Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

cogor

  • 1 cogo

    cōgo, coēgi, coāctum, ere (zsgzg. aus coigo, von co und ago), zusammentreiben, I) = durch irgend einen Antrieb zusammenbringen, auf einem Punkte vereinigen, 1) eig.: a) treibend, v. Hirten, pecus, oves, Verg.: oves intro, Plaut.: pecudes stabulis (in d. St.), Verg.

    b) verfammelnd, zusammenholen, zusammenziehen, von allen Seiten beitreiben, auftreiben, versammeln, vereinigen, publice operas, Cic.: medicos, Serv. Sulp. in Cic. ep. – amici, quos neque armis cogere neque auro parare queas, Sall.: ad iudicium omnem suam familiam undique, Caes.: omnes eodem cogimur, Hor.: c. eorum multitudinem in unum, Sall.: c. socios ad litora, Verg.: turbam ad merces emendas, Hor. – So nun bes. α) als milit. t. t., Streitkräfte, exercitum, Sall. u. Liv.: exercitum magnasque copias, Caes.: peditatus equitatusque copias, Caes.: magnum equitum numerum, Caes.: quam maximas manus possunt, cogunt, Caes.: XXIV milia iuvenum, Vell.: auxilia undique, Verg.: circiter XX cohortes Albā (aus Alba), ex Marsis et Paelignis, finitimis regionibus, Caes.: multitudinem hominum ex agris, Caes.: equites ex Latio et a sociis, Sall. – maiores eo (dahin) copias, Caes.: exercitum od. omnes copias in unum locum, vereinigen, Cic. u. Caes.: agmen rursus in unum, Liv.: omnes copias Brundisium, Pompei. in Cic. ep.: non amplius XIV cohortes Luceriam, id. ibid.: totam Hesperiam sub arma, Verg. – u. Schiffe, ingentem vim navium, Liv.: naves circiter LXXX onerarias cogere contrahereque, Caes.: naves actuarias septem Igili et in Cosano c., Caes.: naves in Venetiam quam plurimas possunt cogunt, Caes.: c. classem ex Asia, Caes. – β) als publiz. t. t., zusammenholen, -rufen, einberufen, berufen, versammeln, sowohl den Senat, senatum, Cic.: senatum in curiam, Liv.: u. einen einzelnen, quis autem umquam tanto damno senatorem coëgit? Cic. Phil. 1, 12. – im Passiv, senatus cogitur, Cic. u.a.: u. v. den Senatoren, cogi in senatum od. in curiam, Caes., Liv. u.a.: u. im Zshg. bl. cogi, zB. coguntur senatores non pignoribus, sed eorum, de quorum honore agitur, gratiā, Cic. Phil. 1, 12: u. von einem Senator, quid tandem erat causae, cur in senatum hesterno die tam acerbe cogerer? Cic. Phil. 1, 11. – als die Richter usw., iudices invitos, Cic.: iudicem alium, Amm.: iudicia maiestatis, Suet.: consilium de reo, Quint.: centumviralem hastam, Suet.: legitimum numerum decurionum, ICt. – als auch eine Versammlung des Volks usw., concilium, Caes. b. G. 7, 77, 1. Verg. Aen. 11, 304: concilium Hypatam (nach H.), Liv. 36, 26, 1: bucina cogebat priscos ad verba Quirites, Prop. 4, 1, 13.

    c) zusammentragend, zusammenbringen, zusammenhäufen, arma, tela domi suae, ICt.: aurum, Hor.: plura quam satis est, Hor. – So nun bes. α) einen Ertrag an Geld od. an Früchten zusammenbringen, einnehmen, einheimsen, einernten, talenta ad quindecim, Ter.: oleam, Cato: vinum, Plaut.: fructus, Varr.: mella pressis favis, Verg.: bis gravidos fetus, Verg. – β) eine Gabe, Abgabe usw. eintreiben, beitreiben, aufbringen, einkassieren, einsammeln, pecuniam, Cic., pecunias, Liv.: stipendium, Cic.: stipem, Cic.: statuarum nomine pecuniam per vim, Cic.: pecuniam Postumio (für P.), Cic.: pecuniam ex decumis, Cic.: pecuniam a civitatibus statuarum nomine, Cic.: ut e defunctorum bonis pro semisse dextans ei cogeretur, Suet.: bona Seiani aerario ablata in fiscum cogere, für den F. einziehen, Tac.

    d) zu einem Ganzen vereinigend, α) übh. vereinigen, im Passiv = sich vereinigen, zusammengehen, hae duae tunicae in unum coactae, Cels. – coactis cornibus in plenum novies lunaribus orbem, Ov.: u. so unde coactis cornibus in plenum menstrua luna redit, Prop. – Wolken, Sturm usw. zusammenziehen, aufhäufen, auftürmen, caelum hoc, in quo nubes, imbres ventique coguntur, Cic.; vgl. tum autem concretus in nubes cogitur aër, Cic.: tempestate coactā, Lucr.: magnum per inane coacta semina, Verg. – β) mehrere Stoffe durch Versetzung mit einer Flüssigkeit zu einer Masse vereinigen, etw. mit etw. versetzen, vermischen, omnibus (medicamentis) in unum bene coactis, Scrib. – m. Aug. wodurch? womit? durch Abl. od. ex m. Abl., cogi aquā, ex aqua, ex aceto (v. Medikamenten), Cels. – γ) einen flüssigen od. übh. dünnen Stoff in sich verdichten, gerinnen, frigore mella cogit hiems, Verg.: c. lac in duritiem, Plin. – aër nebulosus et coactus, dichter, Solin.: lac coactum, geronnene, Varr. LL. u. Ov.: sanies tenuis, non coacta, Cels.: fel sole coactum ad crassitudinem mellis, Plin. – dah. alvus coacta, harter Stuhl, Cels. – vestis coacta, gewalktes, Plin. 8, 192: u. subst., coācta, ōrum, n., dicht gewalkte (gefilzte) Wolle od. Haare, Filz, Caes. b. c. 3, 44, 7. – δ) zusammenhalten, geschlossen halten, schließen, cogere agmen (als milit. t. t.), den Zug zusammenhalten (so daß die einzelnen in guter Ordnung beim Zuge bleiben), sowohl von der Truppe selbst, agmen c. cum cura od. neglegentius, Liv.: als von der Nachhut, den Zug schließen u. decken, primae legionariae cohortes ibant, levis armatura et equites agmen cogebant, Liv.: u. v. Schiffen, prima praetoria navis Eudemi erat; cogebat agmen Chariclitus; Pamphilidas mediae classi praeerat, Liv. – u. im Bilde = den Rücken decken, der letzte sein, assentior tibi, ut nec duces simus nec agmen cogamus, Cic.: quarum (stellarum) agmina cogit Lucifer, Ov.: itaque sic ordinandus est dies omnis, tamquam cogat agmen (der letzte des Lebens sei), Sen. – so auch cuneis coactis se agglomerare, in geschlossenen Keilen, Verg. Aen. 12, 457: natu maximus (elephantus) ducit agmen, aetate proximus cogit sequentes, Solin. 25, 4.

    2) übtr.: a) zusammenstellen, vereinigen, verbinden, dum haec, quae dispersa sunt, cogantur, Cic. – est enim pollicitus, ius civile, quod nunc diffusum et dissipatum esset, in certa genera coacturum et ad artem facilem redacturum, Cic.: c. verba in alteros pedes, Ov.: quam (syllabam apice circumductam) ex duabus syllabis in unam cogentes, Quint.

    b) als philos. t. t., logisch zusammenstellen, folgern, schließen, m. Acc. u. m. Acc. u. Infin. (doch nur m. esse), aliud enim quam cogebatur illatum est, Cic.: hoc cogere volebat, falsas litteras esse, Cic. – im Pass. m. Ang. woraus? durch ex u. Abl., ex quibus id, quod volumus, efficitur et cogitur, Cic.: innumerabilia sunt, ex quibus effici cogique possit nihil esse, quod etc., Cic. Acad. 2, 116.

    c) in sich zusammendrängen, zusammenfassen, erant autem de rebus singulis in breve coactae causae, Liv.: urbanitas est virtus quaedam in breve dictum coacta, Quint.: brevitas coacta, gedrungene Kürze, Plin.

    II) von allen Seiten drängend aus einem weitern Bereiche in einen engern zusammen- u. hineintreiben, -drängen, zusammen- u. hineinzwängen, hineinnötigen, 1) eig., m. Ang. woher? durch ex u. Abl., m. Ang. wohin? durch ein Adv. od. durch in, intra, ad u. Akk., m. Ang. wodurch? durch Abl., a) treibend, v. Pers., boves in angustum locum, Nerat. dig. 9, 2, 53. – gew. im Bilde, ita hac re in angustum nunc meae coguntur copiae, Ter.: quoniam me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti, Cic.: qui quinquennalem ante censuram intra sex mensum et anni coëgisset spatium, eingezwängt (= beschränkt) auf usw., Liv.: coactus intra praecordia dolor, Sen. rhet.: qui optabat, ut populus Romanus unam cervicem haberet, ut scelera tot locis ac temporibus diducta in unum ictum et unum diem cogeret, Sen. – v. Winde, vis ventorum invitis nautis Rhodiorum in portum navem coëgit, Cic.: vi et necessario sumus in portum coacti, Cic.: est specus ingens, quo plurima vento cogitur unda, Verg.

    b) einschlagend, eindrückend usw. eintreiben, einzwängen, quercum cuneis coactis scindere, Verg. – u. eindrücken, einsetzen, vites in sulcum, Verg.

    c) v. Örtl. u. Flüssen, beengend zusammendrängen od. -zwängen, einzwängen, einengen, eum (amnem) ripae in tenuem alvum cogunt, Curt.: torrens rursus angustioribus coërcitus ripis iter cogit, Curt.: bes. im Passiv, ubi in artissimas ripas Aous cogitur amnis, Liv.: saltus in artas coactus fauces, Liv.: omnis Italia coacta in angustias finditur in duo promunturia, Sall. fr.: ceterum structura (tuguriorum) latior ab imo paulatim incremento operis in artius cogitur, ad ultimum in carinae maxime modum coit, Curt.

    2) übtr., jmd. wider seinen Willen durch äußere od. innere Nötigung in eine Lage, einen Zustand, zu einem Tun od. Lassen bringen, a) in eine Lage, einen Zustand bringen, drängen, nötigen, Boios in ius iudiciumque populi Romani, Liv.: totam gentem sub ius iudiciumque suum, Liv.: hostes in obsidionem iustam, Liv.: alqm in eam desperationem, ut etc., Suet. – bes., c. alqm in provinciam, jmd. auf seinen Posten weisen (v. Zensor), Liv.: c. alqm in ordinem, in Reih und Glied weisen, bildl. = jmd. in seiner Würde herabsetzen, beeinträchtigen, erniedrigen, hintansetzen, Liv. (s. Drak. Liv. 25, 3, 19): u. so nimium in ordinem se ipsum cogere, übermäßig seiner Würde vergeben, Liv. 3, 35, 6: crudelitatem suam in ordinem coactam putat, Sen. de clem. 1, 26, 4.

    b) zu einem Tun od. Lassen, jmd. zu etw. bringen, drängen, nötigen, zwingen (Ggstz. persuadere, voluntate impetrare u. dgl.), Passiv cogi auch unser sich genötigt sehen, α) alqm (was aber zuw. fehlt), m. Ang. wozu? αα) durch ad od. in u. Akk., alqm ad militiam, Sall.: alqm ad bellum, ad defectionem, Liv.: ad confessionem, Sen.: alqm ad mortem, Eutr.: alqm multo auro ad scelus, Tac.: oppida vi atque armis in deditionem, Liv.: utrumque regem in pacem, Iustin.: im Pass., ingratis cogi ad depugnandum, Nep.: in mortem cogi posse, in preces non posse, Sen. suas. 6, 7: cogi in supplicium alcis contra naturam suam, Hirt. b. G. – ββ) durch Infin., cogunt illi eum iurare, Caes.: invitos consistere cogunt, Caes.: te emere coëgit, Cic.: senatum cogor reprehendere, Cic.: necessario puteos fodere cogebantur, Caes.: ipsi accipere decumas coguntur, Cic.: cogor, quem laudavi semper, reprehendere, Cic.: quod cogerentur facere legibus, Cic.: u. (ohne Ang. wen?) durch Acc. u. Infin. Pass., quis pactionem fieri, quis adesse istos coëgit? Cic.: etiam si hominum studia deficiant, di ipsi immortales cogant ab his praeclarissimis virtutibus tot et tanta vitia superari? Cic.: quod arma omitti cogebat, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 8, 12). – γγ) durch ut u. Konj., ne te quivit hodie cogere illam ut duceres, Ter.: cogere incipit eos, ut absentem Heraclium condemnarent, Cic.: vi coacturos, ut per suos finos eos ire paterentur, Caes. – δδ) durch bl. Acc. (in klass. Prosa nur allg. Acc. eines Pron. neutr. u. dgl.), u. zwar alqm alqd, u. im Pass. cogi alqd (s. Drak. Liv. 4, 26, 10), zB. quod vos vis cogit, id voluntate impetret, Ter.: vos id cogendi estis, Liv.: c. cives id omnes imperio legumque poenā, Cic.: cogi aliquid ab tribuno, Liv. – bl. alqd (s. Drak. Liv. 4, 26, 10. Weißenb. Liv. 4, 26, 3), zu etwas zwingen, etwas erzwingen, etiamne id lex coëgit? Ter.: persuadere aliquid, non omnia vi et minis cogere, Cic.: quietos pati quod sors iniqua cogeret iussit, Liv. fr.: cogis adulterium dando tempusque locumque, Ov. – dah. Partiz. coāctus, erzwungen, mit Zwang herbeigeführt (s. Nipperd. Tac. ann. 4, 51, 15), auspicium coactum et expressum, Cic.: numeri coacti, gezwungen, gesucht, Quint.: u. so quod absurdum et nimis coactum foret, Gell.: lacrimae coactae, Ov. met. 6, 628: deditio coacta, mors coacta (Ggstz. fortuita), Tac. – β) alqm ohne Ang. wozu? Vim hoc quidem est afferre. Quid enim refert, quā me ratione cogatis? cogitis certe, Cic. de amic. 26: alioquin quid proficis invitum cogendo? (zus. = durch Zwang), Ps. Quint. decl. – bes. Partiz. coāctus, genötigt, gezwungen, verb. invitus et coactus (Ggstz. volens, voluntate, suā sponte), Cic., Caes. u.a.: ea coacta ingratiis postilla coepit victum vulgo quaerere, Ter.: tum coacti necessario se aperiunt, Ter.: cum ego de me nisi coactus ac necessario dicerem, Cic.: gew. m. Ang. wodurch? durch Abl., coactus egestate od. inopiā, Ter.: coactus fame, Cic.: coactus re necessariā od. necessitate, Cic. u. Nep.: coactus metu od. terrore, Cic. – γ) ganz absol.: invitus feci; lex coëgit, Ter.: si res coget, Cic. – / Im Bibellatein Perf.-Form coxerunt, Itala (Cant.) Luc. 24, 29.

    lateinisch-deutsches > cogo

  • 2 quo

    [st1]1 [-] abl. m. n. sing. de qui et quis:    - respondit se nescire quo loci esset, Cic. Att. 8: il répondit qu'il ne savait pas **en quoi en fait d'endroit** = en quel endroit il était né.    - quo factum est ut...? **à la suite de quoi...** = comment s'est-il fait que... ?    - quo factum est ut...: **par là il arriva que...** = ce fut à la suite de cela que...    - quo factum est ut plus quam conlegae Miltiades valeret, Nep.: c'est grâce à cela que Miltiade l'emporta sur ses collègues.    - quo factum est ut filiae ejus publice alerentur, Nep.: c'est à la suite de cela que ses filles étaient nourries au frais de l'Etat.    - milites quo in loco res esset cognoverunt: les soldats comprirent quelle était la situation.    - eodem die, quo profectus erat, revertitur, Caes. BC. 1, 18: il revient le jour même où il était parti.    - relatif de liaison - Quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli, Cic. Lael. 1: à sa mort (à la mort de ce vieillard), je m'attachai à Scévola le pontife.    - statuisti, quo quemque proficisci placeret, Cic. Cat. 1, 9: tu as fixé l'endroit où il te plaisait que chacun se rendît.    - quo correspond parfois à l'accusatif quem, quos... accompagné d'une prép. marquant le mouvement.    - apud eos, quo (= apud quos) se contulit, Cic. Verr. 2, 4, 18, § 38: chez ceux auprès desquels il se rendit.    - loca ubi neque noti esse iis quo (= ad quos) venerunt, neque... possunt, Cic. Verr. 2, 5, 65, 167: lieux où ils ne peuvent ni être connus de ceux auprès desquels ils sont venus, ni...    - taurus, quo (= in quem) vivos demittere homines solebat, Cic. Verr. 2, 4, 33, 73: le taureau (oeuvre d'art) dans lequel il avait coutume d'envoyer des hommes vivants.    - quo + compar. avec le verbe esse (exprimé ou sous-entendu): en comparaison duquel.    - Cato, quo erat nemo senior temporibus illis, Cic. Lael. 4: **Caton, en comparaison duquel personne n'était plus âgé à cette époque** = Caton, le plus âgé de son temps.    - rex ille, quo non alter major (erat): **ce roi, en comparaison duquel aucun autre n'était plus grand** = ce roi, le plus grand de tous.    - voir la grammaire. [st1]2 [-] adv. inter.: où, dans quel milieu, vers quel but, en vue de quoi, à quelle fin, à quoi bon, à quel degré de?...    - quo ruitis? = où vous précipitez-vous?    - quo illae nubent? Plaut.: dans quel milieu se marieront-elles?    - quo mihi fortunam, si non conceditur uti? = à quoi bon la fortune, s'il ne m'est pas permis d'en profiter?    - scire quo amentiae progressi sitis, Liv. 28, 27, 12:... savoir à quel degré de folie vous êtes arrivés. [st1]3 [-] adv. indéfini: vers quelque endroit, en vue de quelque chose (après si, nisi, ne, num)    - si quo opera mea opus sit: au cas où l'on aurait besoin de mes services en vue de quelque chose.    - si quo erat longius prodeundum, Caes. B. G. 2, 48: s'il fallait aller plus loin quelque part. [st1]4 [-] adv. - conj. de sub.    - eo + compar.... quo + compar.: d'autant... que...    - quo + compar.... eo (hoc) + compar....: plus... plus...    - quo quis doctior, eo modestior est: plus on est savant, plus on est modeste.    - quo difficilius, hoc praeclarius, Cic.: plus la chose est difficile, plus elle est glorieuse.    - quo + subj. (souvent avec un compar.) = ut eo: afin que là, afin que par là.    - hortulos emit quo amicos invitare posset: il acheta un parc **afin que là... ** = pour pouvoir y inviter ses amis.    - tace quo melius discas: **tais-toi afin que par là** = tais-toi afin de mieux apprendre.    - quo facilius gladiis uti possent, Caes. BG. 2, 25: pour pouvoir utiliser plus facilement les épées.    - quo minus = quominus.    - taceo, non quo approbem, sed quia cogor: je me tais, non que j'approuve, mais parce que j'y suis contraint.    - ex quo (tempore): depuis que, à partir du moment où.
    * * *
    [st1]1 [-] abl. m. n. sing. de qui et quis:    - respondit se nescire quo loci esset, Cic. Att. 8: il répondit qu'il ne savait pas **en quoi en fait d'endroit** = en quel endroit il était né.    - quo factum est ut...? **à la suite de quoi...** = comment s'est-il fait que... ?    - quo factum est ut...: **par là il arriva que...** = ce fut à la suite de cela que...    - quo factum est ut plus quam conlegae Miltiades valeret, Nep.: c'est grâce à cela que Miltiade l'emporta sur ses collègues.    - quo factum est ut filiae ejus publice alerentur, Nep.: c'est à la suite de cela que ses filles étaient nourries au frais de l'Etat.    - milites quo in loco res esset cognoverunt: les soldats comprirent quelle était la situation.    - eodem die, quo profectus erat, revertitur, Caes. BC. 1, 18: il revient le jour même où il était parti.    - relatif de liaison - Quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli, Cic. Lael. 1: à sa mort (à la mort de ce vieillard), je m'attachai à Scévola le pontife.    - statuisti, quo quemque proficisci placeret, Cic. Cat. 1, 9: tu as fixé l'endroit où il te plaisait que chacun se rendît.    - quo correspond parfois à l'accusatif quem, quos... accompagné d'une prép. marquant le mouvement.    - apud eos, quo (= apud quos) se contulit, Cic. Verr. 2, 4, 18, § 38: chez ceux auprès desquels il se rendit.    - loca ubi neque noti esse iis quo (= ad quos) venerunt, neque... possunt, Cic. Verr. 2, 5, 65, 167: lieux où ils ne peuvent ni être connus de ceux auprès desquels ils sont venus, ni...    - taurus, quo (= in quem) vivos demittere homines solebat, Cic. Verr. 2, 4, 33, 73: le taureau (oeuvre d'art) dans lequel il avait coutume d'envoyer des hommes vivants.    - quo + compar. avec le verbe esse (exprimé ou sous-entendu): en comparaison duquel.    - Cato, quo erat nemo senior temporibus illis, Cic. Lael. 4: **Caton, en comparaison duquel personne n'était plus âgé à cette époque** = Caton, le plus âgé de son temps.    - rex ille, quo non alter major (erat): **ce roi, en comparaison duquel aucun autre n'était plus grand** = ce roi, le plus grand de tous.    - voir la grammaire. [st1]2 [-] adv. inter.: où, dans quel milieu, vers quel but, en vue de quoi, à quelle fin, à quoi bon, à quel degré de?...    - quo ruitis? = où vous précipitez-vous?    - quo illae nubent? Plaut.: dans quel milieu se marieront-elles?    - quo mihi fortunam, si non conceditur uti? = à quoi bon la fortune, s'il ne m'est pas permis d'en profiter?    - scire quo amentiae progressi sitis, Liv. 28, 27, 12:... savoir à quel degré de folie vous êtes arrivés. [st1]3 [-] adv. indéfini: vers quelque endroit, en vue de quelque chose (après si, nisi, ne, num)    - si quo opera mea opus sit: au cas où l'on aurait besoin de mes services en vue de quelque chose.    - si quo erat longius prodeundum, Caes. B. G. 2, 48: s'il fallait aller plus loin quelque part. [st1]4 [-] adv. - conj. de sub.    - eo + compar.... quo + compar.: d'autant... que...    - quo + compar.... eo (hoc) + compar....: plus... plus...    - quo quis doctior, eo modestior est: plus on est savant, plus on est modeste.    - quo difficilius, hoc praeclarius, Cic.: plus la chose est difficile, plus elle est glorieuse.    - quo + subj. (souvent avec un compar.) = ut eo: afin que là, afin que par là.    - hortulos emit quo amicos invitare posset: il acheta un parc **afin que là... ** = pour pouvoir y inviter ses amis.    - tace quo melius discas: **tais-toi afin que par là** = tais-toi afin de mieux apprendre.    - quo facilius gladiis uti possent, Caes. BG. 2, 25: pour pouvoir utiliser plus facilement les épées.    - quo minus = quominus.    - taceo, non quo approbem, sed quia cogor: je me tais, non que j'approuve, mais parce que j'y suis contraint.    - ex quo (tempore): depuis que, à partir du moment où.
    * * *
        Quo, Aduerbium interrogandi ad locum. Plaut. Quo ambulas tu? Où vas tu?
    \
        Quo hinc te agis? Terent. Où t'en vas tu d'ici?
    \
        Quo non? Terent. Perreptaui vsque omne oppidum, ad portam, ad lacum: Quo non? Mais où n'ay je point esté?
    \
        Quo, Coniunctio. Terent. - quo aequior sum Pamphilo, Si se illam in somnis, quam illum amplecti maluit. Et c'est la cause qui me fait tenir moins de rigueur à, etc.
    \
        Non pol quo quenquam plus amem, aut plus diligam, Eo feci. Terent. Non point que j'aime, etc.
    \
        Te amo: quo magis quae agis, curae sunt mihi. Terent. Je t'aime: et de tant plus je me soulcie de ce que tu fais.
    \
        Quo magis cauendum est nequid in eo genere peccetur. Cic. Et d'autant plus se fault il donner garde que, etc.
    \
        Quo minus mirum est, si audientium intentio languescat. Plin. iunior. Et pourtant se fault il moins esbahir, Dont n'est pas tant de merveilles.
    \
        Quo minus ingenio possum, subsidio mihi diligentiam comparaui. Cic. D'autant que mon esprit est foible.
    \
        Quo minus animus a se ipse dissidens, etc. Ci. Et encore moins, etc.
    \
        Neque id feci, quo tibi molestus essem. Plin. iunior. A fin que je te fusse moleste.
    \
        Sed eo vidisti multum, quod praefinisti, quo ne pluris emerem. Cic. Que je ne l'achetasse d'avantage.
    \
        Mihi addit animum, quo libeat magis. Terent. Il m'accroist le courage de vouloir encore plus.
    \
        Non eo dico, C. Aquili, quo mihi veniat in dubium tua fides et constantia. Cic. Je ne le di pas pourtant que je doubte de ta loyaulté, ou comme doubtant, etc.
    \
        Quo plura sunt, eo te meliori mente nostra verba audire oportebit. Cic. D'autant plus qu'il y en a, etc.
    \
        Quo quisque te maxime cognatione attingebat, ita maxime manus tua putabatur. Cic. D'autant plus que, etc.
    \
        Quo mihi fortuna, si non conceditur vti? Horat. Dequoy me sert d'avoir force biens, si je n'en puis user?

    Dictionarium latinogallicum > quo

  • 3 quod

    [st1]1 [-] Pronom-adjectif relatif ou adjectif interrogatif    - age quod agis: fais bien ce que tu fais.    - domus et templum, quod clausum est: la maison et le temple qui sont fermés.    - quod templum vidisti? = quel temple as-tu vu?    - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire.    - non est quod respondeam: je n'ai rien à répondre.    - est quod gaudeas: il y a lieu de te réjouir.    - non est quod gaudeas: il n'y a pas lieu de te réjouir.    - nihil habeo quod: je n'ai rien qui, je n'ai rien que ou je n'ai aucune raison de. [st1]2 [-] Relatif de liaison quod + conj. de sub. (quod si, quod quia, quod quoniam...), quod utinam: [relativement à quoi]; on le traduit par: et, d'autre part, mais, or, car, donc, c'est pourquoi, là-dessus, à ce propos ou on ne le traduit pas.    - quod ad me pertinet: en ce qui me concerne.    - quod ad me scribis de Caesare: quant à ce que tu m'écris au sujet de César.    - quod poteris (en incise): dans la mesure où tu le pourras.    - quod in te est (en incise): autant que cela dépend de toi.    - quod sciam (en incise): autant que je sache.    - quod meminerim (en incise): autant que je m'en souvienne. [st1]3 [-] Adjectif indéfini après si, nisi, ne, num    - si quod templum aedificetur: si on construisait un temple. [st1]4 [-] Relatif-conjonction: quod = ce fait que, à savoir que    - multum ei detraxit quod alienae erat civitatis, Nep. Eum. 1, 2: le fait qu'il était d'un pays étranger lui fit beaucoup de tort.    - illum fructum coepi quod... = l'avantage que j'en ai tiré, c'est que...    - accedit quod: à cela s'ajoute que.    - praetereo (mitto, omitto) quod: j'omets que.    - praeterquam quod: outre que.    - homines hac re bestiis praestant, quod loqui possunt: les hommes ont, sur les bêtes, cette supériorité qu'ils peuvent parler.    - illud etiam animadverto quod multi mihi adsentiuntur: je remarque encore ceci, c'est que beaucoup sont de mon opinion. [st1]5 [-] Conj. de subordination: parce que (souvent annoncé par eo, hoc) quod + indicatif → cause réelle.    - Aristides expulsus est, quod praeter modum justus erat: Aristide fut exilé, parce qu'il était (effectivement) trop juste.    - eo non veni quod me non invitasti: je ne suis pas venu pour la bonne raison que tu ne m'as pas invité.    - eo ad te minus multa scribo quod maerore impedior, Cic. Att. 3, 10: si je ne t'écris pas plus longuement, c'est que j'en suis empêché par le chagrin. quod + subjonctif - → cause alléguée.    - Socrates accusatus est quod juventutem corrumperet: Socrate fut mis en accusation sous prétexte qu'il corrompait la jeunesse.    - insimulatus est proditionis quod castra movisset: on l'accusa de trahison sous prétexte qu'il avait déplacé le camp.    - non quod + subj.... sed quia (quod) + ind.: non que... mais parce que.    - taceo non quod adprobem sed quia cogor: je me tais non que j'approuve mais parce que j'y suis contraint. [st1]6 [-] eo magis (comparatif) quod = d'autant plus que    - eo magis me odit quod ei profui: il me hait d'autant plus que je lui ai rendu service.    - eo modestior videtur, quod numquam de se loquitur: il paraît d'autant plus modeste qu'il ne parle jamais de lui. [st1]7 [-] quid quod [quoi encore... le fait que] = de plus, bien plus, en outre, autre chose; que dire de ce fait que? pourquoi?    - quid quod pleraque eorum propter quae irascemur offendunt nos magis quam laedunt! Sen. Ir. 3: en outre la plupart des choses à cause desquelles nous sommes irrités nous heurtent plus qu'elles ne nous blessent.    - quid quod, posteaquam es designatus, multo salutas neglegentius? Cic. Mur. 7: que dire de ce fait que, depuis que tu es désigné (tribun), tu salues les gens beaucoup plus négligemment? [st1]8 [-] quid est quod? quid est quod + indicatif: [qu'y a-t-il à cause de quoi] = que signifie le fait que?    - quid est quod me verberasti? = [ que signifie le fait que] = pourquoi m'as-tu frappé? quid est quod + subjonctif: [qu'y a-t-il de tel que, quelle raison y a-t-il pour que]    - quid est quod gaudeas? = quelle raison as-tu de te réjouir?
    * * *
    [st1]1 [-] Pronom-adjectif relatif ou adjectif interrogatif    - age quod agis: fais bien ce que tu fais.    - domus et templum, quod clausum est: la maison et le temple qui sont fermés.    - quod templum vidisti? = quel temple as-tu vu?    - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire.    - non est quod respondeam: je n'ai rien à répondre.    - est quod gaudeas: il y a lieu de te réjouir.    - non est quod gaudeas: il n'y a pas lieu de te réjouir.    - nihil habeo quod: je n'ai rien qui, je n'ai rien que ou je n'ai aucune raison de. [st1]2 [-] Relatif de liaison quod + conj. de sub. (quod si, quod quia, quod quoniam...), quod utinam: [relativement à quoi]; on le traduit par: et, d'autre part, mais, or, car, donc, c'est pourquoi, là-dessus, à ce propos ou on ne le traduit pas.    - quod ad me pertinet: en ce qui me concerne.    - quod ad me scribis de Caesare: quant à ce que tu m'écris au sujet de César.    - quod poteris (en incise): dans la mesure où tu le pourras.    - quod in te est (en incise): autant que cela dépend de toi.    - quod sciam (en incise): autant que je sache.    - quod meminerim (en incise): autant que je m'en souvienne. [st1]3 [-] Adjectif indéfini après si, nisi, ne, num    - si quod templum aedificetur: si on construisait un temple. [st1]4 [-] Relatif-conjonction: quod = ce fait que, à savoir que    - multum ei detraxit quod alienae erat civitatis, Nep. Eum. 1, 2: le fait qu'il était d'un pays étranger lui fit beaucoup de tort.    - illum fructum coepi quod... = l'avantage que j'en ai tiré, c'est que...    - accedit quod: à cela s'ajoute que.    - praetereo (mitto, omitto) quod: j'omets que.    - praeterquam quod: outre que.    - homines hac re bestiis praestant, quod loqui possunt: les hommes ont, sur les bêtes, cette supériorité qu'ils peuvent parler.    - illud etiam animadverto quod multi mihi adsentiuntur: je remarque encore ceci, c'est que beaucoup sont de mon opinion. [st1]5 [-] Conj. de subordination: parce que (souvent annoncé par eo, hoc) quod + indicatif → cause réelle.    - Aristides expulsus est, quod praeter modum justus erat: Aristide fut exilé, parce qu'il était (effectivement) trop juste.    - eo non veni quod me non invitasti: je ne suis pas venu pour la bonne raison que tu ne m'as pas invité.    - eo ad te minus multa scribo quod maerore impedior, Cic. Att. 3, 10: si je ne t'écris pas plus longuement, c'est que j'en suis empêché par le chagrin. quod + subjonctif - → cause alléguée.    - Socrates accusatus est quod juventutem corrumperet: Socrate fut mis en accusation sous prétexte qu'il corrompait la jeunesse.    - insimulatus est proditionis quod castra movisset: on l'accusa de trahison sous prétexte qu'il avait déplacé le camp.    - non quod + subj.... sed quia (quod) + ind.: non que... mais parce que.    - taceo non quod adprobem sed quia cogor: je me tais non que j'approuve mais parce que j'y suis contraint. [st1]6 [-] eo magis (comparatif) quod = d'autant plus que    - eo magis me odit quod ei profui: il me hait d'autant plus que je lui ai rendu service.    - eo modestior videtur, quod numquam de se loquitur: il paraît d'autant plus modeste qu'il ne parle jamais de lui. [st1]7 [-] quid quod [quoi encore... le fait que] = de plus, bien plus, en outre, autre chose; que dire de ce fait que? pourquoi?    - quid quod pleraque eorum propter quae irascemur offendunt nos magis quam laedunt! Sen. Ir. 3: en outre la plupart des choses à cause desquelles nous sommes irrités nous heurtent plus qu'elles ne nous blessent.    - quid quod, posteaquam es designatus, multo salutas neglegentius? Cic. Mur. 7: que dire de ce fait que, depuis que tu es désigné (tribun), tu salues les gens beaucoup plus négligemment? [st1]8 [-] quid est quod? quid est quod + indicatif: [qu'y a-t-il à cause de quoi] = que signifie le fait que?    - quid est quod me verberasti? = [ que signifie le fait que] = pourquoi m'as-tu frappé? quid est quod + subjonctif: [qu'y a-t-il de tel que, quelle raison y a-t-il pour que]    - quid est quod gaudeas? = quelle raison as-tu de te réjouir?
    * * *
        Quod, cuius, Adiectiuum: vt Quod pomum. Interrogatiuum et relatiuum est. Plaut. Quel.
    \
        - mos nunquam fuit patri meo, Vt exprobraret quod faceret boni. Plau. Ce qu'il faisoit de bien.
    \
        Militum quod haberent, ad vos deducerent. Cic. Ce qu'ils auroyent de gents de guerre.
    \
        Quod floris, quod roboris in iuuentute erat, amiserant. Liu. La fleur et la force de la jeunesse.
    \
        Quod, Absolutum. Terent. Laquelle chose.
    \
        Quod me accusat nunc vir, sum extra noxiam. Terent. Je ne suis point coulpable de ce dont, ou pourquoy il m'accuse.
    \
        Quod ego per hanc te dexteram oro, et genium tuum. Terent. Parquoy.
    \
        Vt quod ego ad te venio, intelligas. Plautus. Pour quelle cause et raison.
    \
        Quod te AEsculapi, et te Salus, nequid huius sit, oro. Terent. Pourquoy o Esculape je te prie, etc.
    \
        Et quod nunc tute tecum iratus cogitas, Egone illam, etc. Terent. Et quant à ce que tu penses en toymesmes, etc.
    \
        Quod ad me attinet. Cic. Quant est de moy, Quant à moy, En tant que me touche.
    \
        Quod vtinam minus vitae cupidus fuissem. Cicero. Que pleust à Dieu que je n'eusse, etc.
    \
        - sed siquid sit Quod mea opera opus sit vobis, etc. Terent. En quoy tu ayes à faire de ma peine.
    \
        Quod commodo valetudinis tuae fiat. Cic. Pourveu que ce se face sans detriment de ta santé, Qu'il ne t'en advienne aucun mal.
    \
        Quod commodo tuo fiat. Cic. Pourveu que cela ne t'empesche point, ou ne te destourbe, Que tu le puisse faire aiseement, et que tu ayes le loisir.
    \
        Quod sine molestia tua facere possis. Cic. Pourveu que cela ne te soit point ennuyeux.
    \
        Quod commodo tuo facere poteris. Cic. Laquelle chose tu pourras aiseement faire.
    \
        Quod bene vertat. Liu. Ce que je prie à Dieu nous porter bon heur et venir à bien.
    \
        Quod inter nos liceat dicere. Cic. Pour dire entre vous et moy, Laquelle chose se peult bien dire entre nous seulement, et non à autres.
    \
        Non nouisti me? P. quod quidem veniat in mentem. Plaut. Point, que j'aye souvenance.
    \
        Nec tamen ab vllo (quod equidem sciam) Latino arborum earum tradita est facies. Plin. Que je scache.
    \
        Quod satis est. Horat. Autant qu'il fault.
    \
        Sunt quod ille. Horat. Je suis tel que cestuy là.
    \
        Ornamentorum quod superfuit in fanis, domum suam deportauit. Cic. Tout ce qu'il y avoit d'ornements de demeurant és temples.
    \
        Sine vxore, quod nunquam fere. Cic. Laquelle chose ne luy advenoit presque jamais.
    \
        Quod quum ita est, ex edicto bona possessa non sunt. Cic. Laquelle chose puis qu'ainsi est, etc.
    \
        Quod superest. Cic. Quant au reste.
    \
        Quod contra oportebat, delicto dolere, obiurgatione gaudere. Cic. Laquelle chose il falloit faire tout au contraire: estre marri de la faulte, etc. Ce qu'il falloit autrement.
    \
        Quod idem fecit L. Philippus. Cic. Laquelle chose mesme, ou Ce que mesme feit Philippe.
    \
        Quod vnum municipia, bonique desyderant. Cic. Qui est la seule chose que les bons desirent.
    \
        - omnia haec Confingam, quod erit mihi bonum atque commodum. Terent. Selon qui me sera bon et à propos.
    \
        Non aedepol ego te, quod sciam, vnquam ante hunc diem vidi. Plaut. Que je scache.
    \
        Prodidisti et te, et illam miseram, et gnatum, quod quidem in te fuit. Terent. Tant que tu as peu, De tout ton povoir, En tant qu'à toy en a esté, A toy n'a pas tenu.
    \
        In viam quod te des hoc tempore, nihil est. Cic. Il n'y a rien pourquoy tu te doibves mettre en chemin, Il n'y a point de cause, etc.
    \
        Credo ego vos mirari, quid sit quod ego potissimum surrexerim. Cic. Que c'est pourquoy je, etc.
    \
        Nihil est quod eum de prouincia deuocent. Cic. Il n'y a point cause ne matiere de le, etc.
    \
        Quod, pro Vt. Terentius, Vin'primum hodie facere quod ego gaudeam Nausistrata? Veuls tu faire chose dont je soye joyeulx?
    \
        Quod ad me scribis de Hermathena, per mihi gratum est. Cic. Quand à ce que tu m'escris, etc. ou Touchant ce que tu m'escris par tes lettres.
    \
        Quod erant quidam improbi qui, etc. Cic. Pourtant qu'il y avoit quelques, etc.
    \
        Mihi quod defendissem, leuiter succensuit. Cicero. Que, ou Pourtant que je l'avoye defendu, etc.
    \
        Quod si quiessem, nihil euenisset mali. Terent. Que si je me fusse deporté, il, etc.
    \
        Quod quum accidisset vt alterum nec_opinato videremus, surrexit statim. Cic. Mais quand il fut advenu que, etc.
    \
        Quod quia nullo modo sine amicitia firmam et perpetuam iucunditatem vitae tenere possumus, etc. Cic. Mais puisque, etc.
    \
        Quod quoniam nobis voluntas accidit vt artem dicendi perscriberemus. Cic. Et puis que, etc.
    \
        Scio quod scribis, vel scribas. Plin. iunior. Je scay que tu escris.
    \
        Tertius hic dies est quod audiui. Plin. iunior. Voici le troisiesme jour que je l'ay ouy.
    \
        Nam quod isti dicunt maleuoli, homines, etc. Terent. Quant à ce que les malvueillants dient que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > quod

  • 4 cogo

    cōgo, coēgi, coāctum, ere (zsgzg. aus coigo, von co und ago), zusammentreiben, I) = durch irgend einen Antrieb zusammenbringen, auf einem Punkte vereinigen, 1) eig.: a) treibend, v. Hirten, pecus, oves, Verg.: oves intro, Plaut.: pecudes stabulis (in d. St.), Verg.
    b) verfammelnd, zusammenholen, zusammenziehen, von allen Seiten beitreiben, auftreiben, versammeln, vereinigen, publice operas, Cic.: medicos, Serv. Sulp. in Cic. ep. – amici, quos neque armis cogere neque auro parare queas, Sall.: ad iudicium omnem suam familiam undique, Caes.: omnes eodem cogimur, Hor.: c. eorum multitudinem in unum, Sall.: c. socios ad litora, Verg.: turbam ad merces emendas, Hor. – So nun bes. α) als milit. t. t., Streitkräfte, exercitum, Sall. u. Liv.: exercitum magnasque copias, Caes.: peditatus equitatusque copias, Caes.: magnum equitum numerum, Caes.: quam maximas manus possunt, cogunt, Caes.: XXIV milia iuvenum, Vell.: auxilia undique, Verg.: circiter XX cohortes Albā (aus Alba), ex Marsis et Paelignis, finitimis regionibus, Caes.: multitudinem hominum ex agris, Caes.: equites ex Latio et a sociis, Sall. – maiores eo (dahin) copias, Caes.: exercitum od. omnes copias in unum locum, vereinigen, Cic. u. Caes.: agmen rursus in unum, Liv.: omnes copias Brundisium, Pompei. in Cic. ep.:
    ————
    non amplius XIV cohortes Luceriam, id. ibid.: totam Hesperiam sub arma, Verg. – u. Schiffe, ingentem vim navium, Liv.: naves circiter LXXX onerarias cogere contrahereque, Caes.: naves actuarias septem Igili et in Cosano c., Caes.: naves in Venetiam quam plurimas possunt cogunt, Caes.: c. classem ex Asia, Caes. – β) als publiz. t. t., zusammenholen, -rufen, einberufen, berufen, versammeln, sowohl den Senat, senatum, Cic.: senatum in curiam, Liv.: u. einen einzelnen, quis autem umquam tanto damno senatorem coëgit? Cic. Phil. 1, 12. – im Passiv, senatus cogitur, Cic. u.a.: u. v. den Senatoren, cogi in senatum od. in curiam, Caes., Liv. u.a.: u. im Zshg. bl. cogi, zB. coguntur senatores non pignoribus, sed eorum, de quorum honore agitur, gratiā, Cic. Phil. 1, 12: u. von einem Senator, quid tandem erat causae, cur in senatum hesterno die tam acerbe cogerer? Cic. Phil. 1, 11. – als die Richter usw., iudices invitos, Cic.: iudicem alium, Amm.: iudicia maiestatis, Suet.: consilium de reo, Quint.: centumviralem hastam, Suet.: legitimum numerum decurionum, ICt. – als auch eine Versammlung des Volks usw., concilium, Caes. b. G. 7, 77, 1. Verg. Aen. 11, 304: concilium Hypatam (nach H.), Liv. 36, 26, 1: bucina cogebat priscos ad verba Quirites, Prop. 4, 1, 13.
    c) zusammentragend, zusammenbringen, zusammenhäufen, arma, tela domi suae, ICt.: aurum, Hor.:
    ————
    plura quam satis est, Hor. – So nun bes. α) einen Ertrag an Geld od. an Früchten zusammenbringen, einnehmen, einheimsen, einernten, talenta ad quindecim, Ter.: oleam, Cato: vinum, Plaut.: fructus, Varr.: mella pressis favis, Verg.: bis gravidos fetus, Verg. – β) eine Gabe, Abgabe usw. eintreiben, beitreiben, aufbringen, einkassieren, einsammeln, pecuniam, Cic., pecunias, Liv.: stipendium, Cic.: stipem, Cic.: statuarum nomine pecuniam per vim, Cic.: pecuniam Postumio (für P.), Cic.: pecuniam ex decumis, Cic.: pecuniam a civitatibus statuarum nomine, Cic.: ut e defunctorum bonis pro semisse dextans ei cogeretur, Suet.: bona Seiani aerario ablata in fiscum cogere, für den F. einziehen, Tac.
    d) zu einem Ganzen vereinigend, α) übh. vereinigen, im Passiv = sich vereinigen, zusammengehen, hae duae tunicae in unum coactae, Cels. – coactis cornibus in plenum novies lunaribus orbem, Ov.: u. so unde coactis cornibus in plenum menstrua luna redit, Prop. – Wolken, Sturm usw. zusammenziehen, aufhäufen, auftürmen, caelum hoc, in quo nubes, imbres ventique coguntur, Cic.; vgl. tum autem concretus in nubes cogitur aër, Cic.: tempestate coactā, Lucr.: magnum per inane coacta semina, Verg. – β) mehrere Stoffe durch Versetzung mit einer Flüssigkeit zu einer Masse vereinigen, etw. mit etw. versetzen, vermischen, omnibus (medicamentis) in unum
    ————
    bene coactis, Scrib. – m. Aug. wodurch? womit? durch Abl. od. ex m. Abl., cogi aquā, ex aqua, ex aceto (v. Medikamenten), Cels. – γ) einen flüssigen od. übh. dünnen Stoff in sich verdichten, gerinnen, frigore mella cogit hiems, Verg.: c. lac in duritiem, Plin. – aër nebulosus et coactus, dichter, Solin.: lac coactum, geronnene, Varr. LL. u. Ov.: sanies tenuis, non coacta, Cels.: fel sole coactum ad crassitudinem mellis, Plin. – dah. alvus coacta, harter Stuhl, Cels. – vestis coacta, gewalktes, Plin. 8, 192: u. subst., coācta, ōrum, n., dicht gewalkte (gefilzte) Wolle od. Haare, Filz, Caes. b. c. 3, 44, 7. – δ) zusammenhalten, geschlossen halten, schließen, cogere agmen (als milit. t. t.), den Zug zusammenhalten (so daß die einzelnen in guter Ordnung beim Zuge bleiben), sowohl von der Truppe selbst, agmen c. cum cura od. neglegentius, Liv.: als von der Nachhut, den Zug schließen u. decken, primae legionariae cohortes ibant, levis armatura et equites agmen cogebant, Liv.: u. v. Schiffen, prima praetoria navis Eudemi erat; cogebat agmen Chariclitus; Pamphilidas mediae classi praeerat, Liv. – u. im Bilde = den Rücken decken, der letzte sein, assentior tibi, ut nec duces simus nec agmen cogamus, Cic.: quarum (stellarum) agmina cogit Lucifer, Ov.: itaque sic ordinandus est dies omnis, tamquam cogat agmen (der letzte des Lebens sei), Sen. – so auch cuneis coactis se agglomerare, in
    ————
    geschlossenen Keilen, Verg. Aen. 12, 457: natu maximus (elephantus) ducit agmen, aetate proximus cogit sequentes, Solin. 25, 4.
    2) übtr.: a) zusammenstellen, vereinigen, verbinden, dum haec, quae dispersa sunt, cogantur, Cic. – est enim pollicitus, ius civile, quod nunc diffusum et dissipatum esset, in certa genera coacturum et ad artem facilem redacturum, Cic.: c. verba in alteros pedes, Ov.: quam (syllabam apice circumductam) ex duabus syllabis in unam cogentes, Quint.
    b) als philos. t. t., logisch zusammenstellen, folgern, schließen, m. Acc. u. m. Acc. u. Infin. (doch nur m. esse), aliud enim quam cogebatur illatum est, Cic.: hoc cogere volebat, falsas litteras esse, Cic. – im Pass. m. Ang. woraus? durch ex u. Abl., ex quibus id, quod volumus, efficitur et cogitur, Cic.: innumerabilia sunt, ex quibus effici cogique possit nihil esse, quod etc., Cic. Acad. 2, 116.
    c) in sich zusammendrängen, zusammenfassen, erant autem de rebus singulis in breve coactae causae, Liv.: urbanitas est virtus quaedam in breve dictum coacta, Quint.: brevitas coacta, gedrungene Kürze, Plin.
    II) von allen Seiten drängend aus einem weitern Bereiche in einen engern zusammen- u. hineintreiben, -drängen, zusammen- u. hineinzwängen, hineinnötigen, 1) eig., m. Ang. woher? durch ex u. Abl., m. Ang. wohin? durch ein Adv. od. durch in,
    ————
    intra, ad u. Akk., m. Ang. wodurch? durch Abl., a) treibend, v. Pers., boves in angustum locum, Nerat. dig. 9, 2, 53. – gew. im Bilde, ita hac re in angustum nunc meae coguntur copiae, Ter.: quoniam me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti, Cic.: qui quinquennalem ante censuram intra sex mensum et anni coëgisset spatium, eingezwängt (= beschränkt) auf usw., Liv.: coactus intra praecordia dolor, Sen. rhet.: qui optabat, ut populus Romanus unam cervicem haberet, ut scelera tot locis ac temporibus diducta in unum ictum et unum diem cogeret, Sen. – v. Winde, vis ventorum invitis nautis Rhodiorum in portum navem coëgit, Cic.: vi et necessario sumus in portum coacti, Cic.: est specus ingens, quo plurima vento cogitur unda, Verg.
    b) einschlagend, eindrückend usw. eintreiben, einzwängen, quercum cuneis coactis scindere, Verg. – u. eindrücken, einsetzen, vites in sulcum, Verg.
    c) v. Örtl. u. Flüssen, beengend zusammendrängen od. -zwängen, einzwängen, einengen, eum (amnem) ripae in tenuem alvum cogunt, Curt.: torrens rursus angustioribus coërcitus ripis iter cogit, Curt.: bes. im Passiv, ubi in artissimas ripas Aous cogitur amnis, Liv.: saltus in artas coactus fauces, Liv.: omnis Italia coacta in angustias finditur in duo promunturia, Sall. fr.: ceterum structura (tuguriorum) la-
    ————
    tior ab imo paulatim incremento operis in artius cogitur, ad ultimum in carinae maxime modum coit, Curt.
    2) übtr., jmd. wider seinen Willen durch äußere od. innere Nötigung in eine Lage, einen Zustand, zu einem Tun od. Lassen bringen, a) in eine Lage, einen Zustand bringen, drängen, nötigen, Boios in ius iudiciumque populi Romani, Liv.: totam gentem sub ius iudiciumque suum, Liv.: hostes in obsidionem iustam, Liv.: alqm in eam desperationem, ut etc., Suet. – bes., c. alqm in provinciam, jmd. auf seinen Posten weisen (v. Zensor), Liv.: c. alqm in ordinem, in Reih und Glied weisen, bildl. = jmd. in seiner Würde herabsetzen, beeinträchtigen, erniedrigen, hintansetzen, Liv. (s. Drak. Liv. 25, 3, 19): u. so nimium in ordinem se ipsum cogere, übermäßig seiner Würde vergeben, Liv. 3, 35, 6: crudelitatem suam in ordinem coactam putat, Sen. de clem. 1, 26, 4.
    b) zu einem Tun od. Lassen, jmd. zu etw. bringen, drängen, nötigen, zwingen (Ggstz. persuadere, voluntate impetrare u. dgl.), Passiv cogi auch unser sich genötigt sehen, α) alqm (was aber zuw. fehlt), m. Ang. wozu? αα) durch ad od. in u. Akk., alqm ad militiam, Sall.: alqm ad bellum, ad defectionem, Liv.: ad confessionem, Sen.: alqm ad mortem, Eutr.: alqm multo auro ad scelus, Tac.: oppida vi atque armis in deditionem, Liv.: utrumque regem in pacem, Iustin.: im Pass., ingratis cogi ad depugnandum, Nep.: in
    ————
    mortem cogi posse, in preces non posse, Sen. suas. 6, 7: cogi in supplicium alcis contra naturam suam, Hirt. b. G. – ββ) durch Infin., cogunt illi eum iurare, Caes.: invitos consistere cogunt, Caes.: te emere coëgit, Cic.: senatum cogor reprehendere, Cic.: necessario puteos fodere cogebantur, Caes.: ipsi accipere decumas coguntur, Cic.: cogor, quem laudavi semper, reprehendere, Cic.: quod cogerentur facere legibus, Cic.: u. (ohne Ang. wen?) durch Acc. u. Infin. Pass., quis pactionem fieri, quis adesse istos coëgit? Cic.: etiam si hominum studia deficiant, di ipsi immortales cogant ab his praeclarissimis virtutibus tot et tanta vitia superari? Cic.: quod arma omitti cogebat, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 8, 12). – γγ) durch ut u. Konj., ne te quivit hodie cogere illam ut duceres, Ter.: cogere incipit eos, ut absentem Heraclium condemnarent, Cic.: vi coacturos, ut per suos finos eos ire paterentur, Caes. – δδ) durch bl. Acc. (in klass. Prosa nur allg. Acc. eines Pron. neutr. u. dgl.), u. zwar alqm alqd, u. im Pass. cogi alqd (s. Drak. Liv. 4, 26, 10), zB. quod vos vis cogit, id voluntate impetret, Ter.: vos id cogendi estis, Liv.: c. cives id omnes imperio legumque poenā, Cic.: cogi aliquid ab tribuno, Liv. – bl. alqd (s. Drak. Liv. 4, 26, 10. Weißenb. Liv. 4, 26, 3), zu etwas zwingen, etwas erzwingen, etiamne id lex coëgit? Ter.: persuadere aliquid, non omnia vi et minis cogere, Cic.: quietos pati quod sors iniqua co-
    ————
    geret iussit, Liv. fr.: cogis adulterium dando tempusque locumque, Ov. – dah. Partiz. coāctus, erzwungen, mit Zwang herbeigeführt (s. Nipperd. Tac. ann. 4, 51, 15), auspicium coactum et expressum, Cic.: numeri coacti, gezwungen, gesucht, Quint.: u. so quod absurdum et nimis coactum foret, Gell.: lacrimae coactae, Ov. met. 6, 628: deditio coacta, mors coacta (Ggstz. fortuita), Tac. – β) alqm ohne Ang. wozu? Vim hoc quidem est afferre. Quid enim refert, quā me ratione cogatis? cogitis certe, Cic. de amic. 26: alioquin quid proficis invitum cogendo? (zus. = durch Zwang), Ps. Quint. decl. – bes. Partiz. coāctus, genötigt, gezwungen, verb. invitus et coactus (Ggstz. volens, voluntate, suā sponte), Cic., Caes. u.a.: ea coacta ingratiis postilla coepit victum vulgo quaerere, Ter.: tum coacti necessario se aperiunt, Ter.: cum ego de me nisi coactus ac necessario dicerem, Cic.: gew. m. Ang. wodurch? durch Abl., coactus egestate od. inopiā, Ter.: coactus fame, Cic.: coactus re necessariā od. necessitate, Cic. u. Nep.: coactus metu od. terrore, Cic. – γ) ganz absol.: invitus feci; lex coëgit, Ter.: si res coget, Cic. – Im Bibellatein Perf.-Form coxerunt, Itala (Cant.) Luc. 24, 29.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cogo

  • 5 cogo

    cōgo, coēgī, coāctum, ere [ cum + ago ]
    1) сгонять, загонять ( oves stabulis V); вводить, приводить ( navem in portum C)
    2) собирать, сосредоточивать ( exercitum in unum locum C)
    3) собирать, созывать (senatum in curiam L; concilium Cs, V, L)
    5) связывать, сочетать ( verba in alternes pedes O)
    6) с.-х. производить сбор (уборку), собирать (oleam Cato; mella pressis favis V — ср. 10.; vindemiam Dig)
    7) взимать, взыскивать (debita Dig; aliquid in и ad fiscum Dig, T)
    8) вымогать, выжимать ( pecuniam C)
    9) копить, накапливать (aurum H; arma domi suae Dig)
    10) сгущать, уплотнять ( mella frigore V — ср. 6.; in nubes cogitur aēr C)
    c. lac in duritiem PMствораживать молоко
    coacta alvus мед. CCзапор
    vestis coacta PMодежда из плотной ( или валяной) ткани
    cuneis coactis V (A. 12, 457) — сомкнутыми клиньями (отрядами), но тж. V (А. 7, 509) посредством забиваемых (внутрь дерева) клиньев
    11) смыкать, стягивать
    c. potestatem alicujus intra anni spatium L — ограничить чьи-л. полномочия годичным сроком
    aliquid ad salutarem modum c. Sen — ввести что-л. в разумные рамки
    aliquem in mores hominemque c. St — внушить кому-л. чувства человечности
    c. agmen L — замыкать походную колонну, т. е. быть в арьергарде, перен. C, Sen быть последним
    nec duces esse, nec agmen c. погов. C — не быть ни полководцами, ни последними солдатами
    14) принуждать, заставлять
    c. aliquem facere (или ut faciat) aliquid C etc. — заставить кого-л. что-л. сделать
    c. aliquem aliquid и ad aliquid C etc. — вынуждать кого-л. к чему-л.
    c. aliquem in deditionem (ad defectionem) L — принудить кого-л. к сдаче (отложиться)
    Helvetii existimabant sese coacturos Allobroges, ut per suos fines eos ire paterentur Cs — гельветы рассчитывали, что они силой заставят аллоброгов пропустить их через свою территорию
    15) филос. делать вывод, выводить заключение, заключать ( aliquid ita esse C)
    hinc (или ex quibus) cogitur Cиз этого следует

    Латинско-русский словарь > cogo

  • 6 abundo

    ab-undo, āvī, ātum, āre, ab- u. überfluten, überströmen, überfließen, überlaufen, austreten, I) eig., v. Gewässern, abundat aqua, Liv.: Nilus, Tibull.: flumina, Lucr.: fons, Plin.: im Bilde, ripis superat mi atque abundat pectus laetitiā meum, das Herz geht mir vor Freude über (vgl. unser: »wes das Herz voll ist, des geht der Mund über«). Plaut. Stich. 279. – v. Stoffen, veste in sinus flaccidos abundante, sich aufbauschend, Apul. met. 7, 8. – II) übtr.: A) v. intr.: 1) in großer Fülle hervorwachsen, de terris abundant herbarum genera, entsprießen in Menge dem Boden, Lucr. 5, 917. – u. übh. im Überfluß-, in Fülle-, vollauf da od. vorhanden sein, quod ex eius populis abundabat, überzählig war, Liv.: velut abundarent omnia, als wäre an allem Überfluß, Liv.: non adesā iam, sed abundanti etiam pecuniā, Cic. – u. (spätlat.) überflüssig-, zu viel sein, v. Worten in einem Aufsatze, ICt.: v. Silben u. einzelnen Wörtern, quibus abundat una vel duae syllabae, hyperkatalektisch ist, Prisc.: abundare videtur non, Ps. Ascon. – 2) etw. in Überfluß-, in Fülle-, in mehr als gewöhnlichem Maße haben, vollauf mit etw. versehen sein, etw. vollauf od. im Übermaß zu genießen haben (Ggstz. egere u. indigere alqā re, defici alqā re), m. Abl., porco, haedo, agno, gallinā, caseo, melle, Cic.: fontibus (v. einer Örtlichk.), Cic.: equitatu, Caes.: copiā frumenti, omnium rerum, Caes.: multitudine, an Mehrzahl überwiegen, Curt.: copiā orationis, Cic.: ingenio et doctrinā, Cic.: mirā lenitudine ac suavitate, Turpil. fr.: amore, nur zu glücklich in der Liebe sein, Ter.: honoribus, Cic.: consilio (Ggstz. consilio egere), Cic.: pluribus virtutibus, Plin. ep. – m. Genet., quarum abundemus rerum et quarum indigeamus, Lucil. sat. 8, 17: abundant cuncta furoris, Manil. 2, 600. – absol., sive deest naturae quidpiam sive abundat atque affluit, wenn die Natur an etwas Mangel leidet oder Überfluß hat, Cic. de div. 1, 61: ne desis operae, neve immoderatus abundes (sc. operā), im Übermaß zu weit gehst, Hor. sat. 2, 5, 89. – prägn., v. Menschen = vollauf haben, circumfluere atque abundare, Cic.: egentes abundant, Cic. – bes. = bei voller Kasse sein, si quando abundare coepero, Cic.: cum ex reliquis... vel abundare debeam, cogor mutuari, Cic. – B) v. tr., übersteigen, mandati quantitatem, Nerat. dig. 17, 1, 35.

    lateinisch-deutsches > abundo

  • 7 brevitas

    brevitās, ātis, f. (brevis), die Kürze, I) im Raume: a) in die Weite: angusti fretus, Gell. 10, 24, 6: vineae, Pallad. 9, 3: spatii, kurze Entfernung, Caes. b.c. 1, 82, 3. – b) in die Höhe, Länge, die Kürze, Kleinheit, corporis, Lucr.: crurum, Plin.: pili, Plin.: guttarum, Vitr.: br. coacta, Plin.: brevitas nostra, unsere kleine Statur (Ggstz. magnitudo corporum suorum), Caes. b.G. 2, 30, 4. – II) in der Zeit (Ggstz. longitudo), 1) eig.: diei brevitas (Ggstz. longitudo noctis), Cic.: br. horae, Sil.: brevitas temporis impedit alqd, Caes.: brevitate temporis cogor tam pauca scribere, Cic. – br. vitae, Cic. u. Sen.: tam exigua br. vitae, Cic. – 2) übtr.: a) v. der Silbenmessung, die Kürze, brevitas et celeritas syllabarum, Cic.: brevitas pedum (Ggstz. proceritas), Cic.: contractio et brevitas dignitatem non habet, Cic.: im Plur., omnium longitudinum et brevitatum in sonis iudicium, Cic. or. 173. – b) v. Ausdruck, die Kürze, kurze Fassung, kurze u. bündige Darstellung, die Kürze u. Bündigkeit, Gedrängtheit (Ggstz. copia), litterarum, Cic.: orationis meae, Cic.: Sallustiana, Quint.: respondendi, Nep.: loquendi, Auson.: ne brevitas (ambitus) defraudasse aures videatur neve longitudo obtudisse, Cic.: multos imitatio brevitatis decipit, ut, cum se breves putent esse, longissimi sint, Cic.: brevitati servire, Cic.: brevitatis causā od. gratiā, der Kürze wegen, um mich kurz zu fassen, Cic. u. Plin.

    lateinisch-deutsches > brevitas

  • 8 cur

    cūr, Adv. ( gotisch hwar, ahd. hwār, wo?; vgl. altind. kar-hi, wann?), wozu = weshalb, warum, I) relativ: duae sunt causae, cur etc., Cic.: causa non est, cur, Cic.: afferre rationem, cur, Cic.: argumenta, cur, Cic.: est vero, cur, Ov.: neque est, cur, Plaut.: quid est, cur, Cic.: ne mirere, cur, Cic.: multa quidem dixi, cur, Hor. – II) interrogativ: quid agis? cur te is perditum? Ter.: cur non assum? Cic.: cur senatum cogor reprehendere? Cic.: Ch. Apud me sis volo, Me. Non possum. Ch. Cur non? Ter.: in rhetor. Frage der indir. Rede mit folg. Akk. u. Infin. Liv. 5, 24, 5. – bei Dichtern zuw. nach einem od. mehreren Wörtern des Satzes gestellt, noster cur hic cessat cantharus? Plaut.: obsequium ventris mihi perniciosius est cur? Hor. – / arch. quōr (s. Vel. Long. [VII] 71, 2 u. 77, 10) Plaut. Amph. 409; asin. 591 u. ö. – auch qūr geschr., Plaut. merc. 471 u. 504. Corp. inscr. Lat. 1, 1454 u. quūr, Anthol. Lat. 483 v. 16. 17. 45. 53 (R.) codd.; vgl. Prisc. 1, 48.

    lateinisch-deutsches > cur

  • 9 gravis

    gravis, e (altind. gurú-h, griech. βαρύς, gotisch kaurus), schwer, I) an sich schwer, wuchtig (Ggstz. levis), 1) eig.: a) v. Lebl.: α) übh.: onus, Hor.: onus armorum, Caes.: pera, Phaedr.: catena, Ov.: arma, tela, Sen. u. Curt.: argentum, massives, Sen. – β) v. Boden, schwer, fett, terra. Hor.: tellus, Verg. – γ) v. Speisen, schwer, schwer verdaulich, cibus, Cic.: cena, Plin. ep.: gravissima bubula, Cels. – b) v. leb. Wesen: α) schwer = groß u. stark, Verg. Aen. 5, 447. – β) schwer = schwerbewaffnet, agmen, Liv.: u. miles, Tac. – γ) schwer = schwerfällig, canis (Ggstz. pernix), Col. 7, 12, 8. – 2) übtr.: a) v. Tone, tief, Baß- (Ggstz. acutus), vox, sonus, Cic.: syllaba, unbetonte (Ggstz. acuta), Quint.: u. poet. übh. tief, dumpf, stark, vox, sonus, Ov.: fragor, Ov. – b) als habituelle Eigenschaft leb. Wesen u. lebl. Ggstde.: α) wichtig, gewichtig, schwer ins Gewicht fallend, gewichtvoll, bedeutend (Ggstz. levis), civitas, Sall. fr. u. Liv.: gravissima civitas, Tac.: epistula, Cic.: causa, Cic.: auctoritas, Cic.: nec umquam fuit apud populum gravior oratio, quam etc., machte mehr Eindruck auf das V., Cic.: v. Pers., vir, Sall. fr. u. Liv.: testis, auctor, Cic.: historicus, Nep.: auctoritate graviores, Cic. – β) würdevoll, erhaben, feierlich, majestätisch (Ggstz. levis), plectrum, Ov.: numen, Cic.: bes. v. der Rede u. v. Redner, genus epistularum severum et grave (Ggstz. familiare et iocosum), Cic.: genus dicendi, oratio, Quint.: carmen, episches (Ggstz. molles versus), Prop.: Aesopus, Hor.: Aeschylus, Quint.: tum graves sumus, tum subtiles, Cic. – γ) charakterfest, konsequent (Ggstz. levis), homo, Cic.: vir, Vell.: od. ernst, besonnen, bedächtig, streng, hart (Ggstz. blandus, iucundus), supercilium, Plin. pan.: senatus consultum, Cic.: sententia, Cic.: gravior (Cato) in laudando, Cic.: gravissimi domini, Cic.: quando tuus animus est natu gravior, den Jahren nach besonnener ist, Ter. heaut. 645. – c) als ausgeübte Eigenschaft α) übh., schwer, wuchtig, drückend, heftig, stark, mächtig, gewaltig, hart, tüchtig, derb, arg, schlimm, furchtbar, sol, Hor.: aestus, Hor.: frigus, Eutr.: aestas, Verg.: tempestas, Cic.: Africus, Tac.: alapa, Phaedr.: ictus, Hor.: sopor, somnus, Curt.: morbus, Nep.: vulnus, Caes.: bellum, Sall.: pugna, Eutr.: proelium, Nep.: imperium, Liv.: iniuriae, Cic.: contumeliae, Hor. u. Vell.: poena, Sall.: supplicium, Curt.: inimicitiae, Sall.: graviore verbo uti non libet od. nihil gravius dicam, gelinder gesprochen, Cic.: ne quid gravius in fratrem statueret, Caes.: quod si quid ei a Caesare gravius accĭdisset, Caes.: v. Pers., gewaltig, victor, Verg.: acies, Liv.: gravis ictu, mit gew. Schlage, Verg.: Nerëidum numen, schwer zürnend, Ov. – poet. Acc. grave (gewaltig) statt des Adv., grave risit, gr. mugit, Stat.: gr. vociferaris, Val. Flacc. – β) schwer dem numer. Werte nach, hoch, pretium, Sall. fr.: fenus, Suet.: vectigalia, Suet.: dah. wertvoll, kostbar, supellex, Plin. ep. – γ) groß der Zahl nach, pavonum greges, Varro sat. Men. 183. – d) als auf einen Ggstd. einwirkende Eigenschaft,

    α) auf die Sinne, u. zwar auf den Geruchsinn, stark, auffallend, empfindlich, ekelhaft, widerlich, odor gr., iucunde od. suaviter gravis, Plin.: odor caeni gravis, Verg.: elleborus, Verg.: hircus, Hor. – u. auf den Geschmacksinn, streng, bitter, absinthius, Varro sat. Men. 440. – u. auf den Geruchsinn, widerlich, stinkend, sentina, Iuven. 6, 99: mullus iam gravis est, stinkt schon, Petron. poët. 93, 2. – β) dem Körper lästig, nachteilig, schädlich, ungesund, aureum amiculum, Cic.: locus, Liv.: Minturnae, Ov.: solum caelumque, Tac.: anni tempus, Cic.: autumnus, Caes.: pestilentiā gravis annus, Liv. – γ) übh. schwer, beschwerlich, unbequem, empfindlich, hart, drückend, lästig, unerträglich, schädlich, herb, schlimm, traurig, unheilvoll, αα) v. Lebl.: opus, labores, Verg.: causa (Prozeß), Quint.: fortuna, Caes.: senectus, Cic.: vita, Sall.: mors, Ov.: militia, Hor.: m. Dat., alci gravis est militia, Curt.: hoc si tibi grave est, Nep.: hic dies nostris longe gravissimus fuit, Caes.: (alci) grave est m. folg. Infin., Ter., Cic. u. Tac.: in populum Rom. grave est m. folg. Infin., Cic.: grave duxi m. folg. Infin., Cic.: u. gravis m. 2. Sup., grave est dictu, Cic.: haec gravia auditu, Liv.: conatu quam effectu gravius, Liv.: u. n. pl. subst, gravia perpessus, Eutr.: passus graviora, Verg.: graviora minari, schlimmere Strafen, Ov. – ββ) v. Pers., beschwerlich, lästig, unangenehm, unerträglich, adversarius, Cic.: accolae, Curt.: m. Dat., alci odiosus et gr., Cic.: libertati Graeciae gravis, Liv.: gravis etiam eorum auribus, qui etc., Curt.: cogor ipse meis auribus esse gravis, Prop.: m. in u. Akk., gravis in rem publicam mater, Tac. – II) schwer durch etw. = mit etw. beschwert, beladen, belastet, geschwängert, stark besetzt, bedeckt, 1) eig., absol., agmen, Liv.: comitatus, schwerfälliger Troß, Curt.: arbor (fruchtbeschwert), Ov.: gew. m. Abl., miles gr. armis, Liv.: quasi gravis vinculis, als wenn ihr die K. zu schwer wären, Plin. ep.: agmen praedā grave, Liv.: graves hostilibus spoliis naves, Liv.: gr. dextera iaculo, Ov.: gr. habenae auro, Ov.: barba gr. nimbis, Ov. – 2) übtr.: a) geschwängert, schwanger, trächtig, uterus, Ov. (vgl. gravis maturo pondere venter, Ov.): graves fetae, Verg.: fit gravis, Ov.: sacerdos Marte gravis, Verg.: ballaenae utero graves, Plin. – b) beschwert, voll von Speisen u. Getränken, trunken vom Schlafe, graves somno epulisque, Liv.: graves crapulā (Ggstz. sobrii), Curt.: mero ac vigiliis gravis, Curt. – c) beschwert, beladen mit einem phys. Übel usw., schwach, krank durch etw., corpus, Hor.: gew. m. Abl.: vulnere, Vell.: graves avide hausto umore, Curt.: m. de u. Abl., de vulnere, Val. Flacc. – d) beschwert, gebeugt von Jahren, hoch an Jahren, hochbetagt, m. Abl., gravis od. gravior aetate, Liv.: gr. senectute, Tac.: gr. annis, Verg. u. Hor.: gr. iam aetate et corpore, Vell.: iam aetate et viribus erat gravior, Liv.

    lateinisch-deutsches > gravis

  • 10 mutuor

    mūtuor, ātus sum, ārī (mutuum), von jmd. borgen, leihen, I) eig.: a) Geld u. dgl., pecunias, Caes.: ohne Acc., m. ab alqo, Cic.: cogor mutuari, ich muß borgen, Cic. – b) andere Gegenstände zum Nießbrauch, m. domum, Tac. dial.: auxilia ad bellum, Hirt. b. G. – II) übtr., borgen, entlehnen, aliunde aliquid, Lact.: subtilitatem ab Academicis, Cic.: consilium ab amore, Liv.: regem a finitimis, Val. Max.: m. verbum a simili, metaphorisch reden, Cic.: quem (sensum) a Latrone mutuatus est, Sen. rhet.: a corruptissimo quoque poëtarum figuras seu translationes, Quint.: virtus nomen a viris mutuata est, Cic.: verba ex proximo, Quint.: corpora mutuantur spiritum humanum et sentiunt, nehmen an, Apul.

    lateinisch-deutsches > mutuor

  • 11 nota

    nota, ae, f. (noto), Kennzeichen, Zeichen, Merkmal, I) im allg.: 1) eig.: signa et notae locorum, Cic.: medium ferme sinum velut notā distinguit, Liv.: notam ducere, machen, auf dem Tische mit dem Finger in die Länge ziehen, Ov. – 2) bildl., Merkmal, unterscheidendes Kennzeichen, Erkennungszeichen, Anzeichen, Zeichen, notae ac vestigia scelerum, Cic.: notae argumentorum, Cic.: mihi quoque impendēre idem exitium certis quibusdam notis augurabar, Plin. ep.: ut cuiusque generis dicendi nota quaeratur et formula, Cic.: cygni vox notam dederat, Mela: pronuntiari iter in posterum iubet, ne qua novi initi consilii daretur nota, Curt.: nunc pinnā veras nunc datis ore notas, Ov. – II) insbes.: A) Zeichen in der Schrift, 1) der Buchstaben u. Zahlen, notae litterarum, Buchstabenzeichen, Cic. u. Petron.: C nota praenominis, cum sola Gaium notat; item numeri, cum centum significat, Diom. 424, 8: X nota numeri, cum decem significat, Diom. 426, 3. – bei Dichtern meton., Plur. notae = Schrift, Brief, Hor. u. Ov. – 2) Zeichenschrift, Geheimschrift, Chiffreschrift. So setzte Augustus, wenn er per notas schrieb, B für A, C für B usw. nach Suet. Aug. 88. – 3) tachygraphische Zeichen, deren man sich statt der Buchstaben und Wörter bediente, verborum notae, Sen.: notis velocissime excipere (nachschreiben) solitus, Suet. – 4) Note in der Musik, musicis notis cantica excipere, Quint. 1, 12, 14. – 5) notae librariorum, Interpunktionszeichen, Cic. de or. 3, 173. – B) Zeichen an einem Gegenstande, 1) Fleck am Körper, Mal, vitulus, quā notam duxit, wo es ein Mal hat, Hor.: nota genitiva, Muttermal, Suet.: verberum notae, Narben, Tac. – 2) eingestochenes oder eingebranntes Zeichen, Mal, Brandmal, nota dorsualis, dem Rücken (des Pferdes) eingebranntes Z., Apul.: barbarus compunctus notis Thraeciis, tätowiert, Cic.: deformare stigmatum notis, brandmarken, Suet. – bildl., ein Brandmal = ein Schandfleck, o turpem notam temporum nomen illorum! Cic.: quae nota domesticae turpitudinis non inusta vitae tuae est? Cic.: homo omnibus notis turpitudinis insignis, Cic. – 3) Gepräge, nummaria, Aur. Vict.: nummi omnis notae, Suet. – bildl., patefacere interiorem animi notam, das Gepräge, die Gedanken seines Herzens zeigen, eröffnen, Suet. – 4) Zeichen an einem Wein- od. Honigfaß, um die Sorte zu bezeichnen, die Aufschrift, Etikette; dah.: a) meton., die Qualität, die Sorte, optima nota vini, Colum.: interior nota Falerni, vorzüglichere Sorte F., Hor.: mel secundae notae, Colum. – b) übtr., die Art, Sorte, Güte, Qualität, ex hac nota corporum est aër, Sen.: alqm de meliore nota commendare, von der vorteilhafteren Seite, Cur. in Cic. ep.: beneficia ex vulgari nota, von gemeiner Art, Sen.: nos ex illa prima nota non sumus, Sen.: alia deinceps huius notae, und dergleichen mehr, Sen. – 5) Zeichen in einem Buche, a) eig., Zeichen, Merkmal, um seinen Beifall od. sein Mißfallen über eine Stelle zu äußern, Cic. Pis. 73. Sen. ep. 6, 5. – b) meton., eine erklärende Anmerkung, Note, ICt. – 6) Anmerkung, Note, die der Zensor über jmds. Leben u. Betragen machte und sie teils mündlich bekannt gab, teils in das Protokoll eintrug, und meton. = die aus dem ungünstigen Urteil des Zensors hervorgehende Ehrenschmälerung, motis senatu notas ascribere, Liv.: ignominiosis notas demere, Suet.: censoriae severitatis notā inuri, Cic.: censoriā notā perstrictus, Val. Max.: übtr., nunc in amore tuo cogor habere notam, eine Degradation zu erleiden, herabzusinken, Prop. 1, 8, 18: a quo repulsus tristem sustinuit notam, mußte eine schimpfliche Zurücksetzung erleiden, Phaedr. 1, 3, 11. – Bildl., der Schandfleck, Schimpf, die Beschimpfung, adiectae mortuo notae sunt, Liv.: notam quasi censoriam alci inurere, Plin. ep.: districtus minimā nec tamen ille notā, und doch hat ihn nicht der geringste Tadel berührt, Ov.: dictus Sceleratus ab illa vicus et aeternā res ea pressa notā, mit ewiger Schmach würde gezeichnet die Tat, Ov. – 7) unterscheidender Name einer Person, ehrender Beiname, ille Numantina traxit ab urbe notam, Ov. fast. 1, 596. – C) ein gegebenes Zeichen, ein Wink, Ov. met. 11, 466; art. am. 3, 514.

    lateinisch-deutsches > nota

  • 12 particeps

    particeps, cipis, Abl. cipe (pars u. capio), Anteil habend od. nehmend an usw., beteiligt bei usw., teilnehmend an usw., teilhaftig, praedae ac praemiorum, Caes.: sui consilii, Caes.: regni, Iustin.: regis arcanorum, Iustin.: periculorum, Curt.: tori, von Gatten, Ov.: leti, sterblich, Lucr.: animus rationis compos et particeps, Cic. – esse alci (mit jmd.) participem sceleris in regem suum, Curt.: esse alci participem ad omne secretum, Tac. – Vulg. Nbf. participes, Itala (Clar.) Hebr. 2, 14. – subst., der Teilnehmer, Genosse, Kamerad, meus, mein Partner, Ter.: participes mei. Plaut.: huius belli ego particeps et socius et adiutor esse cogor, Cic.: nisi fuisset (coniurationis) auctor aut (esset) particeps, Curt.

    lateinisch-deutsches > particeps

  • 13 vicis

    vicis (als Genet.; Nom. kommt nicht vor), vicem, vice; Plur. vicēs (Nom. u. Akk.) u. vicibus (Dat. u. Abl.), f. (vgl. ahd. wëhsal, Wechsel, Austausch), der Wechsel, die Abwechselung, Wechselseitigkeit, I) eig.: A) im allg.: 1) übh.: vice fortunarum humanarum, Liv.: mutuā vice, Colum.: versā vice, umgekehrt, Sen. poët., Iustin, u.a.: hāc vice sermonum, Wechselgespräch, Verg.: solvitur acris hiems gratā vice veris et favoni, Hor.: deus haec fortasse benignā reducet in sedem vice, Hor.: nox peragit vicem, vollbringt den Wechsel, d.i. wechselt mit dem Tage, Ov. – Plur., gratae divitibas vices, Hor.: et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices, Quint.: lectionis taedium vicibus levatur, Quint.: habet has vices condicio mortalium, Plin.: per vices annorum, ein Jahr um das andere, Plin.: mutat terra vices, erneut den Wechsel, wechselt mit neuen Gestalten, Hor.: peragere vices, Wechsel erleiden, Ov.: cur vicibus factis convivia ineant, abwechselnd, Ov. – 2) adv., a) per vices, abwechselnd, clamare, Ov.: subire, Plin. – b) in vicem (in einem Worte invicem), seltener bl. vicem, in vices, zur-, in Abwechselung, abwechselnd, wechselweise, einer um den anderen, gegenseitig, α) in vicem: hi rursus in vicem anno post in armis sunt, Caes.: missis in vicem earum (legionum) quinque milibus sociorum, Liv.: multis in vicem casibus victi victoresque, Liv.: inque vicem tua me, te mea forma capit, Ov. – β) vicem: ut unus fasces haberet et hoc insigne regium suam cuiusque vicem per omnes iret, Liv. 3, 36, 3. – γ) in vices: agri pro numero cultorum ab universis in vices occupantur, Tac.: inque vices illum tectos qui laesit amores, laedit amore pari, Ov.: inque vices equitant, Iuven.

    B) insbes.: 1) die Entgegnung, Erwiderung, Gegenleistung, der Gegendienst, die Vergeltung (griech). ἀμοιβή, ἀντίποινα), recito... vicem officii praesentis, Cic.: tanto proclivius est iniuriae quam officio civem exsolvere, Tac.: redde vicem meritis, Ov.: referre vicem, Gleiches mit Gleichem vergelten, Ov. u.a.: so auch reddere vicem, Plin. ep. u. Treb. Poll. – Plur., qui magis vices exigat, Plin. pan.: multarum miseras exiget una vices, Prop.: sequenti redde vices, Ov.: vices superbae te maneant ipsum, Vergeltung des Übermutes (= die der Üb. über dich bringt), Hor. – bes. im Acc. u. Abl. bei Adjj. der Gemütsbewegung, sollicitus meam vicem, Liv.: solliciti vicem imperatoris, Liv.: anxius od. maestus suam vicem, Liv. u. Curt.: exanimes vice unius, Liv.: vice eorum sollicitus, Curt. Vgl. Fabri u. Weißenb. Liv. 21, 34, 5. Mützell Curt. 7, 11 (43), 20. – 2) der Wechsel des Schicksals, das Schicksal, Los, vicem suam conquestus est, Suet.: tacite gementes tristem fortunae vicem, Phaedr.: convertere humanam vicem, Hor. – 3) der Wechsel des Kampfes, die Kampfgefahr, der Kampf, vicis meritique labore aequato, Sil. – Plur., vitare vices Danaûm, Verg.

    II) übtr., die Seite, der Platz, die Stelle, Rolle, das Geschäft, Amt, a) übh.: heredum causa iustissima est; nulla est enim persona, quae ad vicem eius, qui e vita emigrarit, propius accedat, Cic.: fungi vice suā (lovis) erga omne humanum genus, seine Stelle (als Regierer der Welt) vertreten, Plin. pan.: fungi cotis vice, Hor.: ne sacra regiae vicis desererentur, Liv.: vestram meamque vicem explete, Tac.: vicem aerarii praestare, die Stelle des Är. vertreten, Sall. fr.: ut assuetam fortius praestes vicem (Amt), Phaedr.: adverbiorum obtinere vicem, Quint. – Plur., quando divisae professionum vices essent, Quint. – b) adv., vicem, vice, in vicem, ad vicem, anstatt, für, wegen, nach Art von, gleich wie, α) vicem (s. Brix Plaut. capt. 394): male occĭdo eri vicem meamque, Plaut.: in qua re tuam vicem saepe doleo, Cic.: et nostram et illorum vicem, Plaut.: ne nostram vicem irascaris, Liv.: cogor vestram omnium vicem unus consulere, für euch alle allein zu sorgen, Liv.: Sardanapali vicem in suo lectulo mori, wie Sardanapal, Cic.: ceteri vicem pecorum obtruncabantur, Sall. fr. – β) vice: in pane salis vice utuntur nitro, Plin.: temonis vice trahitur, Plin.: quaeque dixerat, oracli vice accipiens, wie ein O., Tac.: diebus ac noctibus vice mundi circumagi, Suet.: moveri periclitantium vice, Quint.: vice pecorum interficiuntur, Dict. – γ) in vicem: defatigatis in vicem integri succedunt, an ihre Stelle, Caes.: potest malleolus protinus in vicem viviradicis conseri, Colum. – δ) ad vicem: ad tegularum imbricumque vicem, Plin.: ad parentum vicem, gleich den Eltern, Gell.: ad vicem obsidis teneri, Aur. Vict.

    lateinisch-deutsches > vicis

  • 14 vocabulum

    vocābulum, ī, n. (voco), die Benennung, Bezeichnung einer Sache, I) eig.: a) übh.: vocabulum pervetustum, Varro LL.: res suum nomen et proprium vocabulum non habet, Cic.: rebus non commutatis immutaverunt vocabula, Cic.: nisi vocabulis uterentur nobis incognitis, usitatis sibi, Cic. – b) der jmdm. od. einer Sache eigene Name, ex suo vocabulo insulae nomen dedit, Sall. fr.: cui (oppido) nomen inditum e vocabulo ipsius, Tac.: liberta, cui vocabulum Acte fuit, Tac.: tribuit vocabula monti, Ov. Vgl. Nipperd. Tac. ann. 12, 66. – c) als gramm. t.t., das Nomen, das Substantivum, bes. das Nomen appellativum (im Ggstz. zu nomen, d.i. Eigenname), Varro u. Quint.: cogor verbum (ein Verbum) pro vocabulo ponere, Sen. – II) übtr., der Name = Vorwand (vgl. nomen u. titulus), alio vocabulo, Tac.: varia praedandi vocabula, Tac.

    lateinisch-deutsches > vocabulum

  • 15 aussagen

    aussagen, dicere. edicere.indicare. indicium facere (anzeigen. w. vgl.). – testificari pro testimonio dicere (als Zeuge au.). – confiteri (gestehen). – profiteri (freiwillig bekennen). – er sagt ganz dasselbe aus, nulla in re discrepat: bei, in einer Untersuchung au., in quaestione alqd dicere: ich sage eidlich aus, daß etc. iuro mit folg. Akk. u. Infin. (z. B. omnia me vere rettulisse): ich sage auf der Folter etw. aus, tormentis cogor alqd confiteri: auf der Folter falsch au., in tormentis ementiri.

    deutsch-lateinisches > aussagen

  • 16 gedrungen

    gedrungen, I) zusammengepreßt etc.: solidus (gedrungen u. konsistent; vgl. »dicht«). – compactus (untersetzt, von gedrungenem Bau). – pressus (bildl., gedrängt, vom Redner etc. und dessen Schreibart). – II) genötigt: coactus. – von der Not g., s. notgedrungen: ich fühle mich g., zu etc., cogor mit folg. Infin.; non possum facere, quin etc. Gedrungenheit, im Ausdruck. oratio pressa.

    deutsch-lateinisches > gedrungen

  • 17 wohl

    wohl, I) Adv. bene. – recte (gehörig, wie es sein soll). – sehr wohl, optime; praeclare. – mir ist wohl, ich bin wohl, s. wohl sein. – ich werde nicht w., leviter aegrotare coepi (ich werde unpäßlich). – kehre wohl zurück, fac salvus redeas; fac bellus revertare: es ist mir wohl zumute u. dgl., s. Mut no. I: es sich wohl sein lassen, animo obsequi (im allg.); cibo vinoque se largiter invitare (reichlich essen und trinken); laetitiae et hilaritati se dare (sich der Freude hingeben, vergnügt sein): will ich wohl oder übel, quid faciam? (was soll ich tun?); sive volo sive non volo (ich mag wollen oder nicht); cogor (ich werde dazu gezwungen): ich erinnere mich sehr wohl, prae. clare memini: es ist mir wohl bekannt, daß etc., non ignoro m. Akk. u. Infin. – wohl mir! wohl dir! (als Ausruf), ome, ote felicem! – / Alle übrigen Verbindungen von »wohl« mit Verben etc. s. unten bes. in alphabetischer Reihe, wie: »wohlachtbar etc.«. – II) als Partikel, a) zur Bezeichnung des Einstimmens, des Beifalls: esto! (als Beistimmung). – bene! recte! pulchre! (als Beifallsruf). – bene habet! (als Genehmigung). – ganz wohl! quam maximo! (als Ausruf übh.); ita est! (in der Antwort): ich kann es ganz w. geschehen lassen, facile patior. – nun wohl! age! recte vero!: jawohl: optime! – »wohl aber«, durch Wiederholung des Verbums, z.B. jener konnte es nicht, wohl aber dieser, ille non potuit, hic potuit. – b) zur Modifikation einer Frage, wo es oft gar nicht, zuw. durch quaeso (ich bitte, wenn man bescheiden fragt), oder durch tandem (wohl in aller Welt, wenn man mit [2725] Nachdruck fragt u. bestimmt verneinende Antwort verlangt) übersetzt wird, z.B. ich möchte wohl wissen, scire velim: siehst du wohl? videsne?: kannst du wohl sagen? potesne dicere?: wer sollte wohl glauben? quis credat? quis crediderit?: wer ist wohl ein solcher Tor? quis, quaeso, tam stultus est?: glaubst du wohl? putasne vero?: wer kann wohl glauben? quistandem credere potest?: ich soll wohl gar singen? mirum ni cantem? – c) zur Bezeichnung der Ungewißheit: nescio an od. haud scio an (ich weiß nicht, ob nicht etc., als bescheidene Behauptung). – fortasse (vielleicht; z.B. nescio an erres; oder fortasse erras). – das mag wohl nicht wahr sein, dubito an verum sit. – Zuw. durch videor mit Nom. und Infin., z.B. die Freunde werden wohl nicht kommen, amici non venturi videntur. – od. durch ein eingeschobenes ut opinor od. bloßes opinor, credo, arbitror (s. vermutlich) od. nisi fallor, z.B. darin hast du dich wohl versehen, hac in re, nisi fallor, erras: du wirst wohl nicht finden, non puto, invenies. – d) ungefähr: circiter (gegen, z.B. circiter decem fuerunt). – facile (leicht, z.B. duplici facile numero classem habere). – e) sogar: quin. – f) zwar: quidem.

    deutsch-lateinisches > wohl

  • 18 Zwang

    Zwang, vis (Gewalt). – necessitas (von der Notwendigkeit aufgelegter Zwang). – ohne Z., s. freiwillig ( Adv.): durch Z., invitum cogendo: ich tue etwas aus Z., vi coactus alqd facio; vi od. invitus cogor, ut etc: sich Z. antun, vim sibi facere od. afferre; naturae repugnare (seiner Natur Gewalt antun): [2853] jmdm. Z. antun, alqm ei cogere; alqm per vim adigere: der Zunge keinen Z. antun, Liberā linguā uti: Z. gebrauchen, vim adhibere.

    deutsch-lateinisches > Zwang

  • 19 abundo

    ab-undo, āvī, ātum, āre, ab- u. überfluten, überströmen, überfließen, überlaufen, austreten, I) eig., v. Gewässern, abundat aqua, Liv.: Nilus, Tibull.: flumina, Lucr.: fons, Plin.: im Bilde, ripis superat mi atque abundat pectus laetitiā meum, das Herz geht mir vor Freude über (vgl. unser: »wes das Herz voll ist, des geht der Mund über«). Plaut. Stich. 279. – v. Stoffen, veste in sinus flaccidos abundante, sich aufbauschend, Apul. met. 7, 8. – II) übtr.: A) v. intr.: 1) in großer Fülle hervorwachsen, de terris abundant herbarum genera, entsprießen in Menge dem Boden, Lucr. 5, 917. – u. übh. im Überfluß-, in Fülle-, vollauf da od. vorhanden sein, quod ex eius populis abundabat, überzählig war, Liv.: velut abundarent omnia, als wäre an allem Überfluß, Liv.: non adesā iam, sed abundanti etiam pecuniā, Cic. – u. (spätlat.) überflüssig-, zu viel sein, v. Worten in einem Aufsatze, ICt.: v. Silben u. einzelnen Wörtern, quibus abundat una vel duae syllabae, hyperkatalektisch ist, Prisc.: abundare videtur non, Ps. Ascon. – 2) etw. in Überfluß-, in Fülle-, in mehr als gewöhnlichem Maße haben, vollauf mit etw. versehen sein, etw. vollauf od. im Übermaß zu genießen haben (Ggstz. egere u. indigere alqā re, defici alqā re), m. Abl., porco, haedo, agno, gallinā, caseo, melle, Cic.: fontibus (v. einer Örtlichk.), Cic.: equitatu, Caes.: copiā
    ————
    frumenti, omnium rerum, Caes.: multitudine, an Mehrzahl überwiegen, Curt.: copiā orationis, Cic.: ingenio et doctrinā, Cic.: mirā lenitudine ac suavitate, Turpil. fr.: amore, nur zu glücklich in der Liebe sein, Ter.: honoribus, Cic.: consilio (Ggstz. consilio egere), Cic.: pluribus virtutibus, Plin. ep. – m. Genet., quarum abundemus rerum et quarum indigeamus, Lucil. sat. 8, 17: abundant cuncta furoris, Manil. 2, 600. – absol., sive deest naturae quidpiam sive abundat atque affluit, wenn die Natur an etwas Mangel leidet oder Überfluß hat, Cic. de div. 1, 61: ne desis operae, neve immoderatus abundes (sc. operā), im Übermaß zu weit gehst, Hor. sat. 2, 5, 89. – prägn., v. Menschen = vollauf haben, circumfluere atque abundare, Cic.: egentes abundant, Cic. – bes. = bei voller Kasse sein, si quando abundare coepero, Cic.: cum ex reliquis... vel abundare debeam, cogor mutuari, Cic. – B) v. tr., übersteigen, mandati quantitatem, Nerat. dig. 17, 1, 35.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > abundo

  • 20 brevitas

    brevitās, ātis, f. (brevis), die Kürze, I) im Raume: a) in die Weite: angusti fretus, Gell. 10, 24, 6: vineae, Pallad. 9, 3: spatii, kurze Entfernung, Caes. b.c. 1, 82, 3. – b) in die Höhe, Länge, die Kürze, Kleinheit, corporis, Lucr.: crurum, Plin.: pili, Plin.: guttarum, Vitr.: br. coacta, Plin.: brevitas nostra, unsere kleine Statur (Ggstz. magnitudo corporum suorum), Caes. b.G. 2, 30, 4. – II) in der Zeit (Ggstz. longitudo), 1) eig.: diei brevitas (Ggstz. longitudo noctis), Cic.: br. horae, Sil.: brevitas temporis impedit alqd, Caes.: brevitate temporis cogor tam pauca scribere, Cic. – br. vitae, Cic. u. Sen.: tam exigua br. vitae, Cic. – 2) übtr.: a) v. der Silbenmessung, die Kürze, brevitas et celeritas syllabarum, Cic.: brevitas pedum (Ggstz. proceritas), Cic.: contractio et brevitas dignitatem non habet, Cic.: im Plur., omnium longitudinum et brevitatum in sonis iudicium, Cic. or. 173. – b) v. Ausdruck, die Kürze, kurze Fassung, kurze u. bündige Darstellung, die Kürze u. Bündigkeit, Gedrängtheit (Ggstz. copia), litterarum, Cic.: orationis meae, Cic.: Sallustiana, Quint.: respondendi, Nep.: loquendi, Auson.: ne brevitas (ambitus) defraudasse aures videatur neve longitudo obtudisse, Cic.: multos imitatio brevitatis decipit, ut, cum se breves putent esse, longissimi sint, Cic.: brevitati servire, Cic.: brevitatis causā od. gratiā, der Kürze wegen, um mich kurz zu
    ————
    fassen, Cic. u. Plin.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > brevitas

См. также в других словарях:

  • Conrad of Montferrat — (or Conrad I of Jerusalem) (Italian: Corrado di Monferrato; Piedmontese: Conrà ëd Monfrà) (mid 1140s – 28 April 1192) was a northern Italian nobleman, one of the major participants in the Third Crusade. He was the de facto King of Jerusalem, by… …   Wikipedia

  • Heinrich (Württemberg) — Heinrich von Württemberg (* 7. September 1448 in Stuttgart; † 15. April 1519 auf Burg Hohenurach) war von 1473 bis 1482 Graf von Württemberg Mömpelgard. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Bedeutung 3 Familie …   Deutsch Wikipedia

  • Heinrich von Württemberg — (nicht authentische spätere Darstellung) Heinrich von Württemberg (* 7. September 1448 in Stuttgart; † 15. April 1519 auf Burg Hohenurach) war von 1473 bis 1482 Graf von Württemberg Mömpelgard …   Deutsch Wikipedia

  • Heinrich von Württemberg-Mömpelgard — Heinrich von Württemberg (* 7. September 1448 in Stuttgart; † 15. April 1519 auf Burg Hohenurach) war von 1473 bis 1482 Graf von Württemberg Mömpelgard. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Bedeutung 3 Familie …   Deutsch Wikipedia

  • Абдулгадир Мараги — (перс. عبدالقادر مراغی‎) Имя при рождении: Абд аль Кадир ибн Гаиби аль Хафиз аль Мараги Дата рождения …   Википедия

  • Korb geben — Korb geben, soviel wie einen Freier abweisen, nach der früher üblichen Sitte der Mädchen, ihre verneinende Antwort in Form eines Korbes zu erteilen. Die Redensart ist vielleicht von der Rücksendung des Corbeille de mariage (s. d.) entstanden.… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • ATHENAE — civitas Graeciae inter Macedoniam et Achaiam, in ea litorali regione, quae olim Acta, dein Attica vocata. Hanc Osius quidam, secundum nonnullos, Acrisius aliis, Acteus Pausaniae in Atticis, vel ut communiter fertur, Cecrops primus condidit, unde… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • THESAURUS — pecunia in futuros usus recondita a privatis, ita ut neque memoria exstet, neque dominum habeat, l. 1. ff. de acquir. rer. dom. sive, ut definit M. Aurelius Cassiodorus, l. 6. Ep. 8. Depositiva pecunia, quae longâ temporis vetustate competentes… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ԱՌԱՏԱՆԻՄ — (եցայ.) NBH 1 0295 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 11c ձ. ἁναγκάζομαι, διακόπτομαι cogor, urgeor, dissecor Առատանալ. եւ Վառիլ եռալ ոգւով յո՛ր եւ է իրս. *Եւս առաւելոյր եւ առատանէր ʼի բարեգործութիւնսն ամենայն. Ճ. ՟Ա.:… …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

  • ԽՌՈՒԱՆԱՄ — (ացայ, ցեալ.) NBH 1 0987 Chronological Sequence: Unknown date, 5c, 8c, 11c, 13c չ. Լինել իբրեւ զխռիւ. չորանալ. ցամաքիլ բուսոց. եւ Անպիտանանալ. ծերանալ. տգեղանալ. անշքանալ անձին. եւ Թաղկիլ հերաց. ... *Ի չորանալ եւ ʼի խռուանալ եւ լուցկի լինել… …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

  • ՈԼՈՌՆԱՆԱՄ — (ացայ.) NBH 2 0504 Chronological Sequence: 8c, 14c չ. σφαιρόομαι conglobor, in pilam cogor. Ոլոռնաձեւ գնդիլ. գնդաձեւ լինել. *Սնդիկդ ի մանր մանր գնդակս ոլոռնացեալ. Նիւս. կազմ.: *Շիթք արեանն ոլոռնացեալ ելանէին ի մարմնոյն. Երզն. մտթ …   հայերեն բառարան (Armenian dictionary)

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»