-
41 γενεά
γενεά, ᾶς, ἡ, ion. γενεή, a) Geburt, Abstammung, Abkunft, bes. vornehme Abkunft, edle Geburt; Hom. Iliad. 18, 365 ἔγωγ', ἥ φημι ϑεάων ἔμμεν ἀρίστη, ἀμφότερον, γενεῇ τε καὶ οὕνεκα σὴ παράκοιτις κέκλημαι; 23, 471 Αἰτωλὸς γενεήν; 7, 128 πάντων Ἀργείων ἐρέων γενεήν τε τόκον τε, Homerisch, γενεήν und τόκον stehn παραλλήλως; 6, 211 ταύτης τοι γενεῆς τε καἰ αἵματος εὔχομαι εἶναι, γενεῆς und αἵματος stehn παραλλήλως; 10, 68 πατρόϑεν ἐκ γενεῆς ὀνομάζων ἄνδρα ἕκαστον, παραλλήλως stehn πατρόϑεν und ἐκ γενεῆς, es sind Anreden gemeint wie z.B. vs. 87 ὦ Νέστορ Νηληιάδη; 21, 157 ἐμοὶ γενεὴ ἐξἈξιοῦ, ich stamme vom Axios ab; Odyss. 1, 222 οὐ μέν τοι γενεήν γε ϑεοὶ νώνυμνον ὀπίσσω ϑῆκαν, ἐπεὶ σέ γε τοῖον ἐγείνατο Πηνελόπεια; Iliad. 11, 786 γενεῇ ὑπέρτερος, von vornehmerer Abkunft, s. unten. – Stammort, Odyss. 1, 407 ἐρέσϑαι, ὁππόϑεν οὗτος ἀνήρ, ποίης δ' ἐξ εὔχεται εἶναι γαίης, ποῦ δέ νύ οἱ γενεὴ καὶ πατρὶς ἄρουρα; Iliad. 20, 390 ἐνϑάδε τοι ϑάνατος, γενεὴ δέ τοί ἐστ' ἐπὶ λίμνῃ Γυγαίῃ, ὅϑι τοι τέμενος πατρώιόν ἐστιν; von einem Adler Odyss. 15, 175 ἐλϑὼν ἐξ ὄρεος, ὅϑι οἱ γενεή τε τόκος τε. – In Prosa, τίς ὢν γενεάν Xen. Cyr. 1, 1, 6. – b) Geschlecht, Sippschaft, Familie, Od. 16, 117 Il. 20, 306; 19, 105 τῶν ἀνδρῶν γενεῆς οἵ ϑ' αἵματος ἐξ ἐμεῦ εἰσίν; 15, 141 τῷ σ' αὖ νῠν κέλομαι μεϑέμεν χόλον υἷος ἑῆος· ἤδη γάρ τις τοῦ γε βίην καὶ χεῖρας ἀμείνων ἢ πέφατ' ἢ καὶ ἔπειτα πεφήσεται· ἀργαλέον δὲ πάντων ἀνϑρώπων ῥῦσϑαι γενεήν τε τόκον τε, γενεήν und τόκον παραλλήλως; 21, 187. 191 φῆσϑα σὺ μὲν ποταμοῦ γένος ἔμμεναι εὐρυρέοντος, αὐτὰρ ἐγὼ γενεὴν μεγάλου Διὸς εὔχομαι εἶναι – κρείσσων αὖτε Διὸς γενεὴ ποταμοῖο τέτυκται; 20, 303 ὄφρα μὴ ἄσπερμος γενεὴ καὶ ἄφαντος ὄληται Δαρδάνου. – Oft Pind.; Περσῶν Aesch. Pers. 912; Τιτάνων Eur. Hec. 472; Prosa, ταύτης τῆς γενεᾶς ἐστι Plat. Phil. 66 b; bes. Sp.; γενεὰς ἔχειν, Nachkommen haben, Pol. 20, 6, 6; χρήματα καὶ γενεὰν ἀποδιδόναι, Kinder ausliefern, Plut. Timol. 34; öfter Dion. Hal. – Hom. φύλλων γενεή wie ἀνδρῶν γενεή, das Menschengeschlecht, Il. 6, 146 οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν; – von Pferden, Iliad. 5, 265. 268 τῆς γάρ τοι γενεῆς, ἧς Τρωί περ εὐρύοπα Ζεὺς δῶχ' υἷος ποινὴν Γανυμήδεος, οὕνεκ' ἄριστοι ἵππων, ὅσσοι ἔασιν ὑπ' ἠῶ τ' ἠέλιόν τε. τῆς γενεῆς ἔκλεψεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγχίσης, λάϑρῃ Λαομέδοντος ὑποσχὼν ϑήλεας ἵππους. – Von Menschen, mit ausdrücklicher Beziehung auf die Aehnlichkeit Odyss. 4, 27 ἄνδρε δύω, γενεῇ δὲ Διὸς μεγάλοιο ἔικτον, d. h. sie scheinen von vornehmer Familie zu sein; Iliad. 14, 474 οὐ μέν μοι κακὸς εἴδεται, οὐδὲ κακῶν ἔξ, ἀλλὰ κασίγνητος Ἀντήνορος ἱπποδάμοιο ἢ παῖς· αὐτῷ γὰρ γενεὴν ἄγχιστα ἐῴκει. – c) Geburt, Alter; ὁπλότερος γενεῇ, jünger, der Geburt, dem Alter nach, Odyss. 19, 184; ὁπλότατος γενεῆφιν Iliad. 9, 58; γενεῆφι νεώτατος 14, 112; γενεῇ νεώτατος 7, 153; γενεῆφι νεώτερος 21, 439; πρεσβύτατος γενεῇ 6, 24; γενεῇ προγενέστερος 9, 161; γενεῇ πρότερος 15, 166; hierher zog man irrthümlich auch Iliad. 11, 786 τέκνον ἐμόν, γενεῇ μὲν ὑπέρτερός ἐστιν Ἀχιλλεύς, πρεσβύτερος δὲ σύ ἐσσι· βίῃ δ'ὅ γε πολλὸν ἀμείνων, Scholl. Aristonic. ἡ διπλῆ, ὅτι Ἀρχίλοχος (frgmt. no 27 Bergk Lyr. Gr. ed. 2 p. 542) ὑπερτέραν τὴν νεωτέραν ἐδέξατο· »οἴην Λυκάμβεος παῖδα τὴν ὑπερτέρην« ἀντὶ τοῦ τὴν νεωτέραν. καὶ τὸ ἔτυμον δὲ ἀντιπίπτει· ὁ γὰρ ὑπερέχων κατά τί ἐστιν ὑπέρτερος. καὶ νῠν λέγει, τῷ γένει, τῇ εὐγενείᾳ ὑπερέχει, διὰ τὸ εἶναι ϑεᾶς μητρός· σὺ δὲ πρεσβύτερος εἶ; – ἐκ γενεῆς, von Geburt an, Her. 3, 33. 4, 23; ἀπὸ γενεᾶς Xen. Cyr. 1, 2, 8; Pol. 6, 19, 2 u. Sp. – Auch = Erzeugung, Opp. H. 1, 479. – d) Geschlecht, Menschenalter, als Zeitbestimmung, Iliad. 23, 790 ἐρέω, ὡς ἔτι καὶ νῠν ἀϑάνατοι τιμῶσι παλαιοτέρους ἀνϑρώπους. Αἴας μὲν γὰρ ἐμεῖ' ὀλίγον προγενέστερός ἐστιν, οὗτος δὲ προτέρης γενεῆς προτέρων τ' ἀνϑρώπων· ὠμογέροντα δέ μίν φασ' ἔμμεναι: προτέρης γενεῆς und προτέρων ἀνϑρώπων stehn παραλλήλως; 1, 250 τῷ δ' ἤδη δύο μὲν γενεαὶ μερόπων ἀνϑρώπων ἐφϑίαϑ', οἵ οἱ πρόσϑεν ἅμα τράφεν ἠδ' ἐγένοντο ἐν Πύλῳ ἠγαϑέῃ, μετὰ δὲ τριτάτοισιν ἄνασσεν; Odyss. 14, 325 καί νύ κεν ἐς δεκάτην γενεὴν ἕτερόν γ' ἔτι βόσκοι· τόσσα οἱ ἐν μεγάροις κειμήλια κεῖτο ἄνακτος. Nach Her. 2, 142 betragen 3 Menschenalter 100 Jahre, nach 1, 7 aber machen 22 γενεαί 505 Jahre; nach Heraklit bei Plut. def. or. 11 = 30 Jahre; übh. Zeitalter, ἀνϑρωπηΐη λεγομένη γ., das geschichtliche, im Ggstz des heroischen, mythischen, 3, 122; Thuc. 1, 14; öfter Plat.; ἐπὶ πολλὰς γενεάς Tim. 23 c; übh. für einen größeren Zeitraum, ὑπὸ ξυμφορῶν πολλαῖς γενεαῖς πιεζόμενοι Thuc. 2, 68; ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεᾶς, zu unserer Zeit, Dion. Hal. 3, 15. – Uebrigens sind wenigstens bei Hom. die hier aufgestellten Bedeutungen durchaus nicht strenge geschieden; es sind vielmehr nur verschiedene Seiten einer einzigen Bedeutung; vgl. z. B. Iliad. 6, 145 sqq Τυδείδη μεγάϑυμε. τίη γενεὴν ἐρεείνεις; οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν. φύλλα τὰ μέν τ' ἄνεμος χαμάδις χέει, ἄλλα δέ ϑ' ὕλη τηλεϑόωσα φύει, ἔαρος δ' ἐπιγίγνεται ὥρη· ἃς ἀνδρῶν γενεὴ ἡ μὲν φύει ἡ δ' ἀπολήγει. εἰ δ' ἐϑέλεις καὶ ταῦτα δαήμεναι, ὄφρ' εὖ εἰδῇς ἡμετέρην γενεήν· πολλοὶ δέ μιν ἄνδρες ἴσασιν· ἔστι πόλις Ἐφύρη μυχῷ Ἄργεος ἱπποβότοιο, ἔνϑα δὲ.Σίσυφος ἔσκεν, ὃ κέρδιστος γένετ' ἀνδρῶν, Σίσυφος Αἰολίδης· ὁ δ' ἄρα Γλαῦκον τέκεϑ' υἱόν, αὐτὰρ Γλαῦκος ἔτικτεν ἀμυμονα Βελλεροφόντην κτἑ. Hier erscheint γενεή zuerst in der Bedeutung »Abkunst« oder in der Bdtg »Familie«, dann in der Bdtg »Gattung«, »Menschengeschlecht«, dann in der Bdtg »Generation«, »Menschenalter«, dann in der Bdtg »Stammort«. Der Dichter aber war sich schwerlich dieser seinen Unterscheidungen bewußt.
-
42 dark
1. adjective1) dunkel; dunkel, finster [Nacht, Haus, Straße]; (gloomy) düster2) dunkel [Farbe]; (brown-complexioned) dunkelhäutig; (dark-haired) dunkelhaarigdark-blue/-brown — etc. dunkelblau/-braun usw.
3) (evil) finster4) (cheerless) finster; düster [Bild]2. noun1) Dunkel, dasin the dark — im Dunkeln
2)keep somebody in the dark about/as to something — jemanden über etwas (Akk.) im dunkeln lassen
it was a shot in the dark — es war aufs Geratewohl geraten/versucht
a leap in the dark — ein Sprung ins Ungewisse
* * *1. adjective1) (without light: a dark room; It's getting dark; the dark (= not cheerful) side.) dunkel2) (blackish or closer to black than white: a dark red colour; a dark (= not very white or fair) complexion; Her hair is dark.) dunkel3) (evil and usually secret: dark deeds; a dark secret.) dunkel2. noun(absence of light: in the dark; afraid of the dark; He never goes out after dark; We are in the dark (= we have no knowledge) about what is happening.) die Dunkelheit- academic.ru/18428/darken">darken- darkness
- keep it dark* * *[dɑ:k, AM dɑ:rk]I. adj1. (unlit) dunkel, finster, düsterit was too \dark to see properly es war schon so düster, dass man nichts mehr richtig erkennen konntewhat time does it get \dark in the summer? wann wird es im Sommer dunkel?our bedroom was very \dark in unserem Schlafzimmer war es sehr düster\dark blue dunkelblautall, \dark and handsome groß, dunkel und gut aussehend\dark chapter dunkles Kapitel\dark predictions düstere Vorhersagento have a \dark side Nachteile habento look on the \dark side of things schwarzsehen, pessimistisch sein4. (evil) finster, düster\dark look finsterer Blickto have a \dark side eine finstere [o dunkle] Seite haben5. (secret) dunkel, verborgen, geheim[nisvoll]to keep sth \dark [from sb] etw [vor jdm] geheim haltenhe lived somewhere in \darkest Peru er lebte irgendwo im tiefsten Peru7. LING dunkela \dark ‘l’ ein dunkles ‚l‘8.▪ the \dark die Dunkelheit, das Dunkelto be afraid of the \dark Angst vor der Dunkelheit habento see/sit in the \dark im Dunkeln sehen/sitzento do sth before/after \dark etw vor/nach Einbruch der Dunkelheit tun▶ to be [completely] in the \dark keine Ahnung haben▶ a leap in the \dark ein Sprung m ins Ungewisse* * *[dAːk]1. adj (+er)1) room, house, street, cloud, colour, hair, eyes, skin dunkelit will not be dark for half an hour yet — es wird erst in einer halben Stunde dunkel
it's getting dark —
dark blue/grey — dunkelblau/-grau
from darkest Peru — aus dem finstersten Peru
4) (old: secret) geheim5) (PHON) velar, dunkel2. n1)they aren't afraid of the dark — sie haben keine Angst im Dunkeln or vor der Dunkelheit
after/before dark —
until dark — bis zum Einbruch der Dunkelheit
we'll be back after dark — wir kommen wieder, wenn es dunkel ist
2) (fig)to keep or leave sb in the dark (about sth) — jdn (über etw acc ) im Dunkeln lassen
* * *dark [dɑː(r)k]1. a) dunkel, finster:it is getting dark es wird dunkel;the darkest hour is that ( oder comes) before dawn (Sprichwort) (etwa) wenn die Not am größten ist, ist Gottes Hilf am nächstenb) geschlossen (Theater)2. dunkel (Farbe):3. brünett, dunkel (Haar)4. fig düster, finster, freudlos, trostlos, trüb(e) (Zukunft etc):the dark side of things fig die Schattenseite der Dinge;one’s darkest hour seine schwärzeste Stunde5. düster, finster (Blick etc)6. finster, unwissend, unaufgeklärt (Zeitalter etc)7. böse, verbrecherisch, schwarz (Gedanken):a dark crime ein finsteres Verbrechen;dark powers dunkle Mächte8. geheim(nisvoll), verborgen, dunkel, unerforschlich:keep sth dark etwas geheim halten;9. fig dunkel, unklar, mysteriös (Worte etc)B s1. Dunkel(heit) n(f), Finsternis f:in the dark im Dunkel(n), in der Dunkelheit ( → B 3);after dark nach Einbruch der Dunkelheit;at dark bei Einbruch der Dunkelheit;the dark comes very early es wird sehr früh dunkel2. MAL dunkle Farbe, Schatten min the dark insgeheim ( → B 1)keep sb in the dark about sth jemanden über etwas im Ungewissen lassen;a leap in the dark ein Sprung ins Ungewisse;I am in the dark ich tappe im Dunkeln* * *1. adjective1) dunkel; dunkel, finster [Nacht, Haus, Straße]; (gloomy) düster2) dunkel [Farbe]; (brown-complexioned) dunkelhäutig; (dark-haired) dunkelhaarigdark-blue/-brown — etc. dunkelblau/-braun usw.
3) (evil) finster4) (cheerless) finster; düster [Bild]2. noun1) Dunkel, das2)keep somebody in the dark about/as to something — jemanden über etwas (Akk.) im dunkeln lassen
it was a shot in the dark — es war aufs Geratewohl geraten/versucht
* * *adj.dunkel adj.finster adj. n.Dunkelheit f. -
43 genus
1. genus, eris, n. (geno = gigno, vgl. γένος), I) Geburt, Abstammung, Abkunft, Herkunft, Stand (der Geburt nach), spez. = hohe Abkunft, a) der Menschen, generis auctor, Vater, Ov.: generis socia, Blutsgenossin, Schwester, Ov.: gloria generis magni, Ov.: genus (hohe Abkunft) amborum, Ov.: genus regium, Vell. u. Sen.: g. patricium, Liv.: plebeium, Liv.: maternum, paternum, Cic. u.a.: dispari genere, dissimili linguā, Sall.: genere antiquior, Acc. fr.: genere Tarentinus, Suet.: Livia genere, probitate, formā Romanarum eminentissima, Vell.: genere et nobilitate facile primus, Cic.: Graeci genere, Nep.: genus a magno ducere (herleiten) Gradivo, Ov.: virtute non genere populo Romano commendari, Cic. – b) der Tiere, volucres genus inde trahunt, Ov. fast. 6, 132. – c) lebl. Ggstde., semper erit genus in pugna, die Abst. (der Welt) wird immer streitig bleiben, Manil. 1, 145.II) das Geschlecht, A) im engern Sinne: 1) der Zeit u. Abstammung nach, a) das Geschlecht, das Zeitalter, Menschenalter, anticum genus, Lucr.: tertium sollers genus, Sen. poët.: Pyrrhae genus, Val. Flacc. – b) Volksstamm, Stamm, Nation, genus Graium, Enn.: Hispanum, Liv., Italicum, Romanum, Sall.: ferox genus, Liv.: bellicosum utrumque genus, Liv.: Aetolorum g., Liv.: Scytharum g., Iustin.: No-————madum, Verg.: paulo sunt (Ubii) eiusdem generis ceteris humaniores, Caes. – 2) bloß der Abstammung nach, a) Stamm, Geschlecht, Haus, Familie, gentum aut generum affinitas, Acc. tr.: fama generis et familiae, Quint.: nobilitas generis, Suet.: generis claritas, Quint.: auctores generis mei, Stammeltern, Ahnen, Cic.: genus Aemilium, Verg., Cilnium, Fabium, Liv.: g. Aeaci, Hor.: g. Corneliorum, Suet.: genere regio natum esse, Cic.: equestri, sed splendido genere natus, Vell.: summis gnati generibus, Plaut.: genus alto a sanguine Teucri prodere (fortpflanzen), Verg.: antiquitate generis florere, Nep. – b) (poet.) ein einzelner od. einzelne aus dem Geschlecht, der Sproß, Abkömmling, kollekt. = Sprößlinge, Abkömmlinge, genus deorum (v. Äneas), Verg.: Augustus Caesar, Divi genus, Verg.: Uraniae g. (v. Hymenaeus), Catull.: g. Adrasti (v. Diomedes, Enkel des Adrastus), Ov.: ab alto demissum genus Aenea (v. Augustus), Hor.: nepotum genus omne, Hor. – v. Tieren, catulum dedit ille leaenae iuravitque genus, Calp. ecl. 6, 5. – 3) der Fortpflanzung nach, das männliche u. weibliche Geschlecht, a) eig., physisch genus virile, muliebre, Lucr. u. Cic.: femineum, Verg.: mixtum, Verg.: virorum omne genus, Liv. u. Ov. – b) übtr., als gramm. t. t., genus masculinum, Paul. ex Fest.: in nominibus tria genera, Quint.: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates,————Quint.B) im weitern Sinne, das Geschlecht, als Gesamtheit gleichartiger lebender Wesen u. lebl. Ggstde., 1) v. lebl. Wesen: a) übh., Geschlecht, Gattung, deûm genus, Enn.: divôm genus humanumque, Lucr.: g. humanum, Cic. u.a.: g. mortale, Lucr., immortale, Verg.: omne genus, Ov.: animale g., Lucr.: genus omne animantum, Lucr.: hominum pecudumque genus, Verg. – b) insbes., α) v. Menschen, Gattung, Klasse, Rasse, Stand, Schlag, Kunst, id hominum est genus pessumum, Ter.: quod genus hoc hominum? Verg.: genus hoc universum, diese gesamte Menschenklasse, Cic.: utrumque genus hominum, Nep.: omne genus copiarum, Nep.: eius generis homines, Cic.: amici, cuius generis penuria est, Cic.: istius generis asoti, Cic.: cuiusque generis homines, Sall.: omnis generis homines, Cic., od. aëneatores, Sen.: genus hominum ferum incultumque, Sall.: genus hominum agreste, Sall.: g. leoninum, Plaut.: militare g., Liv.: de fabrorum quoque ac ministrorum atque id genus (u. Leute dieses Schlags) numero, Suet.: conventus is, qui ex variis generibus (Elementen) constaret, Caes. – β) v. Tieren, Gattung, Klasse, Rasse, g. alituum, Lucr.: genus omne volucrum od. avium, Ov.: aves omne genus, Varro: multa genera ferarum, Caes.: quinque milia omne genus ferarum, Suet.: genus acre, leones, Ov.: g. vipereum, Verg.: ovium summa genera————duo, tectum et colonicum, Plin.: viginti miba equarum ad genus faciendum (um die Rasse fortzupflanzen) in Macedoniam missa, Iustin. – 2) v. lebl. Ggstdn., Gattung, Klasse, Art, Zweig, Manier, Stil, a) eig.: α) konkr. Ggstde.: cibi g., Caes.: g. loricarum, Nep.: fructuum genera, Varro LL.: arborum atque frugum genera, Iustin.: herbae id genus, Liv.: navigii id genus, Vell.: hoc amictus genus, Quint.: vasa omnis generis, Liv.: omnis generis arma od. tormenta, Liv.: omne genus frugum, Liv.; omne genus rerum missilia, Suet.: seminaria omne genus (aller Art), Varro: libri fatidici Graeci et Latini generis, Suet. – β) abstr. Ggstde.: αα) übh.: id genus imperii, Cic.: istud ipsum orationis genus, Cic.: omne genus eloquentiae, Quint.: machinae omnium generum, Sall.: genus poenae novum, Sall. – Aesopi genus, Gattung, Schriftgattung (Genre), Phaedr. 2. prol. 1: Doricum genus, Baustil, Vitr. 4, 3, 1. – hoc genus scribendi, Hor.: docendi g., Suet.: genera furandi, Cic.: verba id genus (derartige), Varro LL.: aliquid id genus (Derartiges) scribere, Cic.: alci concredere nugas hoc genus (derartige, dergleichen), Hor.: u. so alia hoc genus, Suet.: quod genus (von welcher Art) virtus est, Cic. – ββ) als philos. t. t., die Gattung (Ggstz. species od. pars, partes), Varro, Cic. u.a.: genus universum in species certas partiri ac dividere, Cic. – b) übtr.: α) Art, Weise, Art und Weise, Manier, quod hoc genus————est, quae haec est coniuratio, Ter.: hoc genere optime etiam olea inseritur, Col.: ramos fortes eodem genere deposuit, Sen.: omni genere quod des adornandum est, Sen.: eo genere, quo Galba interemptus est, Suet.: quo enim melius genere negotium meum agere potuit? Sen.: cum maesti deliberaremus, quonam genere praesentem evitaremus procellam, Petron.: animam variis generibus emittunt, Sen.: peperit mihi tria nescio quae prodigia variis generibus inter se et me furentia, Sen. rhet. – β) Hinsicht, Rücksicht, Beziehung, itaque uno genere, opinor, circumscribere habetis in animo genus hoc oratorum, quod etc., Cic.: magnus homo, sed varius in omni genere, Nep.: tota domus in omni genere diligens, durchgängig pünktlich, Cic.: quinquaginta navium classis instructa omni genere, Dict.: Galli Senones, gens naturā ferox, adeo omni genere terribilis fuit, ut etc., Flor. – ⇒ Dat. Plur. genesibus, Censorin. 14, 12.————————2. genus, ūs, s. genu ⇒. -
44 priscus
prīscus, a, um (v. prīs, dem griechischen πρίν), alt, drückt das griechische ἀρχαιος aus und wird eig. von Dingen gesagt, die vor unserer Zeit da waren, wie pristinus von denen, die noch in unsere Zeit fallen: also I) alt, vor vielen Jahren, vor alters gebräuchlich, altertümlich (Ggstz. iunior u. recens, s. 1. VarroLL. 10, 71), credendum est veteribus et priscis, ut aiunt, viris, Cic.: quod loquitur priscum visum iri putat, altertümlich, Cic. – dah. L. Tarquinius Priscus, als der erste seines Geschlechtes, Liv. 1, 34, 10 u.a.: Priscus Tarquinius, Liv. 5, 34, 1. – Bes. seit Augustus mit dem Nebenbegr. des Ehrwürdigen von allem, was sich auf die Urwelt od. das goldene Zeitalter bezieht, prisca gens mortalium, Hor.: priscus Inachus, Hor.: priscus pudor, Hor.: u. dah. als Lob (wie antiquus), priscam imitari severitatem, Cic.: priscos mores revocare, Liv. – II) übtr.: A) = pristinus, vorig, vormalig, Venus, Hor.: nomen, Ov. – B) nach der alten Art, streng, ernsthaft, parens, Catull. 64, 159. – / Kompar. priscior, Alcim. Avit. epist. 31 (29). p. 62, 13 P.
-
45 jetzig
jetzig, qui nunc od. hodie est (jetzt bestehend, lebend etc.). – praesens (im gegenwärtigen Augenblicke obwaltend, eben vorliegend, derweilig, im Ggstz. zu denzu einer andern Zeit vorkommenden Dingen, z.B. certamen: u. perfugium). – instans (gleichs. auf dem Halse sitzend, schon vor der Tür befindlich, gegenwärtig, Ggstz. veniens od. futurus, z.B. bellum). – huius temporis od. aetatis (dieser, der heutigen Zeit). – nostrorum temporum (unserer Zeiten, z.B. eloquentia). – Am häufigsten aber durch hic (wenn »jetzig« = dieser unser, der unserige, der in Rede stehende). – die jetzigen (jetzt lebenden) Menschen, homines, qui nunc sunt od. vivunt; ii homines, qui hodie vivunt; huius aetatis homines: das jetzige Kapua, Capua, quae nunc est: die jetzigen Regenten, qui nunc regnant: sein j. Rang, is gradus, in quo nunc est: der j. Zustand der Dinge, status hic rerum: die j. Zeit (Jetztzeit), hoc tempus; haec od. nostra aetas; haec od. nostra memoria: die jetzigen Zeiten (Jetztzeit), haec od. nostra tempora: das jetzige Zeitalter, haec aetas: dies. Welt, s. Mitwelt.
-
46 ausbrechen
(unreg., trennb., -ge-)I v/i (ist ausgebrochen)1. (sich befreien) aus einem Gefängnis, Käfig: break out (of), escape (from); MIL. escape; fig. aus einer Gemeinschaft, auch SPORT: break away (from)3. Auto, Pferd, seitlich: swerve, veer; (außer Kontrolle geraten) Auto: career ( oder veer) out of control; Pferd: bolt4. Feuer, Krieg, Seuche etc.: break out; Vulkan: erupt; Ölquelle: blow out; Beifall, Jubel: erupt, explode; Wohlstand5. in Schweiß ausbrechen break out in a sweat; jemandem bricht der Schweiß aus s.o. breaks into a sweat; in Beifall ausbrechen break into applause; in Gelächter / Tränen ausbrechen burst out laughing / crying, burst into laughter / tearsII v/t (hat)1. (losbrechen) break out ( oder off); (Steine) quarry (out); sich (Dat) einen Zahn / jemandem die Zähne ausbrechen break one’s tooth / s.o.’s teeth2. (Fenster, Tür) put in3. AGR. (unerwünschte Triebe abschneiden) prune, lop (off)4. (erbrechen) vomit, bring up* * *(Fahrzeug) to swerve;(Feuer) to break out;(Gefangener) to break out; to escape;(Vulkan) to erupt* * *aus|bre|chen sep1. vi1) (=beginnen Krieg, Seuche, Feuer) to break out; (Konflikt, Gewalt, Hysterie, Unruhen) to break out, to erupt; (Jubel, Zorn, Frust) to erupt, to explode; (Zeitalter) to arrive, to beginin Gelächter/Tränen or Weinen áúsbrechen — to burst into laughter/tears, to burst out laughing/crying
in Jubel áúsbrechen — to erupt with jubilation
in Beifall áúsbrechen — to break into applause
in den Ruf "..." áúsbrechen — to burst out with the cry "..."
in Schweiß áúsbrechen — to break out in a sweat
2) (aus Gefangenschaft) to break out (aus of); (Tier) to escape (aus from); (fig = sich befreien) to get out (aus of), to escape (aus from)aus dem Gefängnis áúsbrechen — to escape from prison
3) (Vulkan) to erupt2. vtZahn to break; Steine to break offeinen Zahn áúsbrechen — to break a tooth
* * *1) (to appear or happen suddenly: War has broken out.) break out2) (to escape (from prison, restrictions etc): A prisoner has broken out ( noun breakout).) break out3) burst4) ((of a volcano) to throw out lava etc: When did Mount Etna last erupt?; The demonstration started quietly but suddenly violence erupted.) erupt5) (suddenly to get into (a rage, a temper etc).) fly into6) (to escape: The prisoner broke loose.) break loose* * *aus|bre·chenI. vi Hilfsverb: sein▪ ausgebrochen escaped3. (sich von etw frei machen)aus einer Ehe \ausbrechen to break up sep a marriage4. (zur Eruption gelangen) to break out, to erupt6. (losbrechen) to explode, to erupt7. (spontan erfolgen lassen)in Gelächter \ausbrechen to burst into laughter [or out laughing]in Jubel \ausbrechen to erupt with jubilation9. (austreten)▪ jdm bricht der Schweiß aus sb breaks into [or out in] a sweatII. vt Hilfsverb: haben1. (herausbrechen)eine Wand \ausbrechen to take down sep a wall2. (erbrechen)* * *1.unregelmäßiges intransitives Verb; mit sein2) (austreten)jemandem bricht der [kalte] Schweiß aus — somebody breaks into a [cold] sweat
3) < volcano> erupt5)in Gelächter/Weinen ausbrechen — burst out laughing/crying
in Beifall/Tränen ausbrechen — burst into applause/tears
in den Ruf ausbrechen ‘...’ — break into the cry, ‘...’
in Zorn/Wut ausbrechen — explode with anger/rage
6) (sich lösen) <hook, dowel, etc.> come out2.unregelmäßiges transitives Verbsich (Dat.) einen Zahn ausbrechen — break a tooth
* * *ausbrechen (irr, trennb, -ge-)A. v/i (ist ausgebrochen)1. (sich befreien) aus einem Gefängnis, Käfig: break out (of), escape (from); MIL escape; fig aus einer Gemeinschaft, auch SPORT break away (from)2. Haken, Halterung: break off, come away (aus +dat from)3. Auto, Pferd, seitlich: swerve, veer; (außer Kontrolle geraten) Auto: career ( oder veer) out of control; Pferd: bolt4. Feuer, Krieg, Seuche etc: break out; Vulkan: erupt; Ölquelle: blow out; Beifall, Jubel: erupt, explode; → Wohlstand5.in Schweiß ausbrechen break out in a sweat;jemandem bricht der Schweiß aus sb breaks into a sweat;in Beifall ausbrechen break into applause;in Gelächter/Tränen ausbrechen burst out laughing/crying, burst into laughter/tearsB. v/t (hat)sich (dat)einen Zahn/jemandem die Zähne ausbrechen break one’s tooth/sb’s teeth2. (Fenster, Tür) put in4. (erbrechen) vomit, bring up* * *1.unregelmäßiges intransitives Verb; mit sein2) (austreten)jemandem bricht der [kalte] Schweiß aus — somebody breaks into a [cold] sweat
3) < volcano> erupt5)in Gelächter/Weinen ausbrechen — burst out laughing/crying
in Beifall/Tränen ausbrechen — burst into applause/tears
in den Ruf ausbrechen ‘...’ — break into the cry, ‘...’
in Zorn/Wut ausbrechen — explode with anger/rage
6) (sich lösen) <hook, dowel, etc.> come out2.unregelmäßiges transitives Verbsich (Dat.) einen Zahn ausbrechen — break a tooth
* * *v.to break out v.to erupt v. -
47 priscus
prīscus, a, um (v. prīs, dem griechischen πρίν), alt, drückt das griechische ἀρχαιος aus und wird eig. von Dingen gesagt, die vor unserer Zeit da waren, wie pristinus von denen, die noch in unsere Zeit fallen: also I) alt, vor vielen Jahren, vor alters gebräuchlich, altertümlich (Ggstz. iunior u. recens, s. Varro LL. 10, 71), credendum est veteribus et priscis, ut aiunt, viris, Cic.: quod loquitur priscum visum iri putat, altertümlich, Cic. – dah. L. Tarquinius Priscus, als der erste seines Geschlechtes, Liv. 1, 34, 10 u.a.: Priscus Tarquinius, Liv. 5, 34, 1. – Bes. seit Augustus mit dem Nebenbegr. des Ehrwürdigen von allem, was sich auf die Urwelt od. das goldene Zeitalter bezieht, prisca gens mortalium, Hor.: priscus Inachus, Hor.: priscus pudor, Hor.: u. dah. als Lob (wie antiquus), priscam imitari severitatem, Cic.: priscos mores revocare, Liv. – II) übtr.: A) = pristinus, vorig, vormalig, Venus, Hor.: nomen, Ov. – B) nach der alten Art, streng, ernsthaft, parens, Catull. 64, 159. – ⇒ Kompar. priscior, Alcim. Avit. epist. 31 (29). p. 62, 13 P. -
48 γενεά
γενεά, (a) Geburt, Abstammung, Abkunft, bes. vornehme Abkunft, edle Geburt; ἐμοὶ γενεὴ ἐξἈξιοῦ, ich stamme vom Axios ab; γενεῇ ὑπέρτερος, von vornehmerer Abkunft; Stammort. (b) Geschlecht, Sippschaft, Familie; γενεὰς ἔχειν, Nachkommen haben; χρήματα καὶ γενεὰν ἀποδιδόναι, Kinder ausliefern; φύλλων γενεή wie ἀνδρῶν γενεή, das Menschengeschlecht. Von Menschen, mit ausdrücklicher Beziehung auf die Ähnlichkeit; ἄνδρε δύω, γενεῇ δὲ Διὸς μεγάλοιο ἔικτ, d. h. sie scheinen von vornehmer Familie zu sein. (c) Geburt, Alter; ὁπλότερος γενεῇ, jünger, der Geburt, dem Alter nach; ἐκ γενεῆς, von Geburt an; Erzeugung. (d) Geschlecht, Menschenalter, als Zeitbestimmung. 3 Menschenalter = 100 Jahre, aber 22 γενεαί = 505 Jahre; übh. Zeitalter; ἀνϑρωπηΐη λεγομένη γ., das geschichtliche, im Ggstz des heroischen, mythischen; übh. für einen größeren Zeitraum; γενεή zuerst in der Bedeutung »Abkunst« oder in der Bdtg »Familie«, dann in der Bdtg »Gattung«, »Menschengeschlecht«, dann in der Bdtg »Generation«, »Menschenalter«, dann in der Bdtg »Stammort« -
49 βασιλεία
βασιλεία, ας, ἡ (Heraclit. Fgm. 52; Hdt.+) a term relating to royal administrationⓐ gener. kingship, royal power, royal rule (1 Km 15:28; 20:31; Sir 10:8; Jdth 1:1; Esth 3:6; 1 Macc 1:16 al. LXX; En 98:2; TestJob 33:9; Just., Tat., Ath.; οὐ βασιλείαν ἀλλὰ τυράνιδα Mel., P. 49, 354; Orig.) λαβεῖν ἑαυτῷ βασιλείαν obtain royal power (for oneself) Lk 19:12, 15; without dat. Rv 17:12 (cp. Jos., Ant. 13, 220); δοῦναί τινι τὴν β. vs. 17; ἔχειν β. ἐπί τινων vs. 18; ἐποίησεν ἡμᾶς βασιλείαν he gave us royal jurisdiction 1:6; cp. 5:10; royal rule Lk 1:33; 22:29; 23:42 v.l. (ἐν τῇ β. σου in your royal power); Ac 1:6; Hb 1:8 (Ps 44:7); 1 Cor 15:24 (παραδιδόναι as Diod S 1, 43, 6); B 4:4 (Da 7:24). Ps 95:10 (Justin, A I, 41, 4, D. 73: ὁ κύριος ἐβασίλευσεν ἀπὸ τ. ξύλου) is the basis for β. Ἰησοῦ ἐπὶ ξύλου the rule of Jesus on the cross B 8:5 (s. Windisch, Hdb. ad loc.).—Hb 11:33; 1 Cl 61:1.ⓑ esp. of God’s rule the royal reign of God (usually rendered ‘kingdom of God’, and oft. understood as royal realm but with dilution of the primary component of reigning activity), a chiefly eschatological concept, beginning to appear in the prophets, elaborated in apocalyptic passages (Mi 4:7f; Ps 102:19; 144:11–13; Wsd 6:4; 10:10; Da 3:54; 4:3; cp. SibOr 3:47f.—Diod S 5, 71, 1 Zeus takes over the βασιλεία from Cronus; Sextus 311 κοινωνεῖ βασιλείας θεοῦ σοφὸς ἀνήρ) and taught by Jesus. The expressions vary; β. τοῦ θεοῦ and τῶν οὐρανῶν have essentially the same mng., since Israelites used οὐρανός (-οί) as well as other circumlocutions for θεός (cp. Mt 19:23f; s. Bousset, Rel.3 314f); the latter term may also emphasize the heavenly origin and nature of the reign.—Dalman, Worte 75–119; JWeiss, D. Predigt Jesu v. Reiche Gottes2 1900, 1–35; ESellin, D. isr.-jüd. Heilandserwartung 1909, D. alt. Prophetismus 1912, 136ff; BDuhm, D. kommende RG 1910; SMowinckel, Psalmenstudien II 1922, 146ff; LDürr, Ursprung u. Ausbau d. isr. Heilandserwartung 1925; Bousset, Rel3 1926, 213ff; AvGall, βασιλεία τ. θεοῦ 1926; JWissing, Het begrip van het Koningrijk Gods, diss., Leiden 1927; HGressmann, Der Messias 1929; MBuber, Königtum Gottes ’32; PVolz, D. Eschatologie der jüd. Gemeinde im ntl. Zeitalter ’34; Ltzm., D. Weltheiland 1909; TManson, The Teaching of Jesus ’55, 116–284; SAalen, NTS 8, ’61/62, 215–40 (‘house’ or ‘community’ of God); GLadd, JBL 81, ’62, 230–38 (‘realm’); FNötscher, Vom A. zum NT ’62, 226–30 (ethical).α. β. τῶν οὐρανῶν mostly in Mt: 3:2; 4:17; 5:3, 10, 19f al.; otherw. (Did., Gen. 52, 11; 60, 28) J 3:5 v.l.; AcPl Ha 8, 31.β. β. τοῦ θεοῦ (cp. Orig., C. Cels. 3, 40, 21) Mt 6:33; 12:28; 21:31, 43; Mk 1:15; 4:11, 26, 30 al.; Lk 4:43; 6:20; 7:28; 8:1 al.; Ac 1:3; 8:12; 14:22; 19:8; 28:23, 31; J 3:3, 5; Ro 14:17 (defined as δικαιοσύνη, εἰρήνη, χαρά); 1 Cor 4:20 al.; Ox 1 verso, 7f; Dg 9:1; B 21:1; Pol 2:3; β. θεοῦ 1 Cor 6:10, cp. 9; 15:50; Gal 5:21; Pol 5:3; β. τοῦ Χριστοῦ καὶ θεοῦ Eph 5:5; τοῦ Χριστοῦ 1 Cl 50:3.γ. β. τοῦ πατρός Mt 13:43; 26:29.δ. β. αὐτοῦ (=τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου) Mt 13:41; Lk 24:26 v.l.; cp. Col 1:13.ε. β. τοῦ πατρὸς ἡμῶν Δαυίδ Mk 11:10, since the Davidic kgdm. is to be reestablished under the Son of David, the Messiah (cp. Is 9:5f; Jer 23:5f).ζ. ἡ β. τοῦ κυρίου B 4:13; ἡ β. αὐτοῦ (=κυρίου) ἡ ἐπουράνιος 2 Ti 4:18; EpilMosq 5; ἡ οὐράνιος β. MPol 22:3; ἡ ἐν οὐρανῷ β. Dg 10:2.η. αἰώνιος β. τοῦ κυρίου (cp. Da 4:3; Just.; CIG II, 2715a, 3 ἐπὶ τῆς τῶν κυρίων Ῥωμαίων αἰωνίου ἀρχῆς, Dssm., B 277f) 2 Pt 1:11; cp. MPol 20:2.—The greatest blessings conceivable are found in the β. Mt 13:44f. The foll. expr. refer to obtaining it = participate in its benefits: ἅψασθαι τῆς β. B 7:11; δέχεσθαι Mk 10:15; διδόναι Lk 12:32; εἰσέρχεσθαι εἰς τὴν β. Mt 5:20; 7:21; 18:3; 19:23; Mk 10:23ff; Lk 24:26 P75 (first hand); J 3:5; Ac 14:22; Hs 9, 12, 3f (HWindisch, D. Sprüche v. Eingehen in d. Reich Gs: ZNW 27, 1928, 163–92); εἰσήκειν εἰς τὴν β. 2 Cl 11:7; ἔρχεσθαι εἰς τὴν β. 9:6; ἑτοιμάζειν Mt 25:34; εὔθετον εἶναι τῇ β. Lk 9:62; εὑρεθῆναι εἰς τὴν β. Hs 9, 13, 2; ζητεῖν Mt 6:33; Lk 12:31; καταξιοῦσθαι τῆς β. 2 Th 1:5; κατοικεῖν ἐν τῇ β. Hs 9, 29, 2; κληρονομεῖν Mt 25:34; 1 Cor 6:9f; 15:50; IPhld 3:3; cp. κληρονόμος τῆς β. Js 2:5; μαθητεύεσθαι τῇ β. Mt 13:52; μεθιστάναι εἰς τὴν β. Col 1:13; φθάνει ἡ β. ἐπί τινα Lk 11:20. The phrase ὁρᾶν τὴν β. see the kgdm.=‘realize the fulfillment of God’s promises to Israel’ occurs Mk 9:1; Lk 9:27; J 3:3; Hs 9, 15, 3. The mysteries of the kgdm. can be revealed to those for whom they are intended Mt 13:11; Mk 4:11; διαγγέλλειν Lk 9:60; διαμαρτυρεῖσθαι Ac 28:23; κηρύσσειν καὶ εὐαγγελίζεσθαι Lk 8:1; sim. 16:16; cp. κηρύσσειν τὸ εὐαγγέλιον τῆς β. Mt 4:23; 9:35; 24:14; κηρύσσειν τὴν β. Lk 9:2; Ac 28:31; λαλεῖν περὶ τῆς β. Lk 9:11. Keep fr. entering: κλείειν Mt 23:13; cp. κλεῖδες τῆς β. 16:19 (s. κλεῖς 1); αἴρειν ἀπό τινος 21:43.—Spoken of as present Mt 12:28; Lk 11:20, perh. also 17:20f (see s.v. ἐντός). Viewed as future, but close at hand ἤγγικεν ἡ β. Mt 3:2; 10:7; Mk 1:15; Lk 10:9, 11; perh. Mk 1:15; ἐγγύς ἐστιν Lk 21:31; ἔρχεται Mt 6:10; Mk 11:10; Lk 11:2; 17:20; μέλλει ἀναφαίνεσθαι 19:11; προσδέχεσθαι τὴν β. Mk 15:43; ἐκδέχεσθαι τὴν β. 2 Cl 12:1; μέλλει ἔρχεσθαι 1 Cl 42:3; ἡ μέλλουσα β. 2 Cl 5:5; ἥξει ἡ β. 12:2. Conceived of as a banquet (Billerb. IV 1154ff): ἀνακλιθῆναι ἐν τῇ β. Mt 8:11; sim. 26:29; Mk 14:25; Lk 13:28f; 22:16, 18, 30; cp. the parables 14:15ff; Mt 22:2ff. Participants in it are called υἱοὶ τῆς β. Mt 8:12 (of mere external connection); 13:38. Prerequisite for participation is μετάνοια Mt 4:17; Mk 1:15; the willingness to become like children Mt 18:3f; 19:14; Mk 10:14f; Lk 18:16f. Only uprightness will inherit the β. Mt 5:20. Degrees and grades 5:19; 18:1, 4. The prosperous have difficulty entering 19:23f; Mk 10:23–25; Lk 18:24f (cp. vs. 29), those who persist in sin have no prospects at all Mt 13:24ff, 36ff, 47ff.—Paul thinks of the β. as someth. that effects changes in pers. resulting in righteousness, peace (w. God) and joy Ro 14:17. It manifests itself in deeds, not in words 1 Cor 4:20. Those committed to sin will not inherit it 6:9f; Gal 5:21; Eph 5:5 (cp. 2 Cl 9:6); the latter passages show that for Paul the kgdm. is essentially future, since Christians await the complete victory of the spirit over the flesh. Cp. also 2 Ti 4:1. Flesh and blood will not inherit it, i.e. bodies under the direction of the spirit of Christ are required for entrance 1 Cor 15:50 (JJeremias, NTS 2, ’56, 151–59). None other than God calls people into it 1 Th 2:12.—HJWesterink, Het Koninkrijk Gods bij Pls ’37.—The most important lit. to 1931 in PFeine, Theol. d. NTs7 ’36, 73. Additional lit.: GGloege, Reich Gs u. Kirche im NT 1929; RFrick, D. Gesch. des R.-Gs-Gedankens in d. alten Kirche 1929; EScott, The Kgdm. of God in the NT ’31; H-DWendland, Reichsidee u. Gottesreich ’34; ROtto, Reich Gottes u. Menschensohn ’34 (Eng. tr., The Kgdm. of God and the Son of Man, tr. Filson and Woolf, ’43 and ’51); TW I 562–95; WKümmel, D. Eschatologie der Evangelien ’36, Verheissg. u. Erfüllg. ’45 and ’53; JHéring, Le Royaume de Dieu et sa Venue (Jesus, Paul) ’38 and ’59; JTheissing, D. Lehre Jesu v. d. ew. Seligkeit ’40; FGrant, The Gospel of the Kgdm. ’40; JWellhagen, Anden och Riket ’41 (Lk); WMichaelis, D. Herr verzieht nicht d. Verheissung ’42; RLiechtenhan, D. Kommen des RGs nach dem NT ’44; GKnight, From Moses to Paul, ’49, 173–87; WArndt, CTM 21, ’50, 8–29; JBright, The Kgdm. of God: The Biblical Concept and Its Mng. for the Church ’53; RSchnackenburg, Gottes Herrschaft u. Reich,4 ’65, tr. JMurray,2 ’68; ELadd, Jesus and the Kgdm., ’64; NPerrin, The Kgdm. of God in the Teaching of Jesus, ’66; MWolter, NTS 41, ’95, 541–63 [Lk].—OT background: WSchmidt, Königtum Gottes in Ugarit u. Israel, ’61; KBernhardt, D. Problem der altorientalischen Königs-Ideologie im AT, VetusT Suppl. 8, ’61.—Patristics: GLampe, JTS 49, ’48, 58–73.② territory ruled by a king, kingdom (Diod S 4, 68, 4; Appian, Mithrid. 105 §496 ἡ βας. ὅλη=the whole kingdom; OGI 383, 25 [I B.C.]; Ps 67:33; 134:11; Bar 2:4; Tob 1:21; 1 Macc 1:6; 3:27; 2 Macc 9:25; 3 Macc 6:24 al. LXX) Mt 12:25f; 24:7; Mk 3:24; 6:23 (Socrat., Ep. 1, 10 τ. βασιλείας μέρος διδόναι); 13:8; Lk 11:17f; 21:10; αἱ β. τοῦ αἰῶνος τούτου IRo 6:1. In the account of the temptation Mt 4:8; Lk 4:5 (in a manner very different from Jesus, Alexander [Diod S 17, 51, 2] asks his father, Zeus Ammon, for τὴν ἁπάσης τῆς γῆς ἀρχήν and finds a hearing).—EDNT. DELG s.v. βασιλεύς. M-M. TW. Spicq. Sv. -
50 Μαρία
Μαρία, ας, ἡ (vase ins fr. Samaria-Sebaste: SEG VIII, 110 [I B.C./I A.D.]; two ostraca: PMeyer, nos. 33 and 56 [both II A.D.]; s. Dssm., LO 97f; 302; a third ostracon in Dssm., LO 260 [s. LAE2 121, n. 11; 122; 306, n. 6: the addition of the mother’s name is regular in magical texts]; Jos., Bell. 6, 201; Just., Mel.) and Μαριάμ indecl. (מִרְיָם, Miriam [prophet and sister of Moses Ex 15:20f; Demetr.: 722 Fgm. 2, 3 Jac.; Ezech. Trag. 5, 18 and 23 in Clem. of Al., Strom. 1, 23, 155, 4; Philo; Just., D. 78, 3] 1 Cl 4:11) and Μαριάμμη (GMary 463, 3; GJs 16:3; 17:2f.—Joseph. writes the name Μαριά[μ]μη, ης [Ant. 3, 54].—On the name and its various forms s. B-D-F §53, 3; Mlt-H. 144f; OBardenhewer, Der Name Maria 1895; HvSoden, Die Schriften des NTs I 1906, 1373f; FZorell, ZKT 30, 1906, 356ff; EKönig, ZNW 17, 1916, 257–63; MNoth, D. isr. Personennamen 1929; WvonSoden, Bibel u. Alter Orient: ZAW Beih. 162, 129–33; MGörg, BZ ’79, 285–89) Mary.① the mother of Jesus. The foll. forms of the name are attested in the var. cases: Μαρία as nom. Lk 2:19, otherw. only occasionally as v.l. (D Lk 1:30, 39, 56; cp. vss. 34, 38, 46). Gen. Μαρίας Mt 1:16, 18; 2:11; Mk 6:3; Lk 1:41; IEph 7:2; 18:2; 19:1; ITr 9:1; AcPlCor 1:14; 2:5. Acc. Μαρίαν Mt 1:20 (v.l.-άμ); AcPl Ha 8, 26; Μ. τὴν Γαλιλαίαν AcPlCor 2:14.—Μαριάμ as nom. Mt 1:16 v.l.; 13:55; Lk 1:27, 34, 38f, 46, 56; 2:19 (v.l.-ρία); as acc. Mt 1:20 v.l.; Lk 2:16; GJs 6:3 (not Bodmer); as voc. Lk 1:30; σὺν Μαριάμ Lk 2:5; Ac 1:14; πρὸς Μαριάμ Lk 2:34. Little is known about the life of this Mary; in the infancy narratives Mt 1f; Lk 1f and esp. in the apocryphal gospels (29 times GJs; s. AFuchs, Konkordanz) she plays a great role; s. WBauer, D. Leben Jesu im Zeitalter d. ntl. Apokryphen 1909; HUsener, ZNW 4, 1903, 1ff. In Mk 3:31f and parallels, where she and the brothers and sisters of Jesus are prominently mentioned, no indication of any interest in his movement is given. But Ac 1:14 mentions Mary and his brothers (brothers and sisters? s. ἀδελφός 1) among the members of the early church. The mother of Jesus is also mentioned in the Fourth Gospel, though not by name.—RSeeberg, Die Herkunft der Mutter Jesu: Bonwetsch Festschr. 1918, 13ff; JBlinzler, Jes. u. s. Mutter nach dem Zeugn. der Evv.: Klerusblatt 23, ’42; 24, ’43; UHolzmeister, De anno mortis Deip. Virg.: Marianum 4, ’42, 167–82; FWillam, D. Leb. Marias3 ’42; HRäisänen, D. Mutter Jesu im NT, ’69; JMcHugh, The Mother of Jesus in the NT ’75; RBrown, KDornfried et al., Mary in the NT ’78; RBrown, The Birth of the Messiah ’77.—ABD IV 586 (lit.). LexThK VII 25–28. TRE XXII 115–19. EDNT. II 386f.② Mary Magdalene (s. Μαγδαληνή). Forms of her name: Μαρία Mt 27:56; 61 v.l.; 28:1 v.l.; Mk 15:40, 47; 16:1, 9 (Μαρίᾳ); Lk 8:2; 24:10; J 19:25; 20:1, 11, 16 v.l., 18 v.l. Μαριάμ Mt 27:56 v.l., 61; 28:1; Mk 15:40 v.l.; J 19:25 v.l.; 20:1 v.l., 11 v.l., 16 (voc.), 18; GPt 12:50. Acc. to the gospels this woman, one of Jesus’ most faithful followers, was cured by Jesus of possession by seven hostile spirits (Mk 16:9; Lk 8:2). She appears in the Passion Narrative w. women companions; also in the synoptic account of Easter morning. In J she is the only one mentioned at the grave, and sees the resurrected Lord (likew. in the long ending of Mk). Later ecclesiastical gossip identified her without warrant w. the sinful woman who anointed Jesus in the house of the Pharisee (Lk 7:37, 39). CLattey: Exp 7th ser., 8, 1909, 55–63; UHolzmeister, Die Magdalenenfrage in der kirchl. Überl.: ZKT 46, 1922, 402ff; JSickenberger, Ist die Magdalenenfrage wirklich unlösbar? BZ 17, 1926, 63ff; PKetter, D. Magdalenenfrage 1929; RBruckberger, M. Magdalena, ’54; MHengel, M. Magdalena u. d. Frauen als Zeugen: FMichel, ’63, 243–56; AMarjanen, The Woman Jesus Loved ’96 (Nag Hammadi); HMelzer-Keller, Geist und Leben 72, ’99, 97–111. LexThK VII 39f; BHHW II 1151. S. Simpson and Burkitt under 5 below.③ the ‘other’ Mary, mother of James (s. Ἰάκωβος 3) and Joses (s. Ἰωσῆς 2). Form of the name Μαρία Mt 27:56, 61 (ἡ ἄλλη Μαρία; cp. PPetr III, 59); 28:1 (ἡ ἄλλ. Μ.—JMackay, The Other M.: ET 40, 1929, 319–21); Mk 15:40, 47; 16:1; Lk 24:10. She was one of the followers of Jesus present as a spectator at the events on Golgotha. Hence she could be identical with④ Μαρία (v.l. Μαριάμ) ἡ τοῦ Κλωπᾶ Μ., the wife of Clopas J 19:25.⑤ Mary, acc. to Lk 10:39, 42 sister of Martha, acc. to J 11:1f, 19f, 28, 31f, 45; 12:3 also sister of Lazarus, resident in Bethany. Forms of the name: Μαρία Lk 10:39 v.l., 42 v.l.; J 11:2 v.l., 20 v.l., 32 v.l.; 12:3 v.l.; Μαρίας J 11:1; Μαρίαν J 11:19 v.l., 28 v.l., 31 v.l., 45 v.l. Μαριάμ Lk 10:39, 42; J 11:2, 20, 32; 12:3; as acc. J 11:19, 28, 31, 45.—ASimpson, M. of Bethany, M. of Magdala, and Anonyma: ET 20, 1909, 307–18; FBurkitt, M. Magd. and M., Sister of Martha: ET 42, ’31, 157–59.⑥ the mother of John Mark, owner of a house in Jerusalem (οἰκία τῆς Μαρίας), who placed it at the disposal of Christians for meetings Ac 12:12.⑦ an otherw. unknown Christian, probably of Jewish descent (yet Μαρία appears in CB I/2, 557f nos. 439 and 440 as the fem. form of the Roman name Marius), who is greeted Ro 16:6 (ἀσπάσασθε Μαρίαν; v.l. Μαριάμ [as early as P46]), w. the additional note that she rendered outstanding service to the receivers of the letter.—EDNT. M-M. -
51 Barce
Barcē, ēs, f. (Βάρκη), Stadt in Cyrenaika mit dem Hafenplatz Ptolemais (nach Verfall der Stadt selbst Barce gen.), nach der die Provinz noch heute Barca heißt, j. Ruinen von Merdsjeh, Plin. 5, 32. – Dav. Barcaeī, ōrum, m. (Βαρκαιοι), die Bewohner der Gegend von Barce, die Barcäer, ein Nomadenstamm, im röm. Zeitalter durch weitausgedehnte Raubzüge furchtbar, Verg. Aen. 4, 42 sq.
-
52 ferreus
ferreus, a, um (ferrum), I) aus Eisen, eisern, A) eig.: securis, ensis, Varro fr.: clavi, Plaut. u. Caes.: foris, Amm.: fores, Plaut.: limina, aedes, Plaut.: lorica, Tac.: catenae, Val. Max.: trulla, Liv.: litterae, eingegrabene und mit Eisen ausgefüllte Buchstaben, Suet. – B) meton.: eisern = 1) unempfindlich, gefühllos, hartherzig, hart, grausam, Aristo Chius, praefractus, ferreus, Cic. fr.: ferreus essem, Cic.: os, Cic.: pectus, Porph. Hor.: frons exsanguis (schamlose) et ferrea, Plin. pan.: bellum, Ov. – saeculum, das eiserne Zeitalter (Ggstz. aureum), Lampr.: u. so saecula, Tibull.: u. proles, Cic. poët. – 2) von eiserner Dauer, unaufreibbar, stark, fest, dauerhaft, unerschütterlich, unabänderlich, vox, Verg.: corpus animusque Catonis, Liv.: quo ferrea resto? Ov.: decreta veterum sororum, Ov.: iura, Verg. – 3) hart, sehr drückend, sors vitae, Ov.: somnus, der eiserne Schlaf, d.i. der Tod, Verg. – 4) hart in der Schreibart, scriptor, Licin. b. Cic. de fin. 1, 5. – II) übtr.: A) dem Eisen ähnlich, eisenartig, color, Plin. 37, 170. – B) = ferrarius, zum Eisen gehörig, fabrica, die Bearbeitung des Eisens, Plin. 7, 198. – C) = ferratus, geharnischt, equitatus, Amm. 19, 1, 2.
-
53 Barce
Barcē, ēs, f. (Βάρκη), Stadt in Cyrenaika mit dem Hafenplatz Ptolemais (nach Verfall der Stadt selbst Barce gen.), nach der die Provinz noch heute Barca heißt, j. Ruinen von Merdsjeh, Plin. 5, 32. – Dav. Barcaeī, ōrum, m. (Βαρκαιοι), die Bewohner der Gegend von Barce, die Barcäer, ein Nomadenstamm, im röm. Zeitalter durch weitausgedehnte Raubzüge furchtbar, Verg. Aen. 4, 42 sq. -
54 ferreus
ferreus, a, um (ferrum), I) aus Eisen, eisern, A) eig.: securis, ensis, Varro fr.: clavi, Plaut. u. Caes.: foris, Amm.: fores, Plaut.: limina, aedes, Plaut.: lorica, Tac.: catenae, Val. Max.: trulla, Liv.: litterae, eingegrabene und mit Eisen ausgefüllte Buchstaben, Suet. – B) meton.: eisern = 1) unempfindlich, gefühllos, hartherzig, hart, grausam, Aristo Chius, praefractus, ferreus, Cic. fr.: ferreus essem, Cic.: os, Cic.: pectus, Porph. Hor.: frons exsanguis (schamlose) et ferrea, Plin. pan.: bellum, Ov. – saeculum, das eiserne Zeitalter (Ggstz. aureum), Lampr.: u. so saecula, Tibull.: u. proles, Cic. poët. – 2) von eiserner Dauer, unaufreibbar, stark, fest, dauerhaft, unerschütterlich, unabänderlich, vox, Verg.: corpus animusque Catonis, Liv.: quo ferrea resto? Ov.: decreta veterum sororum, Ov.: iura, Verg. – 3) hart, sehr drückend, sors vitae, Ov.: somnus, der eiserne Schlaf, d.i. der Tod, Verg. – 4) hart in der Schreibart, scriptor, Licin. b. Cic. de fin. 1, 5. – II) übtr.: A) dem Eisen ähnlich, eisenartig, color, Plin. 37, 170. – B) = ferrarius, zum Eisen gehörig, fabrica, die Bearbeitung des Eisens, Plin. 7, 198. – C) = ferratus, geharnischt, equitatus, Amm. 19, 1, 2. -
55 argenteus
argenteus, a, um (argentum), silbern, I) eig.: 1) der Gattung des Materials nach, a) silbern = ganz von Silber, Silber-, α) übh.: aquila, Cic.: vasa, Cic.: supellex, Liv.: poculum, Liv.: vasa, Tac.: baculum, Flor.: carpentum, Flor.: pecunia, Augustin.: nummus, Varr. fr., Plin. u. Amm., od. denarius argenteus, Silberdenar, Silberling, Plin. u. Petr.; dafür auch bl. argenteus, Tac. Germ. 5; u. im Plur., argentei Antoniniani u. Aureliani, Vopisc. Bon. 15, 8 u. Prob. 4, 5: pro argenteis decem aureus unus valeret, Liv. 38, 11, 8: u. so Vulg. gen. 20, 16; 45, 22. Vulg. iudic. 16, 15 u.a. – β) von od. aus Geld, versilbert, scherzh., amica tua facta est arg., Plaut.: salus, in klingender Münze, Plaut. – b) versilbert, mit Silber versehen, -beschlagen, -belegt, – usgelegt, scaena, Cic.: triclinia, Plin.: aurea et argentea Samnitium arma, mit Gold- u. Silberblech belegte Schilde, Flor.: u. so aurea atque argentea Samnitium acies, Liv. – 2) der Farbe nach silbern = silberfarbig, Ov. u. Plin.: color, Plin.: anser, Verg.: fons evomebat undas argenteas, Apul. met. 4, 6: dah. flumen Argenteum, od. bl. Argenteus, ī, m., ein Fluß in Gallien, j. Argens, Lepid. in Cic. ep. 10, 34, 1. Plin. 3, 35. – Pons Argenteus, s. 2. Pōns. – II) poet. übtr., dem silbernen Zeitalter angehörig, proles, Ov. met. 1, 114. – / argentius geschr., Corp. inscr. Lat. 14, 35, 5.
-
56 temps
I tɑ̃ mZeit ftemps libre — Mußezeit f
en même temps — gleichzeitig/zugleich
de temps en temps — hin und wieder, gelegentlich
avoir fait son temps — ausgedient haben, aus der Mode gekommen sein
Il n'y a pas de temps à perdre. — Es ist keine Zeit zu verlieren.
Cela prendrait trop de temps. — Das würde zu viel Zeit in Anspruch nehmen.
II tɑ̃( conditions atmosphériques) Wetter ngros temps — Sturm m
Le temps est à la pluie. — Es sieht nach Regen aus.
temps1temps1 [tã]1 (durée) Zeit féminin; Beispiel: passer tout son temps à faire quelque chose seine ganze Zeit damit verbringen etwas zu tun; Beispiel: avoir/ne pas avoir le temps de faire quelque chose Zeit haben/keine Zeit haben etwas zu tun; Beispiel: avoir tout son temps viel Zeit haben; Beispiel: temps libre Freizeit féminin; Beispiel: à plein temps ganztags; Beispiel: emploi à temps complet Vollzeitbeschäftigung féminin; Beispiel: emploi à temps partiel Teilzeitbeschäftigung féminin5 (période) Zeitalter neutre; Beispiel: les jeunes de notre temps die heutige Jugend; Beispiel: le bon vieux temps die gute alte Zeit►Wendungen: le temps c'est de l'argent proverbe Zeit ist Geld; en temps et lieu zur rechten Zeit am rechten Ort; en deux temps trois mouvements im Handumdrehen; la plupart [ oder les trois quarts] du temps die meiste Zeit; le plus clair de mon/ton temps der Großteil meiner/deiner Zeit; ces derniers temps in letzter Zeit; trouver le temps long (s'impatienter) ungeduldig werden; (s'ennuyer) sich langweilen; temps mort Leerlauf masculin; Sport Auszeit féminin; dans un premier/second temps zunächst/anschließend; tout le temps ständig; il y a un temps pour tout alles zu seiner Zeit; n'avoir qu'un temps nicht von Dauer sein; il est [grand] temps de faire quelque chose/qu'il parte es ist [höchste] Zeit etwas zu tun/, dass er geht; il était temps! es war allerhöchste Zeit!; mettre du temps à faire quelque chose lange brauchen um etwas zu tun; passer le temps die Zeit totschlagen; à temps rechtzeitig; faire quelque chose à temps perdu wenn [gerade] nichts zu tun ist, etwas machen; dans le temps früher; de temps en temps von Zeit zu Zeit; de tout temps immer schon; depuis le temps seither; depuis le temps que... es ist schon ewig her, dass...; depuis ce temps-là seitdem; en même temps gleichzeitig; en temps de crise/guerre/paix in Krisen/-Kriegs-/Friedenszeiten Pluriel; en temps normal [ oder ordinaire] normalerweise; en peu de temps in kurzer Zeit; ces temps-ci in letzter Zeit————————temps2temps2 [tã]météorologie Wetter neutre; Beispiel: il fait beau/mauvais temps das Wetter ist schön/schlecht; Beispiel: quel temps fait-il? wie ist das Wetter? -
57 argenteus
argenteus, a, um (argentum), silbern, I) eig.: 1) der Gattung des Materials nach, a) silbern = ganz von Silber, Silber-, α) übh.: aquila, Cic.: vasa, Cic.: supellex, Liv.: poculum, Liv.: vasa, Tac.: baculum, Flor.: carpentum, Flor.: pecunia, Augustin.: nummus, Varr. fr., Plin. u. Amm., od. denarius argenteus, Silberdenar, Silberling, Plin. u. Petr.; dafür auch bl. argenteus, Tac. Germ. 5; u. im Plur., argentei Antoniniani u. Aureliani, Vopisc. Bon. 15, 8 u. Prob. 4, 5: pro argenteis decem aureus unus valeret, Liv. 38, 11, 8: u. so Vulg. gen. 20, 16; 45, 22. Vulg. iudic. 16, 15 u.a. – β) von od. aus Geld, versilbert, scherzh., amica tua facta est arg., Plaut.: salus, in klingender Münze, Plaut. – b) versilbert, mit Silber versehen, - beschlagen, -belegt, – usgelegt, scaena, Cic.: triclinia, Plin.: aurea et argentea Samnitium arma, mit Gold- u. Silberblech belegte Schilde, Flor.: u. so aurea atque argentea Samnitium acies, Liv. – 2) der Farbe nach silbern = silberfarbig, Ov. u. Plin.: color, Plin.: anser, Verg.: fons evomebat undas argenteas, Apul. met. 4, 6: dah. flumen Argenteum, od. bl. Argenteus, ī, m., ein Fluß in Gallien, j. Argens, Lepid. in Cic. ep. 10, 34, 1. Plin. 3, 35. – Pons Argenteus, s. 2. Pons. – II) poet. übtr., dem silbernen Zeitalter angehörig, proles, Ov. met. 1, 114. – ⇒ argentius geschr., Corp. inscr. Lat. 14, 35, 5.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > argenteus
-
58 aenëus
aēnëus u. älter ahēnëus, a, um (aes), ehern, bronzen, aus Erz, aus Bronze, I) eig.: a) dem Stoff nach: vasa, Plaut. u.a.: statua, Cic.: signa, Hor.: simulacra, Gell.: columna, Liv.: candelabrum, Cic.: clipeus, Curt.: lorica, Nep.: equus, Cic.: libra, Varr. LL. – subst., aēneum, ī, n., ein ehernes Gefäß, Cato u. Plin. – b) der Farbe nach, bronzefarben, rotgelb, barba, Suet. Ner. 2, 2. – II) poet. übtr.: a) wie unser ehern, eisern = erzhart, felsenfest, unbezwingbar, murus, Hor.: turris, Hor. u. Ov. – b) aēnea proles, das eherne (eiserne) Geschlecht (Zeitalter), Ov. met. 1, 125. – c) in Geld verwandelt, frumentum, Cod. Theod. 14, 25, 1. – / euneus, dreisilbig, Ov. met. 7, 247. – Nbf. aēnius, Corp. inscr. Lat. 4, 64.
-
59 при Петре Первом
1. prepos.
2. ngener. im Zeitalter Peters des Ersten, unter Peter dem Ersten, zu Lebzeiten Peters des Ersten, zur Zeit Peters des Ersten -
60 aenëus
aēnëus u. älter ahēnëus, a, um (aes), ehern, bronzen, aus Erz, aus Bronze, I) eig.: a) dem Stoff nach: vasa, Plaut. u.a.: statua, Cic.: signa, Hor.: simulacra, Gell.: columna, Liv.: candelabrum, Cic.: clipeus, Curt.: lorica, Nep.: equus, Cic.: libra, Varr. LL. – subst., aēneum, ī, n., ein ehernes Gefäß, Cato u. Plin. – b) der Farbe nach, bronzefarben, rotgelb, barba, Suet. Ner. 2, 2. – II) poet. übtr.: a) wie unser ehern, eisern = erzhart, felsenfest, unbezwingbar, murus, Hor.: turris, Hor. u. Ov. – b) aēnea proles, das eherne (eiserne) Geschlecht (Zeitalter), Ov. met. 1, 125. – c) in Geld verwandelt, frumentum, Cod. Theod. 14, 25, 1. – ⇒ euneus, dreisilbig, Ov. met. 7, 247. – Nbf. aēnius, Corp. inscr. Lat. 4, 64.
См. также в других словарях:
Der Mann mit der eisernen Maske — (oft nur Eiserne Maske) († 19. November 1703) war angeblich ein unbekannter und geheimnisvoller Staatsgefangener von Ludwig XIV., der von 1669 bis zu seinem Tod 1703 inhaftiert war. Seine Identität ist bis heute Gegenstand von Spekulationen.… … Deutsch Wikipedia
Zeitalter — Ein Zeitalter ist ein längerer Abschnitt in der zeitlichen Betrachtung der Geschichte, der sich durch verbindende Merkmale auszeichnet. Oft wird der Begriff synonym zu Epoche gebraucht. In der Terminologie der Zeitrechnung steht jedoch der… … Deutsch Wikipedia
Zeitalter der Glaubenskämpfe — Konfessionalisierung bezeichnet die Theorie über die Entwicklung von Kirche, Staat und Gesellschaft nach der Reformation, im Zeitraum von ca. 1540 1648. Für diesen Ausdruck gibt es noch weitere in der Forschung verwendete Bezeichnungen mit der… … Deutsch Wikipedia
Zeitalter der Aufklärung in der westlichen Staatenwelt — Vordenker der Aufklärung: Voltaire (Porträt von Nicolas de Largillière) Das Zeitalter der Aufklärung in der westlichen Staatenwelt erstreckt sich in etwa von der zweiten Hälfte des 17. Jahrhunderts bis zum Ende des 18. Jahrhunderts und betrifft… … Deutsch Wikipedia
Zeitalter im Chaos — Immanuel Velikovsky Immanuel Velikovsky (ursprünglich russisch Иммануил Великовский bzw. Immanuil Welikowski; * 10. Juni 1895 in Wizebsk; † 17. November 1979 in Princeton) war Arzt, Psychoanalytiker und Autor vieler spekulativer Bücher. Seine… … Deutsch Wikipedia
Der Schwarze Braunschweiger — The Black Brunswicker John Everett Millais, 1860 Öl auf Leinwand, 104 cm × 68,5 cm Lady Lever Art Gallery The Black Brunswicker („Der Schwarze Braunschweiger“), ursprünglich „The Black Brunswickers“[1], ist der Tite … Deutsch Wikipedia
Der-Herr-der-Ringe-Rollenspiel — (The Lord of the Rings Roleplaying Game) Veröffentlichung Designer Steven S. Long u. a … Deutsch Wikipedia
Der Herr der Ringe — Der „Eine Ring“ Der Herr der Ringe (englischer Originaltitel: The Lord of the Rings) ist ein Roman von John Ronald Reuel Tolkien. Er gehört zu den erfolgreichsten Romanen des 20. Jahrhunderts, ist ein Klassiker der Fantasy Literatur und gilt als… … Deutsch Wikipedia
Der Herr der Ringe Rollenspiel — (The Lord of the Rings Roleplaying Game) Veröffentlichung Designer Steven S. Lon … Deutsch Wikipedia
Der Herr der Ringe: Die zwei Türme — Der Herr der Ringe (englischer Originaltitel The Lord of the Rings) ist ein Roman von John Ronald Reuel Tolkien. Er ist ein Klassiker der Fantasy Literatur und gilt als grundlegendes Werk der High Fantasy. Im englischen Original in drei Teilen in … Deutsch Wikipedia
Zeitalter — (Weltalter, Aetates), nach den Dichtern und Philosophen des Altertums die verschiedenen Stufen der Kultur, Sittlichkeit und Glückseligkeit, auf denen das Menschengeschlecht in verschiedenen Zeiträumen seiner Entwickelung gestanden haben soll.… … Meyers Großes Konversations-Lexikon