care

consultō, adv., v. consulo, P. a. fin.

consulto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [consulo].

In gen. (class.).

With acc.:

quid illaec illic in consilio duae secreto consultant?

Plaut. Bacch. 5, 2, 38:

ad haec consultanda procurandaque,

Liv. 1, 21, 1:

ad eam rem consultandam,

id. 1, 55, 6; 28, 26, 1; 5, 25, 8 al.:

cum in senatu res major quaepiam consultata est,

Gell. 1, 23, 5.—

With a rel.-clause:

anquirunt aut consultant, conducat id necne de quo deliberant,

Cic. Off. 1, 3, 9; so with utrum, an, etc., id. Att. 16, 8, 2:

quid in illis statuamus consultare,

Sall. C. 52, 3:

decemviri consultant quid opus facto sit,

Liv. 3, 38, 4; 4, 31, 8; 6, 19, 4; 36, 8, 6 al.—

With de or super, in, etc.:

deliberare et consultare de officio,

Cic. Off. 3, 2, 7;

de summā rerum,

Liv. 10, 25, 11; Suet. Ner. 2 al.:

de exitu fortunarum suarum consultabant,

Caes. B. G. 7, 77:

de bello,

id. ib. 5, 53; id. B. C. 1, 71:

de rebus dubiis,

Sall. C. 51, 1; Liv. 22, 53, 4; 23, 25, 4; 36, 14, 6;

44, 35, 6: consultandum super re magnā et atroci,

Tac. A. 2, 28 fin.:

in medium,

Sall. H. 4, 12 Dietsch; Tac. H. 2, 37:

in commune,

Plin. Ep. 6, 16, 15:

propter ipsam rem, de quā sententiae rogantur, consultabitur,

Quint. 3, 8, 18.—

Absol.: [p. 443] male corde consultare, to meditate evil in the heart, Plaut. Truc. 2, 1, 15:

nimium consultas diu,

id. Curc. 1, 3, 51:

si ex re consultas tuā,

for your own good, id. As. 3, 1, 35; Sall. H. 4, 12; Liv. 2, 4, 3; 2, 57, 2; 9, 3, 1; 24, 22, 10; Quint. 3, 8, 15; 3, 8, 37; Suet. Ner. 15 al.—

Transf., of language used in counsel:

pars deliberativa de tempore futuro consultat, quaerit etiam de praeterito,

Quint. 3, 8, 6.—

Esp.: consultare alicui, to take care of one, have a care for (rare):

delecti (sc. Patres) reipublicae consultabant,

Sall. C. 6, 6; Aur. Vict. Caes. 15 fin. —

Meton., to take a resolution, resolve: Phron. Abi, abi. Strab. Consultavi istuc mihi,. Plaut. Truc. 5, 50 Weise ( loc. corrupt.; alii aliter).—

Consultare aliquem, to consult one, to go to for counsel, to ask counsel of, etc. (rare):

quid me consultas, quid agas?

Plaut. Mil. 4, 3, 4; cf.:

senes ab domo ad consultandum arcessunt,

Liv. 9, 9, 12:

me (amantes),

Tib. 1, 4, 78:

aves,

Plin. Pan. 76, 7:

astrologos,

Tert. Apol. 35. In this sense also in the form consultor, āri, 1, v. dep. a., Tert. adv. Herm. 18, acc. to Isa. 40, 14 (in Heb. the Niph.).—P. a. as subst.

consultātum, i, n., a resolution, decision, = consultum ( poet. and late Lat.) senatus consultata, Sil. 6, 455:

Christi,

Tert. Pudic. 18.—

consultantes, ium, m., they who seek advice; of a lawyer, etc., clients, Liv. Epit. 54;

of an oracle,

Plin. 32, 2, 8, § 17.

consultō, adv., v. consulo, P. a. fin.

consulto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [consulo].

In gen. (class.).

With acc.:

quid illaec illic in consilio duae secreto consultant?

Plaut. Bacch. 5, 2, 38:

ad haec consultanda procurandaque,

Liv. 1, 21, 1:

ad eam rem consultandam,

id. 1, 55, 6; 28, 26, 1; 5, 25, 8 al.:

cum in senatu res major quaepiam consultata est,

Gell. 1, 23, 5.—

With a rel.-clause:

anquirunt aut consultant, conducat id necne de quo deliberant,

Cic. Off. 1, 3, 9; so with utrum, an, etc., id. Att. 16, 8, 2:

quid in illis statuamus consultare,

Sall. C. 52, 3:

decemviri consultant quid opus facto sit,

Liv. 3, 38, 4; 4, 31, 8; 6, 19, 4; 36, 8, 6 al.—

With de or super, in, etc.:

deliberare et consultare de officio,

Cic. Off. 3, 2, 7;

de summā rerum,

Liv. 10, 25, 11; Suet. Ner. 2 al.:

de exitu fortunarum suarum consultabant,

Caes. B. G. 7, 77:

de bello,

id. ib. 5, 53; id. B. C. 1, 71:

de rebus dubiis,

Sall. C. 51, 1; Liv. 22, 53, 4; 23, 25, 4; 36, 14, 6;

44, 35, 6: consultandum super re magnā et atroci,

Tac. A. 2, 28 fin.:

in medium,

Sall. H. 4, 12 Dietsch; Tac. H. 2, 37:

in commune,

Plin. Ep. 6, 16, 15:

propter ipsam rem, de quā sententiae rogantur, consultabitur,

Quint. 3, 8, 18.—

Absol.: [p. 443] male corde consultare, to meditate evil in the heart, Plaut. Truc. 2, 1, 15:

nimium consultas diu,

id. Curc. 1, 3, 51:

si ex re consultas tuā,

for your own good, id. As. 3, 1, 35; Sall. H. 4, 12; Liv. 2, 4, 3; 2, 57, 2; 9, 3, 1; 24, 22, 10; Quint. 3, 8, 15; 3, 8, 37; Suet. Ner. 15 al.—

Transf., of language used in counsel:

pars deliberativa de tempore futuro consultat, quaerit etiam de praeterito,

Quint. 3, 8, 6.—

Esp.: consultare alicui, to take care of one, have a care for (rare):

delecti (sc. Patres) reipublicae consultabant,

Sall. C. 6, 6; Aur. Vict. Caes. 15 fin. —

Meton., to take a resolution, resolve: Phron. Abi, abi. Strab. Consultavi istuc mihi,. Plaut. Truc. 5, 50 Weise ( loc. corrupt.; alii aliter).—

Consultare aliquem, to consult one, to go to for counsel, to ask counsel of, etc. (rare):

quid me consultas, quid agas?

Plaut. Mil. 4, 3, 4; cf.:

senes ab domo ad consultandum arcessunt,

Liv. 9, 9, 12:

me (amantes),

Tib. 1, 4, 78:

aves,

Plin. Pan. 76, 7:

astrologos,

Tert. Apol. 35. In this sense also in the form consultor, āri, 1, v. dep. a., Tert. adv. Herm. 18, acc. to Isa. 40, 14 (in Heb. the Niph.).—P. a. as subst.

consultātum, i, n., a resolution, decision, = consultum ( poet. and late Lat.) senatus consultata, Sil. 6, 455:

Christi,

Tert. Pudic. 18.—

consultantes, ium, m., they who seek advice; of a lawyer, etc., clients, Liv. Epit. 54;

of an oracle,

Plin. 32, 2, 8, § 17.

cultūra, ae, f. [1. colo].

A cultivating, care, cultivation:

agri,

Varr. R. R. 2, praef. § 4; Cic. Sen. 15, 54; Suet. Aug. 42 al.:

agelli,

Lucr. 5, 1366; cf. Cic. Agr. 2, 30, 83; 2, 35, 94; id. Fl. 29, 71, and agricultura:

vitis,

id. Fin. 5, 14, 39.—In plur.:

agri culturas docuit usus,

Lucr. 5, 1447.—

Absol., agriculture, tillage, husbandry, in the broadest sense (cf. agricola), Varr. R. R. 1, 18; 1, 7; Quint. 10, 2, 2; Hor. C. 3, 24, 14.—In plur., of the several parts of husbandry, Col. 11, 1, 30; 11, 2, 3.—

Trop.

Care, culture, cultivation:

cultura animi philosophia est,

Cic. Tusc. 2, 5, 13 (v. the figure in connection); so absol.:

culturae patientem commodare aurem,

Hor. Ep. 1, 1, 40.—

An honoring:

potentis amici,

i. e. a courting, flattering, Hor. Ep. 1, 18, 86.—

Of religious worship (late Lat.):

Dei,

Lact. 5, 7 al.; Tert. Apol. 21.; Lampr. Heliog. 3 fin.

cultus, a, um, Part. and P. a., from 1. colo.

cultus, ūs, m. [1. colo].

Prop., a laboring at, labor, care, cultivation, culture (rare):

quod est tam asperum saxetum, in quo agricolarum cultus non elaboret?

Cic. Agr. 2, 25, 66:

agricolae,

id. Leg. 1, 1, 1:

agrorum,

Liv. 4, 12, 7; Quint. prooem. § 26; cf. id. 8, 3, 75:

(oves) neque sustentari neque ullum fructum edere ex se sine cultu hominum et curatione possent,

Cic. N. D. 2, 63, 158; cf.:

cultus et curatio corporis,

id. ib. 1, 34, 94:

omnis cultus fructusque Cereris in iis locis interisse,

id. Verr. 2, 4, 51, § 114.—

Trop.

In gen. (also rare), training, education, culture:

malo cultu corruptus,

Cic. Part. Or. 26, 91:

animi,

mental discipline, id. Fin. 5, 19, 54; cf.:

recti cultus pectora roborant,

Hor. C. 4, 4, 34; id. Ep. 2, 2, 123:

litterarum,

Just. 9, 8, 18; Gell. 14, 6, 1:

quos (barbaros reges) nulla eruditio, nullus litterarum cultus imbuerat,

Sen. Ira, 3, 17, 1:

quid tam dignum cultu atque labore ducamus (sc. quam vocem)?

Quint. 2, 16, 17.—

In partic.

An honoring, reverence, adoration, veneration:

philosophia nos primum ad deorum cultum erudivit,

Cic. Tusc. 1, 26, 64; id. Inv. 2, 53, 161; Ov. M. 2, 425:

exquisitus religionis cultus,

Val. Max. 5, 2, 1; 4, 4, 4.— In plur.:

justis ac piis,

Lact. 4, 3:

de adventu regis et cultu sui,

Tac. A. 2, 58.— Far more freq. and class. in prose and poetry,

Care directed to the refinement of life (opp. to a state of nature), i. e. arrangements for living, style, manner of life, culture, cultivation, elegance, polish, civilization, refinement, etc.:

homines a ferā agrestique vitā ad humanum cultum civilemque deducere,

Cic. de Or. 1, 8, 33; cf.: eadem mediocritas ad omnem usum cultumque vitae transferenda est. id. Off. 1, 39, 140: [p. 489] (Belgae) a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, Caes. B. G. 1, 1; cf. id. ib. 1, 31; Verg. A. 5, 730; and in plur.:

cultusque artesque virorum,

Ov. M. 7, 58:

liberalis,

Liv. 45, 28, 11:

humilis,

id. 1, 39, 3:

agrestis et rusticus,

id. 7, 4, 6; cf.

feri,

Hor. C. 1, 10, 2:

multas (artes) ad animorum corporumque cultum... invexit,

Liv. 39, 8, 3:

regio victu atque cultu aetatem agere,

Sall. C. 37, 6;

so with victus,

Cic. Fam. 9, 3, 1; Caes. B. G. 6, 24; Nep. Alcib. 11, 4 al.; cf. of improvement, cultivation of mind:

animi cultus ille erat ei quasi quidam humanitatis cibus,

Cic. Fin. 5, 19, 54:

non mores patrios solum, sed etiam cultum vestitumque mutavit,

Nep. Paus. 3, 1. —In a bad sense, luxury, voluptuousness, wantonness:

libido stupri, ganeae ceterique cultūs non minor incesserat,

sensual indulgences, Sall. C. 13, 3; cf.:

cultus ac desidia imperatoris,

Liv. 29, 21, 13.—

Transf., of ornaments of style:

in verbis effusiorem, ut ipsi vocant, cultum adfectaverunt,

Quint. 3, 8, 58; so id. 2, 5, 23; 10, 1, 124 al.—

Style of dress, external appearance, clothing, dress, garb, apparel, attire; esp. ornament, decoration, splendid dress, splendor (so most freq.):

aequato omnium cultu,

Liv. 34, 4, 12:

pastoralis,

Vell. 1, 2:

quam maxime miserabilis,

Sall. J. 33, 1; Tert. Hab. Mul. 3:

regius,

Nep. Dat. 3, 1:

militaris,

Liv. 29, 19, 11:

incinctus Gabino cultu,

id. 10, 7, 3:

justo mundior,

id. 8, 15, 7:

amoenior,

id. 4, 44, 11 et saep.; Vell. 2, 40; Quint. 8, prooem. § 20; Suet. Caes. 44 et saep.; Hor. C. 1, 8, 16; 4, 9, 15; Ov. M. 3, 609 et saep.

cūrātĭo, ōnis, f. [curo], a taking care of something, administration, oversight, care, management, charge (rare but class.).

In gen.:

me sinas curare ancillas, quae mea est curatio,

Plaut. Cas. 2, 3, 45; cf. id. Poen. 1, 2, 144:

cultus et curatio corporis,

Cic. N. D. 1, 34, 94; cf. id. ib. 2, 63, 158:

curatio et administratio rerum,

id. ib. 1, 1, 2:

corporum,

Liv. 25, 38:

frumenti,

Cic. Att. 15, 11, 1:

vini,

Col. 12, 25, 4: quid tibi hanc curatiost rem? (for hujus rei; cf. aditio) why does this trouble you? Plaut. Am. 1, 3, 21; cf.:

quid tibi, malum, me, aut quid ego agam, curatio'st?

id. Most. 1, 1, 33.—

In partic., t. t.

In political lang., management of state affairs, administration, charge, office, etc., Cic. Verr. 2, 2, 51, § 126; id. Rab. Post. 10, 28; Liv. 4, 12, 8; 4, 13, 8; 2, 27, 6.—

In the jurists, guardianship, trusteeship: qui in curatione sunt, i. e. words, Gai Inst. 1, 199; Dig. 27, 1, 30; 27, 10, 4 et saep.—

In medic., healing, cure (very freq.), Cic. Off. 1, 24, 83; id. Div. 2, 59, 123; id. Tusc. 4, 28, 61; id. Fin. 4, 24, 65; Liv. 2, 20, 9; 42, 18; Plin. 22, 25, 70, § 145; Phaedr. 5, 8, 12; Flor. 3, 23, 4; Just. 12, 9, 13.— Plur.:

curationes aeger obire,

Sen. Ep. 27, 1.

custōdĭa, ae, f. [id.], a watching, watch, guard, care, protection (freq. and [p. 505] class.).

In gen.

Lit.:

in tuam custodiam meque et meas spes trado,

Plaut. Most. 2, 1, 59:

agitare custodiam,

to keep guard, id. Rud. 3, 6, 20:

iis impedimentis custodiae ac praesidio VI. milia hominum unā reliquerunt,

Caes. B. G. 2, 29:

sub hospitum privatorum custodiā esse,

Liv. 42, 19, 5:

tam fida canum,

Cic. N. D. 2, 63, 158:

pastoris,

Col. 8, 4, 3:

paedagogorum,

Quint. 1, 2, 25:

dura matrum,

care, oversight, Hor. Ep. 1, 1, 22 et saep.:

navium longarum,

Caes. B. C. 3, 39:

ignis (Vestae),

Cic. Leg. 2, 12, 29:

urbis,

Caes. B. C. 1, 17; 2, 36; Liv. 5, 10, 4; cf.:

urbis, sui,

Suet. Aug. 49:

corporis,

id. Galb. 12:

illa (sc. pontis),

Nep. Milt. 3, 2:

portus, Auct. B. Alex. 17: cum in ejusdem anni custodiā te atque L. Murenam fortuna posuisset,

Cic. Mur. 31, 64:

aliquid privatā custodiā continere,

id. Sull. 15, 42:

circum familias conventus Campaniae custodiae causā distribuit,

Caes. B. C. 1, 14 fin.:

in muro custodiae causā conlocati,

id. ib. 1, 28;

Auct. B. Afr. 46: navis quae erat ad custodiam ab Acilio posita,

Caes. B. C. 3, 40:

tribunus adpositus custodiae (alicujus),

Tac. A. 1, 6:

ignaviam suam tenebrarum ac parietum custodiis tegere,

Cic. Rab. Perd. 7, 21:

a cujus audaciā fratris liberos ne materni quidem corporis custodiae tegere potuissent,

id. Clu. 11, 31:

fida justitiae,

id. Fin. 2, 34, 113:

una fidelis memoriae rerum gestarum (litterae),

Liv. 6, 1, 2:

libertatis,

id. 4, 24, 4:

suae religionis,

Quint. 6, 1, 20:

decoris,

id. 11, 1, 57 et saep.—

Meton.

Usu. in plur. and in milit. lang., persons who serve as guards, a guard, watch, sentinel:

colonia meis praesidiis, custodiis, vigiliis munita,

Cic. Cat. 1, 3, 8; 2, 12, 26; id. Verr. 2, 3, 24, § 60:

neque clam transire propter custodias Menapiorum possent,

Caes. B. G. 4, 4; 7, 19; 7, 27 et saep.—In sing. (collect.), Cat. 62, 33:

abest custodia regi,

Ov. M. 14, 371:

unicus anser erat, minimae custodia villae,

id. ib. 8, 684:

corporis,

a body-guard, Curt. 5, 1, 42.—

A place where guard is kept, a watch- or guard - house, watch - station:

haec (urbs) mea sedes est, haec vigilia, haec custodia,

Cic. Phil. 12, 10, 24:

privata,

id. Sull. 15, 42:

in hac custodiā et tamquam speculā,

id. Phil. 7, 7, 19:

ceteri in custodiam conditi,

Tac. H. 4, 2.—In plur., Cic. Imp. Pomp. 6, 16; id. Rab. Perd. 7, 21—

With the access. idea of hindering free motion, a watching, guarding, custody, restraint, confinement.

Lit.:

nec cuiquam uni custodiam ejus (sc. Philopoemenis capti) satis credebant,

Liv. 39, 50, 2: quive (servi) inve ludum custodiamve conjecti fuerint, Gai Inst. 1, 13:

animal quod custodiam nostram evadit,

id. ib. 2, 67:

famulos vinclis atque custodiā... tueri,

Cic. Tusc. 2, 21, 48. — Plur.:

in praedonum hostiumque custodias tantum numerum civium Romanorum includere,

Cic. Verr. 2, 5, 55, § 144:

libera,

private custody, confinement in one's house, Liv. 24, 45, 8; Vell. 1, 11 (cf.:

libero conclavi,

Liv. 39, 14, 9); and in plur.:

in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; cf.

trop.: domi teneamus eam (eloquentiam), saeptam liberali custodiā,

Cic. Brut. 96, 330.—Perh. in a play upon the words libera custodia:

ut sis apud me ligneā in custodiā,

Plaut. Poen. 5, 6, 28. —

Meton.

A place of confinement, a prison, hold:

Lentulus comprehenditur et in custodiā necatur,

Caes. B. C. 3, 104 fin.; Cic. Verr. 2, 5, 27, §§ 68 and 69; id. Cat. 1, 8, 19; id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14; id. Div. 1, 25, 52; id. Tusc. 1, 29, 71 et saep. — Trop.:

corporis custodiis se liberare,

Cic. Rep. 6, 15, 15.—

Persons in confinement, captives, prisoners (post-Aug.):

in recognoscendis custodiis,

Suet. Tib. 61; id. Dom. 14:

unus ex custodiarum agmine,

Sen. Ep. 77, 18.—Of a single person:

eādem catenā et custodiam et militem copulat,

Sen. Ep. 5, 7.

lŭpus, i, m. [kindred with lukos; Sanscr. vrika, and our wolf], a wolf.

Lit.:

torva leaena lupum sequitur, lupus ipse capellam,

Verg. E. 2, 63; Plin. 10, 63, 88, § 173; 8, 22, 34, § 80:

Martialis lupus,

sacred to Mars, Hor. C. 1, 17, 9; so,

Martius,

Verg. A. 9, 566: lupus femina for lupa, a she-wolf, Enn. ap. Serv. Verg. A. 2, 355 (Ann. v. 70 Vahl.); id. ap. Non. 378, 18 (ib. v. 73):

lupus masculinum (est), quamquam Varro... lupum feminam dicit, Ennium Pictoremque Fabium secutus,

Quint. 1, 6, 12.—According to the belief of the Romans, if a wolf saw a man before the latter saw him, the man became dumb: vox quoque Moerim Jam fugit ipsa;

lupi Moerim videre priores,

Verg. E. 9, 53; cf. Plin. 8, 22, 34, § 80.—Prov.: lupus in fabulā or sermone, said of the appearance of a person when he is spoken of; as we say in English, talk of the devil, and he appears:

atque eccum tibi lupum in sermone,

Plaut. Stich. 4, 1, 71; Ter. Ad. 4, 1, 21; Serv. Verg. E. 9, 54:

de Varrone loquebamur: lupus in fabulā: venit enim ad me,

Cic. Att. 13, 33, 4.—

Lupum auribus tenere, to have a wolf by the ears, to be unable to hold and afraid to let go, i. e. to be in a situation of doubt and difficulty, Ter. Phorm. 3, 2, 21; Suet. Tib. 25.—

Hac urget lupus, hac canis angit, on this side the wolf, on that the dog, i. e. to be placed between two fires, Hor. S. 2, 2, 64.—

Lupos apud oves custodes relinquere, Plaut. Ps. 1, 28:

ovem lupo committere,

to intrust sheep to a wolf, Ter. Eun. 5, 1, 16; cf.

o praeclarum custodem ovium, ut aiunt, lupum!

Cic. Phil. 3, 11, 27; cf.:

plenum montano credis ovile lupo?

Ov. A. A. 2, 363.—

Lupo agnum eripere, of a difficult undertaking;

as in English,

to snatch the meat from a dog's mouth, Plaut. Poen. 3, 5, 31.—

Lupus observavit, dum dormitaret canes, of one who watches his opportunity to be unobserved, Plaut. Trin. 1, 2, 133.—

Ovīs ultro fugiat lupus, of a very improbable act, Verg. E. 8, 52.—

Tantum curamus frigora, quantum numerum (ovium) lupus, i. e. do not care at all, as the wolf does not care whether the number of the sheep is right or not, Verg. E. 7, 51.—

Transf.

A voracious fish, the wolf-fish or pike, Hor. S. 2, 2, 31; Plin. 9, 54, 79, § 169; 9, 17, 28, § 61; Col. 8, 16; Mart. 13, 89; Macr. S. 2, 12 bis.—

A kind of spider, Plin. 29, 4, 27, § 85; 11, 24, 28, § 80.—

A bit armed with points like wolves' teeth (frena lupata):

et placido duros (equus) accipit ore lupos,

Ov. Tr. 4, 6, 3; Stat. Ach. 1, 281.—

A hook with which things were hoisted:

in alios lupi superne ferrei injecti,

Liv. 28, 3, 7; Isid. Orig. 23, 15.—

A small handsaw, Pall. 1, 43, 2.—

The hop, a plant (Humulus lupulus), Plin. 21, 15, 50, § 86.

Lŭpus, a surname in the gens Rutilia, e. g. P. Lutilius Lupus, a rhetorician in the time of Augustus; v. Rutilius; cf. Cic. N. D. 1, 23, 63.

lŭpus, i, m. [kindred with lukos; Sanscr. vrika, and our wolf], a wolf.

Lit.:

torva leaena lupum sequitur, lupus ipse capellam,

Verg. E. 2, 63; Plin. 10, 63, 88, § 173; 8, 22, 34, § 80:

Martialis lupus,

sacred to Mars, Hor. C. 1, 17, 9; so,

Martius,

Verg. A. 9, 566: lupus femina for lupa, a she-wolf, Enn. ap. Serv. Verg. A. 2, 355 (Ann. v. 70 Vahl.); id. ap. Non. 378, 18 (ib. v. 73):

lupus masculinum (est), quamquam Varro... lupum feminam dicit, Ennium Pictoremque Fabium secutus,

Quint. 1, 6, 12.—According to the belief of the Romans, if a wolf saw a man before the latter saw him, the man became dumb: vox quoque Moerim Jam fugit ipsa;

lupi Moerim videre priores,

Verg. E. 9, 53; cf. Plin. 8, 22, 34, § 80.—Prov.: lupus in fabulā or sermone, said of the appearance of a person when he is spoken of; as we say in English, talk of the devil, and he appears:

atque eccum tibi lupum in sermone,

Plaut. Stich. 4, 1, 71; Ter. Ad. 4, 1, 21; Serv. Verg. E. 9, 54:

de Varrone loquebamur: lupus in fabulā: venit enim ad me,

Cic. Att. 13, 33, 4.—

Lupum auribus tenere, to have a wolf by the ears, to be unable to hold and afraid to let go, i. e. to be in a situation of doubt and difficulty, Ter. Phorm. 3, 2, 21; Suet. Tib. 25.—

Hac urget lupus, hac canis angit, on this side the wolf, on that the dog, i. e. to be placed between two fires, Hor. S. 2, 2, 64.—

Lupos apud oves custodes relinquere, Plaut. Ps. 1, 28:

ovem lupo committere,

to intrust sheep to a wolf, Ter. Eun. 5, 1, 16; cf.

o praeclarum custodem ovium, ut aiunt, lupum!

Cic. Phil. 3, 11, 27; cf.:

plenum montano credis ovile lupo?

Ov. A. A. 2, 363.—

Lupo agnum eripere, of a difficult undertaking;

as in English,

to snatch the meat from a dog's mouth, Plaut. Poen. 3, 5, 31.—

Lupus observavit, dum dormitaret canes, of one who watches his opportunity to be unobserved, Plaut. Trin. 1, 2, 133.—

Ovīs ultro fugiat lupus, of a very improbable act, Verg. E. 8, 52.—

Tantum curamus frigora, quantum numerum (ovium) lupus, i. e. do not care at all, as the wolf does not care whether the number of the sheep is right or not, Verg. E. 7, 51.—

Transf.

A voracious fish, the wolf-fish or pike, Hor. S. 2, 2, 31; Plin. 9, 54, 79, § 169; 9, 17, 28, § 61; Col. 8, 16; Mart. 13, 89; Macr. S. 2, 12 bis.—

A kind of spider, Plin. 29, 4, 27, § 85; 11, 24, 28, § 80.—

A bit armed with points like wolves' teeth (frena lupata):

et placido duros (equus) accipit ore lupos,

Ov. Tr. 4, 6, 3; Stat. Ach. 1, 281.—

A hook with which things were hoisted:

in alios lupi superne ferrei injecti,

Liv. 28, 3, 7; Isid. Orig. 23, 15.—

A small handsaw, Pall. 1, 43, 2.—

The hop, a plant (Humulus lupulus), Plin. 21, 15, 50, § 86.

Lŭpus, a surname in the gens Rutilia, e. g. P. Lutilius Lupus, a rhetorician in the time of Augustus; v. Rutilius; cf. Cic. N. D. 1, 23, 63.

mŏror, ātus, 1, v. dep. n. and a. [mora].

Neutr., to delay, tarry, stay, wait, remain, linger, loiter (syn.: cesso, cunctor, haesito; class.); eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. Ubi vis:

non moror,

i. e. I have no objection, Ter. Eun. 3, 2, 6:

Lucceius narravit, Brutum valde morari, non tergiversantem, sed exspectantem, si qui forte casus, etc.,

Cic. Att. 16, 5, 3:

quid moror?

Hor. C. 2, 17, 6:

quid multis moror?

why do I linger long? why make a long story of it? Ter. And. 1, 1, 87:

ne multis morer,

to be brief, in short, Cic. Verr. 2, 4, 46, § 104:

paulum morandum in his intervallis,

Quint. 11, 3, 39:

quod adhuc Brundisii moratus es,

have tarried, remained, Cic. Fam. 15, 17, 2:

in provinciā,

id. Att. 7, 1, 5:

haud multa moratus,

i. e. without delaying long, Verg. A. 3, 610:

nec plura moratus,

without tarrying any longer, id. ib. 5, 381:

rosa quo locorum Sera moretur,

may linger, may be, Hor. C. 1, 38, 3:

Corycia semper qui puppe moraris,

Juv. 14, 267.—With cum:

ubi, et cum quibus moreris,

stay, reside, Sen. Ep. 32, 1.—With quin:

nec morati sunt quin decurrerent ad castra,

Liv. 40, 31, 8.—In the part. perf. subst.:

ad sexcentos moratorum in citeriore ripā cepit,

Liv. 21, 47, 3; 21, 48, 6; cf.:

ad duo milia aut moratorum aut palantium per agros interfecta,

id. 24, 41, 4; v. Drakenb. ad h. 1.—

Act., to delay, retard, detain, cause to wait, hinder:

ne affinem morer, Quin, etc.,

delay, Plaut. Aul. 4, 2, 5:

argentum non morabor quin feras,

id. As. 2, 2, 88:

morari ac sustinere impetum hostium,

Caes. B. C. 2, 26:

conanti dexteram manum,

id. ib. 5, 44, 8:

eum,

Cic. Fam. 6, 20, 28:

iter,

Caes. B. G. 7, 40:

naves,

Plin. 9, 25, 41, § 80:

morari ab itinere proposito hostem,

Liv. 23, 28, 9:

morantur pauci Ridiculum et fugientem ex urbe pudorem,

Juv. 11, 54.—

To fix the attention of, to delight, amuse, entertain: morata recte Fabula Valdius oblectat, populum meliusque moratur, Quam, etc., delays, i. e. entertains, Hor. A. P. 321:

carmina, quae possint oculos auresque morari Caesaris,

arrest, id. Ep. 1, 13, 17:

tardior stilus cogitationem moratur,

Quint. 1, 1, 28: profecto non plus biduum aut— Ph. Aut? nihil moror, I will wait no longer, will bear no delay, Ter. Eun. 1, 2, 104:

egomet convivas moror,

keep them waiting, Ter. Heaut. 1, 1, 120.—

In partic.: nihil morari aliquem, not to detain a person, to let him go, to dismiss. Thus the consul said when he dismissed the Senate:

Nihil amplius vos moramur,

I will detain you no longer, you are dismissed, Capitol. M. Aurel. 10. This is the customary formula for abandoning an accusation and dismissing an accused person:

C. Sempronium nihil moror,

i. e. I withdraw my accusation against, Liv. 4, 42, 8:

cum se nihil morari magistrum equitum pronuntiasset,

id. 8, 35, 8:

negavit, se Gracchum morari,

id. 43, 16, 16.—Hence,

Trop.: nihil morari (with acc., an object-clause, or quo minus), to let a thing go, i. e. not to value or regard, to care nothing about it, to have nothing to say against it, etc.:

nam vina nihil moror illius orae,

care nothing for it, am not fond of it, Hor. Ep. 1, 15, 16:

officium,

id. ib. 2, 1, 264:

nec dona moror,

Verg. A. 5, 400:

nil ego istos moror faeceos mores,

Plaut. Trin. 2, 2, 18 Brix ad loc.—With object-clauses:

alieno uti nihil moror,

I do not want to, Plaut. Capt. prol. 16: nihil moror, eos salvos esse, et ire quo jubetis, am not opposed to it, have nothing to say against it, Ant. ap. Cic. Phil. 13, 17, 35:

nil moror eum tibi esse amicum,

Plaut. Trin. 2, 2, 56.— With quominus:

nihil ego quidem moror, quominus decemviratu abeam,

I do not hesitate to, I will immediately, Liv. 3, 54, 4. —Hence, * mŏrātē, adv., lingeringly, slowly:

moratius,

Sen. Q. N. 6, 14, 3.

Act. collat. form mŏro, āre: quid moras? Naev. ap. Diom. p. 395 P.: morares Enn. ib.: moraret, Pac. ib. (cf. Enn. p. 154, v. 11 Vahl.; Trag. Rel. p. 82 Rib.; Com. Rel. p. 16 ib.).—

Pass. impers.: ita diu, ut plus biennium in his tricis moretur, be spent, lost, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 2.

mōror, 1, v. dep. n. [môros], to be foolish, be a fool (post-Aug.), in the lusus verbb.:

morari eum (Claudium) inter homines desiisse, productā primā syllabā, jocabatur,

Suet. Ner. 33.

ŏpĕra, ae, f. [opus], service, pains, exertion, work, labor (opus is used mostly of the mechanical activity of work, as that of animals, slaves, and soldiers; opera supposes a free will and desire to serve).

Lit.

In gen.:

omnes, quorum operae, non quorum artes emuntur,

Cic. Off. 1, 42, 150:

sine hominum manu atque operā,

id. ib. 2, 4, 14:

operam exigere,

id. ib. 1, 13:

perdere,

id. de Or. 1, 28, 126:

praebere amicis,

id. Brut. 47, 174:

in re ponere,

id. Clu. 57, 157:

curamque in rebus honestis ponere,

id. Off. 1, 6, 19:

et laborem consumere in aliquā re,

to bestow labor and pains on any thing, id. de Or. 1, 55, 234:

studiumque in res obscuras conferre,

id. Off. 1, 6, 19:

tribuere rei publicae,

id. Div. 2, 2, 7;

sumere,

id. Verr. 2, 4, 31, § 69:

impendere,

id. ib. 2, 2, 30, §

68: polliceri,

Sall. C. 28, 1; 40, 6:

insumere,

Liv. 10, 18:

dicare alicui,

Ter. Phorm. 1, 2, 12: interponere, to bestow, employ, Cic. Div. in. Caecil. 19, 63: ipse dabat purpuram tantum, amici operas, gave their work thereto, i. e. wrought it, id. Verr. 2, 4, 26, § 59:

pleraque sunt hominum operis effecta,

id. Off. 2, 3, 12:

ibo, atque illam adducam, Quam propter opera est mihi,

on whose behalf I am engaged, Plaut. Mil. 4, 2, 93:

operam navare,

Cic. Fam. 15, 12, 2; Liv. 25, 6, 15.—

In partic., a service, rendering of service: Cn. Pupius, qui est in operis ejus societatis, in the service of the society or company, Cic. Fam. 13, 9, 3:

operae forenses,

id. Fin. 1, 4, 10:

P. Terentius, qui operas in portu et scripturā pro magistro dat,

serves as director, id. ib. 13, 65, 11:

ferrum istud bonas edet operas,

will do good service, Sen. Prov. 2, 10:

musis operas reddere,

to do service to, to serve, Cic. Fam. 16, 10, 2:

dare operas alicui,

Plaut. Bacch. 1, 1, 11.—

Transf.

Care, attention, exertion bestowed on any thing:

deditā operā,

seriously, with a purpose, Plaut. Trin. 1, 2, 29.—So esp. freq.,

Operam dare, to bestow care or pains on, to give attention to any thing.—Constr. with dat., with ut or ne ( = studere).

With dat.: dant operam simul auspicio augurioque, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 81 Vahl.):

dare operam funeri,

to attend, Cic. Att. 15, 1, 1:

bellis, Sive foro,

Ov. R. Am. 165:

amori,

Ter. Heaut. 1, 1, 58: liberis ( to the begetting of children), Cic. Fam. 9, 22, 3: memoriae alicujus, to attend to what brings a person to mind, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 1:

tonsori,

to get shaved, Suet. Aug. 79:

alicui,

to attend to one, listen to him, Plaut. Trin. 4, 2, 52:

sermoni,

Cic. Leg. 2, 1, 4:

amico,

to serve, Plaut. Merc. 2, 2, 17: me huic dedisse operam malam, that I have done him an ill turn, id. Capt. 3, 5, 43.—For dat. the acc. with ad occurs:

benigne operam detis ad nostrum gregem,

Plaut. Cas. prol. 21.—

With ut and subj.:

da operam, ut valeas,

Cic. Att. 16, 16, A, 5:

omnem operam do, ut cognoscam,

Sen. Contr. 4, 24, 15; id. Vit. Beat. 3, 2.—

With ne:

dent operam consules, ne quid respublica detrimenti capiat,

Caes. B. C. 1, 5:

ego omnem operam dabo, ne pervenire ad me erubescat,

Sen. Polyb. 13, 3:

studiose te operam dare, ut ne quid meorum tibi esset ignotum,

Cic. Fam. 13, 11, 1.—

With subj. alone: dabo operam, quoad exercitus huc summittatis, etc., Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6.—

With inf.:

id scire,

Ter. Hec. 4, 1, 38.—

In abl.: operā meā, tuā, etc., through my ( thy, etc.) means, agency, fault:

fateor Abiisse eum abs te, meā operā atque astutiā,

Plaut. Capt. 3, 5, 21:

quid mihi nisi malum vostra opera'st?

id. Ps. 1, 2, 50:

non meā operā, neque pol culpā evenit,

Ter. Hec. 2, 1, 31:

meā operā, Q. Fabi, Tarentum recepisti,

Cic. Sen. 4, 11.—

Unā or eādem operā, in the same manner, at the same time (ante-class.):

unā operā mihi sunt sodales, quā iste,

Plaut. Capt. 3, 4, 31:

eādem operā a praetore sumam syngrapham,

id. ib. 2, 3, 89.—

Operā, by experience (ante-class.):

nam te omnes saevom commemorant... ego contra operā expertus,

Plaut. Trin. 4, 1, 7:

id operā expertus sum esse ita,

id. Bacch. 3, 2, 3:

magis non factum possum velle quam operā experiar persequi,

id. Capt. 2, 3, 65.—

Operae pretium, v. pretium, II. B.—

Leisure, spare time for any thing (class., but in the phrase operae est, only ante-class. and Livian):

operae ubi mihi erit, ad te venero,

as soon as I can spare the time, Plaut. Truc. 4, 4, 30:

si operae illi esset,

if he had time, Liv. 5, 15; 4, 8; 44, 36:

dicam, si tibi videam esse operam, aut otium,

Plaut. Merc. 2, 2, 15:

operae non est,

id. ib. 5, 2, 77:

quos tu operam gravare mihi,

id. Rud. 2, 4, 21: de versibus, quos tibi a me scribi vis, deest mihi quidem opera, I have not time or leisure, Cic. Q. Fr. 3, 4, 4.—

In concr.

A day's work or labor (usu. in plur.):

quaternis operis singula jugera confodere,

Varr. R. R. 1, 18:

puerilis una opera,

Col. 11, 2, 44:

bubulcorum operae quatuor,

id. 2, 13:

operae (filiorum) locari possunt,

Paul. Sent. 5, 1, 1.—

A day-laborer, journeyman; also, in gen., a laborer, workman (usu. in plur.):

ipse dominus dives operis et laboris expers,

Plaut. Am. 1, 1, 16:

plures operas conducere,

Col. 3, 21: nona, a ninth laborer (on his farm), Hor. S. 2, 7, 118; Suet. Oct. 3.—Hence, transf., in a bad sense: operae, hired aiders, abettors, tools, etc. (of political or theatrical parties):

mercenariae (corresp. to multitudo conducta),

Cic. Phil. 1, 9, 22; cf.:

erat mihi contentio cum operis conductis et ad diripiendam urbem concitatis,

id. Sest. 17, 38:

Claudianae,

id. Q. Fr. 2, 3, 2; cf. id. Att. 4, 3, 3:

theatrales,

parties for the purpose of applauding, theatrical factions, Tac. A. 1, 16:

VETERES A SCENA,

Inscr. Grut. 467, 7.—

That which is wrought or produced, a work:

operae aranearum,

i. e. spiders' webs, Plaut. As. 2, 4, 19:

exstabit opera peregrinationis hujus,

Cic. Att. 15, 13, 6.

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

rē-spĭcĭo, spexi, spectum, 3 (old form of subj. perf. respexis, Plaut. Aul. 1, 1, 19; id. Most. 2, 2, 90; id. Rud. 3, 3, 16), v. n. and a., to look back or behind, to look about, look; to see behind one; to look back upon, to look at, look to or for any thing (very freq. and class.).

Lit.

Neutr.:

respicere quasi retro aspicere, Varro Manio: sedens... neque post respiciens, neque ante prospiciens,

Non. p. 442, 31 sq. (cf. infra, b):

longe retro respicere non possunt,

Cic. Tusc. 5, 2, 6; Liv. 21, 22, 7; cf. Cic. Div. 1, 24, 49:

subito exaudivit hinnitum respexitque et equum alacrem laetus aspexit,

id. ib. 1, 33 fin.: Er. Ergasilum qui vocat? He. Respice... respice ad me, Plaut. Capt. 4, 2, 54 sq.:

huc ad aliquem,

id. Trin. 4, 3, 61; so,

ad aliquem,

id. Curc. 1, 2, 20; id. Cas. 3, 5, 10; id. Ps. 1, 3, 16; id. Poen. 4, 2, 35; id. Truc. 2, 2, 2; Ter. And. 2, 5, 6; id. Phorm. 5, 1, 13 al.; cf.:

nocte ad oppidum,

Cic. Div. 1, 32, 69:

patriae ad oras,

Ov. M. 11, 547:

ad libellos,

Quint. 10, 7, 31; 11, 2, 45; Ter. Eun. 2, 3, 51:

ad laevam,

Plaut. Mil. 2, 4, 8:

in aliquem,

App. M. 2, p. 118:

huc,

Plaut. Ps. 1, 3, 30; id. Rud. 3, 4, 2; id. Truc. 1, 2, 20; 21:

tanta militum virtus fuit, ut non modo de vallo decederet nemo, sed paene ne respiceret quidem quisquam,

Caes. B. G. 5, 43:

transque caput jace, nec respexeris,

Verg. E. 8, 102:

respicit Aeneas subito,

id. A. 6, 548:

a tergo,

id. ib. 8, 697:

quod respicere vetitus est,

Liv. 21, 22.—

Act. (in lit. sense rare in good prose, but freq. in all styles in the trop. signif.; v. infra, II.):

ipsi Respiciunt atram in nimbo volitare favillam,

look back on, see behind them, Verg. A. 5, 666:

modo Prospicit occasus, interdum respicit ortus,

Ov. M. 2, 190:

respice me et relinque egentem parasitum,

Plaut. Stich. 2, 2, 7:

repudia istos comites atque hoc respice et revortere,

id. Merc. 5, 2, 30:

proxima respiciens signa,

Caes. B. C. 2, 39; cf.

Caesarem,

id. ib. 3, 91:

(Hannibalem) respexisse saepe Italiae litora,

Liv. 30, 20, 7:

nec prius amissam (Creüsam) respexi animumve reflexi, Quam, etc.,

Verg. A. 2. 741; id. G. 4, 491; Ov. M. 11, 66; cf.:

ut stetit et frustra absentem respexit amicum,

Verg. A. 9, 389:

instantem tergo Cloanthum,

id. ib. 5, 168:

donec versas ad litora puppes Respiciunt,

id. ib. 10, 269; cf. id. ib. 5, 666:

oculis pignora cara,

Ov. Tr. 1, 3, 60: medio cum Sol altissimus orbe Tantum respiceret, quantum superesse videret, looked back upon, i. e. had already passed over, id. M. 11, 354. —

Trop.

In gen., to look, have regard, turn attention.

Neutr.:

neque se in multa simul intendere animus totum potest: et, quocumque respexit, desinit intueri, quod propositum erat,

at whatsoever it looks, Quint. 10, 3, 23:

si propter singula verba ad singulas formas respiciendum erit,

id. 11, 2, 26; cf.:

non respiciendum ad haec,

id. 7, 10, 14:

M. Bibulus cuncta administrabat: ad hunc summa imperii respiciebat,

looked to him, was centred in him, Caes. B. C. 3, 5 fin.; cf.:

periculum (emptionis) ad venditorem respicere,

Dig. 18, 6, 4 (with ad venditorem pertinere). —

Act., to look at, regard, look to:

quom respicias immensi temporis omne Praeteritum spatium,

Lucr. 3, 854; cf.:

quoad longissime potest mens mea respicere spatium praeteriti temporis,

Cic. Arch. 1, 1: cum vastitatem Italiae respexerint, Asin. Poll. ap. Cic. Fam. 10, 33, 1: subsidia, quae respicerent in re trepidā, etc., which they might look to, i. e. from which they might expect aid, Liv. 4, 46; cf.:

ne respicere spem ullam ab Romanis posset,

id. 4, 17:

respicere exemplar vitae morumque jubebo Doctum imitatorem,

to look at, have in his eye, Hor. A. P. 317:

de te pendentis, te respicientis amici,

id. Ep. 1, 1, 105. — With rel.-clause:

quid sit prius actum, respicere aetas Nostra nequit, nisi, etc.,

Lucr. 5, 1446; cf. id. 3, 972:

respiciens, an vera soror,

Val. Fl. 6, 661.—

Pregn., to look at with solicitude, i. e. to have a care for, regard, be mindful of, consider, respect, etc. (in this sense mostly act.; cf. provideo).

Of a protecting deity:

di homines respiciunt,

Plaut. Rud. 5, 2, 29:

deus respiciet nos aliquis,

id. Bacch. 4, 2, 39; Ter. Phorm. 5, 3, 34; id. Hec. 5, 2, 6:

nisi quis nos deus respexerit,

Cic. Att. 1, 16, 6: [p. 1581] Sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor, Hor. C. 1, 2, 36; Verg. E. 1, 28:

nisi idem deus, qui, etc., respexerit rem publicam,

Cic. Att. 7, 1, 2:

et me et te, nisi quid dī respiciunt, perdidi,

Ter. And. 4, 1, 19.— Hence, Rēspĭcĭens, the Provident, an epithet of Fortuna:

ad opem ferendam,

Cic. Leg. 2, 11, 28; Inscr. Orell. 477; 1766.—

Rarely, in a bad sense, of an avenging deity: at vos, devota capita, respiciant di perjuriorum vindices,

may they remember it against you, Just. 14, 4, 10.—

Of persons that have a care or regard for any thing:

hercle alius nemo respicit nos,

Ter. Ad. 3, 2, 55; so,

aliquem,

Plaut. Truc. 2, 3, 19; id. Aul. 2, 2, 54:

age, me in tuis secundis respice,

Ter. And. 5, 6, 11; id. Ad. 5, 8, 9:

miseros aratores,

Cic. Verr. 2, 3, 10, § 26; Caes. B. G. 7, 77:

sin Caesarem respiciant,

id. B. C. 1, 1; Mart. 10, 10, 5:

non Pylium Nestora respicis,

Hor. C. 1, 15, 22:

quantum quisque ferat respiciendus erit,

Ov. Am. 1, 8, 38: mox deos respexere;

restitui Capitolium placuit,

bethought themselves of, Tac. H. 4, 4:

aetatem tuam,

Ter. Phorm. 2, 3, 87:

populi Romani commoda (with prospicere),

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 127:

salutem cum meam tum aliorum,

id. Planc 38, 91; cf. Caes. B. C. 1, 5:

rem publicam,

Cic. Phil. 2, 46, 118; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 3:

mala sua,

Lucr. 4, 1159 et saep. —With se, to think of or have regard for one ' s self, Plaut. Ps. 2, 2, 18; Ter. Heaut. 1, 1, 18; 5, 1, 46; Cic. Fin. 2, 24, 79; id. pro Scaur. Fragm. 41, p. 267 Orell.: quod si Caesar se respexerit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 8.—With ad (Quintilian):

ad utilitatem Ligarii respicit,

looks to the advantage of, Quint. 9, 2, 28; so,

modice ad hanc partem,

id. 9, 4, 36:

Graecas litteras (corresp. to studere Latinis),

id. 1, 12, 6:

saepius ad curam rerum ab elocutione,

id. 10, 1, 120.—With an abstr. subj.:

si quid pietas antiqua labores Respicit humanos,

Verg. A. 5, 689.— With object-clause, to observe, perceive, notice:

respicio nihili meam vos gratiam facere,

Plaut. Curc. 1, 2, 68.

rē-spĭcĭo, spexi, spectum, 3 (old form of subj. perf. respexis, Plaut. Aul. 1, 1, 19; id. Most. 2, 2, 90; id. Rud. 3, 3, 16), v. n. and a., to look back or behind, to look about, look; to see behind one; to look back upon, to look at, look to or for any thing (very freq. and class.).

Lit.

Neutr.:

respicere quasi retro aspicere, Varro Manio: sedens... neque post respiciens, neque ante prospiciens,

Non. p. 442, 31 sq. (cf. infra, b):

longe retro respicere non possunt,

Cic. Tusc. 5, 2, 6; Liv. 21, 22, 7; cf. Cic. Div. 1, 24, 49:

subito exaudivit hinnitum respexitque et equum alacrem laetus aspexit,

id. ib. 1, 33 fin.: Er. Ergasilum qui vocat? He. Respice... respice ad me, Plaut. Capt. 4, 2, 54 sq.:

huc ad aliquem,

id. Trin. 4, 3, 61; so,

ad aliquem,

id. Curc. 1, 2, 20; id. Cas. 3, 5, 10; id. Ps. 1, 3, 16; id. Poen. 4, 2, 35; id. Truc. 2, 2, 2; Ter. And. 2, 5, 6; id. Phorm. 5, 1, 13 al.; cf.:

nocte ad oppidum,

Cic. Div. 1, 32, 69:

patriae ad oras,

Ov. M. 11, 547:

ad libellos,

Quint. 10, 7, 31; 11, 2, 45; Ter. Eun. 2, 3, 51:

ad laevam,

Plaut. Mil. 2, 4, 8:

in aliquem,

App. M. 2, p. 118:

huc,

Plaut. Ps. 1, 3, 30; id. Rud. 3, 4, 2; id. Truc. 1, 2, 20; 21:

tanta militum virtus fuit, ut non modo de vallo decederet nemo, sed paene ne respiceret quidem quisquam,

Caes. B. G. 5, 43:

transque caput jace, nec respexeris,

Verg. E. 8, 102:

respicit Aeneas subito,

id. A. 6, 548:

a tergo,

id. ib. 8, 697:

quod respicere vetitus est,

Liv. 21, 22.—

Act. (in lit. sense rare in good prose, but freq. in all styles in the trop. signif.; v. infra, II.):

ipsi Respiciunt atram in nimbo volitare favillam,

look back on, see behind them, Verg. A. 5, 666:

modo Prospicit occasus, interdum respicit ortus,

Ov. M. 2, 190:

respice me et relinque egentem parasitum,

Plaut. Stich. 2, 2, 7:

repudia istos comites atque hoc respice et revortere,

id. Merc. 5, 2, 30:

proxima respiciens signa,

Caes. B. C. 2, 39; cf.

Caesarem,

id. ib. 3, 91:

(Hannibalem) respexisse saepe Italiae litora,

Liv. 30, 20, 7:

nec prius amissam (Creüsam) respexi animumve reflexi, Quam, etc.,

Verg. A. 2. 741; id. G. 4, 491; Ov. M. 11, 66; cf.:

ut stetit et frustra absentem respexit amicum,

Verg. A. 9, 389:

instantem tergo Cloanthum,

id. ib. 5, 168:

donec versas ad litora puppes Respiciunt,

id. ib. 10, 269; cf. id. ib. 5, 666:

oculis pignora cara,

Ov. Tr. 1, 3, 60: medio cum Sol altissimus orbe Tantum respiceret, quantum superesse videret, looked back upon, i. e. had already passed over, id. M. 11, 354. —

Trop.

In gen., to look, have regard, turn attention.

Neutr.:

neque se in multa simul intendere animus totum potest: et, quocumque respexit, desinit intueri, quod propositum erat,

at whatsoever it looks, Quint. 10, 3, 23:

si propter singula verba ad singulas formas respiciendum erit,

id. 11, 2, 26; cf.:

non respiciendum ad haec,

id. 7, 10, 14:

M. Bibulus cuncta administrabat: ad hunc summa imperii respiciebat,

looked to him, was centred in him, Caes. B. C. 3, 5 fin.; cf.:

periculum (emptionis) ad venditorem respicere,

Dig. 18, 6, 4 (with ad venditorem pertinere). —

Act., to look at, regard, look to:

quom respicias immensi temporis omne Praeteritum spatium,

Lucr. 3, 854; cf.:

quoad longissime potest mens mea respicere spatium praeteriti temporis,

Cic. Arch. 1, 1: cum vastitatem Italiae respexerint, Asin. Poll. ap. Cic. Fam. 10, 33, 1: subsidia, quae respicerent in re trepidā, etc., which they might look to, i. e. from which they might expect aid, Liv. 4, 46; cf.:

ne respicere spem ullam ab Romanis posset,

id. 4, 17:

respicere exemplar vitae morumque jubebo Doctum imitatorem,

to look at, have in his eye, Hor. A. P. 317:

de te pendentis, te respicientis amici,

id. Ep. 1, 1, 105. — With rel.-clause:

quid sit prius actum, respicere aetas Nostra nequit, nisi, etc.,

Lucr. 5, 1446; cf. id. 3, 972:

respiciens, an vera soror,

Val. Fl. 6, 661.—

Pregn., to look at with solicitude, i. e. to have a care for, regard, be mindful of, consider, respect, etc. (in this sense mostly act.; cf. provideo).

Of a protecting deity:

di homines respiciunt,

Plaut. Rud. 5, 2, 29:

deus respiciet nos aliquis,

id. Bacch. 4, 2, 39; Ter. Phorm. 5, 3, 34; id. Hec. 5, 2, 6:

nisi quis nos deus respexerit,

Cic. Att. 1, 16, 6: [p. 1581] Sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor, Hor. C. 1, 2, 36; Verg. E. 1, 28:

nisi idem deus, qui, etc., respexerit rem publicam,

Cic. Att. 7, 1, 2:

et me et te, nisi quid dī respiciunt, perdidi,

Ter. And. 4, 1, 19.— Hence, Rēspĭcĭens, the Provident, an epithet of Fortuna:

ad opem ferendam,

Cic. Leg. 2, 11, 28; Inscr. Orell. 477; 1766.—

Rarely, in a bad sense, of an avenging deity: at vos, devota capita, respiciant di perjuriorum vindices,

may they remember it against you, Just. 14, 4, 10.—

Of persons that have a care or regard for any thing:

hercle alius nemo respicit nos,

Ter. Ad. 3, 2, 55; so,

aliquem,

Plaut. Truc. 2, 3, 19; id. Aul. 2, 2, 54:

age, me in tuis secundis respice,

Ter. And. 5, 6, 11; id. Ad. 5, 8, 9:

miseros aratores,

Cic. Verr. 2, 3, 10, § 26; Caes. B. G. 7, 77:

sin Caesarem respiciant,

id. B. C. 1, 1; Mart. 10, 10, 5:

non Pylium Nestora respicis,

Hor. C. 1, 15, 22:

quantum quisque ferat respiciendus erit,

Ov. Am. 1, 8, 38: mox deos respexere;

restitui Capitolium placuit,

bethought themselves of, Tac. H. 4, 4:

aetatem tuam,

Ter. Phorm. 2, 3, 87:

populi Romani commoda (with prospicere),

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 127:

salutem cum meam tum aliorum,

id. Planc 38, 91; cf. Caes. B. C. 1, 5:

rem publicam,

Cic. Phil. 2, 46, 118; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 3:

mala sua,

Lucr. 4, 1159 et saep. —With se, to think of or have regard for one ' s self, Plaut. Ps. 2, 2, 18; Ter. Heaut. 1, 1, 18; 5, 1, 46; Cic. Fin. 2, 24, 79; id. pro Scaur. Fragm. 41, p. 267 Orell.: quod si Caesar se respexerit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 8.—With ad (Quintilian):

ad utilitatem Ligarii respicit,

looks to the advantage of, Quint. 9, 2, 28; so,

modice ad hanc partem,

id. 9, 4, 36:

Graecas litteras (corresp. to studere Latinis),

id. 1, 12, 6:

saepius ad curam rerum ab elocutione,

id. 10, 1, 120.—With an abstr. subj.:

si quid pietas antiqua labores Respicit humanos,

Verg. A. 5, 689.— With object-clause, to observe, perceive, notice:

respicio nihili meam vos gratiam facere,

Plaut. Curc. 1, 2, 68.

consŭlo, lŭi, ltum, 3, v. n. and a. [from con and root sal-; cf. consul and consilium].

To consider, reflect, deliberate, take counsel, reflect upon, consult.

Neutr.

In gen.

Absol.: quid nunc? etiam consulis? do you still deliberate, i. e. hesitate? Plaut. Trin. 2, 4, 171; cf. id. Truc. 2, 4, 75 Speng.: ne quid in consulendo adversi eveniat, Cato ap. Gell. 7, 3, 14:

consulto opus est,

there is need of deliberation, Sall. C. 1, 6:

dum tempus consulendi est,

Ter. Hec. 5, 1, 19:

satis facere consulentibus,

Cic. Or. 42, 143:

ut omnium rerum vobis ad consulendum potestas esset,

Liv. 8, 13, 18:

ut tot uno tempore motibus animi turbati trepidarent magis quam consulerent,

id. 21, 16, 2:

praesidium consulenti curiae,

Hor. C. 2, 1, 14 et saep.—

With in and acc.:

consulere in longitudinem,

to take thought for the future, Ter. Heaut. 5, 2, 10:

in commune,

for the common good, id. And. 3, 3, 16; Liv. 32, 21, 1; Tac. A. 12, 5; id. Agr. 12; Curt. 5, 9, 14;

and in the same sense: in medium,

Verg. A. 11, 335; Liv. 24, 22, 15; Tac. H. 2, 5; Luc. 5, 46:

in unum,

Tac. H. 1, 68; 4, 70:

in publicum (opp. suscipere proprias simultates),

Plin. Ep. 9, 13, 21; Tac. A. 1, 24.—

With de and abl.:

bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; so,

de communibus negotiis,

id. J. 105, 1:

de salute suorum,

Cic. Sull. 22, 63:

omnibus de rebus,

Tac. A. 4, 40.—

With ut or ne:

consulere vivi ac prospicere debemus, ut illorum (liberorum) solitudo munita sit,

Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153:

tu ne qua manus se attollere nobis A tergo possit, custodi et consule longe,

Verg. A. 9, 322.— Impers.:

ut urbi... satis esset praesidii, consultum atque provisum est,

Cic. Cat. 2, 12, 26:

ne deficerent, consulendum esse,

Cels. 3, 4, 31.—

Esp., consulere alicui or alicui rei, to take care for some person or thing, to be mindful of, take care of, look to, have regard for, to counsel or consult for:

tuae rei bene consulere cupio,

Plaut. Trin. 3, 2, 9:

quid me fiat, parvi pendis, dum illi consulas,

Ter. Heaut. 4, 3, 37:

qui parti civium consulunt, partem neglegunt,

Cic. Off. 1, 25, 85: consulere eorum commodis et utilitati salutique [p. 442] servire, id. Q. Fr. 1, 1, 9, § 27; so,

famae, pudicitiae tuae,

id. Phil. 2, 2, 3:

dignitati meae,

id. Fam. 11, 29, 1:

suae vitae,

Caes. B. G. 7, 12:

receptui sibi,

id. B. C. 3, 69:

reipublicae juxta ac sibi,

Sall. C. 37, 8; id. J. 58, 2; Hor. Ep. 1, 17, 1:

timori magis quam religioni,

Caes. B. C. 1, 67; cf.:

magis irae quam famae,

Sall. C. 51, 7:

qui mi consultum optime velit esse,

Ter. Phorm. 1, 3, 1: mi ires consultum male? to counsel evil or badly, Plaut. Bacch. 3, 6, 36; so,

male patriae,

Nep. Epam. 10, 1; id. Phoc. 2, 2.—With si:

melius consulet (sibi), si, etc.,

Cels. 1, 3, 55.—

Consulere aliquem (or aliquid), to consult with one, to ask his opinion or advice, to ask counsel of, to consult, question (for the sake of advice).

In gen.:

cum te consuluissem, quid mihi faciendum esse censeres,

Cic. Fam. 11, 29, 1:

te, qui philosophum audis,

id. ib. 9, 26, 1:

Apellem tragoedum, uter, etc.,

Suet. Calig. 33 al. —Of inanim. objects:

speculum suum,

Ov. A. A. 3, 136; cf.:

spectatas undas, quid se deceat,

id. M. 4, 312:

nares, an olerent aera Corinthōn,

Mart. 9, 60, 11:

diem de gemmis, etc.,

Ov. A. A. 1, 251 sq.:

animum nostrum,

Quint. 4, 2, 52:

aures meas,

id. 9, 4, 93:

suas vires,

id. 10, 2, 18 al. —With two accs.:

ibo et consulam hanc rem amicos, quid faciundum censeant,

Plaut. Men. 4, 3, 26:

nec te id consulo,

Cic. Att. 7, 20, 2:

consulere prudentiorem coepi aetates tabularum,

Petr. 88.—Freq.,

Esp. as t. t.

In the lang. of religion, to consult a deity, an oracle, omens, etc.:

Apollinem de re,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

deum consuluit auguriis, quae suscipienda essent,

Liv. 1, 20, 7:

deos hominum fibris,

Tac. A. 14, 30 fin.:

Phoebi oracula,

Ov. M. 3, 9; Suet. Vesp. 5:

Tiresiam conjectorem,

Plaut. Am. 5, 1, 76:

haruspicem,

Cic. Div. 2, 4, 11; Suet. Tib. 63; Cato, R. R. 5, 4:

vates nunc extis, nunc per aves,

Liv. 2, 42, 10:

Cumaeam anum,

Ov. F. 4, 158:

avem primum visam augur,

id. ib. 1, 180:

spirantia exta,

Verg. A. 4, 64; so,

trepidantia exta,

Ov. M. 15, 576:

sacras sortes,

id. ib. 11, 412:

Etrusci haruspices male consulentes,

Gell. 4, 5, 5.— Pass. impers.:

si publice consuletur... sin privatim,

Tac. G. 10. —With dependent question:

senatus pontificum collegium consuli jussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset,

Liv. 39, 5, 9:

consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberet,

Tac. A. 1, 10.—

In judic. lang., to ask advice of a lawyer, to consult, etc.:

quam inanes domus eorum omnium, qui de jure civili consuli solent,

Cic. Verr. 2, 1, 46, § 120:

consuli quidem te a Caesare scribis: sed ego tibi ab illo consuli mallem,

id. Fam. 7, 11, 2:

si jus consuleres, peritissimus,

Liv. 39, 40, 6:

munus hoc eorum qui consuluntur,

i. e. who are skilled in the law, Cic. Leg. 1, 4, 14; so id. Quint. 16, 53.—

With dependent question: consulens eum, an seni jam testato suaderet ordinare suprema judicia,

Quint. 6, 3, 92.—The formula usual in asking advice was, licet consulere? Cic. Mur. 13, 28; cf. Hor. S. 2, 3, 192.—

In publicists' lang., to take counsel with the competent authorities, to consult:

Quirites, utrum, etc.,

Liv. 31, 7, 2; so,

senatum,

Sall. J. 28, 2:

senatum de foedere,

id. ib. 39, 2;

62, 10: populum de ejus morte,

Cic. Mil. 7, 16:

plebem in omnia (tribuni),

Liv. 6, 39, 2 al. —

Aliquid.

To take counsel or deliberate upon something, to consider:

est consulere quiddam quod tecum volo,

Plaut. Most. 5, 1, 53; id. Pers. 5, 2, 63:

rem delatam consulere ordine non licuit,

Liv. 2, 28, 2; so,

consulere et explorare rem,

Cic. Att. 2, 16, 4:

consulis rem nulli obscuram,

Verg. A. 11, 344 al.:

bis repulsi Galli quid agant consulunt,

Caes. B. G. 7, 83.—

To advise something, to give advice:

tun' consulis quicquam?

Ter. Ad. 1, 2, 47; id. Phorm. 1, 3, 22.— Absol.:

ab re consulit blandiloquentulus,

advises to his hurt, Plaut. Trin. 2, 1, 17.

Sometimes meton. (causa pro effectu).

To take a resolution, resolve, conclude, determine.

Neutr.; constr. absol. or with de aliquo or in aliquem:

de nullis quam de vobis infestius aut inimicius consuluerunt,

Liv. 28, 29, 8; so,

de perfugis gravius quam de fugitivis,

id. 30, 43, 13:

in humiliores libidinose crudeliterque consulebatur,

id. 3, 36, 7; so,

crudeliter in deditos victosque,

id. 8, 13, 15; cf. Tac. Agr. 16. —

Act.:

quid in concilio consuluistis?

Plaut. Bacch. 1, 1, 6:

animum ego inducam tamen, ut illud, quod tuam in rem bene conducat, consulam,

id. Cist. 3, 4: ne quid gravius de salute tuā consulas, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 1:

pessime istuc in te atque in illum consulis,

Ter. Heaut. 3, 1, 28:

quae reges irā inpulsi male consuluerint,

Sall. C. 51, 4:

nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

id. J. 95, 3.— Pass. impers.:

aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum est,

Cic. Att. 7, 13, 3.—

With the access. idea of judging, in the connection boni, optimi aliquid consulere, to excuse, take in good part, interpret favorably; be contented, pleased, or satisfied with:

sit consul a consulendo vel a judicando: nam et hoc consulere veteres vocaverunt, unde adhuc remanet illud Rogat boni consulas, id est bonum judices,

Quint. 1, 6, 32; cf. Paul. ex Fest. p. 41, 8 Müll.: nemo hoc rex ausus est facere, eane fieri bonis, bono genere gnatis boni consulitis? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

boni consulendum,

Varr. L. L. 7, § 40 Müll.:

tu haec quaeso consule missa boni,

Ov. P. 3, 8, 24; cf. id. Tr. 4, 1, 106; so,

nostrum laborem,

Quint. 6, prooem. § 16; Plin. Ep. 7, 12, 3:

hoc munus,

Sen. Ben. 1, 1, 8; id. Prov. 2, 4; id. Ep. 9, 20; 17, 9; 88, 17:

quaerebat argentum avaritia: boni consuluit interim invenisse minium,

Plin. 33, prooem. 2, § 4;

8, 16, 17, § 44: boni et optimi consulere,

App. M. 8, p. 205, 28.— Hence,

consultus, a, um, P. a.

Well considered or weighed, deliberated upon, maturely pondered:

bene consultum consilium surripitur saepissume, si minus, etc.,

Plaut. Mil. 3, 1, 5 sq.:

ipsi omnia, quorum negotium est, consulta ad nos et exquisita deferunt,

Cic. de Or. 1, 58, 250: neque eam usquam invenio, neque quo eam, neque quā quaeram consultum'st, I know neither, etc., Plaut. Rud. 1, 4, 6:

operā consultā,

with mature reflection, Gell. 7 (6), 17, 3;

in the same sense, consulto consilio,

Paul. Sent. 1, 9, 6:

consultius est huic poenalem quoque stipulationem subjungere,

it is better. more advantageous, Dig. 2, 15, 15.—

(Acc. to I. B. 1.) Knowing, skilful, experienced, practised, esp. in law; skilled or learned in the law:

non ille magis juris consultus quam justitiae fuit,

Cic. Phil. 9, 5, 10:

juris atque eloquentiae,

Liv. 10, 22, 7:

consultissimus vir omnis divini atque humani juris,

id. 1, 18, 1; cf. Gell. 1, 13, 10:

insanientis sapientiae,

Hor. C. 1, 34, 3:

universae disciplinae,

Col. 11, 1, 12.—Hence, subst.: consultus, i, m., a lawyer:

tu consultus modo rusticus,

Hor. S. 1, 1, 17; id. Ep 2, 2, 87; 2, 2, 159; Ov. A. A. 1, 83.— Esp. with juris, often written as one word, jūrisconsultus, i, m., v. h. v.— Absol.:

ut natura non disciplinā consultus esse videatur,

Cic. Caecin. 27, 78:

consultorum alterum disertissimum, disertorum alterum consultissimum fuisse,

id. Brut. 40, 148:

consultiores sibimet videntur Deo,

Tert. adv. Marc. 2, 2.—

Subst.: consultum, i, n.

(Acc. to I. B. 1. b.) A consultation, inquiry of a deity:

Sostratus (sacerdos) ubi laeta et congruentia exta magnisque consultis annuere deam videt, etc.,

Tac. H. 2, 4.—

(Acc. to II.) A decree, decision, resolution, plan; so first, Senatus consultum, or in one word, Senatusconsul-tum, a decree of the Senate (most freq. in all periods; the senatus consulta were not, like the plebiscita, the supreme law of the republic; but under the emperors, all new laws took this form, v. esp. Sandars, Introd., Just. Inst. § 15;

1, 2, 5),

Sall. C. 42, 3; Cic. Verr. 2, 4, 66, § 149:

senatus consultum est quod senatus jubet atque constituit, nam cum auctus esset populus Romanus... aequum visum est senatum vice populi consuli,

Just. Inst. 1, 2, 5;

for which, consulta Patrum,

Hor. Ep. 1, 16, 41. —Of a decree of the Sicilian council:

ne senatus consultum Siculi homines facere possent,

Cic. Verr. 2, 4, 65, § 146.—Also in other connections:

facta et consulta fortium et sapientium,

Cic. Leg. 1, 24, 62; cf.:

facta consultaque Alexandri,

Sall. H. 3, 7 Dietsch:

consulta et decreta,

id. J. 11, 5:

consulta sese omnia cum illo integra habere,

all objects of consultation, plans, id. ib. 108, 2; cf.:

ab occultis cavendum hominibus consultisque,

plans, Liv. 25, 16, 4; and:

approbare collegam consulta,

id. 10, 39, 10:

dum consulta petis,

responses, oracles, divinations, Verg. A. 6, 151:

tua magna,

decisions, id. ib. 11, 410; so,

mollia,

Tac. A. 1, 40:

mala,

id. ib. 6, 6:

ex consulto factum,

purposely, voluntarily, Auct. Her. 2, 30, 49.—Hence, adv., considerately, deliberately, designedly, on purpose.

Form consultō (class. in prose and poetry):

utrum perturbatione aliquā animi an consulto et cogitata fiat injuria,

Cic. Off. 1, 8, 27; Plaut. Poen. 3, 5, 43; Cic. N. D. 1, 31, 85; id. Leg. 1, 8, 25; Caes. B. G. 5, 16; 5, 37; Sall. J. 60, 5; 64, 5; Quint. 8, 4, 19; Tac. A. 4, 16; Suet. Caes. 56; * Hor. S. 1, 10, 14 al. —

Form consultē (mostly ante- and post-class.):

qui consulte, docte atque astute cavet,

Plaut. Rud. 4, 7, 14:

caute atque consulte gesta,

Liv. 22, 38, 11; Spart. Had. 2.— Comp., Liv. 22, 24, 3; Tac. H. 2, 24. — Sup., Capitol. Pert. 7.

sĭnus, ūs, m.

In gen., a bent surface (raised or depressed), a curve, fold, a hollow, etc. (so mostly poet. and in postAug. prose): draco... conficiens sinus e corpore flexos, folds, coils, Cic. poët. N. D. 2, 42, 106; so Ov. M. 15, 689; 15, 721:

sinu ex togā facto,

Liv. 21, 18 fin. —Of the bag of a fishing-net:

quando abiit rete pessum, tum adducit sinum (piscator),

Plaut. Truc. 1, 1, 15; so Juv. 4, 41;

and of a hunter's net,

Mart. 13, 100; Grat. Cyn. 29;

also of a spider's web,

Plin. 11, 24, 28, § 82.—Of the bend or belly of a sail swollen by the wind:

velorum plenos subtrahis ipse sinus,

Prop. 3, 9 (4, 8), 30;

and so with or without velum,

Tib. 1, 3, 38; Verg. A. 3, 455; 5, 831; Ov. A. A. 3, 500; Luc. 6, 472; Sil. 7, 242; Quint. 10, 7, 23; 12, 10, 37 al.—Of hair, a curl, ringlet:

ut fieret torto flexilis orbe sinus,

Ov. Am. 1, 14, 26; id. A. A. 3, 148.— Of the curve of a reaping-hook:

falcis ea pars, quae flectitur, sinus nominatur,

Col. 4, 25, 1 sq. —Of bones, a sinus:

umeri,

Cels. 8, 1 med.; cf.

ulceris,

id. 7, 2 med.:

suppurationis ferro recisae,

Col. 6, 11, 1; Veg. 4, 9, 3.—

In partic.

The hanging fold of the upper part of the toga, about the breast, the bosom of a garment; also the bosom of a person; sometimes also the lap (= gremium, the predom. class. signif.; esp. freq. in a trop. sense).

Lit.:

est aliquid in amictu: quod ipsum aliquatenus temporum condicione mutatum est. Nam veteribus nulli sinus, perquam breves post illos fuerunt,

Quint. 11, 3, 137; cf.

decentissimus,

id. 11, 3, 140 sq.:

(Caesar moriens) sinistrā manu sinum ad ima crura deduxit, quo honestius caderet,

Suet. Caes. 82 (for which, of the same:

togam manu demisit,

Val. Max. 4, 5, 6); Tib. 1, 6, 18:

praetextae sinus,

Suet. Vesp. 5:

ne admissum quidem quemquam senatorum nisi solum et praetentato sinu,

id. Aug. 35:

ut conchas legerent galeasque et sinus replerent,

id. Calig. 46:

cedo mihi ex ipsius sinu litteras Syracusanorum,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

aurum in sinu ejus invenerunt,

Quint. 7, 1, 30:

paternos In sinu ferens deos,

Hor. C. 2, 18, 27:

nuda genu, nodoque sinus collecta fluentis,

Verg. A. 1, 320:

et fluit effuso cui toga laxa sinu,

Tib. 1, 6, 14; cf.:

micat igneus ostro, Undantemque sinum nodis irrugat Iberis,

Stat. Th. 4, 265:

ad haec, quae a fortunā sparguntur, sinum expandit,

eagerly embraces, grasps, Sen. Ep. 74, 6:

aliquid velut magnum bonum intra sinum continere,

id. Vit. Beat. 23, 3; cf.:

sinum subducere alicui rei,

to reject, id. Thyest. 430.—Prov.:

sinu laxo (i. e. soluto) ferre aliquid,

i. e. to be careless about a thing, Hor. S. 2, 3, 172. —

Transf.

The purse, money, which was carried in the bosom of the toga (cf. supra, the passage, Quint. 7, 1, 30, and v. crumena; poet. and in post-Aug. prose):

semper amatorum ponderat illa sinus,

Prop. 2, 16 (3, 8), 12:

quo pretium condat, non habet ille sinum,

Ov. Am. 1, 10, 18:

aere sinus plenos urbe reportare, Col. poët. 10, 310: plurium sinum ac domum inplere,

Sen. Ben. 6, 43, 1:

qui etiam condemnationes in sinum vertisse dicuntur... praedam omnem in sinum contulit,

into his purse, Lampr. Commod. 14 fin.:

avaritiae,

Juv. 1, 88.—Hence, M. Scaurus Marianis sodaliciis rapinarum provincialium sinus, the pocketer, i. e. the receiver, Plin. 36, 15, 24, § 116; cf. Tac. H. 2, 92 fin.; 4, 14.—

Poet., a garment, in gen.:

Tyrio prodeat apta sinu,

Tib. 1, 9, 72; 1, 6, 18:

auratus,

Ov. F. 2, 310:

purpureus,

id. ib. 5, 28:

regalis,

id. H. 13, 36; 5, 71; Stat. S. 2, 1, 133.—

The bosom of a person:

manum in sinum alicui Inserere,

Ter. Heaut. 3, 3, 2:

gelu rigentem colubram sinu fovit,

Phaedr. 4, 17, 3:

opposuit sinum Antonius stricto ferro,

Tac. H. 3, 10:

scortum in sinu consulis recubans,

Liv. 39, 43:

tangitur, et tacto concipit illa sinu, i. e. utero,

Ov. F. 5, 256:

usque metu micuere sinus, dum, etc.,

id. H. 1, 45:

horum in sinum omnia congerebant,

Plin. Pan. 45.—

Trop.

The bosom, as in most other languages, for love, protection, asylum, etc. (usu. in the phrases in sinu esse, habere, etc.;

syn. gremium): hic non amandus? hiccine non gestandus in sinu est?

Ter. Ad. 4, 5, 75:

iste vero sit in sinu semper et complexu meo,

Cic. Fam. 14, 4, 3; cf.:

postremum genus proprium est Catilinae, de ejus delectu, immo vero de complexu ejus ac sinu,

id. Cat. 2, 10, 22:

suo sinu complexuque aliquem recipere,

id. Phil. 13, 4, 9; so (with complexus) id. ib. 2, 25, 61:

(Pompeius), mihi crede, in sinu est,

is very dear to me, id. Q. Fr. 2, 13, 1:

Bibulum noli dimittere e sinu tuo,

from your intimacy, id. ad Brut. 1, 7, 2:

praesertim si in amici sinu defieas,

on the bosom, Plin. Ep. 8, 16, 5:

in hujus sinu indulgentiāque educatus,

Tac. Agr. 4; so id. Or. 28; cf.: etsi commotus ingenio, simulationum tamen falsa in sinu avi perdidicerat, i. e. under the care or tuition, id. A. 6, 45 fin.:

confugit in sinum tuum concussa respublica,

i. e. into your arms, Plin. Pan. 6, 3; id. Ep. 8, 12, 1:

optatum negotium sibi in sinum delatum esse dicebat,

committed to his guardianship, care, Cic. Verr. 2, 1, 50, § 131; cf. Plin. Pan. 45, 2:

respublica in Vespasiani sinum cessisset,

Tac. H. 3, 69; 3, 19; Dig. 22, 3, 27:

sinum praebere tam alte cadenti,

protection, Sen. Ira, 3, 23, 6.—

The interior, the inmost part of a thing:

alii intra moenia atque in sinu urbis sunt hostes,

in the midst, in the heart of the city, Sall. C. 52, 35:

in urbe ac sinu cavendum hostem,

Tac. H. 3, 38; Sil. 4, 34; 6, 652; Claud. Eutr. 2, 575:

ut (hostis) fronte simul et sinu exciperetur,

in the centre, Tac. A. 13, 40:

in intimo sinu pacis,

i. e. in the midst of a profound peace, Plin. Pan. 56, 4.—

In sinu alicujus, in the power or possession of (postAug. and rare):

opes Cremonensium in sinu praefectorum fore,

Tac. H. 3, 19:

omnem fortunam in sinu meo habui,

Dig. 22, 3, 27.—

A hiding-place, place of concealment: ut in sinu gaudeant, gloriose loqui desinunt, qs. in their bosoms (or, as we say, in their sleeve), i. e. in secret, Cic. Tusc. 3, 21, 51;

so of secret joy,

Tib. 4, 13, 8:

in tacito cohibe gaudia clausa sinu,

Prop. 2, 25 (3, 20), 30; Sen. Ep. 105, 3; cf.

also: plaudere in sinum,

Tert. Pudic. 6: suum potius cubiculum ac sinum offerre contegendis quae, etc., the secrecy or concealment of her bed-chamber, Tac. A. 13, 13:

abditis pecuniis per occultos aut ambitiosos sinus,

i. e. in hidingplaces offered by obscurity or by high rank, id. H. 2, 92.—

Sinus Abrahae, the place of the spirits of the just (eccl. Lat.):

sinum Abrahae, regionem non caelestem, sublimiorem tamen Inferis,

Tert. adv. Marc. 4, 34. —

A bay, bight, gulf:

ut primum ex alto sinus ab litore ad urbem inflectitur,

Cic. Verr. 2, 5, 12, § 30; cf.:

portus infusi in sinus oppidi,

id. Rep. 3, 31, 43; 1, 3, 5; id. Imp. Pomp. 11, 31; id. Verr. 2, 5, 56, § 145; id. Att. 16, 6, 1; * Caes. B. C. 2, 32; Sall. J. 78, 2; Liv. 8, 24; Plin. 2, 43, 44, § 114 (Jahn, nivibus); Suet. Aug. 98; id. Tib. 16; Verg. A. 1, 243; 6, 132; Hor. C. 1, 33, 16; id. Epod. 10, 19.—

Transf.

The land lying on a gulf, a point of land that helps to form it (perh. not ante-Aug.):

segetibus in sinu Aenianum vastatis,

Liv. 28, 5 Drak.:

jam in sinum Maliacum venerat (with an army),

id. 37, 6; Tac. A. 14, 9; id. H. 3, 66; id. Agr. 23; Plin. 6, 8, 8, § 23; Just. [p. 1710] 2, 4, 26; 24, 4, 3.—

A curve or fold in land, a basin, hollow, valley:

Arpini terra campestri agro in ingentem sinum consedit,

Liv. 30, 2, 12:

subito dehiscit terra, et immenso sinu laxata patuit,

Sen. Oedip. 582; id. Herc. Fur. 679; Plin. 2, 44, 44, § 115:

jugum montis velut sinu quodam flexuque curvatum,

Curt. 3, 4, 6:

montium,

id. 3, 9, 12.

sīnus, i, m., v. sinum.

sollĭcĭtus ( sōlĭcĭtus), a, um, adj. [sollus-cieo; cf. sollicito], thoroughly moved, agitated, disturbed.

Of physical motion ( poet. and rare).

As attrib. of motus, restless, unceasing:

quae sollicito motu carerent, referring to the elements in constant motion, as air, water, etc.,

Lucr. 1, 343: sic igitur penitus qui in ferro'st abditus aër Sollicito motu semper jactatur, i. e. an unceasing air-current within the iron, to explain its attraction by the magnet, id. 6, 1038.—

Of the sea agitated by storms:

ut mare sollicitum stridet,

Verg. G. 4, 262. —

Pregn., with the idea of distress (v. II. B.):

utile sollicitae sidus utrumque rati,

to a ship in distress, Ov. F. 5, 720: sollicitae porro plenaeque sonoribus aures, agitated, vibrating ( by disease), Lucr. 6, 1185:

corpus,

Sen. Herc. Fur. 1299.—

Sollicitum habere (cf. II. A. and B. infra), = sollicitare:

omnes sollicitos habui,

kept them busy, on the move, Ter. Heaut. 3, 1, 52 Donat. ad loc.

Of mental affections, full of anxiety, excitement, distracted by cares, engaged, troubled, disturbed (opp. quietus).

Of cares of business; esp. sollicitum habere, to keep busy, engaged (Plaut. and Ter.):

(clientes) qui neque leges colunt, neque, etc., sollicitos patronos habent,

Plaut. Men. 4, 2, 12 Brix ad loc.;

4, 2, 21: quorum negotiis nos absentum sollicitae noctes et dies sumus semper,

id. Stich. 1, 1, 6:

hem, tot mea Solius solliciti sunt curā, of servants busy in attending their master,

Ter. Heaut. 1, 1, 77: numquid vis? Py. Ne magis sim pulcer quam sum:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Mil. 4, 2, 95; cf.:

Hispaniae armis sollicitae,

Sall. H. 1, 48 Dietsch. —

Of restlessness from fear, suspense, etc., full of anxiety, agitated, alarmed, solicitous, anxious (opp. securus; freq. and class.): sollicitum habere, to fill with apprehension and fear, keep in anxiety; constr.,

Absol.:

in quibus si non erunt insidiae... animus tamen erit sollicitus,

Cic. Phil. 12, 11, 36:

diutius videtur velle eos habere sollicitos a quibus se putat diuturnioribus esse molestiis conflictatum,

id. Fam. 6, 13, 3:

quae maxime angere atque sollicitam habere vestram aetatem videtur,

id. Sen. 19, 66:

sollicitum te habebat cogitatio periculi mei,

id. Fam. 7, 3, 1; so id. Att. 2, 18, 1; id. Sest. 11, 25:

initia rerum quae... sollicitam Italiam habebant,

Caes. B. C. 3, 22:

cum satis per se ipsum Samnitium bellum et,... sollicitos haberet patres,

Liv. 8, 29, 1:

solliciti et incerti rerum suarum Megaram referre signa jubent,

id. 24, 23, 5:

sollicitae ac suspensae civitati,

id. 27, 50 med.:

quid illis nos sollicitis ac pendentibus animi renuntiare jubetis,

id. 7, 30, 22:

sollicitae mentes,

Ov. F 3, 362:

pectus,

id. M. 2, 125:

mens,

Curt. 4, 13, 2:

animi,

Hor. Ep. 1, 5, 18:

ego percussorem meum securum ambulare patiar, me sollicito?

Sen. Clem. 1, 9, 4:

sollicitus est et incertus sui quem spes aliqua proritat,

id. Ep. 23, 2:

ut sollicitus sim cum Saturnus et Mars ex contrario stabunt,

alarmed, id. ib. 88, 14:

fertur sollicitas tenuisse deas,

kept them in anxious suspense, Stat. Achill. 2, 338:

nunc sollicitam timor anxius angit,

Verg. A. 9, 89.—And opposed to securus and securitas:

quid est turpius quam in ipso limine securitatis esse sollicitum?

Sen. Ep. 22, 5:

securo nihil est te pejus, eodem Sollicito nihil est te melius,

Mart. 4, 83, 1; so id. 5, 31, 8; Sen. Ep. 124, 19; Quint. 11, 3, 151; Tac. H. 4, 58.—

With abl.:

sollicitam mihi civitatem suspitione, suspensam metu... tradidistis,

Cic. Agr. 1, 8, 23:

Sophocles, ancipiti sententiarum eventu diu sollicitus,

Val. Max. 9, 12, 5 ext. —

With de:

sollicitus eram de rebus urbanis,

Cic. Fam. 2, 12, 1:

de tuā valetudine,

id. ib. 16, 7, 1:

sollicita civitas de Etruriae defectione fuit,

Liv. 27, 21 med.:

sollicitum te esse scribis de judicii eventu,

Sen. Ep. 24, 1:

desii jam de te esse sollicitus,

id. ib. 82, 1.—

With pro:

ne necesse sit unum sollicitum esse pro pluribus,

Cic. Lael. 13, 45.—

With propter: sollicitus propter iniquitatem locorum, Liv. 38, 40, 9; 44, 3, 5 infra.—

With adverb. acc. vicem, for the fate of:

sollicito consuli et propter itineris difficultatem et eorum vicem,... nuntius occurrit,

Liv. 44, 3, 5:

ut meam quoque, non solum reipublicae vicem videretur sollicitus,

id. 28, 43, 9:

clamor undique ab sollicitis vicem imperatoris militibus sublatus,

id. 28, 19, 17.—

With gen.:

non sollicitus futuri, pendet (filius tuus mortuus),

Sen. Cons. Marc. 19, 6.—

With dat. (late Lat.):

ne solliciti sitis animae vestrae, neque corpori vestro,

Vulg. Matt. 6, 25.—

With ex:

ex hoc misera sollicita'st, diem Quia olim in hunc, etc.,

Ter. And. 1, 5, 33:

haec turba sollicita ex temerariā regis fiduciā,

Curt. 3, 1, 17.—

With ne, like verbs of fearing:

(mater) sollicita est ne eundem conspiciat, etc.,

Cic. Mur. 41, 88:

legati Romanorum circuire urbes, solliciti ne Aetoli partis alicujus animos ad Antiochum avertissent,

apprehensive, Liv. 35, 31, 1:

sollicitis populis ne suas operiant terras,

Plin. 11, 29, 35, § 104:

sollicitus Solon, ne tacendo parum reipublicae consuleret,

Just. 2, 7, 9; Front. Strat. 1, 1, 6.—

With interrog.-clause:

solliciti erant quo evasura esset res,

Liv. 30, 21 init.:

quam sim sollicitus, quidnam futurum sit,

Cic. Att. 8, 6, 3.—

In gen., troubled, disturbed, afflicted, grieved; constr. absol., with abl. alone, or with de:

sollicitus mihi nescio quā re videtur,

Plaut. Merc. 2, 3, 30:

neque est consentaneum ullam honestam rem, ne sollicitus sis... deponere,

lest you be troubled by cares, Cic. Lael. 13, 47:

vehementer te esse sollicitum et praecipuo quodam dolore angi,

id. Fam. 4, 3, 1:

vehementer populum sollicitum fuisse de P. Sullae morte,

id. ib. 9, 10, 3:

num eum postea censes anxio animo aut sollicito fuisse,

afflicted by remorse, id. Fin. 2, 17, 55:

hoc genus omne Maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli,

Hor. S. 1, 2, 3.—

Excited, passionate (rare):

qui, ut sint pudici, solliciti tamen et anxii sunt,

Cic. Tusc. 4, 33, 70:

atqui sollicitae nuntius hospitae, Suspirare Chloen.. Dicens, etc.,

Hor. C. 3, 7, 9; so, = avidus, with gen. or de ( poet. and post-class.):

hominem cuppedinis sollicitum,

Lucr. 5, 46:

de regno sollicitus ( = avidus regni potiundi),

Just. 1, 10, 6.—

Very careful for, concerned in, punctilious, particular about (post-Aug.; freq.); constr. absol., with de, circa, in, or obj.-inf.:

ne decet quidem, ubi maxima rerum monumenta versantur, de verbis esse sollicitum,

Quint. 8, 3, 13:

de quorum sumus judicio solliciti,

for whose judgment we care, id. 10, 7, 24:

dixit Cicero, non se de ingenii famā, sed de fide esse sollicitum,

id. 11, 1, 74:

nec sum in hoc sollicitus, dum res ipsa appareat,

id. 8, 4, 15:

eloquentia non in verba sollicita,

Sen. Ben. 7, 8, 2:

si tamen contingere eloquentia non sollicito potest,

id. Ep. 75, 5:

cur abis, non sollicitus prodesse bonis, nocere malis?

id. Hippol. 976; cf.

in double sense,

Mart. 4, 83, 2 and 5.—

= sollicitatus (v. sollicito; poet.):

solliciti jaceant terrāque premantur iniquā qui, etc.,

without repose, Ov. Am. 2, 16, 15.

Of abstr. and inanim. things.

In gen., solicitous, mournful, full of or connected with cares and anxiety, anxious, disturbed (class.;

often approaching the signif. II.): scio quam timida sit ambitio, et quam sollicita sit cupiditas consulatūs,

how full of cares is the desire for the consulship, Cic. Mil. 16, 42:

id est proprium civitatis ut sit libera et non sollicita rei cujusque custodia,

i. e. that nobody be disturbed in the quiet possession of his property, id. Off. 2, 22, 78:

est enim metus futurae aegritudinis sollicita exspectatio,

id. Tusc. 5, 18, 52:

quam sit omnis amor sollicitus et anxius,

fraught with solicitude, id. Att. 2, 24, 1: assentior, sollicitam et periculosam justitiam non esse sapientis, id. Fragm. Rep. ap. Prisc. p. 801 P. (Rep. 3, 27, 39): sollicitam lucem rapuisti Ciceroni, the mournful light, i. e. life, Vell. 2, 66:

in sollicito civitatis statu,

Quint. 6, 1, 16:

Hermagoras, vir diligentiae nimium sollicitae,

evercareful, id. 3, 11, 22:

sollicitum dicendi propositum,

anxiously accurate, id. 11, 1, 32:

sollicita parentis diligentia,

earnest care, id. 6, prooem. 1; so id. 6, 12, 16:

sollicitae actiones,

carefully elaborated, id. 4, 1, 57: causae sollicitae (opp. securae), [p. 1723] very doubtful cases, i. e. in which there is anxious suspense about the issue, id. 11, 3, 151: captarum (ferarum) sollicita possessio;

saepe enim laniant dominos,

Sen. Vit. Beat. 14, 2:

maxima quaeque bona sollicita sunt,

id. ib. 17, 4; id. Ep. 14, 18:

noctes, id. Ira, 2, 20, 1: tutela,

id. Cons. Marc. 11, 3:

sollicitos fecisti, Romule, ludos,

Ov. A. A. 1, 101:

quisque, sibi quid sit Utile, sollicitis supputat articulis,

id. P. 2, 3, 18:

sollicito carcere dignus eras,

a prison carefully guarded, id. Am. 1, 6, 64:

Cressa... sollicito revocavit Thesea filo,

Stat. S. 2, 6, 26:

pudor,

Mart. 11, 45, 7:

amor,

Ov. H. 19 (18), 196:

os,

id. P. 4, 9, 130:

frons,

Hor. C. 3, 29, 16:

manus,

Ov. Tr. 5, 2, 2:

preces,

id. P. 3, 1, 148:

prex,

Hor. C. 1, 35, 5:

vita,

id. S. 2, 6, 62:

lux,

Ov. Tr. 4, 10, 116:

senecta,

id. M. 6, 500:

libelli,

Mart. 9, 58, 5:

saccus,

id. 12, 60 b, 3:

fuga,

Ov. Tr. 4, 1, 50:

sedes,

id. ib. 4, 1, 85:

via,

id. ib. 1, 11, 2:

terrae,

id. M. 15, 786.— Hence,

= sollicitum habens, that causes distress, distressing, trying:

quid magis sollicitum dici potest,

what more distressing fact can be mentioned? Cic. Mil. 2, 5:

in quā (tyrannorum) vitā nulla... potest esse fiducia, omnia semper suspecta atque sollicita,

causing alarm, id. Lael. 15, 52:

sollicitumque aliquid laetis intervenit,

Ov. M. 7, 454:

o mihi sollicitum decus ac suprema voluptas,

Stat. Th. 7, 363; so,

opes,

Hor. S. 2, 6, 79:

aurum,

Sen. Hippol. 519:

pretia,

id. Herc. Fur. 461:

timor or metus,

Ov. H. 1, 12; 8, 76; 13, 124; id. P. 3, 2, 12; id. Tr. 3, 11, 10:

cura,

id. P. 1, 5, 61; Sen. Thyest. 922:

dolor,

Ov. A. A. 3, 374:

taedium,

Hor. C. 1, 14, 17:

fatum,

Ov. P. 4, 10, 11.

Of animals (rare): sollicitum animal (canis) ad nocturnos strepitus, very attentive to, i. e. watchful, Liv. 5, 47, 3; so Ov. M. 11, 599:

solliciti terrentur equi,

id. F. 6, 741:

lepus,

timid, id. ib. 5, 372.

Comp.: sollicitior (mostly post-Aug.; for which Cic. has magis sollicitus; v. III. 2. supra) homo, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 3:

nos circa lites raras sollicitiores,

too particular about, Quint. 7, 1, 43:

sollicitior rei familiaris diligentia,

id. 12, 1, 6:

innocentiam sollicitiore habituri loco,

Sen. Ben. 3, 13, 1:

(pauperes) sollicitiores divitibus,

id. Cons. Helv. 12, 1:

quod est sollicitius,

id. Tranq. 1, 15:

qui non sollicitior de capitis sui decore sit quam de salute,

id. Brev. Vit. 12, 3:

pro vobis sollicitior,

Tac. H. 4, 58.— Sup. (post-Aug. and rare):

illorum brevissima ac sollicitissima aetas est,

Sen. Brev. Vit. 16, 1.— Adv.: sollĭcĭtē (post-Aug.).

Carefully, punctiliously, anxiously: vestis nec servata, nec sumenda sollicite, Ser. Samm. ap. Sen. Tranq. 1, 5:

in conviviis lingua sollicite etiam ebriis custodienda est,

Sen. Clem. 1, 26, 2:

recitare,

Plin. Ep. 6, 15, 4:

exspectatus,

Front. Strat. 3, 12, 1; id. Aquaed. 103:

sollicitius et intentius,

Plin. Ep. 1, 4, 2:

custodiendus est honor,

id. ib. 1, 19, 4:

cavere,

App. Mag. p. 274, 35.— Sup.:

urbis curam sollicitissime agere,

Suet. Claud. 18.—

With grief, solicitude (class.:

sollicito animo): sollicite possidentur,

their possession is connected with solicitude, Sen. Ep. 76, 30:

laetus,

Sil. 6, 572.— Sup., Sen. Ep. 93, 12.

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].

As adv. of manner.

Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.

In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

ut vales?

id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

ut sese in Samnio res habent?

Liv. 10, 18, 11:

ut valet? ut meminit nostri?

Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—

In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

Plaut. Merc. 3, 4, 76:

ut dissimulat malus!

id. ib. 5, 4, 13:

ut volupe est homini si cluet victoria!

id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

ut lenta materies fuit!

id. Mil. 4, 5, 4:

ut scelestus nunc iste te ludos facit!

id. Capt. 3, 4, 47:

ut saepe summa ingenia in occulto latent,

id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

ut falsus animi est!

Ter. Eun. 2, 2, 42:

heia! ut elegans est!

id. Heaut. 5, 5, 19:

fortuna ut numquam perpetua est bona!

id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

Cic. Att. 7, 21, 1:

quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

id. Mil. 24, 64:

qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

id. Fl. 5, 12:

quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

id. Att. 3, 11, 2:

quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

id. Fin. 5, 22, 61:

ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

Verg. E. 8, 41:

ut melius quidquid erit pati!

Hor. C. 1, 11, 3:

ut tu Semper eris derisor!

id. S. 2, 6, 53:

o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

Sen. Ben. 2, 13, 1:

ut me in supremis consolatus est!

Quint. 6, prooem. 11.—

In dependent questions.

With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

id. Curc. 1, 2, 33:

hoc vide ut dormiunt pessuli,

id. ib. 1, 2, 66:

illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

Ter. Eun. 4, 4, 3:

vide ut otiosus it, si dis placet,

id. ib. 5, 3, 10:

illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

Cat. 61, 77:

viden ut perniciter exiluere?

id. 62, 8:

adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

id. 62, 12:

aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —

With subj. (class.):

nescis ut res sit, Phoenicium,

Plaut. Ps. 4, 4, 1:

oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

id. Merc. 2, 1, 16:

nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

id. Am. prol. 104:

narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

Ter. Hec. 1, 2, 70:

tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

id. Eun. 1, 2, 48:

videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

Cic. Rosc. Am. 46, 135:

videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

id. Att. 1, 16, 4:

videte ut hoc iste correxerit,

id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

Caes. B. G. 1, 43:

veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

Liv. 23, 5, 8:

aspice quo submittat humus formosa colores,

Prop. 1, 2, 9:

infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

Quint. 6, 5, 10:

vides ut alta stet nive candidum Soracte,

Hor. C. 1, 9, 1:

nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

Plin. Ep. 1, 6, 2.—

Relative adverb of manner = eo modo quo, as.

Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

Plaut. Merc. 2, 3, 79:

apparatus sum ut videtis,

id. ib. 5, 2, 10:

verum postremo impetravi ut volui,

id. Mil. 4, 5, 5:

ero ut me voles esse,

id. Capt. 2, 1, 32:

faciam ut tu voles,

id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

ut potero feram,

Ter. And. 5, 3, 27:

faciam ut mones,

id. Hec. 4, 4, 97:

Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

id. Rosc. Am. 14, 39:

ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

id. ib. 17, 49:

homo demens, ut isti putant,

id. Rep. 1, 1, 1:

cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

id. ib. 1, 46, 70:

non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

id. Fam. 9, 16, 7:

Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

Caes. B. G. 1, 22:

cuncta ut gesta erant exposuit,

Liv. 3, 50, 4:

(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

id. 10, 46, 16:

sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

id. 21, 4, 1:

nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

Sen. Vit. Beat. 17, 2:

servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

si virtus digna est gloriatione, ut est,

Cic. Fin. 4, 18, 51:

quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

id. Phil. 10, 9, 18:

quamvis fuerit acutus, ut fuit,

id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

id. Phil. 4, 5, 12:

tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

id. Fam. 7, 1, 5:

satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

id. Phil. 1, 15, 37.—

With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

ego ita ero ut me esse oportet,

Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

sic sum ut vides,

id. Am. 2, 1, 57:

omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

Ter. Phorm. 5, 8, 15:

ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

id. Phil. 14, 11, 29:

sed exigenda est ut optime possumus,

Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

Nep. Epam. 2, 1; cf.:

ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

Hor. S. 1, 5, 33:

cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

id. ib. 2, 8, 48.—

Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

gaudeo, ut ut erga me est merita,

Plaut. Am. 5, 1, 52:

age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

id. Bacch. 5, 2, 85:

utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

id. Ps. 1, 3, 76:

utut res sese habet, pergam, etc.,

id. Most. 3, 1, 14:

non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—

Causal, as, = prout, pro eo ut.

Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

Plaut. Merc. 2, 3, 75:

ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

id. Men. 5, 2, 1:

haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

Ter. Phorm. 5, 2, 9:

praesertim, ut nunc sunt mores,

id. ib. 1, 2, 5:

atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

Cic. Mur. 25, 51:

permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

id. Tusc. 1, 45, 108:

magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

Liv. 3, 6, 1:

tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

id. 3, 71, 5:

transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

Plaut. Men. prol. 30:

Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

id. ib. 5, 33, 92:

ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

Liv. 23, 14, 1.—

Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

hic Geta ut captus est servorum, non malus,

Ter. Ad. 3, 4, 34:

ut est captus hominum,

Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

for those times, id. ib. 26, 102:

nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

(orationis genus) ut in oratore exile,

for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

id. Sen. 4, 12:

consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

Liv. 1, 18, 1:

florentem jam ut tum res erant,

id. 1, 3, 3:

Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

id. 24, 28, 1:

Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

id. 1, 57, 1:

vir, ut inter Aetolos, facundus,

id. 32, 33, 9:

Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

Nep. Epam. 5, 2:

ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

Curt. 9, 1, 14:

multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

Tac. G. 30. —

Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

non demutabo ut quod certo sciam,

seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

Caes. B. G. 5, 31, 6:

facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

Liv. 1, 34, 6:

inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

id. 38, 18, 7:

Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

id. 33, 4, 11:

Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

id. 9, 45, 10:

igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

id. 3, 5, 9:

ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

Liv. 3, 16, 2:

gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

id. 7, 23, 6.—

With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

Cic. Clu. 25, 70:

in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—

Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

Lucil. 8, 18 Mull.:

in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.

Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.

In gen.

With sic as correlative:

haec res sic est ut narro tibi,

Plaut. Most. 4, 3, 40:

quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

Cic. N. D. 2, 39, 99:

Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

id. Fam. 13, 1, 5:

si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

id. Brut. 72, 251:

sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

id. Rep. 6, 15, 15:

ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—

With ita as correlative:

ut sementem feceris, ita metes,

Cic. Or. 2, 65, 261:

quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

id. Rep. 2, 1. 3:

non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

Liv. 1, 53, 1:

ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

Quint. 9, 3, 39.—

With other correlatives:

in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

Cato, R. R. 78:

encytum ad eundem modum facito uti globos,

id. ib. 80:

cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

Cic. Ac. 2, 15, 47:

disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

id. Am. 3, 4, 9:

fecisti item ut praedones solent,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

id. ib. 2, 1, 45, § 117;

so with item,

id. Or. 60, 202:

is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

si aliter ut dixi accidisset,

Cic. Rep. 1, 4, 7.—

Without correlative:

rem omnem uti acta erat cognovit,

Sall. J. 71, 5:

quare perge ut instituisti,

Cic. Rep. 2, 11, 22:

apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,

id. ib. 1, 38, 59:

miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,

Sen. Vit. Beat. 12, 2:

comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,

id. ib. 13, 5:

ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,

Quint. 8, 2, 23.—

In partic.

Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.

= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:

ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?

Cic. Fam. 10, 20, 2:

ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,

Liv. 26, 37, 6:

Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,

Cic. Fam. 12, 13, 4:

fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,

Sen. Ben. 2, 28, 3.—

Concessive, = etsi... tamen, although... yet:

consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,

Liv. 4, 6, 2:

Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,

id. 21, 11, 5:

ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,

id. 21, 8, 1:

haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

id. 3, 55, 15:

in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,

id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:

uti longe a luxuria, ita famae propior,

Tac. Agr. 6:

ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,

Quint. 10, 1, 74:

ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,

id. 12, 2, 12:

quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,

id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:

ut non demens, crudelis certe videtur,

Quint. 9, 2, 91.—

Ita... ut;

in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,

Plaut. Aul. 3, 5, 22:

ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,

id. ib. 4, 5, 1:

ita vivo ut maximos sumptus facio,

Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:

sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,

Ter. Heaut. 3, 1, 54.—

In exemplifications.

In gen., as for example, for instance:

nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,

Cic. de Or. 3, 29, 112:

sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,

id. Rep. 1, 31, 47:

qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,

id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:

est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,

Sen. Ben. 3, 21, 2:

est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,

Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;

if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,

Cic. de Or. 3, 16, 59.—

Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:

ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,

Auct. Her. 1, 15, 25:

ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,

Cic. Inv. 2, 15, 48:

ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,

id. ib. 1, 18, 26:

ut si qui in foro cantet,

id. Off. 1, 40, 145:

ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,

Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:

ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,

Quint. 3, 8, 23:

ut si des arma timidis et imbellibus,

id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:

ut cum marem feminamque filios dicimus,

Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—

Before an appositive noun, as, the same as, like:

qui canem et felem ut deos colunt,

Cic. Leg. 1, 11, 32:

ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,

id. Rep. 1, 12, 18:

suam vitam ut legem praefert suis civibus,

id. ib. 1, 34, 52:

habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,

id. Verr. 2, 1, 15, § 38:

Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,

Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;

ut hominem ingratum non invitus,

in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:

qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,

Liv. 25, 40, 4:

qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,

id. 24, 45, 12:

Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,

Nep. Att. 16:

et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,

Sen. Vit. Beat. 26, 7:

hunc ut deum homines intuebuntur,

Quint. 12, 10, 65:

id ut crimen ingens expavescendum est,

id. 9, 3, 35.—

Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:

mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,

Ter. Eun. 1, 2, 37:

Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,

Cic. Fam. 7, 20, 1:

ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,

id. ib. 2, 14, 1:

ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,

id. Q. Fr. 1, 1, 6:

qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,

id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:

similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,

like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—

Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

id. Caecin. 2, 7:

ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,

id. Clu. 21, 57:

ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,

id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:

nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,

Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,

With ita understood:

facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,

Cic. Off. 1, 19, 65. —

With virtual superlatives:

ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:

ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,

id. Fin. 5, 20, 57.—

The superlatives omitted in either clause:

ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,

Cic. Sen. 18, 64:

ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,

id. Verr. 2, 4, 64, § 143:

pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,

id. ib. 2, 1, 27, §

68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,

Liv. 9, 6, 1:

ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,

id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:

nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,

in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—

With a comparative in one of the terms:

major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,

Cic. Lael. 5, 19.—

Without superlative, as, according as:

de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,

Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—

Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.

With perf. indic.

In gen., as soon as:

principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

Plaut. Am. 1, 1, 49:

ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,

Ter. And. 3, 4, 11:

ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,

id. Phorm. 4, 3, 12:

ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,

id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:

qui ut peroravit, surrexit Clodius,

Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:

eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,

id. Rep. 1, 11, 7:

qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,

id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:

ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,

Liv. 21, 54, 9:

ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,

id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—

In oblique discourse:

Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,

Caes. B. G. 1, 31.—

With primum, when first, as soon as ever:

atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,

Cic. Rep. 6, 15, 15:

Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,

Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—

Rarely of coincidence in time:

nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,

Plaut. Cist. 4, 2, 46.—

Ut = ex quo tempore. since:

ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,

Cic. Att. 1, 15, 2.—

With imperf. indic.

In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;

deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,

Liv. 10, 22, 2:

deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,

id. 10, 28, 20:

Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,

id. 25, 26, 15:

ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,

id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:

consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,

Liv. 22, 44, 1:

ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,

id. 22, 14, 3:

ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,

id. 24, 1, 6.—

Of repeated past actions, whenever:

ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,

Caes. B. G. 3, 4.—

With plupf.

= postquam (rare):

ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,

Ter. Ad. 4, 4, 10:

ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,

Caes. B. C. 3, 63.—

In epistolary style = the Engl. perf.:

litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),

Cic. Att. 2, 12, 4:

ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),

id. ib. 5, 10, 1.—

Of repeated past actions, whenever:

ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,

Liv. 21, 42, 3 dub.:

ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,

Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:

ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,

id. Clu. 19, 52:

ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,

Caes. B. G. 7, 81; cf.:

ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,

Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:

ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,

Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—

With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:

neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

Cic. Or. 2, 34, 146:

traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,

Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—

Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).

In object clauses.

In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.

After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:

malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,

Plaut. Poen. 5, 4, 18:

equidem mallem ut ires,

Cic. Att. 1, 16, 8:

equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),

id. Fam. 7, 31, 2:

volo uti mihi respondeas num quis, etc.,

id. Vatin. 7, 17:

precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,

id. Q. Fr. 1, 3, 9:

postulo ut ne quid praejudicati afferatis,

id. Clu. 2, 5:

petebant uti equites praemitterent,

Caes. B. G. 4, 11:

tibi instat Hortensius ut eas in consilium,

Cic. Quint. 10, 34:

hoc ut aliquando fieret, instabat,

Sen. Clem. 2, 1, 2:

illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,

Cic. Att. 11, 7, 2:

cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,

Sen. Clem. 2, 2, 2:

senectutem ut adipiscantur omnes optant,

Cic. Lael. 2, 4:

exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,

Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:

Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,

Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;

esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,

Ter. Ad. 4, 6, 2:

ut illum di deaeque perdant,

id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—

After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:

ego vos hortari tantum possum ut, etc.,

Cic. Lael. 5, 17:

quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,

id. Att. 11, 16, 4:

tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,

id. Fam. 1, 9, 26:

censeo ut iter reliquum conficere pergas,

I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:

dixeram a principio ut sileremus,

I had advised, Cic. Brut. 42, 157:

Pompejum monebat ut meam domum metueret,

id. Sest. 64, 133:

equidem suasi ut Romam pergeret,

id. Att. 16, 8, 2:

M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,

exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—

After verbs expressing resolution or agreement to do something:

rus ut irem jam heri constitiveram,

Plaut. Ps. 1, 5, 136:

decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,

Cic. Phil. 5, 2, 4:

constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,

id. Att. 16, 10, 1:

statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,

Caes. B. G. 7, 21:

Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,

Liv. 25, 33, 3:

illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),

id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:

ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,

Cic. Rep. 2, 27, 63:

servitia urbem ut incenderent conjurarunt,

Liv. 4, 45, 1.—

After verbs of command or prohibition:

imperat Laelio ut per collis circumducat equites,

Liv. 28, 33, 11:

illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,

Cic. Lael. 16, 60:

M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,

Liv. 41, 27, 3:

consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,

Cic. Pis. 8, 18:

jubet sententiam ut dicant suam,

Plaut. Am. 1, 1, 50:

hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,

Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:

iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,

Nep. Them. 7, 3.—

Verbs expressing permission:

atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,

Cic. Tull. 20, 47:

concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,

id. Rosc. Am. 19, 54:

dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,

id. de Or. 1, 6, 23:

ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,

id. Div. in Caecil. 14, 45:

illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,

id. Off. 3, 5, 22.—

In dependent clauses implying an aim or end.

After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:

ut plurimis prosimus enitimur,

Cic. Ac. 2, 2, 6:

facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,

he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

navem idoneam ut habeas diligenter videbis,

care, id. Fam. 16, 1, 2:

ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,

id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,

id. Rosc. Am. 19, 53:

cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,

id. Rep. 2, 12, 23:

equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,

id. Planc. 20, 50:

omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,

id. Clu. 41, 116:

omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,

Liv. 24, 34, 12:

omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,

Cic. de Or. 2, 75, 306:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—

Verbs of effecting:

nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,

Plaut. Poen. 2, 6:

prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,

Cic. Tusc. 1, 47, 112:

caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,

id. Verr. 2, 3, 92, § 215:

sol efficit ut omnia floreant,

id. N. D. 2, 15, 41:

potest praestare ut ea causa melior esse videatur,

id. Or. 1, 10, 44:

non committam ut tibi ipse insanire videar,

id. Fam. 5, 5, 3:

di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,

id. Rosc. Am. 52, 151:

effecisti ut viverem et morerer ingratus,

Sen. Ben. 2, 25, 1:

quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,

id. Vit. Beat. 26, 6.—

Verbs of obtaining:

Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,

Caes. B. G. 1, 9:

quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,

what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,

Liv. 35, 51, 6:

vicerunt tribuni ut legem perferrent,

id. 4, 25, 13.—

Verbs of inducing and compelling:

nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,

Cic. Ac. 2, 3, 8:

civitati persuasit ut de finibus suis exirent,

Caes. B. G. 1, 2:

exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,

Cic. Fam. 9, 8, 1:

Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,

id. ib. 16, 18, 2:

ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,

id. Rosc. Am. 52, 150:

impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,

Caes. B. G. 7, 42:

ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,

Sen. Clem. 2, 1, 1.—

After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:

cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,

not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:

obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,

Caes. B. G. 1, 9:

se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,

id. ib. 1, 13:

mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,

Cic. Cat. 2, 12, 27:

(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,

id. N. D. 1, 17, 45:

hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,

he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?

the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:

respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,

id. Or. 1, 54, 272:

meruit ut suspendatur,

Sen. Ep. 7, 5:

quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,

Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—

After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:

rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,

Caes. B. G. 1, 39:

vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,

Cic. Att. 6, 4, 2:

verebar ut redderentur,

id. Fam. 12, 19, 1:

sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,

id. ib. 14, 14, 1:

veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,

id. Leg. 2, 22, 58:

timeo ut sustineas,

id. Fam. 14, 2, 3:

o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,

Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;

si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,

Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:

quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,

Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:

ut ferula caedas meritum... non vereor,

Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —

In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):

me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?

Plaut. Pers. 1, 3, 52:

te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?

Cic. Cat. 1, 9, 22:

egone ut te interpellem?

id. Tusc. 2, 18, 42:

pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?

id. Planc. 13, 31:

egone ut prolis meae fundam cruorem?

Sen. Med. 927.—

In subject clauses, with impersonal predicates.

With a predicate adjective.

With the idea of rule, duty, etc.:

id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,

Ter. And. 1, 1, 34:

reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,

Cic. Imp. Pomp. 20, 59:

praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,

id. Tusc. 3, 29, 73:

ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,

id. de Or. 2, 22, 90:

proximum est ut doceam, etc.,

id. N. D. 2, 29, 73:

extremum est ut te orem, etc.,

id. Fam. 4, 13, 7:

ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,

permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):

aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?

Plaut. Rud. 4, 7, 4:

non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,

id. Bacch. 1, 2, 31.—

In clauses expressing result and consequence:

magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,

that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:

consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,

id. Fin. 3, 20, 68. —

In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):

concedetur verum esse ut bonos boni diligant,

Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:

concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),

id. ib. 5, 18:

si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,

Nep. Hann. 1, 1:

de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,

Cic. Div. 2, 31, 66:

non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,

id. Rosc. Am. 41, 121:

deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,

Sen. Ben. 4, 32, 1; so,

rarum est ut,

Quint. 3, 19, 3:

quid tam inusitatum quam ut, etc.,

Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:

multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,

Liv. 4, 12, 11.—

With predicate nouns.

Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:

quoniam ut aliter facias non est copia,

Plaut. Merc. 5, 4, 30:

Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,

Liv. 6, 31, 7:

vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,

Cic. Planc. 2, 5:

consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),

id. Fam. 3, 3, 1:

fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,

ordained by fate, id. Balb. 26, 58:

tempus est ut eamus ad forum,

Plaut. Mil. 1, 1, 72:

dicasque tempus maximum esse ut eat,

id. ib. 4, 3, 9:

primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,

Cic. Fin. 3, 6, 20:

ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,

id. ib. 4, 14, 38:

caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,

duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,

caput est ut, etc.,

id. de Or. 1, 19, 87:

fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,

id. Rep. 1, 12, 18:

mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,

id. de Or. 2, 72, 292; so,

ratio est ut,

id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:

est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—

Expressing result and consequence:

est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,

Nep. Chabr. 3, 3.—

With impersonal verbs.

Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:

convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,

Plaut. Am. 1, 1, 71:

mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,

Cic. Att. 6, 1, 14:

placitum est ut in aprico loco considerent,

id. Rep. 1, 12, 18:

postea mihi placuit ut, etc.,

id. Or. 1, 34, 155:

ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,

id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:

fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,

Cic. Or. 2, 83, 338:

potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,

it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—

So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,

Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:

sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,

id. Tusc. 2, 26, 63:

utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,

id. Phil. 5, 18, 49.—

Denoting consequence:

ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,

Cic. Off. 2, 3, 10:

sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,

Sen. Ben. 1, 11, 1:

sequitur ut causa ponatur,

Cic. Or. 2, 81, 331.—

Est, in the meaning fit, or causa est:

est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,

it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:

non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,

there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:

quando fuit ut quod licet non liceret?

id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:

jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

Liv. 8, 27, 3:

cum jam in eo esset ut comprehenderetur,

Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:

jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,

Liv. 2, 23, 14:

prope est ut lamentationem exigat,

Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:

arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,

Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:

futurum est ut sapiam,

Sen. Ep. 117, 29.—

In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.

With the idea of resolve, etc.:

vicit sententia ut mitterentur coloni,

Liv. 9, 26, 4:

sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,

Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—

Of agreement:

fide accepta ut remitterent eum,

Liv. 24, 48, 8. —

Of law, rule, etc.:

praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,

Liv. 24, 25, 10:

senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,

id. 35, 24, 2:

haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,

Cic. Clu. 14, 42:

Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,

Caes. B. G. 4, 1.—

Of duty:

jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,

Caes. B. G. 8, 6. —

Of purpose, inclination, etc.:

vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,

make you inclined, Liv. 6, 18, 9:

causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,

Cic. Fin. 3, 2, 8:

confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,

id. Font. 2, 3.—

Of effect, result, etc.:

fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,

id. Pis. 32, 81:

damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,

Caes. B. G. 1, 4.—

In clauses of manner, that, so that.

With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;

anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?

Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—

With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:

ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),

id. ib. 2, 3, 69, §

162: eo perducam servum ut in multa liber sit,

Sen. Ben. 3, 19, 2:

non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,

id. Vit. Beat. 27, 6:

haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,

Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:

hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,

id. ib. 2, 2, 27, § 65.—

Without antecedents, so that:

cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,

Cic. Lael. 24, 90:

in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,

id. Planc. 25, 60:

mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,

Caes. B. G. 1, 6:

accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,

id. B. C. 3, 79:

pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,

Liv. 3, 13, 10:

fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,

id. 8, 17, 6:

nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,

Sen. Vit. Beat. 12, 1.—

Idiomat. with non.

Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,

Liv. 24, 8, 10:

non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,

id. 45, 25, 12:

nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,

Sen. Ira, 2, 7, 2:

ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,

id. Vit. Beat. 6, 3:

nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,

id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;

neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—

Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;

rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,

not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:

haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,

id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:

benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,

Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;

non ut eas res causam adferrent amoris,

Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.

Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,

Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:

quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,

Tac. Or. 10.—

Conditional or concessive.

Granting that ( for argument's sake):

quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?

Cic. Tusc. 1, 21, 49:

sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?

id. N. D. 3, 16, 41:

ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,

id. Clu. 53, 146:

quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,

id. Fin. 4, 15, 40:

quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?

id. Div. 2, 14, 33:

nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,

id. Tusc. 1, 39, 94.—

Even if, although:

qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,

Cic. Phil. 12, 3, 8:

ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,

id. Ac. 2, 34, 108:

ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,

id. de Or. 2, 4, 18:

ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,

id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:

qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,

Liv. 36, 7, 20:

neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,

id. 21, 47, 5:

at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?

id. 34, 32, 13:

ut jam Macedonia deficiat,

id. 42, 12, 10:

cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,

id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:

ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,

Caes. B. G. 3, 9:

ut desint vires tamen est laudanda voluntas,

Ov. P. 3, 4, 79:

ut dura videatur appellatio, tamen sola est,

Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:

quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,

Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:

quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,

Cic. Fam. 10, 2, 2.—

Provided that:

ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,

Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;

succurram perituro, sed ut ipse non peream,

Sen. Ben. 2, 15, 1.—

In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.

In gen.:

quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?

Plaut. Rud. 1, 4, 17:

haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,

Cic. Rosc. Am. 51, 149:

intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,

id. Verr. 1, 15, 43:

Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,

Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:

id ut ne fiat, haec res sola est remedio,

Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:

ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),

Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—

Esp., after certain antecedents.

After id, for the purpose (ante-class.):

id huc reverti uti me purgarem tibi,

Plaut. Am. 3, 2, 28.—