'avant.    - adferre ut + subj.: apporter l’ordre de.    - ab Carthagine adlatum est ut Hasdrubal in Italiam exercitum duceret, Liv. 23, 27, 9: de Carthage l'ordre vint qu'Hasdrubal conduisît son armée en Italie. [st1]3 [-] porter sur, porter contre.    - vim alicui adferre, Cic. Pomp. 39: faire violence à qqn.    - manus alienis bonis adferre, Cic. Off. 2, 54: porter la main sur les biens d'autrui.    - manus alicui adferre, Cic. Quinct. 85: se livrer à des actes de violence sur qqn.    - beneficio suo manus adfert, Sen. Ben. 2, 5, 3: il enlève à son bienfait tout son prix.    - adferre sibi manus, Cic.: se tuer de sa propre main. [st1]4 [-] apporter en plus; apporter à mettre à.    - ita ut, quantum tuis operibus diuturnitas detrahet, tantum adferat laudibus, Cic. Marc. 12: en sorte que, tout ce que le temps enlèvera à ton oeuvre, il l'ajoutera à ta gloire.    - adferre non minus ad dicendum auctoritatis quam facultatis, Cic. Mur. 4: apporter à sa plaidoirie non moins d'autorité que de talent.    - quicquid ad rem publicam adtulimus, Cic. Off. 1, 155: quels que soient les services que j'ai rendus à l'état. [st1]5 [-] apporter (une preuve, un exemple, une raison); alléguer, dire.    - testimonium adferre: produire un témoignage.    - argumentum adferre: apporter une preuve.    - exemplum adferre: donner un exemple.    - rationem adferre: donner une raison.    - rationes, cur hoc ita sit, afferre, Cic. Fin. 5: expliquer pourquoi il en est ainsi.    - ad ea quae dixi, adfer si quid habes, Cic. Att. 7, 9, 4: en réponse à ce que je t'ai dit, donne-moi ce que tu sais.    - aliquid (multa) adferre, cur (quamobrem): apporter un argument, beaucoup d'arguments pour prouver que.    - quid adferre potest, quamobrem voluptas sit summum bonum? Cic. de Or. 3, 78: quel argument peut-il apporter pour prouver que le plaisir est le souverain bien?    - cur credam, adferre possum, Cic. Tusc. 1, 70: je puis donner la raison de ma croyance.    - quid adferri potest cur non casu id evenerit? Cic. Div. 2: comment peut-on prouver que cela n'est pas dû au hasard?    - adfer, quem Fabiano possis praeponere, Sen. Ep. 100, 9: cite qui tu pourrais préférer à Fabianus.    - avec quod, ce fait que: firmissimum hoc adferri videtur, cur deos esse credamus, quod... Cic. Tusc. 1, 30: la preuve la plus forte, à ce qu'il semble, qu'on produise pour justifier la croyance en l'existence des dieux, c'est que...    - avec prop. inf.: adfers in extis cor non fuisse, Cic. Div. 2, 36: tu dis que dans les entrailles de la victime le coeur manquait. [st1]6 [-] apporter, occasionner; contribuer à, aider à.    - delectationem, dolorem, luctum, metum, spem: apporter du plaisir, de la douleur, le deuil, la crainte, l'espoir.    - adferre pacem, bellum, Cic. Phil. 6, 17: apporter la paix, la guerre.    - cladem populo Romano, multas alicui lacrimas adferre, Cic. Nat. 2, 8: être la cause d'un désastre pour le peuple romain, de bien des larmes pour qqn.    - videri proelium defugisse magnum detrimentum adferebat, Caes. BC. 1, 82, 2: paraître avoir esquivé la bataille causait un grand préjudice.    - negat diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre, Cic. Fin. 2, 87: il prétend que la durée ne contribue en rien au bonheur de la vie.    - hic numerus nihil adfert aliud nisi ut... Cic. Or. 170: ce rythme ne contribue à rien d'autre qu'à faire que...    - quid loci natura adferre potest, ut... Cic. Fat. 8: quelle influence déterminante le climat peut-il avoir, pour faire que... ? [st1]7 [-] rapporter, produire, rendre.    - agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt, Cic. Off. 1, 15: les terres fertiles qui produisent beaucoup plus de grain qu'on ne leur en a confié.    - talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col. 2: une telle terre, après un long repos, produit une abondante moisson.    - plantae sinapis prima hieme translatae plus cymae vere adferunt, Col. 11: les pieds de sénevé, transplantés au commencement de l'hiver, produisent au printemps une cime plus développée.    - au fig. magnum proventum poetarum annus hic attulit, Plin. Ep. 1, 13: cette année a produit une abondante moisson de poètes.
    * * *
    adfĕro (affĕro), ferre, attŭli (adtŭli), allātum (adlātum) - tr. -    - inf. passif arch. adferrier, Plaut. Aul. 571. [st1]1 [-] apporter, porter à, porter vers.    - candelabrum Romam adferre, Cic. Verr. 4, 64: apporter un candélabre à Rome.    - Socrati orationem adferre, Cic. de Or. 1, 231: apporter un discours à Socrate.    - scyphos ad praetorem adferre, Cic Verr. 4, 32: apporter des coupes au préteur.    - tamquam vento adlatae naves, Liv. 44, 20, 7: vaisseaux pour ainsi dire apportés par le vent.    - afferre se (afferri), Virg.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - afferre pedem, Cat.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - aliquid ad aliquem (alicui) adferre: apporter qqch à qqn.    - adferre litteras ad aliquem (adferre litteras alicui), Cic.: apporter une lettre à qqn.    - nimium raro nobis abs te litterae adferuntur, Cic. Att. 1, 9, 1: on m'apporte trop rarement des lettres de toi.    - nuntium alicui adferre, Cic. Amer. 19: apporter une nouvelle à qqn.    - adfertur ei de quarta nuntius, Cic. Phil. 13, 19: on lui apporte la nouvelle concernant la quatrième légion.    - crebri ad eum rumores adferebantur, Caes. BG. 2, 1, 1: des bruits fréquents lui parvenaient.    - ego jussero cadum unum vini veteris a me adferrier, Plaut. Aul. 571: je te ferai porter de chez moi un tonneau de vin vieux. [st1]2 [-] apporter une nouvelle, annoncer.    - quietae res ex Volscis adferebantur, Liv. 6, 30, 7: on annonçait que les Volsques se tenaient tranquilles.    - quicquid huc erit a Pompeio adlatum, Cic. Fam. 7, 17, 5: toutes les nouvelles qu'on apportera ici de Pompée.    - nuntiarunt caedem consulis adlatam aegre tulisse regem, Liv. 22, 37, 2: ils annoncèrent que le roi avait supporté avec peine la nouvelle de la mort du consul.    - alii majorem adferentes tumultum nuntii occurrunt, Liv. 27, 33, 1: d'autres messagers se présentent à lui, apportant la nouvelle d'un trouble plus grand (plus alarmant).    - cum mihi de Q. Hortensii morte esset adlatum, Cic. Br. 1: comme la nouvelle m'avait été apportée de la mort d'Hortensius.    - adferre + prop. inf.: annoncer que, rapporter que.    - ita Caelius ad illam adtulit se aurum quaerere, Cic. Cael. 53: Caelius lui annonça qu'il cherchait de l'or.    - nuntii adferebant male rem gerere Darium, Nep. Milt. 3, 3: les messagers annonçaient que Darius n'était pas heureux dans son expédition.    - novos hostes consilia cum veteribus jungere haud incertis auctoribus Romam est adlatum, Liv. 4, 45, 3: on annonça à Rome de source certaine que de nouveaux ennemis faisaient cause commune avec les anciens.    - pro comperto adtulit Achmos statuisse progredi, Liv. 35, 29, 9: il annonça comme une nouvelle certaine que les Achéens avaient décidé de marcher de l'avant.    - adferre ut + subj.: apporter l’ordre de.    - ab Carthagine adlatum est ut Hasdrubal in Italiam exercitum duceret, Liv. 23, 27, 9: de Carthage l'ordre vint qu'Hasdrubal conduisît son armée en Italie. [st1]3 [-] porter sur, porter contre.    - vim alicui adferre, Cic. Pomp. 39: faire violence à qqn.    - manus alienis bonis adferre, Cic. Off. 2, 54: porter la main sur les biens d'autrui.    - manus alicui adferre, Cic. Quinct. 85: se livrer à des actes de violence sur qqn.    - beneficio suo manus adfert, Sen. Ben. 2, 5, 3: il enlève à son bienfait tout son prix.    - adferre sibi manus, Cic.: se tuer de sa propre main. [st1]4 [-] apporter en plus; apporter à mettre à.    - ita ut, quantum tuis operibus diuturnitas detrahet, tantum adferat laudibus, Cic. Marc. 12: en sorte que, tout ce que le temps enlèvera à ton oeuvre, il l'ajoutera à ta gloire.    - adferre non minus ad dicendum auctoritatis quam facultatis, Cic. Mur. 4: apporter à sa plaidoirie non moins d'autorité que de talent.    - quicquid ad rem publicam adtulimus, Cic. Off. 1, 155: quels que soient les services que j'ai rendus à l'état. [st1]5 [-] apporter (une preuve, un exemple, une raison); alléguer, dire.    - testimonium adferre: produire un témoignage.    - argumentum adferre: apporter une preuve.    - exemplum adferre: donner un exemple.    - rationem adferre: donner une raison.    - rationes, cur hoc ita sit, afferre, Cic. Fin. 5: expliquer pourquoi il en est ainsi.    - ad ea quae dixi, adfer si quid habes, Cic. Att. 7, 9, 4: en réponse à ce que je t'ai dit, donne-moi ce que tu sais.    - aliquid (multa) adferre, cur (quamobrem): apporter un argument, beaucoup d'arguments pour prouver que.    - quid adferre potest, quamobrem voluptas sit summum bonum? Cic. de Or. 3, 78: quel argument peut-il apporter pour prouver que le plaisir est le souverain bien?    - cur credam, adferre possum, Cic. Tusc. 1, 70: je puis donner la raison de ma croyance.    - quid adferri potest cur non casu id evenerit? Cic. Div. 2: comment peut-on prouver que cela n'est pas dû au hasard?    - adfer, quem Fabiano possis praeponere, Sen. Ep. 100, 9: cite qui tu pourrais préférer à Fabianus.    - avec quod, ce fait que: firmissimum hoc adferri videtur, cur deos esse credamus, quod... Cic. Tusc. 1, 30: la preuve la plus forte, à ce qu'il semble, qu'on produise pour justifier la croyance en l'existence des dieux, c'est que...    - avec prop. inf.: adfers in extis cor non fuisse, Cic. Div. 2, 36: tu dis que dans les entrailles de la victime le coeur manquait. [st1]6 [-] apporter, occasionner; contribuer à, aider à.    - delectationem, dolorem, luctum, metum, spem: apporter du plaisir, de la douleur, le deuil, la crainte, l'espoir.    - adferre pacem, bellum, Cic. Phil. 6, 17: apporter la paix, la guerre.    - cladem populo Romano, multas alicui lacrimas adferre, Cic. Nat. 2, 8: être la cause d'un désastre pour le peuple romain, de bien des larmes pour qqn.    - videri proelium defugisse magnum detrimentum adferebat, Caes. BC. 1, 82, 2: paraître avoir esquivé la bataille causait un grand préjudice.    - negat diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre, Cic. Fin. 2, 87: il prétend que la durée ne contribue en rien au bonheur de la vie.    - hic numerus nihil adfert aliud nisi ut... Cic. Or. 170: ce rythme ne contribue à rien d'autre qu'à faire que...    - quid loci natura adferre potest, ut... Cic. Fat. 8: quelle influence déterminante le climat peut-il avoir, pour faire que... ? [st1]7 [-] rapporter, produire, rendre.    - agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt, Cic. Off. 1, 15: les terres fertiles qui produisent beaucoup plus de grain qu'on ne leur en a confié.    - talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col. 2: une telle terre, après un long repos, produit une abondante moisson.    - plantae sinapis prima hieme translatae plus cymae vere adferunt, Col. 11: les pieds de sénevé, transplantés au commencement de l'hiver, produisent au printemps une cime plus développée.    - au fig. magnum proventum poetarum annus hic attulit, Plin. Ep. 1, 13: cette année a produit une abondante moisson de poètes.
    * * *
        Affero, pen. corr. affers, attuli, pen. cor. allatum, pen. prod. afferre. Apporter.
    \
        Afferre ad os cibum manu. Plin. Porter la viande au bec, Appasteler.
    \
        Afferre se aliquo. Virgil. S'approcher, ou Venir en quelque lieu.
    \
        Quod ab ipso allatum est, sibi esse id relatum putet. Terent. On luy a faict de tel pain soupe.
    \
        Negat Epicurus diuturnitatem temporis ad beate viuendum aliquid afferre. Ci. Proficter, ou servir de quelque chose.
    \
        Nihil afferunt quo iucundius viuamus. Cic. Ne nous aident en rien pour vivre plus joyeusement.
    \
        Afferre aliquid ad remp. Cic. Aider, Proficter quelque chose au commun.
    \
        Afferre aliquid ad communem fructum. Cic. Aider, et porter aucun profict aux hommes.
    \
        Afferre, pro eo quod est nuntiare. Cic. Attulerunt, Caesarem iter habere Capuam. Ils ont apporté les nouvelles que Cesar, etc.
    \
        Afferre ad aliquem. Cic. Rapporter et dire à aucun.
    \
        Nihil afferunt, qui in re gerendaversari senectutem negant. Cic. Ils ne dient ou alleguent rien à propos, Ils n'ont raisons qui vaillent.
    \
        An aetatem afferret? Cic. S'excusera il sur l'aage? Alleguera il l'aage pour excuse?
    \
        Ad ea quae dixi affer, siquid habes. Cic. Apporte, Ameine, Allegue quelque chose à l'encontre de ce que j'ay dict.
    \
        Afferre crimen in iudicium. Cic. Proposer un cas de crime à l'encontre de quelcun.
    \
        Afferre ad defensionem. Cic. Alleguer pour sa defense.
    \
        Communes vtilitates in medium afferre. Cic. Communiquer, Mettre en commun.
    \
        Afferre accessionem. Cic. Accroistre et augmenter.
    \
        Adiumentum alicui ad aliquam rem. Cic. L'aider à faire quelque chose.
    \
        AEs alienum attulit mihi haec res. Cic. M'a endebté.
    \
        Amaritudinem. Plin. Faire amer.
    \
        Animum vacuum ad scribendum. Cic. Avoir l'esprit delivre quand on se met à escrire.
    \
        Animum alicui. Cic. Donner courage, L'encourager.
    \
        Argumentum afferunt, quod, etc. Plin. Ils le prouvent par ceste raison, que, etc.
    \
        Authoritatem. Plin. Cic. Donner reputation et authorité, Faire qu'on soit plus estimé.
    \
        Calamitatem et cladem. Cic. Apporter dommage irreparable.
    \
        Causam. Terent. Alleguer raison pourquoy.
    \
        Causam. Cic. Bailler occasion.
    \
        Causam mortis. Cic. Donner occasion de mort.
    \
        Causam quoniam. Plin. Causam afferentes, quoniam in Thessalia, etc. Disants que c'estoit pour cause et raison que, etc.
    \
        Quum attulisset nullam causam quae istam, etc. Cic. Veu qu'il ne scavoit dire cause vallable qui, etc.
    \
        Commutationem voluntatis. Cic. Faire changer de volunte.
    \
        Compertum. Liu. Rapporter pour certain, Apporter certaines nouvelles.
    \
        Confidentiam. Caelius ad Cic. Donner hardiesse et asseurance.
    \
        Coniecturam. Cic. Donner quelque enseigne et argument, Donner conjecture.
    \
        Consecutionem voluptatis. Cic. Donner jouyssance de volupté.
    \
        Consilium alicui. Cic. Donner conseil.
    \
        Consolationem alicui malo. Cic. Donner confort en quelque adversité.
    \
        Constantiam. Cic. Donner constance.
    \
        Consuetudinem seruiendi liberae ciuitati. Cic. L'accoustumer à son obeissance.
    \
        Contemptionem ad omnes. Caesar. Faire mespriser de touts, et qu'on n'en tienne compte.
    \
        Crimen falsum alicui. Cic. Imposer crime à aucun.
    \
        Cumulum aliquem artibus aliorum. Cic. Donner quelque accroissement.
    \
        Curam. Cic. Donner soulci, Mettre en soulci.
    \
        Delectationem. Cic. Donner plaisir.
    \
        Dentes in dominum. Varro. Mordre son maistre.
    \
        Desperationem. Caesar. Mettre en desespoir.
    \
        Detrimentum. Caesar. Cic. Porter dommage.
    \
        Difficultatem alicui rei vel homini. Cic. Rendre une chose malaisee à faire, Donner empeschement.
    \
        Dolorem capitis. Plin. Causer, ou faire douleur de teste.
    \
        Dubitationem. Cic. Mettre en doubte.
    \
        Egestatem alicui. Cic. Mettre en povreté.
    \
        Errorem animis. Cic. Faire errer.
    \
        Excusationem. Cic. Alleguer excusation.
    \
        Exemplum. Plin. Alleguer exemple.
    \
        Exilium. Cic. Causer bannissement, Estre cause de bannissement.
    \
        Expectationem. Quintil. Mettre en attente.
    \
        Facultatem. Cic. Apporter commodité.
    \
        Affertur fama. Liu. On apporte nouvelles, On fait courir le bruit, Le bruit est.
    \
        Neque vlla de eius reditu fama ferebatur. Caesar. Il n'en estoit aucun bruit, On n'en parloit aucunnement.
    \
        Fastidium alicui. Cic. Apporter desgoustement, Desgouster.
    \
        Fastidia cibo affert haec res. Colum. Elle desgouste.
    \
        Fidem alicui rei. Liuius. Faire foy de quelque chose, Faire croire quelque chose.
    \
        Fiduciam. Caesar. Donner asseurance.
    \
        Finem tributorum. Cic. Mettre fin.
    \
        Florem afferre dicuntur arbores. Colum. Porter fleur.
    \
        Hilaritatem, vel iucunditatem, aut laetitiam. Pli. Cic. Mettre en joye, Resjouir.
    \
        Honorem. Plin. Faire ou porter honneur.
    \
        Iacturam. Colum. Porter dommage, ou perte.
    \
        Incrementum. Cic. Donner accroissement.
    \
        Inertiam alicui. Cic. Faire paresseux et nonchalant.
    \
        Initium morbi. Celsus. Causer le commencement de la maladie.
    \
        Interitum. Cic. Apporter la mort et destruction ou ruine.
    \
        Laborem. Cic. Donner peine et travail.
    \
        Lachrymas alicui. Cic. Luy apporter grand dueil.
    \
        Laetitiam alicui. Cic. Le resjouir.
    \
        Languorem alicui. Cic. Le faire paresseux et nonchalant.
    \
        Laudem alicui. Cic. Apporter loz ou louange.
    \
        Leuationem. Cic. Donner allegeance.
    \
        Literas. Cic. Apporter lettres à aucun.
    \
        Luctum alicui. Cic. Causer, ou Apporter dueil.
    \
        Manus alicui. Cic. Mettre la main sur luy, Le battre.
    \
        Manus sibi. Plancus ad Ciceronem. Se deffaire soymesme, Se tuer.
    \
        Manus bonis alienis. Cic. Prendre, Ravir les biens d'autruy.
    \
        Manus vulneribus. Cic. Renouveler les douleurs.
    \
        Medicinam. Cic. Porter medecine.
    \
        Memoriam. Cic. Faire souvenir.
    \
        Metum alicui. Cic. Faire paour.
    \
        Molestiam. Cic. Faire, ou Donner ennuy et fascherie.
    \
        Moram alicui rei. Cic. Empescher et retarder.
    \
        Morbum alicui. Plaut. Faire malade.
    \
        Mortem vno ictu. Cic. Tuer tout d'un coup.
    \
        Motum animis. Cic. Esmouvoir les cueurs.
    \
        Munus Reip. Cic. Faire un bien et profict à la republique.
    \
        Necessitatem. Cic. Contraindre.
    \
        Neruos et industriam. Cic. Employer sa force et son esprit, ou son industrie.
    \
        Necem. Plin. Faire mourir. Vide NEX.
    \
        Nuntium. Cic. Apporter nouvelle.
    \
        Obliuionem tristitiae. Plin. Faire oublier.
    \
        Obscuritatem orationi. Cic. Obscurcir.
    \
        Odium. Plin. Faire hair, Engendrer haine.
    \
        Odium quod in ipsum attulerant. Cic. La haine dont ils estoyent venuz garnis à l'encontre de luy.
    \
        Odium maius affert mihi haec res, quam etc. Cela me desplaist plus, ou Me porte plus d'ennuy et de desplaisir, que etc.
    \
        Offensionem. Cic. Faire desplaisir, Offenser.
    \
        Magnam haec res illis offensionem ad omnes attulit. Caesar. Cela les mist fort en la malegrace de touts.
    \
        Opem alicui. Terent. Aider.
    \
        Opinionem populo. Cic. Mettre les gents en opinion.
    \
        Pacem animis. Cic. Mettre en repos d'esprit.
    \
        Pacem ad aliquam. Plaut. Apporter paix.
    \
        Pauorem. Plin. Faire paour, Donner crainte.
    \
        Pedem. Catul. Venir.
    \
        Periculum. Caelius ad Ciceronem. Mettre en danger.
    \
        Perniciem. Cic. Porter dommage, ou malencontre.
    \
        Perturbationem rerum. Brutus ad Ciceronem. Mettre en trouble et desarroy.
    \
        Pestem. Cic. Apporter grand'malencontre.
    \
        Pestilentiam. Plin. Amener la peste.
    \
        Pondus. Cic. Permagnum pondus affert beneuolentia erga illum. L'amor qu'il ha envers luy fait beaucoup, Cela y aide fort.
    \
        Quaestionem. Cic. Quaestionem attulerunt poetae, quidnam esset illud, etc. Ont mis en doubte, Ont doubté, Ont demandé.
    \
        Rationem quoniam, et Rationes cur. Plin. Donner, ou Alleguer raison, Prouver par raison.
    \
        Religionem afferre alicui. Cic. Mettre quelcun en scrupule de conscience.
    \
        Repulsam attulit haec res. Cic. Cela a esté cause que j'ay esté refusé et esconduict.
    \
        Requiem. Ouid. Donner, ou apporter repos.
    \
        Affertur rumoribus spes. Cic. Le commun bruit donne esperance.
    \
        Afferuntur rumores ad eum. Caesar. On luy rapporte.
    \
        Salutem. Caesar. Cic. Sauver.
    \
        Satietatem. Cic. Saouler.
    \
        Scientiam. Cic. Affert vetustas incredibilem scientiam. Apporte et donne congnoissance si grande, qu'on ne scauroit croire.
    \
        Seditiones. Cic. Mettre en dissention.
    \
        Sententiam. Cic. Dire son opinion.
    \
        Solicitudinem affert haec res. Plancus ad Ciceronem. Engendre un soulci.
    \
        Solatium. Cic. Donner soulas.
    \
        Somnum. Cic. quod et somnum inducere, et Conciliare somnum dicitur. Faire dormir.
    \
        Spem. Cic. Donner esperance.
    \
        Splendorem voci. Plin. Esclarcir la voix, Faire la voix clere et nette.
    \
        Sumptum alicui. Cic. Faire coustange à un autre.
    \
        Suppetias. Plaut. Donner secours.
    \
        Suspicionem. Cic. Donner souspecon.
    \
        Tabem gregi. Colum. Faire devenir en chartre et seicher.
    \
        Taedium. Liu. Fascher, Ennuyer, Attedier.
    \
        Terrorem. Id est Terrere. Liuius. Espovanter, Faire paour, et frayeur.
    \
        Terrores ad aliquem. Cic. Rapporter choses qui sont à craindre, et qui font paour.
    \
        Testimonium. Caesar. Prouver, Bailler preuve.
    \
        Torporem. Plin. Faire appesantir et eslourdir.
    \
        Vim. Cic. Faire violence.
    \
        Vim afferre virgini. Cic. Violer, Prendre par force.
    \
        Vim vitae et corpori. Cic. Se tuer.
    \
        Vim et celeritatem afferre. Cic. Donner force et vistesse.
    \
        Vim in docendo. Cic. Contraindre à croire.
    \
        Afferre vim, pro Cogere. Cic. Contraindre, Forcer.
    \
        Affert aliam vitam haec dies. Terent. Requiert tresestroictement.
    \
        Vtilitatem aliquam. Quintil. Apporter quelque profict.
    \
        Affertur, Impersonale. Liu. Les nouvelles sont venues que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > affero

  • 88 campus

    [st1]1 [-] campus, i, m.: a - terrain plat, plaine; plaine cultivée, campagne, champs; toute surface unie.    - erat ex oppido despectus in campum, Caes. BG. 7, 79, 3: on avait de la ville une vue plongeante sur la plaine.    - copias ex locis superioribus in campum deducit, Caes. BC. 2, 40: il quitte les hauteurs et conduit ses troupes dans la plaine.    - molli flavescet campus arista, Virg. B. 4, 28: la campagne jaunira sous les souples épis.    - pingues campi, qui diutius continent aquam, Col. 2: les terres grasses, qui retiennent assez longtemps les eaux pluviales.    - is Divum, qui vestros campos pascit placide, Liv. 25, 12, 10: le dieu qui nourrit (protège) vos champs dans la paix.    - campi Elysii, Virg. G. 1, 38 (campi seul Virg. En. 6, 640; 887): champs Élyséens, Champs-Elysées.    - campus: plaine: [de la mer] Plaut. Trin. 834; Lucr. 5, 488; Virg. G. 3, 198, etc.; [du ciel] Ov. M. 6, 694.    - campus cereus, Titin. Com. 160: tablette à écrire. b - plaine, rase campagne.    - Caes. BG. 3, 26, 6: C. 1, 65, 2, etc.    - aperto campo: en rase campagne.    - numquam in campo sui fecit potestatem, Nep. Ages. 3, 6: jamais il n'accepta le combat en rase campagne.    - insistere Bedriacensibus campis, Tac. H. 2, 70: fouler les plaines de Bédriac [le sol du champ de bataille]. c - place [dans la ville de Rome].    - campus Esquilinus, Cic. Phil. 9, 17: champ Esquilin.    - campus Agrippae, Gell. 14, 5, 1: champ d'Agrippa.    - campus Martius, ou abst campus: le champ de Mars.    - non in campo, non in foro, non in curia pertimescemus, Cic. Cat. 2, 1: nous ne tremblerons plus ni au Champ de Mars, ni au forum, ni à la curie.    - comitiis in Campo quotiens potestas fuit! Cic.: combien de fois à l'occasion des comices le pouvoir fut sur le Champ de Mars!    - sit sane Fors domina campi, Cic. Pis. 2: le hasard règne sur le Champ de Mars, je le veux.    - lieu des comices non in cunabulis, sed in campo consules facti, Cic. Agr. 2, 100: consuls élus non pas au berceau, mais en plein Champ de Mars.    - dies campi, Cic. Mil. 43: le jour du Champ de Mars [le jour des comices].    - campum appellare pro comitiis, Cic. de Or. 3, 167: dire champ de Mars au lieu de comices.    - lieu de promenade, de jeu, d'exercices militaires Cic. Fin. 1, 69; Fat. 34; Off. 1, 104, etc.; Hor. O. 1, 8, 4 ; Ep. 1, 7, 58, etc. d - champ libre, large espace (carrière, théâtre).    - nullum vobis sors campum dedit, in quo excurrere virtus posset, Cic. Mur. 18: le sort ne vous a pas donné un champ d'action où pût se déployer votre talent.    - magnus est in re publica campus, Cic. Phil. 14, 17: il est vaste le champ qui s'offre dans la vie politique.    - hinc rhetorum campus de Marathone, Salamine, Plataeis... Cic. Off. 1, 61: de là le vaste champ qu'offrent aux orateurs Marathon, Salamine, Platées... [st1]2 [-] campus, i, m.: le cheval marin, hippocampe. --- Mart. 9, 43, 1.    - c. hippocampus.    - [gr]gr. κάμπος.
    * * *
    [st1]1 [-] campus, i, m.: a - terrain plat, plaine; plaine cultivée, campagne, champs; toute surface unie.    - erat ex oppido despectus in campum, Caes. BG. 7, 79, 3: on avait de la ville une vue plongeante sur la plaine.    - copias ex locis superioribus in campum deducit, Caes. BC. 2, 40: il quitte les hauteurs et conduit ses troupes dans la plaine.    - molli flavescet campus arista, Virg. B. 4, 28: la campagne jaunira sous les souples épis.    - pingues campi, qui diutius continent aquam, Col. 2: les terres grasses, qui retiennent assez longtemps les eaux pluviales.    - is Divum, qui vestros campos pascit placide, Liv. 25, 12, 10: le dieu qui nourrit (protège) vos champs dans la paix.    - campi Elysii, Virg. G. 1, 38 (campi seul Virg. En. 6, 640; 887): champs Élyséens, Champs-Elysées.    - campus: plaine: [de la mer] Plaut. Trin. 834; Lucr. 5, 488; Virg. G. 3, 198, etc.; [du ciel] Ov. M. 6, 694.    - campus cereus, Titin. Com. 160: tablette à écrire. b - plaine, rase campagne.    - Caes. BG. 3, 26, 6: C. 1, 65, 2, etc.    - aperto campo: en rase campagne.    - numquam in campo sui fecit potestatem, Nep. Ages. 3, 6: jamais il n'accepta le combat en rase campagne.    - insistere Bedriacensibus campis, Tac. H. 2, 70: fouler les plaines de Bédriac [le sol du champ de bataille]. c - place [dans la ville de Rome].    - campus Esquilinus, Cic. Phil. 9, 17: champ Esquilin.    - campus Agrippae, Gell. 14, 5, 1: champ d'Agrippa.    - campus Martius, ou abst campus: le champ de Mars.    - non in campo, non in foro, non in curia pertimescemus, Cic. Cat. 2, 1: nous ne tremblerons plus ni au Champ de Mars, ni au forum, ni à la curie.    - comitiis in Campo quotiens potestas fuit! Cic.: combien de fois à l'occasion des comices le pouvoir fut sur le Champ de Mars!    - sit sane Fors domina campi, Cic. Pis. 2: le hasard règne sur le Champ de Mars, je le veux.    - lieu des comices non in cunabulis, sed in campo consules facti, Cic. Agr. 2, 100: consuls élus non pas au berceau, mais en plein Champ de Mars.    - dies campi, Cic. Mil. 43: le jour du Champ de Mars [le jour des comices].    - campum appellare pro comitiis, Cic. de Or. 3, 167: dire champ de Mars au lieu de comices.    - lieu de promenade, de jeu, d'exercices militaires Cic. Fin. 1, 69; Fat. 34; Off. 1, 104, etc.; Hor. O. 1, 8, 4 ; Ep. 1, 7, 58, etc. d - champ libre, large espace (carrière, théâtre).    - nullum vobis sors campum dedit, in quo excurrere virtus posset, Cic. Mur. 18: le sort ne vous a pas donné un champ d'action où pût se déployer votre talent.    - magnus est in re publica campus, Cic. Phil. 14, 17: il est vaste le champ qui s'offre dans la vie politique.    - hinc rhetorum campus de Marathone, Salamine, Plataeis... Cic. Off. 1, 61: de là le vaste champ qu'offrent aux orateurs Marathon, Salamine, Platées... [st1]2 [-] campus, i, m.: le cheval marin, hippocampe. --- Mart. 9, 43, 1.    - c. hippocampus.    - [gr]gr. κάμπος.
    * * *
        Campus, campi. Un champ, Une plaine.
    \
        Campus. Caesar. Une grande estendue de terre, Une campaigne.
    \
        AEquor campi. Virgil. La plaine d'un champ.
    \
        AEquo campo se dare. Virgil. Se mettre en la campaigne.
    \
        AEstiferi campi. Sil. Qui endurent grandes chaleurs.
    \
        Euersus campus. Valer. Flac. Champ labouré.
    \
        Frequens herbis campus. Virgil. Herbu.
    \
        Gramineus campus. Virgil. Herbu.
    \
        Herbosus. Horat. Herbu.
    \
        Iners campus. Sil. Qui ne porte point de fruict.
    \
        Liquentes campi. Virgil. La mer.
    \
        Mersus campus cruore. Sil. Abbrevé de sang.
    \
        Natantes campi. Virgil. Quand les bleds d'un champ sont grans, et le vent souffle, ils vont puis ca puis là ondoyans et comme nageans.
    \
        Nudi campi. Ouid. Esquels n'y a rien ne semé ne planté.
    \
        Pigri campi. Horat. Froids.
    \
        Planus campus. Lucret. Plain et uni.
    \
        Rudis. Virgil. Qui n'a point encore esté labouré.
    \
        Segnis. Virgil. Paresseux à porter fruict.
    \
        Tauriferi campi. Lucan. Esquels naissent et paissent ordinairement beaucoup de toreaulx.
    \
        Aspirare in campum. Cic. Tascher à y venir.
    \
        Circunuolare campum iaculo. Sil. Courir tout au tour du champ avec un dard.
    \
        Consternere campos milite. Sil. Les couvrir de gensdarmes.
    \
        Corripere campum. Virg. Prendre sa course dedens le champ.
    \
        Credere campo aciem. Virgil. Mettre l'armee en plain champ pour combatre.
    \
        Dare se campo. Sil. Se mettre en la campaigne pour combatre.
    \
        Errare campis. Virgil. Vaguer parmi les champs.
    \
        Iacet tantum campi. Virgil. Il y a tant de terre deserte et non labouree.
    \
        Inferre se campo. Virgil. Entrer dedens le champ du combat.
    \
        Obstruere campos. Lucan. Boucher, Estouper à fin qu'on n'y passe point.
    \
        Partiri campum limite. Virgil. Borner un champ.
    \
        Perlabi campum. Sil. Courir parmi un champ.
    \
        Persultat campos exercitus. Tacitus. Fait des courses par les champs.
    \
        Proscindere campum ferro. Ouid. Labourer.
    \
        Redundare campis. Lucret. Quand une riviere se desborde et se respand parmi les champs.
    \
        Refluit campis. Nilus. Virgil. Recoule, et se retire des champs en son fossé et cours ordinaire.
    \
        Relaxare campum. Sill. Eslargir, ou esclarcir la foule, Rompre la presse de ceulx qui estoyent dedens le champ, et se faire place en les chassant.
    \
        Tondere campum dicuntur equi. Virgil. Quand ils paissent l'herbe du champ.
    \
        Campus. Cic. Un grand champ pres des murs de Rome, ou le peuple s'assembloit pour les affaires publiques. Subaudiendum autem Martius.
    \
        Campus. Cic. Le camp et le lieu ou un chascun de quelque estat qu'il soit, exerce son estudie.
    \
        Prosternitur materies et campus tuis laudibus. Plin. iunior. Est preparee et apprestee. Vide PROSTERNO.

    Dictionarium latinogallicum > campus

  • 89 glisco

    glisco, ĕre - intr. -    - déponent gliscor, même sens: Asell. d. Non. 481, 5 ; Turpil. d. Non. 22, 13. [st1]1 [-] croître, grossir, se développer, s'augmenter.    - asinus paleis gliscit, Col. 7, 1, 1: l'âne s'engraisse avec de la paille. --- cf. 8, 9, 1.    - seditio gliscit in dies, Liv. 42, 2, 2: la sédition croît de jour en jour. --- cf. Plaut. Cap. 558 ; frg F. 5, 74 ; Lucr. 1, 474 ; 5, 1061.    - postquam eo magnificentiae venit res publica, gliscunt singuli, Tac. An. 2, 33: depuis que l'Etat en est venu à ce degré de splendeur, chacun à son tour s'agrandit.    - invidiam sua sponte gliscentem accendere, Liv. 2, 23: attiser la haine qui croît d'elle-même.    - forme déponente gliscor gaudio, Turpil. d. Non. 22, 13: mon coeur se gonfle de joie. [st1]2 [-] abstt se gonfler de joie, de désir.    - Stat. Th. 8, 756; 12, 639.    - avec inf. gliscis regnare, Stat. Th. 3, 73: tu brûles de régner.
    * * *
    glisco, ĕre - intr. -    - déponent gliscor, même sens: Asell. d. Non. 481, 5 ; Turpil. d. Non. 22, 13. [st1]1 [-] croître, grossir, se développer, s'augmenter.    - asinus paleis gliscit, Col. 7, 1, 1: l'âne s'engraisse avec de la paille. --- cf. 8, 9, 1.    - seditio gliscit in dies, Liv. 42, 2, 2: la sédition croît de jour en jour. --- cf. Plaut. Cap. 558 ; frg F. 5, 74 ; Lucr. 1, 474 ; 5, 1061.    - postquam eo magnificentiae venit res publica, gliscunt singuli, Tac. An. 2, 33: depuis que l'Etat en est venu à ce degré de splendeur, chacun à son tour s'agrandit.    - invidiam sua sponte gliscentem accendere, Liv. 2, 23: attiser la haine qui croît d'elle-même.    - forme déponente gliscor gaudio, Turpil. d. Non. 22, 13: mon coeur se gonfle de joie. [st1]2 [-] abstt se gonfler de joie, de désir.    - Stat. Th. 8, 756; 12, 639.    - avec inf. gliscis regnare, Stat. Th. 3, 73: tu brûles de régner.
    * * *
        Glisco, gliscis, gliscere. Plaut. Croistre.
    \
        Numero gliscere. Tacit. Croistre en nombre, S'augmenter.
    \
        Gliscere, dicitur terra. Colum. S'engraissir.

    Dictionarium latinogallicum > glisco

  • 90 praesto

    [ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
    * * *
    [ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
    * * *
    I.
        Praesto, praestas, praestiti, praestitum, penul. corr. et praestatum, pen. prod. praestare. Donner.
    \
        Per seipsum praestare aliquid. Cic. Le faire soymesme.
    \
        Ad quendam modum aliquid praestare. Quintil. Faire en partie et aucunement.
    \
        Amorem praestare. Ouid. Se monstrer ami, Faire en ami.
    \
        Beneuolentiam praestare alicui. Cic. Se monstrer son ami en quelque affaire.
    \
        Fulminibus et ruinae praestare caput. Lucanus. Exposer sa vie à, etc.
    \
        Dignum praestabo me etiam pro laude merentis. Horat. Je me monstreray estre digne des plaisirs et biensfaicts que j'ay receu de toy, je monstreray que je ne suis point ingrat ne indigne des plaisirs que tu m'as faict.
    \
        Diligentiam alicui praestare. Cic. Se porter diligent envers aucun.
    \
        Fauorem praestare et voce et mente. Ouid. Donner faveur, Favoriser.
    \
        Fidem praestare. Ouid. Estre loyal et garder sa foy.
    \
        Fidem suam negotiis alicuius praestare. Cic. Se monstrer loyal és affaires d'aucun.
    \
        Iusiurandum praestare. Plin. iunior. Faire serment solennel.
    \
        Mare tutum praestare. Cic. Rendre la mer sans danger.
    \
        Officium praestare. Cic. Faire son debvoir envers aucun.
    \
        Operam in re militari praestare. Cic. Aider et servir à faire la guerre, Faire chose concernant l'estat de la guerre.
    \
        Principem praestare. Sueton. Faire l'estat et office de prince, Se monstrer prince, Faire en prince.
    \
        Quaestum praestare dicitur res aliqua. Cic. Faire du prouffit, Rendre prouffit.
    \
        Quod petebat praestiti. Plin. iunior. Je luy ay faict ce qu'il demandoit.
    \
        Praestare quod factum est impensae in bellum. Liu. Rembourser les deniers despenduz en la guerre.
    \
        Reuerentiam marito praestare. Plin. iunior. L'avoir en reverence et le craindre, Luy porter honneur et reverence.
    \
        Sapientiam et grauitatem praestare. Cic. Se porter ou maintenir et gouverner sagement et gravement.
    \
        Se incolumem praestare. Cic. S'entretenir en santé, Contregarder sa santé.
    \
        Praestare se propugnatorem libertatis acerrimum. Brutus ad Ciceronem. Defendre vaillamment et vivement la liberté.
    \
        Sedulitatem praestare alicui. Plin. iunior. Estre soigneux en ses affaires.
    \
        Silentium praestare. Liu. Se tenir coy.
    \
        Eximia est virtus praestare silentia rebus. Ouid. C'est une excellente vertu que de se scavoir taire, et avoir bonne bouche.
    \
        Spem suam praestare deis. Lucan. Esperer en Dieu, Mettre son esperance en Dieu.
    \
        Praesta te eum, qui mihi a teneris vnguiculis es cognitus. Cic. Monstre toy tel que, etc.
    \
        Vicem alicuius rei praestare. Plin. Servir au lieu d'elle.
    \
        Vltima praestare iucunda. Cic. Faire que l'issue de quelque chose soit joyeuse.
    \
        Praestare aliquem ante aedeis. Plaut. L'amener devant l'huis.
    \
        Praestare. Cic. Respondre et s'obliger de tout le dommage qui pourroit advenir de quelque chose.
    \
        Quancunque ei fidem dederis, praestabo. Cic. Tout ce que tu feras avec luy, je l'auray pour aggreable, et le tiendray pour faict.
    \
        Non modo facta, sed etiam dicta omnia praestanda nobis sunt. Cic. Nous en debvons respondre, On ne s'en prendra qu'à nous.
    \
        Ea conditione gesseram, vt meum factum semper omnes praestare, tuerique deberent. Cic. Defendre.
    \
        Praestare culpam. Cic. Prendre le danger et la charge sur soy de quelque chose.
    \
        Nihil est sapientis praestare, nisi culpam. Cic. Un sage n'est tenu de respondre, sinon de ce qui advient par sa faulte, et non point de ce qui advient par fortune.
    \
        Emptori damnum praestare. Cic. Luy satisfaire et le rembourser des dommages et interests qu'il a souffert.
    \
        Fidem praestare. Cic. Estre loyal et garder sa foy.
    \
        Fidem praestare publicam. Liu. Quand le Consul et Magistrat tient ce qu'il a promis à aucun.
    \
        Promissum praestare. Liu. Tenir sa promesse.
    \
        Non possum praestare quid quisque nos dixisse dicat. Cic. Je ne peulx pas respondre de tout ce qu'on m'a chargé d'avoir dict.
    \
        Praestare nihil debeo. Cic. On ne s'en scauroit prendre sur moy, On ne m'en scauroit rien demander.
    \
        Messalam Caesari praestabo. Cic. Di à Cesar que je luy responds de Messala, Je luy gaigneray, et feray qu'il sera son ami, et ne fera rien contre luy, ains tout ce qu'il vouldra.
    \
        Praestare Rempub. Cic. La conserver et maintenir.
    \
        Praestare, cum solo datiuo. Estre meilleur ou plus excellent, Passer aucun en quelque chose.
    \
        Di immortales, homini homo quid praestat! Terent. O mon Dieu, de combien les uns sont plus excellents que les autres!
    \
        Hac re maxime bestiis praestant, quod loqui possunt. Cic. En ce sont beaucoup plus excellents que les bestes, etc.
    \
        AEtate alteri praestare. Cic. Estre plus aagé que luy, Le surpasser en aage.
    \
        Datiuus nonnunquam tacetur. Columella, Quanuis candore praestet, pondere tamen vincitur. Ja soit qu'il soit plus blanc que les autres, etc.
    \
        Ingenio praestare. Lucret. Estre le plus ingenieux.
    \
        Iuris Ciuilis intelligentia, atque omni prudentiae genere Mutius praestitit. Cic. Il a esté excellent en, etc.
    \
        Accusatiuum cum ablatiuo aliquando regit. Quintilianus, Praestat ingenio alius alium. Les uns ont meilleur esprit, que les autres.
    \
        Ablatiuum subticuit Virgilius, dicens, Ibo animis contra, vel magnum praestet Achillem. Et fust il plus vaillant que Achilles.
    \
        Ciuitas magna, et inter Belgas authoritate, ac hominum multitudine praestabat. Caesar. Qui avoit plus d'authorité, et estoit plus peuplee que les autres.
    \
        Praestat, Impersonaliter, pro Melius est, et datiuo construitur: vt, Praestat furi hic suspendi, quam apud inferos ardere. Il luy vault mieulx d'estre ici, etc.
    II.
        Praesto, Aduerbium, vt vult Sipontinus: alii nomen indeclinabile omn. gen. esse volunt: significat Praesens sum. Verbo SVM, ES, EST iungitur. Plaut. Estre present.
    \
        Dixeram me domi praesto fore. Plautus. Que je seroye en la maison.
    \
        Hero vt omnibus in locis praesto siem. Plaut. Que je luy soye prest en tout lieu.
    \
        Ibi mihi praesto fuit L. Lucilius cum literis. Cic. Là je le trouvay avec lettres, Là se rendit Lucilius avec, etc.
    \
        Praesto est. Terent. Le voici.
    \
        Praesto adest: Poetice, pro Praesto est. Terentius, - domi Praesto apud me esse aiunt. Terent. On dit qu'il est chez moy.
    \
        Praesto esse alicui. Cic. Assister à aucun, et luy aider.
    \
        Hirundines aestiuo tempore praesto sunt, frigore pulsae recedunt. Author ad Heren. Viennent, Apparoissent.
    \
        Ad horam octauam praesto est. Cic. Il se rend là à l'heure de huit heures.
    \
        Quod cogitaris, nisi id ad nutum tuum praesto fuerit. Cicero. S'il n'est prest et appareillé.

    Dictionarium latinogallicum > praesto

  • 91 quandoque

    [st1]1 [-] quandōquĕ: a - à quelque moment que, quand; chaque fois que.    - indignor, quandoque bonus dormitat Homerus, Hor. A. P. 359: je suis furieux quand il arrive au bon Homère de sommeiller.    - quandoque trahet feroces per sacrum clivum... Sicambros, Hor. C. 4: quand, sur les degrés sacrés, il traînera les farouches Sigambres.    - quandoque ultimus dies venerit, Sen.: quand le dernier jour arrivera. b - du moment que, puisque.    - quandoque hisce homines foedus ictum iri spoponderunt, Liv. 9, 10, 9: puisque les personnes ici présentes ont promis qu'un traité serait conclu.    - quandoque tu nullā umquam mihi in cupiditate defuisti, Cic. Verr. 2, 3, 80, 187: puisque vous n'avez jamais manqué de me servir dans ma cupidité. c - un jour ou l'autre.    - ne quandoque parvus hic ignis incendium ingens exsuscitet, Liv. 21, 3, 6: pour empêcher cette petite étincelle de faire un jour ou l'autre un gigantesque incendie.    - et tu, Galba, quandoque degustabis imperium, Tac. An. 6, 20: et toi, Galba, tu goûteras un jour ou l'autre à l'empire.    - nonnumquam per duos menses durat: quandoque brevius finitur, Cels. 6, 6:    - quandoque fiunt trabes, quandoque clipei, Sen. Q. N. 1, 1, 15; Col. 7, 3, 13.    - quandoque... quandoque, Sen. Nat. 1, 1, 15: tantôt... tantôt. [st1]2 [-] quandōquĕ: c. et quando.
    * * *
    [st1]1 [-] quandōquĕ: a - à quelque moment que, quand; chaque fois que.    - indignor, quandoque bonus dormitat Homerus, Hor. A. P. 359: je suis furieux quand il arrive au bon Homère de sommeiller.    - quandoque trahet feroces per sacrum clivum... Sicambros, Hor. C. 4: quand, sur les degrés sacrés, il traînera les farouches Sigambres.    - quandoque ultimus dies venerit, Sen.: quand le dernier jour arrivera. b - du moment que, puisque.    - quandoque hisce homines foedus ictum iri spoponderunt, Liv. 9, 10, 9: puisque les personnes ici présentes ont promis qu'un traité serait conclu.    - quandoque tu nullā umquam mihi in cupiditate defuisti, Cic. Verr. 2, 3, 80, 187: puisque vous n'avez jamais manqué de me servir dans ma cupidité. c - un jour ou l'autre.    - ne quandoque parvus hic ignis incendium ingens exsuscitet, Liv. 21, 3, 6: pour empêcher cette petite étincelle de faire un jour ou l'autre un gigantesque incendie.    - et tu, Galba, quandoque degustabis imperium, Tac. An. 6, 20: et toi, Galba, tu goûteras un jour ou l'autre à l'empire.    - nonnumquam per duos menses durat: quandoque brevius finitur, Cels. 6, 6:    - quandoque fiunt trabes, quandoque clipei, Sen. Q. N. 1, 1, 15; Col. 7, 3, 13.    - quandoque... quandoque, Sen. Nat. 1, 1, 15: tantôt... tantôt. [st1]2 [-] quandōquĕ: c. et quando.
    * * *
        Quandoque, pen. prod. Aduerbium temporis. Horat. Cic. Aucunesfois, Quelque fois, Par fois.
    \
        Quandoque, pro Quandocunque. Horat. Toutesfois et quantes, Toutes et quantes fois.

    Dictionarium latinogallicum > quandoque

  • 92 ratio

    rătĭo, ōnis, f. [reor, ratus]    - voir l'article ratio de Gaffiot. [st1]1 [-] calcul.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil. 204: compter sur ses doigts.    - rationem puta, Plaut. Most. 297: compte, calcule.    - ratione inita, Caes. BG. 7, 71, 4: le calcul fait, tout compte fait.    - au fig. vix ratio iniri potest... Caes. BG. 7, 24, 4 ; Liv. 29, 17, 19: c'est à peine possible de calculer (de déterminer)...    - au fig. subducta utilitatis ratione, Cic. Fin. 2, 78: en faisant le calcul de l'intérêt.    - rationem ducere, Cic. Verr. 2, 129: calculer, supputer.    - au plur. rationibus subductis, Cic. Fam. 1, 9, 10: après avoir établi mes calculs.    - au fig. periculi sui rationes, Cic. Verr. 5, 105: les calculs de ses risques. [st1]2 [-] résultat du calcul, évaluation, chiffre.    - istaec ratio maxumast, Plaut. Trin. 413: c'est là le plus gros chiffre.    - ad mensurae exiguam rationem, Cic. Verr. 3, 215: selon une faible évaluation de la mesure, selon une mesure chichement établie.    - ad nostrorum annalium rationem, Cic. Br. 49: par rapport à l'évaluation de nos annales, par rapport au chiffre de nos années d'existence historique (cf. ut populi Romani aetas est, Cic. Br. 39: par rapport à l'âge du peuple romain).    - pro ratione pecuniae, Cic. Att. 6, 35: vu l'évaluation de la somme, vu le chiffre.    - au fig. ad meam rationem, Cic. Verr. 4, 13: par rapport à moi.    - ad antiquae religionis rationem, Cic. Verr. 4, 10, par rapport aux scrupules d'autrefois. [st1]3 [-] compte (au pr. et au fig.)    - putatur ratio cum argentario... Plaut. Aul. 527: on fait le compte avec le banquier...    - ubi disputatast ratio cum argentario, Plaut. Aul. 528: quand on s'est mis d'accord sur le compte avec le banquier.    - ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael.: les recettes et les dépenses, la balance.    - ratio accepti atque expensi, Plaut.: les recettes et les dépenses, la balance.    - bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit, Plaut. Most. 304: nous avons des comptes de recettes et dépenses qui se balancent exactement.    - ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 59: pour que la balance soit égale entre le reçu et le donné.    - rationem et numerum habere, Cic. Verr. 5, 71: avoir le compte et le chiffre exacts.    - rationem habere + gén. ou ut + subj.: tenir compte de, se soucier de, se rendre compte de, prendre en compte.    - ejus absentis rationem habere, Caes. BC. 1: tenir compte de son absence.    - habere rationem posteritatis, Caes. BC. 1, 13: tenir compte de l'avenir.    - salutis suae rationem ducere, Cic.: tenir compte de son salut, songer à son salut.    - habebant rationem quotidie piratarum, Cic. Verr. 5, 71: ils tenaient un compte journalier des pirates, cf. Caes. BG. 6, 19, 2.    - habenda ratio est ut... Cic. Lael. 24, 89: il faut prendre soin de...    - avec sub. inter. habeo rationem quid a populo Romano acceperim, Cic. Verr. 2, 5, 14 § 36: je me rends compte de ce que j'ai reçu du peuple romain.    - neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam venisse, Cic. Verr. 2, 5, 15: et tu ne t'es pas rendu compte que cette fonction était tombée sur le plus fou des hommes.    - quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, Caes. BG. 1, 29, 1: sur ces registres était consigné un compte nominatif de tous ceux qui avaient émigré, cf. Cic. Phil. 5, 16.    - rationem reddere, Plaut. Men. 206; Cic. Verr. 4. 140: rendre un compte, remettre un compte.    - quattuor minae periere, ut ratio redditur, Plaut. Men. 1, 3, 23: les quatre mines sont perdues quand on fait le compte.    - rationem referre, Cic. Verr. 1, 98: rendre un compte, remettre un compte.    - pecuniam in rationem inducere, Cic. Verr. 1, 106: porter une somme en compte.    - septem millia. Py. tantum esse oportet: recte rationem tenes, Plaut. Mil. 1, 1, 47: sept mille. Py. ça doit être tout: tu comptes bien.    - grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant, Cic. Verr. 2, 1, 41, 106: ils ne voyaient pas de quelle manière ils pourraient porter en compte une somme considérable.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil.: compter sur ses doigts.    - au plur. rationes referre, Cic. Fam. 5, 20, 1; rationes conferre, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes conficere, Cic. Att. 6, 7, 2: rendre, remettre des comptes; les rapprocher, les collationner, les dresser; les arrêter d'une manière définitive.    - rationes deponere, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes relinquere, Cic. Att. 6, 7, 2: déposer ses comptes (en parl. du magistrat qui quitte sa prov.), les laisser (dans les deux principales villes de la province, Cic. Fam. 5, 20, 2).    - rationes totidem verbis referre ad aerarium, Cic. Fam. 5, 20, 2: remettre au trésor une copie textuelle de ses comptes.    - rationes societatis, Cic. Quinct. 19: les comptes d'une société.    - au fig. rationem reddere alicujus rei, Cic. Caec. 28: rendre compte de qqch.    - rationem reddere de aliqua re, Cic. Verr. 4, 141: rendre compte de qqch.    - uter igitur facilius suae sententiae rationem redderet, isne qui... an ille qui...? Cic. Clu.: qui donc rendrait plus facilement compte de son vote, celui qui... ou celui qui...?    - tibi ego rationem reddam? Plaut. Aul. 1, 1, 6: faut-il que je te rende des comptes?    - ab aliquo rationem reposcere, Caes. BG. 5, 30, 2: réclamer des comptes à qqn.    - ut habere rationem possis, quo loco me... convenias, Cic. Fam. 3, 6, 6: pour que tu puisses calculer l'endroit où me joindre...    - clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cic. Planc. 66: (ce mot de Caton) que les grands hommes doivent produire le compte (la justification) aussi bien de leurs loisirs que de leurs occupations.    - petitionis tuae ratio mihi semper fuit explorata, Cic. Fam. 15, 13, 1: j'ai toujours considéré le compte de ta candidature comme réglé (le succès assuré).    - non habet explicatam aut exploratam rationem salutis suae, Cic. Fam. 6, 1: l'affaire de son salut n'est pas mise au net pour lui ni assurée.    - corporis bona facilem quamdam rationem habere censebant, Cic. Fin. 4, 19: les biens du corps, selon eux, comportaient un règlement facile (question facile à résoudre). [st1]4 [-] registre, rôle.    - ratio carceris, Cic. Verr. 5, 147: le registre d'écrou.    - rationes imperii, Suet. Calig. 16.: les comptes de l'empire. [st1]5 [-] compte des opérations que l'on fait avec qqn, relations commerciales, d'intérêts; affaires, intérêts.    - magnae pecuniae rationem habere cum aliquo, Cic. Verr. 2, 187: être en compte avec qqn pour des sommes importantes.    - istos inter se non res, non ratio conjunxit, Cic. Verr. 3, 22: ces individus furent unis entre eux non point par les affaires, non point par les comptes.    - cf. Cic. Verr. 2. 172; 5, 8 ; Plaut. Amp. 4; Plaut. Ps. 626.    - de tota illa ratione atque re Gallicana, Cic. Quinct. 15: sur tout ce qui concernait ces opérations et ces propriétés de Gaule.    - omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, Cic. Quinct. 75: tous ceux avec qui il est ou a été en relations d'affaires.    - quae ratio tibi cum eo intercesserat? Cic. Com. 41: quel compte était intervenu entre lui et toi? cf. Cic. Verr. 2, 188.    - magnā ratione cum aliquo contractā, Cic. Sull. 56: un grand compte étant à régler avec qqn.    - haec ratio pecuniarum, Cic. Pomp. 19: ces comptes d'argent, ce mouvement d'argent.    - au fig. agricolae habent rationem cum terra, Cic. CM 51: les laboureurs sont en affaires avec le sol, ont affaire au sol.    - cum omnibus Musis rationem habere, Cic. Att. 2, 5, 2: nouer des relations, entrer en commerce avec toutes les Muses.    - pacis quae potest esse cum eo ratio? Cic. Phil. 4, 14: quels rapports la paix peut-elle avoir avec lui?    - publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, Cic. Pomp. 17: les publicains ont transporté dans cette province leurs intérêts et leurs ressources.    - non est alienum meis rationibus istum... reservari, Cic. Verr. 5, 173: il n'est pas contraire à mes intérêts que cet homme soit réservé à... ; cf. Cic. Fam. 3, 10, 5. [st1]6 [-] calcul, compte, considération, égard.    - rationem alicujus rei ducere, Cic. Amer. 128: tenir compte de qqch, cf. Cic. Caecil. 16 ; Quinct. 53 ; Fam. 7, 3, 1.    - duxi meam rationem, Cic. Att. 8, 11 D, 7: j'ai tenu compte de moi, de mes intérêts, cf. Cic. Verr. 1, 126.    - valetudinis, rei familiaris habere rationem, Cic. Fin. 5, 48: tenir compte de sa santé, de son patrimoine.    - habuit victoriae rationem, habuit humanitatis, Cic. Verr. 4, 120: il tint compte de.. = il fit la part de la victoire, la part de l'humanité.    - sauciorum et aegrorum habitā ratione, Caes. BC. 3, 75, 1: en tenant compte des..., en ayant égard aux blessés et aux malades.    - hanc rationem habere, Cic. Verr. 5, 101 = hujus rei rationem: tenir compte de cela, réfléchir à cela.    - habeo rationem quid... acceperim, Cic. Verr. 5, 36: je me rends compte de la mission que j'ai reçue...    - neque illud rationis habuisti + prop. inf. Cic. Verr. 5, 38: tu n'as pas pris en considération que..., cf. Cic. Verr. 2, 70.    - habuisti rationem, ut mihi consuleres, Cic. Fam. 3, 5, 1: tu as pris en considération (de veiller à mes intérêts) le soin de mes intérêts.    - occurrebat illa ratio: quid Cleomene fiet? Cic. Verr. 5, 104: à sa pensée se présentait ce calcul (ces considérations, réflexions): quel sera le sort de Cléomène?    - similis ratio pudoris, Cic. Caec. 77: la même considération de pudeur.    - praecipere tempestatum rationem et praedonum et locorum, Cic. Mur. 4: enseigner la considération de = recommander d'avoir égard aux tempêtes, aux pirates, aux passages dangereux.    - propter rationem brevitatis, Cic. Verr. 1, 103: en considération de la brièveté.    - propter aerariam rationem, Cic. Quinct. 17: parce qu'il fallait tenir compte de la monnaie (de la différence des monnaies). [st1]7 [-] système, procédé, méthode, plan...    - tua ratio est, ut... Cic. Verr. pr. 34: ta méthode est de..., cf. Cic. de Or. 2, 292.    - inita ratio est, ut... Cic. Rep. 2, 61: on inaugura un nouveau système, à savoir...    - reperta est eadem istius ratio in praesidiis, quae in classibus, Cic. Verr. 5, 87: son système se retrouva le même en fait de garnisons qu'en fait de flottes.    - haec in philosophia ratio contra omnia disserendi, Cic. Nat. 1, 11: cette méthode philosophique d'argumenter contre tout.    - vitae meae rationes ab ineunte aetate susceptae, Cic. Pomp. 1: le plan de conduite que j'ai adopté depuis ma jeunesse.    - novae bellandi rationes, Caes. BC. 3, 50, 1: de nouvelles méthodes de guerroyer.    - magis decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: ** la méthode qui consiste à trancher (un conflit)** = le règlement concerté plutôt que le courage placé dans un combat.    - ratio inveniendi officii, Cic. Off. 1, 107 (= inventio officii): la découverte du devoir.    - quae omnia perfacilem rationem habent reprehendendi, Cic. Col. 62: tout cela comporte une critique très facile.    - ratio rogandi, Cic. Inv. 52: le procédé de l'interrogation, l'interrogation.    - ratio disserendi, Cic. Br. 120: l'art d'argumenter, la dialectique.    - praecipiendi ratio, Cic. Q. 1, 1, 18: le ton du précepte. [st1]8 [-] évaluation d'une chose: système, manière d'être, aspect, état, disposition, régime...    - cum duplex ratio sit orationis, Cic. Off. 2, 48: comme la parole (l'éloquence) a deux formes.    - judicia, quorum ratio duplex est, Cic. Off. 2, 49: les affaires judiciaires qui ont une double modalité (l'accusation, la défense), cf. Cic. Off. 2, 52.    - explicare rationes rerum civilium, Cic. Rep. 1, 13: exposer les systèmes, les organisations, les régimes politiques.    - ratio comitiorum, Cic. Mur. 35: le régime des comices, des élections.    - propter rationem Gallici belli, Cic. Prov. 19: à cause du caractère particulier de la guerre contre les Gaulois.    - tripartita ab iis inducitur ratio bonorum, Cic. Ac. 1, 21: ils présentent trois espèces de biens.    - castrensis ratio, Cic. Col. 11: la manière des camps, la vie des camps.    - ad novos casus temporum novorum consiliorum rationes accommodare, Cic. Pomp. 60: à des conjonctures nouvelles approprier un système de mesures nouvelles.    - hoc genus inest in ratione rerum, Cic. de Or. 2, 47: ce genre est dans la nature des choses.    - rerum ratio, verborum ratio, Cic. de Or. 2, 63: l'économie des faits, des mots, disposition des faits, des mots.    - mentis ratio perfecta, Cic. Fin. 5, 40: un parfait état de l'intelligence.    - ratio atque inclinatio temporum, Cic. Verr. 5, 177: l'état des circonstances et le sens où elles inclinent.    - mei rationem officii confido esse persolutam, Cic. Verr. 5, 177, j'ai la conviction que tout ce que comporte mon devoir est accompli.    - quemadmodum esset ei ratio totius belli descripta, edocui, Cic. Cat. 2, 13: j'ai montré comment le plan de toute la guerre était arrêté pour lui.    - ratio ordoque agminis, Caes. BG. 2, 19, 1: la disposition et l'ordre de la colonne.    - rationem pontis hanc instituit, Caes. BG. 4, 17, 3: il fixa pour le pont la disposition suivante.    - instituta ratio, Cic. Or. 162: plan fixé.    - ratio judiciorum, Cic Br. 306: organisation, fonctionnement des tribunaux.    - ratio rerum civilium, Cic. Rep. 2, 52: une organisation politique.    - rationes civitatum, Cic. Rep. 2, 22: des organisations politiques.    - haec eadem est nostrae rationis regio et via, Cic. Verr. 5, 181: voilà également la direction et la voie (**de mon système, de mon plan de vie**), que ma vie se propose.    - eadem ratione, Cic. Cat. 3, 11: de la même manière.    - eadem ratione, qua pridie... Caes. BG. 5, 40, 3: de la même manière que la veille.    - longe alia ratione... atque... Caes. BG. 7, 14, 2: d'une tout autre manière que...    - omni ratione, Caes. BC. 1, 65, 5: par tous les moyens.    - nulla ratione, Caes. BC. 1, 70: par aucun moyen, cf. Caes. BC 3, 85, 2 ; Cic. Balb. 62.    - quibus rationibus, Caes. BC. 3, 83, 4: par quels moyens, cf. Caes. BC. 3, 18; 3, 58; Cic. CM 6 ; etc.    - honestis rationibus, Cic. R. Post. 38: par des moyens honorables. [st1]9 [-] évaluation de ce que comporte, de ce qu'embrasse une chose: son champ, son domaine, sa sphère, son cadre; parti (politique).    - in rationem utilitatis cadere, Cic. Off. 1, 9: rentrer dans le calcul de l'utile = se rapporter à l'utile, au domaine, au chapitre de l'utile.    - haec res non solum ex domestica est ratione, attingit etiam bellicam, Cic. Off. 1, 76: cet acte n'est pas seulement de l'ordre des faits civils, il touche aussi à l'ordre des faits guerriers.    - in dissimili ratione, Cic. Cat. 2, 9: dans une autre sphère, dans un ordre de choses différent.    - in eam rationem loqui, Cic. Verr. 1, 69, parler dans cet ordre d'idées, dans ce sens.    - epistolis tuis in eamdem rationem scriptis, Cic. Att. 1, 11, 1: tes lettres étant écrites dans le même sens.    - popularis ratio, Cic. Sest. 101: démocratie, parti démocratique, cf. Cic. Balb. 58. [st1]10 [-] faculté de calculer, de raisonner, raison, jugement, intelligence; manière de faire raisonnable, judicieuse.    - homo, quod rationis est particeps, Cic. Off. 1, 11: l'homme, parce qu'il a en partage la raison.    - recta ratio, absoluta ratio, Cic. Tusc 4, 34; 5, 39: droite raison, raison parfaite.    - minari ratio non erat, Cic Verr. pr. 24: il n'était pas raisonnable de menacer.    - nulla ratio est amittere... Cic. Caec. 15: ce n'est pas du tout raisonnable de laisser échapper...    - ratione voluptatem sequi, Cic. Fin. 1, 32: rechercher le plaisir judicieusement.    - ratione facere, Cic. Att. 12, 4, 3: agir judicieusement.    - intervallis pro rata parte ratione distinctis, Cic. Rep. 6, 18: avec des intervalles calculés suivant des proportions judicieuses.    - declinatio, cum ratione fiet... Cic. Tusc. 4, 13: quand on se détournera du mal par des moyens raisonnables... [st1]11 [-] explication qui rend compte d'une chose, explication, raison.    - causa et ratio efficiens magnos viros, Cic. Off. 1, 67: la cause et la raison qui produisent les grandes âmes.    - quorum omnium causas si a Chrysippo quaeram, numquam illa dicet facta fortuito naturalemque rationem omnium reddet, Cic. Div. 2, 61: si je demande à Chrysippe la cause de tous ces phénomènes, jamais il ne dira qu'ils sont l'effet du hasard, il donnera de tous une explication naturelle.    - quorum omnium una ratio est, Cic. Div. 2, 60: pour tous ces phénomènes, il n'y a qu'une seule explication.    - tempestates saepe improviso nulla ex certa ratione, obscura aliqua ex causa concitantur, Cic. Mur 36: les tempêtes souvent s'élèvent à l'improviste sans que rien de précis les explique, par on ne sait quelle cause obscure.    - facti si non bonam, at aliquam rationem adferre, Cic. Verr. 3, 195: donner d'une action une raison sinon bonne du moins existante.    - mei consilii causa ratioque, Cic. Caecil. 1: la cause et la raison de ma détermination. [st1]12 [-] raison, considération, raisonnement; argumentation; ce qui est fondé sur la raison.    - aliquid confirmare argumentis ac rationibus, Cic. de Or. 2, 80: prouver qqch par des arguments et des raisonnements, cf. Cic. Or. 44.    - rationibus conquisitis, Cic. Fin. 1, 31: avec des considérations bien choisies, cf. Cic. Tusc. 1, 116, Rep. 1, 4, etc.    - bonae tuae istae rationes, Ter. Ad. 836: ces belles considérations que tu débites.    - causae ratio, Cic. Inv. 1, 18: le raisonnement sur lequel repose une cause.    - nihil rationis adfers, quamobrem adimi civitas possit, Cic. Caec. 96: tu n'apportes aucune raison qui justifie qu'on puisse enlever le droit de cité, cf. Cic. Verr. 2, 115.    - rationem concludere, Cic. Nat. 2, 22: conclure un raisonnement, cf. Cic. Nat. 3, 23; Div. 2, 25; etc.    - necessaria mathematicorum ratione concludere, Cic. Fin. 5, 9: arriver à des conclusions par la rigueur d'un raisonnement mathématique.    - quae ratione docentur et via, Cic. Or. 116, ce que l'on enseigne d'une façon rationnelle et méthodique, cf. Cic. Or. 10; Fin 1, 29.    - ratione et numero moveri, Cic. Nat. 2, 43: avoir des mouvements rationnels et rythmés. [st1]13 [-] théorie, principes théoriques, doctrine, système scientifique, art.    - sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, dijudicant, Cic. de Or. 3, 195: sans posséder aucune science particulière, aucune connaissance théorique, ils savent discerner dans les réalisations des sciences et des théories ce qui est bien et mal.    - de ratione Latine loquendi scripsit, Cic. Br. 253: il écrivit sur la théorie du pur langage latin.    - rei militaris ratio et ordo, Caes. BG. 2, 22, 1: les règles théoriques et le dispositif que fixe l'art militaire, cf. Caes. BG 4, 23, 5.    - ratio atque usus belli, Caes. BG. 4, 1, 6: la théorie et la pratique de la guerre, cf. Cic. de Or. 3, 80.    - Epicuri ratio, Cic. Fin. 1, 13: la théorie d'Epicure.    - Cynicorum ratio, Cic. Off. 1, 148: la doctrine des Cyniques.    - (si est in me) hujus rei ratio aliqua, Cic. Arch. 1: si j'ai en la matière quelques connaissances théoriques.    - mea sic est ratio, Ter. Ad. 60: voici ma théorie, ma doctrine, cf. Cic. Fin. 5, 12; Tusc. 5, 108, etc.    - oratio quidem ipsa propria est hujus unius rationis, de qua quaerimus, Cic. de Or, 1, 49: en tout cas le style lui-même appartient uniquement à cet art sur lequel porte notre enquête.    - ratio dicendi: (souvent) art oratoire, cf. Cic. de Or. 1, 4 ; 1, 12, etc.
    * * *
    rătĭo, ōnis, f. [reor, ratus]    - voir l'article ratio de Gaffiot. [st1]1 [-] calcul.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil. 204: compter sur ses doigts.    - rationem puta, Plaut. Most. 297: compte, calcule.    - ratione inita, Caes. BG. 7, 71, 4: le calcul fait, tout compte fait.    - au fig. vix ratio iniri potest... Caes. BG. 7, 24, 4 ; Liv. 29, 17, 19: c'est à peine possible de calculer (de déterminer)...    - au fig. subducta utilitatis ratione, Cic. Fin. 2, 78: en faisant le calcul de l'intérêt.    - rationem ducere, Cic. Verr. 2, 129: calculer, supputer.    - au plur. rationibus subductis, Cic. Fam. 1, 9, 10: après avoir établi mes calculs.    - au fig. periculi sui rationes, Cic. Verr. 5, 105: les calculs de ses risques. [st1]2 [-] résultat du calcul, évaluation, chiffre.    - istaec ratio maxumast, Plaut. Trin. 413: c'est là le plus gros chiffre.    - ad mensurae exiguam rationem, Cic. Verr. 3, 215: selon une faible évaluation de la mesure, selon une mesure chichement établie.    - ad nostrorum annalium rationem, Cic. Br. 49: par rapport à l'évaluation de nos annales, par rapport au chiffre de nos années d'existence historique (cf. ut populi Romani aetas est, Cic. Br. 39: par rapport à l'âge du peuple romain).    - pro ratione pecuniae, Cic. Att. 6, 35: vu l'évaluation de la somme, vu le chiffre.    - au fig. ad meam rationem, Cic. Verr. 4, 13: par rapport à moi.    - ad antiquae religionis rationem, Cic. Verr. 4, 10, par rapport aux scrupules d'autrefois. [st1]3 [-] compte (au pr. et au fig.)    - putatur ratio cum argentario... Plaut. Aul. 527: on fait le compte avec le banquier...    - ubi disputatast ratio cum argentario, Plaut. Aul. 528: quand on s'est mis d'accord sur le compte avec le banquier.    - ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael.: les recettes et les dépenses, la balance.    - ratio accepti atque expensi, Plaut.: les recettes et les dépenses, la balance.    - bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit, Plaut. Most. 304: nous avons des comptes de recettes et dépenses qui se balancent exactement.    - ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 59: pour que la balance soit égale entre le reçu et le donné.    - rationem et numerum habere, Cic. Verr. 5, 71: avoir le compte et le chiffre exacts.    - rationem habere + gén. ou ut + subj.: tenir compte de, se soucier de, se rendre compte de, prendre en compte.    - ejus absentis rationem habere, Caes. BC. 1: tenir compte de son absence.    - habere rationem posteritatis, Caes. BC. 1, 13: tenir compte de l'avenir.    - salutis suae rationem ducere, Cic.: tenir compte de son salut, songer à son salut.    - habebant rationem quotidie piratarum, Cic. Verr. 5, 71: ils tenaient un compte journalier des pirates, cf. Caes. BG. 6, 19, 2.    - habenda ratio est ut... Cic. Lael. 24, 89: il faut prendre soin de...    - avec sub. inter. habeo rationem quid a populo Romano acceperim, Cic. Verr. 2, 5, 14 § 36: je me rends compte de ce que j'ai reçu du peuple romain.    - neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam venisse, Cic. Verr. 2, 5, 15: et tu ne t'es pas rendu compte que cette fonction était tombée sur le plus fou des hommes.    - quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, Caes. BG. 1, 29, 1: sur ces registres était consigné un compte nominatif de tous ceux qui avaient émigré, cf. Cic. Phil. 5, 16.    - rationem reddere, Plaut. Men. 206; Cic. Verr. 4. 140: rendre un compte, remettre un compte.    - quattuor minae periere, ut ratio redditur, Plaut. Men. 1, 3, 23: les quatre mines sont perdues quand on fait le compte.    - rationem referre, Cic. Verr. 1, 98: rendre un compte, remettre un compte.    - pecuniam in rationem inducere, Cic. Verr. 1, 106: porter une somme en compte.    - septem millia. Py. tantum esse oportet: recte rationem tenes, Plaut. Mil. 1, 1, 47: sept mille. Py. ça doit être tout: tu comptes bien.    - grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant, Cic. Verr. 2, 1, 41, 106: ils ne voyaient pas de quelle manière ils pourraient porter en compte une somme considérable.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil.: compter sur ses doigts.    - au plur. rationes referre, Cic. Fam. 5, 20, 1; rationes conferre, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes conficere, Cic. Att. 6, 7, 2: rendre, remettre des comptes; les rapprocher, les collationner, les dresser; les arrêter d'une manière définitive.    - rationes deponere, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes relinquere, Cic. Att. 6, 7, 2: déposer ses comptes (en parl. du magistrat qui quitte sa prov.), les laisser (dans les deux principales villes de la province, Cic. Fam. 5, 20, 2).    - rationes totidem verbis referre ad aerarium, Cic. Fam. 5, 20, 2: remettre au trésor une copie textuelle de ses comptes.    - rationes societatis, Cic. Quinct. 19: les comptes d'une société.    - au fig. rationem reddere alicujus rei, Cic. Caec. 28: rendre compte de qqch.    - rationem reddere de aliqua re, Cic. Verr. 4, 141: rendre compte de qqch.    - uter igitur facilius suae sententiae rationem redderet, isne qui... an ille qui...? Cic. Clu.: qui donc rendrait plus facilement compte de son vote, celui qui... ou celui qui...?    - tibi ego rationem reddam? Plaut. Aul. 1, 1, 6: faut-il que je te rende des comptes?    - ab aliquo rationem reposcere, Caes. BG. 5, 30, 2: réclamer des comptes à qqn.    - ut habere rationem possis, quo loco me... convenias, Cic. Fam. 3, 6, 6: pour que tu puisses calculer l'endroit où me joindre...    - clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cic. Planc. 66: (ce mot de Caton) que les grands hommes doivent produire le compte (la justification) aussi bien de leurs loisirs que de leurs occupations.    - petitionis tuae ratio mihi semper fuit explorata, Cic. Fam. 15, 13, 1: j'ai toujours considéré le compte de ta candidature comme réglé (le succès assuré).    - non habet explicatam aut exploratam rationem salutis suae, Cic. Fam. 6, 1: l'affaire de son salut n'est pas mise au net pour lui ni assurée.    - corporis bona facilem quamdam rationem habere censebant, Cic. Fin. 4, 19: les biens du corps, selon eux, comportaient un règlement facile (question facile à résoudre). [st1]4 [-] registre, rôle.    - ratio carceris, Cic. Verr. 5, 147: le registre d'écrou.    - rationes imperii, Suet. Calig. 16.: les comptes de l'empire. [st1]5 [-] compte des opérations que l'on fait avec qqn, relations commerciales, d'intérêts; affaires, intérêts.    - magnae pecuniae rationem habere cum aliquo, Cic. Verr. 2, 187: être en compte avec qqn pour des sommes importantes.    - istos inter se non res, non ratio conjunxit, Cic. Verr. 3, 22: ces individus furent unis entre eux non point par les affaires, non point par les comptes.    - cf. Cic. Verr. 2. 172; 5, 8 ; Plaut. Amp. 4; Plaut. Ps. 626.    - de tota illa ratione atque re Gallicana, Cic. Quinct. 15: sur tout ce qui concernait ces opérations et ces propriétés de Gaule.    - omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, Cic. Quinct. 75: tous ceux avec qui il est ou a été en relations d'affaires.    - quae ratio tibi cum eo intercesserat? Cic. Com. 41: quel compte était intervenu entre lui et toi? cf. Cic. Verr. 2, 188.    - magnā ratione cum aliquo contractā, Cic. Sull. 56: un grand compte étant à régler avec qqn.    - haec ratio pecuniarum, Cic. Pomp. 19: ces comptes d'argent, ce mouvement d'argent.    - au fig. agricolae habent rationem cum terra, Cic. CM 51: les laboureurs sont en affaires avec le sol, ont affaire au sol.    - cum omnibus Musis rationem habere, Cic. Att. 2, 5, 2: nouer des relations, entrer en commerce avec toutes les Muses.    - pacis quae potest esse cum eo ratio? Cic. Phil. 4, 14: quels rapports la paix peut-elle avoir avec lui?    - publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, Cic. Pomp. 17: les publicains ont transporté dans cette province leurs intérêts et leurs ressources.    - non est alienum meis rationibus istum... reservari, Cic. Verr. 5, 173: il n'est pas contraire à mes intérêts que cet homme soit réservé à... ; cf. Cic. Fam. 3, 10, 5. [st1]6 [-] calcul, compte, considération, égard.    - rationem alicujus rei ducere, Cic. Amer. 128: tenir compte de qqch, cf. Cic. Caecil. 16 ; Quinct. 53 ; Fam. 7, 3, 1.    - duxi meam rationem, Cic. Att. 8, 11 D, 7: j'ai tenu compte de moi, de mes intérêts, cf. Cic. Verr. 1, 126.    - valetudinis, rei familiaris habere rationem, Cic. Fin. 5, 48: tenir compte de sa santé, de son patrimoine.    - habuit victoriae rationem, habuit humanitatis, Cic. Verr. 4, 120: il tint compte de.. = il fit la part de la victoire, la part de l'humanité.    - sauciorum et aegrorum habitā ratione, Caes. BC. 3, 75, 1: en tenant compte des..., en ayant égard aux blessés et aux malades.    - hanc rationem habere, Cic. Verr. 5, 101 = hujus rei rationem: tenir compte de cela, réfléchir à cela.    - habeo rationem quid... acceperim, Cic. Verr. 5, 36: je me rends compte de la mission que j'ai reçue...    - neque illud rationis habuisti + prop. inf. Cic. Verr. 5, 38: tu n'as pas pris en considération que..., cf. Cic. Verr. 2, 70.    - habuisti rationem, ut mihi consuleres, Cic. Fam. 3, 5, 1: tu as pris en considération (de veiller à mes intérêts) le soin de mes intérêts.    - occurrebat illa ratio: quid Cleomene fiet? Cic. Verr. 5, 104: à sa pensée se présentait ce calcul (ces considérations, réflexions): quel sera le sort de Cléomène?    - similis ratio pudoris, Cic. Caec. 77: la même considération de pudeur.    - praecipere tempestatum rationem et praedonum et locorum, Cic. Mur. 4: enseigner la considération de = recommander d'avoir égard aux tempêtes, aux pirates, aux passages dangereux.    - propter rationem brevitatis, Cic. Verr. 1, 103: en considération de la brièveté.    - propter aerariam rationem, Cic. Quinct. 17: parce qu'il fallait tenir compte de la monnaie (de la différence des monnaies). [st1]7 [-] système, procédé, méthode, plan...    - tua ratio est, ut... Cic. Verr. pr. 34: ta méthode est de..., cf. Cic. de Or. 2, 292.    - inita ratio est, ut... Cic. Rep. 2, 61: on inaugura un nouveau système, à savoir...    - reperta est eadem istius ratio in praesidiis, quae in classibus, Cic. Verr. 5, 87: son système se retrouva le même en fait de garnisons qu'en fait de flottes.    - haec in philosophia ratio contra omnia disserendi, Cic. Nat. 1, 11: cette méthode philosophique d'argumenter contre tout.    - vitae meae rationes ab ineunte aetate susceptae, Cic. Pomp. 1: le plan de conduite que j'ai adopté depuis ma jeunesse.    - novae bellandi rationes, Caes. BC. 3, 50, 1: de nouvelles méthodes de guerroyer.    - magis decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: ** la méthode qui consiste à trancher (un conflit)** = le règlement concerté plutôt que le courage placé dans un combat.    - ratio inveniendi officii, Cic. Off. 1, 107 (= inventio officii): la découverte du devoir.    - quae omnia perfacilem rationem habent reprehendendi, Cic. Col. 62: tout cela comporte une critique très facile.    - ratio rogandi, Cic. Inv. 52: le procédé de l'interrogation, l'interrogation.    - ratio disserendi, Cic. Br. 120: l'art d'argumenter, la dialectique.    - praecipiendi ratio, Cic. Q. 1, 1, 18: le ton du précepte. [st1]8 [-] évaluation d'une chose: système, manière d'être, aspect, état, disposition, régime...    - cum duplex ratio sit orationis, Cic. Off. 2, 48: comme la parole (l'éloquence) a deux formes.    - judicia, quorum ratio duplex est, Cic. Off. 2, 49: les affaires judiciaires qui ont une double modalité (l'accusation, la défense), cf. Cic. Off. 2, 52.    - explicare rationes rerum civilium, Cic. Rep. 1, 13: exposer les systèmes, les organisations, les régimes politiques.    - ratio comitiorum, Cic. Mur. 35: le régime des comices, des élections.    - propter rationem Gallici belli, Cic. Prov. 19: à cause du caractère particulier de la guerre contre les Gaulois.    - tripartita ab iis inducitur ratio bonorum, Cic. Ac. 1, 21: ils présentent trois espèces de biens.    - castrensis ratio, Cic. Col. 11: la manière des camps, la vie des camps.    - ad novos casus temporum novorum consiliorum rationes accommodare, Cic. Pomp. 60: à des conjonctures nouvelles approprier un système de mesures nouvelles.    - hoc genus inest in ratione rerum, Cic. de Or. 2, 47: ce genre est dans la nature des choses.    - rerum ratio, verborum ratio, Cic. de Or. 2, 63: l'économie des faits, des mots, disposition des faits, des mots.    - mentis ratio perfecta, Cic. Fin. 5, 40: un parfait état de l'intelligence.    - ratio atque inclinatio temporum, Cic. Verr. 5, 177: l'état des circonstances et le sens où elles inclinent.    - mei rationem officii confido esse persolutam, Cic. Verr. 5, 177, j'ai la conviction que tout ce que comporte mon devoir est accompli.    - quemadmodum esset ei ratio totius belli descripta, edocui, Cic. Cat. 2, 13: j'ai montré comment le plan de toute la guerre était arrêté pour lui.    - ratio ordoque agminis, Caes. BG. 2, 19, 1: la disposition et l'ordre de la colonne.    - rationem pontis hanc instituit, Caes. BG. 4, 17, 3: il fixa pour le pont la disposition suivante.    - instituta ratio, Cic. Or. 162: plan fixé.    - ratio judiciorum, Cic Br. 306: organisation, fonctionnement des tribunaux.    - ratio rerum civilium, Cic. Rep. 2, 52: une organisation politique.    - rationes civitatum, Cic. Rep. 2, 22: des organisations politiques.    - haec eadem est nostrae rationis regio et via, Cic. Verr. 5, 181: voilà également la direction et la voie (**de mon système, de mon plan de vie**), que ma vie se propose.    - eadem ratione, Cic. Cat. 3, 11: de la même manière.    - eadem ratione, qua pridie... Caes. BG. 5, 40, 3: de la même manière que la veille.    - longe alia ratione... atque... Caes. BG. 7, 14, 2: d'une tout autre manière que...    - omni ratione, Caes. BC. 1, 65, 5: par tous les moyens.    - nulla ratione, Caes. BC. 1, 70: par aucun moyen, cf. Caes. BC 3, 85, 2 ; Cic. Balb. 62.    - quibus rationibus, Caes. BC. 3, 83, 4: par quels moyens, cf. Caes. BC. 3, 18; 3, 58; Cic. CM 6 ; etc.    - honestis rationibus, Cic. R. Post. 38: par des moyens honorables. [st1]9 [-] évaluation de ce que comporte, de ce qu'embrasse une chose: son champ, son domaine, sa sphère, son cadre; parti (politique).    - in rationem utilitatis cadere, Cic. Off. 1, 9: rentrer dans le calcul de l'utile = se rapporter à l'utile, au domaine, au chapitre de l'utile.    - haec res non solum ex domestica est ratione, attingit etiam bellicam, Cic. Off. 1, 76: cet acte n'est pas seulement de l'ordre des faits civils, il touche aussi à l'ordre des faits guerriers.    - in dissimili ratione, Cic. Cat. 2, 9: dans une autre sphère, dans un ordre de choses différent.    - in eam rationem loqui, Cic. Verr. 1, 69, parler dans cet ordre d'idées, dans ce sens.    - epistolis tuis in eamdem rationem scriptis, Cic. Att. 1, 11, 1: tes lettres étant écrites dans le même sens.    - popularis ratio, Cic. Sest. 101: démocratie, parti démocratique, cf. Cic. Balb. 58. [st1]10 [-] faculté de calculer, de raisonner, raison, jugement, intelligence; manière de faire raisonnable, judicieuse.    - homo, quod rationis est particeps, Cic. Off. 1, 11: l'homme, parce qu'il a en partage la raison.    - recta ratio, absoluta ratio, Cic. Tusc 4, 34; 5, 39: droite raison, raison parfaite.    - minari ratio non erat, Cic Verr. pr. 24: il n'était pas raisonnable de menacer.    - nulla ratio est amittere... Cic. Caec. 15: ce n'est pas du tout raisonnable de laisser échapper...    - ratione voluptatem sequi, Cic. Fin. 1, 32: rechercher le plaisir judicieusement.    - ratione facere, Cic. Att. 12, 4, 3: agir judicieusement.    - intervallis pro rata parte ratione distinctis, Cic. Rep. 6, 18: avec des intervalles calculés suivant des proportions judicieuses.    - declinatio, cum ratione fiet... Cic. Tusc. 4, 13: quand on se détournera du mal par des moyens raisonnables... [st1]11 [-] explication qui rend compte d'une chose, explication, raison.    - causa et ratio efficiens magnos viros, Cic. Off. 1, 67: la cause et la raison qui produisent les grandes âmes.    - quorum omnium causas si a Chrysippo quaeram, numquam illa dicet facta fortuito naturalemque rationem omnium reddet, Cic. Div. 2, 61: si je demande à Chrysippe la cause de tous ces phénomènes, jamais il ne dira qu'ils sont l'effet du hasard, il donnera de tous une explication naturelle.    - quorum omnium una ratio est, Cic. Div. 2, 60: pour tous ces phénomènes, il n'y a qu'une seule explication.    - tempestates saepe improviso nulla ex certa ratione, obscura aliqua ex causa concitantur, Cic. Mur 36: les tempêtes souvent s'élèvent à l'improviste sans que rien de précis les explique, par on ne sait quelle cause obscure.    - facti si non bonam, at aliquam rationem adferre, Cic. Verr. 3, 195: donner d'une action une raison sinon bonne du moins existante.    - mei consilii causa ratioque, Cic. Caecil. 1: la cause et la raison de ma détermination. [st1]12 [-] raison, considération, raisonnement; argumentation; ce qui est fondé sur la raison.    - aliquid confirmare argumentis ac rationibus, Cic. de Or. 2, 80: prouver qqch par des arguments et des raisonnements, cf. Cic. Or. 44.    - rationibus conquisitis, Cic. Fin. 1, 31: avec des considérations bien choisies, cf. Cic. Tusc. 1, 116, Rep. 1, 4, etc.    - bonae tuae istae rationes, Ter. Ad. 836: ces belles considérations que tu débites.    - causae ratio, Cic. Inv. 1, 18: le raisonnement sur lequel repose une cause.    - nihil rationis adfers, quamobrem adimi civitas possit, Cic. Caec. 96: tu n'apportes aucune raison qui justifie qu'on puisse enlever le droit de cité, cf. Cic. Verr. 2, 115.    - rationem concludere, Cic. Nat. 2, 22: conclure un raisonnement, cf. Cic. Nat. 3, 23; Div. 2, 25; etc.    - necessaria mathematicorum ratione concludere, Cic. Fin. 5, 9: arriver à des conclusions par la rigueur d'un raisonnement mathématique.    - quae ratione docentur et via, Cic. Or. 116, ce que l'on enseigne d'une façon rationnelle et méthodique, cf. Cic. Or. 10; Fin 1, 29.    - ratione et numero moveri, Cic. Nat. 2, 43: avoir des mouvements rationnels et rythmés. [st1]13 [-] théorie, principes théoriques, doctrine, système scientifique, art.    - sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, dijudicant, Cic. de Or. 3, 195: sans posséder aucune science particulière, aucune connaissance théorique, ils savent discerner dans les réalisations des sciences et des théories ce qui est bien et mal.    - de ratione Latine loquendi scripsit, Cic. Br. 253: il écrivit sur la théorie du pur langage latin.    - rei militaris ratio et ordo, Caes. BG. 2, 22, 1: les règles théoriques et le dispositif que fixe l'art militaire, cf. Caes. BG 4, 23, 5.    - ratio atque usus belli, Caes. BG. 4, 1, 6: la théorie et la pratique de la guerre, cf. Cic. de Or. 3, 80.    - Epicuri ratio, Cic. Fin. 1, 13: la théorie d'Epicure.    - Cynicorum ratio, Cic. Off. 1, 148: la doctrine des Cyniques.    - (si est in me) hujus rei ratio aliqua, Cic. Arch. 1: si j'ai en la matière quelques connaissances théoriques.    - mea sic est ratio, Ter. Ad. 60: voici ma théorie, ma doctrine, cf. Cic. Fin. 5, 12; Tusc. 5, 108, etc.    - oratio quidem ipsa propria est hujus unius rationis, de qua quaerimus, Cic. de Or, 1, 49: en tout cas le style lui-même appartient uniquement à cet art sur lequel porte notre enquête.    - ratio dicendi: (souvent) art oratoire, cf. Cic. de Or. 1, 4 ; 1, 12, etc.
    * * *
        Ratio, rationis, f. g. A supino Ratum. Cic. Raison.
    \
        Homines rationis egentes. Ouid. Desraisonnables.
    \
        Habenda est ratio rei familiaris. Cic. Il fault avoir esgard aux affaires domestiques, ou prendre garde.
    \
        Morum quidem in his haud dubie prior ratio est. Quintil. C'est le premier et principal esgard qu'il fault avoir.
    \
        Rationem commodi ducere. Cic. Avoir esgard à son prouffit.
    \
        Neque illud rationis habuisti, si forte expergefacere te posses. Cic. Tu n'as pas eu cest advisement.
    \
        Rationem habere cum aliquo. Cic. Avoir à faire avec luy.
    \
        Habent rationem cum terra. Cic. Ils labourent la terre, Ils ont à faire avec la terre.
    \
        Cum omnibus Musis rationem habere cogito. Cic. Je me delibere de me mettre du tout à l'estude.
    \
        Propter rationem belli quinque dies moratus. Cic. A cause de la guerre.
    \
        Quantum belli ratio postulabat. Caesar. L'estat.
    \
        Minari diuisoribus ratio non erat. Cic. Il n'y avoit point de cause, ne de raison.
    \
        Tenuissimo solo vitiarium facere minime rationis est. Colum. Il n'y a point de raison.
    \
        Operta ratio. Ouid. Obscure et difficile.
    \
        Rationem ostendam, qua tanta ista fugiatis. Sallustius. Le moyen, La maniere.
    \
        Negat se alia ratione facturum. Cic. Autrement.
    \
        Multis rationibus prouisum. Cic. En beaucoup de manieres.
    \
        Ad nostrorum temporum rationem vetus. Cic. A la comparaison.
    \
        A quo mea longissime ratio, voluntasque abhorrebat. Cic. Ma fantasie, conseil et advis, Entreprinse.
    \
        Tua ratio est vt secundum binos ludos mihi respondere incipias. Cic. Ta deliberation et entreprinse est que, etc.
    \
        Mea est sic ratio, et sic animum induco meum. Terent. J'ay ceste fantasie, et suis de cest advis que, etc. Je fay mon compte que, etc.
    \
        Vestram nequeo mirari satis rationem. Terentius. Je ne me scauroye assez esbahir de vostre maniere de faire.
    \
        Augere rem bonis et honestis rationibus. Cic. Augmenter ses biens par bons et honnestes moyens.
    \
        Dicere rationem. Plautus. Dire pourquoy, ou la raison.
    \
        Dicere bona ratione. Plaut. A la bonne foy.
    \
        Vt rationem te dictare intelligo. Plaut. A ton compte.
    \
        Ad rationem antiquae religionis exquirere facta alicuius. Cic. Selon la reigle.
    \
        Facere ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.
    \
        Mala ratione facere rem. Horat. S'enrichir par mauvais moyens et illicites.
    \
        Improba nauigii ratio tum caeca iacebat. Lucret. On ignoroit, et ne tenoit on compte de la maniere de naviger, On ne scavoit encore que c'estoit.
    \
        Inire rationem. Terent. Trouver moyen.
    \
        Ratione aliquid inire. Terent. Penser à quelque chose, et y regarder devant que de la commencer.
    \
        Ratione bene subducta esse ad vitam. Terentius, Nunquam ita quisquam bene subducta ratione ad vitam fuit, Quin, etc. Jamais personne n'advisa si bien à sa vie, Jamais personne ne fut si advisé, que, etc.
    \
        Ratio, Compte qu'on fait de quelque chose que ce soit.
    \
        Supputatur ratio cum argentario. Plautus. On fait compte avec, etc.
    \
        Eratosthenis ratione. Plin. Selon que compte Eratosthenes.
    \
        Is calculus quem posuimus, Graecini rationem continet. Colum. Ce compte que nous venons de faire est celuy de Grecin.
    \
        Imposito calculo perfecti operis rationem computant. Colum. Ils jectent et comptent combien a cousté l'edifice à faire.
    \
        Conficere rationem. Cic. Faire registres de ce qui a esté faict.
    \
        Habeo rationem quid a Pop. Romano acceperim. Cic. J'ay esgard, etc.
    \
        Inferre rationibus. Sueton. Mettre, coucher, ou escrire parmi ses comptes.
    \
        Rationem cum Orco ponere. Varro. Se deliberer de mourir.
    \
        Putare rationes cum aliquo. Cic. Rendre ou ouir un compte, Compter avec aucun.
    \
        Putare rationem vinariam, frumentariam, argentariam, etc. Cato. Ouir le compte du vin, etc.
    \
        Rationes ad aerarium et Quaestores et Imperatores exercituum ex prouinciis decedentes referre dicebantur. Cic. Rendre leurs comptes.
    \
        Rationem vitae et magistratus gesti reposcere. Cic. Demander compte de son administration.
    \
        Rationibus referre. Tranquillus. En tenir compte et faire recepte.
    \
        Rationes Galliae procurare. Plin. Gouverner la France et l'administrer.
    \
        Pro ratione fructuum. Cato. Selon la quantité des fruicts.

    Dictionarium latinogallicum > ratio

  • 93 computo

    com-puto, āvī, ātum, āre, zusammenrechnen, ausrechnen, berechnen, überschlagen, I) eig.: 1) im allg.: α) m. Acc.: latitudinem Asiae ab Aethiopico mari, Plin.: mensuram fluminum, Plin.: maritorum suorum annos, Sen.: annos, quibus viximus, Quint.: diurna tantum tempora, Quint.: pluviales dies et feriarum, quibus non aratur, dies XL V, Col.: bona sua, Petr.: rationem perfecti operis, Col.: rationem digitis (an den F.), Plaut. – m. cum u. Abl., valetudinem cum somno, Plin. nat. hist. praef. § 18. – v. lebl. Subjj., facies tua computat annos, läßt berechnen (= zeigt an), Iuven. 6, 199. – β) m. folg. indir. Fragesatz, si quantum habeat per se computare cogetur, Sen.: quantum tempus inter Orphea intersit et Homerum, cum fastos non habeam, computabo? Sen.: lector, quid studia referant, computaturus, Quint. – γ) absol. = die Rechnung ziehen, einen Überschlag machen, Abrechnung halten, abrechnen, computarat, pecuniam impetrarat, Cic.: incrementa ipsa, si bene computes, damna sunt, Sen.: computa et tibi; plus duo quam accepi, Petr.: copo, computemus! Wirt, wir wollen zusammenrechnen! Wirt, die Rechnung! Corp. inscr. Lat. 9, 2689, 3. Partiz. subst., digitis computans, der an den Fingern Berechnende (eine Statue des Eubulis), Plin. 34, 88. – 2) prägn.: a) seinen Vorteil berechnen = auf Vorteil (Gewinn) bedacht sein, plures
    ————
    computant, quam oderunt, Sen.: quotusquisque uxoris optimae mortem timet, ut non et computet? Sen.: illa (uxor), quae computat, Iuven. – b) rechnend zu etw. ziehen, zu etw. rechnen, mit Dat. (zu), fetus pecorum fructibus, ICt.: m. in (zu) u. Akk., in fructum non computari, ICt. – II) übtr., für (als) etw. rechnen = für etw. halten (s. Bünem. Lact. 1, 18, 17), mit dopp. Acc., eversiones urbium populorumque summam gloriam c., Lact.: m. pro u. Abl., hominum sapientiam pro summa stultitia, Lact.: ea pro ludicris, Arnob. – im Passiv mit Subjekts- Infin., cum pro amicitia et fide mori summa gloria computetur, Lact. 5, 17, 24.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > computo

  • 94 contingo

    1. contingo, tigī, tāctum, ere (con u. tango), I) v. tr. berühren, anrühren, A) eig.: a) übh., bei Ang. womit? m. Abl., v. leb. Wesen, crus alcis calce, Suet.: mento humum, Curt.: alqm digito, s. digitus: summas pede undas, Ov.: exstinctos ore suo focos, Ov.: terram osculo, m. einem Kusse b. = einen K. auf die Erde drücken, Liv. – summa sidera plantis, auf Sternen wandeln (poet. zur Bezeichnung der höchsten Glückseligkeit), Prop. – v. lebl. Subjj., c. montes suo igni (v. der Sonne), Lucr.: paene terram (v. Monde), Cic.: caules nulla ex parte (v. Weinstocke), Cic.: ne arbusculae inter se contingant, Col.: curalium, quo primum contigit auras tempore, durescit, mit der Luft in Berührung gekommen ist, Ov. – im Passiv, paene ut radiis (solis) prius quam terra contingeretur, Suet.: fenestrae sic editae, ne manu contingi (berührt = erreicht werden) possint, Col.
    b) fassend, anfassend, umfassend, berühren, dah. deutsch zuw. fassen, erfassen, umfassen, ergreifen, funem manu, Verg.: alterā manu orientem, alterā occidentem, Curt.: datas habenas manibus, Ov.: (alcis) manum, Vell.: (alcis) dextram, Liv. u. Val. Max.: alcis genua, Apul. u. Dict. – taurum, quamvis mitem, metuit contingere primo, Ov.: contigit et glebam; contactu gleba potenti massa fit, Ov. – v. Vögeln, facile cibum terrestrem rostris, Cic. – prägn., etw. anrüh-
    ————
    ren = sich aneignen, an etw. sich vergreifen, ideoque nec sua custodiunt, nec aliena contingunt Mela 2, 1, 11 (2. § 11).
    c) kostend, speisend berühren, anrühren, deutsch auch von etw. kosten, cibos ore, Ov.: granum, Hor.: aquas, fontem, Ov. – feindl., v. Vögeln = anfressen, asservarent corpus, ut ne aves quidem contingerent, Curt. 7, 5 (24), 40.
    d) bestreichend, bestreuend, benetzend berühren, bestreichen, bestreuen, ora nati sacro medicamine, Ov.: cibos sale modice, Cels.: caseum torrido sale, Col.: lac parco sale, Verg.
    e) befleckend, entehrend berühren, corpus corpore, Plaut. Amph. 834.
    f) ansteckend berühren, anstecken, morsu serpentis contingitur, Dict. 2, 14: venenatis morsibus contacta nonnulla iumenta, Apul. met. 9, 2: quaedam in contactos corporis vitia transiliunt, Sen. de ira 3, 8, 1.
    g) auf od. an etw. anstoßend berühren, α) seiner Höhe, Länge nach bis zu etw. hinauf- od. hinabreichen, nubes aërio vertice (v. einem hohen Berge), Tibull.: sidera comā (v. einem hohen Baume), Ov.: nullas profecto terras caelum contingere, Liv.: u. (im Bilde) dum corporis aut externa (bona) iaceant humi...; alia autem illa divina longe lateque se pandant caelumque contingant, sich bis zum H. erheben, Cic. – cum pedes imum gradum (sellae regiae) non
    ————
    contingerent, mensam subdidit pedibus, Curt. – β) seiner Ausdehnung in die Breite nach bis zu etw. hinreichen, reichen, an etw. unmittelbar stoßen, milites disponit non certis spatiis intermissis, sed perpetuis vigiliis stationibusque, ut contingant inter se, Caes. – v. Lebl., turris contingens vallum, Caes.: agger murum hostium paene contingit, Caes.: trabes non inter se contingunt, Caes. – bes. als geogr. t. t., unmittelbar stoßen, -liegen, -angrenzen an usw., quorum agri non contingunt mare, Cic.: Helvii, qui fines Arvernorum contingunt, Caes.: saltus Vescinus Falernum contingens agrum, Liv.: sinum parva oppida contingunt, Mela: contingentes Illyricum coloniae, Suet.: Aegyptus dorso Aethiopiam contingit, Mela. – m. ex od. ab u. Abl., radices montis ex utraque parte ripae fluminis contingunt, Caes.: Atlanticus Oceanus terras ab occidente contingit, Mela.
    h) ein Ziel erreichend berühren, etw. erreichen, α) ein Ziel mit einem Geschosse treffend erreichen, treffen, ex tanta altitudine contingere hostem posse, Liv. – ipsam avem contingere ferro non valuit, Verg.: da mihi quod petitur certo contingere ferro, Ov. – β) ein Ziel infolge der Bewegung erreichen, sowohl v. Pers. = wohin gelangen, einen Ort betreten, optatam cursu metam, Hor.: Ephyren pennis, Ov.: Italiam, Verg.: Coronen, Dict.: Cadmeïda arcem, Ov.: terram od. litora, das Land, das Ufer betreten (v. Seefahr-
    ————
    ern), Ov., Dict. u.a. (s. Deder. Dict. 2, 1). – als v. Lebl. = etw. erreichen, treffen, quam regionem cum superavit animus naturamque sui similem contigit atque agnovit, Cic. Tusc. 1, 43 (vgl. ibid. cum ad sui simile penetravit). – γ) bis zu jmd. od. jmds. Ohren dringen, v. Tönen, v. Gerüchten usw., inde deos hominesque voco; nec contigit ullum vox mea mortalem, Ov.: contigerat nostras infamia temporis aures, Ov.: u. fando contigit aures m. folg. Acc. u. Infin. = es drang das Gerücht zu Ohren, das usw., Ov. met. 15, 497 sqq.
    B) übtr.: a) jmd. od. etw. berühren = mit jmd. od. etw. in Berührung (Beziehung) stehen, α) übh., v. Umständen, jmd. od. etw. angehen, jmdm. zustehen, zuständig sein, haec consultatio tota de re pertinente ad vos est; Romanos nihil contingit, nisi quatenus etc., Liv.: meam causam, quae nihil eo facto contingitur, ne miscueris, Liv.: absol., cognitio de suspectis tutoribus contingit (ist zuständig), Macer dig. 1, 21, 4. – β) mit jmd. durch irgend ein Verhältnis (Verwandtschaft, Freundschaft, Umgang usw.) in Berührung (Beziehung) stehen, alqm sanguine, Sen.: alqm sanguine ac genere, Liv.: alqos aut propinquitate aut amicitiā, Liv.: regiam aut propinquitate aut affinitate aut ministeriis, Liv.: alqm longinquā od. propinquā cognatione, Curt.: alqm a matre artissimo gradu, Suet.: Caesarum domum nullo gradu, Suet.:
    ————
    Claudiorum familiam artissimo sanguinis vinculo, Val. Max.: alqm modico usu (Umgang), Tac.: deos propius, mit den Göttern (= mit den Größen der Erde) im näheren Umgang stehen, Hor.
    b) jmd. ergreifend berühren, sowohl v. angenehmen u. unangenehmen Eindrücken, jmd. berühren, ergreifen, treffen, numine contactae suo, begeistert, Ov.: quam me manifesta libido contigit, Ov.: quos in aliqua sua fortuna publica quoque contingebat cura, Liv.: contactus nullis ante cupidinibus, Prop. – als v. Schicksalen, jmd. betreffen, nec umquam contacti simili sorte rogetis opem, Ov. trist. 3, 4, 78.
    c) moralisch befleckend, entweihend berühren = antasten, anstecken, beflecken, entweihen (s. Drak. Liv. 2, 5, 2 u. 4, 15, 8), contacturum (sese) funebribus diris signa tela arma hostium, mit dem Fluche der Vernichtung beladen, Liv.: quae (auspicia) ut primum contacta sint ab eo, a quo nec ius nec fas fuerit, Liv. – gew. im Partiz. Perf., dies contactus religione, mit Fluch beladen, Liv.: bona contacta pretiis regni mercandi, Liv.: equi nullo mortali opere contacti, Tac.: casta et nullis contacta vitiis pectora, Tac. – bes. durch Teilnahme, plebs contacta regiā praedā, Liv.: milites contacti sacrilegio, Liv.: ut omnia contacta societate peculatus viderentur, Liv.: omnes contacti eā violatione templi, Liv.: velut contactā civitate rabie duorum iuvenum, Liv.: hic contactus ensis dese-
    ————
    rat castum latus, Sen. poët.
    d) teilhaftig werdend berühren, α) v. dem, der etw. erlangt, etw. erlangen, zu etw. kommen, aevi c. florem, Lucr. 1, 564: prius periere, quam quod petierant contingerent, Phaedr. 1, 20 (22), 6. – β) v. dem, was jmdm. zuteil wird, jmdm. zufallen, palma frugum indubitata Italiam contigit, Plin. 18, 109: sors Tyrrhenum contigit, Vell. 1, 1. § 4: ut quemque sors contigerat, Dict. 5, 13 extr. – v. Üblen, jmd. treffen, auf jmd. fallen, quos aliquā parte suspicio favoris in regem contigerat, Liv. 45, 31, 3.
    e) teilhaftig werden lassend mit etw. berühren = von etw. treffen od. ergreifen lassen, ignotā animum (virginis) contingere curā (v. der Venus), Val. Flacc. 7, 173.
    f) darstellend berühren, alqd strictim, Lact. 2, 10, 15 (bei Cic. ad Att. 2, 1. § 1 strictim attingere).
    II) v. intr. zutreffen, eintreffen, sich treffen, sich fügen, eintreten, v. Ereignissen, die infolge günstiger od. ungünstiger Verhältnisse sich zutragen, begegnen, v. glücklichen Ereignissen zuw. = glücken, gelingen, m. Dat. (wem?) auch = zuteil werden (vgl. Otto Cic. de rep. 1, 14. p. 38 ed. Osann. Heusinger Cic. de off. 2, 14, 12), α) ganz absol.: hanc mihi expetivi; contigit, Ter.: si contingit od. si continget, Quint.: forsitan si contigerit, wenn ich etwa das Glück haben sollte (als Parenthese), Amm. – β) m.
    ————
    Ang. was? im Nom.: id cum contigit, Cic.: si qua pugnandi occasio esset, postquam ea nulla contigerat, Liv.: neque prius cursus contingere potest (kann ein Wettlauf vor sich gehen) quam scierimus, quo sit et quā perveniendum, Quint.: ubi quid melius contingit et unctius, Hor.: ambulas inter nos, non quasi contingas, nicht als ob es ein Glück für uns wäre, Plin. pan.: id quod in hoc contigit bello, Auct. b. Hisp.: quantulumcumque temporis contigit, Sen.: animus supra omnia quae contingunt acciduntque eminens, über alle Begegnisse und Zufälle, Sen. ep. 66, 6. – mit Abl. (durch), magis adeo id facilitate quam aliā ullā culpā meā contigit, Cic.: quae (examina apium) dono vel aucupio contingunt, man geschenkt bekommt oder selbst einfängt, Col. 9, 8, 5. – m. ex (infolge) u. Abl., contingit eadem claritas etiam ex accidentibus, Quint.: ex nidore hilaritas contingit, Mela. – m. Dat. (wem?), quoniam tantum habemus otii, quantum iam diu nobis non contigit, Cic.: quam rem paucis contigisse docebat, Caes.: contigit tibi magnifica res, Val. Max.: si mihi vita contigerit, Planc. in Cic. ep.: mihi omnia, quae opto, contingant, Cic.: an est quicquam, quod Veientibus optatum aeque contingere possit, quam ut etc., Liv.: ne quid iis, quos amasti, mali putes contigisse, Cic.: contingent oculis videnda crura, Ov.: qualis (dux) si qui nunc esset, tibi idem, quod illis accidit, contigisset, Cic. Phil. 2, 17: m. Abl.
    ————
    (durch), hoc si tibi felicitate quādam contigisset, Cic. – zugl. m. Dat. des Prädikats, ut tamen id per M. Agrippam securo ei posse contingere non existimarent, Vell. – γ) mit Angabe was? im Infin.: celeriter antecellere omnibus ingenii gloriā contigit, Cic. Arch. 4: fingere cinctutis non exaudita Cethegis continget, Hor.: ita mihi contingat aut honeste degere aut mori, Sen. rhet.: contingat modo te filiamque tuam fortes invenire, Plin. ep. – m. Dat. (wem?), non cuivis homini contingit adire Corinthum, Hor.: nec tamen scio quem reum illi defendere nisi se contigerit, Sen. rhet.: contigit nobis bene componere animum, Sen.: ita mihi contingat herede filio mori, Quint.: contigit ei ter triumphare, Val. Max. – zugl. m. Dat. des Prädikats, Iovis esse nepoti contigit haud uni, Ov.: quo tempore mihi fratrique meo destinari praetoribus contigit, Vell.: ita mihi libero et vivere contingat et mori, Sen. rhet. – δ) m. Ang. was? durch einen Satz m. ut u. Konj., quoniam autem, tecum ut essem, non contigit, Cic.: vix mehercle contingere potest, ut hilares ab hac impatientia laetique discedant, quos pudor dimittit, Ps. Quint. decl. – m. Dat. (wem?), huic contigit (diesem glückte es, dieser hatte das Glück, war so glücklich), ut patriam e servitute in libertatem vindicaret, Nep.: nec ulli alii contigisse scio, ut discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire, Sen. rhet. – gew. m. vorhergehender (allg.) Ang. des was? im
    ————
    Nom., nec ullo casu arbitror hoc constanti homini posse contingere, ut ulla intermissio fiat officii, Cic.: soli hoc contingit sapienti, ut nihil faciat invitus, Cic.: qui honos huic uni ante id tempus contigit, ut, cum patri populus statuam posuisset, filio quoque daret, Nep.
    ————————
    2. con-tingo (-tinguo), ere, benetzen, colore semina rerum, Lucr. 2, 755: u. so Lucr. 1, 938. – übtr., musaeo cuncta lepore, würzen, Lucr. 1, 934. – Andere Beispiele ziehe ich zu 1. contingo no. I, d, w. s.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contingo

  • 95 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person,
    ————
    quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me
    ————
    referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi- que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.:
    ————
    tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publi-
    ————
    cis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.
    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce,
    ————
    ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen
    ————
    Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c.
    ————
    alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).
    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzli-
    ————
    chen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.
    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCI CCI CCC pro signis
    ————
    Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.
    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov.
    ————
    coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > curo

  • 96 decresco

    dē-crēsco, crēvī, crētum, ere, im Wachstum abnehmen, I) im engern Sinne, v. eigentlichen Wachstum in der Natur (Ggstz. crescere), ostreis et conchyliis omnibus contingere, ut cum luna pariter crescant pariterque decrescant, Cic. de div. 2, 33. – II) im weitern Sinne, der Größe, der Höhe, dem Umfang, der Menge, Zahl usw. nach abnehmen, wieder od. immer kleiner werden, von seiner Größe usw. verlieren, sich vermindern, entschwinden, fallen, a) im Sinne des Wiederkleinerwerdens (Ggstz. crescere, augeri), v. Holze, contignationes umore crescentes aut siccitate decrescentes, Vitr.: v. Quellen, Gewässern, fons ter in die statis auctibus ac deminutionibus crescit decrescitque, Plin. ep.: fons eodem quo Nilus modo ac pariter cum eo decrescit augeturque, Plin.: decrescit fons multum ex nocturno calore, Curt.: decrescunt aestus, Varro LL.: aestus ad mensuram crescit iterumque decrescit, Sen.: decrescentia flumina, nicht weiter übergetretene, Hor. – v. Feuer, globus (ignis) paulatim decrescens, Mela. – v. Monde, si modo luna decrescit, Col.: decrescente lunā (Ggstz. crescente lunā), Col. – v. Tage, ut dies crevit decrevitque, Plin. ep. – v. Krankheiten, donec morbus decrescere incipiat, Cels.: si febris non decrescit, sed crescere desiit, Cels. – b) im Sinne des Immerkleinerwerdens, α) der Größe, dem Umfange, dem Grade nach,
    ————
    uncus aratri ferreus occulte decrescit in arvis, Lucr.: surgit humus; crescunt loca decrescentibus undis, Ov.: fugiunt e corpore setae; cornua decrescunt, werden kleiner u. kleiner (so daß sie endlich ganz verschwinden), Ov.: accidit ut corpora quamlibet ardua et excelsa procerioribus admota decrescant, Plin. pan. – poet. v. Örtl., die durch die Entfernung von ihnen unserem Auge immer kleiner vorkommen, iam linquitur Aetna totaque decrescit refugo Trinacria visu, Claud. rapt. Pros. 1, 189 sq. ( dagegen Stat. Ach. 2, 308 jetzt Queck decedere). – v. Abstr., valetudo decrescit, accrescit labor, Plaut.: tantum animorum nobis in dies decrescit, Liv.: ut possitis aestimare, in quantum cotidie ingenia decrescant, Sen. rhet.: admiratio decrescit, Quint.: ne a potentissimis ad levissima decrescat oratio, Quint. – β) der Menge, Summe nach, semper pudici decrescet mihi turba chori? Stat. silv. 2, 3, 26: decrescente reditu (agelli) etiam pretium minuit, Plin. ep. 6, 3, 1. – Passiv, nocte dieque decretum et auctum, Laev. erotop. fr. 3 ( bei Prisc. 9, 49).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > decresco

  • 97 ab

    ăb, ā, abs, prep. with abl. This IndoEuropean particle (Sanscr. apa or ava, Etr. av, Gr. upo, Goth. af, Old Germ. aba, New Germ. ab, Engl. of, off) has in Latin the following forms: ap, af, ab (av), au-, a, a; aps, abs, as-. The existence of the oldest form, ap, is proved by the oldest and best MSS. analogous to the prep. apud, the Sanscr. api, and Gr. epi, and by the weakened form af, which, by the rule of historical grammar and the nature of the Latin letter f, can be derived only from ap, not from ab. The form af, weakened from ap, also very soon became obsolete. There are but five examples of it in inscriptions, at the end of the sixth and in the course of the seventh century B. C., viz.:

    AF VOBEIS,

    Inscr. Orell. 3114;

    AF MVRO,

    ib. 6601;

    AF CAPVA,

    ib. 3308;

    AF SOLO,

    ib. 589;

    AF LYCO,

    ib. 3036 ( afuolunt =avolant, Paul. ex Fest. p. 26 Mull., is only a conjecture). In the time of Cicero this form was regarded as archaic, and only here and there used in account-books; v. Cic. Or. 47, 158 (where the correct reading is af, not abs or ab), and cf. Ritschl, Monum. Epigr. p. 7 sq.—The second form of this preposition, changed from ap, was ab, which has become the principal form and the one most generally used through all periods—and indeed the only oue used before all vowels and h; here and there also before some consonants, particularly l, n, r, and s; rarely before c, j, d, t; and almost never before the labials p, b, f, v, or before m, such examples as ab Massiliensibus, Caes. B. C. 1, 35, being of the most rare occurrence.—By changing the b of ab through v into u, the form au originated, which was in use only in the two compounds aufero and aufugio for abfero, ab-fugio; aufuisse for afuisse, in Cod. Medic. of Tac. A. 12, 17, is altogether unusual. Finally, by dropping the b of ab, and lengthening the a, ab was changed into a, which form, together with ab, predominated through all periods of the Latin language, and took its place before all consonants in the later years of Cicero, and after him almoet exclusively.—By dropping the b without lengthening the a, ab occurs in the form a- in the two compounds a-bio and a-perio, q. v.—On the other hand, instead of reducing ap to a and a, a strengthened collateral form, aps, was made by adding to ap the letter s (also used in particles, as in ex, mox, vix). From the first, aps was used only before the letters c, q, t, and was very soon changed into abs (as ap into ab):

    abs chorago,

    Plaut. Pers. 1, 3, 79 (159 Ritschl):

    abs quivis,

    Ter. Ad. 2, 3, 1:

    abs terra,

    Cato, R. R. 51;

    and in compounds: aps-cessero,

    Plaut. Trin. 3, 1, 24 (625 R.); id. ib. 3, 2, 84 (710 R): abs-condo, abs-que, abs-tineo, etc. The use of abs was confined almost exclusively to the combination abs te during the whole ante-classic period, and with Cicero till about the year 700 A. U. C. (=B. C. 54). After that time Cicero evidently hesitates between abs te and a te, but during the last five or six years of his life a te became predominant in all his writings, even in his letters; consequently abs te appears but rarely in later authors, as in Liv. 10, 19, 8; 26, 15, 12;

    and who, perhaps, also used abs conscendentibus,

    id. 28, 37, 2; v. Drakenb. ad. h. l. (Weissenb. ab).—Finally abs, in consequence of the following p, lost its b, and became ds- in the three compounds aspello, as-porto, and as-pernor (for asspernor); v. these words.—The late Lat. verb abbrevio may stand for adbrevio, the d of ad being assimilated to the following b.The fundamental signification of ab is departure from some fixed point (opp. to ad. which denotes motion to a point).
    I.
    In space, and,
    II.
    Fig., in time and other relations, in which the idea of departure from some point, as from source and origin, is included; Engl. from, away from, out of; down from; since, after; by, at, in, on, etc.
    I.
    Lit., in space: ab classe ad urbem tendunt, Att. ap. Non. 495, 22 (Trag. Rel. p. 177 Rib.):

    Caesar maturat ab urbe proficisci,

    Caes. B. G. 1, 7:

    fuga ab urbe turpissima,

    Cic. Att. 7, 21:

    ducite ab urbe domum, ducite Daphnim,

    Verg. E. 8, 68. Cicero himself gives the difference between ab and ex thus: si qui mihi praesto fuerit cum armatis hominibus extra meum fundum et me introire prohibuerit, non ex eo, sed ab ( from, away from) eo loco me dejecerit....Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde, qui cum Graccho fucrunt? Ex Capitolio, etc., Cic. Caecin. 30, 87; cf. Diom. p. 408 P., and a similar distinction between ad and in under ad.—Ellipt.: Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92. —Often joined with usque:

    illam (mulierem) usque a mari supero Romam proficisci,

    all the way from, Cic. Clu. 68, 192; v. usque, I.—And with ad, to denote the space passed over: siderum genus ab ortu ad occasum commeant, from... to, Cic. N. D. 2, 19 init.; cf. ab... in:

    venti a laevo latere in dextrum, ut sol, ambiunt,

    Plin. 2, 47, 48, § 128.
    b.
    Sometimes with names of cities and small islands, or with domus (instead of the usual abl.), partie., in militnry and nautieal language, to denote the marching of soldiers, the setting out of a flcet, or the departure of the inhabitants from some place:

    oppidum ab Aenea fugiente a Troja conditum,

    Cic. Verr. 2, 4, 33:

    quemadmodum (Caesar) a Gergovia discederet,

    Caes. B. G. 7, 43 fin.; so id. ib. 7, 80 fin.; Sall. J. 61; 82; 91; Liv. 2, 33, 6 al.; cf.:

    ab Arimino M. Antonium cum cohortibus quinque Arretium mittit,

    Caes. B. C. 1, 11 fin.; and:

    protinus a Corfinio in Siciliam miserat,

    id. ib. 1, 25, 2:

    profecti a domo,

    Liv. 40, 33, 2;

    of setting sail: cum exercitus vestri numquam a Brundisio nisi hieme summa transmiserint,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 32; so id. Fam. 15, 3, 2; Caes. B. C. 3, 23; 3, 24 fin.:

    classe qua advecti ab domo fuerant,

    Liv. 8, 22, 6;

    of citizens: interim ab Roma legatos venisse nuntiatum est,

    Liv. 21, 9, 3; cf.:

    legati ab Orico ad M. Valerium praetorem venerunt,

    id. 24, 40, 2.
    c.
    Sometimes with names of persons or with pronouns: pestem abige a me, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 50 Vahl.):

    Quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia veniat,

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; cf.:

    libertus a Fuflis cum litteris ad Hermippum venit,

    Cic. Fl. 20, 47:

    Nigidium a Domitio Capuam venisse,

    id. Att. 7, 24:

    cum a vobis discessero,

    id. Sen. 22:

    multa merces tibi defluat ab Jove Neptunoque,

    Hor. C. 1, 28, 29 al. So often of a person instead of his house, lodging, etc.: videat forte hic te a patre aliquis exiens, from the father, i. e. from his house, Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    so a fratre,

    id. Phorm. 5, 1, 5:

    a Pontio,

    Cic. Att. 5, 3 fin.:

    ab ea,

    Ter. And. 1, 3, 21; and so often: a me, a nobis, a se, etc., from my, our, his house, etc., Plaut. Stich. 5, 1, 7; Ter. Heaut. 3, 2, 50; Cic. Att. 4, 9, 1 al.
    B.
    Transf., without the idea of motion. To designate separation or distance, with the verbs abesse, distare, etc., and with the particles longe, procul, prope, etc.
    1.
    Of separation:

    ego te afuisse tam diu a nobis dolui,

    Cic. Fam. 2, 1, 2:

    abesse a domo paulisper maluit,

    id. Verr. 2, 4, 18, § 39:

    tum Brutus ab Roma aberat,

    Sall. C. 40, 5:

    absint lacerti ab stabulis,

    Verg. G. 4, 14.—
    2.
    Of distance:

    quot milia fundus suus abesset ab urbe,

    Cic. Caecin. 10, 28; cf.:

    nos in castra properabamus, quae aberant bidui,

    id. Att. 5, 16 fin.; and:

    hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,

    Caes. B. G. 1, 43, 1:

    terrae ab hujusce terrae, quam nos incolimus, continuatione distantes,

    Cic. N. D. 2, 66, 164:

    non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant,

    Caes. B. C. 1, 82, 3; cf. id. lb. 1, 3, 103.—With adverbs: annos multos longinque ab domo bellum gerentes, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 103 Vahl.):

    cum domus patris a foro longe abesset,

    Cic. Cael. 7, 18 fin.; cf.:

    qui fontes a quibusdam praesidiis aberant longius,

    Caes. B. C. 3, 49, 5:

    quae procul erant a conspectu imperii,

    Cic. Agr. 2, 32, 87; cf.:

    procul a castris hostes in collibus constiterunt,

    Caes. B. G. 5, 17, 1; and:

    tu procul a patria Alpinas nives vides,

    Verg. E. 10, 46 (procul often also with simple abl.;

    v. procul): cum esset in Italia bellum tam prope a Sicilia, tamen in Sicilia non fuit,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6; cf.:

    tu apud socrum tuam prope a meis aedibus sedebas,

    id. Pis. 11, 26; and:

    tam prope ab domo detineri,

    id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So in Caesar and Livy, with numerals to designate the measure of the distance:

    onerariae naves, quae ex eo loco ab milibus passuum octo vento tenebatur,

    eight miles distant, Caes. B. G. 4, 22, 4; and without mentioning the terminus a quo: ad castra contenderunt, et ab milibus passunm minus duobus castra posuerunt, less than two miles off or distant, id. ib. 2, 7, 3; so id. ib. 2, 5, 32; 6, 7, 3; id. B. C. 1, 65; Liv. 38, 20, 2 (for which:

    duo milia fere et quingentos passus ab hoste posuerunt castra,

    id. 37, 38, 5). —
    3.
    To denote the side or direction from which an object is viewed in its local relations,=a parte, at, on, in: utrum hacin feriam an ab laeva latus? Enn. ap. Plaut. Cist. 3, 10 (Trag. v. 38 Vahl.); cf.:

    picus et cornix ab laeva, corvos, parra ab dextera consuadent,

    Plaut. As. 2, 1, 12: clamore ab ea parte audito. on this side, Caes. B. G. 3, 26, 4: Gallia Celtica attingit ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, id. ib. 1, 1, 5:

    pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt,

    on the Italian side, Liv. 21, 35, 11:

    non eadem diligentia ab decumuna porta castra munita,

    at the main entrance, Caes. B. G. 3, 25 fin.:

    erat a septentrionibus collis,

    on the north, id. ib. 7, 83, 2; so, ab oriente, a meridie, ab occasu; a fronte, a latere, a tergo, etc. (v. these words).
    II.
    Fig.
    A.
    In time.
    1.
    From a [p. 3] point of time, without reference to the period subsequently elapsed. After:

    Exul ab octava Marius bibit,

    Juv. 1,40:

    mulieres jam ab re divin[adot ] adparebunt domi,

    immediately after the sucrifice, Plaut. Poen. 3, 3, 4:

    Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    ab hac contione legati missi sunt,

    immediately after, Liv. 24, 22, 6; cf. id. 28, 33, 1; 40, 47, 8; 40, 49, 1 al.:

    ab eo magistratu,

    after this office, Sall. J. 63, 5:

    a summa spe novissima exspectabat,

    after the greatest hope, Tac. A. 6, 50 fin. —Strengthened by the adverbs primum, confestim, statim, protinus, or the adj. recens, immediately after, soon after:

    ut primum a tuo digressu Romam veni,

    Cic. Att. 1, 5, 4; so Suet. Tib. 68:

    confestim a proelio expugnatis hostium castris,

    Liv. 30, 36, 1:

    statim a funere,

    Suet. Caes. 85;

    and followed by statim: ab itinere statim,

    id. ib. 60:

    protinus ab adoptione,

    Vell. 2, 104, 3:

    Homerus qui recens ab illorum actate fuit,

    soon after their time, Cic. N. D. 3, 5; so Varr. R. R. 2, 8, 2; Verg. A. 6, 450 al. (v. also primum, confestim, etc.).—

    Sometimes with the name of a person or place, instead of an action: ibi mihi tuae litterae binae redditae sunt tertio abs te die,

    i. e. after their departure from you, Cic. Att. 5, 3, 1: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine Nov[adot ], i. e. after leaving (=postquam a Carthagine profecti sunt), Liv. 21, 38, 1:

    secundo Punico (bello) Scipionis classis XL. die a securi navigavit,

    i. e. after its having been built, Plin. 16, 39, 74, § 192. —Hence the poct. expression: ab his, after this (cf. ek toutôn), i. e. after these words, hereupon, Ov. M. 3, 273; 4, 329; 8, 612; 9, 764.
    2.
    With reference to a subsequent period. From, since, after:

    ab hora tertia bibebatur,

    from the third hour, Cic. Phil. 2, 41:

    infinito ex tempore, non ut antea, ab Sulla et Pompeio consulibus,

    since the consulship of, id. Agr. 2, 21, 56:

    vixit ab omni aeternitate,

    from all eternity, id. Div. 1, 51, 115:

    cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctissime,

    Nep. Att. 5, 3:

    in Lycia semper a terrae motu XL. dies serenos esse,

    after an earthquake, Plin. 2, 96, 98, § 211 al.:

    centesima lux est haec ab interitu P. Clodii,

    since the death of, Cic. Mil. 35, 98; cf.:

    cujus a morte quintus hic et tricesimus annus est,

    id. Sen. 6, 19; and:

    ab incenso Capitolio illum esse vigesumiun annum,

    since, Sall. C. 47, 2:

    diebus triginta, a qua die materia caesa est,

    Caes. B. C. 1, 36.—Sometimes joined with usque and inde:

    quod augures omnes usque ab Romulo decreverunt,

    since the time of, Cic. Vat. 8, 20:

    jam inde ab infelici pugna ceciderant animi,

    from the very beginning of, Liv. 2, 65 fin. —Hence the adverbial expressions ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first; v. initium, principium, primus. Likewise ab integro, anew, afresh; v. integer.—Ab... ad, from (a time)... to:

    ab hora octava ad vesperum secreto collocuti sumus,

    Cic. Att. 7, 8, 4; cf.:

    cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit,

    Caes. B. G. 1, 26, 2; and:

    a quo tempore ad vos consules anni sunt septingenti octoginta unus,

    Vell. 1, 8, 4; and so in Plautus strengthened by usque:

    pugnata pugnast usque a mane ad vesperum,

    from morning to evening, Plaut. Am. 1, 1, 97; id. Most. 3, 1, 3; 3, 2, 80.—Rarely ab... in: Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie, from... till late in the day, Liv. 27, 2, 9; so Col. 2, 10, 17; Plin. 2, 31, 31, § 99; 2, 103, 106, § 229; 4, 12, 26, § 89.
    b.
    Particularly with nouns denoting a time of life:

    qui homo cum animo inde ab ineunte aetate depugnat suo,

    from an early age, from early youth, Plaut. Trin. 2, 2, 24; so Cic. Off. 2, 13, 44 al.:

    mihi magna cum co jam inde a pueritia fuit semper famillaritas,

    Ter. Heaut. 1, 2, 9; so,

    a pueritia,

    Cic. Tusc. 2, 11, 27 fin.; id. Fam. 5, 8, 4:

    jam inde ab adulescentia,

    Ter. Ad. 1, 1, 16:

    ab adulescentia,

    Cic. Rep. 2, 1:

    jam a prima adulescentia,

    id. Fam. 1, 9, 23:

    ab ineunte adulescentia,

    id. ib. 13, 21, 1; cf.

    followed by ad: usque ad hanc aetatem ab incunte adulescentia,

    Plaut. Trin. 2, 2, 20:

    a primis temporibus aetatis,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    a teneris unguiculis,

    from childhood, id. ib. 1, 6, 2:

    usque a toga pura,

    id. Att. 7, 8, 5:

    jam inde ab incunabulis,

    Liv. 4, 36, 5:

    a prima lanugine,

    Suet. Oth. 12:

    viridi ab aevo,

    Ov. Tr. 4, 10, 17 al.;

    rarely of animals: ab infantia,

    Plin. 10, 63, 83, § 182.—Instead of the nom. abstr. very often (like the Greek ek paioôn, etc.) with concrete substantives: a pucro, ab adulescente, a parvis, etc., from childhood, etc.:

    qui olim a puero parvulo mihi paedagogus fuerat,

    Plaut. Merc. 1, 1, 90; so,

    a pausillo puero,

    id. Stich. 1, 3, 21:

    a puero,

    Cic. Ac. 2, 36, 115; id. Fam. 13, 16, 4 (twice) al.:

    a pueris,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. de Or. 1, 1, 2 al.:

    ab adulescente,

    id. Quint. 3, 12:

    ab infante,

    Col. 1, 8, 2:

    a parva virgine,

    Cat. 66, 26 al. —Likewise and in the same sense with adject.: a parvo, from a little child, or childhood, Liv. 1, 39, 6 fin.; cf.:

    a parvis,

    Ter. And. 3, 3, 7; Cic. Leg. 2, 4, 9:

    a parvulo,

    Ter. And. 1, 1, 8; id. Ad. 1, 1, 23; cf.:

    ab parvulis,

    Caes. B. G. 6, 21, 3:

    ab tenero,

    Col. 5, 6, 20;

    and rarely of animals: (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,

    Varr. R. R. 2, 1, 13.
    B.
    In other relations in which the idea of going forth, proceeding, from something is included.
    1.
    In gen. to denote departure, separation, deterring, avoiding, intermitting, etc., or distance, difference, etc., of inanimate or abstract things. From: jus atque aecum se a malis spernit procul, Enn. ap. Non. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    suspitionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42:

    qui discessum animi a corpore putent esse mortem,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18:

    hic ab artificio suo non recessit,

    id. ib. 1, 10, 20 al.:

    quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas,

    Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    condicionem quam ab te peto,

    id. ib. 2, 4, 87; cf.:

    mercedem gloriae flagitas ab iis, quorum, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 15, 34:

    si quid ab illo acceperis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 90:

    quae (i. e. antiquitas) quo propius aberat ab ortu et divina progenie,

    Cic. Tusc. 1, 12, 26:

    ab defensione desistere,

    Caes. B. C. 2, 12, 4:

    ne quod tempus ab opere intermitteretur,

    id. B. G. 7, 24, 2:

    ut homines adulescentis a dicendi studio deterream,

    Cic. de Or. 1, 25, 117, etc.—Of distance (in order, rank, mind, or feeling):

    qui quartus ab Arcesila fuit,

    the fourth in succession from, Cic. Ac. 1, 12, 46:

    tu nunc eris alter ab illo,

    next after him, Verg. E. 5, 49; cf.:

    Aiax, heros ab Achille secundus,

    next in rank to, Hor. S. 2, 3, 193:

    quid hoc ab illo differt,

    from, Cic. Caecin. 14, 39; cf.:

    hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum,

    id. Off. 2, 4, 15; and:

    discrepare ab aequitate sapientiam,

    id. Rep. 3, 9 fin. (v. the verbs differo, disto, discrepo, dissideo, dissentio, etc.):

    quae non aliena esse ducerem a dignitate,

    Cic. Fam. 4, 7:

    alieno a te animo fuit,

    id. Deiot. 9, 24 (v. alienus). —So the expression ab re (qs. aside from the matter, profit; cf. the opposite, in rem), contrary to one's profit, to a loss, disadvantageous (so in the affirmative very rare and only ante-class.):

    subdole ab re consulit,

    Plaut. Trin. 2, 1, 12; cf. id. Capt. 2, 2, 88; more frequently and class. (but not with Cicero) in the negative, non, haud, ab re, not without advantage or profit, not useless or unprofitable, adcantageous:

    haut est ab re aucupis,

    Plaut. As. 1, 3, 71:

    non ab re esse Quinctii visum est,

    Liv. 35, 32, 6; so Plin. 27, 8, 35; 31, 3, 26; Suet. Aug. 94; id. Dom. 11; Gell. 18, 14 fin.; App. Dogm. Plat. 3, p. 31, 22 al. (but in Ter. Ad. 5, 3, 44, ab re means with respect to the money matter).
    2.
    In partic.
    a.
    To denote an agent from whom an action proceeds, or by whom a thing is done or takes place. By, and in archaic and solemn style, of. So most frequently with pass. or intrans. verbs with pass. signif., when the active object is or is considered as a living being: Laudari me abs te, a laudato viro, Naev. ap. Cic. Tusc. 4, 31, 67: injuria abs te afficior, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    a patre deductus ad Scaevolam,

    Cic. Lael. 1, 1:

    ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,

    id. ib. 1, 3:

    disputata ab eo,

    id. ib. 1, 4 al.:

    illa (i. e. numerorum ac vocum vis) maxime a Graecia vetere celebrata,

    id. de Or. 3, 51, 197:

    ita generati a natura sumus,

    id. Off. 1, 29, 103; cf.:

    pars mundi damnata a rerum natura,

    Plin. 4, 12, 26, § 88:

    niagna adhibita cura est a providentia deorum,

    Cic. N. D. 2, 51 al. —With intrans. verbs:

    quae (i. e. anima) calescit ab eo spiritu,

    is warmed by this breath, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. Ov. M. 1, 417: (mare) qua a sole collucet, Cic. Ac. 2, 105:

    salvebis a meo Cicerone,

    i. e. young Cicero sends his compliments to you, id. Att. 6, 2 fin.:

    a quibus (Atheniensibus) erat profectus,

    i. e. by whose command, Nep. Milt. 2, 3:

    ne vir ab hoste cadat,

    Ov. H. 9, 36 al. —A substantive or adjective often takes the place of the verb (so with de, q. v.):

    levior est plaga ab amico quam a debitore,

    Cic. Fam. 9, 16, 7; cf.:

    a bestiis ictus, morsus, impetus,

    id. Off. 2, 6, 19:

    si calor est a sole,

    id. N. D. 2, 52:

    ex iis a te verbis (for a te scriptis),

    id. Att. 16, 7, 5:

    metu poenae a Romanis,

    Liv. 32, 23, 9:

    bellum ingens a Volscis et Aequis,

    id. 3, 22, 2:

    ad exsolvendam fldem a consule,

    id. 27, 5, 6.—With an adj.:

    lassus ab equo indomito,

    Hor. S. 2, 2, 10:

    Murus ab ingenic notior ille tuo,

    Prop. 5, 1, 126:

    tempus a nostris triste malis,

    time made sad by our misfortunes, Ov. Tr. 4, 3, 36.—Different from per:

    vulgo occidebantur: per quos et a quibus?

    by whom and upon whose orders? Cic. Rosc. Am. 29, 80 (cf. id. ib. 34, 97: cujus consilio occisus sit, invenio; cujus manu sit percussus, non laboro); so,

    ab hoc destitutus per Thrasybulum (i. e. Thrasybulo auctore),

    Nep. Alc. 5, 4.—Ambiguity sometimes arises from the fact that the verb in the pass. would require ab if used in the active:

    si postulatur a populo,

    if the people demand it, Cic. Off. 2, 17, 58, might also mean, if it is required of the people; on the contrary: quod ab eo (Lucullo) laus imperatoria non admodum exspectabatur, not since he did not expect military renown, but since they did not expect military renown from him, Cic. Ac. 2, 1, 2, and so often; cf. Rudd. II. p. 213. (The use of the active dative, or dative of the agent, instead of ab with the pass., is well known, Zumpt, § 419. It is very seldom found in prose writers of the golden age of Roman liter.; with Cic. sometimes joined with the participles auditus, cognitus, constitutus, perspectus, provisus, susceptus; cf. Halm ad Cic. Imp. Pomp. 24, 71, and ad ejusdem, Cat. 1, 7 fin.; but freq. at a later period; e. g. in Pliny, in Books 2-4 of H. N., more than twenty times; and likewise in Tacitus seventeen times. Vid. the passages in Nipperd. ad Tac. A. 2, 49.) Far more unusual is the simple abl. in the designation of persons:

    deseror conjuge,

    Ov. H. 12, 161; so id. ib. 5, 75; id. M. 1, 747; Verg. A. 1, 274; Hor. C. 2, 4, 9; 1, 6, 2;

    and in prose,

    Quint. 3, 4, 2; Sen. Contr. 2, 1; Curt. 6, 7, 8; cf. Rudd. II. p. 212; Zumpt ad Quint. V. p. 122 Spalding.—Hence the adverbial phrase a se=uph heautou, sua sponte, of one's own uccord, spontaneously:

    ipsum a se oritur et sua sponte nascitur,

    Cic. Fin. 2, 24, 78:

    (urna) ab se cantat quoja sit,

    Plaut. Rud. 2, 5, 21 (al. eapse; cf. id. Men. 1, 2, 66); so Col. 11, 1, 5; Liv. 44, 33, 6.
    b.
    With names of towns to denote origin, extraction, instead of gentile adjectives. From, of:

    pastores a Pergamide,

    Varr. R. R. 2, 2, 1:

    Turnus ab Aricia,

    Liv. 1, 50, 3 (for which Aricinus, id. 1, 51, 1):

    obsides dant trecentos principum a Cora atque Pometia liberos,

    Liv. 2, 22, 2; and poet.: O longa mundi servator ab Alba, Auguste, thou who art descended from the old Alban race of kings (=oriundus, or ortus regibus Albanis), Prop. 5, 6, 37.
    c.
    In giving the etymology of a name: eam rem (sc. legem, Gr. nomon) illi Graeco putant nomine a suum cuique tribuendo appellatam, ego nostro a legendo, Cic. Leg. 1, 6, 19: annum intervallum regni fuit: id ab re... interregnum appellatum, Liv. 1, 17, 6:

    (sinus maris) ab nomine propinquae urbis Ambracius appellatus,

    id. 38, 4, 3; and so Varro in his Ling. Lat., and Pliny, in Books 1-5 of H. N., on almost every page. (Cf. also the arts. ex and de.)
    d.
    With verbs of beginning and repeating: a summo bibere, in Plaut. to drink in succession from the one at the head of the table:

    da, puere, ab summo,

    Plaut. As. 5, 2, 41; so,

    da ab Delphio cantharum circum, id Most. 1, 4, 33: ab eo nobis causa ordienda est potissimum,

    Cic. Leg. 1, 7, 21:

    coepere a fame mala,

    Liv. 4, 12, 7:

    cornicem a cauda de ovo exire,

    tail-foremost, Plin. 10, 16, 18:

    a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18 al.
    e.
    With verbs of freeing from, defending, or protecting against any thing:

    a foliis et stercore purgato,

    Cato, R. R. 65 (66), 1:

    tantumne ab re tuast oti tibi?

    Ter. Heaut. 1, [p. 4] 1, 23; cf.:

    Saguntini ut a proeliis quietem habuerant,

    Liv. 21, 11, 5:

    expiandum forum ab illis nefarii sceleris vestigiis,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    haec provincia non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis est defendenda,

    id. Imp. Pomp. 6, 14 (v. defendo):

    ab incendio urbem vigiliis munitam intellegebat,

    Sall. C. 32:

    ut neque sustinere se a lapsu possent,

    Liv. 21, 35, 12:

    ut meam domum metueret atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133.
    f.
    With verbs of expecting, fearing, hoping, and the like, ab =a parte, as, Cic. Att. 9, 7, 4: cum eadem metuam ab hac parte, since I fear the same from this side; hence, timere, metuere ab aliquo, not, to be afraid of any one, but, to fear something (proceeding from) from him:

    el metul a Chryside,

    Ter. And. 1, 1, 79; cf.:

    ab Hannibale metuens,

    Liv. 23, 36; and:

    metus a praetore,

    id. 23, 15, 7;

    v. Weissenb. ad h. l.: a quo quidem genere, judices, ego numquam timui,

    Cic. Sull. 20, 59:

    postquam nec ab Romanis robis ulla est spes,

    you can expect nothing from the Romans, Liv. 21, 13, 4.
    g.
    With verbs of fastening and holding:

    funiculus a puppi religatus,

    Cic. Inv. 2, 51, 154:

    cum sinistra capillum ejus a vertice teneret,

    Q. Cic. Pet. Cons. 3.
    h.
    Ulcisci se ab aliquo, to take vengeance on one:

    a ferro sanguis humanus se ulciscitur,

    Plin. 34, 14, 41 fin.
    i.
    Cognoscere ab aliqua re to knoio or learn by means of something (different from ab aliquo, to learn from some one):

    id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse,

    Caes. B. G. 1, 22.
    j.
    Dolere, laborare, valere ab, instead of the simple abl.:

    doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,

    Plaut. Cist. 1, 1, 62:

    a morbo valui, ab animo aeger fui,

    id. Ep. 1, 2, 26; cf. id. Aul. 2, 2, 9:

    a frigore et aestu ne quid laborent,

    Varr. R. R. 2, 2, 17; so,

    a frigore laborantibus,

    Plin. 32, 10, 46, § 133; cf.:

    laborare ab re frumentaria,

    Caes. B. G. 7, 10, 1; id. B. C. 3, 9; v. laboro.
    k.
    Where verbs and adjectives are joined with ab, instead of the simple abl., ab defines more exactly the respect in which that which is expressed by the verb or adj. is to be understood, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of:

    ab ingenio improbus,

    Plaut. Truc. 4, 3, 59:

    a me pudica'st,

    id. Curc. 1, 1, 51:

    orba ab optimatibus contio,

    Cic. Fl. 23, 54; ro Ov. H. 6,156: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24 fin. (v. securus):

    locus copiosus a frumento,

    Cic. Att. 5, 18, 2; cf.:

    sumus imparati cum a militibas tum a pecunia,

    id. ib. 7, 15 fin.:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    ab una parte haud satis prosperuin,

    Liv. 1, 32, 2 al.;

    so often in poets ab arte=arte,

    artfully, Tib. 1, 5, 4; 1, 9, 66; Ov. Am. 2, 4, 30.
    l.
    In the statement of the motive instead of ex, propter, or the simple abl. causae, from, out of, on account of, in consequence of: ab singulari amore scribo, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B fin.:

    linguam ab irrisu exserentem,

    thrusting out the tongue in derision, Liv. 7, 10, 5:

    ab honore,

    id. 1, 8; so, ab ira, a spe, ab odio, v. Drak. ad Liv. 24, 30, 1: 26, 1, 3; cf. also Kritz and Fabri ad Sall. J. 31, 3, and Fabri ad Liv. 21, 36, 7.
    m.
    Especially in the poets instead of the gen.:

    ab illo injuria,

    Ter. And. 1, 1, 129:

    fulgor ab auro,

    Lucr. 2, 5:

    dulces a fontibus undae,

    Verg. G. 2, 243.
    n.
    In indicating a part of the whole, for the more usual ex, of, out of:

    scuto ab novissimis uni militi detracto,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    nonnuill ab novissimis,

    id. ib.; Cic. Sest. 65, 137; cf. id. ib. 59 fin.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).
    o.
    In marking that from which any thing proceeds, and to which it belongs:

    qui sunt ab ea disciplina,

    Cic. Tusc. 2, 3, 7:

    ab eo qui sunt,

    id. Fin. 4, 3, 7:

    nostri illi a Platone et Aristotele aiunt,

    id. Mur. 30, 63 (in imitation of oi upo tinos).
    p.
    To designate an office or dignity (with or without servus; so not freq. till after the Aug. period;

    in Cic. only once): Pollex, servus a pedibus meus,

    one of my couriers, Cic. Att. 8, 5, 1; so,

    a manu servus,

    a secretary, Suet. Caes. 74: Narcissum ab eplstulis ( secretary) et Pallantem a rationibus ( accountant), id. Claud. 28; and so, ab actis, ab admissione, ab aegris, ab apotheca, ab argento, a balneis, a bibliotheca, a codicillis, a jumentis, a potione, etc. (v. these words and Inscr. Orell. vol. 3, Ind. xi. p. 181 sq.).
    q.
    The use of ab before adverbs is for the most part peculiar to later Latinity:

    a peregre,

    Vitr. 5, 7 (6), 8:

    a foris,

    Plin. 17, 24, 37; Vulg. Gen, 7, 16; ib. Matt. 23, 27:

    ab intus,

    ib. ib. 7, 15:

    ab invicem,

    App. Herb. 112; Vulg. Matt. 25, 32; Cypr. Ep. 63, 9: Hier. Ep. 18:

    a longe,

    Hyg. Fab. 257; Vulg. Gen. 22, 4; ib. Matt. 26, 58:

    a modo,

    ib. ib. 23, 39;

    Hier. Vit. Hilar.: a nune,

    Vulg. Luc. 1, 48:

    a sursum,

    ib. Marc. 15, 38.
    a.
    Ab is not repeated like most other prepositions (v. ad, ex, in, etc.) with pron. interrog. or relat. after subst. and pron. demonstr. with ab:

    Arsinoen, Stratum, Naupactum...fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc.,

    Cic. Pis. 37, 91:

    a rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus? An iis, quae in juventute geruntur et viribus?

    id. Sen. 6:

    a Jove incipiendum putat. Quo Jove?

    id. Rep. 1, 36, 56:

    res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, quibus tenetur, de te propediem impetrabit,

    id. Fam. 4, 13, 5.—
    b.
    Ab in Plantus is once put after the word which it governs: quo ab, As. 1, 1, 106.—
    c.
    It is in various ways separated from the word which it governs:

    a vitae periculo,

    Cic. Brut. 91, 313:

    a nullius umquam me tempore aut commodo,

    id. Arch. 6, 12:

    a minus bono,

    Sall. C. 2, 6:

    a satis miti principio,

    Liv. 1, 6, 4:

    damnis dives ab ipsa suis,

    Ov. H. 9, 96; so id. ib. 12, 18; 13, 116.—
    d.
    The poets join a and que, making aque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.):

    aque Chao,

    Verg. G. 4, 347:

    aque mero,

    Ov. M. 3, 631:

    aque viro,

    id. H. 6, 156:

    aque suis,

    id. Tr. 5, 2, 74 al. But:

    a meque,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    abs teque,

    id. Att. 3, 15, 4:

    a teque,

    id. ib. 8, 11, §

    7: a primaque adulescentia,

    id. Brut. 91, 315 al. —
    e.
    A Greek noun joined with ab stands in the dat.: a parte negotiati, hoc est pragmatikê, removisse, Quint. 3, 7, 1.
    III.
    In composition ab,
    1.
    Retains its original signif.: abducere, to take or carry away from some place: abstrahere, to draw auay; also, downward: abicere, to throw down; and denoting a departure from the idea of the simple word, it has an effect apparently privative: absimilis, departing from the similar, unlike: abnormis, departing from the rule, unusual (different from dissimilis, enormis); and so also in amens=a mente remotus, alienus ( out of one's senses, without self-control, insane): absurdus, missounding, then incongruous, irrational: abutor (in one of its senses), to misuse: aborior, abortus, to miscarry: abludo; for the privative force the Latin regularly employs in-, v. 2. in.—
    2.
    It more rarely designates completeness, as in absorbere, abutor ( to use up). (The designation of the fourth generation in the ascending or descending line by ab belongs here only in appearance; as abavus for quartus pater, great-great-grandfather, although the Greeks introduced upopappos; for the immutability of the syllable ab in abpatrnus and abmatertera, as well as the signif. Of the word abavus, grandfather's grandfather, imitated in abnepos, grandchild's grandchild, seems to point to a derivation from avi avus, as Festus, p. 13 Mull., explains atavus, by atta avi, or, rather, attae avus.)

    Lewis & Short latin dictionary > ab

  • 98 Alius

    1.
    Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):

    postquam belligerant Aetoli cum Aleis,

    Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
    2.
    ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:

    alis rare,

    Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:

    alid more freq.,

    Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:

    aliae,

    Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:

    ali,

    Lucr. 6, 1226:

    alio,

    Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:

    aliae,

    Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
    I.
    A.. In gen.:

    eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,

    Naev. Bell. Pun. 1, 16:

    alios multos,

    Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:

    plures alios,

    ib. ib. 12, 5:

    cum aliis pluribus,

    ib. Act. 15, 35:

    an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?

    Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:

    dum aliud aliquid flagiti conficiat,

    Ter. Phorm. 5, 2, 5:

    nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 244:

    nec quisquam alius affuit,

    id. ib. 1, 1, 269:

    panem vel aliud quidquam,

    Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:

    quidquid aliud dare,

    Vulg. Lev. 22, 25:

    ALIS NE POTESTO,

    Inscr. Orell. 2488:

    datum Mi esse ab dis aliis,

    Plaut. Am. prol. 12:

    adulescentulo in alio occupato amore,

    Ter. And. 5, 1, 10:

    aut aliae cujus desiderium insideat rei,

    Lucr. 3, 918:

    ne quam aliam quaerat copiam,

    Ter. Heaut. 5, 1, 54:

    nisi quid pater ait aliud,

    id. And. 5, 4, 47:

    si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33:

    quodcumque alid auget,

    Lucr. 5, 257:

    Est alius quidam, parasitaster paululus,

    Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:

    tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,

    Cic. Or. 71, 237:

    L. Aemilius alius vir erat,

    Liv. 44, 18:

    Genus ecce aliud discriminis audi,

    Juv. 12, 24:

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,

    Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:

    nemo alius,

    Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:

    alius nemo,

    Cic. Quinct. 76:

    plus alimenti est in pane quam in ullo alio,

    Cels. 2, 18:

    aliud esse causae suspicamur,

    Cic. Fl. 39:

    Anne aliud tunc praefecti?

    Juv. 4, 78:

    estne viris reliqui aliud,

    Sall. Fragm. 187, 19:

    aliud auxilii,

    Tac. A. 5, 8:

    aliud subsidii,

    id. ib. 12, 46:

    alia honorum,

    id. ib. 1, 9:

    alia sumptuum,

    id. ib. 15, 15:

    sunt alia quae magis timeam,

    Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:

    haec aliaque,

    Tac. H. 3, 51 al. —

    Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?

    Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):

    ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,

    Cic. Phil. 6, 6:

    utar post alio, si invenero melius,

    something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,

    si in aliud tempus differetur,

    Caes. B C. 1, 86:

    an alium exspectamus?

    Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:

    siti magis quam alia re accenditur,

    Sall. J. 89, 5:

    neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,

    Caes. B. C. 1, 85:

    neque creatura alia poterit nos separare,

    Vulg. Rom. 8, 39.
    Instances of the rare gen.
    alius:

    alius generis bestiae,

    Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:

    alius ingenii,

    Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:

    alius ordinis,

    Amm. 30, 5, 10:

    artificis aliusve,

    Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:

    alius coloris,

    Non. p. 450:

    nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,

    Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
    B.
    In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
    (α).
    With atque, ac, or et:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    Plaut. Ps. 4, 7, 35:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13:

    potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,

    Cic. Or. 71, 237:

    longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,

    id. Att. 11, 10:

    res alio modo est ac putatur,

    id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    non alius essem atque nunc sum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,

    Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:

    alia atque antea sentiret,

    id. Hann. 2, 2:

    lux longe alia est solis et lychnorum,

    is very different, Cic. Cael. 28.—
    (β).
    With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):

    amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:

    neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,

    id. Fam. 7, 13:

    erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

    id. de Or. 2, 12:

    Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?

    id. Phil. 8, 3:

    nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,

    id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:

    quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?

    id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:

    pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,

    Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:

    Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,

    id. Lys. 1, 4:

    neque aliud huic defuit quam generosa stirps,

    id. Eum. 1, 2:

    Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,

    Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;

    Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,

    Cic. Sest. 6, 13:

    ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:

    et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,

    id. 2, 63; 31, 24:

    sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,

    id. 2, 29:

    ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,

    Suet. Caes. 20:

    mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,

    id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:

    quid aliud quam ad bellum vocabantur?

    Flor. 3, 23 med.; so,

    Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?

    Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:

    te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

    Plin. Ep. 7, 15, 2:

    quod alium quam se cooptassent,

    Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:

    Quid te aliud sollicitat?

    id. ib. 1, 2, 82:

    Quid aliud tibi vis?

    id. Heaut. 2, 3, 90:

    Numquid vis aliud?

    id. Eun. 1, 2, 111:

    Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,

    Juv. 12, 48:

    Quid enim est aliud Antonius?

    Cic. Phil. 2, 70:

    Quid est aliud furere?

    id. Pis. 47:

    Quid est alia sinistra liberalitas?

    Cat. 29, 15 al. —
    (γ).
    With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):

    qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,

    other than, Plaut. Poen. prol. 22:

    quod est aliud melle,

    Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:

    neve putes alium sapiente bonoque beatum,

    Hor. Ep. 1, 16, 20:

    alius Lysippo,

    id. ib. 2, 1, 240:

    accusator alius Sejano,

    Phaedr. 3, prol. 41.—
    (δ).
    With praeter:

    nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 249:

    nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,

    Cic. Off. 2, 2, 5:

    non est alius praeter eum,

    Vulg. Marc. 12, 32:

    rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?

    Cic. de Or. 2, 69:

    Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?

    id. Clu. 62:

    nec jam tela alia habebant praeter gladios,

    Liv. 38, 21, 5.—
    (ε).
    With extra (eccl. Lat.):

    neque est alius extra te,

    Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
    (ζ).
    With absque (eccl. Lat.):

    non est alius Deus absque te,

    Vulg. 1 Par. 17, 20.—
    (η).
    With praeterquam:

    cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,

    Liv. 3, 40.
    II.
    Esp.
    A.
    In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:

    quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?

    Cic. Phil. 2, 111:

    latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,

    id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:

    alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,

    Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:

    cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,

    id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;

    immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,

    id. Tusc. 5, 13, 38:

    principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,

    Nep. Pelop. 1, 4:

    nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,

    Verg. E. 1, 65:

    alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,

    Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:

    Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,

    Caes. B. G. 1, 8:

    Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,

    Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:

    castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,

    Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:

    alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,

    Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;

    alius autem pecuniam],

    id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:

    Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,

    Juv. 14, 321:

    Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,

    Plin. Pan. 72:

    aliud est male dicere, aliud accusare,

    Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:

    aliud est servum esse, aliud servire,

    id. 5, 10, 60 al.:

    jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,

    Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
    B.
    Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.

    Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?

    one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:

    fallacia alia aliam trudit,

    Ter. And. 4, 4, 40:

    fecerunt alii quidem alia quam multa,

    Cic. Phil. 3, 20, 6:

    signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,

    some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:

    alius in alia est re magis utilis,

    id. Sex. Rosc. 111:

    alius ex alia parte,

    id. Verr. 1, 66:

    dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,

    Verg. G. 1, 276:

    ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,

    Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:

    ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7:

    habes Sardos venales, alium alio nequiorem,

    one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a

    l'autre,

    Caes. B. G. 2, 26 Herz.:

    legiones aliae alia in parte resistunt,

    id. ib. 2, 22:

    alius alia causa illata,

    id. ib. 1, 39:

    cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,

    Suet. Vesp. 6:

    alius alii subsidium ferunt,

    Caes. B. G. 2, 26:

    alius alio more viventes,

    each in a different way, Sall. C. 6, 2:

    alius alii tanti facinoris conscii,

    id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:

    alii autem aliud clamabant,

    Vulg. Act. 19, 32:

    illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,

    now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:

    aliter ab aliis digeruntur,

    id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:

    equites alii alia dilapsi sunt,

    some in this way, some in that, Liv. 44, 43:

    cum alii alio mitterentur,

    id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:

    jussit alios alibi fodere,

    Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
    C.
    Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:

    ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 3, 37:

    aliud ex alio succurrit mihi,

    Cic. Fragm. C. 12:

    alid ex alio reficit natura,

    Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:

    ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69:

    alias ex aliis nectendo moras,

    Liv. 7, 39:

    aliam ex alia prolem,

    Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:

    nos alia ex aliis in fata vocamur,

    id. A. 3, 494:

    quae impie per biennium alia super alia es ausus,

    Liv. 3, 56; 23, 36:

    aliud super aliud scelus,

    id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:

    deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,

    Sall. J. 63, 5.—
    D.
    Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:

    eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,

    Cic. Or. 22, 72:

    alio atque alio loco requiescere,

    in different places, Sall. J. 72, 2:

    inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,

    Liv. 8, 23:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2:

    cum alia atque alia appetendo loca munirent,

    Liv. 1, 8:

    milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,

    id. 2, 2:

    luna alio atque alio loco exoritur,

    Plin. 2, 10:

    febres aliae aliaeque subinde oriuntur,

    Cels. 3, 3:

    cancer aliis aliisque signis discernitur,

    id. 5, 26:

    aliis atque aliis causis,

    Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:

    saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,

    id. ib. 36, 2:

    aliis post aliis minitari,

    id. ib. 55, 8.—
    E.
    Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:

    nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,

    Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):

    alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,

    id. ib. 3, 3, 13:

    Huic aliud mercedis erit,

    Verg. E. 6, 26:

    longe alia mihi mens est,

    Sall. C. 52, 2:

    Vos aliam potatis aquam,

    Juv. 5, 52:

    lectus non alius cuiquam,

    id. 8, 178:

    ensesque recondit mors alia,

    Stat. Th. 7, 806:

    ostensus est in alia effigie,

    Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:

    alium fecisti me, alius ad te veneram,

    Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:

    homines alii facti sunt,

    Cic. Fam. 11, 12:

    mutaberis in virum alium,

    Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;

    qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,

    Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:

    frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,

    Cic. Fam. 10, 12:

    de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,

    id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,

    Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
    F.
    Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:

    Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41:

    inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,

    Liv. 7, 26:

    vulgus aliud trucidatum,

    id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:

    legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,

    Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:

    cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,

    id. ib. 6, 33 al.—
    G.
    Like alter, one of two, the other of two:

    huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;

    magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,

    Sall. C. 54, 1 Kritz:

    duo Romani super alium alius corruerunt,

    one upon the other, Liv. 1, 25, 5:

    ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,

    each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:

    marique alio Nicopolim ingressus,

    Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,

    alias partes fovere,

    the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:

    Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,

    Caes. B. G. 1, 1 Herz.:

    classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,

    Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):

    ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,

    a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:

    alius Nero,

    Suet. Tit. 7.—
    H.
    A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:

    mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,

    than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:

    facinus, quo non fortius ausit alis,

    Cat. 66, 28:

    Fama malum qua non aliud velocius ullum,

    Verg. A. 4, 174:

    quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,

    Sall. J. 2, 4:

    quo non aliud atrocius visum,

    Tac. A. 6, 24:

    (Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,

    Sall. J. 96, 3:

    neque majus aliud neque praestabilius invenias,

    id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:

    non alia ante Romana pugna atrocior fuit,

    id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
    A.
    ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
    1.
    In gen.
    a.
    Of place:

    fortasse tu profectus alio fueras,

    Ter. Eun. 2, 2, 49:

    ut ab Norba alio traducerentur,

    Liv. 32, 2:

    translatos alio maerebis amores,

    Hor. Epod. 15, 23:

    decurrens alio,

    id. S. 2, 1, 32:

    nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,

    id. ib. 2, 2, 55.—With quo:

    Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,

    to some other place, Cic. Att. 9, 17:

    si quando Romam aliove quo mitterent legatos,

    Liv. 38, 30. —
    b.
    Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):

    illi suum animum alio conferunt,

    Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:

    ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,

    id. Eun. 3, 1, 60 Don.:

    hi narrata ferunt alio,

    Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    sed, si placet, sermonem alio transferamus,

    id. de Or. 1, 29, 133:

    quoniam alio properare tempus monet,

    Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
    c.
    Of purpose or design:

    appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,

    for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:

    hoc longe alio spectabat,

    looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
    2.
    a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:

    hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,

    Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:

    nihil alio atque alio spargitur,

    Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
    b.
    Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:

    et ceteri quidem alius alio,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    aliud alio dissipavit,

    id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:

    quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,

    Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
    c.
    Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;

    in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,

    for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:

    quo alio nisi ad nos confugerent?

    Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
    B.
    ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
    C.
    ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
    1.
    Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
    a.
    At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.

    Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,

    Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):

    sed alias jocabimur,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    sed plura scribemus alias,

    id. ib. 7, 6:

    et alias et in consulatus petitione vinci,

    id. Planc. 18:

    nil oriturum alias,

    Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:

    recte secusne, alias viderimus,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;

    nunc, etc.,

    Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:

    gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,

    Curt. 4, 3, 18:

    alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,

    id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;

    as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,

    Cic. Att. 4, 2, 2:

    consilio numquam alias dato,

    Hor. C. 3, 5, 45:

    numquam ante alias,

    Liv. 2, 22, 7:

    non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,

    id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:

    si quando umquam ante alias,

    id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):

    Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,

    Suet. Aug. 75.—
    b.
    Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:

    Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,

    Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:

    nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,

    id. Fin. 2, 27, 87:

    contentius alias, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,

    Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:

    nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,

    Cic. Sen. 15, 51:

    geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,

    id. de Or. 3, 54, 206:

    hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,

    Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:

    illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,

    Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
    c.
    Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:

    et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,

    Cic. Inv. 2, 13, 45:

    alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,

    id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):

    illi alias aliud iisdem de rebus judicant,

    id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:

    (deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,

    id. Red. in Sen. 30:

    ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,

    id. Div. 2, 54, 111.—
    d.
    Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;

    also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 4, 7:

    fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,

    id. ib. 5, 4, 11:

    quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    cum saepe alias, tum apud centumviros,

    id. Brut. 39, 144:

    cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,

    id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:

    neque tum solum, sed saepe alias,

    Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:

    nunc tamen libentius quam saepe alias,

    Symm. Ep. 1, 90.—So,
    e.
    Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
    f.
    Raro alias, rarely at other times, on other occasions:

    ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,

    Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
    g.
    Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):

    non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,

    never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:

    non alias militi familiarior dux fuit,

    Liv. 7, 33; 45, 7:

    non alias majore mole concursum,

    Tac. A. 2, 46; 4. 69;

    11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,

    id. Agr. 5:

    haud alias intentior populus plus vocis permisit,

    id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
    2.
    Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):

    Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,

    Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:

    sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,

    Macr. S. 5, 19.—
    3.
    Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:

    in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,

    Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
    4.
    Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):

    non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,

    Tac. A. 3, 73:

    debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,

    by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
    5.
    Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
    D.
    ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
    1.
    With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
    a.
    With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:

    sed aliter atque ostenderam facio,

    Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:

    aliter ac nos vellemus,

    Cic. Mil. 9, 23:

    de quo tu aliter sentias atque ego,

    id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:

    si aliter nos faciant quam aequum est,

    Plaut. Stich. 1, 1, 42:

    si aliter quippiam coacti faciant quam libere,

    Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:

    Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?

    id. Rep. 1, 4, 7.—
    b.
    Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:

    Non aliter quam si ruat omnis Karthago,

    Verg. A. 4, 669:

    dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,

    Ov. Tr. 1, 3, 73:

    nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,

    Liv. 23, 4; 21, 63, 9:

    illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,

    id. 3, 51, 12:

    nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,

    Tac. A. 1, 6; 1, 49:

    Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,

    Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:

    non aliter quam cum, etc.,

    Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:

    nec scripsi aliter ac si, etc.,

    Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:

    Non aliter quam qui lembum subigit,

    Verg. G. 1, 201:

    non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,

    Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:

    neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,

    id. 5, 8, 1:

    patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,

    Juv. 7, 220:

    successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,

    Tac. A. 6, 30.—
    * c.
    Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:

    cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,

    Mel. 1, 9, 6.—
    d.
    Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:

    qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,

    Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
    e.
    Non aliter quam ut, on no other condition than that:

    neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,

    Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
    2.
    Without a comparative clause expressed.
    a.
    In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:

    vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,

    though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:

    tu si aliter existimes, nihil errabis,

    Cic. Fam. 3, 7, 16:

    ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,

    in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:

    Si quis aliter docet,

    Vulg. 1 Tim. 6, 3:

    quae aliter se habent,

    ib. ib. 5, 25:

    Quippe aliter tunc vivebant homines,

    Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:

    non fuit faciendum aliter,

    Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:

    Ergo non aliter poterit dormire?

    Juv. 3, 281:

    aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,

    Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:

    haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),

    Verg. A. 9, 65:

    haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,

    id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:

    non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,

    Hor. Epod. 14, 10:

    neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,

    id. C. 1, 18, 4:

    neque exercitum Romanum aliter transmissurum,

    Tac. H. 5, 19:

    nec aliter expiari potest,

    Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;

    Fieri aliter non potest,

    Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;

    fieri non potuit aliter,

    Cic. Att. 6, 6.—
    b.
    Esp.
    (α).
    Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:

    verum aliter evenire multo intellegit,

    Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):

    amplis cornibus et nigris potius quam aliter,

    Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:

    dis aliter visum,

    Verg. A. 2, 428:

    sin aliter tibi videtur,

    Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:

    neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,

    Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
    (β).
    Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:

    sed longe aliter est amicus atque amator,

    Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:

    jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),

    Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:

    si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,

    Nep. Them. 7 fin.:

    aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,

    Sall. C. 29, 3 Kritz:

    aliter non viribus ullis Vincere poteris,

    Verg. A. 6, 147:

    veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,

    Tac. H. 4, 59:

    quoniam aliter non possem,

    Vulg. Sap. 8, 21.—
    (δ).
    Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:

    aliter utimur propriis, aliter commodatis,

    Tac. Or. 32:

    Aliter catuli longe olent, aliter sues,

    Plaut. Ep. 4, 2, 9:

    aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,

    id. Ac. 2, 47, 143:

    idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,

    Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
    (ε).
    With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):

    quoniam aliter ab aliis digeruntur,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:

    hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,

    Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
    (ζ).
    Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):

    non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,

    Plin. 37, 2, 10, § 28:

    idque non aliter clarius intellegi potest,

    id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

    Lewis & Short latin dictionary > Alius

  • 99 alius

    1.
    Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):

    postquam belligerant Aetoli cum Aleis,

    Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
    2.
    ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:

    alis rare,

    Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:

    alid more freq.,

    Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:

    aliae,

    Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:

    ali,

    Lucr. 6, 1226:

    alio,

    Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:

    aliae,

    Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
    I.
    A.. In gen.:

    eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,

    Naev. Bell. Pun. 1, 16:

    alios multos,

    Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:

    plures alios,

    ib. ib. 12, 5:

    cum aliis pluribus,

    ib. Act. 15, 35:

    an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?

    Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:

    dum aliud aliquid flagiti conficiat,

    Ter. Phorm. 5, 2, 5:

    nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 244:

    nec quisquam alius affuit,

    id. ib. 1, 1, 269:

    panem vel aliud quidquam,

    Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:

    quidquid aliud dare,

    Vulg. Lev. 22, 25:

    ALIS NE POTESTO,

    Inscr. Orell. 2488:

    datum Mi esse ab dis aliis,

    Plaut. Am. prol. 12:

    adulescentulo in alio occupato amore,

    Ter. And. 5, 1, 10:

    aut aliae cujus desiderium insideat rei,

    Lucr. 3, 918:

    ne quam aliam quaerat copiam,

    Ter. Heaut. 5, 1, 54:

    nisi quid pater ait aliud,

    id. And. 5, 4, 47:

    si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33:

    quodcumque alid auget,

    Lucr. 5, 257:

    Est alius quidam, parasitaster paululus,

    Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:

    tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,

    Cic. Or. 71, 237:

    L. Aemilius alius vir erat,

    Liv. 44, 18:

    Genus ecce aliud discriminis audi,

    Juv. 12, 24:

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,

    Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:

    nemo alius,

    Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:

    alius nemo,

    Cic. Quinct. 76:

    plus alimenti est in pane quam in ullo alio,

    Cels. 2, 18:

    aliud esse causae suspicamur,

    Cic. Fl. 39:

    Anne aliud tunc praefecti?

    Juv. 4, 78:

    estne viris reliqui aliud,

    Sall. Fragm. 187, 19:

    aliud auxilii,

    Tac. A. 5, 8:

    aliud subsidii,

    id. ib. 12, 46:

    alia honorum,

    id. ib. 1, 9:

    alia sumptuum,

    id. ib. 15, 15:

    sunt alia quae magis timeam,

    Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:

    haec aliaque,

    Tac. H. 3, 51 al. —

    Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?

    Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):

    ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,

    Cic. Phil. 6, 6:

    utar post alio, si invenero melius,

    something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,

    si in aliud tempus differetur,

    Caes. B C. 1, 86:

    an alium exspectamus?

    Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:

    siti magis quam alia re accenditur,

    Sall. J. 89, 5:

    neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,

    Caes. B. C. 1, 85:

    neque creatura alia poterit nos separare,

    Vulg. Rom. 8, 39.
    Instances of the rare gen.
    alius:

    alius generis bestiae,

    Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:

    alius ingenii,

    Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:

    alius ordinis,

    Amm. 30, 5, 10:

    artificis aliusve,

    Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:

    alius coloris,

    Non. p. 450:

    nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,

    Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
    B.
    In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
    (α).
    With atque, ac, or et:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    Plaut. Ps. 4, 7, 35:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13:

    potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,

    Cic. Or. 71, 237:

    longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,

    id. Att. 11, 10:

    res alio modo est ac putatur,

    id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    non alius essem atque nunc sum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,

    Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:

    alia atque antea sentiret,

    id. Hann. 2, 2:

    lux longe alia est solis et lychnorum,

    is very different, Cic. Cael. 28.—
    (β).
    With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):

    amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:

    neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,

    id. Fam. 7, 13:

    erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

    id. de Or. 2, 12:

    Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?

    id. Phil. 8, 3:

    nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,

    id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:

    quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?

    id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:

    pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,

    Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:

    Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,

    id. Lys. 1, 4:

    neque aliud huic defuit quam generosa stirps,

    id. Eum. 1, 2:

    Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,

    Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;

    Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,

    Cic. Sest. 6, 13:

    ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:

    et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,

    id. 2, 63; 31, 24:

    sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,

    id. 2, 29:

    ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,

    Suet. Caes. 20:

    mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,

    id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:

    quid aliud quam ad bellum vocabantur?

    Flor. 3, 23 med.; so,

    Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?

    Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:

    te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

    Plin. Ep. 7, 15, 2:

    quod alium quam se cooptassent,

    Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:

    Quid te aliud sollicitat?

    id. ib. 1, 2, 82:

    Quid aliud tibi vis?

    id. Heaut. 2, 3, 90:

    Numquid vis aliud?

    id. Eun. 1, 2, 111:

    Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,

    Juv. 12, 48:

    Quid enim est aliud Antonius?

    Cic. Phil. 2, 70:

    Quid est aliud furere?

    id. Pis. 47:

    Quid est alia sinistra liberalitas?

    Cat. 29, 15 al. —
    (γ).
    With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):

    qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,

    other than, Plaut. Poen. prol. 22:

    quod est aliud melle,

    Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:

    neve putes alium sapiente bonoque beatum,

    Hor. Ep. 1, 16, 20:

    alius Lysippo,

    id. ib. 2, 1, 240:

    accusator alius Sejano,

    Phaedr. 3, prol. 41.—
    (δ).
    With praeter:

    nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 249:

    nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,

    Cic. Off. 2, 2, 5:

    non est alius praeter eum,

    Vulg. Marc. 12, 32:

    rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?

    Cic. de Or. 2, 69:

    Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?

    id. Clu. 62:

    nec jam tela alia habebant praeter gladios,

    Liv. 38, 21, 5.—
    (ε).
    With extra (eccl. Lat.):

    neque est alius extra te,

    Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
    (ζ).
    With absque (eccl. Lat.):

    non est alius Deus absque te,

    Vulg. 1 Par. 17, 20.—
    (η).
    With praeterquam:

    cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,

    Liv. 3, 40.
    II.
    Esp.
    A.
    In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:

    quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?

    Cic. Phil. 2, 111:

    latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,

    id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:

    alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,

    Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:

    cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,

    id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;

    immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,

    id. Tusc. 5, 13, 38:

    principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,

    Nep. Pelop. 1, 4:

    nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,

    Verg. E. 1, 65:

    alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,

    Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:

    Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,

    Caes. B. G. 1, 8:

    Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,

    Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:

    castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,

    Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:

    alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,

    Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;

    alius autem pecuniam],

    id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:

    Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,

    Juv. 14, 321:

    Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,

    Plin. Pan. 72:

    aliud est male dicere, aliud accusare,

    Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:

    aliud est servum esse, aliud servire,

    id. 5, 10, 60 al.:

    jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,

    Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
    B.
    Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.

    Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?

    one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:

    fallacia alia aliam trudit,

    Ter. And. 4, 4, 40:

    fecerunt alii quidem alia quam multa,

    Cic. Phil. 3, 20, 6:

    signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,

    some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:

    alius in alia est re magis utilis,

    id. Sex. Rosc. 111:

    alius ex alia parte,

    id. Verr. 1, 66:

    dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,

    Verg. G. 1, 276:

    ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,

    Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:

    ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7:

    habes Sardos venales, alium alio nequiorem,

    one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a

    l'autre,

    Caes. B. G. 2, 26 Herz.:

    legiones aliae alia in parte resistunt,

    id. ib. 2, 22:

    alius alia causa illata,

    id. ib. 1, 39:

    cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,

    Suet. Vesp. 6:

    alius alii subsidium ferunt,

    Caes. B. G. 2, 26:

    alius alio more viventes,

    each in a different way, Sall. C. 6, 2:

    alius alii tanti facinoris conscii,

    id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:

    alii autem aliud clamabant,

    Vulg. Act. 19, 32:

    illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,

    now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:

    aliter ab aliis digeruntur,

    id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:

    equites alii alia dilapsi sunt,

    some in this way, some in that, Liv. 44, 43:

    cum alii alio mitterentur,

    id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:

    jussit alios alibi fodere,

    Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
    C.
    Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:

    ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 3, 37:

    aliud ex alio succurrit mihi,

    Cic. Fragm. C. 12:

    alid ex alio reficit natura,

    Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:

    ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69:

    alias ex aliis nectendo moras,

    Liv. 7, 39:

    aliam ex alia prolem,

    Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:

    nos alia ex aliis in fata vocamur,

    id. A. 3, 494:

    quae impie per biennium alia super alia es ausus,

    Liv. 3, 56; 23, 36:

    aliud super aliud scelus,

    id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:

    deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,

    Sall. J. 63, 5.—
    D.
    Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:

    eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,

    Cic. Or. 22, 72:

    alio atque alio loco requiescere,

    in different places, Sall. J. 72, 2:

    inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,

    Liv. 8, 23:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2:

    cum alia atque alia appetendo loca munirent,

    Liv. 1, 8:

    milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,

    id. 2, 2:

    luna alio atque alio loco exoritur,

    Plin. 2, 10:

    febres aliae aliaeque subinde oriuntur,

    Cels. 3, 3:

    cancer aliis aliisque signis discernitur,

    id. 5, 26:

    aliis atque aliis causis,

    Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:

    saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,

    id. ib. 36, 2:

    aliis post aliis minitari,

    id. ib. 55, 8.—
    E.
    Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:

    nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,

    Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):

    alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,

    id. ib. 3, 3, 13:

    Huic aliud mercedis erit,

    Verg. E. 6, 26:

    longe alia mihi mens est,

    Sall. C. 52, 2:

    Vos aliam potatis aquam,

    Juv. 5, 52:

    lectus non alius cuiquam,

    id. 8, 178:

    ensesque recondit mors alia,

    Stat. Th. 7, 806:

    ostensus est in alia effigie,

    Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:

    alium fecisti me, alius ad te veneram,

    Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:

    homines alii facti sunt,

    Cic. Fam. 11, 12:

    mutaberis in virum alium,

    Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;

    qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,

    Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:

    frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,

    Cic. Fam. 10, 12:

    de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,

    id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,

    Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
    F.
    Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:

    Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41:

    inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,

    Liv. 7, 26:

    vulgus aliud trucidatum,

    id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:

    legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,

    Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:

    cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,

    id. ib. 6, 33 al.—
    G.
    Like alter, one of two, the other of two:

    huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;

    magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,

    Sall. C. 54, 1 Kritz:

    duo Romani super alium alius corruerunt,

    one upon the other, Liv. 1, 25, 5:

    ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,

    each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:

    marique alio Nicopolim ingressus,

    Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,

    alias partes fovere,

    the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:

    Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,

    Caes. B. G. 1, 1 Herz.:

    classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,

    Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):

    ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,

    a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:

    alius Nero,

    Suet. Tit. 7.—
    H.
    A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:

    mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,

    than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:

    facinus, quo non fortius ausit alis,

    Cat. 66, 28:

    Fama malum qua non aliud velocius ullum,

    Verg. A. 4, 174:

    quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,

    Sall. J. 2, 4:

    quo non aliud atrocius visum,

    Tac. A. 6, 24:

    (Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,

    Sall. J. 96, 3:

    neque majus aliud neque praestabilius invenias,

    id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:

    non alia ante Romana pugna atrocior fuit,

    id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
    A.
    ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
    1.
    In gen.
    a.
    Of place:

    fortasse tu profectus alio fueras,

    Ter. Eun. 2, 2, 49:

    ut ab Norba alio traducerentur,

    Liv. 32, 2:

    translatos alio maerebis amores,

    Hor. Epod. 15, 23:

    decurrens alio,

    id. S. 2, 1, 32:

    nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,

    id. ib. 2, 2, 55.—With quo:

    Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,

    to some other place, Cic. Att. 9, 17:

    si quando Romam aliove quo mitterent legatos,

    Liv. 38, 30. —
    b.
    Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):

    illi suum animum alio conferunt,

    Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:

    ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,

    id. Eun. 3, 1, 60 Don.:

    hi narrata ferunt alio,

    Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    sed, si placet, sermonem alio transferamus,

    id. de Or. 1, 29, 133:

    quoniam alio properare tempus monet,

    Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
    c.
    Of purpose or design:

    appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,

    for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:

    hoc longe alio spectabat,

    looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
    2.
    a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:

    hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,

    Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:

    nihil alio atque alio spargitur,

    Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
    b.
    Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:

    et ceteri quidem alius alio,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    aliud alio dissipavit,

    id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:

    quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,

    Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
    c.
    Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;

    in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,

    for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:

    quo alio nisi ad nos confugerent?

    Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
    B.
    ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
    C.
    ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
    1.
    Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
    a.
    At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.

    Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,

    Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):

    sed alias jocabimur,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    sed plura scribemus alias,

    id. ib. 7, 6:

    et alias et in consulatus petitione vinci,

    id. Planc. 18:

    nil oriturum alias,

    Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:

    recte secusne, alias viderimus,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;

    nunc, etc.,

    Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:

    gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,

    Curt. 4, 3, 18:

    alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,

    id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;

    as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,

    Cic. Att. 4, 2, 2:

    consilio numquam alias dato,

    Hor. C. 3, 5, 45:

    numquam ante alias,

    Liv. 2, 22, 7:

    non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,

    id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:

    si quando umquam ante alias,

    id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):

    Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,

    Suet. Aug. 75.—
    b.
    Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:

    Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,

    Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:

    nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,

    id. Fin. 2, 27, 87:

    contentius alias, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,

    Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:

    nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,

    Cic. Sen. 15, 51:

    geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,

    id. de Or. 3, 54, 206:

    hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,

    Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:

    illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,

    Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
    c.
    Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:

    et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,

    Cic. Inv. 2, 13, 45:

    alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,

    id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):

    illi alias aliud iisdem de rebus judicant,

    id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:

    (deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,

    id. Red. in Sen. 30:

    ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,

    id. Div. 2, 54, 111.—
    d.
    Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;

    also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 4, 7:

    fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,

    id. ib. 5, 4, 11:

    quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    cum saepe alias, tum apud centumviros,

    id. Brut. 39, 144:

    cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,

    id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:

    neque tum solum, sed saepe alias,

    Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:

    nunc tamen libentius quam saepe alias,

    Symm. Ep. 1, 90.—So,
    e.
    Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
    f.
    Raro alias, rarely at other times, on other occasions:

    ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,

    Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
    g.
    Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):

    non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,

    never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:

    non alias militi familiarior dux fuit,

    Liv. 7, 33; 45, 7:

    non alias majore mole concursum,

    Tac. A. 2, 46; 4. 69;

    11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,

    id. Agr. 5:

    haud alias intentior populus plus vocis permisit,

    id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
    2.
    Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):

    Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,

    Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:

    sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,

    Macr. S. 5, 19.—
    3.
    Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:

    in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,

    Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
    4.
    Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):

    non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,

    Tac. A. 3, 73:

    debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,

    by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
    5.
    Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
    D.
    ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
    1.
    With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
    a.
    With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:

    sed aliter atque ostenderam facio,

    Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:

    aliter ac nos vellemus,

    Cic. Mil. 9, 23:

    de quo tu aliter sentias atque ego,

    id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:

    si aliter nos faciant quam aequum est,

    Plaut. Stich. 1, 1, 42:

    si aliter quippiam coacti faciant quam libere,

    Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:

    Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?

    id. Rep. 1, 4, 7.—
    b.
    Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:

    Non aliter quam si ruat omnis Karthago,

    Verg. A. 4, 669:

    dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,

    Ov. Tr. 1, 3, 73:

    nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,

    Liv. 23, 4; 21, 63, 9:

    illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,

    id. 3, 51, 12:

    nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,

    Tac. A. 1, 6; 1, 49:

    Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,

    Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:

    non aliter quam cum, etc.,

    Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:

    nec scripsi aliter ac si, etc.,

    Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:

    Non aliter quam qui lembum subigit,

    Verg. G. 1, 201:

    non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,

    Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:

    neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,

    id. 5, 8, 1:

    patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,

    Juv. 7, 220:

    successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,

    Tac. A. 6, 30.—
    * c.
    Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:

    cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,

    Mel. 1, 9, 6.—
    d.
    Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:

    qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,

    Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
    e.
    Non aliter quam ut, on no other condition than that:

    neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,

    Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
    2.
    Without a comparative clause expressed.
    a.
    In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:

    vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,

    though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:

    tu si aliter existimes, nihil errabis,

    Cic. Fam. 3, 7, 16:

    ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,

    in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:

    Si quis aliter docet,

    Vulg. 1 Tim. 6, 3:

    quae aliter se habent,

    ib. ib. 5, 25:

    Quippe aliter tunc vivebant homines,

    Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:

    non fuit faciendum aliter,

    Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:

    Ergo non aliter poterit dormire?

    Juv. 3, 281:

    aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,

    Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:

    haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),

    Verg. A. 9, 65:

    haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,

    id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:

    non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,

    Hor. Epod. 14, 10:

    neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,

    id. C. 1, 18, 4:

    neque exercitum Romanum aliter transmissurum,

    Tac. H. 5, 19:

    nec aliter expiari potest,

    Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;

    Fieri aliter non potest,

    Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;

    fieri non potuit aliter,

    Cic. Att. 6, 6.—
    b.
    Esp.
    (α).
    Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:

    verum aliter evenire multo intellegit,

    Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):

    amplis cornibus et nigris potius quam aliter,

    Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:

    dis aliter visum,

    Verg. A. 2, 428:

    sin aliter tibi videtur,

    Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:

    neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,

    Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
    (β).
    Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:

    sed longe aliter est amicus atque amator,

    Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:

    jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),

    Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:

    si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,

    Nep. Them. 7 fin.:

    aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,

    Sall. C. 29, 3 Kritz:

    aliter non viribus ullis Vincere poteris,

    Verg. A. 6, 147:

    veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,

    Tac. H. 4, 59:

    quoniam aliter non possem,

    Vulg. Sap. 8, 21.—
    (δ).
    Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:

    aliter utimur propriis, aliter commodatis,

    Tac. Or. 32:

    Aliter catuli longe olent, aliter sues,

    Plaut. Ep. 4, 2, 9:

    aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,

    id. Ac. 2, 47, 143:

    idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,

    Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
    (ε).
    With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):

    quoniam aliter ab aliis digeruntur,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:

    hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,

    Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
    (ζ).
    Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):

    non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,

    Plin. 37, 2, 10, § 28:

    idque non aliter clarius intellegi potest,

    id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

    Lewis & Short latin dictionary > alius

  • 100 altus

    1.
    altus, a, um, participle from alo., lit., grown or become great, great (altus ab alendo dictus, Paul. ex Fest. p. 7 Müll.; cf. the Germ. gross with the Engl. grow), a polar word meaning both high and deep.
    A.
    Seen from below upwards, high.
    I.
    Lit.: IN ALTOD MARID PVCNANDOD, etc., Columna Duilii; so, maria alta, Liv. Andron. ap. Macr. S. 6, 5, 10; id. ib. ap. Prisc. p. 725 P.: aequor, Pac. ap. Varr. L. L. 7, § 23 Müll.: parietes, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44:

    sub ramis arboris altae,

    Lucr. 2, 30:

    acervus,

    id. 3, 198 al.:

    columellam tribus cubitis ne altiorem,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    altior illis Ipsa dea est colloque tenus supereminet omnes,

    taller, Ov. M. 3, 181:

    altis de montibus,

    Verg. E. 1, 83:

    umbras Altorum nemorum,

    Ov. M. 1, 591 al. —With the acc. of measure:

    clausi lateribus pedem altis,

    a foot high, Sall. H. Fragm. 4, 39 Gerl.; cf. Lind. C. Gr. I. p. 215.—With gen.:

    triglyphi alti unius et dimidiati moduli, lati in fronte unius moduli,

    Vitr. 4, 3:

    majorem turrim altam cubitorum CXX.,

    id. 10, 5:

    alta novem pedum,

    Col. 8, 14, 1:

    singula latera pedum lata tricenum, alta quinquagenum,

    Plin. 36, 13, 19, § 4.—
    II.
    Trop., high, lofty, elevated, great, magnanimous, high-minded, noble, august, etc.:

    altissimus dignitatis gradus,

    Cic. Phil. 1, 6, 14; so id. Clu. 55; id. Dom. 37.—Of mind or thought:

    te natura excelsum quendam videlicet et altum et humana despicientem genuit,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    homo sapiens et altā mente praeditus,

    highminded, id. Mil. 8:

    qui altiore animo sunt,

    id. Fin. 5, 20, 57 al. —So of gods, or persons elevated in birth, rank, etc.;

    also of things personified: rex aetheris altus Juppiter,

    Verg. A. 12, 140:

    Apollo,

    id. ib. 10, 875:

    Caesar,

    Hor. C. 3, 4, 37:

    Aeneas, i. e. deā natus,

    id. S. 2, 5, 62:

    Roma,

    Ov. Tr. 1, 3, 33:

    Carthago,

    Prop. 2, 1, 23 al. —Of the voice, high, shrill, loud, clear:

    Conclamate iterum altiore voce,

    Cat. 42, 18:

    haec fatus altā voce,

    Sen. Troad. 196:

    altissimus sonus,

    Quint. 11, 3, 23 (cf.:

    vox magna,

    Ov. Tr. 4, 9, 24; Juv. 4, 32).— Subst.: altum, i, n., a height:

    sic est hic ordo (senatorius) quasi propositus atque editus in altum,

    on high, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 98:

    aedificia in altum edita,

    Tac. H. 3, 71:

    quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura levat,

    Sen. Agam. 100.—Esp.
    (α).
    (Sc. caelum.) The height of heaven, high heaven, the heavens:

    ex alto volavit avis,

    Enn. Ann. 1, 108:

    haec ait, et Maiā genitum demisit ab alto,

    Verg. A. 1, 297.—Still more freq.,
    (β).
    (Sc. mare.) The high sea, the deep, the sea: rapit ex alto navīs velivolas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 224:

    ubi sumus provecti in altum, capiunt praedones navem illam, ubi vectus fui,

    Plaut. Mil. 2, 1, 39; so id. Men. 1, 2, 2; id. Rud. prol. 66; 2, 3, 64:

    terris jactatus et alto,

    Verg. A. 1, 3:

    in altum Vela dabant,

    id. ib. 1, 34:

    collectae ex alto nubes,

    id. G. 1, 324:

    urget ab alto Notus,

    id. ib. 1, 443 al.:

    alto mersā classe,

    Sil. 6, 665:

    ab illā parte urbis navibus aditus ex alto est,

    Cic. Verr. 2, 5, 32:

    in alto jactari,

    id. Inv. 2, 31, 95:

    naves nisi in alto constitui non poterant,

    Caes. B. G. 4, 24:

    naves in altum provectae,

    id. ib. 4, 28: scapha in altum navigat, Sall. Fragm.—So in the plur.:

    alta petens,

    Verg. A. 7, 362.— Trop.:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    Plaut. As. 1, 3, 6:

    imbecillitas... in altum provehitur imprudens,

    Cic. Tusc. 4, 18, 42:

    te quasi quidam aestus ingenii tui in altum abstraxit,

    id. de Or. 3, 36, 145.—
    B.
    Seen from above downwards, deep, profound.
    I.
    Lit. (hence sometimes opp. summus): Acherusia templa alta Orci, salvete, Enn. ap. Varr. L. L. 7, 2, 81; Cic. Tusc. 1, 21, 48:

    quom ex alto puteo sursum ad summum escenderis,

    Plaut. Mil. 4, 4, 14:

    altissimae radices,

    Cic. Phil. 4, 5:

    altae stirpes,

    id. Tusc. 3, 6, 13:

    altissima flumina,

    Caes. B. C. 3, 77:

    altior aqua,

    id. ib. 1, 25:

    alta theatri Fundamenta,

    Verg. A. 1, 427:

    gurgite in alto,

    in the deep whirlpool, id. E. 6, 76:

    altum vulnus,

    id. A. 10, 857; Petr. 136; Sen. Troad. 48:

    altum totā metitur cuspide pectus,

    Sil. 4, 292; so id. 6, 580 al.:

    unde altior esset Casus,

    Juv. 10, 106.—With the abl. of measure:

    faciemus (scrobes) tribus pedibus altas,

    Pall. Jan. 10, 3.—
    II.
    Trop. (more freq. in and after the Aug. per.), deep, profound:

    somno quibus est opus alto,

    Hor. S. 2, 1, 8; so Liv. 7, 35:

    sopor,

    Verg. A. 8, 27:

    quies,

    id. ib. 6, 522:

    silentium,

    id. ib. 10, 63; Quint. 10, 3, 22:

    altissima tranquillitas,

    Plin. Ep. 2, 1:

    altissima eruditio,

    id. ib. 4, 30:

    altiores artes,

    Quint. 8, 3, 2.— Subst.: altum, i, n., the depth, i. e. what is deep or far removed:

    ex alto dissimulare,

    Ov. Am. 2, 4, 16:

    non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere,

    Sen. Ira, 1, 16 med. al.—Hence, ex alto repetere, or petere, in discourse, to bring from far; as P. a., farfetched:

    quae de nostris officiis scripserim, quoniam ex alto repetita sunt,

    Cic. Fam. 3, 5:

    quid causas petis ex alto?

    Verg. A. 8, 395 (cf.:

    alte repetere in the same sense,

    Cic. Sest. 13; id. Rep. 4, 4, and v. al. infra).—
    C.
    Poet., in reference to a distant (past) time: cur vetera tam ex alto appetissis discidia, Agamemno? Att. ap. Non. 237, 22 (altum: vetus, antiquum, Non.); cf. Verg. G. 4, 285.—With the access. idea of venerable (cf. antiquus), ancient, old:

    genus alto a sanguine Teucri,

    Verg. A. 6, 500:

    Thebanā de matre nothum Sarpedonis alti,

    id. ib. 9, 697;

    genus Clauso referebat ab alto,

    Ov. F. 4, 305:

    altā gente satus,

    Val. Fl. 3, 202:

    altis inclitum titulis genus,

    Sen. Herc. Fur. 338.— Adv.: altē, and very rarely altum, high, deep (v. supra, altus, P. a. init.).
    A.
    High, on high, high up, from on high, from above (v. altus, P. a., A.).
    I.
    Lit.:

    alte ex tuto prospectum aucupo,

    Att. Trag. Rel. p. 188 Rib.:

    colomen alte geminis aptum cornibus,

    id. ib. p. 221:

    alte jubatos angues,

    Naev. ib. p. 9:

    jubar erigere alte,

    Lucr. 4, 404:

    roseā sol alte lampade lucens,

    id. 5, 610:

    in vineā ficos subradito alte, ne eas vitis scandat,

    Cato, R. R. 50:

    cruentum alte extollens pugionem,

    Cic. Phil. 2, 12, 28: non animadvertis cetarios escendere in malum alte, ut perspiciant pisces? Varr. ap. Non. 49, 15:

    (aër) tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte,

    Lucr. 6, 689:

    dextram Entellus alte extulit,

    Verg. A. 5, 443:

    alte suras vincire cothurno,

    high up, id. ib. 1, 337:

    puer alte cinctus,

    Hor. S. 2, 8, 10, and Sen. Ep. 92:

    unda alte subjectat arenam,

    Verg. G. 3, 240:

    Nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti,

    Curt. 7, 11, 10: alte maesti in terram cecidimus, from on high, Varr. ap. Non. 79, 16:

    eo calcem cribro succretam indito alte digitos duo,

    to the height of two fingers, Cato, R. R. 18, 7; so Col. R. R. 5, 6, 6.— Comp.:

    quae sunt humiliora neque se tollere a terrā altius possunt,

    Cic. Tusc. 5, 13, 37:

    tollam altius tectum,

    id. Har. Resp. 15, 33:

    altius praecincti,

    Hor. S. 1, 5, 5:

    pullus in arvis altius ingreditur,

    Verg. G. 3, 75:

    caput altius effert,

    id. ib. 3, 553:

    altius atque cadant imbres,

    id. E. 6, 38 ubi v. Forb.:

    altius aliquid tenere,

    Sen. Q. N. 1, 5.— Sup.: [p. 96] cum altissime volāsset (aquila), Suet. Aug. 94.—
    II.
    Trop.:

    alte natus,

    Albin. 1, 379 (cf.: altus Aeneas, supra, P. a., A. II.):

    alte enim cadere non potest,

    Cic. Or. 28, 98:

    video te alte spectare,

    id. Tusc. 1, 34, 82; id. Rep. 6, 23, 25.— Comp.:

    altius se efferre,

    Cic. Rep. 6, 23, 25; 3, 3, 4:

    altius irae surgunt ductori,

    Verg. A. 10, 813:

    altius aliquid agitare,

    Cels. 1 prooem.:

    attollitur vox altius,

    Quint. 11, 3, 65:

    verbis altius atque altius insurgentibus,

    id. 8, 4, 27.— Sup.:

    Ille dies virtutem Catonis altissime illuminavit,

    Vell. 2, 35:

    ingenium altissime adsurgit,

    Plin. Ep. 8, 4.—
    B.
    Deep, deeply (v. altus, P. a. B.).
    I.
    Lit.:

    ablaqueato ficus non alte,

    Cato, R. R. 36:

    ferrum haud alte in corpus descendere,

    Liv. 1, 41:

    alte vulnus adactum,

    Verg. A. 10, 850; Ov. M. 6, 266; Curt. 4, 6, 18; Cels. 5, 26, 30:

    timidum caput abdidit alte,

    Verg. G. 3, 422:

    alte consternunt terram frondes,

    deeply strew, id. A. 4, 443:

    ut petivit Suspirium alte!

    Plaut. Cist. 1, 1, 58 (cf.:

    ingentem gemitum dat pectore ab imo,

    Verg. A. 1, 485):

    inter cupam pertundito alte digitos primorīs tres,

    Cato, R. R. 21, 2:

    minimum alte pedem,

    Col. de Arb. 30.— Comp.:

    ne radices altius agant,

    Col. 5, 6, 8:

    terra altius effossa,

    Quint. 10, 3, 2:

    cum sulcus altius esset impressus,

    Cic. Div. 2, 23, 50:

    frigidus imber Altius ad vivum persedit, Verg G. 3, 441: tracti altius gemitus,

    Sen. Ira, 3, 4, 2.— Sup.:

    (latronibus gladium) altissime demergo,

    App. M. 2, 32.—
    II.
    Trop., deeply, profoundly, far, from afar:

    privatus ut altum Dormiret,

    Juv. 1, 16:

    alte terminus haerens,

    Lucr. 1, 77:

    longo et alte petito prooemio respondere,

    Cic. Clu. 21, 58:

    ratio alte petita,

    Quint. 11, 1, 62:

    alte et a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18; id. Rep. 4, 4, 4; id. Sest. 13, 31.— Comp.:

    qui altius perspiciebant,

    had a deeper insight, Cic. Verr. 1, 7, 19:

    quae principia sint, repetendum altius videtur,

    must be sought out more deeply, id. Off. 1, 16:

    altius repetitae causae,

    Quint. 11, 1, 62:

    de quo si paulo altius ordiri ac repetere memoriam religionis videbor,

    Cic. Verr. 4, 105:

    Hisce tibi in rebus latest alteque videndum,

    Lucr. 6, 647:

    altius supprimere iram,

    Curt. 6, 7, 35:

    altius aliquem percellere,

    Tac. A. 4, 54:

    altius metuere,

    id. ib. 4, 41:

    altius animis maerere,

    id. ib. 2, 82:

    cum verbum aliquod altius transfertur,

    Cic. Or. 25, 82:

    Altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam,

    Verg. G. 4, 285;

    so,

    Tac. H. 4, 12:

    altius aliquid persequi,

    Plin. 2, 23, 31, § 35:

    hinc altius cura serpit,

    id. 4, 11, 13, § 87.— Sup.:

    qui vir et quantus esset, altissime inspexi,

    Plin. Ep. 5, 15, 5.
    2.
    altus, ūs, m. [alo], a nourishing, support:

    terrae altu,

    Macr. S. 1, 20 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > altus

См. также в других словарях:

  • Col du Galibier — Die letzten zwei Kilometer von Norden …   Deutsch Wikipedia

  • Col Bechei — von Nordwesten, vom Anstiegsweg zur Fanesalm Höhe 2 …   Deutsch Wikipedia

  • Col.Salvador A. Rodolfo, Sr. — Col. Salvador Rodolfo, Sr. (born 7 February 1919 in Bato, Catanduanes, Philippines) is a Filipino War Hero who liberated the Island Province of Catanduanes in the Philippines from the clutches of the Japanese Imperial Army during World War II. He …   Wikipedia

  • Col-Nidre — Col Nidre, Anfang und Name eines verrufenen Gebetes der Juden, welches die Vorsänger in den Synagogen am Versöhnungsabend chaldäisch sprechen und dessen Inhalt in den Schlußworten zusammenfassen: »Unsere Gelübde sollen keine Gelübde und unsere… …   Herders Conversations-Lexikon

  • Col de Sommeiller — x Col de Sommeiller Bergsee am Col de Sommeiller …   Deutsch Wikipedia

  • Col du Lautaret — x Col du Lautaret Die Passhöhe von Norden. Links vorne zweigt di …   Deutsch Wikipedia

  • Col de Burdincurutcheta — x Col de Burdincurutcheta Col de Burdincu …   Deutsch Wikipedia

  • Col du Tourmalet — x Col du Tourmalet Auf der Ostrampe kurz vor der Passhöhe …   Deutsch Wikipedia

  • Col de Clapier — x Col de Clapier Col de Clapier, mit Blick auf Turin ob …   Deutsch Wikipedia

  • North Col — Mount Everest Die Nordseite vom Weg zum Basislager aus gesehen Höhe 8.848  …   Deutsch Wikipedia

  • South Col — Mount Everest Die Nordseite vom Weg zum Basislager aus gesehen Höhe 8.848 …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»