Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

cogitatio

  • 1 cogitatio

    cōgitātio, ōnis, f. (cogito), das Denken, I) im allg.: 1) aktiv: a) das Denken = Sich-Vorstellen, der Gedanke, die Vorstellung als Handlung (auch im Plur.), vis cogitationis, Cic.: cogitatione celer, Vell.: cogitatio in se ipsa vertitur, Cic.: dicebas, speciem dei percipi cogitatione, non sensu, Cic.: quod neque oculis neque auribus neque ullo sensu percipi potest, cogitatione tantum et mente complectimur, fassen wir durchs D. zusammen, fassen wir als Begriff auf, Cic.: u. so oft alqd cogitatione complecti, alqd intellegere et cogitatione comprehendere, Cic., aber cogitatione complecti alqm absentem, jmd. im Gedanken umarmen, Cic.: fingere alqd cogitatione, Cic.: cum mens nostra quidvis videatur cogitatione posse depingere, Cic.: ea, quae cogitatione depingimus, die Bilder unserer Phantasie, Cic. – quoties in eam cogitationem necesse est et tu veneris et nos saepe incĭdimus, Serv. Sulpic. in Cic. ep.: ne in cogitationem quidem cadit, es kann nicht einmal gedacht werden, Cic.: si tantummodo ad cogitationem valent, nur für die Vorstellung möglich sind, Cic. – m. obj. Genet. = der Gedanke an etw., die Vorstellung von usw., sollicitum autem te habebat cogitatio cum officii, tum etiam periculi mei, Cic.: mire quam illius loci non modo usus, sed etiam cogitatio delectat, Cic.: ipsā cogitatione suscepti muneris fatigor, Quint. – m. folg. indir. Fragesatz, occurrit cogitatio, qualis etc., Cic. Tusc. 1, 55: subit cogitatio animum, qui belli casus... sit, Liv. 42, 49, 4: numquam dimittere videtur cogitationem, cuius filius sit, Brut. bei Cic. ad Brut. 2, 3: mit folg. Acc. u. Infin., sedet illa cogitatio, quosdam fore, qui etc., Quint. 1, 7, 33: u. so m. folg. Acc. u. Infin. subit cogitatio animum od. alqm, Liv. 36, 20, 3. Sen. de brev. vit. 19, 3: u. bl. subit cogitatio, Liv. 25, 24, 14. – b) das Denken, der Gedanke = das Denken u. Sinnen, das Nachsinnen, Nachdenken, die Berechnung, Überlegung ( bei Cic. auch als Vermögen, Kraft = Denkvermögen, Denkkraft, bes. neben ratio, mens, consilium), absol., homo solus... particeps rationis et cogitationis, Cic.: inquieta cogitatio, unaufhörliches N., Cels.: c. tacita, Cic., fortuita, Quint.: male cohaerens cogitatio, Quint.: in cogitatione defixum esse, Cic.: ad patriam liberandam ferebatur omni cogitatione, Nep.: ad hanc causam non sine aliqua spe et cogitatione venerunt, Berechnung, Cic.: cogitationem in posterum diem differre, Suet.: cogitationem avertere a miseriis, Cic.: avertere alqm in universi belli cogitationem tali oratione, Liv.: cogitationem de alqa re suscipere, über etw. eine Überlegung anstellen, Caes. in Cic. ep.: Plur., haec contentio occupaverat cogitationes hominum, das N., die Aufmerksamkeit, Liv.: abicere cogitationes omnes suas in rem humilem abiectamque, Cic.: avertere cogitationes hominum a foro certaminibusque ad domum curamque corporum nutriendorum, Liv.: omnes suas curas et cogitationes in eam (rem publicam) conferre, Cic.: ad id unum omnes cogitationes intendere, Liv.: omnes vigilias, curas, cogitationes in rei publicae salute defigere, Cic.: traducere cogitationes alcis ad voluptates, Cic. – m. obj. Genet.. ad reliquam cogitationem belli sese recepit, Caes.: Philippus totus in Persea versus cum eo cogitationes eius rei dies ac noctes agitabat, Liv.: so auch cogitationibus suis traditus, Sen. – m. folg. indir. Fragesatz, quaeris, ut suscipiam cogitationem (Überlegung anstelle), quidnam istis agendum putem, Cic. ad Att. 14, 20, 4. – 2) passiv, der Gedanke, die Vorstellung, quaero a vobis, num ullam cogitationem habuisse videantur ii, qui etc., Cic.: si hanc cogitationem homines habuissent, ut nemo se meliorem fore eo, qui optimus fuisset, arbitraretur, Quint. – bes. im Plur., intimae cogitationes, die innersten Empfindungen, Cic.: cogitationes stultae barbarorum, Hirt. b. G.: alcis malae cogitationes, Cic.: reticere cogitationes suas, Cic.: mandare litteris cogitationes suas, Cic.: discutere alcis tristes cogitationes, Cels.: posteriores enim cogitationes (ut aiunt) sapientiores solent esse (Übersetzung von: αἱ δεύτεραί πως φροντίδες σοφώτεραι), Cic. Phil. 12, 5. – II) insbes., das Denken, Sinnen auf etwas, das Vorhaben, 1) aktiv: accusationis c., Cic.: semper versari in rerum novarum cogitatione, Cic.: rerum novarum cogitatione abstinere, Tac. – 2) passiv, der Gedanke, das Vorhaben = der Entschluß, Plan, ipse maestus et magnae cogitationis manifestus, Tac.: vix a tam praecipite cogitatione revocatus, Suet.: minor cogitatio (Nebenplan) intervenit maiori (Hauptplan), Liv.

    lateinisch-deutsches > cogitatio

  • 2 cogitatio

    cōgĭtātĭo, ōnis, f. [st2]1 [-] action de penser, pensée, méditation, réflexion, préparation. [st2]2 [-] dessein, plan, projet, idée, résolution. [st2]3 [-] aptitude à réfléchir, intelligence.    - cogitatio vertitur in se ipsa, Cic.: la pensée se replie sur elle-même.    - cogitatione complecti aliquem, Cic.: penser à un absent.    - cogitationem alicui injicere de re, Cic.: donner à qqn l'idée de qqch.    - in cogitationem incidere, Cic.: venir à la pensée.    - cogitatio petendi consulatūs, Vell. 2: l'idée de briguer le consulat.    - horum cogitatio subibat exercitum: c'est à cela que pensait l'armée.    - cogitationem eam habuit ut... Cic.: il fut d'avis que...    - in quotidianis cogitationibus, Cic.: dans mes études de chaque jour.    - prosperum cogitationibus suis, Tac.: chose favorable à ses desseins.    - cogitationem toto pectore amplecti, Cic.: s'attacher corps et âme à un projet.    - solus particeps rationis et cogitationis, Cic. Leg. 1: ayant seul en partage la raison et l'intelligence.    - Verres, ingenio et cogitatione nullā, Cic.: Verrès, homme dépourvu de bon sens et de toute intelligence.
    * * *
    cōgĭtātĭo, ōnis, f. [st2]1 [-] action de penser, pensée, méditation, réflexion, préparation. [st2]2 [-] dessein, plan, projet, idée, résolution. [st2]3 [-] aptitude à réfléchir, intelligence.    - cogitatio vertitur in se ipsa, Cic.: la pensée se replie sur elle-même.    - cogitatione complecti aliquem, Cic.: penser à un absent.    - cogitationem alicui injicere de re, Cic.: donner à qqn l'idée de qqch.    - in cogitationem incidere, Cic.: venir à la pensée.    - cogitatio petendi consulatūs, Vell. 2: l'idée de briguer le consulat.    - horum cogitatio subibat exercitum: c'est à cela que pensait l'armée.    - cogitationem eam habuit ut... Cic.: il fut d'avis que...    - in quotidianis cogitationibus, Cic.: dans mes études de chaque jour.    - prosperum cogitationibus suis, Tac.: chose favorable à ses desseins.    - cogitationem toto pectore amplecti, Cic.: s'attacher corps et âme à un projet.    - solus particeps rationis et cogitationis, Cic. Leg. 1: ayant seul en partage la raison et l'intelligence.    - Verres, ingenio et cogitatione nullā, Cic.: Verrès, homme dépourvu de bon sens et de toute intelligence.
    * * *
        Cogitatio, Verbale. Plin. Pensee, Pensement, Cogitation.
    \
        Cogitatione nulla homo. Cic. Qui ne pense à rien, Qui n'advise à rien, Qui n'ha esgard à rien.
    \
        Res ad sensum cogitationemque acerba. Cic. A bien y penser, Qui bien y pensera.
    \
        Liberae cogitationes. Cic. On pense ce qu'on veult.
    \
        Transuolans subito animum cogitatio. Plin. Pensee qui passe incontinent.
    \
        Abiicere cogitationes suas in rem humilem et contemptam. Cic. Appliquer ses pensee à choses viles et de nulle valeur.
    \
        Abstrahi cogitatione a solitudine. Cic. Estre diverti et distraict.
    \
        Auertere cogitationem a miseriis. Cic. Destourner sa pensee.
    \
        In cogitationem belli regem auertere. Liu. Le faire penser à la guerre.
    \
        Conuulsa cogitatio. Cic. Esbranslee.
    \
        Cogitationis poenam nemo patitur. Vlpian. On ne punist personne pour chose qu'il ait pensé.
    \
        Transuolans subito animum cogitatio. Plin. Pensee qui se oublie incontinent.

    Dictionarium latinogallicum > cogitatio

  • 3 cogitatio

    cōgitātio, ōnis, f. (cogito), das Denken, I) im allg.: 1) aktiv: a) das Denken = Sich-Vorstellen, der Gedanke, die Vorstellung als Handlung (auch im Plur.), vis cogitationis, Cic.: cogitatione celer, Vell.: cogitatio in se ipsa vertitur, Cic.: dicebas, speciem dei percipi cogitatione, non sensu, Cic.: quod neque oculis neque auribus neque ullo sensu percipi potest, cogitatione tantum et mente complectimur, fassen wir durchs D. zusammen, fassen wir als Begriff auf, Cic.: u. so oft alqd cogitatione complecti, alqd intellegere et cogitatione comprehendere, Cic., aber cogitatione complecti alqm absentem, jmd. im Gedanken umarmen, Cic.: fingere alqd cogitatione, Cic.: cum mens nostra quidvis videatur cogitatione posse depingere, Cic.: ea, quae cogitatione depingimus, die Bilder unserer Phantasie, Cic. – quoties in eam cogitationem necesse est et tu veneris et nos saepe incĭdimus, Serv. Sulpic. in Cic. ep.: ne in cogitationem quidem cadit, es kann nicht einmal gedacht werden, Cic.: si tantummodo ad cogitationem valent, nur für die Vorstellung möglich sind, Cic. – m. obj. Genet. = der Gedanke an etw., die Vorstellung von usw., sollicitum autem te habebat cogitatio cum officii, tum etiam periculi mei, Cic.: mire quam illius loci non modo usus, sed etiam cogitatio delectat, Cic.: ipsā cogitatione suscepti muneris fatigor, Quint. – m.
    ————
    folg. indir. Fragesatz, occurrit cogitatio, qualis etc., Cic. Tusc. 1, 55: subit cogitatio animum, qui belli casus... sit, Liv. 42, 49, 4: numquam dimittere videtur cogitationem, cuius filius sit, Brut. bei Cic. ad Brut. 2, 3: mit folg. Acc. u. Infin., sedet illa cogitatio, quosdam fore, qui etc., Quint. 1, 7, 33: u. so m. folg. Acc. u. Infin. subit cogitatio animum od. alqm, Liv. 36, 20, 3. Sen. de brev. vit. 19, 3: u. bl. subit cogitatio, Liv. 25, 24, 14. – b) das Denken, der Gedanke = das Denken u. Sinnen, das Nachsinnen, Nachdenken, die Berechnung, Überlegung ( bei Cic. auch als Vermögen, Kraft = Denkvermögen, Denkkraft, bes. neben ratio, mens, consilium), absol., homo solus... particeps rationis et cogitationis, Cic.: inquieta cogitatio, unaufhörliches N., Cels.: c. tacita, Cic., fortuita, Quint.: male cohaerens cogitatio, Quint.: in cogitatione defixum esse, Cic.: ad patriam liberandam ferebatur omni cogitatione, Nep.: ad hanc causam non sine aliqua spe et cogitatione venerunt, Berechnung, Cic.: cogitationem in posterum diem differre, Suet.: cogitationem avertere a miseriis, Cic.: avertere alqm in universi belli cogitationem tali oratione, Liv.: cogitationem de alqa re suscipere, über etw. eine Überlegung anstellen, Caes. in Cic. ep.: Plur., haec contentio occupaverat cogitationes hominum, das N., die Aufmerksamkeit, Liv.: abicere cogitationes omnes suas in rem humilem abiectamque, Cic.: avertere co-
    ————
    gitationes hominum a foro certaminibusque ad domum curamque corporum nutriendorum, Liv.: omnes suas curas et cogitationes in eam (rem publicam) conferre, Cic.: ad id unum omnes cogitationes intendere, Liv.: omnes vigilias, curas, cogitationes in rei publicae salute defigere, Cic.: traducere cogitationes alcis ad voluptates, Cic. – m. obj. Genet.. ad reliquam cogitationem belli sese recepit, Caes.: Philippus totus in Persea versus cum eo cogitationes eius rei dies ac noctes agitabat, Liv.: so auch cogitationibus suis traditus, Sen. – m. folg. indir. Fragesatz, quaeris, ut suscipiam cogitationem (Überlegung anstelle), quidnam istis agendum putem, Cic. ad Att. 14, 20, 4. – 2) passiv, der Gedanke, die Vorstellung, quaero a vobis, num ullam cogitationem habuisse videantur ii, qui etc., Cic.: si hanc cogitationem homines habuissent, ut nemo se meliorem fore eo, qui optimus fuisset, arbitraretur, Quint. – bes. im Plur., intimae cogitationes, die innersten Empfindungen, Cic.: cogitationes stultae barbarorum, Hirt. b. G.: alcis malae cogitationes, Cic.: reticere cogitationes suas, Cic.: mandare litteris cogitationes suas, Cic.: discutere alcis tristes cogitationes, Cels.: posteriores enim cogitationes (ut aiunt) sapientiores solent esse (Übersetzung von: αἱ δεύτεραί πως φροντίδες σοφώτεραι), Cic. Phil. 12, 5. – II) insbes., das Denken, Sinnen auf etwas, das Vorhaben, 1) aktiv: accusationis c., Cic.:
    ————
    semper versari in rerum novarum cogitatione, Cic.: rerum novarum cogitatione abstinere, Tac. – 2) passiv, der Gedanke, das Vorhaben = der Entschluß, Plan, ipse maestus et magnae cogitationis manifestus, Tac.: vix a tam praecipite cogitatione revocatus, Suet.: minor cogitatio (Nebenplan) intervenit maiori (Hauptplan), Liv.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cogitatio

  • 4 cogitatio

    cōgĭtātĭo, ōnis, f. [cogito, i. e. co-agito; cf. Varr. L. L. 6, § 43; Cic. Off. 1, 6, 19; Paul. ex Fest. p. 66, 7 Müll.].
    I.
    Abstr., a thinking, considering, deliberating; thought, reflection, meditation (in good prose, and very freq.).
    1.
    Absol.:

    cogitatio in se ipsā vertitur,

    Cic. Off. 1, 44, 156:

    cogitatione aliquid complecti,

    Quint. 11, 2, 19:

    subitam et fortuitam orationem commentatio et cogitatio facile vincit,

    Cic. de Or. 1, 33, 150; cf. Quint. 10, 6, 1 sq.:

    speciem dei percipere cogitatione, non sensu,

    Cic. N. D. 1, 37, 105:

    cogitatione aliquid comprehendere,

    id. Tusc. 1, 22, 50; 4, 13, 29:

    cogitatio enim quamvis regionem potest amplecti,

    Auct. Her. 3, 19, 32:

    acerrima et attentissima,

    Cic. de Or. 3, 5, 17:

    tacita,

    Quint. 5, 7, 2; cf. id. 6, 1, 44:

    provisa et formata,

    id. 10, 7, 8:

    fortuita,

    id. 10, 3, 29:

    male cohaerentem,

    id. 10, 6, 6:

    simplices, magnas,

    Tac. G. 22. —
    2.
    With gen.:

    timoris praeteriti,

    Cic. Sest. 4, 11:

    cum officii, tum etiam periculi mei,

    id. Fam. 7, 3, 1; Curt. 7, 8, 4:

    suscepti muneris,

    Quint. 4, prooem. 7:

    cogitationem habere argenti, amoenitatum, etc.,

    Cic. Par. 1, 2, 10:

    illius loci,

    id. Att. 1, 11, 3:

    rerum,

    id. Fam. 5, 13, 5:

    petendi consulatūs,

    Vell. 2, 17, 2.—
    3.
    With rel.:

    quaeris ut suscipiam cogitationem, quidnam istis agendum putem,

    Cic. Att. 14, 20, 4:

    mihi... occurrit cogitatio, qualis animus in corpore sit, etc.,

    id. Tusc. 1, 22, 51: cujus sit filius, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 2, 3.—
    II.
    Meton.
    A.
    Concr., a thought, opinion, judgment; a resolution, design. plan, project:

    omnes meas curas cogitationesque in rem publicam conferebam,

    Cic. Off. 2, 1, 2; cf. id. Lael. 9, 32; Liv. 35, 28, 7:

    mandare litteris cogitationes suas,

    Cic. Tusc. 1, 3, 6:

    versantur in animo meo multae et graves cogitationes, etc.,

    id. Agr. 2, 2, 5; cf. Curt. 8, 3, 14:

    tacitae,

    Quint. 11, 2, 17; cf. id. 3, 8, 41:

    posteriores enim cogitationes (ut aiunt) sapientiores solent esse,

    Cic. Phil. 12, 2, 5 (transl. of Hai deuterai pôs phrontides sophôterai):

    ista cogitatio de triumpho,

    id. Att. 7, 3, 2:

    redit autem illa cogitatio, quosdam fore qui, etc.,

    Quint. 1, 7, 33: de his rebus rogo vos, ut cogitationem suscipiatis, Caes. ap. Cic. Att. 9, 7, C, 1; cf. Cic. Att. 14, 20, 4:

    cogitatione rerum novarum abstinere,

    Tac. H. 1, 7; cf. id. ib. 1, 23; 2, 74; id. A. 15, 54:

    vix a tam praecipiti cogitatione revocatus,

    Suet. Calig. 48.—
    B.
    In Cic. several times, thought as an intellectual power, the ability of thinking, power or faculty of thought, the reasoning power (cf.:

    vim cogitationis habere,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66):

    (homo) solus particeps rationis et cogitationis,

    id. Leg. 1, 7, 22; id. N. D. 3, 9, 21; 2, 7, 18; id. Verr. 2, 2, 54, § 134.

    Lewis & Short latin dictionary > cogitatio

  • 5 cōgitātiō

        cōgitātiō ōnis, f    [cogito], a thinking, considering, deliberating, thought, reflection, meditation, imagination: cogitatio in se ipsā vertitur: commentatio et cogitatio: acerrima et attentissima: simplices, magnas, Ta.: timoris praeteriti: occurrit cogitatio, qualis animus sit.—The faculty of thought, reasoning power: (homo) particeps cogitationis: esse ingenio et cogitatione nullā, of no intellectual force.—A thought, opinion, judgment, resolution, design, plan, project: omnes meas cogitationes in rem p. conferebam: mandare litteris cogitationes suas: multae et graves: sapientiores: saeva, Ta.: reliqua belli, i. e. plans for continuing the war, Cs.: minor intervenit maiori, L.
    * * *
    thinking, meditation, reflection; thought; intention; plan; opinion, reasoning

    Latin-English dictionary > cōgitātiō

  • 6 cogitatio

    cogitatio cogitatio, onis f мысль, помыслы.дума

    Латинско-русский словарь > cogitatio

  • 7 cogitatio

    cogitatio cogitatio, onis f размышление

    Латинско-русский словарь > cogitatio

  • 8 cogitatio

    cōgitātio, ōnis f. [ cogito I ]
    1) мышление, размышление, обдумывание, рассуждение
    cogitatione aliquid complecti (или percipere) C — охватить что-л. мыслью (т. е. постичь что-л.)
    c. rei alicujus C etc. — мысль (размышление) о чём-л.
    2) мысль, дума
    omnes suas cogitationes in aliquam rem conferre C — направить на что-л. все свои помыслы
    injicere alicui cogitationem de aliquā re C — внушить кому-л. что-л.
    suscipere cogitationem C — обдумать, поразмыслить
    3) намерение, план
    c. rerum novarum C, Tплан переворота
    animans particeps cogitationis C — живое существо, обладающее даром мышления

    Латинско-русский словарь > cogitatio

  • 9 cogitatio

    cogitatio, onis, f., thought.

    English-Latin new dictionary > cogitatio

  • 10 COGITATIO

    thought, judgment, cogitation - мышление, суждение, познание; состоит в совершенном исследовании истины.

    Латинские философские термины > COGITATIO

  • 11 cogitatio

    прил.

    Универсальный немецко-русский словарь > cogitatio

  • 12 cogitatio

    мысль, а) намерение, желание: cogitationis poenam nemo patitur (1. 18 D. 48, 19), sola cogit. furti faciendi non facit furem (1. 1 § 1 D. 47, 2);

    nocens, quod ad animi cogitat. (1. 22 § 4 D. 48, 10) hac mente et cogitat. esse, uti totum fundum velit possidere (1. 3 § 1 D. 41, 2. 1. 6 pr. C. l, 12);

    b) соображение, представление, память, cogit. futuri divortii (1. 12 D. 24, 1), facinorum suorum (1. 15 pr. D. 40, 9); (1. 2 D. 39, 6);

    mortis cogitatione perturbari (1. 8 C. 6, 22);

    c) вера, мнение: domini cogitatione possidere (1. 21 C. 6, 2).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > cogitatio

  • 13 cogitatio

    , onis f
      размышление

    Dictionary Latin-Russian new > cogitatio

  • 14 COGITATIO (THOUGHT, JUDGMENT, COGITATION)

    обдумывание, мышление, мысль, способность мышления, рассуждение; обдумывание состоит в совершенном исследовании истины.

    Латинский словарь средневековых философских терминов > COGITATIO (THOUGHT, JUDGMENT, COGITATION)

  • 15 Размышление

    - cogitatio; consideratio; deliberatio; meditatio; commentatio; mens;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Размышление

  • 16 subeo

    sub-eo, iī, itum, īre, I) unter oder unten in etw. gehen, -kommen, -treten, sich ducken, kriechen, sich schmiegen, tauchen, 1) eig.: a) übh.: α) mit Praepp.: subit oras hasta per imas clipei, Verg. – β) m. Dat.: dumis, Sil.: luco, Verg. – als Träger, ingenti feretro, Verg.: subtemen, quod subit stamini, Verg. – γ) m. Acc.: virgulta, aquam, Curt.: paludem, aquas, Ov.: laterbras, Ov.: cavum, Hor.: operta telluris, Verg. – inter annos XIV tectum non subisse, Caes.: u. so tecta, Quint.: u. Ov.: mucronem, dem Schwerte unterlaufen, Verg. (vgl. im Bilde, omnia tela intenta in patriam, Cic.). – als Träger, iugum, sich (als Gespann) unter das J. schmiegen, Plin. (vgl. im Bilde, iagum imperii rigidā cervice, Curt.): ebenso currum, Verg.: onus dorso gravius, Hor. (vgl. im Bilde, onus subire et perferre, Ggstz. horrere, Hor.): verbera saeva, Ov.: und (im Bilde) vel contumeliarum verbera, Cic. – δ) absol.: umeris subibo, will mich unterbücken, Verg.: ille astu subit, bückt sich mit List, Verg. – als Träger, aura, subito, hebe mich auf, trage mich, Ov. – b) im obszönen Sinne: α) m. Dat.: liquido deo, Prop. – β) m. Acc.: iuvenes, Iuven. – 2) übtr., sich einer Sache (wie einer Last) unterziehen, etw. (wie eine Last) auf sich nehmen, über sich ergehen lassen, sich gefallen lassen, quamvis carnificinam, Cic.: quemque casum, Cic.: subitum casum, Caes.: condiciones, Tac.: parem cum ceteris condicionem fortunae, Cic.: summae crudelitatis famam, Cic.: poterisne eius orationis subire invidiam? Cic.: pro amico periculum aut invidiam, Cic.: vim atque iniuriam, Cic.: inimicitias, Cic.: iudicium, sich dem G. stellen, Liv.: iudicium multitudinis imperitae, Cic.: labores, Cic.: postremo ipsam mortem, Lact.: mortem aequo od. iniquo animo, Lact.: molem curae sponte, Plin. pan.: odium alcis, Cic.: offensionem, Cic.: non modo offensas, verum etiam simultates pro alqo aequo animo, Plin. ep. (u. so quantas contentiones, quantas etiam offensas subierimus, Plin. ep.): aut periculosas inimicitias aut infamiam sempiternam, Cic.: infamiae maculam, Iustin.: civitatis onus, Liv.: dupli poenam, Cic.: legis poenam, Nep.: minus sermonis subissem, Cic.: sub. maximas rei publicae tempestates, Cic.: subeunda dimicatio (sc. capitis) totiens, quot coniurati superessent, Liv.: auspicum verba, Tac.: subeundus usus omnium, es müssen praktische Erfahrungen in allem gemacht werden, Cic. de or. 1, 157 Piderit (wo Friedrich subeundus visus hominum, man muß den Menschen unter die Augen treten): procellarum incerta subeuntur, Augustin. serm. 351, 12 extr.

    II) nahend herangehen, A) an einen Punkt herangehen, herankommen, heranrücken, nach oben = aufrücken, aufsteigen, emporsteigen, 1) eig.: a) übh.: α) m. Praepp.: sub falas, Plaut.: sub orbem solis, vor die Sonne treten (v. Monde), Liv. – in latebras, Ov.: in adversum, Liv.: in adversos montes, Liv. – ad montes, ad vallum, ad urbem, Liv. – aqua subit in caelum, Plin. – β) m. Dat.: muro, Verg.: portu Chaonio, Verg. – γ) mit Acc.: collem, Hirt. b.G.: muros, Liv.: Anxur impositum saxis, Hor.: medium orbem, sich nahen (v. der Nacht), Verg.: terram, hinter die Erde treten (v. Monde), Curt.: aqua subit altitudinem exortus sui, steigt hinan, Plin. – poet., eine Person angehen, precibus tonantem, Stat.: u. so subit illa minantem, Stat. – feindlich = angreifen, Herbesum, Verg. – δ) absol.: pone subit coniunx, hinter mir wandelt, Verg.: subit ipse meumque explet opus, Ov.: quae (aqua) subire potuerit, aufsteigen, Plin. – v. Gewächsen usw. = aufgehen, aufsprossen, ne subeant herbae, Verg.: altera barba subit, Mart. – b) nach und nach-, langsam-, unvermerkt herangehen, sich heranschleichen, sich einschleichen, α) m. Acc.: thalamos pudicos, Ov.: furtim lumina fessa (vom Schlafe), Ov. – β) absol.: acrius illa (puella) subit, Prop.: an subit (amor), Ov. – im guten Sinne, venae subeunt, zeigen sich weniger aufgeregt, Cels. – c) v. Gewässern = an od. unter einen Ort dicht herantreten, einen Ort bespülen, ubi maxime montes Crotonenses Trasumennus subit, Liv.: ea (litora) subit ac circumluit pelagus, Mela: subit tum ripam mare, Mela: hinc simul mare, quod Ciliciam subit, Curt.: radices eius (petrae) Indus amnis subit, Curt. – d) v. Örtl., sich erheben, quā vero ipsa (regio) subit ad Medos, Plin. 6, 115. – 2) übtr.: a) übh., unter etwas od. jmd. kommen, α) m. sub u. Akk.: omnes sententiae vorbaque omnia, quae sunt cuiusque generis maxime illustria, sub acumen stili subeant et succedant necesse est, Cic. de or. 1, 151. – β) mit Acc.: clarum subit Alba Latinum, kommt unter L. (= unter die Herrschaft des L.), Ov. – b) zu einer Tätigkeit herangehen, sich einer Sache unterziehen, etw. übernehmen, α) m. Acc.: invicem proelium, Liv. – β) (poet.) m. Infin.: tela pellere, Stat.: torquere carinam, Claud. – γ) absol.: velut imperio aut ratione per vices subeunt (elephanti), treten ein, lösen sich (im Angriff) ab, Plin. 8, 23. – c) v. Zuständen = jmd. überkommen, ankommen, überfallen, befallen, erfassen, ergreifen, beschleichen, α) m. Dat.: subeunt mihi fastidia cunctarum, Ov.: ne subeant animo taedia iusta tuo, Ov. – β) m. Acc.: sera paenitentia subiit regem, Curt.: subit me fragilitatis humanae miseratio, Plin. ep.: horror animum subit, quotiens recordor feralem introitum, Tac. – γ) m. folg. Infin., subit ira cadentem ulcisci patriam, Verg. Aen. 2, 575. – δ) absol., sich einstellen, eintreten, subeunt morbi tristisque senectus et labor, Verg. georg. 3, 67. – d) v. Gedanken usw. = jmd. überkommen, beschlei chen = einfallen, in den Sinn-, in die Gedanken kommen, α) m. Dat.: subeant animo Latmia saxa tuo, Ov.: subituram vobis aliquando germanitatis memoriam, Liv.: m. folg. Infin., quae quotiens spectas subeat tibi dicere forsan ›quam procul a nobis Naso sodalis abest‹! Ov. – β) m. Acc.: subit animum regis memoria oraculo editae sortis, Curt.: subibat animos Parmenionis quoque fortuna, Curt.: mentem patriae subiit pietatis imago, Verg.: mit folg. Acc. u. Infin., quo in tractatu subit mentem non fuisse tum auctoritatem maculoso marmori, Plin.: cogitatio animum subiit indignum esse etc., Liv.: subibat inter haec animum LXXX fratres suos eodem die ab Ocho trucidatos, Curt.: quosdam misera subit cogitatio laborasse ipsos in titulum sepulcri, Sen. – m. folg. ut u. Konj., subit me (beschleicht mich) cura, ut quae tibi dicantur te digna sint, Plin. hist. nat. praef. § 11. – m. folg. indir. Fragesatz, subit deinde cogitatio animum, qui belli casus, quam incertus fortunae eventus communisque Mars belli sit, Liv.: mentem subit, quo praemia facto pararis, Ov. – γ) absol.: personae subeunt, Quint.: subiit cari genitoris imago, Ov. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., subiret cogitatio iam illa momento horae arsura, Liv.: subiit recordatio (es drängt sich mir die E. auf) egisse me iuvenem aeque in quadruplici, Plin. ep.: subit hanc arcana profanā detexisse manu, Ov.: subit antiquitatem mirari, Plin. – m. folg. Fragesatz, quid sim fuerimque subit, Ov.

    B) unmittelbar nach jmd. od. etw. herangehen, an jmds. od. einer Sache Stelle treten, für jmd. od. etw. eintreten, jmd. ablösen, auf jmd. od. etw. folgen, 1) eig.: α) m. Dat.: primae legioni tertia, dexterae alae sinistra subiit, Liv. – β) m. Acc.: furcas subiere columnae, Ov. – 2) übtr.: α) m. in u. Akk.: fugere pudor verumque fidesque; in eorum subiere locum fraudes etc., Ov. – β) absol.: pulchra subit facies, Ov.: subiit argentea proles, Ov. – / Perf. subivit, Ov. fast. 1, 314. Stat. silv. 2, 1, 155. Apul. met. 4, 15: subivimus, Claud. imp. bei Tac. ann. 11, 24 Ritter (Halm u. Nipp. subiimus). Vgl. Georges Lexikon der lat. Wortformen S. 660.

    lateinisch-deutsches > subeo

  • 17 subeo

    sŭbĕo, īre, (ĭi, qqf. īvit), ĭtum - tr. et intr. -    - subivit, Ov. F. 1, 314; Stat. S. 2, 1, 155. [st1]1 [-] aller sous, entrer dans (un lieu couvert ou fermé), s'introduire, pénétrer dans.    - subire tectum, Caes.: entrer dans une maison.    - avec datif subire luco, Virg.: s'introduire dans un bois.    - subire portu, Virg.: entrer dans le port.    - subire muro, Virg.: venir sous les murailles.    - cum luna sub orbem solis subisset, Liv. 37, 4, 4: la lune étant venue sous le disque du soleil.    - ne subeunt herbae, Virg. G. 1, 180: pour que l'herbe ne vienne pas dessous.    - subire in nemoris latebras, Ov M. 4, 601: pénétrer dans les profondeurs du bois.    - subire jugum, Plin.: recevoir le joug.    - subire currum, Virg.: se laisser atteler.    - subire iniquum locum, Caes.: s'engager dans un terrain défavorable.    - subire limina, Virg. En. 8, 363: franchir un seuil.    - subire domos, Ov. M. 1, 121: entrer dans des maisons. --- cf. Hor. Ep. 1, 7, 33.    - subire paludem Tritoniacam, Ov. M. 15, 358: se plonger dans le lac Triton. [st1]2 [-] se mettre sous, porter (un fardeau), soutenir; se charger (d'un mal), se soumettre à, supporter, endurer, souffrir, subir, se charger de, entreprendre de.    - avec datif subire feretro, Virg. En. 6, 222: porter la civière sur ses épaules.    - verba sub acumen stili subeunt, Cic. de Or. 1, 151: les mots se présentent sous la pointe du stylet.    - aura, subito, Ov.: souffles des vents, portez-moi.    - subire crudelitatis famam, Cic.: subir une réputation d'homme cruel.    - subire judicium multitudinis, Cic.: se soumettre au jugement de la foule.    - inimicitiae sunt: subeantur, Cic.: nous avons des ennemis: [qu'ils soient supportés]= supportons-les.    - subire minus sermonis, Cic.: être moins en butte aux propos.    - subire injuriam, Cic. Prov. 41: supporter l'injustice.    - dupli poenam subire, Cic. Ofr. 3, 65: subir la peine du double.    - incesti poenas subire, Obseq 97 (35): subir les peines prévues pour inceste.    - subitam avertere curam, Lucr. 2, 363: détourner le faix du souci.    - subire odium, Cic.: encourir la haine. [st1]3 [-] s'approcher de, s'avancer vers, s'avancer devant, marcher à, aborder, attaquer, affronter, s'exposer à.    - subire ad hostes, Liv.: marcher à l'ennemi.    - subit Rhaetum, Virg.: il attaque Rhétus.    - subire mucronem, Virg.: se jeter au-devant de l'épée.    - ex inferiore loco subeuntes non intermittere, Caes. BG. 2, 25, 1: ne pas s'arrêter dans leur marche ascendante.    - testudine facta subeunt, Caes. BG. 7, 85, 5: faisant la tortue ils avancent.    - quamquam adscensus dificilis erat... subierunt, Liv. 27, 18, 13: malgré la difficulté de l'ascension..., ils avancèrent.    - in adversos montes subire, Liv. 41, 18. 11: gravir la pente des montagnes.    - subire ad hostes, Liv. 2, 31, 5: marcher à l'ennemi [qui est sur les hauteurs].    - subire ad montes, Liv. 1, 28, 7: s'approcher des montagnes.    - subire ad urbem, Liv. 31, 45, 4: marcher contre la ville [après avoir débarqué].    - cf. Liv. 34, 16, 2 ; 34, 46, 7 ; 39, 27, 10.    - avec datif subire auxilio, Virg.: courir au secours.    - subire muro, Virg. En. 7, 161: s'approcher du mur, arriver au pied du mur. --- cf. Virg. En. 9, 371.    - subire portu [dat.] Chaonio Virg. En. 3, 292: arriver au port de Chaonie.    - subire periculum, Cic.: affronter le danger.    - paratiores ad omnia pericula subeunda, Caes. BG. 1: mieux préparés à affronter tous les périls.    - subeundae sunt saepe pro re publica tempestates, Cic. Sest. 139: il faut souvent pour l'intérêt public affronter des tempêtes. [st1]4 [-] venir en remplacement, venir à la place de, venir immédiatement après, succéder à.    - [absol] Virg. G. 3, 67 ; Ov. M. 3, 648 ; 1, 114.    - avec datif dexterae altae sinistra subiit, Liv. 27, 2, 7: l'aile gauche vint remplacer l'aile droite. --- cf. Liv. 25, 37, 6.    - subire in locum alicujus rei, Ov. M. 1, 130: se substituer à qqch.    - pone subit conjux, Virg. En. 2: derrière moi vient ma femme.    - subiit argentea proles, Ov. M. 1: puis vint l'âge d'argent.    - cui deinde subibit Tullus, Virg.: il aura pour successeur Tullus.    - subire alicui in custodiam, Liv. 25: remplacer qqn pour la garde. [st1]5 [-] venir de dessous, pousser, croître, produire; monter, s'élever.    - subeant herbae, Virg.: pour que vienne l'herbe.    - subit barba, Mart.: la barbe pousse.    - subeunt dentes, Plin.: les dents percent.    - subibat mare, Curt. 9: la mer montait. [st1]6 [-] survenir, se présenter, arriver, venir à l'esprit, se présenter à la mémoire, s'offrir à l'imagination.    - subeunt morbi, Virg. G. 3: les maladies arrivent insensiblement.    - subiit deserta Creusa, Virg. En. 2, 562: à ma pensée s'offrit Créuse abandonnée.    - subiit genitoris imago, Virg. En. 2: l'image de mon père se présenta à mon esprit.    - cf. Virg. En. 11, 542 ; Quint. 11, 2, 17 ; Tac. An. 1, 13.    - subit avec inf. il vient à l'esprit de, on se prend à. --- Plin. 12, pr. 2 ; 25, 23.    - avec prop. inf. il vient à l'esprit que: Ov. M. 2, 755.    - cogitatio animum subiit + prop. inf. Liv. 36: on vint à penser que...    - quid sim, quid fuerimque subit, Ov. Tr. 3: je songe à ce que je suis, à ce que je fus. [st1]7 [-] venir à la dérobée, se glisser furtivement, s'insinuer; entrer dans le coeur, venir à l'esprit,    - timeo ne subeant animo taedia tuo, Ov. P. 4: je crains que tu ne connaisses des ennuis.    - subire thalamos, Ov. M. 3, 282: se glisser dans une couche.    - me subiit miseratio, Plin. Ep. 3: la compassion entra dans mon coeur.    - subit furtim lumina fessa sopor, Ov. H. 19, 56: le sommeil envahit furtivement ses yeux fatigués.
    * * *
    sŭbĕo, īre, (ĭi, qqf. īvit), ĭtum - tr. et intr. -    - subivit, Ov. F. 1, 314; Stat. S. 2, 1, 155. [st1]1 [-] aller sous, entrer dans (un lieu couvert ou fermé), s'introduire, pénétrer dans.    - subire tectum, Caes.: entrer dans une maison.    - avec datif subire luco, Virg.: s'introduire dans un bois.    - subire portu, Virg.: entrer dans le port.    - subire muro, Virg.: venir sous les murailles.    - cum luna sub orbem solis subisset, Liv. 37, 4, 4: la lune étant venue sous le disque du soleil.    - ne subeunt herbae, Virg. G. 1, 180: pour que l'herbe ne vienne pas dessous.    - subire in nemoris latebras, Ov M. 4, 601: pénétrer dans les profondeurs du bois.    - subire jugum, Plin.: recevoir le joug.    - subire currum, Virg.: se laisser atteler.    - subire iniquum locum, Caes.: s'engager dans un terrain défavorable.    - subire limina, Virg. En. 8, 363: franchir un seuil.    - subire domos, Ov. M. 1, 121: entrer dans des maisons. --- cf. Hor. Ep. 1, 7, 33.    - subire paludem Tritoniacam, Ov. M. 15, 358: se plonger dans le lac Triton. [st1]2 [-] se mettre sous, porter (un fardeau), soutenir; se charger (d'un mal), se soumettre à, supporter, endurer, souffrir, subir, se charger de, entreprendre de.    - avec datif subire feretro, Virg. En. 6, 222: porter la civière sur ses épaules.    - verba sub acumen stili subeunt, Cic. de Or. 1, 151: les mots se présentent sous la pointe du stylet.    - aura, subito, Ov.: souffles des vents, portez-moi.    - subire crudelitatis famam, Cic.: subir une réputation d'homme cruel.    - subire judicium multitudinis, Cic.: se soumettre au jugement de la foule.    - inimicitiae sunt: subeantur, Cic.: nous avons des ennemis: [qu'ils soient supportés]= supportons-les.    - subire minus sermonis, Cic.: être moins en butte aux propos.    - subire injuriam, Cic. Prov. 41: supporter l'injustice.    - dupli poenam subire, Cic. Ofr. 3, 65: subir la peine du double.    - incesti poenas subire, Obseq 97 (35): subir les peines prévues pour inceste.    - subitam avertere curam, Lucr. 2, 363: détourner le faix du souci.    - subire odium, Cic.: encourir la haine. [st1]3 [-] s'approcher de, s'avancer vers, s'avancer devant, marcher à, aborder, attaquer, affronter, s'exposer à.    - subire ad hostes, Liv.: marcher à l'ennemi.    - subit Rhaetum, Virg.: il attaque Rhétus.    - subire mucronem, Virg.: se jeter au-devant de l'épée.    - ex inferiore loco subeuntes non intermittere, Caes. BG. 2, 25, 1: ne pas s'arrêter dans leur marche ascendante.    - testudine facta subeunt, Caes. BG. 7, 85, 5: faisant la tortue ils avancent.    - quamquam adscensus dificilis erat... subierunt, Liv. 27, 18, 13: malgré la difficulté de l'ascension..., ils avancèrent.    - in adversos montes subire, Liv. 41, 18. 11: gravir la pente des montagnes.    - subire ad hostes, Liv. 2, 31, 5: marcher à l'ennemi [qui est sur les hauteurs].    - subire ad montes, Liv. 1, 28, 7: s'approcher des montagnes.    - subire ad urbem, Liv. 31, 45, 4: marcher contre la ville [après avoir débarqué].    - cf. Liv. 34, 16, 2 ; 34, 46, 7 ; 39, 27, 10.    - avec datif subire auxilio, Virg.: courir au secours.    - subire muro, Virg. En. 7, 161: s'approcher du mur, arriver au pied du mur. --- cf. Virg. En. 9, 371.    - subire portu [dat.] Chaonio Virg. En. 3, 292: arriver au port de Chaonie.    - subire periculum, Cic.: affronter le danger.    - paratiores ad omnia pericula subeunda, Caes. BG. 1: mieux préparés à affronter tous les périls.    - subeundae sunt saepe pro re publica tempestates, Cic. Sest. 139: il faut souvent pour l'intérêt public affronter des tempêtes. [st1]4 [-] venir en remplacement, venir à la place de, venir immédiatement après, succéder à.    - [absol] Virg. G. 3, 67 ; Ov. M. 3, 648 ; 1, 114.    - avec datif dexterae altae sinistra subiit, Liv. 27, 2, 7: l'aile gauche vint remplacer l'aile droite. --- cf. Liv. 25, 37, 6.    - subire in locum alicujus rei, Ov. M. 1, 130: se substituer à qqch.    - pone subit conjux, Virg. En. 2: derrière moi vient ma femme.    - subiit argentea proles, Ov. M. 1: puis vint l'âge d'argent.    - cui deinde subibit Tullus, Virg.: il aura pour successeur Tullus.    - subire alicui in custodiam, Liv. 25: remplacer qqn pour la garde. [st1]5 [-] venir de dessous, pousser, croître, produire; monter, s'élever.    - subeant herbae, Virg.: pour que vienne l'herbe.    - subit barba, Mart.: la barbe pousse.    - subeunt dentes, Plin.: les dents percent.    - subibat mare, Curt. 9: la mer montait. [st1]6 [-] survenir, se présenter, arriver, venir à l'esprit, se présenter à la mémoire, s'offrir à l'imagination.    - subeunt morbi, Virg. G. 3: les maladies arrivent insensiblement.    - subiit deserta Creusa, Virg. En. 2, 562: à ma pensée s'offrit Créuse abandonnée.    - subiit genitoris imago, Virg. En. 2: l'image de mon père se présenta à mon esprit.    - cf. Virg. En. 11, 542 ; Quint. 11, 2, 17 ; Tac. An. 1, 13.    - subit avec inf. il vient à l'esprit de, on se prend à. --- Plin. 12, pr. 2 ; 25, 23.    - avec prop. inf. il vient à l'esprit que: Ov. M. 2, 755.    - cogitatio animum subiit + prop. inf. Liv. 36: on vint à penser que...    - quid sim, quid fuerimque subit, Ov. Tr. 3: je songe à ce que je suis, à ce que je fus. [st1]7 [-] venir à la dérobée, se glisser furtivement, s'insinuer; entrer dans le coeur, venir à l'esprit,    - timeo ne subeant animo taedia tuo, Ov. P. 4: je crains que tu ne connaisses des ennuis.    - subire thalamos, Ov. M. 3, 282: se glisser dans une couche.    - me subiit miseratio, Plin. Ep. 3: la compassion entra dans mon coeur.    - subit furtim lumina fessa sopor, Ov. H. 19, 56: le sommeil envahit furtivement ses yeux fatigués.
    * * *
        Subeo, subis, subiui vel subii, subitum, penul. corr. subire. Entrer.
    \
        Qui intra annos quatuordecim tectum non subiissent. Caes. Qui n'avoyent entré en maison depuis, etc.
    \
        Subire portum. Plin. iunior. Entrer dedens le port.
    \
        Subire. Plin. Monter du bas en hault.
    \
        Subire vultum alicuius. Cic. Se presenter devant aucun.
    \
        Subire muro. Virgil. Monter en mont le mur.
    \
        Leones subiere currum. Virgil. Ont esté accouplez et attelez pour tirer au chariot.
    \
        Onus subire dorso. Horat. Porter sur son dos.
    \
        Humeris aliquem subire. Virgil. Porter quelqu'un sur ses espaules.
    \
        Subire aliquid. Plin. iunior. Prendre la charge de quelque chose, Entreprendre un affaire.
    \
        Pectus rude vix subit primos amores. Ouid. La personne qui n'a encore experimenté que c'est d'aimer, à grand peine peult soustenir et porter ses premieres amours.
    \
        Subire conditionem pacis. Caes. Recevoir la paix, S'accorder à faire paix, Se soubmettre à faire paix.
    \
        Subire deditionem. Caes. S'abbaisser ou se soubmettre et venir à composition et se rendre à son ennemi.
    \
        Iussa subire. Claudianus. Obeir, Se soubmettre à faire ce qui est commandé.
    \
        Labores subire. Cic. Prendre peine.
    \
        Nauigationem subire. Caes. Se mettre sur la mer.
    \
        Patronus has partes subit. Quintil. Entreprendre ceste charge.
    \
        Primae legioni tertia subiit. Liu. S'est mise en sa place.
    \
        Subire per vices. Plinius. Se mettre en la place l'un de l'autre par tour.
    \
        In quarum locum subierunt inquilinae, impietas, perfidia, impudicitia. Varro. Sont venues ou entrees en leur place.
    \
        In partes alicuius subire. Ouid. Faire l'office d'aucun, Faire ce qu'il debvoit faire.
    \
        Subire. Plin. iunior. Endurer, Souffrir.
    \
        Aleam subire. Columel. Se mettre à l'adventure et en danger.
    \
        Calamitatem subire. Cic. Tomber en un grand malheur et calamité ou adversité, Faire une grande perte.
    \
        Casum subire. Cic. Endurer quelque fortune, Porter.
    \
        Crimen subire cupiditatis regni. Liu. Encourir le blasme d'avoir voulu usurper le royaume.
    \
        Dolorem subire. Cic. Endurer, Porter, Soustenir.
    \
        Famam crudelitatis subire. Cic. Avoir bruit d'estre cruel.
    \
        Fortunam subire. Liu. Se mettre à l'adventure.
    \
        Incommoda subire. Cic. Recevoir dommage.
    \
        Infamiam sempiternam subire. Cic. Estre diffamé à jamais.
    \
        Iudicium imperitae multitudinis subire. Cic. Se mettre, ou tomber au jugement de, etc.
    \
        Leges subire. Stat. Recevoir loix, Se soubmettre et obeir.
    \
        Nomen exulis subire. Cicero. Estre banni, Venir à avoir le nom de banni.
    \
        Notam turpitudinis subire. Cic. Estre noté de quelque meschanceté.
    \
        Odium alicuius subire. Cic. Se mettre en la haine d'aucun.
    \
        Periculum subire. Cic. Se mettre en danger.
    \
        Poenam subire. Cic. Estre puni, Porter une punition.
    \
        Sermonem subire. Cic. Faire parler de soy.
    \
        Supplicia subire. Cic. Estre puni.
    \
        Tela subire. Cic. Recevoir coups de dards.
    \
        Tempestatem inuidiae subire. Cic. Se mettre en haine.
    \
        Tempestates subire. Caesar. Se mettre en dangers.
    \
        Quibus si paruissem, tristitiam illorum temporum non subiissem. Cic. Je n'eusse pas eu la tristesse que j'eu en ce temps là.
    \
        Turpitudinem subire, siue turpitudines. Cic. Endurer, Encourir une infamie.
    \
        Verbera subire. Plin. Endurer d'estre batu.
    \
        Vim subire, atque inuiriam malui, quam aut a vestris sanctissimis mentibus dissidere, aut de meo statu declinare. Cic. J'ay mieulx aimé me mettre en danger d'estre tué, que de, etc.
    \
        Vituperationem subire. Cic. Estre blasmé et repris.
    \
        Ne subeant herbae. Virgil. Surcroissent, Montent et croissent.
    \
        Subeunt morbi. Virgil. Maladies surviennent.
    \
        Senecta subiens. Sil. Survenant.
    \
        Sopor subit fessa lumina. Ouid. Le sommeil entre secretement dedens mes yeulx lassez de veiller.
    \
        Taedia subeunt animo. Ouid. Je me fasche et ennuye.
    \
        Subit religio animos. Plin. Il leur vient un scrupule.
    \
        Subit animum timor, ne, etc. Liu. On craint que, etc.
    \
        Interdum spes animum subibat, deflagrare iras vestras posse. Liu. J'esperoye que, etc.
    \
        Subeunt in hac reputatione Delphica oracula. Plinius. Nous viennent en memoire.
    \
        Cogitationi nostrae nunquam subiit. Curtius. Il ne nous souveint jamais d'y penser.
    \
        Me fragilitatis humanae miseratio subit. Plin. iunior. J'ay pitié et compassion de la fragilité humaine.
    \
        Subiit regem verecundia. Curt. Il ha eu honte.
    \
        Imago viri pugnantis me subit. Ouid. Il me semble que je voy mon mari combatant.
    \
        Subit antiquitatem mirari. Plin. Il me vient en memoire de, etc.
    \
        Subit recordatio. Plin. iunior. Il me souvient.
    \
        Subit cogitatio. Plin. Il me vient en pensee.
    \
        Subiit cogitatio animum. Liuius. Je me suis prins à penser, Je me suis appensé.
    \
        Subit animum. Liu. Il me souvient.
    \
        Et subit affectu nunc mihi quicquid abest. Ouid. Me vient en affection, Je desire tout ce, etc.
    \
        AEneae mucronem subiit Lausus. Virgil. Il se lancea et mist dessoubs l'espee d'Eneas desja haulcee pour frapper, et sousteint le coup de son bouclier.
    \
        Subire aliquem. Valer. Flac. Assaillir aucun.
    \
        Fallendus est iudex, et variis artibus subeundus. Quintil. Il le fault gaigner par petits moyens, sans qu'il s'en appercoive.
    \
        Auxilio subire alicui. Virgil. Venir à l'aide.
    \
        Loquentem subire. Claud. Respondre à celuy qui a parlé.

    Dictionarium latinogallicum > subeo

  • 18 subeo

    sub-eo, iī, itum, īre, I) unter oder unten in etw. gehen, -kommen, -treten, sich ducken, kriechen, sich schmiegen, tauchen, 1) eig.: a) übh.: α) mit Praepp.: subit oras hasta per imas clipei, Verg. – β) m. Dat.: dumis, Sil.: luco, Verg. – als Träger, ingenti feretro, Verg.: subtemen, quod subit stamini, Verg. – γ) m. Acc.: virgulta, aquam, Curt.: paludem, aquas, Ov.: laterbras, Ov.: cavum, Hor.: operta telluris, Verg. – inter annos XIV tectum non subisse, Caes.: u. so tecta, Quint.: u. Ov.: mucronem, dem Schwerte unterlaufen, Verg. (vgl. im Bilde, omnia tela intenta in patriam, Cic.). – als Träger, iugum, sich (als Gespann) unter das J. schmiegen, Plin. (vgl. im Bilde, iagum imperii rigidā cervice, Curt.): ebenso currum, Verg.: onus dorso gravius, Hor. (vgl. im Bilde, onus subire et perferre, Ggstz. horrere, Hor.): verbera saeva, Ov.: und (im Bilde) vel contumeliarum verbera, Cic. – δ) absol.: umeris subibo, will mich unterbücken, Verg.: ille astu subit, bückt sich mit List, Verg. – als Träger, aura, subito, hebe mich auf, trage mich, Ov. – b) im obszönen Sinne: α) m. Dat.: liquido deo, Prop. – β) m. Acc.: iuvenes, Iuven. – 2) übtr., sich einer Sache (wie einer Last) unterziehen, etw. (wie eine Last) auf sich nehmen, über sich ergehen lassen, sich gefallen lassen, quamvis carnificinam, Cic.: quemque casum, Cic.: subitum casum,
    ————
    Caes.: condiciones, Tac.: parem cum ceteris condicionem fortunae, Cic.: summae crudelitatis famam, Cic.: poterisne eius orationis subire invidiam? Cic.: pro amico periculum aut invidiam, Cic.: vim atque iniuriam, Cic.: inimicitias, Cic.: iudicium, sich dem G. stellen, Liv.: iudicium multitudinis imperitae, Cic.: labores, Cic.: postremo ipsam mortem, Lact.: mortem aequo od. iniquo animo, Lact.: molem curae sponte, Plin. pan.: odium alcis, Cic.: offensionem, Cic.: non modo offensas, verum etiam simultates pro alqo aequo animo, Plin. ep. (u. so quantas contentiones, quantas etiam offensas subierimus, Plin. ep.): aut periculosas inimicitias aut infamiam sempiternam, Cic.: infamiae maculam, Iustin.: civitatis onus, Liv.: dupli poenam, Cic.: legis poenam, Nep.: minus sermonis subissem, Cic.: sub. maximas rei publicae tempestates, Cic.: subeunda dimicatio (sc. capitis) totiens, quot coniurati superessent, Liv.: auspicum verba, Tac.: subeundus usus omnium, es müssen praktische Erfahrungen in allem gemacht werden, Cic. de or. 1, 157 Piderit (wo Friedrich subeundus visus hominum, man muß den Menschen unter die Augen treten): procellarum incerta subeuntur, Augustin. serm. 351, 12 extr.
    II) nahend herangehen, A) an einen Punkt herangehen, herankommen, heranrücken, nach oben = aufrücken, aufsteigen, emporsteigen, 1) eig.: a)
    ————
    übh.: α) m. Praepp.: sub falas, Plaut.: sub orbem solis, vor die Sonne treten (v. Monde), Liv. – in latebras, Ov.: in adversum, Liv.: in adversos montes, Liv. – ad montes, ad vallum, ad urbem, Liv. – aqua subit in caelum, Plin. – β) m. Dat.: muro, Verg.: portu Chaonio, Verg. – γ) mit Acc.: collem, Hirt. b.G.: muros, Liv.: Anxur impositum saxis, Hor.: medium orbem, sich nahen (v. der Nacht), Verg.: terram, hinter die Erde treten (v. Monde), Curt.: aqua subit altitudinem exortus sui, steigt hinan, Plin. – poet., eine Person angehen, precibus tonantem, Stat.: u. so subit illa minantem, Stat. – feindlich = angreifen, Herbesum, Verg. – δ) absol.: pone subit coniunx, hinter mir wandelt, Verg.: subit ipse meumque explet opus, Ov.: quae (aqua) subire potuerit, aufsteigen, Plin. – v. Gewächsen usw. = aufgehen, aufsprossen, ne subeant herbae, Verg.: altera barba subit, Mart. – b) nach und nach-, langsam-, unvermerkt herangehen, sich heranschleichen, sich einschleichen, α) m. Acc.: thalamos pudicos, Ov.: furtim lumina fessa (vom Schlafe), Ov. – β) absol.: acrius illa (puella) subit, Prop.: an subit (amor), Ov. – im guten Sinne, venae subeunt, zeigen sich weniger aufgeregt, Cels. – c) v. Gewässern = an od. unter einen Ort dicht herantreten, einen Ort bespülen, ubi maxime montes Crotonenses Trasumennus subit, Liv.: ea (litora) subit ac circumluit pelagus, Mela: subit tum
    ————
    ripam mare, Mela: hinc simul mare, quod Ciliciam subit, Curt.: radices eius (petrae) Indus amnis subit, Curt. – d) v. Örtl., sich erheben, quā vero ipsa (regio) subit ad Medos, Plin. 6, 115. – 2) übtr.: a) übh., unter etwas od. jmd. kommen, α) m. sub u. Akk.: omnes sententiae vorbaque omnia, quae sunt cuiusque generis maxime illustria, sub acumen stili subeant et succedant necesse est, Cic. de or. 1, 151. – β) mit Acc.: clarum subit Alba Latinum, kommt unter L. (= unter die Herrschaft des L.), Ov. – b) zu einer Tätigkeit herangehen, sich einer Sache unterziehen, etw. übernehmen, α) m. Acc.: invicem proelium, Liv. – β) (poet.) m. Infin.: tela pellere, Stat.: torquere carinam, Claud. – γ) absol.: velut imperio aut ratione per vices subeunt (elephanti), treten ein, lösen sich (im Angriff) ab, Plin. 8, 23. – c) v. Zuständen = jmd. überkommen, ankommen, überfallen, befallen, erfassen, ergreifen, beschleichen, α) m. Dat.: subeunt mihi fastidia cunctarum, Ov.: ne subeant animo taedia iusta tuo, Ov. – β) m. Acc.: sera paenitentia subiit regem, Curt.: subit me fragilitatis humanae miseratio, Plin. ep.: horror animum subit, quotiens recordor feralem introitum, Tac. – γ) m. folg. Infin., subit ira cadentem ulcisci patriam, Verg. Aen. 2, 575. – δ) absol., sich einstellen, eintreten, subeunt morbi tristisque senectus et labor, Verg. georg. 3, 67. – d) v. Gedanken usw. = jmd. überkommen, beschlei-
    ————
    chen = einfallen, in den Sinn-, in die Gedanken kommen, α) m. Dat.: subeant animo Latmia saxa tuo, Ov.: subituram vobis aliquando germanitatis memoriam, Liv.: m. folg. Infin., quae quotiens spectas subeat tibi dicere forsan ›quam procul a nobis Naso sodalis abest‹! Ov. – β) m. Acc.: subit animum regis memoria oraculo editae sortis, Curt.: subibat animos Parmenionis quoque fortuna, Curt.: mentem patriae subiit pietatis imago, Verg.: mit folg. Acc. u. Infin., quo in tractatu subit mentem non fuisse tum auctoritatem maculoso marmori, Plin.: cogitatio animum subiit indignum esse etc., Liv.: subibat inter haec animum LXXX fratres suos eodem die ab Ocho trucidatos, Curt.: quosdam misera subit cogitatio laborasse ipsos in titulum sepulcri, Sen. – m. folg. ut u. Konj., subit me (beschleicht mich) cura, ut quae tibi dicantur te digna sint, Plin. hist. nat. praef. § 11. – m. folg. indir. Fragesatz, subit deinde cogitatio animum, qui belli casus, quam incertus fortunae eventus communisque Mars belli sit, Liv.: mentem subit, quo praemia facto pararis, Ov. – γ) absol.: personae subeunt, Quint.: subiit cari genitoris imago, Ov. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., subiret cogitatio iam illa momento horae arsura, Liv.: subiit recordatio (es drängt sich mir die E. auf) egisse me iuvenem aeque in quadruplici, Plin. ep.: subit hanc arcana profanā detexisse manu, Ov.: subit antiquitatem mirari, Plin. – m. folg.
    ————
    Fragesatz, quid sim fuerimque subit, Ov.
    B) unmittelbar nach jmd. od. etw. herangehen, an jmds. od. einer Sache Stelle treten, für jmd. od. etw. eintreten, jmd. ablösen, auf jmd. od. etw. folgen, 1) eig.: α) m. Dat.: primae legioni tertia, dexterae alae sinistra subiit, Liv. – β) m. Acc.: furcas subiere columnae, Ov. – 2) übtr.: α) m. in u. Akk.: fugere pudor verumque fidesque; in eorum subiere locum fraudes etc., Ov. – β) absol.: pulchra subit facies, Ov.: subiit argentea proles, Ov. – Perf. subivit, Ov. fast. 1, 314. Stat. silv. 2, 1, 155. Apul. met. 4, 15: subivimus, Claud. imp. bei Tac. ann. 11, 24 Ritter (Halm u. Nipp. subiimus). Vgl. Georges Lexikon der lat. Wortformen S. 660.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > subeo

  • 19 cura

    cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB. alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines sereret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. libertatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine angelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare posset, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.: essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.

    2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e) die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.

    3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung (das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.

    II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. amTage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere, curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe levarem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.

    2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – / Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 12. p. 285.

    lateinisch-deutsches > cura

  • 20 anschauen

    anschauen, s. ansehen, betrachten. – anschaulich, aspectabilis. qui, quae, quod sub aspectum venit od. sub oculos cadit (sichtbar). – perspicuus, dilucidus (hell, deutlich = begreiflich). – illustris (lichtvoll, einleuchtend, Ggstz. occultus). – a. hervortreten, exstare atque eminere: a. werden, sub oculos cadere; sub aspectum venire: etw. a. machen (ein a. Bild von etw. geben), s. veranschaulichen. – Anschaulichkeit, perspicuitas. Anschauung, die, contemplatio (Betrachtung). – cogitatio animo informata, im Zshg. bl. cogitatio (die Ansicht, der Begriff, den man sich von etw. gebildet hat). – ratio (die auf Vernunftgründen beruhende Meinung, Ansicht, Lehre, z. B. des Dichters, Philosophen). – zur A. bringen, s. veranschaulichen: zur sinnlichen A. bringen, ante oculos ponere; sensibus et oculis subicere. Anschauungsvermögen, (animi) perceptio. – wir besitzen ein A., visa nos pellunt.

    deutsch-lateinisches > anschauen

См. также в других словарях:

  • Sua cuique quum sit animi cogitatio… — См. На вкус и на цвет мастера нет …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Jürgen Moltmann — (né le 8 avril 1926 à Hambourg) est l’un des plus importants théologiens réformés allemands du XXe siècle. Sommaire 1 Biographie 1.1 Jeunesse 1.2 La Seconde Guerre mondiale …   Wikipédia en Français

  • Thomas d'Aquin — Pour les articles homonymes, voir Saint Thomas, Aquin et Saint Thomas d Aquin. Thomas d Aquin Théologien et philosophe occidental Théologie et philosophie médiévale …   Wikipédia en Français

  • Christologie basse — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

  • Christologie haute — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

  • Christologies Pré-chalcédoniennes — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

  • Christologies pre-chalcedoniennes — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

  • Christologies pré-chalcédoniennes — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

  • Christologique — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

  • Controverse christologique — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

  • Deux natures du Christ — Christologie La christologie est la discipline de la théologie dogmatique qui étudie la personne et les paroles de Jésus Christ, réfléchit sur la confession de foi chrétienne relative à Jésus Christ, à partir notamment de la signification et de l …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»