Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

bibliothecas+q

  • 1 bibliotheca

    bibliothēca, ae, f., (βιβλιοθήκη) die Bibliothek, I) als Ort: a) = Büchergestell, Bücherschrank, Repositorium, bibliothecae parietibus inhaerentes, ICt.: parieti cubiculi in bibliothecae speciem armarium insertum est, quod non legendos libros, sed lectitandos capit, Plin. ep. – b) = Büchersaal, abdo me in bibliothecam, Cic.: in bibliotheca, quae in Lycio est, assedimus, Cic.: M. Catonem vidi in bibliotheca sedentem, Cic. – II) als Büchersammlung: bibl. Apollinis, Fronto: bibl. Ulpia, Vopisc.: promere e bibliotheca Aristotelis librum, Gell.: bibliothecam comparare ac digerere, Suet.: bibliothecas Graecas Latinasque publicare, Suet.: bibliothecam ad communem delectationem instituere, Vitr.: bibliothecas habere, unam Graecam, alteram Latinam, Petr.: e bibliotheca Luculli quibusdam libris uti, Cic.: bibliothecā alcis pasci, Cic.: bibliothecam suam Graecam supplere, Cic.: bibliothecam ordinare, Suet.: bibliothecen alcis multorum nummorum tractare (v. einem Sklaven), Cic.: bibliothecae codices componere, ICt.: alqm supra bibliothecam constituere, Vitr.: supra bibliothecam esse, Vitr.: bibliothecae Palatinae praeesse, Suet.: a bibliotheca, Bibliothekar, Inscr. – Über die Bibliotheken der Alten übh. s. Beckers Gallus 2. S. 363 ff. (Ausg. 3); über die Bibliotheken Roms L. Preller Die Regionen der Stadt Rom 219 ff. – /griech. Nbf. bibliothece, wov. Akk. bibliothecen, Cic. ep. 13, 77, 3. – Schreibung bybliotheca bei Tac. dial. 21 u. 37 Halm. Apul. apol. 55 u. flor. 18 u. 19. Amm. 14, 6, 18 u. 22, 16, 13 G. Corp. inscr. Lat. 3, 607.

    lateinisch-deutsches > bibliotheca

  • 2 impense

    impensē, adv. [st2]1 [-] avec dépense, somptueusement. [st2]2 [-] avec soin, avec zèle, avec empressement. [st2]3 [-] énergiquement, rigoureusement, d'une manière pressante. [st2]4 [-] fortement, beaucoup.    - bibliothecas incendio absumptas impensissime reparare, Suet.: réparer à très grands frais des bibliothèques incendiées.    - tanto impensius petere ut... Suet.: demander avec d'autant plus d'insistance que...    - impense improbus, Plaut. Ep. 4, 1, 39: excessivement méchant.    - impense doctus, Gell. 13, 10, 4: très savant.
    * * *
    impensē, adv. [st2]1 [-] avec dépense, somptueusement. [st2]2 [-] avec soin, avec zèle, avec empressement. [st2]3 [-] énergiquement, rigoureusement, d'une manière pressante. [st2]4 [-] fortement, beaucoup.    - bibliothecas incendio absumptas impensissime reparare, Suet.: réparer à très grands frais des bibliothèques incendiées.    - tanto impensius petere ut... Suet.: demander avec d'autant plus d'insistance que...    - impense improbus, Plaut. Ep. 4, 1, 39: excessivement méchant.    - impense doctus, Gell. 13, 10, 4: très savant.
    * * *
        Impense, Aduerbium. Est impense improbus. Plaut. Moult, Fort, Grandement.
    \
        Magis impense cupitis. Terent. D'autant plus.
    \
        Illi inuidere misere, verum vnus tamen Impense. Terent. Plus fort que touts les autres.
    \
        Impense regnum affectare. Liu. Moult grandement.

    Dictionarium latinogallicum > impense

  • 3 bibliotheca

    bibliothēca, ae, f., (βιβλιοθήκη) die Bibliothek, I) als Ort: a) = Büchergestell, Bücherschrank, Repositorium, bibliothecae parietibus inhaerentes, ICt.: parieti cubiculi in bibliothecae speciem armarium insertum est, quod non legendos libros, sed lectitandos capit, Plin. ep. – b) = Büchersaal, abdo me in bibliothecam, Cic.: in bibliotheca, quae in Lycio est, assedimus, Cic.: M. Catonem vidi in bibliotheca sedentem, Cic. – II) als Büchersammlung: bibl. Apollinis, Fronto: bibl. Ulpia, Vopisc.: promere e bibliotheca Aristotelis librum, Gell.: bibliothecam comparare ac digerere, Suet.: bibliothecas Graecas Latinasque publicare, Suet.: bibliothecam ad communem delectationem instituere, Vitr.: bibliothecas habere, unam Graecam, alteram Latinam, Petr.: e bibliotheca Luculli quibusdam libris uti, Cic.: bibliothecā alcis pasci, Cic.: bibliothecam suam Graecam supplere, Cic.: bibliothecam ordinare, Suet.: bibliothecen alcis multorum nummorum tractare (v. einem Sklaven), Cic.: bibliothecae codices componere, ICt.: alqm supra bibliothecam constituere, Vitr.: supra bibliothecam esse, Vitr.: bibliothecae Palatinae praeesse, Suet.: a bibliotheca, Bibliothekar, Inscr. – Über die Bibliotheken der Alten übh. s. Beckers Gallus 2. S. 363 ff. (Ausg. 3); über die Bibliotheken Roms L. Preller Die Regionen der Stadt Rom 219 ff. –
    ————
    ègriech. Nbf. bibliothece, wov. Akk. bibliothecen, Cic. ep. 13, 77, 3. – Schreibung bybliotheca bei Tac. dial. 21 u. 37 Halm. Apul. apol. 55 u. flor. 18 u. 19. Amm. 14, 6, 18 u. 22, 16, 13 G. Corp. inscr. Lat. 3, 607.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > bibliotheca

  • 4 excutio

    ex-cutio, cussī, cussum, ere [ex + quatio ]
    1)
    а) отряхивать, стряхивать ( pulvĕrem digĭtis O)
    e. pulverem pedum и de pedibus Vlg, Ecclотряхнуть прах со своих ног
    б) сбрасывать ( equus excussit equitem L); свергать ( jugum PJ); швырять, бросать ( litteras in terram C); метать (glandem L; tela T); извергать, проливать ( imbrem QC)
    2) выбивать (oculum Pl, Su); сбивать (circulus de cupa excussus Pt); молотить ( baculis spicas Col)
    3) перен. прогонять, подавлять (metum de corde O; segnitiem Sen); отбрасывать ( verecundiam Sen)
    5) вырывать, исторгать (agnam ore lupi O; aliquid de manibus C)
    6) вызывать, вынуждать ( risum H)
    e. sudorem Nep — заставить вспотеть, бросить в пот
    e. alicui lacrimas Pl, Ter — исторгнуть у кого-л. слёзы
    7) выгонять, изгонять (aliquem patriā V; hostem oppidis Fl)
    e. aliquem somno V, O — нарушить чей-л. сон
    pass. excuti — быть унесённым ( cursu V)
    8) разрушать ( fundo moenia St); устранять, удалять, уничтожать (febrem PM; verborum jactationem C)
    e. sibi opinionem aliquam C — отказаться от какого-л. мнения
    e. somnum Oпрогнать сон
    e. aliquem aliquā re V, H, O — лишить кого-л. чего-л.
    9) встряхивать, трясти (vestem Pt; pallium Pl); обшарить, перерыть ( bibliothecas Q); обрыскать ( freta O)
    e. aliquem (sc. vestem alicujus) C — обыскать кого-л.
    10) перебирать, рассматривать, исследовать, разбирать (omne scriptorum genus Q; verbum C; delata QC); разъяснять ( causam alicujus rei Pt); допрашивать ( aliquem C)
    11) развёртывать ( rudentem V); простирать, выпрямлять, протягивать (lacertum Sen, O; brachia O)
    12) потрясать, качать, махать (caesariem, pennas O)

    Латинско-русский словарь > excutio

  • 5 publico

    pūblico, āvī, ātum, āre [ publicus ]
    1) сделать общим достоянием, предоставить всем, открыть для всех (Aventinum L; bibliothēcas Su)
    p. corpus suum vulgo Pl и p. pudicitiam Tпредаваться разврату
    2) объявить всенародно, обнародовать, опубликовать PJ; выпустить в свет, издать (orationem, libelles Su); разглашать ( reticenda Just)
    3) отбирать в казну, обращать в доход государства, конфисковать (pecuniam L; bona Cs, L)
    p. aliquem C — конфисковать чьё-л. имущество

    Латинско-русский словарь > publico

  • 6 auctoritas

    auctōritās, ātis, f. (auctor), das Bestandhaben od. Bestandgeben, I) im engern Sinne: 1) die Gültigkeit, a) eines Besitzes, adversus hostem aeterna auctoritas (esto), gegen den Fremden soll ewige Gültigkeit (des Besitzes) sein, findet kein Verjährungsrecht statt, XII tabb. fr.: quod subreptum erit, eius rei aeterna auctoritas esto, Legis Atin. fr. – dah. usus et auctoritas u. usus auctoritas u. bl. auctoritas, die Ersitzung u. das daraus entstandene Eigentumsrecht oder der durch Verjährung gültige Besitzstand, usus et auctoritas fundi, Cic.: usus auctoritas fundi biennium est, Cic.: iure auctoritatis, Cic. – b) die Gültigkeit einer Behauptung usw., die Beglaubigung, die Gewähr, Verbürgung, das gewährleistende Ansehen, das Gewicht, die Vollkraft, auctoritas publicarum tabularum, Cic.: testimonii tui, Cic.: somniorum, Cic.: auctoritas venditoris, das Haften, ICt.: auctoritas est in eo testimonio, Cic.: auctoritatem habere (zB. v. Schriften, Schuldbüchern usw.), Cic. u.a.: auctoritatem testi attribuere (Ggstz. auferre), Cic.: auctoritatem promittere, Sen.: auctoritas verbis deest, Quint. – Meton., die Beglaubigung, Verbürgung = die beglaubigende usw. Namensangabe, auctoritates perscriptae, die zur Beglaubigung (des Senatsbeschlusses) ins Protokoll geschriebenen Namen (der anwesenden Senatoren), Cic. de or. 3, 5. Cael. in Cic. ep. 8, 8, 4. – c) der Vorgang in etw., die erste Veranlassung zu etw., das maßgebende Beispiel, das Muster, Vorbild in etw., auct. maiorum, Cic.: auctoritatis eius et inventionis comprobatores, Cic.: alcis auctoritatem sequi, Cic.: aliorum auctoritati parēre, Cic.: auctoritates contemnere, Cic.: in auctoritatibus, in exemplis versari, Cic.

    2) die Förderung eines Entschlusses, Vorschlags, einer Handlung usw., die fördernde Gewähr, die fördernde Mitwirkung, Beistimmung, der fördernde Einfluß, (die Autorität), die gewichtvolle Empfehlung, die Unterstützung, der Rat, das Zureden, die Aufmunterung, der Antrieb, a) übh.: itaque attende, quam (wie wenig) ego defugiam auctoritatem consulatus mei, Cic.: cuius auctoritas multum apud me valet, Cic.: his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti, Caes.: eius auctoritate impulsi, Nep.: alcis consilio atque auctoritate Lacedaemoniis bellum indicere, Nep.: auctoritates rerum gerendarum (v. den Augurien), Cic. – b) als jurist. t. t., das bestimmte, vom Vormund freiwillig ausgesprochene Vollwort, wodurch die an sich ungültige Willensmeinung des Mündels rechtsgültig wird, interponere auctoritatem tutoris, ICt.: accommodare auctoritatem pupillo, ICt.; vgl. Reins Röm. Privatr. S. 245.

    3) die geltend gemachte Willensmeinung, der Ausspruch, die Erklärung, der Wille, die authenti sche Ansicht, der Beschluß, a) übh.: voluntas scriptoris et auctoritas, Cic.: illius sententia atque auctoritas, Cic.: hominum consilia et auctoritates, Cic.: si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus, Cic. – Meton., der schriftlich aufgezeichnete Ausspruch, s. Cic. Cael. 55. – b) einer einzelnen Person im Senate, Q. Catuli auctoritas et sententia, Cic. – u. der Richter, auctoritate vestrā viam patefaciatis illustrem atque latam, Cic. – c) der Wille des Volkes, der Gemeinde, auct. populi Romani, Cic.: auct. publica, Vell. – Meton., der aufgezeichnete Wille, schriftliche Auftrag, civitatum auctoritates ac litterae, Cic.: publicae auctoritates testimoniaque, Cic. – d) der Kollegien u. Staatsgewalten, auct. collegii (pontificum), Liv.: auct. censoria, Cic. – e) der maßgebende Meinungsausspruch des röm. Senates, cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit, Cic.: huius auctoritate uti magistratus, Cic. – Insbes.: α) der durch Abstimmung ausgesprochene Wille des Senates, der Senatsbeschluß im allg. (dagegen senatusconsultum, der durch Beitritt der Volkstribunen sanktionierte), sine auctoritate senatus foedus facere, Cic.: ex auctoritate senatus respondere, Cic.: auctoritatem senatus, iussa populi Rom. vendere, Cic. – β) das Gutachten des Senates, dessen Erhebung zum förmlichen Beschlusse durch das Einschreiten eines Volkstribunen verhindert worden war, si quis huic senatusconsulto intercessisset, auctoritas perscriberetur, Cic.: si quis intercedat senatusconsulto, auctoritate se fore contentum, Liv.

    4) die Autorisation, Machtvollkommenheit, Vollmacht, Ermächtigung, etw. zu tun od. zu lassen, auct. legum dandarum, Cic.: legatos cum auctoritate mittere, Cic.: patris auctoritas erit necessaria, Ulp. dig.: tot tam graves ab amicissimis civitatibus legationes cum publicis auctoritatibus convenisse, Cic. – dah. die Macht, Gewalt, das Machtgebot, der Befehl, das Geheiß, se conferre ad alcis auctoritatem, Cic.: persequi (nachkommen) alcis auctoritatem, Cic.: esse od. manere in alcis auctoritate, Liv.: suae auctoritatis esse, sein eigener Herr (mündig) sein, Spart. Hadr. 18, 9.

    II) im weitern Sinne, die Geltung, das Gewicht, das Ansehen, der Einfluß, die Autorität, a) einer Pers.: α) eig.: auctoritas et gratia, Cic.: summa auctoritas et doctoris et urbis, Cic.: sua auctoritas, das persönliche Ansehen, Cic.: quorum auctoritas apud plebem plurimum valet, Caes.: in Miltiade erat magna auctoritas apud omnes civitates, Nep.: auctoritate multum apud alqm posse, Nep.: auctoritatem, nomen habere, Cic.: auctoritatem habere apud alqm, Cic.: auctoritatem alcis apud omnes amplificare, Caes.: facere auctoritatem, Cic.: alci auctoritatem addere, Liv.: auctoritatem alcis imminuere, frangere, Cic.: de auctoritate alcis detrahere, Cic.: auctoritatem restituere, levare, amittere, Cic., perdere, Quint.: auctoritatem interponere, Cic.: ad auctoritatem alcis se conferre, Cic.: auctoritate alcis compulsus, Liv. – β) meton., eine Autorität = eine angesehene, einflußreiche Person, auctoritates principum coniurationis colligere, einflußreiche Persönlichkeiten unter den Häuptern d. V., Cic. Sull. 37; vgl. Cic. Deiot. 30; Marc. 10. – b) eines lebl. Ggstds.: α) eines Verhältnisses, einer Einrichtung, Vornahme, Eigenschaft usw., legum, Cic.: vetustatis, Cic.: loci, Cic.: orationis, Cic.: veteris Academiae, Cic.: auctoritas dignitasque formae, Suet.: bibliothecas mehercules omnium philosophorum unus mihi videtur XII tabularum libellus et auctoritatis pondere et utilitatis superare, Cic.: totius huius rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant, Cic. – β) einer materiellen Sache, die Geltung, das Ansehen, die Schätzung, bos in pecuaria maximā debet esse auctoritate, Varr.: sic habebit circa cellam ambulatio auctoritatem, Vitr.: achates magnā fuit in auctoritate, nunc in nulla, Plin.: auctoritas praecipua lupo pisci, Plin.: ut maiestas imperii publicorum aedificiorum egregias haberet auctoritates, das Ansehen erhöhende Werke, Vitr.

    lateinisch-deutsches > auctoritas

  • 7 degusto

    dē-gusto, āvī, ātum, āre, etw. abkosten = von etw. kosten, kostend von etw. genießen, kostend etw. versuchen, I) eig.: a) v. leb. Wesen: carnem eam, Plin.: immolati pueri exta, Plin.: corni florem (v. Bienen), Plin.: pabulum integrum (ungemengtes), rupfen am usw., Varro: exemptum sanguinem, Mela: vinum, Cato u. ICt.: vasa vel dolia, ICt.: fastidientis stomachi est multa degustare, an vielem herumzukosten, Sen. – m. Abl. (mit), litteras primis labris (im Bilde), Quint. 12, 2, 4. – m. Adv. (wovon?), m. de od. ex u. Abl., inde (davon = von diesem Getränk), Sall.: de lacu mustum, Plin. ep.: paulum ex singulis (cibis), Cels. – im Zshg. absol., vulgo inter se conferebant et degustando, quantum inter se differrent aquae, cognoscebant, Auct. b. Alex.: nec degustanti lotos amara fuit, Ov. – b) v. lebl. Subjj., m. Abl. (durch), celeri flammā tigna trabesque (umzüngeln, v. Feuer), Lucr. 2, 192: summum vulnere corpus (v. der Lanze), Verg. Aen. 12, 376. – II) übtr., von etw. kosten, zu kosten bekommen, etw. zur Probe versuchen, an etw. herumkosten, genus hoc exercitationum, Cic.: imperium, Tac.: visne igitur, Damocle, quoniam haec te vita delectat, ipse eandem degustare et fortunam experiri meam? Cic.: deg. summatim ingenia maximorum virorum (Ggstz. tota inspicere, tota tractare), Sen. – m. de od. ex u. Abl., at vellem aliquid degustasses de fabulis (von meiner Unterhaltung mit ihm), Brut. in Cic. ep.: ex qua (oratione) licet pauca degustes, aus der ich dir ein wenn auch nur kleines Pröbchen geben kann, Cic.: deg. aliquid speculae ex eius sermone, einige Tropfen Hoffnung schöpfen, Cic.: degustandum ex philosophia, non in eam ingurgitandum, Enn. fr. scen. 377. – So nun insbes., a) jmd. sondieren, tu velim e Fabio, si quem habes aditum, odorere (auf den Zahn fühlst) et istum convivam tuum degustes, Cic.: eorum, apud quos aliquid aget aut erit acturus, mentes sensusque degustet (v. Redner), Cic. – b) in der Darstellung von etw. nur kosten = etw. nur (oberflächlich, im allgemeinen) berühren, una materia diligenter effecta plus proderit, quam plures inchoatae et quasi degustatae, Quint.: deg. genera (Ggstz. excutere bibliothecas, mit Sammlungen überschütten), Quint.: deg. haec prooemio (Ggstz. consumere, erschöpfen), Quint.

    lateinisch-deutsches > degusto

  • 8 excutio

    ex-cutio, cussī, cussum, ere (ex u. quatio), I) heraus-, herab-, abschütteln, -stoßen, -schlagen, -werfen, A) im allg.: 1) eig.: ancoram e nave, Liv.: alci oculum, Plaut. u. Suet.: alci dentes advorsos omnes, Lucil.: pulverem digitis, abschnippen, Ov.: pulverem pedum od. de pedibus u. bl. exc. pulverem, den Staub von den F. schütteln, Eccl.: iugum, Plin. pan.: litteras in terram, Cic.: oculum, Suet.: baculis spicas, ausdreschen, Col.: equi vestigium excussum ungulā (von dem Hufe), Plin. – 2) übtr., abschütteln = gewaltsam entfernen, vertreiben, onus (Leibesfrucht), zu frühzeitig gebären, Ov.: febrem, Plin.: sitim, Sen.: verecundiam, ablegen, Sen.: metum de corde, verscheuchen, Ov.: alcis voces, jmds. Einsprache, Gegenrede absch. (= nicht weiter beachten), Cic. Phil. 2, 73. – B) insbes.: 1) entreißen, agnam ore lupi, Ov.: agnam avidi dentibus lupi, Ov.: poet., fundo moenia, die M. von Grund aus zerstören, Stat. – übtr., studia de manibus, Cic.: delicias, opinionem, Cic.: somnum, verscheuchen, Augustin.: Senecam, den S. den Händen der Jugend entreißen, den S. aus der Lektüre der Jugend verdrängen, Quint. 10, 1, 126. – 2) forttreiben, a) Geschosse = abschießen, abschleudern, tela, Tac.: glandem, Liv. – b) jmd. von einem Orte heraus-, (her)abwerfen, equus excussit equitem, Liv.: alqm curru, Verg. u. Curt.: curru excuti, Suet.: excussi a reda vel curriculo, Scrib. Larg.: excusso in carceribus aurigā, Plin. – c) fortjagen, -treiben, vertreiben, alqm patriā, Verg.: feras cubilibus, Plin. pan.: excuti cursu, (zur See) vom Kurs abkommen, verschlagen werden, Verg.: dah. se, sich fortmachen, sich fortpacken, Ter. Phorm. 586. – d) berauben, alqm sceptris, Ov.: navis excussa magistro, Verg. – 3) auspressen, sudorem, Nep.: alci lacrimas, Plaut. u. Ter. – übtr., risum, ein Lachen, ein Gelächter abnötigen, Hor. – 4) umstoßen, vernichten, übtr., foedus, Verg. Aen. 12, 158: mentis intentio morā excutitur (geht verloren), Quint. 10, 3, 20. – 5) somno excuti, aus dem Schlafe gestört od. gerissen werden, auffahren, Verg. u. Ov. – 6) heraus-, herabschütten, -gießen, -werfen, -stürzen, von sich lassen, procellae excusserunt imbrem, Curt.: excussi manibus radii, stürzten, fielen aus den usw., Verg. – prägn., exc. nasum, ausschneuzen, Pers. 1, 118: nares impulso subito spiritu, säubern, Quint. 11, 3, 80. – 7) ausspreiten, ausstrecken, brachia, Ov.: lacertum, Sen. u. Ov.: rudentes, auseinander rollen, Verg. – II) durch und durch-, heftig od. gewaltig hin u. her bewegen, A) übh.: caesariem, Ov.: comas, Quint.: pennas, Ov.: sese, sich schütteln, Plin. – B) insbes., ein Gewand ausschütteln, 1) um es vom Staube zu reinigen, vexatam solo vestem, Petron. 128, 4. – 2) um es zu durchsuchen = ein Gewand od. prägn. jmd. (der ein Gewand anhat) durchsuchen, untersuchen (weil das Durchsuchen bei den Römern durch Schütteln der Toga geschah), a) eig.: pallium, Plaut.: gremium, Petron.: non excutio te, Cic. – b) übtr., α) durchstöbern, freta Tartareosque sinus, Ov. fast. 5, 244: bibliothecas, Quint. 10, 1, 104: qui cotidie excutitur, der täglich durchstöbert (durchblättert) wird (v. Vergil), Sen. ep. 58, 5. – β) durchmustern, einzeln durchgehen, omne scriptorum genus, Quint. 1, 4, 4: omnes ubiquaque puellas, Ov. art. am. 2, 627: totum diem, Sen. de ira 3, 36, 2. – γ) prüfen, genau durchsehen, durchgehen (revidieren), rationes rerum publicarum, Plin. ep. 10, 18 (29), 3. – δ) genau untersuchen, gehörig prüfen, wohl erwägen, omnes eorum delicias, omnes ineptias, Cic.: verbum, Cic.: verum, Sen.: nostri monimenta laboris, Ov.: probationes, Plin. ep.: unum quemque eorum, ins Verhör nehmen, Cic.: te iudices emiserunt excussum et exhaustum, Cic.: illud excutiendum est, ut sciatur, quid sit carere, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, nisi quae delata essent, excusissem, valde dissimulatio mea suspecta esse potuisset, Curt.: illic quid aequum, hic quid aequius sit, excutitur, Quint. – unpers., in quo (iudicio) de iure triumphandi inter clarissimos personas et actum et excussum est (entschieden worden), Val. Max. 2, 8, 2. – dah. prägn., etw. ergründen = herauszubringen suchen, muliebris pectoris scientiam, Sen. exc. contr. 2, 5. p. 236, 23 K. – / Synkop. excussit = excusserit, Plaut. Bacch. 598.

    lateinisch-deutsches > excutio

  • 9 impense

    impēnsē, Adv. (1. impensus), I) mit großem Aufwande, mit großen Kosten, kostspielig, alqm humare, Iustin.: impensius unge caules, Pers.: bibliothecas impensissime reparare, Suet. – II) übtr., angelegentlich, dringend, inständig, heftig, über die Maßen, milites retinere, mit Strenge, Liv.: cupere, Ter.: petere od. rogare, ut etc., Plin. ep.: ab alqo petere orareque imp., ut etc., Gell.: impensius orare, ut etc., Liv.: nunc eo facio id impensius, Cic.: cupiditate eādem imperii multo impensius accendi, Liv. – zur Steigerung, ad alias res est imp. inprobus, Plaut. Epid. 566: homo imp. doctus, Gell. 10, 24, 11: imp. placere, Gell. 11, 18, 18.

    lateinisch-deutsches > impense

  • 10 ordino

    ōrdino, āvī, ātum, āre (ordo), I) ordnen, in Reihen aufstellen, a) als t. t. des Landbaues: α) in Reihen anpflanzen, -anlegen, latius arbusta sulcis, Hor.: vineam paribus intervallis, Colum. – β) prägn., in Reihen bepflanzen, locum vitibus, Colum.: villa non otiosis ordinata myrtetis, Mart. – b) als milit. t. t.: α) in Reih u. Glied aufstellen, ordnen, aciem, Curt. u. Iustin.: copias, Nep.: agmina, Hor.: pugna non illa ordinata per (nach) principes hastatosque ac triarios, Liv.: bildl., cupiditates improbas, Sen. – β) in Reihen (Rotten) abteilen, -ordnen, -aufstellen, voluntarios milites ordinavit centuriavitque, Liv. 29, 1, 1. – II) übtr.: 1) im allg., ordnen = in einer gewissen Reihenfolge aufstellen, affluentes annos, die Reihe reicher Jahre zählen, Hor.: aliter apud alios ordinatis magistratibus, in anderer Reihenfolge aufgestellt, Liv. – 2) prägn.: a) ordnen = in Ordnung bringen, ordentlich einrichten, regeln, über od. in etw. Verfügung treffen, über etw. verfügen, α) übh.: bibliothecas, Suet.: horologium diligentius, Plin.: valetudinaria bene ordinata, Colum.: ord. publicas res, gehörig zusammenstellen (v. Geschichtschreiber), Hor.: suas res, sein Haus bestellen, Val. Max.: suo arbitrio res suas, Sen.: facultates proprias, über sein Vermögen verfügen, ICt: diem, gehörig einteilen, Sen.: vitam, Gell.: ceteras partes orationis, Cic.: ars perpetuis praeceptis ordinata, Liv.: tam ordinata disciplina, Liv.: ord. desideria militum, Suet.: opus in totum diem, Quint.: ita dii fata ordinaverunt, ut etc., Curt. – β) im Staatsleben, αα) Zustände u. Verhältnisse, res, Vell.: orientales res, Capit.: statum rei publicae, Suet.: statum liberarum civitatum, Plin. ep.: provincias, in den Pr. Anordnungen treffen, Vell.: proconsulares provincias ex senatus voluntate, Lampr.: omnium censum, Eutr.: pacem inter eos, Eutr.: equestrem militiam (die Dienstverhältnisse der Ritter) ita, ut etc., Suet.: gentem Euergetarum (die Angelegenheiten des Stammes der Eu.), Curt. – ββ) ein Amt vergeben, tribunatus, praefecturas, ducatus, Iustin.: magistratus in plures annos, Suet. – γγ) als jurist. t. t., einen Prozeß einleiten, litem, causam, ICt. – b) jmd. in ein Amt einsetzen, α) einen Beamten bestellen, dispensatorem, Suet.: procuratores, Lampr.: procuratorem, curatorem, tutorem, spät. ICt.: filium in successionem regni, Iustin.: consules in futurum annum, Eutr. – β) einen Priester ordinieren, sacerdotes, Lampr. Alex. Sev. 45, 7. Augustin. serm. 273, 3: u. so auch Cassiod. hist. eccl. 9, 36. – c) abfassen, edictum, ICt.: libellus inscriptionum legitime ordinatus, ICt. – bes. eine letzte Willensordnung errichten, testamentum, Sen. u. ICt.: iudicia suprema od. bl. suprema, Quint. u. ICt.: codicillos, ICt.: – d) verordnen, festsetzen, bestimmen, quod cum vestro consilio fuerit ordinatum, id etc., spät. ICt.: hoc etiam praesente sanctione credimus ordinandum, ut etc., spät. ICt. – e) jmd. beauftragen, a quibus ordinatus est, ut annales belli Troiani conscriberet, Dict. Cret. prol.

    lateinisch-deutsches > ordino

  • 11 publico

    pūblico, āvī, ātum, āre (publicus), I) zum Staatseigentume machen, dem Staate zueignen, einziehen, konfiszieren, regnum Iubae, Caes.: bona alcis, Caes. u. Liv. epit.: privata, Cic.: pecuniam, Liv.: pecuniam regiam, Liv. epit.: Ptolemaeum, das Vermögen des Pt., Cic.: ebenso libertinos, Suet. – II) zum öffentlichen-, zum allgemeinen Gebrauche hergeben, -verstatten, freigeben, aller Welt mitteilen, A) im allg.: Aventinum, zum Anbaue freigeben, Liv.: circumiectas silvas et ambulationes in usum populi, Suet.: bibliothecas, zum öffentlichen Gebrauche anschaffen u. aufstellen, Suet.: simulacrum, öffentlich aufstellen, Suet.: corpus suum vulgo, öffentlich-, jedermann preisgeben, Plaut.: so auch pudicitiam, Tac. – B) insbes.: 1) öffentlich zeigen, öffentlich sehen od. hören lassen, morbum, Sen.: ingenium, virtutem, Sen.: studia sua, Tac.: se, sich öffentlich sehen lassen, öffentlich auftreten, Suet. – 2) öffentlich bekanntmachen, libellos, Suet.: reticenda, offenbaren, Iustin.: epistulas, öffentlich herausgeben, Plin. ep.

    lateinisch-deutsches > publico

  • 12 auctoritas

    auctōritās, ātis, f. (auctor), das Bestandhaben od. Bestandgeben, I) im engern Sinne: 1) die Gültigkeit, a) eines Besitzes, adversus hostem aeterna auctoritas (esto), gegen den Fremden soll ewige Gültigkeit (des Besitzes) sein, findet kein Verjährungsrecht statt, XII tabb. fr.: quod subreptum erit, eius rei aeterna auctoritas esto, Legis Atin. fr. – dah. usus et auctoritas u. usus auctoritas u. bl. auctoritas, die Ersitzung u. das daraus entstandene Eigentumsrecht oder der durch Verjährung gültige Besitzstand, usus et auctoritas fundi, Cic.: usus auctoritas fundi biennium est, Cic.: iure auctoritatis, Cic. – b) die Gültigkeit einer Behauptung usw., die Beglaubigung, die Gewähr, Verbürgung, das gewährleistende Ansehen, das Gewicht, die Vollkraft, auctoritas publicarum tabularum, Cic.: testimonii tui, Cic.: somniorum, Cic.: auctoritas venditoris, das Haften, ICt.: auctoritas est in eo testimonio, Cic.: auctoritatem habere (zB. v. Schriften, Schuldbüchern usw.), Cic. u.a.: auctoritatem testi attribuere (Ggstz. auferre), Cic.: auctoritatem promittere, Sen.: auctoritas verbis deest, Quint. – Meton., die Beglaubigung, Verbürgung = die beglaubigende usw. Namensangabe, auctoritates perscriptae, die zur Beglaubigung (des Senatsbeschlusses) ins Protokoll geschriebenen Namen (der anwesenden Senatoren), Cic. de or. 3, 5. Cael. in
    ————
    Cic. ep. 8, 8, 4. – c) der Vorgang in etw., die erste Veranlassung zu etw., das maßgebende Beispiel, das Muster, Vorbild in etw., auct. maiorum, Cic.: auctoritatis eius et inventionis comprobatores, Cic.: alcis auctoritatem sequi, Cic.: aliorum auctoritati parēre, Cic.: auctoritates contemnere, Cic.: in auctoritatibus, in exemplis versari, Cic.
    2) die Förderung eines Entschlusses, Vorschlags, einer Handlung usw., die fördernde Gewähr, die fördernde Mitwirkung, Beistimmung, der fördernde Einfluß, (die Autorität), die gewichtvolle Empfehlung, die Unterstützung, der Rat, das Zureden, die Aufmunterung, der Antrieb, a) übh.: itaque attende, quam (wie wenig) ego defugiam auctoritatem consulatus mei, Cic.: cuius auctoritas multum apud me valet, Cic.: his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti, Caes.: eius auctoritate impulsi, Nep.: alcis consilio atque auctoritate Lacedaemoniis bellum indicere, Nep.: auctoritates rerum gerendarum (v. den Augurien), Cic. – b) als jurist. t. t., das bestimmte, vom Vormund freiwillig ausgesprochene Vollwort, wodurch die an sich ungültige Willensmeinung des Mündels rechtsgültig wird, interponere auctoritatem tutoris, ICt.: accommodare auctoritatem pupillo, ICt.; vgl. Reins Röm. Privatr. S. 245.
    3) die geltend gemachte Willensmeinung, der Ausspruch, die Erklärung, der Wille, die authenti-
    ————
    sche Ansicht, der Beschluß, a) übh.: voluntas scriptoris et auctoritas, Cic.: illius sententia atque auctoritas, Cic.: hominum consilia et auctoritates, Cic.: si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus, Cic. – Meton., der schriftlich aufgezeichnete Ausspruch, s. Cic. Cael. 55. – b) einer einzelnen Person im Senate, Q. Catuli auctoritas et sententia, Cic. – u. der Richter, auctoritate vestrā viam patefaciatis illustrem atque latam, Cic. – c) der Wille des Volkes, der Gemeinde, auct. populi Romani, Cic.: auct. publica, Vell. – Meton., der aufgezeichnete Wille, schriftliche Auftrag, civitatum auctoritates ac litterae, Cic.: publicae auctoritates testimoniaque, Cic. – d) der Kollegien u. Staatsgewalten, auct. collegii (pontificum), Liv.: auct. censoria, Cic. – e) der maßgebende Meinungsausspruch des röm. Senates, cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit, Cic.: huius auctoritate uti magistratus, Cic. – Insbes.: α) der durch Abstimmung ausgesprochene Wille des Senates, der Senatsbeschluß im allg. (dagegen senatusconsultum, der durch Beitritt der Volkstribunen sanktionierte), sine auctoritate senatus foedus facere, Cic.: ex auctoritate senatus respondere, Cic.: auctoritatem senatus, iussa populi Rom. vendere, Cic. – β) das Gutachten des Senates, dessen Erhebung zum förmlichen Beschlusse durch das Einschreiten eines
    ————
    Volkstribunen verhindert worden war, si quis huic senatusconsulto intercessisset, auctoritas perscriberetur, Cic.: si quis intercedat senatusconsulto, auctoritate se fore contentum, Liv.
    4) die Autorisation, Machtvollkommenheit, Vollmacht, Ermächtigung, etw. zu tun od. zu lassen, auct. legum dandarum, Cic.: legatos cum auctoritate mittere, Cic.: patris auctoritas erit necessaria, Ulp. dig.: tot tam graves ab amicissimis civitatibus legationes cum publicis auctoritatibus convenisse, Cic. – dah. die Macht, Gewalt, das Machtgebot, der Befehl, das Geheiß, se conferre ad alcis auctoritatem, Cic.: persequi (nachkommen) alcis auctoritatem, Cic.: esse od. manere in alcis auctoritate, Liv.: suae auctoritatis esse, sein eigener Herr (mündig) sein, Spart. Hadr. 18, 9.
    II) im weitern Sinne, die Geltung, das Gewicht, das Ansehen, der Einfluß, die Autorität, a) einer Pers.: α) eig.: auctoritas et gratia, Cic.: summa auctoritas et doctoris et urbis, Cic.: sua auctoritas, das persönliche Ansehen, Cic.: quorum auctoritas apud plebem plurimum valet, Caes.: in Miltiade erat magna auctoritas apud omnes civitates, Nep.: auctoritate multum apud alqm posse, Nep.: auctoritatem, nomen habere, Cic.: auctoritatem habere apud alqm, Cic.: auctoritatem alcis apud omnes amplificare, Caes.: facere auctoritatem, Cic.: alci auctoritatem addere, Liv.:
    ————
    auctoritatem alcis imminuere, frangere, Cic.: de auctoritate alcis detrahere, Cic.: auctoritatem restituere, levare, amittere, Cic., perdere, Quint.: auctoritatem interponere, Cic.: ad auctoritatem alcis se conferre, Cic.: auctoritate alcis compulsus, Liv. – β) meton., eine Autorität = eine angesehene, einflußreiche Person, auctoritates principum coniurationis colligere, einflußreiche Persönlichkeiten unter den Häuptern d. V., Cic. Sull. 37; vgl. Cic. Deiot. 30; Marc. 10. – b) eines lebl. Ggstds.: α) eines Verhältnisses, einer Einrichtung, Vornahme, Eigenschaft usw., legum, Cic.: vetustatis, Cic.: loci, Cic.: orationis, Cic.: veteris Academiae, Cic.: auctoritas dignitasque formae, Suet.: bibliothecas mehercules omnium philosophorum unus mihi videtur XII tabularum libellus et auctoritatis pondere et utilitatis superare, Cic.: totius huius rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant, Cic. – β) einer materiellen Sache, die Geltung, das Ansehen, die Schätzung, bos in pecuaria maximā debet esse auctoritate, Varr.: sic habebit circa cellam ambulatio auctoritatem, Vitr.: achates magnā fuit in auctoritate, nunc in nulla, Plin.: auctoritas praecipua lupo pisci, Plin.: ut maiestas imperii publicorum aedificiorum egregias haberet auctoritates, das Ansehen erhöhende Werke, Vitr.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctoritas

  • 13 degusto

    dē-gusto, āvī, ātum, āre, etw. abkosten = von etw. kosten, kostend von etw. genießen, kostend etw. versuchen, I) eig.: a) v. leb. Wesen: carnem eam, Plin.: immolati pueri exta, Plin.: corni florem (v. Bienen), Plin.: pabulum integrum (ungemengtes), rupfen am usw., Varro: exemptum sanguinem, Mela: vinum, Cato u. ICt.: vasa vel dolia, ICt.: fastidientis stomachi est multa degustare, an vielem herumzukosten, Sen. – m. Abl. (mit), litteras primis labris (im Bilde), Quint. 12, 2, 4. – m. Adv. (wovon?), m. de od. ex u. Abl., inde (davon = von diesem Getränk), Sall.: de lacu mustum, Plin. ep.: paulum ex singulis (cibis), Cels. – im Zshg. absol., vulgo inter se conferebant et degustando, quantum inter se differrent aquae, cognoscebant, Auct. b. Alex.: nec degustanti lotos amara fuit, Ov. – b) v. lebl. Subjj., m. Abl. (durch), celeri flammā tigna trabesque (umzüngeln, v. Feuer), Lucr. 2, 192: summum vulnere corpus (v. der Lanze), Verg. Aen. 12, 376. – II) übtr., von etw. kosten, zu kosten bekommen, etw. zur Probe versuchen, an etw. herumkosten, genus hoc exercitationum, Cic.: imperium, Tac.: visne igitur, Damocle, quoniam haec te vita delectat, ipse eandem degustare et fortunam experiri meam? Cic.: deg. summatim ingenia maximorum virorum (Ggstz. tota inspicere, tota tractare), Sen. – m. de od. ex u. Abl., at vellem aliquid degustasses de fa-
    ————
    bulis (von meiner Unterhaltung mit ihm), Brut. in Cic. ep.: ex qua (oratione) licet pauca degustes, aus der ich dir ein wenn auch nur kleines Pröbchen geben kann, Cic.: deg. aliquid speculae ex eius sermone, einige Tropfen Hoffnung schöpfen, Cic.: degustandum ex philosophia, non in eam ingurgitandum, Enn. fr. scen. 377. – So nun insbes., a) jmd. sondieren, tu velim e Fabio, si quem habes aditum, odorere (auf den Zahn fühlst) et istum convivam tuum degustes, Cic.: eorum, apud quos aliquid aget aut erit acturus, mentes sensusque degustet (v. Redner), Cic. – b) in der Darstellung von etw. nur kosten = etw. nur (oberflächlich, im allgemeinen) berühren, una materia diligenter effecta plus proderit, quam plures inchoatae et quasi degustatae, Quint.: deg. genera (Ggstz. excutere bibliothecas, mit Sammlungen überschütten), Quint.: deg. haec prooemio (Ggstz. consumere, erschöpfen), Quint.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > degusto

  • 14 excutio

    ex-cutio, cussī, cussum, ere (ex u. quatio), I) heraus-, herab-, abschütteln, -stoßen, -schlagen, -werfen, A) im allg.: 1) eig.: ancoram e nave, Liv.: alci oculum, Plaut. u. Suet.: alci dentes advorsos omnes, Lucil.: pulverem digitis, abschnippen, Ov.: pulverem pedum od. de pedibus u. bl. exc. pulverem, den Staub von den F. schütteln, Eccl.: iugum, Plin. pan.: litteras in terram, Cic.: oculum, Suet.: baculis spicas, ausdreschen, Col.: equi vestigium excussum ungulā (von dem Hufe), Plin. – 2) übtr., abschütteln = gewaltsam entfernen, vertreiben, onus (Leibesfrucht), zu frühzeitig gebären, Ov.: febrem, Plin.: sitim, Sen.: verecundiam, ablegen, Sen.: metum de corde, verscheuchen, Ov.: alcis voces, jmds. Einsprache, Gegenrede absch. (= nicht weiter beachten), Cic. Phil. 2, 73. – B) insbes.: 1) entreißen, agnam ore lupi, Ov.: agnam avidi dentibus lupi, Ov.: poet., fundo moenia, die M. von Grund aus zerstören, Stat. – übtr., studia de manibus, Cic.: delicias, opinionem, Cic.: somnum, verscheuchen, Augustin.: Senecam, den S. den Händen der Jugend entreißen, den S. aus der Lektüre der Jugend verdrängen, Quint. 10, 1, 126. – 2) forttreiben, a) Geschosse = abschießen, abschleudern, tela, Tac.: glandem, Liv. – b) jmd. von einem Orte heraus-, (her)abwerfen, equus excussit equitem, Liv.: alqm curru, Verg. u. Curt.: curru excu-
    ————
    ti, Suet.: excussi a reda vel curriculo, Scrib. Larg.: excusso in carceribus aurigā, Plin. – c) fortjagen, -treiben, vertreiben, alqm patriā, Verg.: feras cubilibus, Plin. pan.: excuti cursu, (zur See) vom Kurs abkommen, verschlagen werden, Verg.: dah. se, sich fortmachen, sich fortpacken, Ter. Phorm. 586. – d) berauben, alqm sceptris, Ov.: navis excussa magistro, Verg. – 3) auspressen, sudorem, Nep.: alci lacrimas, Plaut. u. Ter. – übtr., risum, ein Lachen, ein Gelächter abnötigen, Hor. – 4) umstoßen, vernichten, übtr., foedus, Verg. Aen. 12, 158: mentis intentio morā excutitur (geht verloren), Quint. 10, 3, 20. – 5) somno excuti, aus dem Schlafe gestört od. gerissen werden, auffahren, Verg. u. Ov. – 6) heraus-, herabschütten, -gießen, -werfen, -stürzen, von sich lassen, procellae excusserunt imbrem, Curt.: excussi manibus radii, stürzten, fielen aus den usw., Verg. – prägn., exc. nasum, ausschneuzen, Pers. 1, 118: nares impulso subito spiritu, säubern, Quint. 11, 3, 80. – 7) ausspreiten, ausstrecken, brachia, Ov.: lacertum, Sen. u. Ov.: rudentes, auseinander rollen, Verg. – II) durch und durch-, heftig od. gewaltig hin u. her bewegen, A) übh.: caesariem, Ov.: comas, Quint.: pennas, Ov.: sese, sich schütteln, Plin. – B) insbes., ein Gewand ausschütteln, 1) um es vom Staube zu reinigen, vexatam solo vestem, Petron. 128, 4. – 2) um es zu durchsuchen = ein Gewand
    ————
    od. prägn. jmd. (der ein Gewand anhat) durchsuchen, untersuchen (weil das Durchsuchen bei den Römern durch Schütteln der Toga geschah), a) eig.: pallium, Plaut.: gremium, Petron.: non excutio te, Cic. – b) übtr., α) durchstöbern, freta Tartareosque sinus, Ov. fast. 5, 244: bibliothecas, Quint. 10, 1, 104: qui cotidie excutitur, der täglich durchstöbert (durchblättert) wird (v. Vergil), Sen. ep. 58, 5. – β) durchmustern, einzeln durchgehen, omne scriptorum genus, Quint. 1, 4, 4: omnes ubiquaque puellas, Ov. art. am. 2, 627: totum diem, Sen. de ira 3, 36, 2. – γ) prüfen, genau durchsehen, durchgehen (revidieren), rationes rerum publicarum, Plin. ep. 10, 18 (29), 3. – δ) genau untersuchen, gehörig prüfen, wohl erwägen, omnes eorum delicias, omnes ineptias, Cic.: verbum, Cic.: verum, Sen.: nostri monimenta laboris, Ov.: probationes, Plin. ep.: unum quemque eorum, ins Verhör nehmen, Cic.: te iudices emiserunt excussum et exhaustum, Cic.: illud excutiendum est, ut sciatur, quid sit carere, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, nisi quae delata essent, excusissem, valde dissimulatio mea suspecta esse potuisset, Curt.: illic quid aequum, hic quid aequius sit, excutitur, Quint. – unpers., in quo (iudicio) de iure triumphandi inter clarissimos personas et actum et excussum est (entschieden worden), Val. Max. 2, 8, 2. – dah. prägn., etw. ergründen = herauszubringen suchen,
    ————
    muliebris pectoris scientiam, Sen. exc. contr. 2, 5. p. 236, 23 K. – Synkop. excussit = excusserit, Plaut. Bacch. 598.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > excutio

  • 15 impense

    impēnsē, Adv. (1. impensus), I) mit großem Aufwande, mit großen Kosten, kostspielig, alqm humare, Iustin.: impensius unge caules, Pers.: bibliothecas impensissime reparare, Suet. – II) übtr., angelegentlich, dringend, inständig, heftig, über die Maßen, milites retinere, mit Strenge, Liv.: cupere, Ter.: petere od. rogare, ut etc., Plin. ep.: ab alqo petere orareque imp., ut etc., Gell.: impensius orare, ut etc., Liv.: nunc eo facio id impensius, Cic.: cupiditate eādem imperii multo impensius accendi, Liv. – zur Steigerung, ad alias res est imp. inprobus, Plaut. Epid. 566: homo imp. doctus, Gell. 10, 24, 11: imp. placere, Gell. 11, 18, 18.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > impense

  • 16 ordino

    ōrdino, āvī, ātum, āre (ordo), I) ordnen, in Reihen aufstellen, a) als t. t. des Landbaues: α) in Reihen anpflanzen, -anlegen, latius arbusta sulcis, Hor.: vineam paribus intervallis, Colum. – β) prägn., in Reihen bepflanzen, locum vitibus, Colum.: villa non otiosis ordinata myrtetis, Mart. – b) als milit. t. t.: α) in Reih u. Glied aufstellen, ordnen, aciem, Curt. u. Iustin.: copias, Nep.: agmina, Hor.: pugna non illa ordinata per (nach) principes hastatosque ac triarios, Liv.: bildl., cupiditates improbas, Sen. – β) in Reihen (Rotten) abteilen, -ordnen, -aufstellen, voluntarios milites ordinavit centuriavitque, Liv. 29, 1, 1. – II) übtr.: 1) im allg., ordnen = in einer gewissen Reihenfolge aufstellen, affluentes annos, die Reihe reicher Jahre zählen, Hor.: aliter apud alios ordinatis magistratibus, in anderer Reihenfolge aufgestellt, Liv. – 2) prägn.: a) ordnen = in Ordnung bringen, ordentlich einrichten, regeln, über od. in etw. Verfügung treffen, über etw. verfügen, α) übh.: bibliothecas, Suet.: horologium diligentius, Plin.: valetudinaria bene ordinata, Colum.: ord. publicas res, gehörig zusammenstellen (v. Geschichtschreiber), Hor.: suas res, sein Haus bestellen, Val. Max.: suo arbitrio res suas, Sen.: facultates proprias, über sein Vermögen verfügen, ICt: diem, gehörig einteilen, Sen.: vitam, Gell.: ceteras partes orationis, Cic.: ars
    ————
    perpetuis praeceptis ordinata, Liv.: tam ordinata disciplina, Liv.: ord. desideria militum, Suet.: opus in totum diem, Quint.: ita dii fata ordinaverunt, ut etc., Curt. – β) im Staatsleben, αα) Zustände u. Verhältnisse, res, Vell.: orientales res, Capit.: statum rei publicae, Suet.: statum liberarum civitatum, Plin. ep.: provincias, in den Pr. Anordnungen treffen, Vell.: proconsulares provincias ex senatus voluntate, Lampr.: omnium censum, Eutr.: pacem inter eos, Eutr.: equestrem militiam (die Dienstverhältnisse der Ritter) ita, ut etc., Suet.: gentem Euergetarum (die Angelegenheiten des Stammes der Eu.), Curt. – ββ) ein Amt vergeben, tribunatus, praefecturas, ducatus, Iustin.: magistratus in plures annos, Suet. – γγ) als jurist. t. t., einen Prozeß einleiten, litem, causam, ICt. – b) jmd. in ein Amt einsetzen, α) einen Beamten bestellen, dispensatorem, Suet.: procuratores, Lampr.: procuratorem, curatorem, tutorem, spät. ICt.: filium in successionem regni, Iustin.: consules in futurum annum, Eutr. – β) einen Priester ordinieren, sacerdotes, Lampr. Alex. Sev. 45, 7. Augustin. serm. 273, 3: u. so auch Cassiod. hist. eccl. 9, 36. – c) abfassen, edictum, ICt.: libellus inscriptionum legitime ordinatus, ICt. – bes. eine letzte Willensordnung errichten, testamentum, Sen. u. ICt.: iudicia suprema od. bl. suprema, Quint. u. ICt.: codicillos, ICt.: – d) verordnen, festsetzen, bestimmen, quod cum vestro
    ————
    consilio fuerit ordinatum, id etc., spät. ICt.: hoc etiam praesente sanctione credimus ordinandum, ut etc., spät. ICt. – e) jmd. beauftragen, a quibus ordinatus est, ut annales belli Troiani conscriberet, Dict. Cret. prol.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ordino

  • 17 publico

    pūblico, āvī, ātum, āre (publicus), I) zum Staatseigentume machen, dem Staate zueignen, einziehen, konfiszieren, regnum Iubae, Caes.: bona alcis, Caes. u. Liv. epit.: privata, Cic.: pecuniam, Liv.: pecuniam regiam, Liv. epit.: Ptolemaeum, das Vermögen des Pt., Cic.: ebenso libertinos, Suet. – II) zum öffentlichen-, zum allgemeinen Gebrauche hergeben, -verstatten, freigeben, aller Welt mitteilen, A) im allg.: Aventinum, zum Anbaue freigeben, Liv.: circumiectas silvas et ambulationes in usum populi, Suet.: bibliothecas, zum öffentlichen Gebrauche anschaffen u. aufstellen, Suet.: simulacrum, öffentlich aufstellen, Suet.: corpus suum vulgo, öffentlich-, jedermann preisgeben, Plaut.: so auch pudicitiam, Tac. – B) insbes.: 1) öffentlich zeigen, öffentlich sehen od. hören lassen, morbum, Sen.: ingenium, virtutem, Sen.: studia sua, Tac.: se, sich öffentlich sehen lassen, öffentlich auftreten, Suet. – 2) öffentlich bekanntmachen, libellos, Suet.: reticenda, offenbaren, Iustin.: epistulas, öffentlich herausgeben, Plin. ep.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > publico

  • 18 auctoritas

    auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,
    I.
    In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;

    syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),

    originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,

    Cic. Inv. 1, 28, 43:

    utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,

    id. N. D. 3, 38, 91.—
    II.
    Esp.,
    A.
    A view, opinion, judgment:

    errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,

    Cic. Clu. 50, 139:

    reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,

    id. Imp. Pomp. 20; 22:

    Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,

    id. N. D. 3, 3, 7:

    plus apud me antiquorum auctoritas valet,

    id. Lael. 4, 13.—
    B.
    Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.

    auctor, I. C.): auctoritatem defugere,

    Plaut. Poen. 1, 1, 19:

    Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,

    Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:

    cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,

    id. Off. 3, 27, 100:

    jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,

    id. Verr. 2, 1, 42:

    ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,

    id. Att. 10, 1, 1:

    his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,

    Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:

    his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—
    C.
    Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:

    si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?

    Cic. Caecin. 18, 51:

    verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,

    id. ib. 18, 52:

    legio auctoritatem Caesaris persecuta est,

    id. Phil. 3, 3:

    nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,

    under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,
    2.
    Esp., in political lang., t. t.
    a.
    Senatūs auctoritas,
    (α).
    The will of the senate:

    agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,

    Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,
    (β).
    A decree of the senate, = Senatūs consultum:

    Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,

    Cic. Leg. 2, 15, 37:

    sine senatūs auctoritate foedus facere,

    id. Off. 3, 30, 109:

    Senatūs auctoritas gravissima intercessit,

    id. Fam. 1, 2 fin.:

    responditque ita ex auctoritate senatūs consul,

    Liv. 7, 31:

    imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,

    id. 26, 2:

    Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,

    Suet. Claud. 12:

    citra senatūs populique auctoritatem,

    id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:

    SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,

    Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;

    the latter, one that is passed without opposition,

    Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—
    b.
    Auctoritas populi, the popular will or decision:

    isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,

    Cic. Imp. Pomp. 22; so,

    publica,

    Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—
    c.
    Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—
    D.
    Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:

    qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,

    Cic. Verr. 2, 2, 49:

    Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,

    id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;

    videtur enim auctoritatem adferre peccandi,

    id. N. D. 3, 35, 85:

    Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,

    id. Phil. 8, 8.—
    E.
    Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):

    ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,

    Cic. Verr. 2, 1, 48:

    id maximā auctoritate philosophi adfirmant,

    id. Off. 3, 29, 105:

    Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,

    Vell. 2, 32:

    optimatium auctoritatem deminuere,

    Suet. Caes. 11; so,

    auctoritatem habere,

    Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:

    adripere,

    id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:

    facere,

    to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    imminuere,

    Cic. de Or. 2, 37 fin.:

    levare,

    id. Ac. 2, 22, 69:

    fructus capere auctoritatis,

    id. Sen. 18, 62:

    Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?

    id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:

    bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,

    Varr. R. R. 2, 5:

    sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,

    more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:

    totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,

    id. Fl. 4:

    utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,

    id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:

    bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,

    id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:

    auctoritas praecipua lupo (pisci),

    Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:

    unguentorum,

    id. 13, 1, 2, § 4:

    auctoritas dignitasque formae,

    Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:

    nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,

    that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—
    F.
    An example, pattern, model:

    omnium superiorum auctoritatem repudiare,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,

    id. Sest. 6, 14:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:

    tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,

    id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—
    G.
    A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:

    cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,

    id. Fl. 22, 53:

    Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?

    id. Div. 2, 54, 110:

    tollitur omnis auctoritas somniorum,

    id. ib. 2, 59, 123:

    cum ad vanitatem accessit auctoritas,

    id. Lael. 25, 94.—
    2.
    Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.
    a.
    A record, document:

    videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,

    Cic. Verr. 1, 3, 7:

    nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,

    id. ib. 2, 3, 62, § 146.—
    b.
    The name of a person who is security for something, authority:

    cum auctoritates principum conjurationis colligeret,

    Cic. Sull. 13, 37:

    sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,

    id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:

    quod in auctoritatibus praescriptis exstat,

    Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—
    H.
    Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):

    lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,

    Cic. Caecin. 19, 54:

    usūs auctoritas fundi biennium est,

    id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—
    J.
    In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > auctoritas

  • 19 authoritas

    auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,
    I.
    In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;

    syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),

    originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,

    Cic. Inv. 1, 28, 43:

    utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,

    id. N. D. 3, 38, 91.—
    II.
    Esp.,
    A.
    A view, opinion, judgment:

    errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,

    Cic. Clu. 50, 139:

    reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,

    id. Imp. Pomp. 20; 22:

    Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,

    id. N. D. 3, 3, 7:

    plus apud me antiquorum auctoritas valet,

    id. Lael. 4, 13.—
    B.
    Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.

    auctor, I. C.): auctoritatem defugere,

    Plaut. Poen. 1, 1, 19:

    Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,

    Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:

    cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,

    id. Off. 3, 27, 100:

    jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,

    id. Verr. 2, 1, 42:

    ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,

    id. Att. 10, 1, 1:

    his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,

    Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:

    his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—
    C.
    Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:

    si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?

    Cic. Caecin. 18, 51:

    verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,

    id. ib. 18, 52:

    legio auctoritatem Caesaris persecuta est,

    id. Phil. 3, 3:

    nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,

    under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,
    2.
    Esp., in political lang., t. t.
    a.
    Senatūs auctoritas,
    (α).
    The will of the senate:

    agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,

    Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,
    (β).
    A decree of the senate, = Senatūs consultum:

    Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,

    Cic. Leg. 2, 15, 37:

    sine senatūs auctoritate foedus facere,

    id. Off. 3, 30, 109:

    Senatūs auctoritas gravissima intercessit,

    id. Fam. 1, 2 fin.:

    responditque ita ex auctoritate senatūs consul,

    Liv. 7, 31:

    imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,

    id. 26, 2:

    Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,

    Suet. Claud. 12:

    citra senatūs populique auctoritatem,

    id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:

    SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,

    Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;

    the latter, one that is passed without opposition,

    Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—
    b.
    Auctoritas populi, the popular will or decision:

    isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,

    Cic. Imp. Pomp. 22; so,

    publica,

    Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—
    c.
    Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—
    D.
    Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:

    qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,

    Cic. Verr. 2, 2, 49:

    Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,

    id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;

    videtur enim auctoritatem adferre peccandi,

    id. N. D. 3, 35, 85:

    Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,

    id. Phil. 8, 8.—
    E.
    Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):

    ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,

    Cic. Verr. 2, 1, 48:

    id maximā auctoritate philosophi adfirmant,

    id. Off. 3, 29, 105:

    Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,

    Vell. 2, 32:

    optimatium auctoritatem deminuere,

    Suet. Caes. 11; so,

    auctoritatem habere,

    Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:

    adripere,

    id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:

    facere,

    to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    imminuere,

    Cic. de Or. 2, 37 fin.:

    levare,

    id. Ac. 2, 22, 69:

    fructus capere auctoritatis,

    id. Sen. 18, 62:

    Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?

    id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:

    bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,

    Varr. R. R. 2, 5:

    sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,

    more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:

    totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,

    id. Fl. 4:

    utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,

    id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:

    bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,

    id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:

    auctoritas praecipua lupo (pisci),

    Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:

    unguentorum,

    id. 13, 1, 2, § 4:

    auctoritas dignitasque formae,

    Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:

    nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,

    that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—
    F.
    An example, pattern, model:

    omnium superiorum auctoritatem repudiare,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,

    id. Sest. 6, 14:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:

    tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,

    id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—
    G.
    A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:

    cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,

    id. Fl. 22, 53:

    Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?

    id. Div. 2, 54, 110:

    tollitur omnis auctoritas somniorum,

    id. ib. 2, 59, 123:

    cum ad vanitatem accessit auctoritas,

    id. Lael. 25, 94.—
    2.
    Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.
    a.
    A record, document:

    videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,

    Cic. Verr. 1, 3, 7:

    nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,

    id. ib. 2, 3, 62, § 146.—
    b.
    The name of a person who is security for something, authority:

    cum auctoritates principum conjurationis colligeret,

    Cic. Sull. 13, 37:

    sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,

    id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:

    quod in auctoritatibus praescriptis exstat,

    Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—
    H.
    Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):

    lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,

    Cic. Caecin. 19, 54:

    usūs auctoritas fundi biennium est,

    id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—
    J.
    In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > authoritas

  • 20 autoritas

    auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,
    I.
    In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;

    syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),

    originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,

    Cic. Inv. 1, 28, 43:

    utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,

    id. N. D. 3, 38, 91.—
    II.
    Esp.,
    A.
    A view, opinion, judgment:

    errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,

    Cic. Clu. 50, 139:

    reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,

    id. Imp. Pomp. 20; 22:

    Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,

    id. N. D. 3, 3, 7:

    plus apud me antiquorum auctoritas valet,

    id. Lael. 4, 13.—
    B.
    Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.

    auctor, I. C.): auctoritatem defugere,

    Plaut. Poen. 1, 1, 19:

    Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,

    Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:

    cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,

    id. Off. 3, 27, 100:

    jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,

    id. Verr. 2, 1, 42:

    ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,

    id. Att. 10, 1, 1:

    his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,

    Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:

    his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—
    C.
    Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:

    si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?

    Cic. Caecin. 18, 51:

    verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,

    id. ib. 18, 52:

    legio auctoritatem Caesaris persecuta est,

    id. Phil. 3, 3:

    nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,

    under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,
    2.
    Esp., in political lang., t. t.
    a.
    Senatūs auctoritas,
    (α).
    The will of the senate:

    agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,

    Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,
    (β).
    A decree of the senate, = Senatūs consultum:

    Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,

    Cic. Leg. 2, 15, 37:

    sine senatūs auctoritate foedus facere,

    id. Off. 3, 30, 109:

    Senatūs auctoritas gravissima intercessit,

    id. Fam. 1, 2 fin.:

    responditque ita ex auctoritate senatūs consul,

    Liv. 7, 31:

    imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,

    id. 26, 2:

    Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,

    Suet. Claud. 12:

    citra senatūs populique auctoritatem,

    id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:

    SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,

    Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;

    the latter, one that is passed without opposition,

    Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—
    b.
    Auctoritas populi, the popular will or decision:

    isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,

    Cic. Imp. Pomp. 22; so,

    publica,

    Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—
    c.
    Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—
    D.
    Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:

    qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,

    Cic. Verr. 2, 2, 49:

    Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,

    id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;

    videtur enim auctoritatem adferre peccandi,

    id. N. D. 3, 35, 85:

    Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,

    id. Phil. 8, 8.—
    E.
    Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):

    ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,

    Cic. Verr. 2, 1, 48:

    id maximā auctoritate philosophi adfirmant,

    id. Off. 3, 29, 105:

    Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,

    Vell. 2, 32:

    optimatium auctoritatem deminuere,

    Suet. Caes. 11; so,

    auctoritatem habere,

    Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:

    adripere,

    id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:

    facere,

    to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    imminuere,

    Cic. de Or. 2, 37 fin.:

    levare,

    id. Ac. 2, 22, 69:

    fructus capere auctoritatis,

    id. Sen. 18, 62:

    Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?

    id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:

    bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,

    Varr. R. R. 2, 5:

    sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,

    more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:

    totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,

    id. Fl. 4:

    utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,

    id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:

    bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,

    id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:

    auctoritas praecipua lupo (pisci),

    Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:

    unguentorum,

    id. 13, 1, 2, § 4:

    auctoritas dignitasque formae,

    Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:

    nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,

    that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—
    F.
    An example, pattern, model:

    omnium superiorum auctoritatem repudiare,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,

    id. Sest. 6, 14:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:

    tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,

    id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—
    G.
    A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:

    cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,

    id. Fl. 22, 53:

    Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?

    id. Div. 2, 54, 110:

    tollitur omnis auctoritas somniorum,

    id. ib. 2, 59, 123:

    cum ad vanitatem accessit auctoritas,

    id. Lael. 25, 94.—
    2.
    Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.
    a.
    A record, document:

    videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,

    Cic. Verr. 1, 3, 7:

    nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,

    id. ib. 2, 3, 62, § 146.—
    b.
    The name of a person who is security for something, authority:

    cum auctoritates principum conjurationis colligeret,

    Cic. Sull. 13, 37:

    sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,

    id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:

    quod in auctoritatibus praescriptis exstat,

    Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—
    H.
    Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):

    lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,

    Cic. Caecin. 19, 54:

    usūs auctoritas fundi biennium est,

    id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—
    J.
    In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > autoritas

См. также в других словарях:

  • José Rodríguez de Castro — Para otros usos de este término, véase José Rodríguez (desambiguación). José Rodríguez de Castro (1739 1789), hebraísta y bibliógrafo español. Sobrino del ilustrado abogado Manuel Lanz de Casafonda, fue discípulo y colaborador de Miguel Casiri y… …   Wikipedia Español

  • bibliotheca — bibliothecal, adj. /bib lee euh thee keuh/, n., pl. bibliothecas, bibliothecae / kee/. 1. a collection of books; a library. 2. a list of books, esp. a bookseller s catalog. 3. Obs. the Bible. [1820 25; < L: library, collection of books (ML:… …   Universalium

  • Juan Martínez Salafranca — (Teruel, 1697 Villel, 1772), sacerdote, periodista, escritor, pedagogo y filólogo y gramático de la Ilustración. Biografía Su apellido materno era Calvete; en Madrid fue capellán del Buen Consejo y del Colegio Imperial de San Isidro; frecuentó la …   Wikipedia Español

  • BIBLIOTHECA — I. BIBLIOTHECA Graece Βιβλιοθήκη, titulus libri, Synopsin Epici Cycli prolâ oratione conscriptam continentis, Apollodorô Auctore: qui in eandem fere significationem cum Cyclo convenit. Ut enim in Cyclo, i. e. choro vel corona plures personae vel… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DOMITIANUS — I. DOMITIANUS Cos. duodecies, quo et Dolabellâ collegâ natus Pius Imp. apud Capitolin. Flavii praenomen quidam codices tribuunt, Casaub. et Gruter. ad Capitolin. II. DOMITIANUS Dux Aureoli fortissimus, qui originem se a Domitiano Imp. atque a… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • JAPONIA — s. IAPONICAE ins. Zipangry Paulo Veneto, Chryse Magino, Aurea Chersonesus Merc hodie le Iapon Gallis, Iapan Hispanis et Bata vis, regio ampla Asiae, in mari Or. s. Sinico, quae tum nativâ suâ nobilitate, tum rerum ab Europaeis ibi gestarum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MORALES Ambrosius — Cordubensis, fil. Antonii Medici clarissimi, primo Dominicano Ordini nomen dedit; unde eiectus, quod inconsultô zelô, Origenem imitatus, se Eunuchum redidisset, Rhetoricam docuit Compluti; et Historiographi regii munere honoratus a Philippo II.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PERGAMENA — Charta, improprie sic dicitiur, cum membrana potius dicenda: Unde Chartaa Membrais separatur, l. 9. §. 1. ff. de acquir. rer. dom. §. Literoe Inst. de rer. divis. ac plane, Chartas supprimente Ptolenaeô, Membranas Pergami repertas Liv. ex Varrone …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»